Adhyatmamatpariksha Shabdasha Vivechan Part 01

Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 22

પૃષ્ઠ
૪૪
૧૬૮-૧૯૧ ૧૬૮-૧૮૭
૧૬૮
૧૬૮-૧૮૦
૧૮૧-૧૮૪
૧૮૪-૧૮૭
૧૮૭
૧૮૭ ૧૮૭-૧૯૧
૧૯૦
૧૯૩-૧૯૪
૧૯૪
અનુક્રમણિકા ગાથા
વિષય સ્યાદ્વાદમતે સ્વીકારની યુક્તિ અને તેમાં નયોનું યોજન. સદ્ધાદમતે ભિન્ન ભિન્ન નયોથી કાર્યકારણભાવની વ્યવસ્થાનું સ્વરૂપ. ઋજુસૂત્રનયથી સ્વભાવનું લક્ષણ. સ્વભાવથી જ કાર્યનિષ્પત્તિના સ્વીકારની ઋજુસુત્રનયની યુક્તિ, સ્વભાવથી જ કાર્ય સ્વીકારવા છતાં કાર્યાર્થીની બાહ્ય અર્થમાં પ્રવૃત્તિની સંગતિસ્થાપક ઋજુસૂત્રનયની યુક્તિ. સ્વભાવથી જ કાર્યનિષ્પત્તિ સ્વીકારનાર ઋજુસૂત્રનયની યુક્તિના નિરાકરણપૂર્વક હેતુવાદની સ્થાપક વ્યવહારનયની યુક્તિ. સંગ્રહનયના મતે બીજત્વેન-એકરત્વેન સામાન્ય કાર્યકારણભાવનો સ્વીકાર હોવાથી ઋજુસૂત્રના મતમાં આવતા દોષોની સંગ્રહનયને અપ્રાપ્તિની યુક્તિ. કાર્યકારણભાવની વિચારણમાં નૈગમનયનો સંગ્રહ અને વ્યવહારમાં અંતર્ભાવ. કાર્યકારણભાવની વિચારણામાં શબ્દ, સમભિરૂઢ અને એવભૂતનયની ઋજુસૂત્રનયની સાથે સમાન માન્યતા. કાર્યકારણભાવની વિચારણામાં પ્રમાણદષ્ટિથી સર્વનયોને જોવાની દષ્ટિ,
પ્રમાણથી સ્વભાવનું સ્વરૂપ. ૪૫-૪૬-૪૭. નિશ્ચયનયને માન્ય અત્યંતર કારણોનું બલિકપણું અને વ્યવહારનયને માન્ય બાહ્ય
કારણોનું બલિકપણું હોવા છતાં પ્રમાણથી બંનેની તુલ્યતા સ્થાપક યુક્તિઓ. 'અંતરંગહેતુરૂપ અદષ્ટના બલવત્ત્વનું સ્વરૂપ. કર્મના વૈચિત્ર્યને કારણે જ સુખ-દુઃખાદિના વૈચિત્ર્યની પ્રાપ્તિ હોવાથી અંતરંગ હેતુને બલવાનરૂપે સ્થાપક નિશ્ચયનયની યુક્તિનું સ્થિતપક્ષ દ્વારા નિરાકરણ. કાર્ય પ્રત્યે કર્મ અને ઉદ્યમ કારણ હોવા છતાં કર્મના વૈચિત્ર્યના સ્વીકારનું સ્થિતપક્ષ દ્વારા દાંતથી ભાવન, અંતરંગ અને બહિરંગ હેતુમાં અપેક્ષાએ અંતરંગ હેતુને બલવાનરૂપે સ્થાપક પ્રમાણની યુક્તિ. ભાગ્યવાનને રત્નમુદ્રાની પ્રાપ્તિ થઈ તે સ્થાનમાં પણ સાદ્વાદ દૃષ્ટિએ ભાગ્ય તથા પુરુષકારની કારણતા દર્શાવતી યુક્તિ. અદષ્ટના બલવત્ત્વદર્શક કથનનું નિરાકરણ. અંતરંગ કારણના વૈષમ્યથી જ કાર્યનું વૈષમ્ય હોવાથી અંતરંગ કારણને જ બલવાન સ્વીકારનાર નિશ્ચયનયની યુક્તિનું સ્થિતપક્ષ દ્વારા નિરાકરણ. કાર્ય સાથે બાહ્ય કારણનો નિયત યોગ નહિ હોવાને કારણે અંતરંગ કારણને બલવાન સ્વીકારનાર નિશ્ચયનયની યુક્તિનું સ્થિતપક્ષ દ્વારા નિરાકરણ. અંતરંગ કારણની જેમ બાહ્ય કારણનો પણ ક્વચિત્ ફળની સાથે નિયત યોગ, ક્વચિત્ દ્રવ્યદાનથી ભાવદાન દ્વારા ફળની પ્રાપ્તિ, ક્વચિત્ દ્રવ્યદાન વગર ભાવદાનથી જ ફળની પ્રાપ્તિ, નયભેદથી દ્રવ્યદાનનો ફળ પ્રત્યે પ્રયોજકરૂપે સ્વીકાર અને નયભેદથી કારણરૂપે સ્વીકાર, કેવલ ભાવદાનથી થતા ફળ કરતાં દ્રવ્યદાનપૂર્વકના ભાવદાનથી થતા ફળમાં વિશેષતા સ્વીકારનાર નયની યુક્તિ. નિશ્ચયનયથી અંતરંગકારણથી જ કાર્યનિષ્પત્તિ.
વ્યવહારનયઉપજીવી નિશ્ચયનયથી અંતરંગ કારણરૂપ પુણ્ય-પાપને આશ્રયીને જ સુખદુઃખાદિની પ્રાપ્તિ અને બાહ્ય નિમિત્તોનો અવજર્યસંનિધિરૂપે સ્વીકાર, ઉદ્ધરણપૂર્વક. નિશ્ચયનયથી પોતાના આત્મામાં જ શુભ ઉપયોગનું દાન અને શુભ ઉપયોગનું હરણ.
૧૯૪-૧૯૭
૧૯૪-૧૯૭
૧૬-૧૯૭ ૧૯૭-૧૯૮
૧૯૭-૧૯૮
૧૯૭-૨૦૨
૧૯૯-૨૦૨
૨૦૩
૨૦૪-૨૦૫
૨૦૬