Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstravizAradajainAcAryazrIvijayadharmamUrigurubhyo nmH| so 1 da bi do la do a 3 0 0 2 20 21 22 23 24 25 24 23 22 2 3 GAUTORRESTIMOTIO YaaarakshassssssssssssssasarasdoossossabseaseNEY zrIyazovijayajainagranthamAlA [31] vizeSAvazyakabhASyam / jaladhArizrIhemacandrasUriviracitayA ziSyahitAnAmnyA bRhadvRttyA vibhuussitm| (caturtho vibhAgaH) jadhanyapuranivAsinA zreSThivaryatrikamacandratanujanuSA zrAvakaharagovindena pariSkRtya saMzodhitam / Printed and Published by Shah Harakhchand Bhurabhai at The Dharmabhyudaya Press, Benares City. vIrasaMvat 2438 / SECRENDERBELOPOEMEDIES Omee me 1009 " " " " For Peso Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jan Education International For Personal and Private Use Only www.jametrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 601 // tathA, zrutaparyavajAtaM zrutaparyAyarAzimamApi vRddhiM yAsyati, zrutasya cAvyavacchittirbhaviSyatIti / evaM paJcabhirabhiprAyaiH zrutaM sUtrArthatovAcayediti / eSAmeva saMgrahAdibhAvAnAM madhyAd dvi-vyAdibhirbhAvaiH sarvairvA'nuyogaM kurvato bhaavairnuyogH| kSAyopazamike bhAve sthitasya vyAkhyA kurvato bhaave'nuyogH| bhAveSu punarnAstyanuyogaH, kSAyopazamikatvena tasyaikatvAt / athavA, eko'pi kSAyopazamiko bhAvapracArA| dizAskhalakSaNaviSayabhedAd bhidyate / tatazcAcArAdizAstraviSayabhedabhinneSu kSAyopazamikabhAveSvapyeSa bhavatyanuyogaH, na kazcid virodhaH / 'vA' iti athavA, svAmitvamAsAdyAnuyogakarlasvAmino bahUn pratItya kSAyopazamikapariNAmeSu bahuSvanuyogapravRttI| veSvanuyogo na vihanyate / ityuktaH paDidho bhAvAnuyoga iti / / 1406 // 1407 // eSAM cAnuyogaviSayANAM dravyAdInAM parasparaM yasya yatra samAdezaH, bhajanA vA, tadevAhadebve niyamA bhAvo na viNA te yAvi khetta-kAlehiM / khette tiNha vi bhayaNA kAlo bhayaNAe tIsu pi // 1408 // dravye tAvad niyamAd bhAvaH paryAyo'sti, paryAyavirahitasya dravyasya kApi kadAcidapyabhAvAt / tAvapi dravya-bhAvau kSetrakAlAbhyAM vinA na saMbhavataH / dravya-bhAvayorhi niyamavAn sahabhAvo darzita eva / dravyaM cAvazyakaM kacit kSetre'vagADhamanyatarasthitimadeva ca bhavati / ataH siddhamidam- dravya-bhAvAvapi kSetra-kAlAbhyAM vinA kApi na bhavataH / kSetre tu trayANAmapi dravya-kAla-bhA. vAnAM bhajanA vikalpanA- kApi tatra te prApyante, kApi netyarthaH, lokakSetre trayANAmapi bhAvAt , alokakSetre'bhAvAditi / / Aha- alokakSetre'pyAkAzalakSaNaM dravyamasti, vartanAdirUpastu kAlaH, agurulaghavazvAnantAH paryAyAH santyeva; tat kathaM tatra dravya-kAla-bhAvAnAmabhAvaH ? / satyam , kintvAkAzalakSaNaM dravyaM yat tatrocyate, tadayuktam , tasya kSetragrahaNenaiva gRhItatvAt / kAlasyApIha samayAdirUpasya cintayituM prastutatvAt , tasya ca samayakSetrAdanyatrAbhAvAt , vartanAdirUpasya tvatrAvivakSitatvAta kSetragrahaNenaiva tatra tasya gRhItatvAcca / paryAyAzceha dharmA-'dharma-pudgala-jIvAstikAyadravyasaMbandhino vivakSitAH, te cAloke na santyeva / AkAzasaMbandhinastvagurulaghuparyAyAH kSetragrahaNenaiva gRhItatvAd neha vivakSitAH / ityato'loke trayANAmapi dravya-kAla-bhAvAnAmabhAvaH / 'kAlo bhayaNAe tIsu pi tti' dravya-kSetra-bhAveSu triSvapi kAlo bhajanayA vikalpanayA bhavati, samayakSetrAntarvartiSu teSu tasya bhAvAt , tadvahistvabhAvAditi / evaM ca sthitAnAmamISAM dravyAdInAM yathAsaMbhavamanuyogaH pravartata iti // 1408 // 1 gha. cha. 'pAmiti saM' / 2 dravye niyamAd bhAvo na vinA to cApi kSetra-kAlAbhyAm / kSetre trayANAmapi bhajanA kAlo bhajanayA trivapi // 1408 // 6.1 // Jan Education intomation Foresonal and Pri n y
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 602 // Jain Education Internationa aparamapi dravyAdigataM kiJcit svarUpaM prasaGgataH prAha ohAro AheyaM ca hoi davvaM taheva bhAvo ya / khettaM puNa AhAro kAlo niyamAu Aheo || 1409 // dravyamAdhAro bhavati paryAyANAm, AdheyaM ca bhavati kSetre / tathA, bhAvazcAdhAro bhavati kAlasya, kAla-varNAdInAM samayAdisthititvAditi; Adheyazca bhavati dravye / kSetramAkAzaM punaH sarveSAmapi dharmA dharma- pudgala - jIva-kAladravyANAm, agurulaghuparyAyANAM vAdhAra eva, na tvAdheyam, sarvasyApi vastunastatraivAvagADhatvAt tasya ca svapratiSThitatvenAnyatrAdheyatvAyogAditi / 'kAlo niyamAu Ahe tti' kAlo niyamAdAdheya eva bhavati, na tvAdhAraH, tasya dravya-paryAyeSveva sthitatvAt, tatra cA'nyasyAsthitatvAditi / ta vyAkhyAto nAmAdibhedataH saptavidho'pyanuyogaH / / 1409 / / etadvipakSazcAnanuyogo bhavati, atastaM vibhaNipuruktopasaMhAraM prastAvanAM cAha - so jogo o'Nuogo io vivajjatthaM / jo so aNaNuogo tattheme hoMti dihaMtA // 1410 // tadevaM gato bhaNita eSo'nurUpayogo'nuyogaH saptavidho'pi / atha viparyastametadviparyayeNa yo'yamananuyogaH sa ucyate / tatra caite vakSyamANA dRSTAntA bhavanti / / iti trayoviMzatigAthArthaH / / 1410 / / ke punaste nanu yogadRSTAntAH 1, ityAha vacchagagoNI khujjA sajjhAe caiva bahiraullAve / gAmelae ya vayaNe satteva ya hotaM bhAvasmi // 1411 // sAvagabhajjA sattavaIe ya koMkaNagadArae naule | kamalAmelA saMbassa sAhasaM seNie kovo || 1492 // yathA'nuyogo nAmAdibhedAt saptavidho varNitastathA'nanuyogo'pi yathAsaMbhavaM vaktavyaH / tatra nAma-sthApane sugame / dravyAnanuyoge, tatprasaGgato dravyAnuyoge ca vatsagaurudAharaNam / kSetre tvananuyogA-anuyogayoH kubjodAharaNam / kAle svAdhyAyaH / vacane punarudAharaNa 1 AdhAra AdheyaM ca bhavati dravyaM tathaiva bhAvazva kSetraM punarAdhAraH kAlo niyamAdAdheyaH // 1409 // 2 eSo'nurUpayogI gato'nuyoga ito viparyastam / yaH so'nanuyogasta me bhavanti dRSTAntAH // 1410 // 3 vatsakaH kubjA svAdhyAyazcaiva badhirohApaH / grAmeyakazca vacane saptaiva ca bhavanti bhAve / / 1411 // zrAvakabhAryA sAtapadikazca koGkaNakadArako nakulaH | kamalAmelA zambasya sAhasaM zreNike kopaH // 1412 // For Personal and Private Use Only bRhdvaaNsH| ||602 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||603 // Jain Educations Internati dvayam, tadyathA - badhirollApaH, grAmeyakatha / bhAve tu saptodAharaNAni bhavanti tadyathA zrAvakabhAryA, sAptapadikaH puruSaH, koGkaNakadArakaH, nakulaH, kamalAmelA, zambasya sAhasam, zreNikakopazca / / iti nirmuktigAthAsaMkSepArthaH / / 1411 / / 1412 / / atha vistarato 'vacchagagoNI-' udAharaNaM bhASyakAraH prAha khIraM na dei sammaM paravatthaniogao jahA gAvI / chaDDeja ca paraduddhaM karijja dehovarohaM vA // 1413 // yathA kAcicchavalAdikA gauranyasyA bahulAdikAyAH saMbandhini godohakena vatse niryukte satyananuyogo'yamiti kRtvA tanni yogataH kSIraM dugdhaM samyag na dadAti / athavA, na tAvatA tiSThet kintu paradugdhamanyasyA api goH satkaM dugdhamagre'pi godohanakAyA vyavasthitamullalantI chaIyet tyAjayet / yadivA, dehoparodhaM latAmahArAdibhirjAnubhaGgAdinA dehavAdhAmapi kuryAdityarthaH // 1413 // tathA kim ?, ityAzaGkaya prastutaM yojayannAha - teha na caraNaM pasUte parapajjAyaviNiogao davvaM / puvvacaraNovaghAyaM karei dehovarohaM vA // 1414 // jiNavayaNAsAyaNao ummAyA -''taMka maraNavasaNAI / pAveja savvaloyaM sa bohilAhovaghAyaM ca // 1415 // davyavivajjAsAu sAhaNabheo tao caraNabheo / tatto mokkhAbhAvo mokkhAbhAve'phalA dikkhA || 1416 || tathAstrApi vyAkhyAtA yadA jIvAdidravyamajIvAdidharmaiH prarUpayati, ajIvAdidravyaM vA jIvAdidharmaiH prarUpayati / taditthaM prarUpyamANaM tad dravyamanugogato dugdhasthAnIyaM caraNaM cAritraM na prabhUte- paraparyAya viniyogato viparyAsAt taddhetustad na bhavatItyarthaH / na caitAvatA tiSThati, kintvitthamananuyogaM kurvataH pUrvaprAptacaraNopaghAtaM ca karoti / tathA, itthamavidhiprarUpaNapravRttasya rogAnutpatterdehasyApyuparodhaM vAghAM vidadhAti / kiJca itthaM jinavacanAzAta notpatterunmAdA''taGka - maraNavyasanAnyapi prApnuyAt / tathA, sarvavrata lopam, bodhilAbhopaghAtaM ca prApnuyAditi / nanu kathaM viparyayaprarUpaNAmAtrAdevaitAvanto doSAH syuH ?, ityAha- 'davvavivajjAsetyAdi' viparItaprarUpaNe hi dravyasya viparyAso bhavati, tathA ca sati sAdhanasya samyagjJAnAderbhedo'nyathAbhAvo jAyate / tataH sAdhanabhedAccaraNabhedaH, 1 kSIraM na dadAti samyak paravatsaniyogato yathA gauH / chadayeca paradugdhaM kuryAd dehoparodhaM vA // 1413 // 2 tathA na caraNaM prasUte paraparyAyaviniyogato dravyam / pUrvacaraNopaghAtaM karoti dehoparodhaM vA // 1414 // jinavacanAzAtanata unmAdA''taka-maraNavyasanAni / prApnuyAt sarvalopaM sa bodhilAbhopaghAtaM ca // 1415 // viparyAtsAdhanabhedastataJcaraNabhedaH / tato mokSAbhAvo mokSAbhAve'phalA dIkSA // 1416 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // / 603 // www.janbrary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 1604 // Jain Educationa Internation tadbhedAt tatsAdhyasya mokSasyAbhAvaprasaGgaH, upAyAbhAve upeyAsiddheH / tato mokSAbhAve niSphalaiva dIkSA, mokSArthameva tatpratipatteH, tatastadabhAve nirarthakaiva seti / tadevaM dravyAnanuyoge nirdiSTA doSAH / 1414 / / 1415 / / 1416 // atha dravyasya samyaganuyoge guNAnAha semaM payaM payacchai savatthaviNiogao jahA gheNU / taha sayapajjavajoe davvaM caraNaM tato mokkho // 1417 // yathA paravatsaparihAreNa svavatsaviniyogAd gauH samyak payaH prayacchati, tathA dravyamapi vaparyAyaviniyoge samyakcaraNaM prasUte / anarthAvAptizca kAcid na bhavati / yatazcaraNAt kim ?, ityAha- yato'cirAd mokSaH prApyata iti / tadevaM dravyAnanuyoge tadanuyoge ca doSa-guNayorvatsagodRSTAnta uktaH // 1417 // atha kSetrAdyananuyoge doSAn, tadanuyoge tu guNAn sodAharaNAnatidizannAha - aivaM vattAIsu vi sadhammaviNiogao'Nuoga tti / vivarIe vivarIo sodAharaNo'NugaMtavva // 1418 // muktAnusAreNa kSetra kAla-vacana- bhAveSvapi svadharmaviniyogata Atmocitadharma yojanAdanuyogaH viparIte tu viparItadharma yojane tu viparIto'nanuyogaH sodAharaNaH svabuddhyA granthAntarAccAnugantavyo jJAtavyaH / tatretthamatidiSTe'pi mugdhavineyAnugrahArtha kiJciducyate / tatra kSetrato'nanuyoge kubjodAharaNamabhidhIyate pratiSThAnanagare saulavAhanAM nAma rAjA / sa ca prativarSa samAgatya bhRgukacche nabhovAhananRpaM ruNaddhi / Rtubaddhe ca kAle tatra sthitvA varSAsu svanagaraM gacchati / anyadA ca rohake samAgate tena rAjJA svanagaraM jigamiSuNA''sthAna sabhAmaNDapikAyAM tadgrahakamantareNApi bhUmau niSTatam / tasya ca rAjJaH patadgRhakadhAriNI kubjA samasti / tayA cAtIca bhAvajJatayA lakSitam- nUnaM parijihIrSuridaM sthAnaM narapatiryAsyati prabhAte svanagaram tenetthamidaM niSThIvati / iti saMcintya nigaditaM kathamapyAtmaparicitasya yAnazAlikasya / tatastena praguNIkRtya yAnAnyagacchata evaM rAjJaH purato'pi mavartitAni / tatpRSThatazca sarvo'pi skandhAvAraH pravRtto gantum / vyAptaM ca nabhomaNDalaM kaTaka dhUlInikareNa / tatacintitaM vismitamanasA narAdhipena- nanu mayA kasyApi prayANakaM na kathitam, dhUlIbhayAt kilAha 1 samyak payaH prayacchati svavatsaviniyogato yathA dhenuH / tathA svaparyAMyayoge dravyaM caraNaM tato mokSaH // 1417 // 2 evaM kSetrAdiSvapi svadharmaviniyogato'nuyoga iti / viparIte viparItaH sodAharaNo'nugantavatraH // 1438 // 3 ka.ga. 'zAla' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 604 // www.jainntbrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||605 // Jain Educations Internationa I svalpaparicchado bhUtvA sainyasya purata eva yAsyAmi etacca viparItamApannam, tatkathamidaM kaTakalokena vijJAtam ?; iti paramparayA zodhayatA vijJAtA kubjA / pRSTayA ca tayA kathitaM sarvamapi yathAvRttam / tadatra sabhAmaNDapakAdikSetreNa niSThIvanasyAnanuyogaH, niSThIvanAdirakSaNa-pramArjano-palepanAdikastvanuyogaH / evamekAntanityam ekam apradezaM cAkAzaM prarUpayato'nanuyogaH syAdvAdalAJchitaM tu tadeva prarUpayato'nuyoga iti / " kAlAnanuyogA-nuyogayoH svAdhyAyadRSTAntaH, tadyathA - ekaH sAdhuH pradoSikakAlagrahaNAnantaraM kAlikazrutamatItAmapi tadguNanavelAmajAnAnaH parAvartayate / tataH samyagdRSTidevatayA cintitam- bodhayAmyamum mA bhUd mithyAdRSTidevatA chalamasya / tato mathitakArikarUpeNa mathitabhRtameva ghaTaM mastake nidhAya tasyaiva sAdhorantike gatAgatAni kurvatI 'mathitaM labhyate iti mahatA zabdena punaH punarghoSayantI paribhramati / tato'tyudvejitena sAdhunA proktam- aho ! bhavatyAstatravikrayavelA / tato mathitakArikayA'pyavAciaho ! tavApi svAdhyAyavelA / tato vismitaH sAdhurupayujya mithyAduSkRtaM dadAti / tataH 'akAlasvAdhyAyavidhAnena mithyAdRSTideva| tAvihitacchalAni bhavanti, ataH punarapyevaM mA kArSIstvam' ityAdi sAdhurdevatayA'nuzAsita iti / eSa svAdhyAyasya kAlAnanuyogaH, kAle tu paThatastadanuyogaH / prastute'pi kAladharmANAM vaiparItyA vaiparItyaprarUpaNe'nanuyogA'nuyogau vAcyAviti / atha vacanaviSayamananuyogA-'nuyogayorudAharaNadvayamucyate / tatra prathamaM vadhirollApaH / tatra caikasmin grAme vadhiraM kuTumbaM parivasati - sthavira, sthavirA, putraH, vadhUva / anyadA ca putraH kSetre halaM vAhayan pathikairmArga pRSTo badhiratayA bravIti gRhajAtau mama lIvardAvimau na punaranyasya satkau / tato 'badhiro'yam' iti vijJAya gatAH pathikAH / tato bhaktaM gRhItvA vadhUH samAyAtA / zRGgitau pathikairbalIvardAvityAdi niveditaM tatastasyAH / tayA ca proktam- 'kSAramalavaNaM veti na jAnAmyaham etat tvadIyajanamyaiva hi saMskRtam / tato gRhaM gatayA tayApi kSArAdibhaNanavyatikaro niveditaH / sthavirayA ca kartayantyA proktam- sthUla sUkSmaM vA bhavatu, idaM sthavirasya paridhAnaM bhaviSyati / niveditaM caitat sAnuzayacittayA sthavirayA gRhamAgatasya sthavirasya / tenApi viyatA proktam- tava jIvitaM pivAmi yadyekamapi tilamahaM bhakSayAmIti / evamekavacanAdikamapyuktaM dvivacanAditayA yaH zRNoti tathaiva cAnyasya prarUpayati, tasyAnanuyogaH, yathAvacchravaNaprarUpaNe tvanuyoga iti / vacanAnuyogasyaiveha prAdhAnyakhyApanArthaM vacanaviSayameva dvitIyaM grAmeyakodAharaNamucyate tatra caikasmin nagare kasyAzcid mahi1.ga. cha. 'pradeoSikA' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||605 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 606 // Jain Educationa Internation lAyA bhartA mRtaH / tatastatrendhana jalAdikaSTena bAdhitA'nirvahantI laghunA nijatanayena saha grAmaM gatA'sau / tato dRddhiM gatena putreNa sA pRSTA - madIyapituH kA jIvikAsssIt ? / tayA proktam- rAjasevA / tenoktam ahamapi tAM karomi / tayA proktam- putra ! duSkarAssau mahatA vinayena kriyate / kIdRzaH punarasau vinayaH ? / tayA proktam- sarvasyApi dRSTasya praNAmaH kAryaH, nIcairvRtyA sarvasyApi pravartitavyam, paracchandAnuvRttiparaizca sarvatra bhavitavyam / ' evaM kariSyAmi' ityabhyupagamya calito'yaM rAjadhAnIsaMmukhaH / mArge ca hariNeSvA gacchatsu vRkSamUleSvAkRSTadhanuryaSTayo nilInA vyAdhA dRSTAH / teSAM ca tena mahatA zabdena yotkAraH kRtaH / tatastrastAH prapalAyya gatA hariNAH / tato vyAdhaiH kuTTayitvA baddho'sau / tatastenoktam- jananyAhaM zikSitaH- 'dRSTasya sarvasyApi yotkAraH kartavyaH' ityAdi / tatazra 'Rjurayam' iti jJAtvA muktastaiH / zikSitazca yathA- 'IdRzeTe nilInairavanataiH zabdamakurvadbhiH zanairvA jalpadbhirnibhRtamAgamyate' / tadadbhyupagamya purato gantuM pravRtto'sau / dRSTAzca vastrANi kSAlayanto rajakAH / teSAM ca vastrANi taskarairnityamapahiyante / tatastatra dine laguDAdivyapANa rajakAH macchannopaviSTA herayantastiSThanti / AgatazcAjalpannavanatagAtro nilIyamAnaH zanaiH sa tatra grAmeyakaH / sa eSa cauraH' iti anyA kuyitvA baddho'sau rajakaiH / sadbhAve ca kathite muktastaiH / zikSitazca yathA- 'IdRze kasmiMzcid dRSTa evamucyate, yathA-rotra patatu, zuddhaM ca bhavatu' iti / idaM cAbhyupagamya pravRttaH purato gantum / tato dRSTaM kacid grAme bahubhirmaGgalaiH prathamaM halavAhana karaNaM kriyamANam / tata uktam- UpamityAdi / tatastairapi kRSIvalaiH piTTitaH baddhava | sadbhAve jJAte muktaH / zikSitazca yathA- 'IdRze kApi dRSTe procyate, yathA- gantryotra bhriyantAm, bahutra bhavatu, sadaiva cedamastu' iti| abhyupagataM ca tenedam / anyatra ca mRtake vahinayamAne proktamidam / tatrApi kuTTitaH baddhava / sadbhAvakathane ca muktaH / zikSitazca yathA- 'IdRzaM mA bhUd bhavatAM kadAcidapi, viyoga zenAstu' iti / etaccAnyatra vivAhe moktam / tatrApi tathaiva vaddhaH / sadbhAve parijJAte muktaH / zikSitaca yathA'IdRze procyate - sadaiva pazyantvIdRzAni bhavantaH, zAzvatazca bhavatvetatsaMbandhaH, mA bhUdiha viyogaH' iti / idaM cAnyatra kacid nigaDabaddhaM rAjAnamavalokya bruvANastathaiva kadarthayitvA muktaH / zikSitazca yathA- 'IdRze viyogaH zIghraM bhavatvanena, evaMvidhaM ca mA bhUt kadAcidapi' ityabhidhIyate / etaccAnyatra kvacid rAjJAM saMdhau jalpyamAne proktam / tatastatrApi tathaiva kadarthitaH / evaM sthAne sthAne kadarthyamAno'nyadA kasyApi vibhavavimuktakkurasya sevAM vidhAtumArabdhaH / tatra cAnyadA gRhe AmlakhalikAyAM siddhAyAM grAmasabhAjanasamUhamadhye upavira tet Takkurasya 'zItalIbhUtaiSA bhoktumayogyA bhaviSyati' iti bhAryayA tadAkAraNAya preSito grAmeyakaH / tenApi janasamUhasya zRNvato | mahatA zabdenoktam Agaccha Thakkura ! zIghrameva gRham bhuva AmlakhalikAm, zItalI bhavati lagnA'sau / tato lajjitaSThakkuro gRhaM gataH / For Personal and Private Use Only soooooooooo bRhadattiH // 606 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ENESSONSENDARSH // 607 // zastaskamakAkara kAmAlA tato gADhaM tADayitvA zikSitaH, yathA-'natthaM pUtkurvANaihaprayojanAni bhaNyante, kintu vastreNa mukhaM sthagayitvA karNAbhya% ca sthitvA zanaiH kathyante / tato'nyadA vahidIpte gRhe gato'sau rAjasabhAyAM zanairagrataH sthitvA vastraM ca mukhadvAre davA kathitaM ca tasya karNa / tataH saMbhramAd dhAvito gRhAbhimukhaM ThakkuraH / dagdhaM ca sasarvasvaM sarvamapi gRham / tataH kupitena vADhaM tADito'sau ThakkureNa / bhaNitazca- nilakSaNa ! prathamameva dhUme nirgate jalAcAmla-dhUli-bhasmAdikaM kimiti tvayA na nikSiptam ?, mahatA ca zabdena kimiti svayA na pUtkRtam / / tenoktam- anyadetthaM kariSyAmIti / tataH kadAcid vihitasnAno dhuupnaayopvissttsstthkkurH| nirgatA ca pracchAdanapaTTasyoparyagurudhumazikhA / dRSTA ca. grAmeyakeNa / kSiptA cotpATya taduparyAcAmlabhRtamahAsthAlI, jala-dhUlI-bhasmAdikaM ca, tathA ca pUtkRtaM mahadbhiH zabdairiti / tataH 'ayogyo'yam' iti niSkAzito gRhAta / evaM ziSyo'pi yAvanmAnaM vacanaM guruH kathayati, tAvanmA. trameva svayaM dravya-kSetra-kAla-parAbhiprAyocityaparijJAnazUnyo yo vakti tasya vacanAnanuyogaH, yastu dravya-kSetrAdyaucityena vakti tasya tadanuyoga iti / bhAvAnanuyogA nuyogayoH saptodAharaNAni- tatra zrAvakabhAryodAharaNamucyate- ekena gRhItANuvratena taruNazrAvakaNAtIva rUpavatI, kRtArUpazRGgArA nijapatnyA eva sakhI kadAcid dRSTA, gADhamadhyupapannazca tasyAm , paraM la jAdinA kimapi vaktupazaknuvaMstatprApticinAyA ca pratidinamatIva durvalIbhavati / nirbandhena pRSTaM kAraNaM svabhAryayA / kathitaM ca kathaM kathamapi tena / tayA cAtIva dakSatayA proktam- etAvanmAtre'pyarthe ki khidyate ?, prathamameva mamaitat kiM na kathitam ?, svAdhInA hi mama sA, AnayAmi satvarameveti / tato'nyadine bhaNito bhartA- abhyupagataM saharSayA tayA yuSmatsamIhitam , pradoSe cAgamiSyati, paraM lajjAlutayA vAsabhavanapraviSTamAtrApi pradIpaM vidhyApayiSyati / tenoktam- evaM bhavatu / kimitthaM vinazyati ? / tato vayasyAyAH sakAzAt kizcid nimittamudbhAvya yAcitAni tayA tadIyAni svabhadRSTapUrvANi pradhAnavastrANi, AbharaNAni ca / tato guTikAdiprayogato vihitasakhIsadRzakharAdisvarUpA, tathaiva kRtazRGgArA tatsadRzalalitena, vilAsaizvAnvitA tasyaiva zrAddhasya bhAryA saMnihitavarakusuma-tAmbUla-zrIkhaNDA-guru-karpUra-kastUrikAdisamasta| bhogAGgA vihitAmalapradIpAloke ramaNIye vAsabhavane savilAsamanvavizat / tato dRSTA sotkaNThavisphAritadazA tridazakallolinIpulinapratispardhipalyakopaviSTena jhagityeva nayana-manasoramRtavRSTimivAdadhAnA tenaiSA / tathA ca dRSTamAtrayA vidhyApitaH pradIpaH / krIDitaM ca vividhagoSThIprabandhapUrvakaM tayA saha nirbharaM tena / gatAyAM ca tasyAM pratyuSasi cintitamanena " sayalasurA-'surapaNamiyacalaNehiM jiNehiM jaM hiyaM bhaNiyaM / taM parabhavasaMbalayaM ahaha ! mae hAriaM sIlaM // 1 // " / 1 sakalasurA-murapraNatacaraNaijinayaMdritaM bhaNitam / tat parabhavazambalakamahaha ! mayA hAritaM zIlam // 1 // kamAnasthala A||607 // For Personal and Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 08 // Jain Educationa Internati ityAdisaMvegavazotpannapazcAttApamahAna lalupyamAnAntaHkaraNaH pratidinamadhikataraM durbalIbhavatyasau / tato nivendhena svabhAyeyA ye niHzvasya sakhedaM bravIti priye ! yatazcirakAlAnupAlita svargApavarga nibandhanavatakhaNDanenAmunA kRtaM mayA tadakartavyaM yad bAlizAnAmapyavidheyam / tataH kRzIbhavAmyahamanayA cintayA / tato bhAryayA saMvega vyAvRttaM ca tacceto vijJAya kathitaH sarvo'pi yathAvRttaH sadbhAvaH / sAbhijJAnakathanAdibhizva samutpAditA pratItistasya / tataH svasthabhUto'yamiti / tadevaM svakalatramapi parakalatrAbhiprAyeNa bhuJjAnasya tasya bhAvAnanuyoga:, yathAvasthitAvagame tu bhAvAnuyogaH / evamaudayikAdibhAvAn svarUpavaiparItyena prarUpayato bhAvAnanuyogaH, yathAvasthitatatmarUpaNe tu bhAvAnuyoga iti / saptabhiH padairvyavaharatIti sAptapadikaH, tadudAharaNamucyate -- ekasmin pratyantagrAme ko'pi sevakapuruSo vasati sma / saca sAdhvAdidarza ninAM saMbandhinaM dharme na kadAcidapi zRNoti, na ca tadantike kadAcidapi vrajati, na ca kasyApyupAzrayaM dadAti yato dayAlutAM, paradhana - parakalatranivRtyAdiguNapratipattiM caite'mI kariSyanti na ca tAM pAlayitumahaM zaknomIti / anyadA ca varSAsannamAyAtAstatra kathamapi sAdhavaH / teSAM ca tatra vasatimanveSayatAM kautukaM didRkSubhiH sevakanaramitrairgrAmINairuktam- atretthaMbhUto bhavatAmatIva bhakto gRhe zrAkastiSThati / vasatyAdinA na kiJcit kSaNaM kariSyati, tad gacchata tatreti / kRtaM tat tathaiva taiH / sa ca teSAM purato'pi sthitAnAM saMmukhamapi nAvalokayati / tata ekena sAdhunA zeSasAdhUnAmabhimukhamuktam sa eSa na bhavati, vaJcitA vA taigrameyakairvayam. / tatastena saMbhrAntenoktam - kiM kiM bhaNadha yUyam ? / tatastaiH kathitaM sarvamapi tadgrAmyabhASitam / tatastena cintitam- aho ! matto'pi te nikRSTA yairete'pi pravaJcitAH / tasmAd mA bhUvannamI, ahaM ca tadupahAsapAtram / ato'niSTamapi karomyetat / iti vicintyoktamtiSThata mama nirAkulAH zAlAyAmetasyAm paraM mama dharmAkSaraM na kathanIyam / pratipannametat taiH / sthitAca sukhena tatra caturmAsrakAtya yAvat / tato vijihIrSubhistairanuvrajanArthamAgatasya zayyAtarasya kalpo'yamiti dattA'nuzAstiH / tato madya-mAMsa- jIvaghAtAdiviri kartumazaknuvatastasyAtizayajJAnitayA'gre pratibodhaguNaM pazyadbhirgurubhiH sAptapadikaM vrataM dattam- kaJcit paJcendriyaprANinaM jighAMsunA yAvatA kAlena sapta padAnyavaSTabhyante tAvantaM kAlaM pratIkSya hantavyo'sAviti / pratipannametat tena / gatAtha sAdhavo'nyatra / anyadA cAsau sevakanaracauryArthaM gataH kvApi / tato'pazakunAdikAraNena svalpenaiva kAlena pratinivRttaH / kIdRzo matparokSe madIyagRhe samAcAra iti jijJAsurnizIthe pracchanna eva praviSTo nijagRhe / tasmiMzca dine tasya bhaginI grAmAntarAdAgatA / tathA ca kenApi hetunA vihitapurupanepathyayA naTA nRtyanto nirIkSitAH / tato'tIvamavalanidrAvazAt kRtapuruSavepaiva bhrAtRjAyAsamIpe pradIpAlokAdi vAsa bhavanagatapalyaGka For Personal and Private Use Only bRhadaciH / ||608||
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ eva nirbharaM prasuptA / tenApi ca tadbhandhunA'kasmAdeva gRhapraviSTena dRSTaM tat tAdRzam / tatazcintitamanena- aho ! vinaSTaM madgRham , viTaH vizeSA0 BE koDapyayaM madbhAryAsamIpe prasuptastiSThati / iti kopAvezAdAkRSTaH kRpANaH / tataH smRtaM vratam / vilambitaM ca saptapadApasaraNakAlam / atrAntare tadbhaginI bAhulatikA nidrAvazena tadbhAryAyA mastakenAkrAntA / tataH pIDyamAnayA tadbhaginyA proktam- hale! muzca mama bAhum, // 609 / / daye'tyarthamaham / tataH svaravizeSeNa jJAtA'nena svabhAginI / aho ! nikRSTo'ham , manAgeva mayA na kRtamidamakAryam , tata utthite sasaMbhramaM bhaginI-bhAyeM iti / kathitazca sarvaiH svavyatikaraH parasparam / tato yathoktAbhigrahamAtrasyA'pyevaMbhUtaM phalamudrIkSya saMvignaH pravrajito'sAviti / tadatra svabhaginImapi parapuruSAbhiprAyeNa jighAMsostasya bhAvAnanuyogaH, yathAvasthitAvagame tu bhAvAnuyogaH / prastutayojanA tu zrAvakabhAryodAharaNavaditi / koGkaNakadArakodAharaNaM yathA- kokaNakaviSaya ekasya puruSasya laghudArako'sti / bhAryA tu pRtA / anyAM ca pariNetumicchatA'pi sapatnIputro'syA'stIti na ko'pi dadAti / anyadA ca sahaiva tena dArakeNAsAvaraNye kASThAnayanAya gataH / tatra ca kasyApi pitrA kANDaM muktam / tadAnayanAya ca dArakaH preSitaH, gatazcAyam / atrAntare duSpitustasya calitaM cittam , yadasya dArakasya satkakAraNenA'nyAM bhAryA mama na ko'pi dadAti / tato'nyaM kANDaM kSiptvA viddho'sau dArakaH / tato mahatA svareNoktaM bAlakenatAta ! kimetat kANDaM tvayA muktam ?, viddho'smyanenA'ham / tato nighRNena pitrA'nyat kANDaM muktam / tato jJAtaM dArakeNa- 'hanta ! bukko mArayatyeSa mAm , iti visvaraM raTan nikRSTena tena mArito'sAviti / pUrvamanyasya bANaM muJcatA pitrA'nAbhogata evA'haM viddha ityavabudhyamAnasya bhAvAnanuyogaH, pazcAd yathAvasthitAdhigame tasya bhAvAnuyogaH / athavA, 'saMrakSaNArthamapi taM bAlakaM mArayAmi' itya- A dhyavasyataH piturbhAvAnanuyogaH, tadrakSAdhyavasAye tu bhAvAnuyogaH / evaM viparItabhAvaprarUpaNe bhAvAnanuyogaH, aviparItabhAvaprarUpaNe tu bhAvAnuyoga iti / ___ atha nakulodAharaNam- padAteH kasyacid bhAryA gurviNI jaataa| nakulikA ca kAcit tadgRhavRttyAzritA gurviNI padAtibhAryayA sahaikasyAM rajanyAM prmuutaa| tasyA nakulo jAtaH / itarasyAstu putrH| tato'sya samIpe sthito nakulaH sadaiva tiSThati / anyadAca padAtibhAryAyA dvAre khaNDayantyA madhye mazcikAyAM sthito bAlakaH sarpaNa daSTaH, mRtazca / tato mazcikAyA uttaran nakulena dRSTo viSadharaH, * jDazaH kRtvA mAritazca / tato dvAre padAtibhAryAyAH samIpe gatvA zoNitopaliptavaktrAyavayavo'sau cATUni kartumArabdhaH, dRSTazca // 609 // 1 ka.cha. kadaza e'| RSORRRC JainEducatiana intemat For P o nt Private Use Only www.janeiorary.org
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ tayA / tato 'nUnaM madIyaputro mArayitvA bhakSito'nena' iti vicintya kopAvezAd susalena hatvA mArito nakulaH, gatA ca putrasamIpe / dRSTazca vizeSA0puSaNa saha vinaSTaH sarpaH / jJAtaM ca yathA sarpaNa putraH, nakulena tu sarpo nihtH| tato hanta ! itthaM niraparAdho'pi, upakAryapi mayA nikRSTayA hato varAko nakula iti vicintya dviguNataraM shokmaapnnaa| pUrvamanaparAdhinamapyaparAdhinaM vijJAya nakulaM ghanatyAstasyA bhAvAnanuyogaH, yathAvatparijJAne tu bhAvAnuyoga iti / prastutayojanA tvanantaroktavaditi / ___ atha kamalAmelodAharaNam-tatra dvAravatyAM nagA~ baladevaputro niSadhaH / tasyApi putraH saagrcndrH| sa ca rUpeNAtIvotkRSTaH, zambAdInAM ca kumArANAM sarveSAmapyatipriyaH / tasyAmeva ca dvAravatyAM nagaryAmanyasya rAjJo duhitA kamalAmelA nAma samasti / sA cograsenatanayasya nabhaHsenakumArasya dattA, atA ca tiSThati / anyadAca tatra nAradaH sAgaracandrasya samIpaM gataH / tenA'pyabhyutthita upavezya praNamya ca ghRSTaH- dRSTaM bhagavan ! Azcarya kimapi kApi ? / nAradenoktam- dRSTaM kamalAmelAbhidhAnarAjaputrikAyA na khalu mamaiva, kintu bhuvanatrayasyA'pyAzcaryakAri rUpam / sAgaracandreNoktam- kiM dattA kasyacit saa| nAradenoktam- dattA, paraM nAdyApi prinniitaa| kathaM punarmama sA saMpatsyate iti sAgaracandreNokte 'na jAnAmyetadaham' ityabhidhAya gato nAradaH / sAgaracandrastu tahinAdArabhya na zayAno nApyAsInaH kApi ratiM labhate / tAmeva kanyakAM phalakAdiSvAlikhat / tannAmamantrajApaM cAnavarataM kurvannAste / nArado'pi kamalAmelAntikaM gataH / tayApi tathaivAzcarya kimapi dRSTamiti pRSTaH kalahadarzanapriyatayA sa prAha- dRSTamAzcaryadvayaM mayA, sAgaracandre surUpatvam, nabhaHsene tu kurUpatvam / tato jhagityeva sA viraktA nabhaHsene, anuraktA ca sAgaracandre / tatmApticintAturA ca samAzvAsitA nAradena sA / vatse ! sthirIbhava, saMpatsyate'cirAdeva tavA'yam / ityuktvA gataHsAgaracandrasamIpe 'vatsa ! icchati tvAM sA' ityabhidhAya ca gataH / tato virahAvasthAvyathite pralapati ca sAgaracandre AteH sarvo'pi maatraadisvjnvrgH| khidyante yAdavAH / tadatrAntare samAyAtaH kathamapi sAgaracandrasamIpe shmbkumaarH| dRSTazca tenA'sau tadavasthaH / tataH pRSThatastasya sthitvA hastadvayenAcchAdite tadakSiNI zambena / sAgaracandreNoktam- kiM kamalAmelA ? / zambenoktam- nAhaM kamalAmelA, kintu kamalAmelo'ham / tataH sAgaracandreNa 'zambo'yam' iti jJAtvA proktam- satyametat , tvameva mama kamaladIrghalocanAM kamalAmelA melayiSyasi, ko'trArthe'nyaH samarthaH iti / tato'nyairyadukumAraiH pItamadyaH paravazIbhUtaH zambo grAhitastaddApanapratijJAm / uttIrNe ca madabhAve vicintitaM zambenaaho ! AlaM mayA'bhyupagatam , azakyaM ghetad vastu, kayamiyaM pratijJA nirvAhayiSyate / tataH pradyumnapArthAt prajJaptividyA yAcitA zambena / vivAhadivase ca bahubhiryAdavakumAraiH parivRtena tena surajAM pAtayitvA pitRgRhAdAkRSya nItA parirudyAne kamalAmelA / eletelecated 610 // For Personal and ma n y
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhada vizeSA // 611 // nAradaM ca sAkSiNaM kRtvA kAritastatpANigrahaNasaMbandhaH sAgaracandrasya / tataH sarve'pi kRtavidyAdharasvarUpAH krIDantastiSThanti udyAne / pitR-zvazurapAkSikazcAnveSayadbhidRSTA kRtavidyAdhararUpA navapariNItaveSadhAriNI ca krIDantI kmlaamelaa| vidyAdharaira pahatya pariNItA kamalAmeleti kathitaM tairvAsudevasya / nirgatazca vidyAdharopari kupitaH sabalavAhano'sau / lagnaM ca mahadAyodhanaM tAvat, yAvat pazcAcchambaH parihatakriyarUpaH patito janakasyAMhiyugme / tatazcopasaMhRtaH saMgrAmaH / dattA ca kRSNana kamalAmelA sAgaracandrasyaiva / gatAzca sarve svasthAnam / tatra sAgaracandrasya zambaM kamalAmelAM manyamAnasya bhAvAnanuyogaH, yathAvasthitAvagame tu bhAvAnuyogaH / viparItAdiparUpaNayojanA tu prastutA pUrvavaditi / atha zambasyodAharaNam- vAsudevAt , zeSajanAcca sadaiva zRNoti jAmbuvatI, samastAnAmapyAlInAM mandiraM tvatputraH zamba iti / tato jAmbuvatyA viSNurabhihita:- mayA putrasatkaikA'pyAline dRSTA / viSNunA proktam- Agaccha, yenA'dya darzayAmi / tato jAmbuvatI utkRSTalAvaNyamAbhIrIrUpaM kAritA / khayaM punarAbhIrarUpaM kRtvA daNDahastaH svayaM pRSThe vyavasthitaH, agratastu mastakanyastadadhihaNDikA jAmbuvatI kRtA / praviSTo'tha dadhivikrayArtha nagarImadhye / dRSTA ca zambena mAtA tadotkRSTarUpA''bhIrIti vijJAya proktA zambenaiSA / Agaccha madgRham , sarvasyApi tvadIyadano yAvanmAtraM mUlyaM yAcase, tadahaM dAsyAmi, ityagrataH svayam , pRSThatastvAbhIrI, pazcAt svAbhIraH / tataH zUnyadevakulikAyAmekasyAM gatvA proktA zambenAbhIrI- pravizaitanmadhye, muzca dadhi, tayA ca virUpAbhiprAya taM vijJAya proktam - nAhamatra pravizAmi, dvArasthitAyA eva gRhANa dadhi, prayaccha mUlyam / balAdapi pravezayiSyAmItyabhidhAya gRhItA zambena bAhau / tato dhAvitvA dvitIyabAhau lagna aabhiirH| dvayorapi cAkarSaNa-vikarSaNaM kurvatobhayaM bhaNDanam / tataH kRtaM sahajarUpamAtmanaH, jAmbuvatyAzca viSNunA / tacca dRSTrA lajjito naSTaH zambaH / nAgacchati cAvasare'pi lajjayA rAjakule / tato'nyadivase viSNuniyuktabRhatpuruSaiH kaSTenAnIyamAnaH kSurikayA vaMzakIlakaM ghaTayannAgacchatyasau / praNAme ca kRte pRSTo vAsudevena-zamba ! kimetat kSurikayA ghavyate ? / tenoktam - kIlako'yam / kimarthaH punrsau| yaH paryuSitAnatItajalpAn vadiSyati tanmukhe AhananArtha iti / tadatra zambasya mAtaramapyAbhIrI manyamAnasya bhAvAnanuyogaH, pazcAd yathAvadavagame tu bhAvAnuyogaH / prastutayojanA tu pUrvavaditi / atha zreNikakopodAharaNam - rAjagRhe nagare samavastasya bhagavataH zrImanmahAvIrasya zreNikanarAdhipo rAjhyA cellaNayA saha mAghamAse himakaNapravarSiNi mahAzIte patite vandanArtha gataH / tato nivartamAnasya ca tasya rAjhyA cellaNayA mArgAsanastapaHkarSitazarIraH 12. ga. cha. 'shmb'| 2 ka. ga. gha. 'miti' / SerernationaOoOILDRONACHA // 611 // JamEducational Intemationa Forson and Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 sarvathAsyanAvaraNo meruzikharamiva niSkampaH patimApratipanno'bhibhavakAyotsarge sthitaH saMdhyAyAM dRSTaH ko'pi tpsvii| gatA'sau tadguNAneva manasi dhyAyantI gRham / suptA ca rajanyAmanekazItAtapahAvaraNapAtA plythe| nirgatazca prAvaraNebhyo bahistAt kathamapyekaH krH| zItAbhibhUtazcAyamatIva stabdhIbhUtaH / tadanusAreNa ca samastamapi zarIraM tathA vyAptaM zItena. yathA nidrAbhare'pi jAgarita tayA / tataH kSipto hastaH prAvaraNamadhye | sthitazca hRdaye sa tathAkAyotsargasthAyI mhaamuniH| tatastadguNotpannAtucchabahumAnayA vismitayA ca proktaM tayA- 'sa tapasvI kiM kariSyati ?' iti / 'yadyakenApyAvaraNabahinirgatena hastenA'hametAvatI zItabAdhAM prAptA, tAraNye nirAvaraNo rUkSastapaHkarSitazcaivaMvidhamahAzItavAdhitaH sa tapasvI kiM kariSyati ?' iti tsyaashcittaabhipraayH| ayaM cAlutayA zreNikanRpasyAnyathA pariNata:- 'nUnamanayA kasyApi saMketo dattaH, tadantike ca mayi saMnihite gantuM na zakitA, tatastaJcittakhedaM cetasi nidhAyaitaduktam / ' tato mahatA khedena tasya vibhAtA rajanI / calitaH zrImanmahAvIrasyAntikam / gacchatA cAtikopAMvezAd nirUpito'bhayakumAra:- sarvAbhirevAntaHpurikAbhiH saha pradIpaya sarvANyapyantaHpuragRhANi / tato'bhayakumAreNa cintitam - kenA'pyabhinavotpannakopAvezanaivamasau vakti / prathamakope ca yaducyate tat kriyamANaM na khalu pariNatau sukha yati / athavA, anuvartanIyaM gurUNAM vacanam / ataH zUnyAM hastizAlAmekA pradIpya prasthitaH so'pi bhagavadvandanArtham / itazca bhagavAn pRSTaH zreNikarAjena- bhagavan ! cellaNA, kimekapanI, anekapatnI vaa| bhagavatA proktam- ekapatnIti / tato nivRttaH satvarameva gRhAbhimukhamabhayakumAranivAraNAya / mArge cAgacchan vIkSito'sau / pRSTazca-kiM dagdhamantaHpuram / tenoktam- dagdham / rAjJA kupitenAbhyadhAyi-tvamapi tatraiva pravizya kiM na dagdho'si ? / kumAreNa proktam- kiM mamAnipravezana, vratameva grahISyAmyaham / tato mA bhUdasya mahAn kheda iti kathitaM yathAvadeveti / tadatra suzIlAmapi cellaNAM kuzIlAM manyamAnasya rAjJo bhAvAnanuyogaH, yathAvadavagame ca tdnuyogH| evamaudayikAdibhArAn viparItasvarUpAn prarUpayato bhAvAnanuyogaH, yathAvasthitasvarUpAMstu tAn prarUpayato bhAvAnuyoga iti / tadevamayaMkArthikAni pratipAdayatA yaduktam'aNubhogo ya niogo bhAsa-vibhAsA ya' ityAdi, tatra sanikSepaH, sodAharaNacAbhihito'nuyogaH, tatpratipakSatvenAna yogazca / / 1418 // sAMprataM niyogasvarUpamabhidhitsurbhAdhyakAraH pAha'niyao va nicchio vA hio va jogo mao niogo tti / neo sabhea-lakkhaNa-sodAharaNo'Nuogo vv||1419|| // 612 // 1 gAthA 1385 / 2 niyato vA nizcito vA hito vA yogo mato niyoga iti / jJeyAM sabheda-lakSaNa-sodAharaNo'yoga iva 1149 // Jan Education Internat For Personal and Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / vizeSA. // 613 // niyato nizcito hito vA'nukUlaH mUtrasyAbhidheyena saha yaH khalu yogaH saMbandhaH sa niyogo mataH / ayaM ca sabhedaH salakSaNaH sodAharaNazcAnuyogavadeva vijJeya iti // 1419 // atha bhASAkharUpamabhidhitsurAha bhAsA vattA vAyA suyavattIbhAvamittayaM sA ya / suyabhAvamittayaM jaha sAmAiyamihevamAIyaM // 1420 // bhASa vyaktAyAM vAci' bhASaNaM bhASA vyaktA vaagityrthH| sA ceha vyaktiH zrutasya vyaktibhAvamAtrarUpaiva gRhyate, na tvazeSavizeSarUpA vibhASA, vArtikaviSayatvAt tasyAH / atrodAharaNamAha- yathA'vyaktamanavabuddhavizeSarUpaM tat zrutabhAvamAtramavijJAtavyaktarUpasya vine| yasya bhASakena vyAkhyAtrA vyaktIkriyate / katham ?, ityAha- sAmAyikamidaM zAstraparijJA, adhyayanaM vA, etasya ca sAmAyikA| derayaM zabdArtha ityAdi / idamuktaM bhavati-bhASaka-vibhASaka-vArtikakArabhedAt trividhAH zrutasya vyAkhyAtAraH / tatra bhASako'vijJAtavizeSasvarUpasya zrutamAtrasya savyutpattikavizeSanAmamAtrakathanena vyaktimAtraM kRtvA caritArtho bhavati / yathA samasyA''yaH sAmAyikamisa tyAdi / tadevaM bhASakasaMvandhinyA bhASAyAH svarUpamuktam / / 1420 // ___ atha vibhApakamaNItavibhASAyAH svarUpamAhavivihA visesao vA hoi vinAsA dugAipajjAyA / jaha sAmaiyaM samao sAmAo vA samAo vA // 1422 // vividhA bhASA'nekaparyAyaiH zrutasya vyaktIkaraNaM vibhASA, vizeSato vA bhASA vibhASA, bhASApekSayA savizeSa zrutasya vyaktIkaraNapityarthaH / etadevAha- yAdayaH paryAyA yasyAM sA dvayAdiparyAyA vibhASetyarthaH / atrApyudAharaNamAha- yathA 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM ityAdi zrutamidaM sAmAyikamucyate- sarveSAmapi mumukSUNAM samaye saMkete bhavaM sAmAyikamityarthaH / sarve'pi hi mumukSavaH sarvasAvadhaviramaNarUpe'sminnevAgatya prathamaM tiSThanti, tata uttarottaraguNaprAptyA sarvaklezebhyo mucyanta iti bhAvaH / athavA, 'samao tti' samyagayanaM muktimArge pravartanaM yasmAt tat samayaH sAmAyikamevocyate / yadivA, 'sAmAu tti' sAma sarveSAmapi jIvAnAM priyaM tasya sAmna AyaH prAptiH sAmAyaH sAmAyikamabhidhIyate / athavA 'samAu ti' samasya rAga-dveSavirahitasyA''yaH pratisamayamapUrvApUrvakarmanirja , bhASA vyakA vAk zrutamyaktIbhAvamAtraka sA ca / zrutabhAvamAtrakaM yathA sAmAyikamidavamAdikam / / 1420 // 2 vividhA vizeSato vA bhavati vibhASA vikaadipryaayaa| yathA sAmayika samayaH sAmAyo vA samAyo vA // 1421 // 3 karomi bhagavan ! sAmAyikam / // 613 // Jan Education internat For and Private Us Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ PPRPIPARO vizeSA bRhdvaattiH| // 614 // rAyA lAm samAyaH sa eva sAmAyikam / ityAdikA sarvA'pi vibhASAbhidhIyata iti // 1421 // atha vArtikasvarUpamAha 'vittIe vakkhANaM vattiyamiha savvapajjavehiM vA / vittIo vA jAyaM jammi vA jaha vattae sutte // 1422 // . vRtteH sUtravivaraNasya vyAkhyAnaM bhASyaM vArtikamucyate / yathedameva vizeSAvazyakam / athavA, u kRSzrutavato gaNadharAderbhagavataH sarvaparyAyairyad vyAkhyAnaM tad vArtikam / vRttervA sUtravivaraNAd yadAyAtaM sUtrArthAnukathanarUpaM tad vArtikam / yadivA, yasmin sUtre yathA vartate sUtrasyaivopari gurupAramparyeNAyAta vyAkhyAnaM tad vArtikamiti // 1422 // evaM ca sati yasya saMbandhi vyAkhyAnaM vArtikamucyate, tadAha ukkosayasuyanANI nicchayao vattiyaM viyANAi / jo vA jugappahANo tao va jo giNhae svvN||1423|| utkRSTazrutajJAnyeva nizcayanayamatena tAvad vArtikaM kartuM vijAnAti, naanyH| yo vA yasmin yuge pradhAno bhadrabAhuskhAmyAdirbhavati / tato vA yugapradhAnAd yaH sthUlabhadrasvAmyAdiH sarva zrutaM gRhNAti sa vArtikakRditi // 1423 / / atha bhASaka-vibhASaka-vArtikavida evAnyathA pratipipAdayiSurAha UNaM samamahiyaM vA bhaNiyaM bhAsaMti bhAsagAiyA / ahavA tiNNavi sAheja kaTThakammAinAehiM // 1424 // anuyogAcAryeNa yad bhaNitaM vyAkhyAtaM tasmAdUna yo'nyasya bhASate vyAcaSTe sa bhASaka ucyate / tadyAkhyAtasya samaM tu bhASamANo vibhASakaH / prajJAtizayavAMstadadhikaM bhASamANo vArtikakRditi / athavA, kimetena bahunA, trInapyetAn bhASakAdInanantaravakSyamANakASThakarmAdibhijJAtairudAharaNaiH sAdhayet kathayediti / anantaraniyuktigAthAprastAvaneyam / / iti dvAdazagAthArthaH / / 1424 / / * tAnyeva kASThakarmAdyudAharaNAnyAha kaDe potthe citte sirigharie poMDa-desie ceva / bhAsaga-vibhAsae vA vattIkaraNe ya AharaNA // 1425 // vRAkhyAnaM vArtikamiha sarvaparyavairvA / vRttito vA''yAtaM yasmin vA yathA vartate sUtre / / 1422 // 2 cha, 'vattI' 3 utkRSTa zrutajJAnI nizcayato vArtikaM vijAnAti / yo vA yugapradhAnastato vA yo gRhNAti sarvam / / 1423 // 4 ka.ga.cha. 'thavA bhaa'| 5 UnaM samamadhikaM vA bhaNitaM bhASante bhASakAdikAH / athavA trInapi kathayet kASThakamAMdijJAtaH / / 1424 // 6 kAThe puste citra zrIgRhike poNDa-dezikayozcaiva / bhASaka-vibhASakayovA vRttikaraNe codAharaNAni / / 1425 // UkasanarAijaHAGRecatoose // 614 // In Education internat For Personal and Private Use Only www.jaineibrary.org,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 615 // Jain Educationa Internati 'kASThe' iti kASThaviSayo dRSTAntaH / yathA kASThe kazcid rUpakAra AkAramAtramevonmIlayati, kazcit tu tatraiva sthUlAvayatra rUpaM kiJcid niSpAdayati, aparastu suvibhaktavicitrotkRSTaniHzeSAGgopAGgAvayavayuktaM nirvartayati / evaM kASTakalpa sAmAyikAdisUtram / tatra bhASakaH kiJcidarthamAtrameva vyAcaSTe / vibhASakastu tasyaivAnekaprakArairarthamAkhyAti / vArtikakarastu niravazeSairapi vyAkhyAprakAraistadarthaM pratipAdayati / pustaM lepyam, taddRSTAnte'pi kASTavadeva sarva vAcyam / citradRSTAnte tu yathA ko'pi citrakAro vartikAbhiH kuDyAdiSu rUpasyAkAramAtraM likhati / kacittu tatraiva haritAlAdivarNakai gauravarNAdibhAvAn darzayati / kazcittu niravazeSAnapi tadgatabhAvAn satyApayati / dASTantikayojanA tu tathaiveti / zrIgRhaM bhANDAgAram, tadasyAstIti zrIgRhako bhANDAgArikaH / tatra ko'pyasau 'atra bhAjane ratnAni santi' ityetAvanmAtrameva jAnAti, aparastu tajjAti-mAne api vetti, anyastu sarvAstadguNa-doSAnapyavabudhyata eva / evaM prathama dvitIya tRtIya zrI gRhika tulyA yathAsaMkhyaM bhASaka vibhASaka vArtikakarA vijJeyAH / poNDamavikasitAvasthaM kamalam / tacca yatheSadvikasitA 'rdhavikasita sarva vikasitabhedAt tridhA bhavati, evaM bhASakAdivyAkhyAnamapIti / dezanaM dezaH kathanaM so'syAstIti dezikaH, tatra yathA kazcid dezikaH panthAnaM pRSTo dimAtropadezenaiva taM kathayati, kazcit vyavasthitagrAma-nagarAdibhedena aparastu samastatadutthaguNa-doSAkhyAnadvAreNApi tamupadizati / dArzantikayojanA tathaiva / evametAni bhASakavibhASaka vyaktIkaraviSayANyudAharaNAni pratipAditAni / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / / 1425 / / vistarArtha bhASyakAraH prAha- peDho ruvAgAraM thUlAvayavovadaMsaNaM bIo / taio savvAvayave niddose savvahA kuNai // 1426 // kaTThasamANaM suttaM tadattharUvegabhAsaNaM bhAsA / thUlatthANa vibhAsA savvesiM vattiyaM neyaM // 1427 // prathamagAthAyAM prathama-dvitIya-tRtIyazabdavAcyA rUpakAraH, dvitIyagAthAyAM tu dASTantikayojanA / tatra kASThasthAnIyaM sUtram / 'tadattharUvegabhAsaNaM ti' tasya ca sUtrasyArthastadarthastasya cAnantarUpatvAd yadekarUpabhASaNaM sA bhASA - sa bhASakavyApAra ityarthaH sthUlArthAnAM tu kiyatAmapi bhASaNaM vibhASA, sarveSAM tu niravazeSANAmarthAnAM bhASaNaM vArtikaM jJeyamiti / / 1426 / 1427 // 1 prathamo rUpAkAraM sthUlAvayavopadarzanaM dvitIyaH / tRtIyaH sarvAvayavAn nirdoSAn sarvathA karoti / 1426 / / kASThasamAnaM sUtraM tadartharUpaikabhASaNaM bhASA / sthUlArthAnAM vibhASA sarveSAM vArtikaM jJeyam // 1427 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 615 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / pustadRSTAntaM vyAkhyAtumAhavizeSA 'potthaM diTThAgAraM dihAvayavaM samattapajAyaM / jaha, taha suttaM bhAsA vibhAsaNaM vattiyaM ceva // 1428 // // 616 // yathA pustaM lepyaM prathamamindrAdisaMbandhirUpasya dRSTAkAramAtraM bhavati / tataH krameNa dRSTatadavayavam , tato'pi kramAd nirvartita RDI niHzeSatatparyAyaM saMpadyate, tathA sUtramAzritya bhASA, vibhASA, vArtikaM ca jaghanya-madhyamo-ttamavyAkhyAnarUpaM yathAsaGkhyaM jJeyamiti // 1428 // citradRSTAntaM vivarIpurAha kuDDe vattIlihiyaM vaNNubbhinnaM samattapajjAyaM / jaha, taha suttaM bhAsA vibhAsaNaM vattiyaM carimaM // 1429 // yathA kizcidiha masaNaM dhavalaM kukhyam / tacca prathamaM vartikAbhistadAlekhyarUpakANAM likhitAkAramAtraM bhavati / tatazca varNakodbhinaM saMpadyate, haritAlAdivarNakairunmIlitaM gauravarNAdisvarUpaM bhavatItyarthaH / tataH samastAH samAptA vA paryAyA AlekhyadharmA niSpanA yatra tat samastaparyAyam , samAptaparyAyaM vA bhavati- sarvAtmanA niSpannaM bhavatItyarthaH / tathAca kuDyasthAnIya sUtram / tatra bhASA, vibhASA, vArtikaM ca caramaM tRtIyaM bhavatIti / / 1429 / / zrIgRhikodAharaNArthamAha bhANe jAI-mANaM guNe ya rayaNANaM muNai sirighrio| jaha, taha suyabhANe bhaasgaado'tthrynnaannN||1430|| zrIgRhiko bhANDAgArikaH, sa ca yathA kazcid 'ratnAnyatra tAmrakaraNDikAdibhAjane santi' ityevaM muNatIti sopaskAraM vyAkhyeyam / aparastu teSAmeva ratnAnAM jAti mAnaM ca jAnAti / anyastu jvarAdirogApahartRtva kSut-pipAsA-zramApanetRtvAdIstadguNAnapi vetti / athavA, anyathA yojyate- yathA zrIgRhikaH kazcid ratnabhAjane marakatAdikAM tajjAtiM jAnAti, aparastu mASa-valla-gadiyANAdikAdikaM tanmAnamapi budhyate ; anyastu pUrvoktAMstadguNAnapi samastAn vetti ; tathA ratnabhAjanasthAnIye zrute stoka-bahu-bahutarArthavettAro bhASakAdayo vijJeyA iti // 1430 // // 616 // 1 pustaM dRSTAkAraM dRSTAvayavaM samastaparyAyam / yathA, tathA sUtraM bhASA vibhASaNaM vArtikaM caiva / / 1428 / / 2 kulya vartilikhitaM vaNoM jinaM samastaparyAyam / badhA, tathA sUtraM bhASA vibhASaNaM kArtikaM caramam / / 1425 // 3 bhAjane jAti-mAne guNAMzca ratnAnAM jAnAti zrIgRhikaH / yathA, tathA zrutabhAjane bhASakAdayo'rtharavAnAm / / 1530 // JanEducationa internatil For and Pre Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 617 // Jain Education internation poNDadRSTAnta vyAkhyAmAha voDaM vibhinnamIsaM daraphullaM viyasiyaM viseseNa / jaha kamalaM caurUvaM suttAicaukkamappevaM // 1431 // poNDamavikasitAvasthaM kamalam / tasya ca pazcAt tisro'vasthA jAyante, tadyathA- 'vibhinnamIsaM ti' ISadvibhinnamityarthaH / tathA, 'daraphullaM ti' ardhavikasitamityarthaH / tathA, 'viyasiyaM viseseNa tti' sarvAtmanA vikasitamityarthaH / evaM ca sati yathA kamalaM catUrUpamuktam, tathA mUtrAdicatuSkamapi vijJeyam- avivRtaM mukulitaM sUtram, tathA, alpa- bahu- bahutaravyAkhyAnarUpAstasya tisro'vasthAH, ityevaM catUrUpateti / / 1431 / / atha dezikadRSTAnta vyAkhyAmAha * paMtho disAvibhAgo gAma- purAiguNa-dosapeyAlaM / jaha, pahadesaNamevaM suttaM bhAsAitiyayaM ca // 1432 // iha panthAH kazcid grAma-nagarAdInAM bhavati / taM ca pRSTaH ko'pi digvibhAgapAtrameva kathayati, anyastu tadvyavasthitagrAmanagarAdIn kathayati, aparastu mArgagataniHzeSaguNa-doSavicAramapi kathayati / itthaM yathA patho mArgasya dezanaM trividhaM pravartate, evaM bhASA vibhASA vArtikalakSaNamapi tritayamavagantavyam / tadiha sarveSvapi kASThAdidRSTAnteSvayaM paramArtha:- jaghanya madhyamotkRSTavyAkhyAtAro bhASaka - vibhASaka vyaktIkarA ucyanta iti / tadevaM jinapravacanotpattiH, pravacanaikArthikAni, tadvibhAgazvoktaH / / 1432 // atha kramaprAptamapi dvAravidhiM 'dauravahI vi mahatthA tattha vi vakkhANavihivivajjAso, mA hojja' ityAdipUrvoktakAraNAdullaGghaya, vyAkhyAnavidhimeveha tAvadabhidhitsuH prastAvanAmAha aiyarasa ko Nu joggo vattuM souM ca, keNa vihiNA vA ? / puvvoiyasaMbaMdho vakkhANavihI vibhAgAo // 1433 // etasya ca vakSyamANasya 'uddese niddese ya' ityAdidvAravidheH, sarvasya vA'nuyogasya ko vaktuM yogyo guruH ?, kazca zrotuM yogyaH zrotA ?, kena vA vidhinA'sau vaktavyaH ? ityetadabhidhAnIyam / ata eva tasmAt pravacanaikArthikavibhAgAdanantaraM 'dAravihI vi mahatthA' ityAdinA 78 1 ka. 'boNDa' / 2 poNDaM vibhinnamISadarthaM vikasitaM vizeSeNa / yathA kamalaM catUrUpaM sUtrAdicatuSkamadhyevam // 1431 // 3 panthA digvibhAgo grAma purAdiguNa-doSavicAram / yathA pathadezanamevaM sUtraM bhASAditritayaM ca // 1432 // 4 gAthA 1360 / 5 etasya ko nu yogya vaktuM zrotuM ca kena vidhinA vA ? pUrvoditasaMbandho vyAkhyAna vidhivibhAgAt // 1433 / / 6 gAthA 903 / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 617 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA* vRhadattiH / // 618 // sAnAsAnAsAnARAGARH pUrvapratipAditasaMvandho vyAkhyAnavidhirucyate / pAThAntaraM vA 'vibhAsAu ti sAmAnyena pUrvamuddiSTasyedAnI vyAkhyAna vidhirvizeSeNa bhASaNaM bhASA bhaNanaM 'kriyate' iti zeSaH / / iti gaathaassttkaarthH||1433 / / tameva vyAkhyAnavidhimAha goNI caMdaNakathA ceDIo sAvae bahiragohe / TaMkaNao vavahAro paDivakkhe Ayariya-sIse // 1434 // AcArya-ziSyayoryogyA-'yogyavicAre 'goNI' gaustadudAharaNaM vaktavyam / tathA, candanakanthAnidarzanam / tathA, ceTyau jIrNA-'bhinavazreSThiputrike, taddRSTAnto vAcyaH / tathA, zrAvakodAharaNam / tathA, badhiragodohanidarzanam / tathA, TaGkaNakavyavahAraH SaSThamudAharaNam / eteSu SaTsvapyudAharaNeSu ziSyA-''cAryayoH sAkSAdayogyatvamabhidhAya tataH pratipakSe yogyatvaM yojanIyam / athavA, eSAM SaNNAmapyudAharaNAnAM madhye yogyA-'yogyayorvikalpenaikamudAharaNamAcAryasya, ekaM tu ziSyasya, ityevaM yojanIyam / / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 1434 // vistaratastu godRSTAntaM bhASyakAraH pAhabhaigganiviDhaM goNiM keuM daMto vva na suyamAyario / evaM mae vi gahiyaM gihi tuma pi tti jaMpato // 1435 // AvegalagovikkeyA va jo vi madakkhamo sugaMbhIro / akkhevaniNNayapasaMgapArao so gurU joggo // 1436 // sAMso vi pahANayaro gaMtANAviyAriyaggAhI / suparicchiyakeyA iva sthANaviyArakkhamo iho // 1437 // kasyApi dhUrtasyopacitasarvAGgasundarasvarUpApi gauH kathamapi saMsthAnIpradeze sthitA bhagnA / tatazcotthAtuM na zaknoti, ityupaviSTava tiSThati / tatastena dhRtena kasyApi mugdhasya ketustathaivopaviSTA mUlyena pradattA'sau / svayaM punarapasRtaH / kretApi yAvat tAmutthApayati, tAvad na zaknotyutthAtupasau / tatastathaiva sthitA'nyasya mUlyena dAtumArabdhA teneyam / sa ca dakSatvAdudhaHprabhRtyavayavAnAM nirIkSaNArtha , gaubandanakandhA cavyau zrAvako badhiragodohaH / TaGkaNako vyavahAraH pratipakSa AcArya-ziSyayoH // 1535 // 2 bhananiviSTAM gAM krItvA dadadiva na zrutamAcAryaH / evaM mayApi gRhItaM gRhANa tvamapIti jalpan // 1435 / / avikalagoviteva yo'pi madakSamaH sugambhIraH / AkSepanirNayaprasaGgapArakaH sa guruyogyaH // 1436 // ziSyo'pi pradhAnataro naikAntanA'vicAritamAhI / suparIkSitakreteva sthAnavicArakSama iSTaH // 1430 // // 618 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 619 // Jain Educationa Internatio tAmutthApayati / mUlakretA ca tatkartuM na dadAti / vadati ca mayopaviSTeveyaM gRhItA, svamapyupaviSTAmevAmuM gRhANa / evaM ca na ko'pi gRhNAti, upahasati ca tamiti / atha prakRte yojyate - bhagnA satI niviSTA bhagnaniviSThA tAM bhagnaniviSTAM 'goNiM' gAM yathA mugdhaH kazcidupaviSTAmeva krItvopaviSTAmevA'nyasyaM dadat prayacchan ketopahAsaviSayatvAdayogyaH / 'na suyamAyariu tti' evamAcAryo'pi na naiva yogyo bhavati kiM kurvan ?, zrutaM dadat prayacchan / kathaMbhUtaH san ?, ityAha- 'evamavicAritameva mayA'pyetat zrutaM gRhItam tvamapyavicAritameva gRhANa' iti ziSyaM prati jalpanniti / itthaMbhUtasya sureH pArzve na zrotavyam, saMzItipadeSu nizcayAbhAvena midhyAtvagamanaprasaGgAt / ato vyAkhyAnasyAmayogyo'bhidhIyata iti / kathaMbhUtaH punaryogyaH 1, ityAha- 'avigaletyAdi' sugamA / tadevaM gurorayogyasya yogyasya ca svarUpamupadarzya ziSyasyApi tadAha - 'sIso vItyAdi' ziSyo'pi na naiva pradhAnataraH, kintvayogyaH / kathaMbhUtaH ?, ityAha-- mugdhagokretevaikAntenA'vicAritagrAhI / yastu sthAnavicArakSama Agraharahito vicArayogye vastuni vicArakaH sa suparIkSitagavAdikrayika iva siddhAntazravaNe iSTo yogyaH ziSya iti / / 1435 / / 1436 / / 1437 // atha candanakanyAdRSTAntavivaraNamAha 'jo sIso suttatthaM caMdraNakathaM va paramayAIhiM / mIsei galiyamahavA sikkhiyamANeNa sa na joggo // 1438 // kaMthIkayasuttattho gurU vi joggo na bhAsiyavvassa / aviNAsiyasuttatthA sIsA-yariyA viNidiTThA || 1439 // iha bhAvArthastAvat kathAnakenocyate- dvAravatyAM nagaryo vAsudevasya rAjyaM pAlayato gozIrSa - zrIkhaNDamayyo devatAparigRhItAstisro bherya Asan, tadyathA - sAMgrAmikI, audbhUtikI, kaumudikA / tatra prathamA saMgrAmakAle samupasthite sAmantAdInAM jJApanArtha vAdyate, dvitIyA punarudbhUte - Agantuke kasmiMzcit prayojane sAmantA 'mAtyAdilokasyaiva jJApanArtha vAdyate / tRtIyA tu kaumudImahotsavAdyutsavajJApanArthaM vAdyate / caturthyapi gozIrSa zrIkhaNDamayI merI tasyAsIt / iyaM tu SaT SaNmAsaparyante vAdyate, yazca tacchabdaM zRNoti, tasyAtItam, anAgataM ca pratyekaM pANmAsikamazivamupazAmyati / iyaM ca prakRtopayoginI caturthI bherI / iti tadutpattirlikhyate-- 1 yaH ziSyaH sUtrA'tha candanakanyAmiva paramatAdibhiH / mizrayati galitamathavA zikSitamAnena sa na yogyaH // 1438 // kandhIkRtasUtrA-'rtho gururapi yogyo na bhASitavyasya / avinAzitasUtrArthAH ziSyA ''cAryA vinirdiSTAH // 1439 // 2gha cha 'candanama' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||619 // www.janeibrary.org
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 620 // Jain Educationa Internation kadAcit saudharmadevaloke samastAmarasabhA purassaramabhihitaM zakreNa ""peccha aho ! haripamuhA sappurisA dosalakkhamajjhe vi / givhaMti guNaM ciya, taha na nIyajujjheNa jujjhati // 1 // eyaM asato koi suro ciMtae kiha Nu eyaM / saMbhavai, jaM agahiuM paradosaM ciTTae koi ? // 2 // iya ciMtiUNa iha samAgao to viubvae eso / bIbhatthakasiNavannaM aidugaMdhaM mayagasuNayaM // 3 // tassa ya muhe viuccai kuMdujjalapavaradasaNariMcholIM / nemijiNavandaNatthaM caliyassa pahammi hariNo ya // 4 // taM uvadaMsai suNayaM bhaggaM gaMdheNa tassa harisennaM / sayalaM pi uppaheNaM vaccai, kaNho uNa saruvaM // 5 // vivihaM bhAvaMto poggalANa vaccai paheNa teNeva / daTTUNa ya suNayasavaM pabhaNai garuyattaNeNevaM // 6 // aimasiNakasiNavatthaMcale vva vayaNe imassa peccha aho ! / muttAvali vva rehai nimmalajonhA dasaNapaMtI || 7 | aha ciMtiyaM sureNaM saccaM jaM amarasAmiNA bhaNiyaM / nUNa guNaM ciya garuyA picchaMti parassa na hu dosaM // 8 // aha annadiNe devo turayaM avaharai vallahaM hariNo / sinnaM ca tassa sayalaM viNijjiyaM teNa kuTalagaM // 9 // to appaNA vi vihU turagassa kuDhAvayammi paDilaggo / aha deveNa bhaNiyaM jiNiuM gheppaMti rayaNAI // 10 // 1 prekSasvAsho ! haripramukhAH satpuruSA doSalakSamadhye'pi gRhNanti guNameva tathA na nIcayuddhena yudhyante // 1 // etadazraddadhAnaH ko'pi surazcintayati kathaM nu etat / saMbhavati, yadagRhItvA paradoSaM tiSThati ko'pi ? // 2 // iti cintayitveha samAgatastato vikarotyeSaH / bIbhatsakRSNavarNamatidurgandhaM mRtakazunakam // 3 // tasya ca mukhe vikaroti kundojjvalapravaradazana pakkim / nemijinavandanArtha calitasya pathe harezva // 4 // tadupadarzayati zunakaM bhanaM gandhena tasya harisainyam / sakalamapyutpathena vrajati, kRSNaH punaH svarUpam // 5 // vividhaM bhAvayan pulAnAM vrajati pathena tenaiva dRSTrA ca zunakazavaM prabhaNati gurutvenaivam // 6 // atimasRNakRSNavastrAJcala iva vadane'sya prekSasvA'ho ! | muktAvaliriva rAjate nirmalajyotsnA dazanapaGkiH // 7 // atha cintitaM sureNa satyaM yadamarasvAminA bhaNitam / nUnaM guNameva gurukAH prekSante parasya na khalu doSam // 8 // athAnyadine devasturagamapaharati ballabhaM hareH sainyaM ca tasya sakalaM vinirjitaM tena kuTalagnam // 9 // tata AtmanA'pi viSNusturagasyAnugamane prativadmaH / atha devena bhaNitaM jitvA gRhyante ratnAni // 10 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||620||
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 621 // | Jain Educations Internation to jujjhAmo ti bhaNe kesavo kiMtu rahavare ahayaM / to geNha tumaM pi rahaM jeNa samANaM havai jujjhaM // 11 // necchai eyaM devo turaehiM gayAiehiM vi sa jujjhaM / jA necchai tA bhaNio hariNA to bhaNasu tumameva // 12 // deveNa tao bhaNiyaM paraMmuhA do vi hoiUNa puNo / jujjhAmo pUyadhAehiM bhaNai to kesabo devaM // 13 // jai evaM to vijio ahayaM tumae, turaMgamaM nehi / jujjhAmi puNo kahamavi na hu erisanIyajujjheNaM // 14 // saMjA paJcao so paccakkho hoiUNa to devo / bhaNai amohaM devANa daMsaNaM bhaNasu kiMpi varaM // 15 // aha bhai kesavo asivapasamA to payaccha mahameriM / dinnA ya sureNAgamaNavaiyaraM sAhiuM tha gao // 16 // chahaM chaNhaM mAsANaM sAivAijjae tahiM bherii| jo suNai tIe sadaM puvvoppannAo vAhIo // 17 // nassaMti tassa avarA tAu taha ya na hu hoMti jAva chammAsA / aha annayA kayAI vaNio AgaMtuo koi // 18 // dAhajjareNa dhaNiyaM abhibhUo bherirakkhayaM bhaNai / dINArasayasahassaM gehasu maha desu palamegaM // 19 // bherIe chiMdiUNaM dinaM teNAvi lobhavasageNaM / anneNa caMdaNeNa ya bherIe thimgalaM dinnaM // 20 // iya annANa viditeNa teNa kaMthIkayA imA bherI / aha annayA ya asive hariNA tADAviyA esA // 21 // 1 tato yudhyAvahe iti bhaNati kezavaH kintu rthvre'hkm| tato gRhANa tvamapi rathaM yena samAnaM bhavati yuddham // 11 // necchatyetad devasturagairgajAdibhirapi sa yuddham / yAvad necchati tAvad bhaNito hariNA tato bhaNa khameva // 12 // devena tato bhaNitaM parAGmukhau dvAvapi bhUtvA punaH / yudhyAvahe pUtaghAtairbhaNati tataH kezavo devam // 13 // yadyevaM tato vijito'hakaM tvayA, turaGgamaM naya / yudhye punaH kathamapi na khalvIdRzanIcayuddhena // 14 // saMjAtapratyayaH sa pratyakSo bhUtvA tato devaH / bhaNatyamoghaM devAnAM darzanaM bhaNa kimapi varam // 15 // atha bhaNati kezavo'zivaprazamanIM tataH prayaccha mahAbherIm / dattA ca sureNAgamanavyatikaraM kathayitvA'tha gataH // 16 // SaNNAM SaNNAM mAsAnAM sAtivAdyate tatra bherI / yaH zRNoti tasyAH zabdaM pUrvotpannA vyAdhayaH // 17 // nazyanti tasyA'parAste tathA ca na tu bhavanti yAvat SaD mAsAn / athAnyadA kadAcid vaNigAgantukaH ko'pi // 18 // dAhajvareNa dhanamabhibhUto bherIrakSakaM bhaNati / dInArazatasahasraM gRhANa mama dehi palamekam // 19 // bheya hiravA dataM tenApi chobhavazagena / abhyena candanena ca bheryAH saMdhAnazakalaM dattam // 20 // ityanyeSAmapi datA tena kandhIkRteyaM bherI / athAnyadA cAzive hariNA tAMtA // 23 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||621 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / vizeSA // 622 // SCRIPGolorle 'kaMthattaNeNa tIse saddo suvbai na harisabhAe vi / kaMthIkaraNavaiyaro vinnAo kesaveNa tao // 22 // mArAvio ya so bherirakkhao, teNa aTThamaM kAuM / ArAhio sa devo annaM bheriM ca so dei // 23 // anno ya kesaveNa kao tahiM meripAlao so ya / rakkhai taM jatteNaM lahei lAbhaM ca to hariNo // 24 // " atha gAthAkSarArthaH kathyate- sa ziSyo'nuyogazravaNasya na yogyaH / yaH, kim ?, ityAha- yaH mUtram , artha vA candanakanthAvat paramatAdibhirmizrayati / galitaM vA vismRtaM zikSitamAnena zikSitatvAhaGkAreNa paramatAdibhirmizrayitvA saMpUrNa karoti / idamuktaM bhavati- yathA bherIpAlakena gozIrSa zrIkhaNDabherI itaracandanakhaNDaimizrayitvA kanthA kRtA, evaM yaH ziSyaH sUtramarthaM vA paramatena, Adizabdena svakIyenaiva granthAntareNa mizrayitvA kandhIkaroti, athavA, vismRtaM mUtramartha vA 'suzikSitaH svayamevAham , nAnyaM kazcit kadAcit kimapi pRcchAmi' ityahaGkAreNa paramatAdibhirapi mizrayitvA saMpUrNa vidadhAti, so'nuyogazravaNasya na yogya iti / evaM kanthIkRtamUtrArthoM gururapyanuyogabhASaNasya na yogyaH, kintvavinAzitamUtrArthAH ziSyA-''cAryA anuyogasya yogyA vinirdiSTA iti // 1438 // 1439 / / atha ceTIdRSTAnto viviyateatthANatthaniuttAbharaNANaM jiNNase dvidhUya vva / na gurU vihibhaNie vA vivarIyanioyaosIso // 1440 // satthANatthaniuttA IsaradhUyA sabhUsaNANaM va / hoi gurU sIso'vi ya viNioeMto jahAbhaNiyaM // 1441 // bhAvArthaH kathAnakenocyate- vasantapure nagare'gretanaH zreSThI rAjJA padAt sphaTito'nyo navazreSThI vihitaH / tathApi jIrNazreSThiduhiturnavazreSThiduhitrA saha kathamapi mahatI prItiH saMjAtA / paraM tathApi jIrNazreSThiputrikA hRdaye kAluSyaM na muzcati- 'vayametaiH padAt paribhraMzitAH' iti / anyadA ca te dve api jalAzaye kacid gate / tatazcAbharaNAni tade muktvA navazreSThiduhitA jIrNazreSThiputrikayA sahaiva 1 kandhAtvena tasyAH zabdaH zrUyate na harisabhAyAmapi / kandhIkaraNavyatikarI vijJAtaH kezavena tataH // 22 // mAritazca sa bherirakSakaH, tenASTamaM kRtvA / ArAdhitaH sa devo'nyAM bherI ca sa dadAti // 23 // anyazca kezavena kRtastatra bheripAlakaH sa ca / rakSati tAM yatnena labhate lAbhaM ca sato hareH // 24 // 2 ka.ga. 'nabherIka' / 3 ka.ga. 'shriimnnddbhe'| 5 asthAnAniyoktAbharaNAnAM jIrNazreSThiduhiteva / na gururvidhibhaNite vA viparItaniyojakaH ziSyaH // 1440 // asvasthAnAniyoktA IzvaraduhitA svabhUSaNAnAmiva / bhavati guruH ziSyo'pi viniyojayan padhAbhANitam // 1441 / / 622 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 623 // Jain Educationa internat maJjanArthaM praviSTA / tatazca jIrNazreSThaduhitA jhagityeva jalAd nirgatya navazreSThiduhitRsatkAnyAbharaNAni gRhItvA calitA / itarayA tu jalamadhyagatatayA'pyuccaiH svareNa niSiddhA / tatazca ' kA tvam ?, kAni ca tAni tvadIyAbharaNAni ?, mayA hotAnyAtmIyAnyeva gRhItAni ' ityAdi jalpantI gADhamAkrozantI ca sA gRhaM gatA / kathitaM ca nijamAtA- pitroH / anumataM ca tat tAbhyAm / bhaNitA'sau tUSNIM vidhAya tiSThatvam / tata itarayApi nijapitrostat kathitam / yAcitAni ca tAbhyAM tAnyAbharaNAni / na samarpayanti cetarANi / tato rAjakulavyavahAro jAtaH / kAraNikaizca sAkSI pRSTaH / na ca ko'pyasau saMjAtaH / tataste dve api dArike AkArya jIrNazreSThaduhitA proktA - yadi tvadIyAnyAbharaNAni, tarhi jhagityevAmUnyasmAkameva pazyatAM paridhAya darzaya / yAvaccaiSA tAni paridhAtumArabdhA, tAvadanabhyAsAdanyasthAnocitamAbharaNamanyatra niyojayati / yadapi kiJcit sthAne niyuGkte tadapyazliSTamevAbhAti, kSubhitatvena ca na kiJcidasau jAnAti / tato navazreSThiduhitA tairuktA / tayA ca svabhyastatayA sthAnaucityena sarvANyapyAbharaNAni jhagityeva parihitAni zliSTAni cAtIva zobhante / tatastaiH punarapi sA moktA - jhagityeva muJca tAni / tayA ca krameNAvatArya tathaiva muktAni / tato jJAtaH kAraNikaiH sadbhAvaH / daNDitazca zarIranigraheNa rAjJA jIrNazreSThI / tadduhitA cA'narthabhAjanaM saMjAtA / evaM jIrNaSThiduhitevAbharaNAnAmasthAne'rthAnAM niyoktA na guruH- gurupadayogyo'sau na bhavatItyarthaH / aihikAmuSmikAnAM niHsaMkhyAnarthAnAM bhAjanamasau saMpayate / vidhibhaNite ca guruNA yathAvat prarUpite cAjJAnAdinA viparItayojakaH ziSyo'pi na naiva zravaNayogyaH, nApi kalyANabhAgityarthaH / svasthAne tvarthAnAM niyoktA, Izvaraduhiteva svabhUSaNAnAM gururyogyo bhavati / ziSyo'pi gurubhiryathopadiSTaM tathaiva niyojayan zravaNayogyaH kalyANabhAk ca bhavatIti / / 1440 / / 1441 / / zrAvakodAharaNabhASyam - 'cirapariciyaM pi na sarai suttatthaM sAvao sabhajjaM va / jo na sa joggo sIso guruttaNaM tassa dUreNaM ||1442 // iha kathAnakaM 'sAgabhajjA' ityAdau kathitameva / tatazca yathA ciraparicitAmapi svabhArthI parakalatrabuddhyA bhuJjAno na smarati, evaM ciraparicitamapi sUtrArtha yaH zUnyahRdayatayA na smarati, sa ziSyo na yogyaH ziSyatvasyApi, gurutvaM tu tasya dUreNaivetyarthaH / 1442 // 1 ciraparicitamapi na smarati sUtrArthaM zrAvakaH svabhAryAmiva / yo na sa yogyaH ziSyo gurutvaM tasya dUreNa // / 1442 // 2 gAthA 1412 / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / | // 623|| www.janelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvattiH / // 624 // HON atha godAharaNamannaM puTTho anI sAhai so gurU na bahiru vva / na ya sIso jo annaM suNei paribhAsae annaM // 1443 // badhirakathAnakaM prAguktameva / gAthAkSarArthastu sugamaH / athavA, badhirazcAsau godohazceti karmadhArayo na kriyate, kintu badhirazca godohazceti dvandvaH / tato godoho grAmeyakaH, tatkathAnakaM tu bhinnameveha prAguktaM draSTavyam / upanayastu svayamabhyUTa:-yo grAmeyakavad yAvanmAtramuktastAvanmAtrameva svayaM dravya-kSetra-kAlAdyaucityavirahito vakti, sa ziSyatve'pyayogyaH, gurutvaM tu reNaiva tasyeti // 1443 / / atha TaGkaNakavyavahAradRSTAntabhASyamakkheva-niNNaya-pasaMgadANagahaNANuvattiNo do vi / joggA sIsAyariyA TaMkaNa-vaNiovamA samae // 1444 // ahavA guruviNaya-suyappayANabhaNDaviNiogao do vi| nijaralAbhayasahiyA TaMkaNa-vaNiovamA joggA // 1445 // ihottarApathe mlecchadeze kacid TaGkaNAbhidhAnA mlecchAH / te ca suvarNasaTTena dakSiNApathAyAtAni krayANakAni gRhNanti, paraM vANijyakArakAstadbhASAM na jAnanti, te'pItarabhASAM nAvagacchanti / tatazca kanakasya krayANakAnAM ca tAvat puJjaH kriyate, yAvadubhayapakSasyApIcchAparipUrtiH, yAvaccaikasyApi pakSasyecchA na pUryate, tAvat kanakapuJjAt krayANakapuJjAcca hastaM nApasArayanti, icchAparipUtau tu tamapasArayanti / evaM teSAM parasparamIpsitapatIpsito vyavahAraH / athopanayagAthAdvayaM vyAkhyAyate, tadyathA- TaGkaNAzca vaNijazca teSAmupamaivaM samaye varNitA yathate TaGkaNa-vaNijaH parasparamIpsita-pratIpsitavyavahAreNa vyavaharanti, evamAkSepa-nirNaya-prasaGgadAna-grahaNAnuvartino dvaye'pi ziSyA AcAryAzcAnuyogayogyA bhavanti / idamuktaM bhavati- yathA TaGkaNA vaNijazca parasparecchAparipUrti yAvat suvarNasya krayANakasya ca puJjAn karoti, evaM ziSyo'pi tAvadAkSepaM pUrvapakSaM karoti yAvat mUtrArthamavabudhyate, na punarbhaya-lajA-'haGkArAdibhirevamevAnavagatenAgrato yAti, gururapi tAvad nirNayaM prayacchati yAvacchiSyaH sUtrArthamavagacchati, prAsaGgikaM ca tAvad guruH kathayati yAvanmAnaM ziSyo'vadhArayati / ziSyo'pi yathAzakti tat sarvaM gRhNAtIti / evaM dAna-grahaNAnuvartino dvaye'pi ziSyA-''cAryA yogyaaH| tatra . anyat pRSTo'nyad yaH kathayati sa gururna badhira iva / na ca ziSyo yo'nyat zRNoti paribhASate'nyat // 1443 // 2 AkSepa nirNaya-prasaGgadAna-grahaNAnuvartinI dvAvapi / yogyau ziSyA-''cAyauM TaGkaNa vaNigupamI samaye // 1444 // athavA guruvinaya-zrutapradAnabhANDaviniyogato dvAvapi / nirjarAlAbhasahitau TaGkaNa-vaNigupamI yogyau // 1445 // NrESTE // 624 // in Education Internatio Forsonal and Private Use Only www.jainelbrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / FOR dAnaM ca grahaNaM ca dAna-grahaNe, prasaGgasya prasaGgAgatasya dAna grahaNe prasaGgadAna grahaNe; AkSepazca nirNayazca prasaGgadAna-grahaNe ca tAni tatheti vizeSA. samAsaH, tadanuvartanazIlA dvaye'pi ziSyA-''cAryA yogyA bhavanti / prakArAntareNApi TaGkaNa-vaNigupaimAnaM bhAvayati- ahavetyAdi gAthA / athavA, ziSyeNaucityAnatikramAt kartavyaH sarvo'pi guru||625|| vinayaH, guruNApi ziSyaucityena kartavyaM sarvamapi zrutapadAnam / guruvinayazca zrutapradAnaM ca, te eva bhANDe grAhya-deyakrayANake tayorvi niyogo vinimayastasmAd guruvinaya-zrutapradAnabhANDaviniyogAd dvaye'pi ziSyA-''cAryAH karmanirjarAlAbhasahitASTakaNavaNigupamA anu. yogasya yogyA bhavanti / viparyaye tu viparyaya iti / tadevaM goNI caMdaNa' ityAdinA yogyA ayogyAzcoktAH ziSyA-''cABAH / / 1444 // 1445 // idAnIM ziSyasya vizepata eva yogyA-yogyatvamabhidhitsuH prastAvanAmAha atthI sa eva ya gurU hoi jao to visesao sIso / joggo'joggo bhannai tatthAjoggo imo hoi // 1446 // ya idAnIM zrutasyArtha zRNoti sa eva ziSyaH kAlAntareNArthI arthayukto'vagatamUtrA-'rthaH san yasmAd gururbhavati nAnyaH, tasmAd yogyo'yogyazca vizeSataH ziSyo bhaNyate / tatrAyogyastAvadayaM vakSyamANo bhavati / / iti dvAdazagAthArthaH // 1446 // kaissa na hohI deso aNabbhuvagao ya niruvagArI ya / appacchaMdamaIo patthiyao gaMtukAmo ya // 1447 // kasya gurorna bhaviSyati dveSyo'prItikaraH ziSyaH, apitu bhaviSyatyeva / kiM sarva eva ?, na, ityAha- anabhyupagataH zrutasaMpadA'nupasaMpanno'niveditAtmetyarthaH / anupasaMpannatve'pi tathA nirupakArI gurUNAmanupakArakaH sarvathA gurukRtyeSvapravartaka ityarthaH / tatrApyAtmacchandamatiH svAbhiyaM kaarykaariityrthH| tathA, prasthito yo yo'nyaH ko'pi ziSyo jigamiSuH, tasya tasya dvitIyaH / tathA, gantukAmazca sadaiva gantumanA ya Aste, vakti ca- 'ko'sya guroH saMnidhAne'vatiSThate ?, samarpyatAmetat zrutaskandhAdi, tato yAsyAmi' ityevaMcitta eva sadaivAste / tadevaMbhUtaH ziSyo'yogya evaM zravaNasyeti bhAvaH // iti niyuktigAthArthaH / / 1447 / / anabhyupagatAdisvarUpaM bhASyakAro'pyAha 1 gha.ja. 'pamA bhaa'| 2 gAthA 1434 / 3 ka.kha.ga.gha. 'danetyA' / 4 arthI sa eva ca gururbhavati yatastato vizeSataH ziSyaH / yogyo'yogyo bhaNyate samAyogyo'yaM bhavati // 1446 / / . 5 kasya na bhaviSyati dveSyo'nabhyupagatazca nirupakArI ca / AtmacchandamatikaH prasthitako gantukAmazca // 1447 // 6 gha.ja. 'praaykaa'| 4 // 625 // an Education Intemato Foc Personal and Private Use Only www.janelbrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 626 // bhainnari aNabbhuvagao'NutrasaMpanno suuvasaMpadayA guruNo karaNijAI akuvtramANo niruvagArI ||1448 // appacchaMdamaIo sacchaMdaM kuNai savvakajjAI / patthiyao saMpatthiyabiijjao niccagamiu vva // 1449 // gaMtumaNo jo jaMpara navaraM samappara imo suykkhNdho| paDhiuM souM ca tao gacchaM ko atthae ettha ? // 1450 // tisro'pi gatArthAH / navaraM 'niccagamiDa vva tti' yo yaH prasthitastattadvitIyaH prasthita ucyate / ka iva 1, nityagAmIva pathika ivetyarthaH / / 1448 / / 1449 / / 1450 / / bRhadvRttiH atha yogyaziSyaguNAn darzayannAha - "viNaoNaehiM paMjaliyaDehiM chaMdamaNuyattamANehiM / ArAhio gurujaNo suyaM bahuvihaM lahuM dei || 1451 || vinayo vandanAdilakSaNastenAvanatA vinayAvanatA stairitthaMbhUtaiH sadbhiH, tathA, pRcchAdiSu kRtAH prAJjalayo yaiste kRtaprAJjalayastaiH, tathA, chando gurvabhiprAyastamiGgitAkArAdinA vijJAya tadadhyavasitazraddhAna-samarthana karaNa-kAraNadvAreNAnuvartamAnairArAdhito gurujanaH zrutaM sUtrA'rthobhayarUpaM bahuvidhamanekaprakAraM laghu zIghraM dadAti prayacchati // iti nirbuktigAthArthaH // 1451 // bhASyam - "viNaoNao'bhivaMdai paDhae pucchae paDicchaIM vA NaM / paMjaliyaDo'bhimuho kathaMjalI pucchaNAIsu // 1452 // saddahai samatthei ya kuNai karAi gurujaNAbhimayaM / chaMdamaNuyattamANosa gurujaNArAhaNaM kuNai // 1453 // uktArthe || 1452 / / 1453 / / 1 bhaNyate'nabhyupagato'nupasaMpannaH zrutopasaMpadA / guroH karaNIyAnyakurvan nirupakArI || 1448 // AtmacchandamatikaH svacchandaM karoti sarvakAryANi / prasthitakaH saMprasthitadvitIyako nityagAmI || 1449 // gantumanA yo jalpati navaraM samapyatAmayaM zrutaskandhaH / paThitvA zrutvA ca tato gamiSyAmi ko'rthyate'tra ? // 1450 // 2 vinayAvanataiH kRtaprAJjalibhizchandamanuvartamAnaiH / ArAdhito gurujanaH zrutaM bahuvidhaM laghu dadAti // 1451 // 3 vinayAvanato'bhivandate paThati pRcchati pratIcchati vA / kRtaprAnjalirabhimukhaH kRtAJjaliH pRcchAdiSu // 1452 // zraddhatte samarthayate ca karoti kArayati gurujanAbhimatam / chandamanuvartamAnaH sa gurujanArAdhanAM karoti // 1453 // For Personal and Private Use Only 4.ga. 'i ThANaM' / ||626 // ww.jainelitary.ing
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhA // 627|| yuktigAthAsaMkSepAmAhakaH sehulakA, gadA ghaTaH, cAlanImatI atha prakArAntareNApi yogyA-'yogyaziSyAnupadarzayannAha-- 'selaghaNa-kuDaga-cAlaNi-paripUNaga-haMsa-mahisa-mese ya / masaga-jalUga-birAlI jAhaga-gobherI AherI // 1454 // 'sela tti' mudgazailaH pASANavizeSaH, ghano meghaH, mudgazailazca ghanazca tadudAharaNaM prathamam , kuTo ghaTaH, cAlanI pratItA, paripUNakaH sugharIciTikAgRham , haMsa-mahipa-meSa-mazaka-jalUkA-biDAlyaH pratItAH, jAhakaH sehulakA, gobherI, AbherI ceti yogyA-'yogyaziSyaviSayANi caturdazaitAnyudAharaNAni / / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 1454 // udAharaNaM ca dvividhaM bhavati- caritaM, kalpitaM ca / tatreha prathamaM kalpitamudAharaNam / etacca bhASyakAro vivRNvannAha UlleUNa na sako gajai iya muggaselao'ranne / taM saMvaTTayameho gaMtuM tassupariM paDai // 1455 // raviu tti Thio meho, ullo'mhi nava tti gajai selo| selasamaM gAhissaM nivijjai gAhago evN||1456|| iha kacidaraNye parvatAsannapradeze samantAd nibiDo mudgavad vRttatva-zlakSNatvAdidharmayuktaH kizcidbhUtale nimagnaH kizcittu prakAzazcakacikAyamAno badarAdipramANalaghUpalarUpo mudgazailaH kilAsIt / sa ca garjati-- sAkSepaM jalpati / katham ?, ityAha- ahamAkartu jalena bhenuM kenApi na zakya iti / taca mudgazailasya saMbandhi garvavacaH kutazcid nAradakalpAt zrutvA saMvartako nAma mahAmeghaH 'tadgarvamadyAhamapanayAmi' iti saMpradhArya te mudgazailaM gatvA saMprApya tasyaivopari patati-nirantaraM muzalapramANadhArAbhivatItyarthaH / 'saMvartakameghazcotsApiNyAM zubhIbhavati, kAle pUrvadagdhabhUmyAzvAsanArtha varSati' ityAgame pratipAdyate / tasya ca saMbandhi jalamatIva bhUmyAdevakaM vAsakaM ca bhavati, iti vizeSatastasyeha grahaNam / evaM- saptAhorAtrANi mahAvRSTiM kRtvA 'Thio pegho tti' sthito dRSTeruparato'sau meghaH / kayA buddhayA ?, ityAha- 'raviu tti' drAvitaH khaNDazo nIto mayA'sau mudgazaila ityabhibhAyeNetyarthaH / pAnIye cApasate sutarAmujjalIbhUto'sau cakacikAyamAno mudgazailaH punarapi garjati / katham ?, ityAha-'ullo'mhi nava tti' Ardo'smyahaM navA ? iti samyaga nirIkSasva / bhoH puSkarAvartaka ! kimityevameva sthito'si, tilatuSatribhAgamAtramapi mavAdyApi na bhidyata iti bhAvaH / tato lajito zalaghana-kuTa-cAlanI paripUrNaka-haMsa-mahiSa-meSAzca / mazaka-jalUkA-biDAlyo jAhaka-gobheyAvAbherI // 1454 // 2 bhAkitaM na zakyo garjatIti mudaulako'raNye / taM saMvartakamegho gatvA tasyopari patati // 1455 // dAvita iti sthito meghaH, Aho'smi naveti gajati zailaH / zailasamaM mAhayiSye nirvidyate grAhaka evam // 1456 // 35, ja, 'laka AsI' / // 627 // For Personal and they
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH / ka vilakSIbhUtaH svasthAnamupAzrito meghaH / tadevaM mudgazailodAharaNamabhidhAyopanayamAha- 'selasamamityAdi' yasya vacanakoTibhirapi cittaM na vizeSAbhidyate, ekamapyakSaraM tanmadhyAd na pariNamatItyarthaH, sa evaMbhUtaH zailasamo muzailatulya ityarthaH, taM tathAbhUtaM ziSyaM jJAtvApi kazcid grAhayatIti grAhako guruH, // 628 // "AcAryasyaiva tajjADyaM yacchiSyo nAvabudhyate / gAvo gopAlakenaiva kRtIrthenAvavAritAH // 1 // " ityAdizlokAvibhramitamatirgarvAd 'ahamamuM grAhayiSye' iti pratijJAya samAcato mahatA ca saMrambheNA'dhyApayitumArabdhaH, tathApi sa mudgazailopamaH ziSyo'kSaramapi na gRhNAti / na ca manAgapi svAgrahagrastatvena budhyte| tatazcaivaM yathA puSkarAvartaH, tathaiva suciraM klezamanubhUya nirvidyate parAbhajyate / tato vilakSIbhUto lajjitazca nivartate tadgrahaNAdayamAcArya iti / evaMbhUtasya ca ziSyasya sUtrA-'rthadAna Agame prAyazcittamuktam / / 1455 // 1456 // kutaH 1, ityAha Ayariye suttammi ya parivAo sutta-atthapalimaMtho / annesi piya hANI, puTThA vi na duiyA baMjhA // 1457 // evaM zailasamasyApi ziSyasya sUtrA-'rthadAne pravRtta AcArye, mUtre'pi cAgame parivAdo'varNavAdo lokasamuttho bhavati; tadyathAaho! nAsya mUre pratipAdikA zaktiH, nApi tathAvidhaM kimapi parijJAnaM, yato'mumapyekaM ziSyamavabodhayituM na kSamaH, Agamo'pyamISAM saMbandhI niratizayo yuktivikalazca, itarathA kathamayameko'pyasmAd nAvabudhyate ? ityAdi / tathA, mUtrA-'rthayorantarAyasaMbhavAt parimanyana mardanaM vinAzanaM sUtrA-'rthaparimanthaH, tacchikSaNapravRttasya sUrerAtmanaH sUtrapaThana-parAvartana-vyAkhyAnabhaGgo bhavatItyarthaH / aparaM ca, tadgrAhaNaprasakta sUrAvanyeSAM ziSyANAM sUtrA-'rthahAniH- tadgrahaNabhaGga ityarthaH / na ca bahunApi kAlena tathAvidhaH ziSyaH kiJcidapi grAhayituM zakyaH / kutaH? ityAzaGkayAtrArthe dRSTAntamAha- 'puTThA vItyAdi' niyamanena niyantrya staneSu karaibahudhA spRSTApi vandhyA gauna khalu dugdhadA bhavati, evaM mudgazailasamaH ziSyo'pi grAhaNakuzalenApi guruNA grAhyamANo'pi nAkSaramapi gRGgAti / tatastAdRzasya sUtrA-'au~ na dAtavyau, aihikA-''muSmikalazAdibahudoSasaMbhavAt / dadAti cet , tarhi samayoktamAyazcittabhAgiti / atrAha- nanu mokto'sau mudgazaila / bhAcArya sUtre ca parivAdaH sutrA-'rthaparimanthaH / anyeSAmapi ca hAniH, puSTApi na dugdhadA vandhyA // 1457 // 999 ranaBARMER 628 // Jan Education Internatio FOC Parman and Private Use Only www.jaincibrary.org
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 629 // Jain Educationa Internatio dRSTAntaH, kevalaM pASANa- meghAdInAM jalpaH, abhiprAya pUrvike ca pravRtti nivRttI, ityalaukikamevedam / satyam, kintu pUrvamunibhirevAtroktaM pratividhAnam, tadyathA "cariyaM ca kappiyaM viya AharaNaM duvihameva pannattaM / atthassa sAhaNaTTA iMdhaNamiva oyaNaTThAe // 1 // na vi asthinaviya hohI ullAvo muggasela-mehANaM / uvamA khalu esa kathA bhaviyajaNavivohaNaTTAe // 2 // " ityalaM prasaGgeneti / / 1457 / / atha mudgazailapratipakSabhUtaM ghanadRSTAntamAha doName na kahabhomAo loThae udayaM / gahaNa dharaNAsamatthe iya deyamacchittikArimmi // 1458 // yAvatA dRSTenAkAzabindubhirmahatI gargarI bhriyate tAvatpramANajalavarSI megho droNamegha ucyate / tasmin dRSTe'pi sati kRSNA bhUmiryatra pradeze'sau kRSNabhUmaH pradezastasmAd na praloThati vaddapi tanmedhajalaM patitaM na luThitvA'nyatra gacchati, kintu tatraivAntaH maMtrizatIti bhAvaH / evaM ziSyo'pi sa kazcid bhavati yo gurubhiruktaM vahnapyavadhArayati, na punarakSaramapi pArzvato gacchatIti / evaMbhUte ca sUtrArthagrahaNA'vadhAraNAsamarthe ziSye sUtrArthayoH ziSya-praziSyaparamparApradAnenAvyavacchedakAriNi deyaM sUtrA'rthajAtam, nAnyasminnanantarAbhihitamudgazailakalpe | ityanvanya vyatirekAtmakatvAdekamevedamudAharaNam / / 1458 / / atha dvitIyaM kuTodAharaNaM vivRNvannAha - bhAvi iyareya kuDA apasattha-pasatthabhAviyA duvihA / pupphAIhiM pasatthA sura-tellAIhiM apasatthA // 1459 // vammA ammA viyapasatthavammAo hoMti agejjhA / apasatthaavammA virya, tappaDivakkhA bhave gejjhA || 1460 // 1 caritaM ca kalpitamapicodAharaNaM dvividhameva prajJaptam / arthasya sAdhanArthamindhanamivodanArthitayA // 1 // nApyasti nApi ca bhaviSyatyuhApo mudrazaila - meghayoH / upamA khasveSa kRtA bhavikajanavibodhanArtham // 2 // 2 vRSTe'pi droNameghe na kRSNabhUmAloThatyudakam / grahaNa dhAraNAsamartha iti dehittikAriNi // 1458 // 3 bhAvitA itare ca kuTA aprazasta prazastabhAvitA dvividhAH puSpAdibhiH prazastAH surA tailAdibhiraprazastAH // 1459 // vAmyA avAmyA api ca prazastavAmyA bhavantyagrAhyAH / aprazastAvAmyA api ca tatpratipakSA bhaveyurmAyAH // 1460 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 629 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvattiH / // 630 // kuppavayaNaAsennehiM bhAviyA evameva bhAvakuDA / saMviggehiM pasatthA vammA avammA ya taha ceva // 1461 // kuTA ghaTAH, te ca tAvad dvividhAH- eke ApAkottIrNA nUtanA avyApriyamANatvAdadyApi puSpa-jala-tailAdinA'bhAvitAH, anye tu vyApriyamANatvAd bhaavitaaH| tatra bhAvitA dvividhAH-surabhipATalAkusuma-paTavAsAdiprazastavastubhirbhAvitAH prazastabhAvitAH, suraa-tailaadyprshstvstubhaavitaastvprshstbhaavitaaH| prazastabhAvitAH punarapi dvividhAH- tadbhAvaM vamayituM zakyA vAmyAH, tadviparItAstvavAmyAH / evamevAprazastabhAvitA api vAmyA-vAmyabhedadvayAdeva dvividhAH / tatra ye prazastavAmyAH prazastabhAvaM vamayituM zakyAste grAhyA bhavanti, anAdeyAH, asundarA iti yAvat / tathA, ye'prazastabhAvaM vamayitumazakyA aprazastAvAmyAste'pyagrAhyA bhavanti / 'tappaDivakkhA bhave gejjha tti' teSAM prazastavAmyAnAm , aprazastAvAmyAnAM ca ye pratipakSAH prazastAvAmyAH, aprazastavAmyAzca te grAhyA AdeyAH sundarA bhavanti / tadevaM dravya kUTAstAvat prruupitaaH| bhAvakuTA api prazastA-prazastaguNajalAcAravAcchiSyajIvA evameva bhAvitA-'bhAvitAdibhedAd draSTavyA: / kevalamatra pakSe kupavacanAvasanAdibhirbhAvitAH 'aprazastabhAvitA ucyante' ityadhyAhAraH / ye tu saMvignaireva sAdhubhirbhAvitAste prazastAH prazastabhAvitA ityarthaH / 'vammA acammA ya taha ceva tti' vAmyA'vAmyabhAvanA yathA dravyakuTapakSe tathaiva bhAvakuTapakSe'pi draSTavyetyarthaH / sA caivam- prazastabhAvitA vAmyA:, aprazastabhAvitAstvavAmyAH, ete ubhaye'pyagrAhyAH / uktaviparItAstu grAhyA iti / tadevamukto bhAvitakuTapakSaH // 1459 / / 1460 / / 1461 // athAbhAvitakuTapakSamadhikRtyAha'je uNa abhAviyA te cauvihA, ahavimo gamo anno| chiDDakuDa-bhinna-khaMDe sagale ya parUvaNA tesiM // 1462 // ye punarabhAvitAH kuTAste chinn-bhinn-khnndd-sklbhedaaccturvidhaaH| athavA, bhAvitA-bhAvitapakSanirapekSa evA'yamanyazchinna-bhinnAdiko gamaH prakAro vartata ityarthaH / tamevAha- 'chiDDakuDetyAdi' iha kuTo ghaTaH ko'pi tAvacchidro bhavati, bughne sacchidro bhavatItyarthaH / anyastu bhinno rAjimAn bhavati / tRtIyastu khaNDo bhgnkrnnH| caturthastu sakalaH paripUrNa eva bhavati / eteSAM ca caturNAmapi kuTabhedAnAM aBAR // 630 // pravacanAvasabhAMvitA evameva bhAvakuTAH / saMvinaH prazastA vAmyA avAmyAzca tathaiva // 1461 // 2 ye punarabhAvitAste caturvidhAH, athavA'yaM gamo'nyaH / chidrakuTa-bhinna-khaNDeSu sakale ca prarUpaNA teSAm // 1462 // JanEducatiana intermati FOC Parman and Private Use Only www.jaincibrary.org
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARNA vRhadvattiH / dAntikamadhikRtya prarUpaNA svayameva kAryA, yathA ko'pi ziSyaH zrutagrahaNamAzritya chidraghaTakalpo bhavati, kazcittu bhinnaghaTakalpa vizeSA ityAdi vAcyamiti // 1462 // atha kramaprAptaM cAlanyudAharaNamabhidhitsuH, mudgazaila-cchidrakuTa-cAlanyudAharaNAnAM parasparAbhedodbhAvakaziSyamataM ca niraacikiirssuraah||631|| 'sele ya chiDu-cAlaNi miho kahA soumuTThiyANaM tu / chiDDAha tattha viTTho sumariMsu sarAmi nedANi // 1463 // egeNa visai bIeNa nIi kanneNa cAlaNI Aha / dhanna ttha Aha selo jaM pavisai nIi vA tujhaM // 1464 // zaila-cchidrakuTa-cAlanyudAharaNaiH pratipAditAH ziSyA apyupacArAt tathocyante, tatsAdRzyAt / tatazca zaila-cchidrakuTa-cAlaBA nyabhidhAnAnAM ziSyANAM gurvantike vyAkhyAnaM zrutvA, utthAyAnyatra gatAnAM mithaH parasparaM kathA samabhavata / kIdRzI?, ityAhaLON chiDetyAdi' chidraghaTakalpacchidraH ziSyaH mAha / kim , ityAha- tatra gurusamIpe upaviSTastaduktamasmArSamaham , idAnIM tu na kimapi smarAmi | chidraghaTo hyevavidha eva bhavati / so'pi sthAnasthito mudgAdikaM prakSiptaM dharati, anyatra tUtkSipya nItasya tantra prApyate, RAM adhazchidreNa galitvA niHstatvAta , atastaskalpaH ziSyo'pItthamAheti bhAvaH / chidrakuTakalpena ziSyeNaivamukte cAlanIkalpaH prAha ekaNetyAdi' cAlanIkalpaH ziSyazcAlanI, sa prAha-bhozchidrakuTa ! zobhanastvam , yena gurusamIpasthena tvayA tAvadavadhAritaM tadvacaH pazcAdeva vismRtam , mama tu gurvantike'pi sthitasyaikena karNena vizati, dvitIyena tu nirgacchati, na punaH kimapi hRdaye sthitam / kaNikAdicAlanyA api hi jalAdikamuparibhAge nikSipyate, adhobhAgena tu nirgacchati, na tu kimapi saMtiSThate, atastadupamaH ziSyo'pItthamevAheti bhAvaH / tadevaM chidrakuTa-cAlanIbhyAmevamukte mudgazailaH pAha- 'dhanna sthetyAdi' mudgazailo vadati-dhanyAvatra yuvAm , yad yasmAt kAraNAd yuvayostAvatkarNayogurUktaM kimapi pravizati, nirgacchati ca / mama tvetadapi nAsti, taduktasya sarvathApi madhye pravezAbhAvAt , upalasyaivaMvidhatvAdeveti / tadevaM cAlanyudAharaNasya svarUpamuktam , zaila-cchidraghaTa-cAlanyudAharaNAnAM parasparaM vizeSazvAbhihitaH / / 1463 / / 1464 // atha cAlanIpratipakSamAha zaile ca cchida-cAlanyomithaH kathA zrutvotthitAnAM tu / chidra Aha tatra viSTo'smArSa smarAmi nedAnIm // 1463 // ephena vizati dvitIyena nigacchati karNena cAlanyAha / dhanyAvatrAha zailo yat pravizati nirgacchati vA yuvayoH // 1464 // jA525aharale // 631 // Jan Education 1924 For Peasonal and Preve n ty
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 632 // Jain Educationa Internation tI sakhaurakaThiNa cAlaNipaDivakkho na savai davvaM pi / paripUNagammi u guNA galaMti dosA ya ciTThati // 1465 // cAlanIpratipakSaH 'bhavati' iti zeSaH / kIdRzaH 1 ityAha- tApasAnAM bhojanAdinimittamupakaraNavizeSaH 'khaurakaThinakam' ucyate / tacca kila vaMzaM zumbAdikaM ca dravyamatizlakSNaM kuyitvA kamaTakAkAraM kriyate / idaM cAtiniviDatvAd dravyaM, jalamapi prakSiptaM na sravati, kintu samyag dharati / evaM ziSyo'pi yo gurubhirAkhyAtaM sarvametra dharati, na vismarati, sa grAhyaH, cAlanIsamastvagrAhya iti bhAvaH / atha paripUNakodAharaNamAha- 'paripUNaga-' ityAdyuttarArdham / paripUNako nAma sugharIciTikAviracito nIDavizeSaH tena ca kila ghRtaM gAyate, tatastatra kacavaramavatiSThate, ghRtaM galitvA'dhaH patati, evaM paripUNaka sadRzaH ziSyo'pyupacArAt paripUNakaH / tatra hi zrutasaMbandhino guNAH sarve'pi ghRtavad galanti, doSAstu ghRtagatakacavaravadavatiSThante zrutasya doSAneva gRhNAti guNAMstu sarvathA pariharatyau, ato'yogya iti bhAva iti / / 1465 / / atra preryamutthAya pariharannAha - saivvaNNupAmannA dosA hu na saMti jiNamae kei / jaM aNuvauttakahaNaM apattamAsajja va haveja || 1466 // nanu sarvajJaprAmANyAt sarvajJo'sya pravartaka iti hetorjinamate doSAH kecidapi na santItyarthaH, tat kathamasya ko'pi doSAn grahISyati, asattvAdeva ? iti bhAvaH / satyam, kintu yadyapi jinamate doSA na santi, tathA'pyanupayuktasya guroryat kathanaM vyAkhyAvidhAnaM tadAzritya doSA bhaveyuriti saMbandhaH / athavA, apAtramayogyaM ziSyamaGgIkRtya jinamate'pi tadutprekSitA doSA bhaveyuH, nirdoSespi janamate pAtrabhUtAH ziSyA asato'pi doSAnudbhAvayantyevetyarthaH / tathAca te vaktAro bhavanti, tadyathA "pagathabhAsanibaddhaM ko vA jANai paNIya keNeyaM / kiMvA caraNeNaM Nu dANeNa viNA u havaiti // 1 // kAyAvayA ya ta ciyate caiva pamAya-appamAyA ya / mokkhAhigAriyANaM joisajoNIhiM kiM kajjaM ? // 2 // 1 1 tApasa- 'khaurakaThinakaM' cAlanIpratipakSo na vavati dravyamapi paripUrake tu guNA galanti doSAca tiSThanti / / 1465 / / 2.ga. vaMzakundAdikaM dra' / 3 sarvajJaprAmANyAd doSAH khalu na santi jinamate kecit / yadanupayuktakathanamapAtramAsAdya vA bhaveyuH // 1466 // 4 prAkRtabhASAnibaddhaM ko vA jAnAti praNItaM kenedam ? kiMvA caraNena tu dAnena vinA tu bhavatIti // 1 // kAyApada tA eva tAveva pramAdA-pramAdau ca / mokSAdhikArikANAM jyotiyanibhiH kiM kAryam ? // 2 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 632 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 633 // ko Aurassa kAlo mailaMbaradhoyaNe ya ko kAlo ? / jai mokkhaheu nANaM ko kAlo tassakAlo vA ! // 3 // " ityAdi / asantazca sarve'pyamI doSAH, "bAla-strI-mUDha-mUrkhANAM nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anugrahArthaM tattvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // 1 // " "puMvvabhaNiyaM pi jaM vatthu bhaNNae tattha kAraNaM asthi / paDiseho ya aNunnA vatyuvisesovalaMbho vA // 1 // " ityAdinA zAstrAntare vistareNa nirAkRtatvAditi / / 1466 / / atha haMsodAharaNavyAkhyAmAha - battaNeNa jIhAe kUciyA hoi khIramudagammi / haMso muttUNa jalaM Aviyai payaM taha susIso || 1467 // dugdhaM ca jalaM ca mizrayitvA bhAjane vyavasthApya ko'pi haMsasya pAnArthamupanayati / sa ca tanmadhye caJcuM prakSipati / tasya ca jihA svabhAvata evAmlA bhavati / tena ca jihvAyA Amlatvena hetubhUtenodakamadhyagataM dugdhaM vilitvA kUcikA vindurUpA bubudA bhavantItyarthaH / tatazca jalaM muktvA tad budbudIbhUtaM dugdhamApivati haMsaH / tathA suziSyo'pi gurorjalasthAnIyAn doSAn parityajya dugdhasthAnIyAn guNAn gRhNAtItyartha iti / / 1467 // atha mahiSodAharaNaM vivRNvannAha yamavina piyai mahiso na ya jUhaM piyai loDiyaM udagaM / viggaha-vigahAhi tahA atthakupucchAhiya kusIso // 1468 // svayUthena samaM vanamahiSo jalAzaye kacid gatvA tanmadhye ca pravizyodvartana- parAvartanAdibhistathA tajjalamAloDayati yathA kaluSitaM sad na svayaM pivati, nApi tadyatham / evaM kuziSyo'pi vyAkhyAmaNDalikAyAmupaviSTo guruNA, anyena vA ziSyeNa saha vigraha kalahamudIrayati, vikathAprabandhaM vA kizciccAlayati, saMbaddhA-saMbaddharUpAbhiranavaratamuparyupari pRcchAbhizca tathA kathaJcid vyAkhyAnamAloDayati, yathA nAtmanaH kiJcit paryavasyati, nApi zeSavineyAnAmiti / / 1468 // 80 1 ka Aturasya kAlo malinAmbaradhAvane ca kaH kAlaH ? / yadi mokSaheturjJAnaM kaH kAlastasyA'kAlo vA 1 // 3 // 2 pUrvabhaNitamapi yad vastu bhaNyate tatra kAraNamasti / pratiSedhazcAnujJA vastuvizeSopalambho vA // 1 // 3 Amlatvena jihvAyAH kRtikA bhavati kSIramudake haMso mukyA jalamApivati payastathA ziSyaH // 1467 // 4 svayamapi na pibati mahiSo na ca yUthe pibati loDitamudakam / vigraha vikathAbhistathA'rtha kupRcchAmizra kuziSyaH // 1468 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 633 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 634 // meSodAharaNamAha avi gopayammi pive suDhio taNuyattaNeNa tuMDassa / na karei kalusa toyaM meso evaM susIso vi // 1469 // jalabhRte kacid goSpade'pi 'suTiGa tti' saMkucitAGgo meSa UraNakaH pivejjalam, na ca tat kaluSaM karoti / kena hetunA ? ityAha- tanukatvenAgrabhAge zlakSNatvena tuNDasya mukhasyeti / agrapAdAbhyAmavagamya tIkSNena mukhena tathAsau jalaM pivati yathA sarvathaiva kaluSaM na bhavati / evaM suziSyo'pi tathA guroH sakAzAd nibhRtaH zrutaM gRhNAti yathA tasya, pariSado vA na kasyacid manovAdhAdikaM kAluSyaM bhavatIti // / 1469 / / mazaka- jalUkodAharaNadvayavivRtimAha- sa va tudaM jaccAiehiM nicchubhae kusIso vi / jalugA va adUmaMto picai susIso vi suyanANaM ||1470 // yathA mazako jantUMstudate vyathayati / tataca vastrAJcalAdibhistiraskRtya dUrIkriyate, tathA kuziSyo'pi jAtyAdidoSodghATanairguru tudan vyathayamAno nizkAsyate parihiyata iti / jalUkA punaryathA'STagu pivati, na cAsRgmantaM vyathayati, tathA suziSyo'pi gurubhyaH zrutajJAnaM pivati gRhNAti na tu jAtyudghATanAdinA dunotIti / / 1470 / / viDAlyudAharaNamAha- chaiDDeuM bhUmIe khIraM jaha piyai dumajjArI / parisaduTTiyANa pAse sikkhai evaM vinayabhaMsI // 1471 // yathA duSTamArjArI tathAvidhasvabhAvatayA sthAsyAH kSIraM bhUmau chardayilA pivati, na punastatstham / tathAca sati na tat tasyAstathAvidhaM kiJcit paryavasyati / evaM vinayAd bhrazyatIti vinayabhraMzI vinayakaraNabhIruH kuziSyo goSThAmA hilavat pariSa dutthitAnAM vindhyAdInAmiva pArzve zikSate zrutaM gRhAti, na tu guroH samIpe tadvinayakaraNabhayAt / iha ca duSTamArjArIsthAnIyaH kuziSyaH, bhUmikalpastu pariSadutthitAH ziSyAH, charditadugdhapAnasadRzaM tu tadgatazrutazravaNamiti / / 1471 // 1 api goSpade pibed mepakastanukatvena tuNDasya / na karoti kaluSaM toyaM mepa evaM suziSyo'pi // 1469 // 2 mazaka iva tAtyAdibhirniSkAsyate kuziSyo'pi / jalUke vA'dunan pibati suziSyo'pi zrutajJAnam // / 1470 // 3 urdayitvA bhUmau kSIraM yathA pivati duSTamAjarI pariSadutthitAnAM pArzve zikSata evaM vinayavaMzI / / 1471 || For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 634 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||635|| Jain Educationa Internatio jAhakodAharaNamAha pIDaM thoDaM thoDaM khIraM pAsAIM jAhago jaha lihai / emeva jiyaM kAuM pucchai maimaM na kheei // 1472 // yathA bhAjanagataM kSIraM stokaM stokaM pItvA tato jAhakaH sehalako bhAjanasya pArzvAni leDhi punarapi ca stokaM tat pItvA bhAjanapArzvAni leDhi, evaM punaH punastAvat karoti yAvat sarvamapi kSIraM pItamiti / evaM matimAn suziSyo'pretanaM gRhItaM zrutaM paricitaM kRtvA punaranyad gRhNAti evaM punaH punastAvad vidadhAti yAvat sarvamapi zrutaM guroH sakAzAd gRhNAti, na ca guruM khedayatIti / / 1472 // atha goSTAnta ucyate tatra ca kenApi yajamAnena vedAntargatagranthavizeSAdhyayananimittacaraNazabdavAcyebhyazcatubhya bAhmaNavizeSebhyo gauH pradattA / modAna tena te brAhmaNAH- 'vArakeNAsau bhavadbhirdogdhavyA' iti / anyebhyo'pi ca caturthyazcaraNadvijebhyo gaurekA tena pradattA / te'pi ca tena tathaivoktAH / tatra ca prathamadvijAnAM madhye jyeSThabrAhmagena kenacid gauH svagrahe nItvA dugdhA / tatavArIpradAnavelAyAM cintitaM tena / kim ? ityAha anno dojii kalle niratthiyaM kiM vahAmi se cAriM / caucaraNagavI u mayA avanna-hANI ya bahuyANaM ||1473 // tenaitaccintitam -- hanta ! vArakaprApto'nyo brAhmaNaH kalye tAvadetAM dhenuM dhokSyati, tat kimadya nirarthakAmasyAzvArIM vahAmi / kalpe'nyo'pi hi tAM dAsyati, iti vinizcitya na tasyAvArI pradattA / tato dvitIye dine dvitIyenApi dvijAtIyena tathaiva kRtam / evaM tRtIye dine tRtIyenApi caturthe dine caturthenApi tathaiva ceSTitam / itthaM ca cArIvirahitA duhyamAnA katipayadinamadhye caturNAM caraNAnAM saMbandhinIsA gaurmRtA / tatazca teSAM bahUnAM gohatyA samabhavat / jane cAvarNavAdo jAtaH, hAnizca teSAM tato yajamAnAt anyasmAd vA punargavAdilAbhAbhAvAditi / / 1473 / / anyaizca yaizcaturbhizcaraNaigaurlabdhA, tanmadhye prathamadvijastAM dugdhvA cArIpradAnavelAyAmacintayat, kim ?, ityAha mI me ho avaNo govajjhA vA puNo vi na davijjA / vayamavi dojjhAmo puNo aNuggaho annaduddhe vi // 1474 // 1 pafear stokaM stokaM kSIraM pArzvani jAhako yathA leDhi / evameva jitaM kRtvA pRcchati matimAn na khedayati / / 1472 / / 2 anyo dhokSyati kalye nirarthikAM kiM vahAmi tasyAzcavArIm / catuzcaraNagaustu mRtA'varNa-hAnyau ca bahukAnAm // 1473 / / 3 mA mama bhUdavarNo gohatyA vA punarapi na dAsyati / vayamapi ghokSyAmaH punaranugraho'myadugdhAyAmapi / / 1474 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 635 // Howww.janelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ para vizeSA'smanya // 636 // ARRS mA bhUjjanamadhye mamAvarNavAdaH, gohatyA vA mA bhUt , ityasyAzcArI prayacchAmi / yadi tu na dAsyAmi tadA saMjAtakalaGkebhyo| 'smabhyaM punargavAdikaM kimapi ko'pi na dAsyati / aparazca, etasyAzvArIpadAne ko dopaH 1 pratyuta guNa eva, yatazcArIpradAnapuSTAmetAM punarapi vArakeNAgatAM vayameva dhokSyAmaH / yadivA, anyenApi brAhmaNena dugdhAyAmetasyAmasmAkamevAnugraha iti / / 1474 / / athopanayamAhasIsA paDicchagANaM bharo tti te viya hu sIsagabharo tti / na kareMti suttahANI annattha vi dullahaM tesiM // 1475 // gurovinayakarmaNi kartavye vagacchadIkSitAH ziSyAstAvacintayanti / kim ? ityAha-pratIcchakAnAmupasaMpannAnAmAgantukaziSyANAmayaM gurovinayakaraNalakSaNo bhara AcAraH, kimasmAkam , teSAmeva sAMprataM vallabhatvAt ? iti / te'pi ca pratIcchakA evaM saMpadhArayanti-nijaziSyANAmevA'yaM bharaH, kimasmAkamAgantukAnAmadya samAgatAnAmanyeArjigamipUNAm ? iti / evaM saMpradhAryobhaye'pi gurorna kizcid vinaya-vaiyAvRttyAdikaM kurvanti / tatazca guruSu sIdatsu teSAM sUtrA-'rthahAniH, anyatrApi ca gatAnAM teSAM durvinItAnAM durlabhaM sUtram , arthazca / upalakSaNatvAdanye'pyavarNavAdAdayo doSAH svayamevAbhyUhyAH / ayaM ca durvinItaziSyopanayaH kRtaH / suvinItavineyopanayastUktaviparyayeNa svayameva kartavya iti // 1475 // bherIdRSTAntamAhakomuiyA taha saMgAmiyA ya ubbhUiyA ya bherIo / kaNhassAsiNhutayA asivovasamI cautthI u // 1476 // sakkapasaMsA guNagAhi kesavo nemivaMda-suNudaMtA / AsarayaNassa haraNaM kumArabhaMge ya puyajuddhaM // 1477 // nehi jio mhi tti ahaM asivovasamIe saMpayANaM ca / chammAsiyaghosaNayA pasamai na ya jAyae anno // 1478 // AgaMtuvAhikkhobho mahiDDhimulleNa kaMtha-daMDaNayA / aTThamaArAhaNa annabherI annassa ThavaNaM ca // 1479 // ziSyAH pratIcchakAnAM bhara iti te'pica khalu ziSyakabhara iti / na kurvanti sUtra-hAnyAvanyatrApi durlabha teSAm // 1475 // 2 kImudikA tathA sAMsAmikI cIjUtikI ca bheyaH / kRSNasyAziznutayA'zivopazaminI caturthI tu // 1406 / / zakraprazaMsA guNagrAhI kezavo nemivandana-vAnodantI / azvaravasya haraNaM kumArabhaGge ca pUtayuddham / / 1477 // maya jito'mItyahamazivopazaminyAH saMpradAnaM ca / pANmAsikaghoSaNayA prazamati na jAyate'nyaH / / 1478 / / bhAgantukanyAdhikSobho mahAbamUlpena kanyA-daNDanate / aSTamArAdhanamanyabherI anyasya sthApanaM ca / / 1475 // FOR // 636 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 637 // AsAM bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / tacca 'goNI candanakathA' ityatra savistaraM kathitameva / iha cetthapnupanayo'pi draSTavyaHyaH ziSyo'zivopazamikA bherI prathaparakSaka iva jina-gaNadharapradattAM zrutarUpAM bherI paramatAdithiggalakaiH kandhIkaroti sa na yogyaH, yastu naivaM karoti sa dvitIyabherIrakSaka iva yogya iti // 1476 // 1477 / / 1478 // 1479 // athAbhIrIdRSTAntaM vivRNvannAha mukaM tayA agahie dupariggahiyaM kayaM tayA, kalaho / piTTaNa-aiciravikkaya gaesu corA ya UNagghe // 1480 // ___ iha ca kathAnakena bhAvArtha ucyate, tadyathA- kutazcid grAmAd gokulAd vA''bhIrIsahita AbhIro ghRtavArakANAM gantrI bhRtvA vikrayA) pattane samAgataH / vikrayasthAne ca ganvyA adhastAd bhUmAvIbhIrI sthitA / AbhIrastUpari sthitastasyA ghRtavAraka samarpayati / tatazcAnupayogena samarpaNe, grahaNe vA ghRtavArake bhagne AbhArI prAha- bhagnAza ! nagarataruNInAM mukhAnyavalokayamAnena tvayA ghRtavArako'yaM mayA'gRhIta eva muktaH, tato bhgnH| AbhIrastvAha- raNDe ! nagarayUnAM vadanAni vIkSamANayA tvayaiva duSparigRhIto'yaM kRtaH, tato bhagnaH, ityubhayorapi kalahaH samabhavat / piTTitA ca tenAbhIrI / kalahayatozca tayoranyadapi ghRtaM bahu ccharditam / uddharitazeSeNa ca ghRtenotsUre'rtho'pyUno labdhaH / itareSu sArthikeSu ghRtaM vikrIya gateSu tayorekAkinorgacchatoghRtadrammA gantrI balIvardAzca sarva taskarairapahRtamiti // 1480 // evaM dRSTAntamabhidhAyopanayamAha mA niNhavai ya dAuM uvajujjiya dehi kiM viciMtesi ? / vaccAmeliyadANe kilassasi taM ca haM ceva // 1481 // cintanikAdyavasthAyAM vitathaM prarUpayan , adhIyAno vA guruNA zikSitaH ziSyo jagAda- tvayaiva mametthaM vyAkhyAtaM, pAThito vA tvayaivaivaMvidham , atastavaiva doSo'yam , kiM mAM zikSayasi / AcAryaH prAha- na mayaivamupadiSTam / kuziSyo bravIti- hanta ! sAkSAdeva mama purassaramitthaM mUtramarthaM vA dacA sUre ! mA niboSThAstvam / itthamukta AcAryaH kimapyantAyan punarapyuktaH ziSyAbhAsena- 'kiM balIvat pAtita iva vicintayasi, bhavyagatyopayujyopayukto bhUtvA dehi sUtrA-'yau~, vyatyAneDitadAne vitathamUtrA-'rtha1 gAthA 1434 / 2 muktaM tvayA'gRhIte duSparigRhItaM kRtaM tvayA, kalahaH / piTTanA-'ticiravikrayI gateSu caurAthonAH // 148 // 3 mA nihoSThAna dattvopayujya dehi kiM vicintayasi ! / vyatyAneDitadAne klizyAvastvaM cAra caiva // 1481 // marate // 637 // Jan Educ a tio For Personal and its Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhadattiH / pradAne kevalaM tvam , ahaM ca klezamevAnubhavAvaH / tadityaM vadoSApratipattau gurudoSodbhAvanenAbhIramithunasyeva guru-ziSyayoH kalaha eva vizaSA mavartate / tathAca sati vyAkhyAvyavacchitti-sUtrA-'rthahAnyAdayo dossaaH| atra pratipakSaH svayameva draSTavyaH, tathAhi- anyo'pyAbhIraH kila sakalatrastathaiva kApi nagare ghRtavikrayArthaM gtH| kalatrasya ca // 638 // cArake samarpite bhane 'aho! mayA'nupayuktena samarpito'yam' iti bruvANo jhagiti gavyAH samuttIrya kaparakaighRtaM saMvRNoti / bhAryA'pi 'dhim / mayA'nupayuktayA dupparigRhItaH kRto'sau, tena bhannaH' iti vadantI tathaiva tat saMvRNoti / tatazcAnyonyaM kalahe'jJAta ubhayasaMvRtyA ghRtaM zIghrameva vikrItam / sArthikaizca saha kSemaNa svasthAnaM jagmatuH / evaM guru-ziSyA api svadoSaM pratipadyamAnAH paradoSaM tu ninuvAnA EB ye'nyonyaM na vivadante, ta eva mUtrA-'rthagrahaNa-pradAnayoogyA bhavanti, nirjarAdilAbhabhAginazceti / / 1481 // tadevaM yogyA 'yogAna gurUn ziSyAMcopadopasaMhArapUrvakaM tatphalamAha bhaNiyA joggA-'jogA sIsA guravo ya tattha doNhaM pi / peyAliyaguNa-doso joggo joggassa bhAsejjA // 1482 // bhaNitA yogyA-'yogyA guru-ziSyAH / tatra dvayorapi guru-ziSyayorvicAritaguNa-doSo yogyo gururyogyAya ziSyAya sUtrArthI bhASeteti / / 1482 // atha kramaprAptamupoddhAtadvAramabhidhitsuH prastAvanAmAha__ keyamaMgalovayAro saMpai vaNNiyapasaMgavakkhANo / dAiyavakkhANavihI vocchamuvagghAyadAravihiM // 1483 // tadevaM 'titthayare bhagavaMte' ityAdinA kRtamaGgalopacAro varNitaprasaGgAgatajinapravacanotpattyAdivyAkhyAnaH pUrvoktakAraNAd darzitavyAkhyAnavidhizca, sAMpataM upodvananaM vyAkhyeyasya sUtrasya vyAkhyAnavidhisamIpIkaraNamupoddhAtaH, tadviSayo dvAravidhistaM vakSye / / ityekonatriMzadgAthArthaH / / 1483 / / sa cArya dvAravidhiH / kaH? ityAhauddese nidese ya niggama khetta-kAla-purise ya / kAraNa-paccaya-lakkhaNa-nae samoyaraNA-Numae // 1484 // , bhaNitA yogyA ayogyAH ziSyA guravaca, tatra dvayoH / vicAritaguNa-doSo yogyo yogyAya bhASeta // 1482 // 2 kRtamalopacAraH saMprati vrnnitprsnggbyaakhyaanH| darzitavyAkhyAnavidhirvakSye upodAtadvArabidhim // 1483 // gAthA 1025 / zAna nizo nirgama kSetra-kAla-puruSAca / kAraNa-pratyaya-lakSaNa-nayAH samavatArA-'numasI // 16 // 1516665656784586TRATHISESH // 638 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 639 // 'kiM kaivihaM kassa kahiM kesu kahaM kecciraM havai kAlaM / kai saMtaramavirahiyaM bhavA-garisa-phosaNaniruttI // 1485|| uddezanaM vastunaH sAmAnyAbhidhAnamuddezaH, yathA- 'adhyayanam' iti / vaktavya iti kriyA sarvatra draSTavyA / tathA, nirdezanaM vastuna eva vizeSAbhidhAnaM nirdezaH, yathA 'sAmAyikam' iti / nirgamanaM nirgamaH 'kutaH sAmAyika nirgatam' ityevaMrUpo vaktavyaH / tathA, kSetrakAlau ca yayoH sAmAyikamutpannaM, to vaktavyau / yad vakSyatyatraiva bahasAhasuddhaekArasIe puvvaNhadesakAlammi | mahaseNavaNujjANe aNaMtaraM paraMpara sesaM // 1 // iti / tathA, kutaH puruSAt tad nirgatamiti vaktavyam / tathA, 'kena kAraNena gautamAdayaH sAmAyika bhagavataH samIpe zRNvanti' ityevaMrUpaM kAraNaM vAcyam / tathA ca vakSyati- 'goyamamAI ya sAmAiyaM tu kiMkAraNaM nisAmaMti' ityAdi / tathA, pratyAyayatIti pratyayaH sa vaktavyaH, kena pratyayena bhagavatA sAmAyikamupadiSTam , kena vA pratyayana gaNadharAstenopadiSTaM tat zRNvanti ?, ityetad vAcyamityarthaH / tathAcAbhidhAsyati kevalanANi ti ahaM arihA sAmAiyaM parikahei / tesi pi pacao khalu savyaNNU to nisAmaMti // 1 // tathA, samyaktvasAmAyikasya ca taccazraddhAnaM lakSaNaM vaktavyam , zrutasAmAyikasya jIvAdiparijJAnam , cAritrasAmAyikasya sAvadhaviratiH, dezaviratisAmAyikasya tu viratya-virativarUpaM mizralakSaNam / tathA ca sati nirdekSyati- saddahaNa-jANaNA khalu viraI mIsaM ca lakSaNaM kahae' ityAdi / evaM naigamAdayo nayA vAcyAH / teSAM ya nayAnAM samavataraNaM samavatAro yatra saMbhavati tatra drshniiyH| yato'bhidhAsyati 'mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM / apuhatte samoyAro natthi puhatte samoyAro // 1 // ' ityAdi / tathA, kasya vyavahArAdinayasya kiM sAmAyikamanumana miti nirdeSTavyam / tathAca nirdekSyati kiM katividhaM kasya kutra keSu kavaM kiyacciraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhavA-''kapa-sparzananiruktiH // 1485 // 2 vaizAkhazukrakAdazyA pUrvAhadezakAle / mahAsenavanodyAne'nantaraM paraMparaM zeSam // 1 // 3 gautamAdayazca sAmAyikaM tu phikAraNaM nizAmyanti / . kevalajJAnItyahamahan sAmAyika parikathayati / teSAmapi pratyayaH khalu sarvajJa iti nizAmyanti // 1 // 5 zraddhAna-jJAnaM khalu virati mizraM ca lakSaNaM kathayatti / / mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve samavatAraH // 1 // JanEducationa.intamation For Personal and ma n y
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRha 'taiva saMjamo aNumao niggaMthaM pavayaNaM ca vavahAro / saddo-jjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva // 1 // vizeSA. iti 'kiM sAmAyikam ?" iti prazne pratyuttaraM dAsyati- 'jIvo guNapaDivano nayassa dabahiyassa sAmaiyaM' ityAdi / 'kati- vidha ca tata, ityatra nirvacanaM vakSyati- 'sAmAiyaM ca tivihaM sammatta suyaM tahA carittaM ca' ityAdi / 'kasya sAmAyikam ? itytraa||640|| bhidhAsyati- 'jaissa sAmANio appA' ityAdi / 'ka sAmAyikam ?' ityetadapi "khitta disA-kAla-gai-bhaviya-sanni-UsAsa-dihiFor mAhAre' ityAdinA dvArakalApena nirUpayiSyati / 'keSu sAmAyikam' ityatrottaram- sarvadravyeSu, tathAhi 'savvagayaM sammattaM sue caritte na pajjavA savve / desaviraI paDDuccA doNhaM vi paDisehaNaM kujjA // 1 // iti vakSyati / 'kathaM sAmAyikamavApyate' ityatra 'mANussakhettajAI' ityAdi pratipAdayiSyati / 'kiyacciraM kAlaM bhavati' iti cintAyAmabhidhAsyati 'sammattassa suyassa ya chAvaTThI sAgarovamAI ThiI / sesANa puvvakoDI desUNA hoi ukkosA // 1 // iti / 'kai tti' kiyantaH sAmAyikasya yugapat pratipadyamAnakAH, pUrvamatipannA vA labhyante ? iti vaktavyam / tatra ca vakSyati- 'sammatta-desavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettAoM' ityAdi / sahAntareNa vartata iti sAntaram, iti vicAraNAyAM nirNeSyati kAlamaNaMtaM ca sue addhApariyaTTao ca desUNo / AsAyaNabahulANaM ukosaM aMtaraM hoI // 1 // iti / 'avirahitaM nirantarAyaM kiyantaM kAlaM sAmAyikasya pratipattAro labhyante ?' ityatra nirvacanayiSyati- . , tapaH saMyamo'numato nairgranthaM pravacanaM ca vyavahAraH / zabda-jusUtrayoH punanirvANa saMyama eva // 1 // 2 jIvo guNapratipano nayassa dravyAstikasya sAmAyikam / sAmAyikaM ca trividhaM samyaktvaM zrutaM tathA cAritraM ca / / yaspa sAmA''nIta AtmA / 5 kSetra dik-kAla-gati-bhavika-saMjJi-ucchrAsa-dRSTi-AhArepuH / / 6 sarvagataM samyaktvaM zrute cAritre na paryavAH sarve / dezaviratiM pratItya dvayorapi pratiSedhanaM kuryAH // 1 // 7 mAnuSyakSetrajAta 8 samyaktvasya zrutasya ca dvASaSTiH sAgaropamANi sthitiH / zeSANAM pUrvakoTirdezonA bhavatyutkRSTA // 1 // 9 samyaktva-dezaviratAH palyasyAsaMkhyabhAgamAtrAH / 1. kAlamanantaM ca zrute'ddhAparipartakazca dezonaH / AzAtanAbahulAnAmutkRSTamantaraM bhavati // 1 // 640 // Jan Education International FOC P o land Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvattiH / // 64 / / 'samma-suya-agArINaM AvaliyaasaMkhabhArgamettAo / aTTha samayA caritte savvesu jahaNNa do samaye // 1 // ' ityAdi / 'kiyato bhavAnutkRSTataH sAmAyikamavApyate ?' ityatrottaramabhidhAsyati sammatta-desavirayA paliyassa asaMkhabhAgemettAo / aTTa bhavA u carite aNaMtakAlaM ca suyasamae // 1 // iti / AkarSaNamAkarSa ekasmin nAnAbhaveSu vA punaH sAmAyikasya grahaNaM pratipattiriti vAcyam / tatra ca tihaM sahassapuhattaM sayapuhattaM ca hoi viraIe / egabhave yAgarisA evaiyA hoti nAyavvA // 1 // ityAdi vakSyati / 'phosaNa ti' kiyatkSetraM 'sAmAyikavantaH spRzanti ?' ityetadabhidhAnIyam / tatra ca vakSyati __'semmatta-caraNasahiyA savvaM loyaM phuseMti niravasesaM / satta ya caudasa bhAe paMca ya suya-desaviraIe // 1 // ' ityAdi / tathA, nizcitoktiniruktiH sAmAyikasya vaktavyA / tathA cAbhidhAsyati "sammadiTThi amoho sohI sabbhAvadaMsaNaM bohI / avivajjao sudidi tti evamAI niruttAI // 1 // ' ityAdi / ityupoddhAtaniyuktidvAragAthAdvayasaMkSepArthaH // 1484 // 1485 // atha vistarArthamabhidhitsurbhASyakAra uddeza-nirdezaviSayamAkSepaM cetasyAzakya parihAraM tAvadAha uddeTTuM nihissai pAyaM sAmannao viseso tti / uddeso to paDhamaM nideso'NaMtaraM tassa // 1486 // nanu kasmAt 'prathamamuddezastato nirdezaH? ityAzaya pariharati- 'uddelumityAdi' sAmAnyena hi pUrva vastUddizya tataH pazcAd vizeSato nirdizyate, iti zAstre loke ca sthitiH / tathA, jJAnamapi prAyaH prathamaM vastunaH sAmAnyAkAragrAhakamutpadyate, tato 1 samyaktva-zrutA-'gAriNAmAvalikA'saMkhyabhAgamAtrAH / aSTa samayAzcAritre sarveSu jaghanyato hI samayI // 1 // 2gha, ja. 'gmittaa'| 3 samyaktva-dezaviratI palyasyAsaMkhyabhAgamAtrAn / aSTa bhavAMstu cAritre'nantakAlaM ca shrutsaamaayike| prayANAM sahasrapRthaktvaM zatapRthaktvaM ca bhavati virateH / ekabhave AkarSA etAvanto bhavanti jJAtavyAH // 1 // 5 samyaktva-caraNasahitAH sarva lokaM spRzAnti niravazeSam / sapta ca caturdaza bhAgAn paJjJa ca zruta-dezaviratyoH // 1 // isamyagdRSTiramohaH zuddhiH sanAvadarzanaM bodhiH / aviparyayaH sudRSTirityevamAdIni niruktAni // 1 // gha. cha. 'haraMstAva' / 8 uddizya nirdizyate prAyaH sAmAnyato vizeSa iti / urezastataH prathamaM nirdeze'jantaraM tasya // 1 // // 641 // Jan Education Internationa Foc Personal and Private Use Only | www.jamelbrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 642 // Jain Educationis Internation vizeSAkAragrAhakam / tatastasmAt kAraNAd vastunaH sAmAnyAbhidhAnalakSaNaH prathamamuddezaH, tatastasyaiva vizeSAbhidhAnarUpo nirdezaH // iti gAthArthaH || 1486 // tadevaM sthApita AdAvuddezaH / atha 'tattva-bheda-paryAyairvyAkhyA' iti kRtvA tameva bhedakathanadvAreNa vyAkhyAtumAha--- nAThavaNA davie khitte kAle samAsause / uddesuddesammi ya bhAvammi hoi aTThamao || 1487 // nAmAdibhedAduddezo'STavidhaH, tadyathA - nAmoddezaH, sthApanAdezaH, dravyoddezaH, kSetroddezaH kAloddezaH, samAsoddezaH, uddezoddezaH, bhAvodezo bhavatyaSTamakaH // iti nirmuktigAthAsaMkSepArthaH // 1487 // tatra nAmoddezaM vyAkhyAtumAha bhASyakAraH--- nAma jaso nAme sa eva jo jeNaM / uddesso nAmassa va nAmuddeso'bhihANaM ti // 1488 // yasya jIvAdervastuna 'uddeza:' iti nAma kriyate sa nAmoddezaH, nAmarUpa uddezo nAmoddezaH, yathA gopAladArakAderudeza iti nAma / 'nAmeNuddesa eva jo jeNaM ti' yo ghaTa-paTa-stambhAdiH padArthoM yena ghaTa-paTa-stambhAdinAnnoddizyate pratipAdyate so'pi ghaTapaTAdipadArtho nAmoddeza iti ucyate, uddizyate'bhidhIyate pratipAdyate nijena nAmneti kRtvA / 'uddeso nAmassa va nAmuddeso ti' nAmno vA vastusAmAnyAbhidhAnasyodezana muccAraNaM nAmoddezaH / kimuktaM bhavati ?, ityAha- 'abhihANaM ti' vastunaH sAmAnyaM yadabhidhAnaM sa nAmodeza ityarthaH / yathA- AmrAdervRkSAdi nAma / vAzabdaH sarvatra prakArAntarasUcakaH / / 1488 // atra paro'tiprasaGgamudbhAvayannAha - evaM naNu savtro ciya nAmuddeso jao'bhihANaM ti / davvAINaM tehiM va tesu va jaMkIrae jassa // 1489 // nanu yadi vastunaH sAmAnyAbhidhAnamAtra muddezo'bhidhIyate, evaM tarhi sarva evAyaM sthApanA- dravya-kSetra kAlAdyuddezo nAmoddeza eva prApnotiH yato dravyANAmapi hema-rajatAdInAM hemAdikaM sAmAnyAbhidhAnamasti, tairvA kusumbha-haridrAdidravyairhetubhUtairvastrAdInAM raktaM pIta 1 nAma sthApanA dvavye kSetre kAle samAsoddeze / uddezoddeze ca bhAve ca bhavatyaSTamakaH // 1487 / / 2 nAma yasyoddezo nAnodeza eva yo yena / uddezo nAno vA nAmoddezo'bhidhAnamiti / / 1488 // 3 evaM nanu sarva eva nAmoddezo yato'bhidhAnamiti / dravyAdInAM taiva teSu vA yat kriyate yasya // 1489 For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 642 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 643 // Jain Education Internatio mityAdi sAmAnyAbhidhAnaM pravartate, teSu vA daNDa- kuNDala - kirITAdidravyeSu satsu daNDI, kuNDalI, kirITItyAdikaM sAmAnyAbhidhAnaM vartamAnaM dRzyate / evaM sthApanA- kSetrAdiSvapi vAcyam / tato ya eva dravyAdyuddezo'bhimataH sa eva sarvo'pi nAmoddezaH prApnoti, ityudezasyaikavidhatvAdaSTavidhatvaM vizIryata iti / / 1489 // atra parAbhihitamabhyupagamya parihAramAha savvANugao nAmuddeso'bhihANametaM jaM / nANattaM tahavi mayaM mai kiriyA - vatthubheehiM // / 1490 // satyamuktaM bhavatA, yato yat sAmAnyamabhidhAnamAtraM nAmoddezaH sa khalu sarvAnugata eva, tathApi nAma-sthApanA dravyAyuddezAnAM nAnAtvaM bhedarUpaM mataM saMmatameva paramArthavedinAm / kaiH 1, ityAha- matikriyA vastubhedaiH; tathAhi - yAdRzI nAmendre matiH, na tAdRzyeva sthApanendrAdiSUtpadyate, kintu vilakSaNaitraH na ca yAM kriyAM nAmendraH karoti tAmeva sthApanA- dravyendrAdayaH, kintu visadRzImeva / ata eva nAmendrAdivastUnAM parasparaM vastubhedo vijJeyaH, bhinnamatyAdihetutvAt, ghaTapaTAdivastuvaditi / evaM prastutanAma sthApanA -dravyAdyuddezAnAmapi matyAdibhedAd bhedo yojanIya iti / / 1490 / / atha sthApanAdyuddezAnAha - ThevaNa uddeso ThavaNuso tti tassa vA ThavaNA / taM teNa tao tammi va davvAIyANamuddeso // 1491 // davvadeso davvaM davvapaI davvavaM sadavvo tti / evaM khettaM khettI khettapaI khettajAyaM ti // 1492 // sthApanAyA uddezAnamuccAraNaM sAmAnyenAbhidhAnaM sthApanAdezaH / tasya boddezasya akSA- 'kSarAdiSu sthApanA sthApanoddezaH / dravyoddezamAha- dravyAdInAmuddezo dravyoddezaH, AdizabdAd dravyapati dravyavadAdiparigrahaH / kayA punarvyutpattyA dravyAdayo vAcyA bhavanti ?, ityAha- 'tamityAdi' tadeva dravyamuddizyate uccAryate 'dravyam' ityevaM sAmAnyenAbhidhIyata iti dravyoddezaH / dravyaM ca taduddezaveti karmadhAraya samAsaH / atra va pakSe dravyamevoddezazabdavAcyam / ata eva dvitIyagAthAyAmAha - davvamiti / athavA, tena dravyeNa 1 satyaM sarvAnugato nAmoddezo'bhidhAnamAtraM yat / nAnAtvaM tathApi mataM mati- kriyA-vastubhedaiH // 1490 // 2 sthApanAyA uddezaH sthApanoddeza iti tasya vA sthApanA / tattena tatastasmin vA dravyAdikAnAmuddezaH // 1493 // -orient priorgyavAn sadasya iti / evaM kSetraM kSetrI kSetrapattiH kSetrajAtamiti // 1492 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||643 // www.janeibrary.org.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / hetubhUnena ya uddizyate'bhidhIyate sa dravyoddezaH, yathA dravyapatirityAdi / yadivA, tatastasmAd dravyAduddezo'bhidhAnapravRttivyoddezaH, yathA vizeSAdravyavAnityAdi / athavA, tasmin dravye satyuddezo'bhidhAnapravRttidravyoddezaH, yathA sadravya ityAdiH siMhAsane rAjA, cUte kokilaH, vane mayUra ityAdi vA / emamuddizyate tat , uddizyate tena vetyAdivyutpattyA kSetram , kSetrI, kSetrapatiH, kSetre jAtaM kSetramityAdikaH // 644 // sarvo'pi kSetroddeza iti / / 1491 // 1492 // kAlo kAlAIyaM kAloveyaM ti kAlajAyaM ti / saMkhevo tti samAso aMgAINaM tao tiNhaM // 1493 // aMga-suyakkhaMdha-jjhayaNANaM niyaniyappabheyasaMgahao / hoi samAsuddeso jahaMgamaMgI tajjheyA // 1494 // emeva ya suyakkhaMdho tassajjheyA tytthvinnnnaayaa| ajjhayaNaM ajjhayaNI tassajjheyA tayatthaNNo // 1495 // 'kAlo tti kAla evoddizyamAnatvAduddezaH kAlodezaH / tena vA kAlenoddezaH kAloddezaH, yathA kAlAtItaM kAlAtikrAntamidaM vastviti / tato vA kAlAduddezaH kAloddezaH, yathA kAlopetaM kAlaprAptamiti / tasmin vA kAle jAtaM kAlajAtamityAdikaH kaaloddeshH| atha samAsoddezaM vivakSurAha- 'saMkhevo ityAdi' saMkSepeNa vistaravataH saMkocanaM samAsa ucyate / tako'yaM cehAGgAdInAM trayANAM vivkssitH| etadeva darzayati- 'aGgetyAdi' aGgaM, zrutaskandhaH, adhyayanam , ityeSa samAso bhavati / kutaH, ityAha-nijanijamabhedasaMgrahAditi / asyAGgAdisamAsasyoddezanamabhidhAnaM samAsodezaH / kaH ?, iti darzayati- yathA 'aGgam' iti, tadevoddizyamAnatvAduddeza ityarthaH / tena vAGgarUpasamAsenoddezaH samAsoddezaH, yathA- aGgIti, tasyAGgAtmakasamAsAduddezaH, yathA tadadhyetA- aGgAdhyetetyarthaH / evaM zrutaskandhAtmakasamAsa evoddizyamAnatvAduddezaH, yathA zrutaskandha iti / tena vodezaH- yathA zrutaskandhIti / tasmAd vodezaH, yathA tasya zrutaskandhasyAdhyetA / tasmin voddezaH, yathA tadarthavijJAtA zrutaskandhArthajJa ityAdi / evamadhyayanAtmakasamAsa evoddizyata ityuddezaH, yathAadhyayanamiti / tena vodezaH, yathA- 'adhyayanI' iti / tasmAd boddezaH, yathA- tasyAdhyayanasyAdhyetA, tasmin vAdhyayane satyuddezaH, yathA tadarthajJo'dhyayanArthavita , ityAdi vivakSayA sarva bhAvanIyamiti // 1493 // 1494 / / 1495 // , kAlaH kAlAtItaM kAlopetamiti kAlajAtamiti / saMkSepa iti samAso'jAdInAM takastrayANAm // 1493 // aGga-zrutaskandhA 'dhyayanAnAM nijanijaprabhedasaMgrahataH / bhavati samAsodezo yathAGgamaGgI tadabhyetA // 1494 // evameva ca zrutaskandhastasyAyetA tadarthavijJAtA / adhyayanamadhyayanI tasyAdhyetA tadarthajJaH // 1495 // // 644 // Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only www.janeltrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvRttiH / // 645| athoddezoddezaM bhAvoddezaM cAha uddeso uddesI uddesaNNo tayatthavettA vA / uddesuddeso'yaM bhAvo bhAvi tti bhAvammi // 1496 // uddezaH pulAkoddezakAdiH, sa evoddizyamAnatvAduddeza uddezoddezaH / sa cAyaM vijJeyaH / kaH ? ityAha- uddeza iti; pulAkodezakAdika uddezo'pyuddizyamAnatvenoddezodeza ucyate / tena vodezenoddezo'bhidhAnaM, yathA 'uddezI' iti / tasmAd voddezo yathA- uddezajJaH / tasmin voddezo yathA tasyoddezakasyArthavettetyAdi / 'bhAvammi tti' bhAvaviSaya uddezo bhAvoddezaH / kaH ? ityAha- 'bhAvo tti audayikAdiko bhAva uddizyate'bhidhIyata ityuddezaH, bhAvazcAsAvuddezazca bhAvoddeza ityarthaH / tena vA bhAvenoddezo bhAvoddezo yathA 'bhAvI' ityAdi pUrvoktAnusAreNa vAcyam / / iti gAthAnavakArthaH / / 1496 / / athoddezavyAkhyAnena nirdezamapyatidizannAha aimeva ya nideso aTThaviho so vi hoi nAyavyo / avisesiyamuddeso visesio hoi nideso // 1497 // evameva yathoddeza uktastathA nirdezo'pyaSTavidha eva bhavati jJAtavyaH / sarvathA sAmAnyapratiSedhArthamAha-kintvavizeSitasAmAnyanAma-sthApanAdirUpa uddezaH, vizeSitanAmAdirUpastu sa eva nirdezo bhavatIti vizeSaH / / iti niyuktigAthAkSarArthaH // 1497 / / bhAvArtha tu bhASyakAraH prAha nAma jiNadattAI ThavaNA ya visiDhavatthunikhevo / dave gomaM daMDI rahi tti tiviho sacivAI // 1498 // vastunaH puruSAderyat puruSAdikaM sAmAnyanAma sa nAmoddeza uktaH, yattu tasyaiva vizeSanAma sa iha nAmanirdeza ucyate, yathA jinadattAdi / sAmAnyasya candrAdevastunaH sthApanA sthApanoddeza uktaH, iha tu viziSTasya saudharmAdhipatyAdivastuno yaH sthApanArUpo nikSepaH sa sthaapnaanirdeshH| dravyasyApi trividhasya sacittAderviziSTasya yo viziSTAbhidhAnarUpo nirdezaH sa iha drvynirdeshH| tatra | sacittadravyavizeSasya nirdezo yathA gaurityAdi, acittasya tu daNDa ityAdi, mizrasya tu ratha ityAdi / rathasya cAzvAdiyuktasyeha mizratA 1 uddeza uddezI uddezajJastadarthavettA vA / uddezoddezo'yaM bhAvo bhAvIti bhAve // 1496 // 2 evameva ca nirdezo'STavidhaH so'pi bhavati jJAtavyaH / avizaSita uddezo vizeSito bhavati nirdezaH // 1497 // 3 nAma jinadattAdi sthApanA ca viziSTavastunikSepaH / dravye gomAn daNDI rathIti vividhaH sacittAdiH // 1498 // Rece ||645 // EHARS Jai Education Internatio For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA vRhadvattiH // 646 // bhAvanIyeti / tena vA sacittAdidravyavizeSeNa nirdezaH, yathA gomAnityAdi, daNDItyAdi, rathItyAdi // 1498 // atha kSetra-kAlanirdezAbAha-- khette bharahaM tattha va bhavo tti magaha tti mAgaho va tti / sarau tti sArau ttiya saMvacchariu tti kaalmmi||1499|| kSetraM kSetrItyAdikaH kSetroddeza uktaH, iha tu tadeva viziSTa kSetra kSetranirdezaH, yathA 'bharatam' ityAdi / athavA, 'magaha tti' magadhA janapada ityAdi / tasmin vA kSetravizeSe bhavaH kSetranirdeza ucyate, yathA bhArata ityAdi / etacca svayameva draSTavyam / magadhAsu bhavo mAgadha ityAdi / etattu gAthAyAmapyastIti / 'kAlo kAlAIyaM' ityAdikaH kAloddeza uktaH, iha tu tasyaiva kAlasya viziSTasya viziSTamabhidhAnaM sa kAlanirdezaH, yathA zaradityAdi / tatra vA kAlavizeSe bhavaH kAlanirdezo'bhidhIyate, yathA zaradi bhavaH zAradaH, saMvatsare bhavaH sAMvatsarika ityAdi // 1499 // atha samAsanirdezam , uddezanirdezaM cAhaAyAro AyAravamAyAradharo tti vA samAsammi / AvassayamAvAsai suttatthadharo'havA yaM ti // 1500 // satthapariNNAI ya va ajjheyA'yaM samAsaniddeso / uddesayanideso sapaeso poggaluddeso // 1501 // vistaravato vastunaH saMkSepaH samAsaH, tasya sAmAnyAbhidhAnaM samAsodeza uktaH / iha tu tasyaiva samAsasya vizeSAbhidhAnaM samAsanirdezaH / tatra cAGga-zrutaskandhA-'dhyayanabhedAt trividhaH samAsoddezaH pUrvamuktaH / iha tu teSAmeva trayANAmaGgAdInAM vizeSAbhidhAnarUpastrividha eva samAsanirdezaH / tathA cAha- 'AyAro ityAdi' AcArarUpeNA'GgavizeSAbhidhAnena nirdezyamAnatvAdAcAra iti samAsanirdezaH / tena vA''cArasamAsena nirdezo yathA-AcAravAnityAdi / tasmAdvA''cArasamAsAd nirdezo yathA-AcAradhara ityAdi / zrutaskandhasamAsanirdezo yathA- Avazyakamiti / tena vA''vazyakasamAsena nirdezo yathA- AvazyakIti / athavA, tasmAdAvazyakasamAsAd nirdezo yathA- AvazyakasUtrA-'rthadharo'yamiti / adhyayanamAzritya samAsanirdezaH kaH? ityAha- 'AcArAne prathamamadhyayana 1 kSetre bharataM tatra vA bhava iti magadhA iti mAgadho veti / zaraditi zArada iti ca sAMvatsarika iti kAle // 1499 // 2 gAthA 1493 / 3 AcAra AcAravAnAcAradhara iti vA samAse / AvazyakamAvazyakI sUtrA-'rthadharo'thavA'yamiti / / 15.. // zaparijAdikSa vA'dhyetA'yaM samAsanirdezaH / uddezakanirdezaH sapradezaH pudgalodezaH / / 1501 // // 646 // See and international FOC P ant Pro Use Only ww.jaineibrary.org
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 647 // zastraparijJA' ityAdi / tena vA zastraparijJAsamAsavizeSeNa nirdezo yathA- 'ajJayA'yaM ti' zastraparijJAdhyetA'yamityarthaH, ityAdi samAsanirdezaH / uddezanirdezastu sa ucyate / kaH ? ityAha- 'paeso tti' adhyayanasya pradezoza ityarthaH, yathA bhagavatyAM pudgalohe- bRhadvattiH / zakaH, tasya nirdezo'bhidhAnamuddezanirdeza ityAdIti // 1500 // 1501 // atha bhAvanirdezaM, yakAbhyAM codeza-nirdezAbhyAmihAdhikArastadAha odaio khaiu ti va nANaM caraNaM ti bhAvaniddeso / ettha visesAhigao samAsa uddesa nideso // 1502 // ajjhayaNaM uddeso ta ciya sAmAiyaM ti niddeso| buddhIe jahAsaMbhavamAjojja sesaesuM pi // 1503 // audayiko bhAvaH, kSAyiko bhAva ityAdi, athavA, jJAnaM darzanaM cAritramityAdiko jJAnAdInAM kSayika-kSAyopazamikabhAvavRttitvAd bhAvanirdezaH / iha ca pratyekamaSTavidha uddeze nirdeze ca samAsoddezaH samAsanirdezazca vizeSeNAdhikRta; tathAhi- prastute / 'adhyayanam' ityeSa samAsoddezaH, 'sAmAyikam' iti ca vizeSAbhidhAnarUpatvAt samAsanirdezaH / evaM svabuddhyA yathAsaMbhavaM zeSeSvapi zrutaskandha-caturviMzatistavAdhyayaneSvAyojyam , yathA zrutaskandha iti samAsoddezaH, Avazyakamiti samAsanirdeza ityAdi // 1502 / / 1513 // uttaragAthAsaMbandhanArthamAha sAmAiyaM ti napuMsayamassa pumaM thI napuMsagaM vAvi / niddiTThA tatthicchai ke niddesaM nao ko Nu ? // 1504 // ___ iha sAmAyikamiti napuMsakatayA rUDham / asya ca trividho nirdeSTA-- uccArayitA, strI-puM-napuMsakabhedAt / tatredaM nayairvicAyate- 'ko nayaH kaM nirdezamicchati ?- kiM nirdezyavazAt , nirdezakavazAd vA ?' iti vineyaH pRcchati / / iti gAthAsaptakArthaH / / 1504 // asmiMzca prazne satyAhaduvihaM pi negamanao nirTi saMgaho ya vavahAro / nidesayamujjusuobhayasaricchaM ca sadassa // 1505 // 1 audayikaH kSayika iti vA jJAnaM caraNamiti bhAvanirdezaH / atra vizeSAdhikRtI samAsodeza-nirdezI // 1502 // adhyayanamudezastadeva sAmAyikamiti nirdeshH| buddhyA yathAsaMbhavamAyojyaM zeSakeSvapi / / 1503 / / 2 sAmAyikamiti napuMsakamasya pumAn strI napuMsakaM cApi / nirdeSTA tatrecchati ke nirdezaM nayaH ko nu ? // 1504 / / dvividhamapi naigamanayo nirdiSTaM saMgrahazca vyavahAraH / nirdezakamajusUtrobhayasarazaM ca zabdasya // 1505 // // 647 // JanEducationainterma Foc Personal and Private Use Only www.janelbrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 648 // Jan Education Internatio naike gamA vastudharmaparicchedA yasyAsau kakAravarNanAzAd naigamaH, anekaprakAravastvabhyupagamapara ityarthaH, naigamazvAsau nayazca naigamanayaH / sa dvividhamapi 'nirdezyavazAd nirdezakavazAcca nirdezamicchati' iti zeSaH, lokavyavahAraparatvAt, anekagamarUpatvAccAsya nayasya / loke ca nirdezyavazAt, nirdezakavazAcca nirdezapravRttirdRzyate / tatra nirdezyavazAd yathA- 'vAsavadattA, taraGgavatI, priyadarzanAkathA' ityAdi / nirdeSTRvazAttu manunA praNIto bhanyo manuH, akSapAdenokto'kSapAda ityAdi / lokottare tu nirdezyavazAt, SaDjIvanikAyapratipAdakamadhyayanaM pajIvanikA, sAdhvAcArapratipAdako grantha AcAra ityAdi / tathA nirdezakavazAd nirdezoM yathAkapilena praNItaM kApilIyamadhyayanam, harikezinA praNItaM harikezIyam kezi-gautamAbhyAmabhihitaM kazi- gautamIyam, nandisaMhitA, jinapravacanamityAdi / evaM sAvadyaviramaNarUpaM sAmAyikaM rUDhito napuMsakamiti kRtvA nirdezyavazAd naigamo napuMsakanirdezamevAsya manyate, yathA- sAmAyikaM napuMsakamiti / tathA, sAmAyikaM nirdeSTuH strI-puM-napuMsakaliGgatvAt tadvazAt sAmAyikasya triliGgatA'pyetanmatena bhavati, yathA sAmAyikaM strI, sAmAyikaM puruSaH, sAmAyikaM napuMsakamiti yathA vA devadattAdinA ghaTAdizabde samuccArite sa ghaTAdizabda uccArayitRdevadattAdipariNAmatvAd devadattAdizabdatvena vyapadizyateH tathA tadabhidheyapRthubunodarAyAkAraghaTAdipadArthapariNAmatvAd ghaTAdizabdatvenApi loke nirdizyate / evaM svAbhidheyasAvadyaviramaNaparyAyatvAt sAmAyikasya naigamo napuMsaka - nirdezaM manyate, abhidhAyakastrI-puruSAdipariNAmatvAttu liGgatraya nirdezamapyasyAbhyupagacchati, yathA 'sAmAyikaM strI' ityAdi / Aha- 'duvihaM pi negamanao' etAvanmAtroktau 'nirdezyavazAd nirdezakavazAcca dvividhaM nirdezamicchati' iti kuto labhyate ? iti / atrocyate- 'nihiM saMgraho ya vavahAro' iti vacanAt / atra hyayamarthaH- nirdiSTamabhidheyaM vastvaGgIkRtya saMgraha-vyavahArau nirdezamicchataH, nirdezyaparyAyatvAd vacanasya, ityAdiyuktizca bhASye vakSyate / tadidaM 'nirdiSTaM vastvAzritya' iti vacanAt prAgapi 'duvihaM pi' ityatra nirdiSTanirdezakavazAd nirdeza iti gamyate / 'niddesayamujjusuu ti' nirdizatIti nirdezako vaktA tamaGgIkRtya RjumUtro nirdezamicchati / yathA 'sAmAyikaM strI' ityAdiH vaktRparyAyatvAd vacanasyetyAdi yuktiratrApi bhASye'bhidhAsyate / 'ubhayasaricchaM ca saddassati' ubhayamiha nirdezyaM nirdezakaM ca vastu tasyobhayasya sadRzaM samAnaliGgamevAzritya zabdanayasya 'nirdezapravRttiH' iti gamyate / yadi hi nirdezya napuMsakaM tadA nirdeSTAspi strI-puM-napuMsakalakSaNo napuMsakameva, vakturvAcyopayogAnanyatvena tadrUpatvAt / upayoga pradhAnA hi zabdanayAH, tato yo yatropayuktaH sa tadrUpa eva yathA'gnyupayukto'gniH tathA ca sati strI-puruSAvapi yadA rUDhito napuMsake sAmAyike upayuktau bhavataH, tadA nirdezyanapuMsakopayuktatvAd napuMsakameva, tadupayogAnanyatvena tadrUpatvAditi / strI puruSo vA For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||648|| www.jainelibrary.sing
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 649 // Baral napuMsakaM brUta ityasya tvarthasya zabdanayamatenA'saMbhava eva / / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 1505 // atha vistarArthamabhidhitsurbhASyakAraH prAha jaM saMvavahAraparo gagamo Negamo tao duvihaM / icchai, saMvavahAro duviho jaM dIsae pAyaM // 1506 // yad yasmAllokavyavahAraparo'nekagamazca naigamanayaH, tatastasmAd nirdezyavazAd nirdezakavazAcca dvividhamapi nirdezamicchati / lokavyavahArazca pAyo dvidhAM dRzyate // 1506 / / katham ? ityAha chajjIvaNiyA''yAro nidivaseNa taha suyaM caNNaM / taM ceva ya jiNavayaNaM savvaM nidesayavaseNaM // 15.7 // jaha vA nihiTThavasA vAsavadattA-taraMgavaiyAI / taha nidesagavasao loe maNurakkhavAu tti // 1508 // loko dvidhA-ahaddarzanAnugato lokottararUpaH, tadvyatiriktazca / tatra lokottare nirdiSTArthavazAd nirdezo yathA-SaDjIvanikA nAmAdhyayanam , AcAraH, AvazyakamityAdi / 'taha suyaM caNNaM taM ceva yetyAdi' tathA, atraiva lokottare tadanyacca zrutaM nirdezakavazAt sarvamapi jinapravacanamucyate / tathA, anyat kimapi zrutaM nirdezakavazAdevocyate, yathA bhadrabAhunimittam , nandasaMhitA, kApilIyamityAdi / yathA vA, itaraloke nirdiSTavasAd vAsavadattA, taraGgavatItyAdi nirdezaH, nirdezakavazAttu manuH, akSapAda ityAdi // 1507 // 1508 // tathA kim ? ityAzaya prakRte yojayannAha taha nidivasAo napuMsagaM negamassa sAmaiyaM / thI puM napuMsagaM vA taM ciya nidesayavasAo // 1509 // yathA SaDjIvanikA, AcAra ityAdau nirdiSTArthavazAd nirdezaH, tathAtrApi sAvadhaviramaNalakSaNanirdiSTanapuMsakArthavazAt / / yat saMvyavahAraparo naikagamo naigamastato dvividham / icchati, saMvyavahAro dvividho yad dRzyate prAyaH // 1506 // 2 ka. ga. ja. 'dhApi dR' / 3 pajIvanikA''cAro nirdiSTavazena tathA zrutaM cAnyat / tadeva ca jinavacanaM sarva nirdezakavazena // 1500 // yathA vA nirdiSTavazAd vAsavadattA-taraGgavatyAdi / tathA nirdezakavazato loke manurakSapAda iti // 1508 // E659 // * tathA nirdiSTavazAt napuMsaka naigamasya sAmAyikam / strI pumAn napuMsakaM vA tadeva nirdezakavazAt // 1509 // para Form y
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ MANTRAPATRE vizeSA. // 650|| 'sAmAyika' iti napuMsakanirdezaH, yathA vA manuH, akSapAda ityAdau nirdezakavazAd nirdezaH, tathA'trApi yoSita-puruSa napuMsakalakSaNatrividhanirdezakavazAt tadeva sAmAyika strI-pu-napuMsakaM bhavati- syAditrividhanirdezakavazAd nandasaMhitA-manu-kApilIyAdivat tridhvapi liGgeSu sAmAyikasya nirdezapravRttiH, yathA 'sAmAyika strI' ityAdi // 1509 // atha prakArAntareNApi lokavyavahAropadarzanena prakRtaM samarthayannAha jaha vA ghaDAbhihANaM ghaDasaddo devadattasaddo tti / ubhayamaviruddhamevaM sAmaiyaM negamanayarasa // 1510 // iyaM ca gAthA, 'yathA vA devadattAdinA ghaTAdizabde samuccArite' ityAdinA vyAkhyAtaiveti // 1510 // "niddiDha saMgaho ya vavahAro' ityetad vyAkhyAtumAha atthAu cciya vayaNaM lahai sarUvaM jao paIvo vva / to saMgaha-vavahArA bhaNati nidiTThavasagaM taM // 1511 // yato yasmAdarthAdeva vAcyAd ghaTAdeH sakAzAd vAcakaM vacanaM svarUpamAtmalAbha labhate, nAnyathA, yathA pradIpaH, pradIpo hi prakAzyamevArtha prakAzayan pradIpo bhaNya te, yadi tu prakAzyaM vastu na syAt , tadA kimapekSo'sau padIpa: syAt / tasmAd yathA prakAzyAdevArthAt pradIpa AtmalAbha labhate, tathA vAcyAdevArthAd vacanamAtmasvarUpamAmoti / tatastasmAt saMgraha-vyavahAranayau 'nirdizyate' iti | nirdiSTaM vAcyaM vastu tadvazagaM tadadhInameva tad vacanaM bhaNato brUtaH / vAcyaM ceha sAmAyikazabdasya sAvadhaviratirUpastadabhidheyo'rthaH / | sa ca rUDhito napuMsakatayA prasiddha iti / ataH sAmAyikasya napuMsakaliGgatAmeva saMgraha-vyavahArAvabhyupagacchataH / athavA, sAmAyika| vatAM sattvAnAM strI-puMnapuMsakatvAt tatpariNAmAnanyatvena ca sAmAyikArthasya svyAdirUpatvAd vAcyavazena triliGgatApi sAmAyikasya saMgraha-vyavahAranayamatena draSTavyati // 1511 // prakArAntareNApi nirdiSTavazAd nirdezaM samarthayabAha ahava nidruitthassa pajao ceva taM sadhamma vva / tappaccayakAraNao ghaDassa ruvAidhamma vva // 1512 // nakhaETTE , yathA vA ghaTAbhidhAnaM ghaTazabdo devadattazabda iti / ubhayamaviruddhameva sAmAyika naigamanayasva // 1510 // 2 gAthA 1505 // 3 arthAdeva vacanaM labhate svarUpaM yataH pradIpa iva / tataH saMgraha-vyavahArI bhaNato nirdiSTavazagaM tat // 1511 // 4 adhavA nirdiSTArthasya paryaya eva tat svadharma iva / tatpratyayakAraNato ghaTasya rUpAdidharma iva // 1512 // In die For Personal and Private Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 65 // BIPI athavA, tad vacanaM nirdiSTArthasya vAcyavastunaH paryAya eva, tatpratyayakAraNatvAt- vAcyArthapratItihetutvAt , yathA tasyaiva nirdezasya ghaTAderanye saMsthAnAdayo dharmAH / iha yad yasya pratyayakAraNaM tat tasya vaparyAyaH, yathA ghaTasya rUpAdayaH, vacanaM ca vAcyAthasya pratyayakAraNam , atastatparyAyaH, paryAyazva paryAyiNo'dhIna eva, iti yukto nirdezyavazAd nirdeza iti // 1512 // syAdetat , asiddho'yaM hetu:- 'etatpratyayakAraNatvAd vacanasya' iti, etannirAkaraNArthamAhavaiyaNaM viNNANaphalaM jai taM bhaNie vi natthi kiM teNaM ? / aNNattha paccae vA savvattha vi paccao patto // 1513 // abhidheyasaMkaro vA battari paccao'Nabhihie vi / tamhA nidivasA napuMsagaM beMti sAmaiyaM // 1514 // arthavijJAnaphalaM hi vacanaM, yadi bhaNite'pyudIrite'pi vacane 'taM ti' tadarthavijJAnaM nAsti na bhavati, tarhi kaNThoSThazoSamAtravidhAyinA kiM tenoktena, niSphalatvAt / syAdetat , vAcyAdarthAdanyatra vaktRlakSaNe'rthe vijJAnaM janayiSyati vacanam / tatazca vijJAnaphalaM ca tad bhaviSyati, vAcye'rthe vijJAnaM ca na janayiSyati, tathA ca sati vAcyArthaparyAyo vacanaM na bhaviSyati, ityAzaGkayAha- 'savvatthetyAdi' yadi hi vAcyamartha vihAya vaktRlakSaNe'rthAntare pratyayaM vacanaM janayet , tIvizeSeNaiva sarvatrArthe pratyayaH prAptaH, na vA kacidapyarthe'sau bhavet , avizeSAditi- atatparyAyatve'pi tatpatyayahetutve sarvatrAsau bhavet . na vA kacid bhavediti bhaavH| syAdetat , vacanAd vaktari pratyayo bhavatyeva, yathA'nenedamabhihitamiti, tat kimucyate- 'jai taM bhaNie vi nAttha kiM teNaM' iti ? ityAzaGkyAha- 'abhidheyasaMkaro vetyAdi / athavA, vAcyAdarthAdanyatra pratyaye'bhyupagamyamAne sarvatrApi pratyayo na bhavedityeko doSa uktaH / atha doSAntaramabhidhitsurAha- 'abhidheyasaMkaro vetyAdi' yadi hi vaktaryanabhihite'pi vacanAt tatra pratyayo'bhyupagamyate, hanta ! tarhi vaktRvadanabhihitAni kharo-STra DheGka-bakAdIni bahUni vastUni santi, tato vaktRvat teSAmapi zrotuH pratyaye satyabhidheyAnAM sarveSAM, abhidheyena vA ghaTAdinA saha vaktrAdInAmanyeSAM saMkaraH, ekasyAM zrotRpatItI sAMkarya yugapat tadAkArasaMkramaNaM prAmoti, na caitadasti, ekasmAd vacanAdekasyaiva pratiniyatasya ghaTAdyAkArasya saMvedanAditi / tasmAdabhidheyaparyAya eva vacanam , tatpratyayakAraNatvAt / ato nirdiSTamiha sAmAyikazabdasyArtharUpa sAmAyika rUDhito napuMsakam , tadvazAt sAmAyikazabdaH saMgraha-vyavahArayonapuMsakaliGgati / athavA, sAmAyikavataH strI-puM-napuMsakatvAt , tatpariNAmAnanyatvAcca sAmAyikArthasya triliGgatAmapi sNgrh-vyvhaaraavbhyupgcchtH| vacana vijJAnaphalaM yadi tad bhaNite'pi nAsti kiM tena / anyatra pratyaya vA sarvatrApi pratyayaH prAptaH // 1513 // abhidheyasaMkaro vA baktari pratyayo'nabhihite'pi / tasmAd nirdiSTavazAd napuMsakaM muvanti sAmAyikam // 4514 // NOTree 651 // Foto s and Private Use Only www.janeibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / vizeSA. // 652 // bAhara tato nirdiSTasya sAmAyikArthasya triliGgatvAd nirdezyavazAdapi saMgraha-vyavahAramatena sAmAyikasya triliGgatApi bhavati, yathA 'sAmAyikaM strI' ityAdi, etacca svayameva draSTavyam // 1513 // 1514 / / "niddesayamujjusuo' iti vyAcikhyAsurAhaujjusuo nidesagavaseNa sAmAiyaM viNidisai / vayaNaM vatturahINaM tappajjAo ya taM jamhA // 1515 // RjumUtranayo nirdezakavazenAbhidhAtRpAratantryeNa sAmAyika nirdizati, yadeva nirdezakasya liGgaM tadeva sAmAyikasyAsau manyate, yathA- 'sAmAyikaM strI' ityAdi, vacanasya vaktradhInatvAt , tatpayAryatvAcca, vijJAnavaditi // 1515 // atha vacanasya vaktradhInatve yuktimAda___ karaNattaNao maNa iva sapajjayAo ghaDAirUvamiva / sAhINattaNao viya sadhaNaM va vao vayaMtassa // 1516 // ___'vadata eva saMbandhi vacaH' iti paryante pratijJA / atra sadRSTAntAn hetUnAha- karaNatvAt , manovana ; tathA, svaparyAyatvAt , ghaTAde rUpAdivat / tathA, svAdhInatvAt , svadhanavaditi // 1516 / / yuktyantaramAhataha sutta-duruttAo tssevaannuggho-vghaayaao| tassa tayamiMdiyaM piva iharA akayAgamo hojjA // 1517 // 'tasyaiva vaktustad vacaH' iti pakSaH, vacanasya sUktatva-duruktatvAbhyAM vakturevAnugraho-paghAtadarzanAt , iha yasya yannimittAvanugrahopaghAtau tasya tadAtmIyam , yathA devadattAderindriyam , dRzyate ca vacanamUktatva-duruktatvAbhyAM vakturanugraho-paghAtau, tasmAt tat tasyAtmIyam / viparyaye bAdhakamAha- itarathA anyathA vacanasya vakturasaMbandhitve tasyAnugraho-paghAtayorakRtAbhyAgama eva syAditi // 1517 // atra paraH prAha 1 gAthA 1505 / 2 jusUtro nirdezakavazena sAmAyikaM vinirdizati / vacanaM vakturadhInaM tatparyAyaca tad yasmAt // 1515 // 3 karaNatvato mana iva svaparyayAd ghaTAdirUpamiva / svAdhInatvato'pica svadhanamiva baco vadataH // 15 // 4 tathA sUkta-duruktAbhyAM tasyaivAnugraho-paghAtAbhyAm / tasya tadindriyamivetarathA'kRtAgamo bhavet // 1517 // // 652 // FolloTESTBhAra For d Prive Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadattiH / // 653 // 'niviTThassa vi kassaci naNUvaghAyAio tayaM juttaM / te tassa sakAraNAo iharA thANussa vi hvejaa||1518|| nanu na kevalaM nirdezakasya, kintu nirdiSTasyApyabhidheyasyApi kasyacit taskarAdevacanAdupaghAtAdayo dRzyante, yathA- 'badhyatA, hanyatAM cAyaM taskaraH, mucyatAM cAyam' ityAdyukte tasya viSAdAdyutpattarupaghAtAdayo'dhyakSata evopalabhyante / atastadarzanAd nirdiSTasyApi saMbandhi tad vacanaM vaktuM yujyate / atrottaramAha- 'te ityAdi' ya iSTA-niSTavacanazravaNAt taskarAdenirdiSTasyAnugrahAdayo dRzyante te tasya svakIyazravaNendriya-manaHpuNya-pApAdikAt kAraNAdeva mantavyAH, na tviSTA-niSTavacanoktimAtrAt , anyathA zrotrAdika| raNavikalAnAM sthAvAdInAmapi taduktimAtrAt te bhaveyuriti // 1518 // vaktRdharmatvameva vacanasya hetvantarokteH samarthayannAha seranAmodayajaNiyaM vayaNaM deho vva battupajjAo / taM nAbhidheyadhammo juttamabhAvAbhihANAo // 1519 // 'vaktRparyAyo vacanam' iti pratijJA, svararUpanAmakarmodayajanyatvAt , iha yad nAmakarmodayajanyaM tat tasyaiva vakturdevadattAdeH paryAyaH, yathA tasyaiva dehaH, nAmakarmodayajanyaM ca vacanam , tasmAt tasyaiva vaktuH paryAyaH / tat tasmAd na vacanamabhidheyadharmo yuktam , kintvabhidhAtureva / upacayamAha- amAvasyApi vacanenAbhidhAnAt / idamuktaM bhavati- abhAvo'pi hi vacanenAbhidhIyate, na ca vacanaM taddharma iti vaktuM zakyate, abhAvasyAsattvAt , yadi ca vacanaM taddharmaH syAt , tadA so'pi bhAvaH syAt , vacanAzrayatvAt , devadattAdivaditi // 1519 // yasyApi ca ghaTAdizabdAbhidheyasya ghaTAderbhAvasya vacanaM tatpratyayakAraNatvAd dharmatvenAbhyupagamyate, tatrApi pRcchayate / kim ? ityAha bhAvammi vi saMbaddhaM tamasaMbaddhaM va taM pagAsejjA / jai saMbaI tihuyaNavAvi tti tayaM pagAseu // 1520 // bhAve'pi ghaTAdike vacanAbhidheye pRcchAmo bhavantaM- tad vacanaM tatra bhAve kiM saMbaddhaM sat taM bhAvaM prakAzayati, AhokhidasaMbaddham ? nirdiSTasyApi kasyacid nanUpaghAtAditastad yuktam / te tasya svakAraNAditarathA sthANorapi bhaveyuH // 1518 // 2 svaranAmodayajanitaM vacanaM deha iva vaktRparyAyaH / tad nAbhidheyadharmoM yuktamabhAvAbhidhAnAt // 1519 // 3 bhAve'pi saMbaddhaM tadasaMbaddhaM vA taM prakAzayet / yadi saMbaddhaM tribhuvanavyApIti tat prakAzayatu // 1520 // // 653 // Jain Education interna For and Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvRttiH / // 654|| iti / yadi saMbaddhaM, tarhi ciuhiM samaehi logo bhAsAe nirantaraM tu hoi phuDo' ityAdivacanAt tribhuvanavyApitvAt tadgataM samastamapi padArthajAtaM prakAzayatu, saMbaddhatvAvizeSAditi // 1520 // athAsaMbaddhaM prakAzayati, tatrAha niviNNANataNao nAsaMbaddhaM tayaM paIvo vva | bhAsayai asaMbaddhaM aha to sab pagAseu // 1521 // nAsaMbaddhaM tat padArthAn prabhAsayati / kutaH ? ityAha-nirvijJAnatvAt- vijJAnAdanyatve satyasaMbaddhatvAditi bhAvaH, ayaM ca hetuH| pradIpavaditi dRSTAntaH / vijJAnamasaMbaddhamapi vastu prakAzayati, na ca vacanaM vijJAnarUpam , ato nAsaMbaddhamartha prakAzayati, pradIpavat / athAsaMbaddhamapi tad vastu prakAzayati, tarhi sarvamapi prakAzayatu, asaMbaddhatvAvizeSAt / tasmAd vAcyapratyayakAraNatvena taddharmo vacanamiti // 1521 // Aha- nanUktam- vacanamaryAdAtmalAbha labhate, pradIpavat , ataH kathamidaM vaktureveSyate ? ityAha jai vi vayaNijja vattA bajjha-bbhaMtaranimittasAmaNNaM / vattA tahavi pahANo nimittamabhaMtaraM jaM so||1522|| iha yadyapi vacanIyaM vaktA ca yathAsaMkhyaM bAhyamabhyantaraM ca vacanasya sAmAnyaM nimittaM kAraNam , tathApi vaktA pradhAnaH / kutaH ? ityAha- yad yasmAdantaraGga pratyAsanna nimittamasau / tasmAd vacanasya vaktradhInatvAd yadeva vakturliGgaM tadeva sAmAyikasya RjumUtranayamatena liGgamiti sthitam / / 1522 // 'ubhayasaricchaM ca saddassa' ityetad vyAcikhyAsurAha saddo samANaliMgaM nidesaM bhaNai visarisamavatthu / uvautto nidiTThA nidissAo jo'nnnnnno||1523|| zabdapradhAno nayaH zabdo nirdezaM vacanamicchati / kiMviziSTam ? ityAha- samAnaliGgaM nirdezya-nirdezakayostulyameva liGgamasAvicchatItyarthaH / visadRzaM tvasamAnaliGga nirdezamaghaTamAnakatvAdavastutvenaiva manyate / kutaH ? ityAha- upayukto nirdezye'rthe'rpitAntaH 1 gAthA 375 / 2 nirvijJAnatvato nAsaMbaddhaM tat pradIpa iva / bhAsayatyasaMbaddhamaya tataH sarva prakAzayatu // 1521 // 3 yadyapi vacanIyaM vaktA yAdyA-ubhyantaranimittasAmAnyam / vakA tathApi pradhAnaM nimittamabhyantaraM yat saH // 1522 // 4 gAthA 1505 / 5 zabdaH samAnaliGga nirdezaM bhaNati visadRzamavastu / upayukto nirdeSTA nirdezyAd yato'nanyaH // 1523 // tarakumAra ||654 // JanEducationaintermato For Personal and Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 655 / / Jain Education Internatio karaNo nirdeSTA yad yasmAd nirdezyAdananyo'bhinnaH / idamuktaM bhavati vaktustriliGgavato'pi pumAMsamabhidadhataH puMnirdeza eva, striyaM pratipAdayataH strInirdeza eva, napuMsakaM nirdizato napuMsakanirdeza eva, vAcya upayuktasya vakturvAcyAdabhinnatvAditi / / 1523 / / tathAcAha thIM niddisai jai pumaM thI cetra tao jao taduvautto / zrIvinnANANanno niddTThisamANaliGgo ti // 1524 // syAdeH samAnaliGgaM stryAdikaM nirdizataH stryAdinirdeza iti tAvat kila pratItameva / yadyapi ca pumAn kartA striyaM karmatApatrAM nirdizati, yathA- 'vAsavadatte ! idamitthaM vidhehi' iti tadapi tako'sau nirdeSTA puruSaH strayeva bhavati / kutaH ? ityAha- yato yasmAda tadupayuktaH stryupayuktaH strIvijJAnAd vAsavadattAdhyavasAyAdananyo'bhinnaH san nirdiSTayA striyA samAnaliGgaH puruSo bhavati / tatazca yadA puruSo napuMsakamabhidhatte tadApi nirdiSTasamAnaliGgatvAd napuMsakamevAsau / evaM striyAM napuMsake ca nirdeSTAra nirdiSTasamAnaliGgatA yojanIyeti / / 1524 // nanu kathaM strIvijJAnAdananyaH sa puruSo'pi tryeva bhavati, na puruSo'pi syAt ? ityAha isa maM to natthI aha thI na pumaM navA taduvautto / jo zrIviNNANamao no thI so savvahA natthi // 1525 // yadi sa nirdeSTA pumAn, tato na strI- na khalvasau stryupayogavAnityarthaH / athAsau stryupayogopayuktatvAt strItyabhyupagamyate, tarhi na pumAn- na puMstvenAyameSTavyaH, kintu stryupayogopayuktatvAt tryevAsau mantavya ityarthaH / atha naivam, tarhi navA na khalvasau tadupayuktaH stryupayuktaH, tadupayuktasya sarvathaiva puMstvavirodhAt / kiM bahunA ?, yaH strIvijJAnamayaH strayupayogopayukto'pi na strI, kintu pumAn napuMsakaM vA sa evaMbhUtaH padArthaH sarvathA nAsti - asanneva, kharaviSANavaditi / / 1525 / / arthAnupayuktaH striyaM bhASamANo'pi puruSo bhaviSyatItyAzaGkayAha bhAsa vANuvatto jai annANI tao na tavtrayaNaM / niddeso jeNa mayaM nicchiyadeso tti niddeso // 1526 // 1 striyaM nirdizati yadi pumAn rathyeva sako yatastadupayuktaH / strIvijJAnAnanyo nirdiSTasamAnaliGga iti // 1524 // 2 yadi sa pumAMstato na strI atha strI na pumAn navA tadupayuktaH / yaH strIvijJAnamayo no khI sa sarvathA nAsti // 1525 // 3 bhASate vAnupayukto yadyajJAnI sako na tadvacanam / nirdezo yena mataM nizcitadeza iti nirdezaH // 1526 / / For Personal and Private Use Only bRhatiH / // 655 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 656 // yadi vA, ucyate bhavatA- anupayukto'sau puruSaH striyaM bhASate, ato na khIrUpatA pratipadyate / tadayuktam , yata evaM sati tako'ptAvanupayuktabhASako'jJAnI, upayogazUnyatvAt , ghaTAdivat / tatazca na tadvacanaM nirdezaH, upayogapUrvakatvAbhAvAt , unmattAdivacanavat / kutaH ? ityAha- yenaitad mataM saMmataM vipazcitAm / kim ? ityAha- upayogapUrvakatayA nizcitya dezanaM bhASaNaM dezo nirdezaH, athavA, nizcito dezo bhASaNaM yatrAsau nirdezo bhaNyate / na ca nirupayogabhASakasyaivaM saMbhavatIti // 1526 // etadeva bhAvayati-- so jai nANuvautto'Nuvautto vA na nAma niddeso / nideso'Nuvautto ya bei saddo na taM vatthu // 1527 // hanta ! sa yadi nizcitadezo nirdezo'bhyupagamyate, tarhi tadvAn devadattAdirnAnupayukto yujyate / athAnupayukto'sau, tarhi na tasya nirdezaH, nizcitajJAnapUrvakatvAt tasya / kiMbahunA ?, 'nirdezaH, anupayuktazca tadvAn' ityevaMbhUtaM yad mataM tacchandanayo'vastveva brUte, viruddhatvAt , 'acetana AtmA, azrAvaNaH zabdaH' ityAdivaditi / / 1527 / / athopasaMharabAha temhA jaM jaM nihissai taduvauttosa tammao hoi / vattA vayaNIjAo ananno tti samANaliMgo so||1528|| tasmAdetat zabdanayamatasya tAtparyam- yaH puruSAdirvaktA yaM yaM cyAdikamarthaM tadupayuktaH stryAdhupayukto nirdizati vakti, sa tanmayo vAcyArthAtmako bhavati / kutaH ? ityAha- vaktA vAcyopayukto vacanIyAdananya eva bhavatIti kRtvA / tato vaktRvacanIyasamAnaliGgo'yamasya nirdeza iti sthitam // 1528 // prakRtamupadarzayannAha sAmAiovautto jIvo sAmAiyaM sayaM ceva / nididasai jao savyo samANaliMgo sa teNeva // 1529 // ___ iha prastute sAmAyike nirdezya upayukto nirdeSTA jIvaH sAmAyikameva 'bhavati' iti zeSaH / tatazcAsau sAmAyika nirdizan 1 sa yadi nAnupayukto'nupayukto vA na nAma nirdezaH / nirdezo'nupayuktazca brUne zabdo na tad vastu / / 1527 // 2 tasmAd yad yad nirdizati tadupayuktaH sa tanmayo bhavati / vaktA pacanIyAdananya iti samAnAliGgaH saH // 1528 // 3 sAmAyikopayukto jIvaH sAmAyika svakameva / nirdizati yataH sarvaH samAnaliGgaH sa tenaiva // 1529 // Jan Educ a t For a nd Private Use Only www.janetbrary.org
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 657 // Jain Educationa Internat svakamevAtmAnameva nirdizati / kutaH ? ityAha- yato yasmAt strI-puM- napuMsakarUpaH sarvo'pyasau nirdeSTA tadupayuktatvAt tenaiva nirdezyena sAmAyikena samAnaliGgo bhavati, sAmAyikArthasya rUDhito napuMsakatvAt, striyAH, puMsaH, napuMsakasya vA sAmAyikamabhidadhAnasya napuMsakaliGganirdeza eva bhavatIti / Aha- yadi punarbhAvasya dvaividhyAd nirdezya-nirdezakobhayavazato'pi nirdezaH syAt tarhi ko doSaH 1, tathAhi - dvividho bhAvo'rthasya vijJAnaM, pariNatizcaH bhAvAbhidhAyinatha zuddhanayAH / tatra yadA pumAnupayuktaH sAmAyikaM napuMsakamAha, tadA vakturnapuMsakavijJAnAnanyatvAd napuMsakanirdezo'stu, nirdeSTuva mukharomAdirUpapuruSapariNatimayatvAt puMnirdezo'pi bhavatviti / atrocyate- bhAvasya dvaividhye satyapi vastuno vijJAnamevehopa yogarUpamadhikriyate, na punastatpariNatiH, vijJAnarUpasyaiveha nirdezasyAbhipretatvAt / Aha- nanu zabdo'pi pudgaladravyarUpaH 'nirdizyate' iti kRtvA nirdeza evocyate, tat kimiti tadupayogarUpa eva nirdezo'dhikriyate / naitadevam, zabdasya dravyamAtratvAt jJAnalakSaNabhAvagrAhiNaJca zabdanayAH / ata eva puruSapariNateH satyapi bhAvatve na tasyA iha grahaNam, kintu vijJAnarUpa evAtra nirdezo gRhyate / tatraitat syAt zabdapradhAna eva hi zabdanayaH, tat kathamiha zabdarUpo nirdezo neSyate ? / tadayuktam, bhAvArthAparijJAnAt zabdanayo hi zabdAdevArthajJAnamabhyupagacchati, tadbhAvabhAvitvAt tasya / evaM ca sati zabdasya jJAnakAraNatvAt, kAraNasya ca dravyatvAt dravyasya ca bhAvazUnyatvAt zabdanayasya ca bhAvagrAhitvAd na zabdamAtrapradhAnatA yukteti / aparastvAha- nanu yadyupayukto vaktA yamarthamAha, tadvazAd nirdeza iSyate, tato nirdezyavazAd nirdeza iti prAptam evaM ca sati saMgraha - vyavahArayoH zabdanayasya ca ko vizeSaH ? / atrocyate- saMgraha vyavahArayorupayuktasyA'nupayuktasya vA vakturAtmanirapekSo'bhimAzAt zabdamAtra nirdezaH, iha tu vAdyavastupratyayamAtra murarIkRtya ya upayogastasmAdananyatvAdabhidhAturjIvatyopayogarUpaM svarUpameva nirdezo'GgIkriyate / Aha-yathetram, RjumUtrAdasya ko vizeSaH, tasyApi hi nirdezakavazAd nirdezaH, sa evehApyApannaH ? / atrApyucyateRjumUtrAbhiprAyeNAnupayuktasyApi vaktuH zabdamAtraM nirdezaH, atra tu vAcyopayoga eva nirdeza iti vizeSaH, ityalaM prasaGgeneti / / 1529 / / tadevaM nayamatAnyabhidhAya samyag mithyAvibhAgamA ha 83 For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 657 // www.jainetbrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA Iya savvanayamayAiM parittavisayAI, samudiyAiM tu / jaiNaM bajjha-bhaMtaranidesanimittasaMgAhi // 1530 // ityevamuktaprakAreNa sarvANyapi naigamAdinayamatAni parIttaviSayANyanyonyanirapekSatayaikaikAMzagrAhINi, ato mithyArUpatvAt bRhadvRttiH / tAnyapramANamiti bhAvaH / samuditAni punastAnyevAnyonyasApekSatayA saMpUrNavastugrAhitvAjanaM mataM bhavati / kathaMbhUtaM yajjaina matam ? // 658 // ityAha- 'bajjhetyAdi' bAhyA-'bhyantarANi nirdezasya vacanasya zabdasya nimittAni saMgrahItumabhyupagantuM zIlaM yasya tad bAhyA-5'bhya ntaranirdezanimittasaMgrAhi / tatra bAdyAnyabhidheyaghaTa-paTa-zakaTAdIni, AbhyantarANi tu svaranAmakarmodaya-tAvAdi-karaNa-prayatnAdIni ER nirdezasya nimittAni draSTavyAni / samastatatsAmagrIjanyanirdezAbhyupagamaparatvena samyagrUpatvAjjaina mataM pramANamitIha bhAvArthaH / Aha- bAhyo ghaTAdirarthaH zabdasya kathaM nimittam , saMbandhAbhAvAt / tadayuktam , zabdA-'rthayorvAcya-vAcakasaMbandhasya vidyamAnatvAt / yadyarthasya zabdo vAcakaH, tahagRhItasaGketasyApi mlecchAderasAvartha pratipAdayediti cen / naivam , karmakSayopazamasa| vyapekSasyaiva tasya tatpatipAdakatvAt , kSayopazamasya ca saMketAdisApekSatvAt / na hi pradIpaH prakAzaka ityetAvanmAtreNaivAnyAdInAmapyarthe / prakAzayati / nanu yadi kSayopazamApekSaH zabdo'rtha prakAzayati, tarhi saMketakaraNa'pi tadaprakAzanaprasaGgaH, na caitadasti, gRhItasaMketAnAmavigAnenArthapratipattidarzanAt , tataH kimantargaDukalpakSayopazamakalpanena ? / tadayuktam , tathAhi- keSAMcijjaDamatInAM zAstravyAkhyAnAdau viSamapadavAkyeSu viziSTakSayopazamAbhAvAt saMketo'pi kartuM na zakyate, anye tu tatkaraNe'pi nArtha pratipadyante / yadapi kevAMcidapUrvamlecchabhASAdizravaNe'kRtasaMketAnAmapi jhagityeva kathamapyarthapratipattidRzyate, tatrApi kSayopazamasyaivAtipaTutvaM hetuH / tasmAt karmakSayopazamAdisAmagrIsavyapekSaH zabdo vAcakaH, arthastu vAcyaH, iti zabdArthayorvAcyavAcakabhAvalakSaNaH saMbandha iti / tadevaM vyAkhyAtA 'duvihaM pi negamanao' ityAdigAthA, tayAkhyAne ca vyAkhyAtamupodghAtaniyuktidvAragAthAdvayasya dvitIyaM dvAram // 1530 // atha tRtIyaM nirgamadvAramabhidhitsustatpratipAdakagAthAyAH prastAvanAmAha-- niviTThassa pasUI sA davva-khetta-kAla-bhAvahiM / kiM taM ca jIvadavvaM pasUryameyaM jao jaha vA // 1531 // khette kammi va kAle purisaviseso va bhAvao ko so / khettAitigaM niggamabheu cciya chabiho jaM so||1532|| iti sarvanayamatAni parItaviSayANi, samuditAni tu / jaina bAhyA-''bhyantaranirdezanimittasaMgrAhi // 1530 // 2 gAthA 15.5 / 3 nirdiSTasya prasUtiH sA dapa kSetra kAla-bhAvaH / kiM taca jIvadravyaM prasUsametad yato yathA vA // 1531 // ACA658 // kSetre kasmin vA kAle puruSavizeSo vA bhAvataH kaH saH / kSetrAdinika nigamameda evaM pavidho yat saH // 1532 // 4 ja. 'mvNj'| For and P ony
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 659 // Jain Education Internal tadevamuddezenoddiSTasya, nirdezena ca nirdiSTasya prastuta sAmAyikAdhyayanasyedAnIM prasUtirutpattirvaktavyA / sA ca dravya kSetra kAlabhAvaiH karaNabhUtairbhaNanIyA / etadeva darzayati- 'kiM tamityAdi' kiM nAma tajjIvadravyam, 'jau ti ' yata idamevaMbhUtaM sAmAyikAdhyayanaM prastutam ? iti tAvad vaktavyam / 'jaha va tti' yathA vA tena kenApi zrImanmahAvIralakSaNena jIvadravyeNa kSAyikabhAvavRttinaitat sAmAyikaM prarUpitaM tathA vaktavyam / tathA, 'khette ityAdi' kasmin kSetre, ka vA kAle bhagavatA prathamataH sAmAyikAdhyayanaM prarUpitam ? iti vAcyam / tathA bhAvato bhAve praSTavyatayA prakRte ko'sau puruSavizeSo jIvo yenedaM sAmAyikamabhihitam ? iti bhaNanIyam / iha ca'devvA - bhilAva- viMdhe ve dhamma-ttha bhoga- bhAve ya / bhAvapuriso u jIvo bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 1 // ' iti vakSyamANagAthAyAM dravyAdibhedairanekadhA puruSasaMbhavamupadarzya bhAve bhAvanirgame vicArye bhAvapuruSo jIva iti vakSyate / earsoft 'bhAvapuruSavizeSo jIvaH' ityuktam / tadevamatra kSetra-kAla- puruSavizeSalakSaNatrikamanantaravakSyamANaM nirgamabheda evaM draSTavyam, yasmAt SaDvidho'sau nirgamaH / tasya ca nirgamabhedapadakasya madhye kSetra kAlau sAkSAdeva paThyete, bhAvanirgame ca puruSavizeSo rai kSyate, ityevaM kSetrAditrikaM nirgamabhedaH / atrAha - nanu dravyamapi nirgamabheda eva tasyApi tatrAbhidhAsyamAnatvAt tatkathaM kSetrAditrikameva tadbhedatvenocyate / satyam, kintu puruSavizeSagrahaNenaiva tadgrahaNaM manyata ityadoSaH / ityalaM prasaGgena / / iti saptaviMzatigAthArthaH || 1531 / / 1532 / / kathaM punarnirgamaH SaDvidhaH ? ityAha nAmaM ThavaNA datrie khette kAle taheva bhAve ya / eso u niggamassa nikkhevo chavtriho hoi // 1533 // nAma-sthApanAnirgamau nAmAvazyakAyuktAnusAreNa bhAvanIyau / dravyAd dravyasya vA nirgamaH, kSetrAt kSetrasya vA, kAlAt kAlasya vA, bhAvAd bhAvasya vA nirgama ityAdi vAcyam / / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / / 1533 / / vistarArthaM tu bhASyakAraH mAha daivAo davvarasa va viNiggamo davvaniggamo so y| tiviho sacittAI tivihAo saMbhavo neo // 1534 // 1 vyA 'bhilApa cihnAni vedo dharmA'rtha bhoga-bhAvAzca / bhAvapuruSastu jIvo bhAve prakRtaM tu bhAvena // 1 // 2 nAma sthApanA navye kSetre kAle tathaiva bhAve ca eSa tu nirgamasya nikSepaH padvidho bhavati // 1533 // 3 yA dravyasya vA vinirgamo dravyanirgamaH sa ca / trividhaH sacitAdistrividhAt saMbhavo jJeyaH / / 1534 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 659 // www.jamneibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 660 // Jain Educationa Internationa dravyAd dravyasya vA nirgamo dravyanirgamaH / sa ca sacittAdidravya saMbandhitvAt sacittAdistrividhaH / tasya ca trividhasya sacittAstrividhAdeva sacitAderdravyAt saMbhava utpAdo jJeya iti / / 1534 // tathAhi- paibhavo sacittAo bhUmeraMkura-payaMga-baphAI / kimi gabbha-soNiyAI mIsAo thIsarIrAo // 1535 // kimi ghuNaghuNacuNAI dAruo jaM va niggayaM jatto / davyaM vigappavasao jahasanbhAvo vayArehiM // 1536 // sacittAd bhUmidravyAt sacittadravyasyAGkurasya prabhavo nirgamo jJAtavyaH, mizrasya tu patadravyasya tasya hi pakSAdipradezA acittAH zeSaM tu sacittamiti H acittasya tu vASpadravyasya / tadevaM sacittAt sacittAdestrividhasya nirgama ityuktam / atha mizrAt strIzarIradravyAt sacittadravyasya kRmernirgamo veditavyaH, mizrasya tu garbhadravyasya DimbharUpasya tadgatakezAdInAmacittatvAt, zeSasya tu sacittatvAd mizratA; acittasya tu zoNitadravyasya / mizrAt sacittAdernirgama ityapi bhAvitam / acittadravyAd dAruNaH kASThAt sacittasya kRmidravyasya nirgamaH, mizrasya tu ghuNasya, pataGgavadasyApi mizratvAt acittasya tu ghuNacUrNasya, ghuNAkRSTazlakSNatadavayavanivahasyetyarthaH / acittAt sacittAdernirgama ityapi gatam / tathA, 'jaM vetyAdi' yad vA dravyaM yasmAd dravyAd vikalpavazato mAnasakalpanAsamAropAd yathAsadbhAvena sadbhUtaprakAreNa, upacAreNa vA nirgataM, so'pi dravyAd nirgamo dravyanirgama ucyate / tatra yathAsadbhAvena vikalpavazAd yathA dugvAdidravyAd ghRtAdidravyasya nirgamaH / atra hi bhUmeH saMmUcchejacaTakanyAyena dugdhAd ghRtAdinirgamo na dRzyata iti 'vikalpavazataH' ityucyate, dugdhasya ca ghRtAdibhAvena pariNAmikAraNatA samIkSyate, ityetAvatA 'yathAsadbhAvena' ityabhidhIyate / upacAreNa tu rUpakAderdravyAd bhojanAderniMgama ityAdi sarve yathAsaMbhavamanyadapi svabuddhyA'bhyU vaktavyamiti / / 1535 / / 1536 / / kSetranirgamamAha khettassa viniggamaNaM sarUvao natthi taM jamakkiriyaM / khettAo khettammi vi haveja davvAiniggamaNaM // 1537 // 1 prabhavaH sacittAd bhUmeraGkura - pataGga bASpAdayaH kRmi-garbha-zoNitAdayo mizrAt strIzarIrAt // 1535 // kRmi ghuNaghuNacUrNAdayo dAruNo yadvA nirgataM yataH / dravyaM vikalpavazato yathAsadbhAvopacArAbhyAm // 1536 // 2 kSetrasya vinirgamanaM svarUpato nAsti tad yadakriyam / kSetrAt kSetre'pi bhaved dravyAdinirgamanam / / 1567 // For Personal and Private Use Only bRhadvatiH / ||660 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 661 // Jain Education internati uvayArao khettassa niggamo loganikkhuDANaM ca / laddhaM viniggayaM ti ya jaha khettaM rAulAu ti // 1538 // yathA dravyasyApi kacit kalpanayA nirgama ucyate, na tu svarUpataH evaM kSetrasyApi svarUpeNa kuto'pi nirgamo nAsti, tasyAkriyatvena tadayogAt / kSetrAt punarnirgamo'sti, yathA''yuH kSapAdisamaya UrdhvA gholokAdikSetrAd deva nArakadravyAdernirgamaH / kSetre'pi dhAnyAdernirgamo draSTavyaH / na tu kSetrasya svarUpeNa nirgamaH / kiM sarvathA nAsti ? ityAha- upacArataH kalpanAmAtreNa kSetrasyApi nirgamaH samastyeva yathA lokakSetrAd niSkuTA nirgatA iti teSAM svarUpeNAvasthitAnAM nirgapakriyAbhAve'pi nirgatA iva nirgatA iti nirgamopacAraH / tathA, labdhaM vinirgataM kSetraM rAjakulAt, nirgataM bharatAdikSetraM duHpamAdikAlAd durbhikSA 'zivAdervetyAdIti / 1537 / / 1538 / / kAlanirgamamAha kAlo vidavvadhammo nikkirio tassa niggamo pabhavo / tatto cciya davvAo pabhavai kAle va jaM jmmi||| 1539 // uvayArao va sarao viNiggao niggao ya tatto'haM / ahavA dukkAlAo naro va bAlAikAlAo || 1540 // kAlospi vartarUpa dravyadharma eva / sa ca svarUpeNa niSkriyaH, dravyadvAreNaiva tatkriyApravRtteH / tasya ca tata eva svAzrayabhUtAd dravyAd nirgamaH prabhava utpattiH / yathA haritAdikaM yasmin varSAdike kAle prabhavatyutpadyate sa kAlanirgama iti / athavA, upacA tospi kAlanirgamo yathA- zaratsamayo'sau nirgata AvirbhUtaH, tato vA zaratkAlAd duSkAlAd vA nirgato nistIrNo'ham vAlAyavasthAto vA naro nirgata ityAdyupacArataH kAlanirgama itei / / 1539 / / 1540 / / atha bhAvanirgamamAha-- bhAvavivdhamma tatto cciya tassa niggamo pabhavo / davyassa va bhAvAo viNiggamo bhAvao'vagamo // 1541 // 1 upacArata: kSetrasya nigamoM lokaniSkuTAnAM ca labdhaM vinirgatamiti yathA kSetra rAjakulAditi // 1538 // 2 kAlospi dharmo niSkriyastasya nirgamaH prabhavaH / tata eva dravyAt prabhavati kAle vA yad yasmin // 1539 // upacArato vA zarad vinirgatA nirgatazca tato'ham / athavA duSkAlAd nara iva bAlAdikAlAt || 1540 // 3 bhAvo'pi dravyadharmastata eva tasya nirgamaH prabhavaH / dravyasya vA bhAvAd vinirgamo bhAvato'pagamaH / 1541 / / For Personal and Private Use Only vRhadvRttiH / // 661 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadattiH / // 662 / / ruvAI poggalAo kasAya-nANAdao ya jIvAo / niMti pabhavaMti te vA tehiMto taviogammi // 1542 // . bhAvo'pi kAlabad dravyadharma eva / tasya ca tato dravyAd yo nirgamaH prabhavaH sa bhAvanirgamaH, dravyasya vA bhAvAd nirgamo bhAva- nirgamaH / kaH ? ityAha-- bhAvato bhAvamAzritya yo dravyasyApagamo vinAzaH / idamuktaM bhavati- yadA dravyaM pUrvaparyAyeNa vinazyati, apUrvaparyAyeNa tUtpadyate, tadA pUrvaparyAyAt prAktanabhAvAd dravyasya nirgatatvAd bhAvAd nirgamo bhAvanirgama ityucyate / tathA, rUpAdayo bhAvAH pudgaladravyAta , kaSAya-bAnAdayazca jIvAd nirgacchanti prabhavantIti bhAvAnAM nigamo bhAvanirgama ucyate / 'te vA tehito ti' athavA te pudgala-jIvAdayaH padArthAstebhyo rUpAdibhyaH kaSAyAdibhyazca bhAvebhyastadviyoge prAktanabhAvavinAze nirgacchantIti bhAvebhyo nigamo bhAvanirgama ityucyata iti / tadevaM vineyamativyutpAdanArthamabhihitaH paDvidho nirgamaH / / 1541 // 1542 / / idAnI prakRte yAvatA prayojanaM tadupadarzayitum , prazastabhAvanirgamasvarUpaM tAvad darzayannAha tettha pasatthaM micchattaNNANAviraibhAvaniggamaNaM / jIvassa saMbhavaMti ya ja sammattAdao tatto // 1543 // tatrAnantarokte bhAvanirgame prazastaM zubhaM nirgamanam / kim ? ityAha-mithyAtvA-jJAnA-'viratilakSaNAdaprazastabhAvAd yanirgamanaM niHsaraNaM jIvasya / kimiti ? ityAha- yad yasmAt saMbhavantyeva tato mithyAtvAdyaprazastabhAvanirgamAujIvasya muktipadaprAptihetavaH samyakvAdayo guNA iti / / 1543 // bhavatvevam , prastute kena prayojanam ? ityAha aittha u pasatthabhAvappasUimettaM visesao'higayaM / apasatthAvagamo viya sesA vi tadaMgabhAvAo // 1544 // iha ca prakrame sAmAyikAdhyayana prastutam / tacca kSAyopazamike bhAve vartate / ata iha tasyaiva prazastakSAyopazamikabhAvasya yA prasUtimahAvIrAt tannirgamarUpA, tayaiva vizeSato'dhikRtamadhikAraH / tathA, aprazastamithyAtvAdiviSayaudayikabhAvasya yo'pagamo vinAzastenApi cAdhikAraH, tadapagamAbhAve prazastabhAvaprasUterevAyogAditi / zeSAstu nirgamabhedAstadaGgabhAvena prazastabhAvanirgamakAraNatayA''nantaryeNa pAramparyeNa vA ko'pi kathazcid vyApriyata itIha nirdiSTA iti / / 1544 // rUpAdayaH putalAta kapAya-jJAnAdayA jIvAt / nirgacchanti prabhavanti te vA tebhyasadviyoge // 1542 // 2 tatra prazasta mithyAtvA-ujJAnA-viratibhAvanirgamanam / jIvasya saMbhavanti ca yata sampatyAdayastataH // 1543 // 3 annatu prazastabhAvapratimA vizeSato'dhikRtam / aprazastApagamo'pica zeSA api sadAbhAvAt / / 1554 / / // 662 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 SHA // 66 // tadaGgatvameva dravyAdInAM darzayati vIro davaM khettaM mahaseNavaNaM pamANakAlo ya / bhAvo ya bhAvapuriso samAsao niggamaMgAI // 1545 / / yato dravyAt sAmAyika nirgataM tad dravyamatra zrImanmahAvIro mantavyaH / yasmiMzca kSetre tad nirgataM tadiha mahasenavanamavagantavyam / kAlastu prathamapauruSIlakSaNaH pramANakAlaH / bhAvastu bhAvapuruSo vkssymaannlkssnnH| etAni samAsataH saMkSepataH sAmAyikasya nirgamAGgAnIti // 1545 // etadeva darzayati-- sAmaiyaM vIrAo mahaseNavaNe pamANakAle ya / bhAvapurisA hi bhAvo viNiggao vakkhamANo'yaM // 1546 // gatArthA / navaraM zrImanmahAvIrajIvalakSaNAd bhAvapuruSAdayaM vakSyamANavistarakharUpaH sAmAyikalakSaNo bhAvo vinirgataH / iha ca kSAyopazAmike bhAve vartamAnatvAt 'sAmAyika bhAvaH' ityuktam // 1546 // atha mahAvIralakSaNasya dravyasya nirgamaM tAvadabhidhitsurAha iccavamAI savvaM davAhINaM jao jiNasseva / to niggamaNaM vottuM vocchaM sAmAiyassa tao // 1547 // ityevamAdikaM kSetra-kAlanirgamanAdikaM sAmAyikAdhyayanA-''vazyakazrutaskandhA-''cArAdikaM vA sarvamapi yato yasmAd dravyasya | mahAvIralakSaNasyAdhInam / tatastasyaiva mahAvIrajinasya nirgamanamuktvA tataH sAmAyikasya nirgamanaM vakSya iti // 1547 // nanu mahAvIrajinasyApi nirgamanaM kathaM vaktavyam ? ityAha-- "micchattAitamAo sa niggaojaha ya kevalaM patto / jaha ya pasUyaM tatto sAmaiyaM taM pavakkhAmi // 1548 // tamiti tadetat sarva pravakSyAmi // iti gAthApazcadazakArthaH // 1548 // vIro dravyaM kSetra mahAsenavanaM pramANakAlazca / bhAvazca bhAvapuruSaH samAsato nirgamAnAni // 1545 / 2 sAmAyika vIrAd mahAsenavane prAmANakAle ca / bhAvapuruSAdi bhAvo vinirgato vakSyamANo'yam // 1555 / / ispevamAdi sarva gyAdhInaM yato jinasyaiva / tato nirgamanamuktvA vakSye sAmAyikasya tataH // 1547 / / 4 mithyAtvAditamasaH sa nirgato yathA na kevalaM prAptaH / yathA ca prasUtaM tataH sAmAyikaM tat pravakSyAmi / / 1558 / / kakakakaTara-ANTARA For and Pri n www.janeibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / // 664 // ita urva "paMthaM kira desittA' ityAdikA sarvApi nirgamavaktavyatA mUtrasiddhava / yacceha duravagama tad mUlAvazyakavivaraNAdavagantavyaM tAvat , yAvat prathamagaNadharavaktavyatAyAM bhASyam / / jIve tuha saMdeho paccakkhaM jaM na ghippai ghaDo vya / accatApaccakkhaM ca nAttha lAe khapuppha va // 1549 // AyuSman indrabhUne ! tavaiSa saMdehaH-kimayamAtmA'sti, nAsti vA, ubhayahetusadbhAvAt / tatra nAstitvahetavo'mI-nAstyAtmA, pratyakSeNAtyantamagRhyamANatvAt , iha yadatyantApratyakSaM talloke nAstyeva, yathA khapuSpam , yaccAsti tatpratyakSeNa gRhyata eva, yathA ghaTa ityasau vyatirekadRSTAntaH / aNavo'pi hyapratyakSAH, kintu ghaTAdikAryatayA pariNatAste pratyakSatvamupayAnti, na punarevamAtmA kadAcidapi bhAvapratyakSamupagacchati, ato'trAtyantavizeSaNamiti / / 1549 // evaM ca manyase tvaM, kim ? ityAha_ na ya so'NumANagammo jamhA paccakkhapuvvayaM taM pi / puvovalaDasaMbaMdhasaraNao liMga-liMgANaM // 1550 // na cAsAvAtmA'numAnagamyaH, yasmAt tadapyanumAnaM pratyakSapUrvakaM pravartate / kutaH ? ityAha- 'pubbovaladdhetyAdi' liGgayate gamyate'tIndriyArtho'neneti liGgam / athavA lInaM tirohitamartha gamayatIti liGgaM dhUma-kRtakatvAdikam , tadasyAstIti liGgI baDhya-'nityatvAdiH, tayoliGga-liGginoryaH pUrva mahAnasAdau pratyakSAdinopalabdhaH kAryakAraNabhAvAdikaH saMvandhastasya yat smaraNaM tasmAdini / idamuktaM bhavati- pUrva mahAnasAdAvagni-dhUmayoliGgi-liGgayoranvayavyatirekavantamavinAbhAvamadhyakSato gRhItvA tata uttarakAlaM kacit kAntAra-parvatanitambAdau gaganAvalambinIM dhUmalekhAmavalokya prAg gRhItaM saMbandhamanusmarati, tadyathA- yatra yatra dhRmastatra tatra prAgaI vahnimadrAkSam , yathA mahAnasAdau, dhumazcAtra dRzyate, tasmAd vahinApIha bhavitavyam , ityevaM liGgagrahaNa-saMbandhasmaraNAbhyAM tatra pramAtA hutabhujamavagacchati / na caivamAtmanA liGginA sArdhaM kasyApi liGgasya pratyakSeNa saMbandhaH siddho'sti, yatastatsaMbandhamanusmarataH punastalliGgadarzanAjIce saMpratyayaH syAt / yadi punarjIva-liGgayoH pratyakSataH saMvandhasiddhiH syAt tadA jIvasyApi pratyakSatvApattyA'numAnavaiyayaM syAt , tata eva tatsiddheriti // 1550 // etadevAha 1 AvazyakaniyukI pR0 22 / 2 jIve tava saMdehaH pratyakSaM yad na gRhyate ghara iva / atyantApratyakSaM ca nAsti loke khapuSpamiva / / 1549 // 3 pa. ja. 'pi prtykssbhaavmu'| na ca so'numAnagamyo yasmAt pratyakSapUrvakaM tadapi / pUrvopalabdhasaMvazvamaraNato liGga-lininoH // 1550 / / // 664 // Jan Education Internal For Personal and Private Use Only ww.janelbrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 665 // Jan Education Internation neya jIvaliMga saMbaMdha darisaNamabhU jao puNo sarao / talliMgadarisaNAo jIve saMpaccao hojjA // 1551 // gatArthA / na ca vaktavyaM sAmAnyatodRSTAdanumAnAdAdityAdigativajjIvaH sidhyati, yathA- gatimAnAdityaH, dezAntaraprApteH, devadattavaditi, yato hanta ! devadatte dRSTAntadharmiNi sAmAnyena dezAntaraprAptiM gatipUrvikA pratyakSeNaiva nizcitya, sUrye'pi tAM tathaiva pramAtA sAdhayatIti yuktam / na caivamatra kacidapi dRSTAnte jIvasatvenAvinAbhUtaH ko'pi heturadhyakSeNopalakSyata iti / ato na sAmAnyatodRSTAdapyanumAnAt tadgatiriti / / 1551 / / na cAgamagamyospi jIva iti darzayati- nAgamammo vi tao bhijjai jaM nAgamo'NumANAo / na ya kAsai paccakkho jIvo jassAgamo vayaNaM // 1552 // na cAgamagamyospi tako'sau jIvaH, yad yasmAdAgamo'pi nAnumAnAd bhidyate, paramArthatastasyApyanumAnatvAt ; tathAhizAbdaM pramANamAgama ucyate, zabdazca dvividhaH- dRSTArthaviSayaH, adRSTArthaviSayazca / tatra dRSTArthaviSayA zabdAd yA pratItiH sA vastutosnumAnasamutthaiva, yataH kacit prathamaM pRthuvubhodaro dhardhvakuNDa-loSThAyata vRttagrIvAdimati ghaTapadArthe ghaTazabdaM prayujyamAnaM dRSTvA taduttarakAlaM kApi 'ghaTamAnaya' ityAdizabdaM zrutvA pRthuvubhodarAdimadartha eva ghaTa ucyate, tathAbhUtapadArtha eva ghaTazabdaprayogapravRtteH, yathA pUrva kumbhakArApaNAdau, ghaTazabdazvAyamidAnImapi zrUyate, tasmAt tathAbhUtasyaiva pRthuvanodarAdimataH padArthasya mayA''nayanAdikriyA kartavyA' ityanumAnaM vidhAya pramAtA ghaTAnayanAdikriyAM karoti, ityevaM dRSTArthaviSayaM zAbdaM pramANaM vastuto nAnumAnAd bhidyate / na caivamasAvAtmazabdaH zarIrAhate'nyatra prayujyamAnaH kacidupalabdhaH, yatra khalvAtmazabdazravaNAt 'AtmA' iti pratyayo bhavediti / yadapi svarga-narakAyadRSTArthaviSayaM zAbdaM pramANam, tadapi tatvato'numAnaM nAtivartate, tathAhi - 'pramANaM svarga-narakAdyadRSTArthaviSayaM vacanam, avisaMvAdivacanAsapraNItatvAt candrA-kaparAgAdivacanavat' ityevamanumAnAdeva tatra pramANatA / na caivaMbhUtamAptaM kamapi pazyAmaH yasyAtmA pratyakSa iti tadvacanamAgama iti 'pratipadyemahi' iti zeSaH / / 1552 // kiJca, 84 1 na ca jIvaliGgasaMbandhadarzanamabhUd yataH punaH smarataH / taliGgadarzanAjIce saMpratyayo bhavet / / 1551 / / 2 nAgamagamyo'pi sako bhidyate yad nAgamo'numAnAt / na ca kasyacit pratyakSo jIvo yasyAgamo vacanam / / 1552 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / |665 // www.janeibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 666 // Jain Education internatio jaM cArgamA viruddhA paropparamao vi saMsao jutto / savvappamANavisayAIo jIvo tti to buddhI // 1553 || yatazca tIrthikAnAM saMbandhinaH sarve'pyAgamAH parasparavirodhinaH khalu, ato'pi saMzaya evAtmano yuktaH, na tu nizcayaH, tathAhi - bRhadvRttiH / kecidAgamA Atmano nAstitvameva pratipAdayanti yadAhurnAstikAH "etAvAneva loko'yaM yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya yad vadanti bahuzrutAH || 1 ||" ityAdi / bhosyAha - "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyati, na ca pretyasaMjJAsti" / sugatastvAha" na rUpaM bhikSavaH ! pudgalaH" ityAdi / AtmAstitvavacanAnyapyAgameSu zrUyante tathAca veda:- "na hi vai sazarIrasya priyA-priyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyA-'priye na spRzataH" iti tathA, "agnihotraM juhuyAt svargakAmaH" ityAdi / kApilAgame tu pratipAdyate - " asti purupokartA nirguNo bhoktA cidrUpaH" ityAdi / tasmAdAgamAnAM parasparaviruddhatvAd nAgamapramANAdadhyAtmasattvAsiddhiH / idaM ca vaizeSikamatena pratyakSAnumAnA- SgamalakSaNaM pramANatrayamupanyastam / etacca svayaM draSTavyam - upamApramANagamyo'pi jIvo na bhavati / tatra hi 'yathA gaustathA gavayaH' ityAdAveva sAdRzyamasannikRSTe'rthe buddhimutpAdayati / na cehAnyaH kazcit tribhuvane'pyAtmasadRzaH padArtho'sti yaddarzanAdAtmAnamavagacchAmaH / kAlA-sskAza-digAdayo jIvatulyA vidyanta iti cet / na teSAmapi vivAdAspadIbhUtatvena tadahivaddhatvAt / arthApattisAdhyo'pi jIvo na bhavati / na hi dRSTaH zruto vA ko'pyartha AtmAnamantareNa nopapadyate, yaddhalAt taM sAdhayAmaH / tasmAt sarvapramANaviSayAtIto jIva iti tava buddhiH, bhAvopalambhakapramANapaJcakaviSayAtItatvAt, pratiSedhasAdhakAbhAvAkhyapaSThapramANaviSaya eva jIva ityarthaH / iti pUrvapakSa: / / 1553 / / athaitatpratividhAnamAha- goyama ! pakkhu ciya jIvo jaM saMsayAivinnANaM / paccakkhaM ca na sajjhaM jaha suha dukkhA sadehammi || 1554 || gautama ! bhavato'pi pratyakSa evAyaM jIvaH, kimanyena pramANAntaropanyAsena ? / ko'yaM jIvo mama pratyakSaH ? iti cet / ucyateyadetat tavaiva saMzayAdivijJAnaM svasaMvedanasiddhaM hRdi sphurati sa eva jIvaH, saMzayAdijJAnasyaiva tadananyatvena jIvatvAt / yacca pratyakSaM 1 yacAgamA virudvAH parasparamato'pi saMzayo yuktaH / sarvapramANaviSayAtIto jIvo'sti tato buddhiH / / 1553 / / 2 . ja. 'dakhya' / 3 gautama ! pratyakSa eva jIvo yat saMzayAdivijJAnam / pratyakSaM ca na sAdhyaM yathA sukha-duHkhe svadehe // 1554 // 4dha.ja. 'bakkho thi' / For Personal and Private Use Only // 666 // www.jainveltrrying
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvattiH / , atra svAtmagrAhaka, nirAlambanAH sarve pratyayAH, sukha duHkhaadyH| pratyakSasiddhapapi yA // 667 // karamATAkAhAkAsAsava tad na pramANAntareNa sAdhyam , tathA svazarIra evAtmasaMvedanasiddhAH sukh-duHkhaadyH| pratyakSasiddhamapi sagrAma-nagaraM vizvaM zUnyavAdinaM prati sAdhyata eveti cet / naivam , 'nirAlambanAH sarve pratyayAH, pratyayatvAt , svamapratyayavat , ityAdestadudbhAvitabAdhakapramANasyaiva tatra nirAkaraNAt , atra vAtmagrAhake pratyakSe bAdhakapramANAbhAvAditi / / 1554 // itazcAyaM pratyakSo jIvaH / kutaH ? ityAha__ kaya karemi kAhaM vAhamahaM paccayA imAu ya / appA sa paJcakkho tikaalkjjovesaao|| 1555 // vetyathavA, 'kRtavAnaham , karomyaham , kariSyAmyaham '; 'uktavAnaham , bravImyaham , vakSyAmyaham', 'jJAtavAnaham , jAne'ham , jJAsyAmyaham' ityAdiprakAreNa yo'yaM traikAlikaH kAryavyapadezaH, tadviSayaprayujyamAnatayA tatsamuttho yo'yamahaMpratyayaH, etasmAdapi 'pratyakSa evA'yamAtmA' iti prapadyasva / ayaM hyahaMpratyayo nAnumAnikaH, alaiGgikatvAt / nApyAgamAdipramANasaMbhavaH, tadanabhijJAnAnAM bAla-gopAlAdInAmapyantarmukhatayA''tmagrAhakatvena svasaMviditasya tasyotpAdAt , ghaTAdau cAnutpAdAditi / / 1555 // api ca, kaiha paDivaNNamahaM ti ya kimatthi natthi tti saMsao kaha Nu ? / sai saMsayammi vAyaM kassAhapaJcao jutto ? // 1556 // hanta ! kathamasati jIve 'aham' iti pratipannaM tvayA, viSayAbhAve viSayiNo'nutthAnaprasaGgAt ? / deha evAsya pratyayasya viSaya iti cet / na, jIvaviSamukte'pi dehe tadutpattiprasaGgAt / sati ca jIvaviSaye'sminnahaMpatyaye 'kimahamasmi nAsmi' iti bhavataH saMzayaH kathaM kena prakAreNopajAyate ? ahaMpatyayagrAhyasya jIvasya sadbhAvAt 'asmyaham' iti nizcaya eva yujyata iti bhaavH| santi vAsminAtmAstitvasaMzaye kasyAyamahaMpratyayo yujyate, nirmUlatvena tadanutthAnaprasaGgAt ? iti // 1556 // jIvAbhAve saMzayavijJAnamapi na yujyata eveti darzayannAhajai natthi saMsai cciya kimatthi natthi tti saMsao kassa ? / saMsaie va sarUve goyama ! kimasaMsayaM hojjA ? // 1557 // - kRtavAn karomi kariSyAmi vAhamahaMpratyayAdasmAcca / AtmA sa pratyakSasbaikAlikakAryopadezAt // 1555 // 2 kathaM pratipanAmahamiti ca kimasmi nAsmIti saMzayaH kathaM nu / sati saMzaye cAyaM kasyAhaMpratyayo yuktH| // 1556 // 3 ka. ga. 'masti naasti'| 4 yadi nAsti saMpAyI evaM kimasmi nAsmIti saMzayaH kasyo / saMzayite vA svarUpe gItama! kimasaMzayaM bhavet // 1557 // DAmArasvararara // 667 // door Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only www.janeitrary.org
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadi saMzayI jIva evAdau nAsti, tarhi 'asmi nAsmi' iti saMzayaH kasya bhavatu / saMzayo hi vijJAnAkhyo guNa eva, vizeSAnaca guNinamantareNa guNaH saMbhavati / dehotra guNIti cet / na, dehasya mUrtatvAjaDatvAca, jJAnasya cAmUrtatvAd bodharUpatvAca / vhaattiH| na cAnanurUpANAM guNaguNibhAvo yujyate, AkAza-rUpAdInAmapi tadbhAvApacyA'tiprasaGgaprApteH / 'saMsaie vetyAdi' vetyathavA, saMzayite / // 668 // svarUpe gautama ! kimasaMzayaM zeSaM bhavet ? / idamuktaM bhavati- 'kimasmi nAsmyaham' ityevaM yaH svarUpe'pi saMzete-Atmanizcayo'pi yasya nAstItyarthaH, tasya zeSaM karmabandha-mokSAdikaM ghaTa-paTAdikaM ca kimasaMzayamasaMdigdhaM syAt ? na kiJcit , sarvasaMzaya eva tasya syAdi| tyarthaH, AtmAstitvanizcayamUlo hi zeSavastunizcaya iti bhAvaH / ahaMpratyayagrAhyaM ca pratyakSamAtmAnaM ni vAnasya 'azrAvaNaH zabdaH' ityAdivat pratyakSaviruddho nAma pakSAbhAsaH, tathA, vakSyamANAtmAstitvAnumAnasadbhAvAd 'nityaH zabdaH' ityAdivadanumAnaviruddho'pi / tathA, 'ahamasmi saMzayI' iti prAgabhyupagamyottaratra 'nAsmi' iti pratijAnAnasya, sAMkhyasyA'nityaH kartA, acetana AtmetyAdivadabhyu-| pagamavirodhaH / bAla-gopAlAGganAdiprasiddhaM cAtmAnaM nirAkurvataH 'acandraH zazI' ityAdivallokavirodhaH / 'ahaM nAI vA' iti gadato 'mAtA me bandhyA' ityAdivat svavacanavyAhatiH / evaM ca pratyakSAdibAdhite'smin pakSe'pakSadharmatayA heturapyasiddhaH / himavatpalaparimANAdau pizAcAdau ca pramANapaJcakAbhAvasya pravRtteranaikAntiko'pi, vakSyamANAnumAnapramANasiddhe cAtmani vipakSa eva vRtteviruddhshceti||1557|| prakArAntareNApyAtmanaH pratyakSasiddhatAmAha guNapaccakkhattaNao guNI vi jIvo ghaDovva paccakkho / ghaDao vigheppai guNI guNamettaggahaNao jmhaa||1558|| pratyakSa evaM guNI jIvaH, smRti-jijJAsA-cikIrSA-jigamiSA-saMzItyAdijJAnavizeSANAM tadguNAnAM svasaMvedanapratyakSasiddhatvAt , iha yasya guNAH pratyakSAH sa pratyakSo dRSTaH, yathA ghaTaH, pratyakSaguNazca jIvaH, tasmAt pratyakSaH, yathA ghaTo'pi guNI rUpAdi guNapratyakSatvAdeva pratyakSaH, tadvad vijJAnAdiguNapratyakSatvAdAtmApIti / Aha- anaikAntiko'yam , yasmAdAkAzaguNaH zabdaH pratyakSo'sti, BRUna punarAkAzamiti / tadayuktam , yato nAkAzaguNaH zabdaH, kintu pudgalaguNaH, aindriyakatvAt , rUpAdivaditi // 1558 / / guNAnAM pratyakSatve guNinastadrUpatAyAM kimAyAtam ? iti cet / ucyateanno'Nanno va guNI hoja guNehiM, jai nAma so'Nanno / nanuguNamettaggahaNe gheppai jIvo guNI sakkhaM // 1559 // 668 // 1.ga. 'asti naasti'| 2 guNapratyakSatvato guNyapi jIvo ghaTa iva pratyakSaH / ghaTako'pi gRhyate guNI guNamAtragrahaNato yasmAt // 1558 // 3 anyo'nanyo vA guNI bhaved guNaiH, yadi nAma so'nanyaH / nanu guNamAtragrahaNe gRhyate jIvo guNI sAkSAt // 1559 / / For Personal and Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA CERITA HICO aha anno to evaM guNino na ghaDAdao vi paJcakkhA / guNamettaggahaNAo jIvammi kauviyAro'yaM ? // 1560 // nanu bhavatA guNebhyo guNI kimarthAntarabhUto'bhyupagamyate, anarthAntarabhUto vA / yadi nAma so'nanyastebhyo'narthAntarabhUtaH, tarhi jJAnAdiguNagrahaNamAtrAdeva guNI jIvaH pratyakSeNa gRhayata iti siddhameva / prayogaH- yo yasmAdanantaraM sa tadgrahaNe gRhyata eva, yathA vAsasi rAgaH, guNebhyo'narthAntaraM ca guNI, tasmAd guNagrAhakapratyakSeNa so'pi gRhyata eveti / atha guNebhyo'nyo'rthAntarabhUta evaM guNI / tata evaM sati ghaTAdayo'pi guNino na pratyakSAH, tadarthAntarabhUtasya rUpAdiguNamAtrasyaiva grahaNAt / iha yad yasmAdarthAntarabhUtaM tadgrahaNe'pi netarasya grahaNam , yathA ghaTe gRhIte paTasya, arthAntarabhUtAzca guNino guNA iSyante, ato guNagrahaNe'pi na guNigrahaNam / ato ghaTAdInAmapi samAne'grahaNadoSe ko'yaM nAma bhavataH kevalajIce vicAro nAstitvavivakSA, yenocyate- 'paMcakkhaM jaM ne dhippar3a ghaDoba ityAdi / atha dravyavirahitAH ke'pi na santyeva guNAH, ityatastadgrahaNadvAraNa gRhyanta eva ghaTAdayaH / nanvetadAtmanyapi samAnameva / kiJca, guNino guNAnAmarthAntaratve'bhyupagamyamAne guNI bhavatu, mA bhUd vA pratyakSaH, tathApi jJAnAdiguNebhyaH pRthagAtmA guNI tvadabhyupagamenApi sidhyatyeveti // 1559 // 1560 // atra parAbhiprAyamAzaGkamAnaH prAha aha mannasi atthi guNI na ya dehatthaMtaraM tao kiMtu / dehe nANAiguNA so cciya tesiM guNI jutto // 1561 // atha manyase- astyeva jJAnAdiguNAnAM guNI, naiva taM pratyAcakSmahe, etattu nAbhyupacchAmo yat- 'dehAdarthAntaraM tako'sau' iti, kintu deha eva jJAnAdayo guNAH samupalabhyante, ataH sa eva teSAM guNI yuktaH, yathA rUpAdInAM ghaTaH, prayogaH-dehaguNA eva jJAnAdayaH, tatraivopalabhyamAnatvAt , gaura-kRza-sthUlatAdivaditi // 1561 / / atrottaramAha nauNAdao na dehassa muttimattAio ghaDasseva / tamhA nANAiguNA jassa sa dehAhio jIvo // 1562 // 1 bhathAnyastata evaM guNino na ghaTAdayo'pi pratyakSAH / guNamAtragrahaNAjIve kuto vicAro'yam // 1560 // 2 gAthA 1549 / 3 ka.ga.gha.ja.'na dIsai gha' / . atha manyase'sti guNI na ca dehAAntaraM sakaH / kintu dehe jJAnAdiguNAH sa eva teSAM guNI yuktaH // 1561 // 5 jJAnAdayo na dehasva mUrtimavAdito ghaTasyeva / tasmAjjJAnAdiguNA yasya sa dehAdhiko jIvaH // 1562 // HAMARETTERSbanAnA banAyA // 669 // For e en
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA badatti // 670|| hasAsa prayogaH- dehasya saMbandhino jJAnAdayo guNA na bhavantyeva, tasya mUrtimattvAt , cAkSuSatvAd vA, ghaTavat / na ca dravyarahito guNaH samasti / tato yo jJAnAdiguNAnAmanurUpo'mRtaH, acAkSuSazca guNI, sa dehAtirikto jIvo jJAtavyaH / Aha - jJAnAdayo na dehasyeti pratyakSabAdhitamidam , deha eva jJAnAdiguNAnAM pratyakSeNaiva grahaNAt / tadayuktam , anumAnavAdhitatvAdasya pratyakSasya, tathAhiihendriyAtirikto vijJAtA, taduparame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt , yo hi yaduparame'pi yadupalabdhamarthamanusmarati, sa tasmAdarthAntaraM dRSTaH, yathA- paJcavAtAyanopalabdhArthAnusmatA devadatta ityAdi vAyubhUtiprazne vakSyAma iti / / 1562 / / upasaMjihIrSarAhaiya tuha deseNAyaM paccakkho savvahA mahaM jIvo / avihayanANataNao tuha viNNANaM va paDivajjA // 1563 // ityevamuktaprakAreNa svazarIre tavApi dezataH pratyakSo'yamAtmA, chadmasthatvena bhavataH sarvasyApi vastuno dezaviSayatvAt , ghaTavat , tathAhi- sarvamapi sva-paraparyAyato'nantaparyAyaM vastu, chadmasthazca pratyakSeNa sAkSAt taddezameva gRhNAti / pratyakSeNa ca pradIpAdiprakAzeneva dezataH prakAzitA api ghaTAdayo vyavahArataH pratyakSA ucyanta eva / sarvAtmanA ca kevalipratyakSameva vastu prakAzayati / ato mamApatihatAnantajJAnatvena sarvAtmanApi pratyakSo'yaM jIvaH, yathA'tIndriyamapi tvatsaMzayavijJAnamiti patipadyasveti // 1563 / / parazarIre tarhi katham ? ityAha aivaM ciya paradehe'NumANao giNha jIvamatthi ti| aNuvitti-nivittIo vinnANamayaM sarUve vva // 1564 // yathA svadehe, evaM paradehe'pi gRhANa jIvamanumAnataH / katham ? ityAha- asti vidyata iti / kathaMbhUtaM jIvam ? ityAhavijJAnamayaM vijJAnAtmakam / anumAnameva sUcayannAha- 'aNuvitti-nivittIo sarUve va tti' idamuktaM bhavati- parazarIre'pyasti jIvaH, iSTA-niSTayoH pravRtti-nivRttidarzanAt , yathA svarUpe svAtmani, iha yatreSTA-niSTayoH pravRtti-nivRttI dRzyete, tatsAtmaka dRSTam , yathA svazarIram , tathA ca pravRtti-nivRttI dRzyete parazarIre, atastadapi sAtmakam ; AtmAbhAve ceSTA-niSTapravRtti-nivRttI na bhavataH, yathA ghaTe, ityanumAnAt parazarIre'pi jiivsiddhiH|| 1564 // iti tava dezenArya pratyakSaH sarvathA mama jIvaH / avihatajJAnatvatastava vijJAnamiva pratipadyasya / / 1563 // 2 evameva paradehe'numAnato gRhANa jIvamastIti / anuvRtti-nivRttibhyA vijJAnamayaM svarUpa iva // 1564 // ||670 // kAsaAPE Jan Education Internati For Personal and Private Use Only www.janeltrary.org
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ hattiH / atra paramatamAzaGkayottaramAhavizeSA jaM ca na liMgehiM samaM mannasi liMgI jao purA ghio| saMgaM saseNa va samaM na liMgao to'Numeo so||1565|| // 671 / / so'NegaMto jamhA liMgehiM samaM na diTThapuvvo vi / gahaliMgadarisaNAo gaho'Numeo sarIramma // 1566 // yacca 'na ya jIvaliMgasaMbaMdhadarisaNamabhU' ityAdipUrvoktapUrvapakSAnusAraNa manyase tvam / kim ? ityAha- tato na liGgato liGgAdanumeyo'sau jIvaH / yataH, kim ? ityAha- yato na khalu liGgaH kazcidapi samaM liGgI jIvaH kApi kenApi purA pUrva gRhItaH / | kiMvadityAha-zRGgamiva zazakena samam / tato liGga-liGginoH pUrva saMbandhAgrahaNAd na liGgAjIco'numIyate / iti yad manyase tvaM tatra pratividhIyate- so'nekAntaH, yasmAlliGgaH samamadRSTapUrvo'pi graho devayonivizeSaH, zarIre hasana-gAna-rodana-kara-caraNa-bhUvikSepAdivikRtagrahaliGgadarzanAdanumIyata iti bAlAnAmapi pratItameveti // 1565 // 1566 // anumAnAntaramapyAtmasAdhakamAha-- dehassa sthi vihAyA painiyayAgArao ghaDasseva / akkhANaM ca karaNao daMDAINaM kulAlo bva // 1567 // dehasyAsti vidhAtA karteti pratijJA, AdimatpratiniyatAkAratvAt , ghaTavat , yat punarakartRkaM tadAdimatpratiniyatAkAramapi na bhavati, yathA'bhravikAraH, yazca dehasya kartA sa jIvaH / pratiniyatAkAratvaM mervAdInAmapyasti, na ca teSAM kazcida vidhAtA, iti / tairanaikAntiko hetuH syAt , ato'nuktamapyAdimattvavizeSaNaM draSTavyamiti / tathA, akSANAmindriyANAmasti 'adhiSThAtA' tyadhyAhAraH, karaNatvAt , yathA cakra-cIvara-mRt-sUtra-daNDAdInAM kulAlaH, yacca niradhiSThAtRkaM tat karaNamapi na bhavati, yathA''kAzam , yazcendriyArANAmadhiSThAtA sa jIva iti // 1567 // tathA, athidiya-visayANaM AyANAdeyabhAvao'vassaM / kammAra ivAdAyA loe saMDAsa-lohANaM // 1568 // 1 yacca na liGgaH samaM manyase liGgI yataH purA gRhItaH / zRGgaM zazena vA samaM na liGgatastato'numeyaH saH // 1565 // 2 ka. ga. sa. purA jao ga' / so'nekAnto yasmAliH samaM na dRSTapUrvo'pi / prahaliGgadarzanAd aho'numeyaH zarIre // 1566 // 3 gAthA 1551 / 4 dehasyAsti vidhAtA pratiniyatAkArato ghaTasyeva / akSANAM ca karaNato daNDAdAnAM kulAla iva // 1567 // 5 astInjiya-viSayANAmAdAnAdeyabhAvato'vazyam / kAra ivAdAtA loke saMdaMzaka-lohAnAm // 1568 // // 671 // S Educantem For Personal and Private Use Only towww.jaineltrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 672 // Jain Education internati iha yatrAdAnAdeyabhAvastatrAvazyamAdAtA samasti, yathA loke saMdaMzaka- lohAnAM karmAro'yaskAraH, vidyate cendriya-viSayANAmAdAnAdeyabhAvaH, atasteSAmapyastyAdAtA, sa ca jIvaH, yatra tvAdAtA nAsti, tatrAdAnAdeyabhAvo'pi na vidyate, yathA''kAza iti / / 1568 / / tathA, bhottA dehAINaM bhojattaNao naro vva bhattassa / saMghAyAittaNao asthi ya atthI gharasseva // 1569 // ha dehAdInAM bhoktA samasti bhogyatvAt, yathA zAlyAdibhakta vastrAdInAM naraH yasya ca bhoktA nAsti tad bhogyamapi na bhavati, yathA kharaviSANam, bhogyaM ca zarIrAdikam, tato vidyamAnabhoktRkamiti / tathA, arthI svAmI / tatazca dehAdInAM vidyate svAmI, saMghAtarUpatvAt, AdizabdAd mUrtimatvAt aindriyakatvAt cAkSuSatvAdityAdayo'pyanaikAntikatvaparihArArthaM saMbhavadvihitavizeSaNA tavo yojanIyAH, yathA gRhAdInAM sUtradhArAdaya iti dRSTAntaH yatpunarasvAmikaM tat saMghAtAdirUpamapi na bhavati, yathA gaganakusumam, saMghAtAdirUpaM ca dehAdikam tasmAd vidyamAnasvAmikamiti / / 1569 / / Aha- nanu dehassa tthi vihAyA' ityAdinA zarIrAdInAM kartAdaya eva sidhyanti' na tu prastuto jIvaH, ityAzaGkayottaramAkSepaparihArau cAha- jo kattAi sa jIvo sajjhaviruddho ti te maI hojjA / muttAipasaMgAo taM na saMsAriNo doso // 1570 // yAmanantaraM dehendriyAdInAM kartA, adhiSThAtA, AdAtA, bhoktA, arthI coktaH sa sarvo'pi jIva eva, anyasyezvarAderyuktyakSamatvena kartRtvAdya saMbhavAditi / atha sAdhyaviruddhasAdhakatvAd viruddhA ete hetava iti taba matirbhavet, tathAhi ghaTAdInAM kartrAdirUpAH kulAlAdayo mUrtimantaH, saMghAtarUpAH, anityAdisvabhAvAca dRSTAH ityato jIvo'pyevaMvidha eva sidhyati, etadvipatizca kilAsmAkaM sAdhayitumiSTaH, ityevaM sAdhyaviruddhasAdhakatvaM hetUnAmiti / tadetadayuktatvAd na, yataH khalu saMsAriNo jIvasya sAdhayituSTisyAsdoSo'yam / sa hyaSTakarmapudgalasaMghAtopagUDhatvAt sazarIratvAcca kathaMcinmUrtatvAdidharmayukta eveti bhAvaH / / 1570 / / 1 bhoktA dehAdInAM bhogyatvato nara iva bhaktasya / saMghAtAditvato'sti cArthI gRhasyeva / / 1569 / / 2.ga.ja. 'de' 3 gAthA 1567 / 4 yaH karmAdi sa jIvaH sAdhyaviruddha iti taba matirbhavet / mUtadiprasaGgAt tad na saMsAriNI doSaH / / 1570 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 672 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHREE NETsAra vizeSA. bRhadattiH / // 673|| aparamapyAtmasAdhakamanumAnamAhaasthi cciya te jIvo saMsayao somma ! thANupuriso vva / jaM saMdiI goyama ! taM tatthannattha vatthi dhuvaM // 1571 // he saumya ! gautama ! astyeva tava jIvaH, saMzayataH saMzayasadbhAvAt , yatra yatra saMzayastat tadasti, yathA sthANu puruSo, saMzayazca tava jIve, tasmAdastyevAyam , tathAhi- sthANu-puruSayorUrkhatvAroha-pariNAhAdyubhayasAdhAraNadharmapratyakSatAyAM calana-zirakaNDUyana-vayonilayana-vallyArohaNAdhubhayagatavizeSadharmApratyakSatAyAM cobhayagataitaddharmAnusmaraNe ca satyekataravizeSanizcayacikIrSoH 'kimidam ?' iti vimarzarUpaH saMzayaH prAdurasti / evaMbhUte ca sthANu-puruSAdigatasaMzaye tat sthANu-puruSAdikaM vastvastyeva, avastuni saMzayAyogAt / evamAtmazarIrayorapi prAgupalabdhasAmAnya-vizeSadharmasya pramAtustayoH sAmAnyadharmapratyakSatAyAM vizeSadharmApratyakSatve'pi ca tadviSayAnusmRtau satyAmekataravizeSopalipsoH 'kimayamAtmA kiM vA zarIramAtramidam ?' iti vimarzarUpaH saMzayo jAyate / ayaM cAtma-zarIrayoH sattva evopapadyate, naikatarasyA'pyabhAve, ato'sti jIvaH / athaivaM brUSe- araNyAdiSu sthANu-puruSasaMzaye tatra vivakSitapradeze'nayorekatara eva bhavati, na punarubhayamapi, tatkathamucyate- vidyamAna eva vastuni saMzayo bhavati' iti / tadayuktam , abhi| pAyAparijJAnAt, na hi vayamevaM brUmaH- 'tatraiva pradeze tadubhayamapyasti' iti, kintu yadgatasaMdehastad vastu tatrA'nyatra vA pradeze dhruvamastyeva, anyathA SaSThabhUtaviSayo'pi saMzayaH syAt / etadevAha- 'jaM saMdiddhamityAdi' tasmAt saMzayAviSayatvAdastyeva jIva iti sthitam // 1571 // atha pUrvapakSamAzaGkaya pariharanAha aivaM nAma visANaM kharassa pattaM na ta khare ceva / annattha tadatthi cciya evaM vivarIyagAhe vi // 1572 // hanta ! yadi yatra saMzayastenAvazyameva bhavitavyam , evaM tataH kharaviSANamapyastIti prAptam , tatrApi kasyacit saMzayasadbhAvAt / ucyate- nanvabhihitamatra yaduta--tatrAnyatra vA vidyamAna eva vastuni saMzayo bhavati, nAvidyamAne / kharasya viSANaM kharaviSANaM nAstItyatra ca koyaH? ityAha- 'na taM khare ceva tti'khara eva tadviSANaM nAsti, anyatra gavAdAvastyeveti na kazcid vyabhicAraH / evaM , astyeva tava jIvaH saMzayataH saumya ! sthANu puruSAvida / yat saMdigdhaM gautama ! tat tatrAnyantra vAsti dhruvam // 15 // 2 evaM nAma viSANaM kharasya prAptaM na tat khara eva / anyatra tadastyeva evaM viparItagRhe'pi // 1572 // // 673 // JainEducatioria.Intematio For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vivarIyagAhe vitti' idamuktaM bhavati- yadA viparyastaH kazcit sthANau 'puruSa evAyam' ityAdiviparItagrahaM karoti tadApyayameva nyAyo vizeSA0 vAcyaH- so'pi viparItagraho viparIte puruSAdike vastuni satyevopapadyate nAvidyamAna ityarthaH / evaM bhavadabhiprAyeNa yo'smAdRzAM zarIra PA AtmAstitvAbhimAnaH, nAyamAtmanaH sarvathA nAstitve yujyata iti // 1572 // // 674 ito'pyasti jIvaH / kutaH ? ityAha atthiajIvavivakkho paDisehAoghaDo'ghaDasseva / natthi ghaDotti va jIvatthittaparo natthisaddo'yaM // 1573 // atra prayogaH- pratipakSavAnayamajIvaH, atra vyutpattimacchuddhapadapratiSedhAt , yatra vyutpattimataH zuddhapadasya pratiSedho dRzyate sa pratipakSavAn dRSTaH, yathA'ghaTo ghaTapratipakSavAn , atra hyaghaTapayoge zuddhasya vyutpattimatazca padasya pratiSedhaH, ato'vazyaM ghaTalakSaNena pratipakSaNa bhavitavyam / yastu na pratipakSavAn na tatra zuddhasya vyutpattimatazca padasya pratiSedhaH, yathA'kharaviSANam , aDittha iti / akharaviSANamityatra kharaviSANalakSaNasyAzuddhasya sAmAsikapadasya pratiSedha iti, ato'tra kharasya viSANaM kharaviSANamityAdivyutpattimace satyapi kharaviSANalakSaNo vipakSo nAsti / aDittha ityatra tu vyutpattirahitasya Disthapadasya pratiSedhaH, iti samAsarahitatvena zuddhatve satyapi nAvazyamavasthito DisthalakSaNaH ko'pi padArtho jIvavad vipakSabhUto'stIti / 'natthi ghaDo tti va' ityAdi pazcArdham / 'nAstyAtmA' iti ca yo'yamAtmaniSedhadhvaniH sa jIvAstitvanAntarIyaka eva, yathA 'nAstyatra ghaTaH' iti zabdo'nyatra ghaTAstitvAvinAbhAvyeva / prayogaH- yasya niSedhaH kriyamANo dRzyate tatkacidastyeva, yathA ghaTAdikam , niSidhyate ca bhavatA 'nAsti jIvaH' iti vacanAjIvaH, tasmAdastyevAsau, yacca sarvathA nAsti tasya niSedho na dRzyata eca, yathA kharaviSANakalpAnAM paJcabhUtAtiriktabhUtAnAm , niSidhyate ca tvayA jIvaH, tasmAd niSedha evAyaM tatsattvasAdhaka iti // 1573 // | anaikAntiko'yaM hetuH, asato'pi kharaviSANAdeniSedhadarzanAta , ityAzakyAha-- asao natthi niseho saMjogAipaDisehao siddha / saMjogAicaukkaM pi siddhamatthaMtare niyayaM // 1574 // asato'vidyamAnasya nAsti na saMbhavatyeva niSedha iti siddham / kutaH ? ityAha-saMyogAdipratiSedhAt , AdizabdAt samavAya , astyajIvavipakSaH pratiSedhAd ghaTo'ghaTasyeva / nAsti ghaTa itIva jIvAstitvaparo nAstizabdo'yam // 1573 // 2 asato nAsti niSedhaH saMyogAdipratiSedhataH siddham / saMyogAdicatuSkamapi siddhamAntare niyatam // 1574 // 674 // Educa tion For Pesonal and Private Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||675|| Jain Education Internation sAmAnya- vizeSaparigrahaH / etaduktaM bhavati iha yat kiJcit kacid devadattAdikaM niSidhyate tasyA'nyatra sata eva vivakSitasthAne kasmiMzcit saMyoga- samavAya-sAmAnya vizeSalakSaNaM catuSTayameva niSidhyate, na tu sarvathaiva devadattAderabhAvaH pratipAdyate / tatra 'nAsti gRhe devadattaH' ityAdiSu gRha-devadattAdInAM satAmeva saMyogamAtraM niSidhyate, na tu teSAM sarvathaivAstitvamapAkriyate / tathA, 'nAsti kharaviSAm' ityAdiSu khara- viSANAdInAM satAmeva samavAyamAtraM nirAkriyate / tathA, 'nAstyanyazcandramAH' ityAdiSu vidyamAnasyaiva candramaso'nyacandraniSedhAccandrasAmAnyamAtraM niSidhyate, na tu sarvathA candrAbhAvaH pratipAdyate / tathA, 'na santi ghaTapramANA muktAH' ityAdiSu ghaTapramAtAmAtrarUpo vizeSo muktAnAM niSidhyate, na tu muktA'bhAvaH khyApyata iti / evaM ca sati 'nAstyAtmA' ityatra vidyamAnasyaivAtmano yatra vacana yena kenacit saha saMyogamAtrameva tvayA niSeddhavyam, yathA 'nAstyAtmA vapuSi' ityAdi, na tu sarvathA''tmanaH satvamiti / atrAha kazcit nanu yadi yad niSidhyate tadasti, tarhi matrilokezvaratA'pyasti, yuSmadAdibhirniSidhyamAnatvAt tathA, caturNAM samavAyAdipratiSedhAnAM paJcamo'pi pratiSedhaprakAro'sti tvayaiva niSidhyamAnatvAt / tadayuktam, trilokezvaratAvizeSamAtraM bhavato niSidhyate, yathA ghaTapramANatvaM muktAnAm, na tu sarvathaivezvaratA, svaziSyAdIzvaratAyAstatrApi vidyamAnatvAt / tathA, pratiSedhasyApi paJcasaMkhyAviziSTatvamapAkriyate, na tu sarvathA pratiSedhasyAbhAvaH, catuHsaMkhyAviziSTasya tasya sadbhAvAt / nanu sarvamapyasaMbaddhamidam, tathAhi - matrilokezvaratvaM tAvadasadeva niSidhyate, pratiSedhasyApi paJcasaMkhyA viziSTatvamavidyamAnameva nivAryate, tathA, saMyoga- samavAya-sAmAnya vizeSANAmapi gRhadevadatta-kharaviSANAdidhvasatAmeva pratiSedhaH ityato ' yanniSidhyate tadastyeva' ityetat kathaM na plavate ? ityAzaGkayAha- 'saMjogAicaukaM pItyAdi / idamuktaM bhavati devadattAdInAM saMyogAdayo gRhAdiSvevAsanto niSidhyante, arthAntare tu teSAM te vidyanta eva; tathAhi - gRheNaiva saha devadattasya saMyogo na vidyate, arthAntareNa tu kSetra- haTTa grAmAdinA saha tasyAsau samastyeva, gRhasyApi devadattena saha saMyogo nAsti, khaDgAdinA tu saha tasyAsau vidyata eva evaM viSANasyApi khara eva samavAyo nAsti, gavAdAvastyevaH sAmAnyamapi dvitIyacandrAbhAvAccandra eva nAsti, arthAntare tu ghaTa- gavAdAvastyevaH ghaTapramANatvamapi muktAsu nAsti, arthAntare tu kUSmANDAdAvastyeva / trilokezvaratA'pi bhavata eva nAsti, tIrthakarAdAvastyeva, paJcasaMkhyAviziSTatvamapi pratidhe nAsti, arthAntare tvanuttaravimAnAdAvastyevaH ityanayA vivakSayA brUmaH - 'yad niSidhyate tat sAmAnyenAstyeva, na tvevaM matijAnImahe - 'yad yatra niSidhyate tat tatraivAsti' iti, yena vyabhicAraH syAt / vayamapi zarIre jIvaM niSedhayAmaH, nAnyatreti cet / sAdhUktam asmatsamIhitasya siddhatvAt, jIvasiddhayarthameva hi yatAmahe For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 675 / /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 676 / / Jan Education Internation bayam, sa cet siddhaH, tarhi tatsiddhayanyathAnupapattereva tadAzrayaH setsyati, kiM tayA cintayA 1 / na ca zarIramantareNa jIvasyAzrayAntarasupapadyate, tatraiva tadavasthAnaliGgopalabdheH / na ca vaktavyaM zarIrameva jIvaH, 'jIvati' 'mRta:" 'mUcchitaH' ityAdivyavasthAnupapatteH, ityAderabhidhAsyamAnatvAditi / / 1574 / / jIvasiddhAvevopapazyantaramAha - jIvo ti satthayamiNaM suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / jeNa ttheNa sadatthaM so jIvo, aha maI ho // 1575 // attho deho cciya se taMno pajjAyavayaNabheAo / nANAiguNo ya jao bhaNio jIvo na deho ti // 1576 // jIva ityetadvacanaM sArthakamiti pratijJA, vyutpattimatve sati zuddhapadatvAt iha yad vyutpattimatre sati zuddhapadaM tadarthavad dRSTam, yathA ghaTAdikam, tathA ca jIvapadam, tasmAt sArthakam, yattu sArthakaM na bhavati tad vyutpattimat zuddhapadaM ca na bhavati, yathA DitthAdikaM kharaviSANAdikaM ca, na ca tathA jIvapadam tasmAt sArthakam / yad vyutpattimad na bhavati tacchuddhapadamapi sad na sArthaka, yathA DitthAdipadam iti hetoranaikAntikatAparihArArthaM vyutpattimatvavizeSaNaM draSTavyam / yadapi zuddhapadaM na bhavati kintu sAmAsi kam, tadapi vyutpattimatve satyapi sArthakaM na bhavati, yathA kharaviSANAdikam, ini zuddhatvavizeSaNam / atha manyase - deha evAsya jIvapadasyArthaH, na punararthAntaram uktaM ca- "deha evA'yamanuprayujyamAno dRSTaH yathaiSa jIvaH, enaM na hinasti" iti, ato deha evAsyArtho yukta iti / tadetad na / kutaH ? ityAha- deha-jIvayoH paryAyavacanabhedAt yatra hi paryAyavacanabhedastatrAnyatvaM dRSTam, yathA ghaTA-''kAzayoH / tatra ghaTa- kuTa-kumbha-kalazAdayo ghaTasya paryAyAH, nabho-vyomA antarikSA-kAzAdayastvAkAzaparyAyAH / prastute ca jIvo janturasumAn prANI sacco bhUta ityAdayo jIvaparyAyAH, zarIraM vapuH kAyo dehaH kalevaramityAdayastu zarIraparyAyAH / paryAyavacanabhede'pi ca vastvekatve sarvaikatvaprasaGgo'tra bAdhakam / yatpunaridamuktam- "deha evAyamanuprayujyamAno dRSTaH " - ityAdi, taccharIrasahacaraNA-vasthAnAditaH zarIre jIvopacAraH kriyate / kizca itthamapi zrUyata eva 'gataH sa 1 jIva iti sArthakamidaM zuddhasto ghaTAbhidhAnamiva / yenArthena sadarthaM sa jIvaH, atha matirbhavet // 1575 // arthI deha eva tasya tad mo paryAyavacanabhedAt / jJAnAdiguNazca yato bhaNito jIvo na deda iti // 1576 // 2 ka.ga. 'jIvo yathainaM' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 676 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ narava vizeSA // 677|| EAN alam jIvaH' 'dadyatAmidaM zarIram' iti / kizca, 'nANAItyAdi' yasmAca jJAnAdiguNayuto jantuH, jaDazca dehA, tatkathaM deha eva jIvaH / prAgihaiva coktam-na jJAnAdiguNo dehaH, mUrtimattvAt , ghaTavat / tathA, dehendriyAtirikta AtmA, taduparame'pi tadupalabdhArthAnAmanusmaraNAt , vAtAyanapuruSavaditi // 1575 // 1576 / / tadadyApyapratibudhyamAna indrabhUtau bhagavAnAha jIvo tthi vao saccaM mavvayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNuvaNayao vA aNumayasavvaNNuvayaNaM v||1577|| 'jIvo'sti' ityetad vacaH satyam , madvacanatvAt , bhavatsaMzayaviSayAdyavazeSavacanavat , yacca satyaM na bhavati tad madIyavaca| namapi na bhavati, yathA kUTasAkSivacanam / athavA, satyaM 'jIvo'sti' iti vacanam , sarvajJavacanatvAt , bhavadanumatasarvajJavacanavaditi // 1577 // yadivA, bhaya-rAga-dosa-mohAbhAvAo saccamaNaivAiM ca / savvaM ciya me vayaNaM jANayamajhatthavayaNaM va // 1578 // sarvamapi madvacanaM satyamanatipAti ca bodavyam , bhaya-rAga-dveSA-jJAnarahitatvAt , iha yad bhayAdirahitasya vacanaM tat satyaM dRSTam , yathA mArgajJasya bhayarahitasya praSTari rAga-dveSarahitasya mArgopadezavacanam , tathAca madacaH, tasmAt satyamanatipAti ceti // 1578 // atra gautamamAzaGkaya bhagavAnuttaramAha kaha savvaNNu tti maI jeNAhaM svvsNsyccheii| pucchasu va jaM na jANasi jeNa va te paccaohojA // 1579 // kathaM nAma 'tvaM sarvajJaH' iti te matiH ? evaM tvaM manyase, tathA, bhaya-rAga-dveSa-mohAbhAvazcAsiddha iti manyase / tadayuktam , yenAhaM sarvasaMzayacchedI, yazca sarvasaMzayacchettA sa sarvajJa eva / dRSTAntAbhAvenAnvayAsiddharanaikAntiko'yaM heturiti cet / na, sarvasaMzayacchettRtvAnupapattireveha viparyaye bAdhakaM pramANam , kimihAnvayAnveSaNena ? / yadivA, pRcchayatAM yat trailokyAntargataM vastu tvaM na , jIvo'sti vacaH satvaM mahUcanAdavazeSavacanamiva / sarvajJavacanato vA'numatasarvajJavacanamiva // 1577 // 2 bhaya-rAga-dveSa-mohAbhAvAt satyamanatipAti ca / satyameva me vacanaM jJAyakamadhyasthavacanamiva / 1578 // 3 kathaM sarvajJa iti matipainAI sarvasaMzayacchedI / pRccha vA yad na jAnAsi bena vA te pratyayo bhavet // 1579 // SSIPS ||677 // sAmara For and Private Use Only www.janelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 678 // Jain Educationa internatio jAnAsi, yena sarvajJatvamatyayastava jAyate / bhayAdyabhAvo'pi talliGgAdarzanAd mAye siddha eveti svayameva draSTavyam / kadAcidapi liGgAdarzane liGgino'stitvazaGkAyAmatiprasaGga iti / / 1579 / / athopasaMharannAha--- evamuvaogaliMgaM goyama ! savvappamANasaMsiddhaM / saMsArI - yara thAvara - tasAibheyaM muNe jIvaM // 1580 // evamuktena prakAreNa jIvamAtmAnaM gautama ! muNa- pratipadyakheti saMbandhaH / kathaMbhUtam ? upayoga eva liGgaM yasya sa tathA sarvaiH pratyakSAnumAnAssgamapramANaiH saMsiddhaM pratiSThitam, tathA, saMsArI-tara- sthAvara trasAdibhedam / saMsAriNazvetare siddhAH / AdizabdAca sUkSma-vAdara-paryAptA'paryAptAdibhedaparigraha iti / / 1580 / / atra vedAntavAdI prAha- nanu bahubhedatvamAtmano'siddham, tasya sarvatraikatvAt, taduktam- " eka eva hi bhUtAtmA bhUte bhUte pratiSThitaH / ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // 1 // yathA vizuddhamAkAzaM timiropapluto janaH / saMkIrNamitra mAtrAbhirbhinnAbhirabhimanyate // 2 // tathedamamalaM brahma nirvikalpamavidyayA / kaluSatvamivApannaM bhedarUpaM prakAzate // 3 // UrdhvamUlamadhaHzAkhamazvatthaM prAhuravyayam / chandAMsi yasya parNAni yastaM veda sa vedavit // 4 // " taithA, "puruSa evedaM ni sarva, yad bhUtaM yacca bhAvyam, utAmRtatvasyezAnaH, yadannenAtirohati, yadejati, yad naijati, yad dUre, yadu antike, yadantarasya sarvasya yat sarvasyAsya bAhyataH" ityAdi / ityetadeva pUrvArdhenAkSiSyottarArdhena pariharannAha- jaii puNa so ego cciya haveja vomaM va savvapiMDesu / goyama ! tadegaliMgaM piMDesu tahA na jIvo'yaM // 1581 // 1 evamupayogaliGgaM gautama ! sarvapramANasaMsiddham / saMsArI tara sthAvara trasabhedaM muNa jIvam || 1580 // 2 gha. ja. 'vyavasthitaH ' / 3 gha.ja. 'pu' / 4 ayamantrArtha:- puruSa AtmA / evshbdo'vdhaarnne| sa ca karma-pradhAnAdivyavacchedArthaH / idaM sarvaM pratyakSaM vartamAnaM cetanA'cetanam / nimiti vAkyAlaGkAre / yad bhUtaM yadatItam, yazca bhAvyaM yaca bhaviSyat tat sa evetyarthaH / utA'mRtatvasyezAna iti- utazabdo'pyarthe, apizva samuccaye, amRtatvasyA'maraNabhAvasya mokSasya IzAnaH prabhuzcetyarthaH / yaditi yazca- cazabdalopAt, anena AhAraNa atirohati atizayena vRddhimupaiti yadejati yazcalati bhazvAdi, yad naijati parvatAdi, yad dUre meghAdi, yadu antike, uzabdo'vadhAraNe, antike samIpe yat tatpuruSa evetyarthaH / yadantarmadhye'sya cetanA-cetanasya sarvasya yadeva sarvasyA'sya bAhyatastatsarvaM puruSa eveti // 5 yadi punaH sa eka eva bhaved vyomeva sarvapiNDeSu / gautama ! tadekaliGgaM piNDeSu tathA na jIvo'yam // 158 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 678 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 679 // Jain Educationa Internation paraH prAha - yadi punardarzitanyAyena sa AtmA sarveSvapi nAraka- tiryaG narA-marapiNDeSu vyomatradeka eva bhaved na tu saMsArItarAdibhedabhinnaH tarhi kiM nAma dUSaNaM syAt / evamukte bhagavAnAha - gautama ! tad vyoma sarveSvapi piNDeSu mUrtivizeSeSu sthitamekaliGga |vaisadRzyAbhAvAdekarUpameva, iti yuktaM tasyaikatvam, jIvastvayaM vicAryatvena prastuto na tathA naikaliGgaH sarvatra dRzyate, pratipiNDaM tasya vilakSaNatvAt, lakSaNabhede ca lakSyabhedAt iti na tasyaikatvamiti / / 1581 // atra prayogamAha - nANA jIvA kuMbhAdara vva bhuvi lakkhaNAibheyAo / suha-dukkha-baMdha mokkhAbhAvo ya jao tadegatte // 1582 // nAnArUpA va jIvAH parasparaM bhedabhAja ityarthaH / lakSaNAdibhedAditi hetuH kumbhAdaya iveti dRSTAntaH, yacca na bhinnaM na tasya lakSaNabhedaH, yathA nabhasa iti / sukha-duHkha-bandha - mokSAbhAvazca yasmAt tadekatve tasmAd bhinnA eva sarve'pi jIvA iti / / 1582 / / kathaM punasteSAM pratipiNDaM lakSaNabhedaH 1 ityAha jeNovaogaliMgo jIvo bhinno ya so paisarIraM / uvaogo ukkarisA vagarisao teNa te'NaMtA // / 1583 // yena jJAna- darzanopayogalakSaNo'sau jIvaH, sa copayogaH pratizarIramutkarSApakarSabhedAdanantabhedaH, tena jIvAstadbhedAdanantabhedA eveti / tadevaM bhAvitaM 'nANA jIvA' ityAdi pUrvArdham / / 1583 / / I idAnIM 'sukha- dukkha' ityAyuttarArdha bhAvayannAha-- eNgate savvagayattao na mokkhAdao nabhasseva / kattA bhottA maMtA na ya saMsArI jahAgAsaM // / 1584 // ekatve jIvAnAM sukha-duHkha-bandha-mokSAdayo nopapadyante, sarvagatatvAt, nabhasa iva, yatra tu sukhAdayo na tat sarvagataM yathA 1 nAnA jIvAH kumbhAdaya iva bhuvi lakSaNAdibhedAt / sukha-duHkha-bandha-mokSAbhAvazca yatastadekatve // / 1582 // 2 yenopayogaliGgo jIvo bhinna sa pratizarIram / upayoga utkarSApakarSatastena te'nantAH // 1583 // 3 gAthA 1582 / / 4 ekatve sarvagatatvato na mokSAdayo nabhasa iva / kartA bhoktA mantA na ca saMsArI yathAkAzam / / 1584 | For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 679 / / www.janelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 680 // Jain Educationa Internation devadatta iti / kizva na kartA, na bhoktA, na mantA, na saMsArI jIvaH, ekatvAt sarvajIvAnAm, yazcaikaM na tasya kartRtvAdayaH, yathA nabhasa iti / / 1584 // api ca, aigatte natthi suhI bahUvaghAu tti desaniruu vva / bahutarabaddhattaNao na ya mukkA desamuko vva // 1585 // idamatra hRdayam - nAraka- tiryagAdayo'nantA jIvA nAnAvidhazarIra-mAnasopaghAtasaMpAtairduHkhitA evaM tadanantabhAgavartinastu sukhinaH, evamanantA baddhAH, tadanantabhAgavartinastu muktAH, teSAM ca sarveSAmekatve na ko'pi sukhI mAjhoti, bahutaropaghAtAntritatvAt yathA sarvA Ggarogagrasto'Ggulyekadezena nIrogo yajJadattaH, evaM na ko'pi muktastatsukhabhAk ca na ko'pi ghaTate, bahutaravaddhatvAt, yathA sarvA - GgakIlito'GgulyekadezamuktaH / tasmAdekatve sukhAdyanupapatternAnAtvaM jIvAnAmiti sthitam / / 1585 / / bhavatu tarhi jIvAnAM nAnAtvam, kintvekaiko jIvaH sarvajagadvyApakosstu, iti naiyAyikAdimatamapAkurvannAha - jIvo taNumetattho jaha kuMbho tagguNovalaMbhAo | ahavA'NuvalaMbhAo bhinnammi ghaDe paDasseva || 1586 // tanumAtrastho jIva iti pratijJA, tatraiva tadguNopalabdheH, yathA ghaTaH, 'svAtmamAtre' iti zeSaH / ' ahavetyAdi ' athavA, yo yatra pramANairnopalabhyate tasya tatrAbhAva eva yathA bhinne ghaMTe paTasya, nopalabhyate ca zarIrAd barhijIvaH tasmAt tasya tatrAbhAva eveti / / 1586 / / upasaMharannAha - mhA kattA bhottA baMdho mokkho suhaM ca dukkhaM ca / saMsaraNaM ca bahuttA 'savvagayatte sujuttAI // 1587 // tasmAd bahutvA-sarvagatatvayoreva satoH kartRtvAdayo dharmA jIvasya yujyante, nAnyathA, ityevaMvidhaM pramANasiddhaM jIvaM pratipadyakheti / / 1587 / / 1 ekatve nAsti sukhI bahUpaghAta iti dezaniruja iva / bahutaravatvato na ca mukto dezamukta iva / / 1585 / / 2 ka.ga. 'ko gha' / 3 jIvastanumAtrastho yathA kumbhastadguNopalambhAt / athavA'nupalambhAd bhine ghaTe paTasyeva // / 1586 5 4 tasmAt kartA bhoktA bandho mokSaH sukhaM ca duHkhaM ca / saMsaraNaM ca bahutvA sarvagatatvayoH suyuktAni // 1587 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||680||
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 681 // Jain Educationa Internation atha "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyati na pretyasaMjJAsti" ityAdivedavAkyArthamanubhAvayatastyajato'pi mama saMzayo'tivirAdhitA'hita iva pRSThaM na muJcati tat kiM karomi 1 iti cet / tadayuktam / kutaH 1 ityAhagoyama ! veyapayANaM imANa atyaM ca taM na yANAsi / vinnANaghaNo ca bhUyehiMto samutthAya // 1588 // maNNasi majjaMgesu va mayabhAvo bhUyasamudubbhUo / vinnANamettamAyA bhae'Nu viNassai sa bhUo || 1589|| atthi na ya peccasaNNA jaM puvvabhave'bhihANamamugo tti / jaM bhaNiyaM na bhavAo bhavaMtaraM jAi jIvo ti // 1590 // gautama ! ityAmantraNam, vedapadAnAM zrutivAkyAnAmamISAM "vijJAnaghana evaitebhyaH" ityAdInAM cetasi vartamAnAnAmarthaM yathAsthitaM tvaM na jAnAsi nAvabudhyase / kimiti ? ata Aha- yad yasmAt tvamAtmAbhiprAyeNaivaMbhUtamihArthaM manyase vikalpayasIti saMbandhaH / kathaMbhUtam ? ityAha- 'viSNANaghaNo ciya tti' pRthivyAdibhUtAnAM vijJAnalavasamudAyo vijJAnaghanaH pRthivyAdivijJAnAMzAnAM piNDa ityarthaH ; avadhAraNaM tvAtmavAdiparikalpitasya bhUtasamudAyAtiriktasya jJAna darzanAdiguNAzrayasyAtmano nirAsArtham / bhUtebhyaH pRthivyAdibhyaH samuditebhyo na tu vyastebhyaH, jJAnasya tatsamudAya pariNAmAGgIkArAditi bhAvaH, madyAGgeSu madyakAraNeSu dhAtakyAdiSu madabhAva itraH kathaMbhUto vijJAnaghanaH ? ityAha- 'bhUyasamudaunbhUo vinnANamettamAya tti' bhUtasamudayAdudbhUtastadaiva jAto na tu parabhavAt kazci dAyAta vijJAnamAtrarUpa AtmetyarthaH samutthAyotpadya tatastAnyeva pRthivyAdIni bhUtAni vinAzamanuvAnAnyanu lakSIkRtya bhUyaH punarapi sa vijJAnaghanovijJAnamAtrarUpa AtmA vinazyati, na tvAtmavAdinAmivAnyabhavaM yAti / ata eva na pretyabhave parabhave saMjJAsti, yat pUrvabhave nArakAdijanmanyabhidhAnamAsIt tat parabhave nAsti, yaduta amuko nArako devo vA bhUtvedAnIM manuSyaH saMvRtta ityAdi, nArakAH prAgeva sarvanAzaM naSTatvAditi bhAvaH / kimiha vAkye tAtparyavRtyA proktaM bhavati ? ityAha- 'jaM bhaNiyamityAdi' sarvathAtmanaH samutpadya vinaSTatvAd na bhavAd bhavAntaraM ko'pi yAtItyukaM bhavati / / 1588 / / 1589 / / 1120 // yadyevaMbhUtamasya vedavAkyasyArthamahamavagacchAmi, taH kim ? ityAha 86 1 gautama ! vedapadAnAmeSAmarthaM ca tvaM na jAnAsi / yad vijJAnaghana evaM bhUtebhyaH samutthAya // / 1588 // manyase mayAviva madabhAvo bhUtasamudayodbhUtaH / vijJAnamAzramAtmA bhUte'nu vinazyati sa bhUyaH // 1589 // asti ca pretyasaMjJA yat pUrvabhave'bhidhAnanamuka iti / yad bhaNitaM na bhavAd bhavAntaraM yAti jIva iti // 1590 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 681 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 682 // goyama ! payatthamevaM mannaMto natthi mannase jIvaM / vakaMtaresu ya puNo bhaNio jIvo jamathi tti // 1591 // aggihavaNAikiriyAphalaM ca to saMsayaM kuNasi jIve / mA kuru na payattho'yaM imaM payatthaM nisaamehi|| 1592 // gautama ! asya vAkyasya darzitarUpameva padArtha manyamAnastvaM 'nAsti' ityevaM jIvaM manyase / yasmAca punaH "na ha vai sazarIrasya priyA-'priyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyA-'priye na spRzataH" ityAdiSu vedavAkyAntareSu 'asti' ityevaM jIvo bhaNitaH pratipAditaH / tathA "agnihotraM juhuyAt svargakAmaH" ityAdivacanAdagnihavanAdikriyAyAH phalaM ca pArabhavikaM zrUyate / na cedaM bhavAntarayAyinamAtmAnamantareNopapadyate / ataH 'kiM jIvo'sti nAsti vA ?' ityevaM saMzayaM jIve karoSi tvam / tadamu mA kRthAH, yasmAd "vijJAnaghana eva0" ityAdivAkyasya nAyamartho yaM bhavAnadhyavasyati, kintvamuM vakSyamANaM padArthamiha nizamayA''karNayeti // 1591 // // 1592 // tameva darzayati*viNNANAo'NaNNoviNNANaghaNNotti savvaovAvi / sa bhavai bhUehiMto ghaDaviNNANAibhAveNa // 1593 // tAI ciya bhUyAiM so'Nu viNassai viNassamANAiM / atthaMtarovaoge kamaso viSNeyabhAveNaM // 1594 // iha vijJAnaghano jIva ucyate / katham ? iti cet / ucyate- viziSTa jJAnaM vijJAnaM jJAna-darzanopayoga ityarthaH, tena vijJAnena sahAnanyabhUtatvAdekatayA ghanatvaM niviDatvamApano vijJAnaghano jIvaH, yadivA 'sacaovAvi tti' sarvataH pratipradezamanantAnantavijJAnaparyAyasaGghAtaghaTitatvAd vijJAnaghano jIvaH / evakAreNa tu vijJAnaghana evAsau, na tu naiyAyikAdInAmiva 'svarUpeNa nirvijJAnatvAjjaDo'sau, buddhistu tatra samavetaiva' iti niyamyate / sa bhavati- udyata iti kriyA / kebhyaH ? ityAha- 'bhUehito tti' bhUtAnIha ghaTa-paTAdijJeyavasturUpANyabhipretAni, tebhyo jJeyabhAvena pariNatebhyaH / kena bhavati ? ityAha- 'ghaTo'yam' 'paTo'yam' ityAdivijJAnabhAvena ghaTAdi , gautama ! padArtha evaM manyamAno nAsti manyase jIvam / vAkyAntareSu ca punaNito jIvo yadastIti / / 1591 // amihavanAdikriyAphalaM ca tataH saMzayaM karoSi jIve / mA kuru na padArtho'yamimaM padArtha nizamaya // 1592 // 2 vijJAnAdanamyo vijJAnaghana hati sarvatovyApI / sa bhavati bhUtebhyo ghaTavijJAnAdibhAvana // 1593 // sAmyeva bhUtAni so'nu vinazyati vinazyamAnAni / arthAntaropayoge kamazo vijJeyabhAvena // 1594. // 682 // For and Private Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ sama jJAnaparyAyeNa / tataH kim ? ityAzaGkaya 'tAnyevAnu vinazyati' ityasyArthamAha- 'tAI ciyetyAdi' tAnyeva jJAnAlambanabhUtAni ghaTAdivizeSAbhUtAni kramazaH kAlakrameNa vyavadhAna-sthaganA-'nyamanaskatvAdinArthAntaropayoge sati vijJeyabhAvena jJAnaviSayabhAvena vinAzamaznuvAnAni, anu- pazcAt tadbodhaparyAyaNa, sa vijJAnaghano vinazyatIti sNbndhH| jJAnaparyAyeNa ghaTAdibhyo jJeyabhUtebhyo jIvaH samutthAya kAlakramAd // 683 // vyavadhAnAdinArthAntaropayoge sati jJeyabhAvena tAnyeva vinAzamaznuvAnAnyanu vinazyatIti tAtparyArthaH // 1593 // 1594 // kimitthaM sarvathA'yamAtmA vinazyati ? / na, ityAhapuvvAvaraviNNANovaogao vigama-saMbhavasahAvo / viNNANasaMtaIe viNNANaghaNo'yamaviNAsI // 1595 // eka evAyamAtmA trisvabhAvaH / katham ? ityucyate- arthAntaropayogakAle pUrva vijJAnopayogena tAvadayaM vigamasvabhAvo vinazvararUpaH, aparavijJAnopayogatastu saMbhavasvabhAva utpAdasvarUpaH, anAdikAlapravRttasAmAnyavijJAnamAtrasaMtatyA punarayaM vijJAnaghano jIvo vinaSTa evAvatiSThate / evamanyadapi sarva vastUtpAda-vyaya-dhrauvyasvabhAvamevAvagantavyam , na punaH kimapi sarvathotpadyate, vinazyati | ceti // 1595 // 'na pretyasaMjJAsti' ityetad vyAcikhyAsurAha__ ne ca peccanANasaNNAvatiTThae sNpovogaao| viNNANaghaNAbhikkho jIvo'yaM veyapayabhihio // 1596 // na ca pretyeti- na cAnyavastUpayogakAle prAktanI jJAnasaMjJAsti / kutaH 1 sAMpratavastuviSayopayogAt / idamuktaM bhavati- yadA ghaTopayoganivRttau paTopayoga utpadyate, tadA SopayogasaMjJA nAsti, tadupayogasya nivRttatvAt / kintu paTopayogasaMvAsti, tadupayo- | gasyaiva tadAnImutpannatvAt / tasmAd vijJAnaghanAbhikhyo vedapadeSvabhihito'yaM jIvaH / tato gautama ! pratipadyaskhainamiti // 1596 // punarapIha preryamAzaGkaya pariharannAhaevaM pi bhUyadhammo nANaM tabbhAvabhAvao buddhI / taM no tadabhAvammi vi jaM nANaM veyasamayammi // 1597 // 683 // 1 pUrvA-'paravijJAnopayogato vigama-saMbhavasvabhAvaH / vijJAnasaMtalyA vijJAnaghano'yamavinAzI // 1595 // na ca pretyajJAnasaMjJA'vatiSThate sAMpratopayogAt / vijJAnaghanAbhikhyo jIvo'yaM vedapadAbhihitaH // 1596 // 3 evamapi bhUtadharmo jJAnaM tadbhAvabhAvato buddhiH / tad na tadabhAve'pi yajjJAnaM vedasamaye // 1597 // in Education International For Personal and Pre Ube Only www.ncbaryo
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||684 // Jain Education internati atthamie Aicce caMde saMtAsu aggi vAyAsu / kiMjoirayaM puriso appajjoi tti niddi // 1598 // 'buddhI 'ti syAd buddhiH prerakasya - evamapi - 'se bhavai bhUehiMto' ityAdinA yuSmadvyAkhyAnaprakAreNApItyarthaH, pRthivyAdibhUtadharma eva jJAnaM bhUtasvabhAvAtmakameva jJAnamiti bhAvaH / kutaH ? ityAha- 'tabhAvabhAva tti' "etebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyebAnu vinazyati" iti vacanAd bhUtasadbhAve jJAnasya bhAvAt tadabhAve cAbhAvAdityarthaH yasya ca bhAva eva yad bhavati, abhAve ca na bhavati tat tasyaiva dharmaH, yathA candramasacandrikA, tathA ca jJAnamanuvidadhAti bhUtAnvayavyatirekau tasmAt tad bhUtadharma eva / tadayuktam, viziSTameva hi nIlapItAdibhUtagrAhakaM jJAnaM tadanyaya- vyatirekAvanuvidadhAti na tu sAmAnyaM jJAnamAtram, yasmAd bhUtAbhAve'pi vedalakSaNe samaye siddhAnte 'sAmAnyajJAnaM bhaNitameva' iti zeSaH / kena vAkyena ? ityAha- 'atthamie ityAdi' astamite Aditye, yAjJavalkyaH, candramasyastamite, zAnte'gnau, zAntAyAM vAci, kiMjyotirevAyaM puruSaH, AtmajyotiH samrADiti hovAca, jyotiriti jJAnamAha / AdityAstamayAdau kiM jyotiH ? ityAha- 'ayaM puruSa iti, puruSa AtmetyarthaH / ayaM ca kathaMbhUtaH ? ityAha- 'appajjoi ti' Atmaiva jyotirasya so'yamAtmajyotirjJAnAtmaka iti hRdayam, nirdiSTo vedavidbhiH kathitaH, tato na jJAnaM bhUtadharma iti sthitam / / 1597 / 1598 / / itatha na jJAnaM bhUtadharmaH / kutaH ? ityAha- tadabhAve bhAvAo bhAve cAbhAvao na taddhammo / jaha ghaDabhAvAbhAve vivajjayAo paDo bhinno || 1599 // na bhUtadharmo jJAnam, muktyavasthAyAM bhUtAbhAve'pi bhAvAt, mRtazarIrAdau tadbhAve'pi cAbhAvAt yathA ghaTasya dharmaH paTo na bhavati, kintu tasmAd bhinna eva / kutaH ? ityAha- ghaTabhAvAbhAve viparyayAt- ghaTabhAve'pyabhAvAt, tadabhAve'pi ca bhaavaadityrthH|| 1599 / / tadevaM keSAMcid vedapadAnAmarthaM vyAkhyAya sAMpratamupasaMharan, sarveSAM ca vedapadAnAM saMkSepato'rthamupadarzayannAha - aisi veyapayANaM na tatthaM viyasi ahava savvesiM / attho kiM hojja suI viNNANaM vatthubheo vA // 1600 // 1 astamita Aditye candre zAntayorani bAcoH / kiMjyotirayaM puruSa Atmajyotiriti nirdiSTaH // 1598 // 2 gAthA 1593 / 3 tadabhAve bhAvAd bhAve cAbhAvato na taddharmaH / yathA ghaTabhAvAbhAve viparyayAt paTo bhinnaH // 1599 // 4ka.ga. 'muktAva' 5 gha.ja. shaiyNthaa'| 6 eSAM vedapadAnAM na tvamarthaM vetsi, athavA sarveSAm / arthaH kiM bhavet zrutirvijJAnaM vastubhedo vA // 1600 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 684 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. dRttiH / // 685|| jAI davvaM kiriyA guNo'havA saMsao tavAjutto / ayameveti navAyaM na vAdharo jao jutto // 1601 // savvaM ciya savvamayaM sa-parapajjAyao jao niyayaM / savvamasavvamayaM pi ya vivittarUvaM vivkkhaao||1602|| sAmaNNa-visesamao teNa payattho vivakkhayA jutto / vatthussa vissarUvo pajjAyAvekkhayA savvo // 1603 / tasmAdeSAM pUrvoktAnAM vedapadAnAM yathA mayA vyAkhyAto'rthastathA tvaM na vatsi, tena jIve saMzayaM karoSi / athavA, sarveSAmapyazeSavedapadAnAmartha tvaM na jAnAsi, yasmAt sarveSvapi vedapadeSu viSaye tavaivaMbhUtaH saMzayo'stIti saMvandhaH / kathaMbhUtaH ? ityAha- 'attho kiM hojja suItyAdi' kimateSAM vedapadAnAmarthaH zrutiH zabdo bhavet , yathA bherI-paTaha-DhakAdInAM zabdasya zabda evArthaH; athavA, yad ghaTAdizabde samuccArite tadabhidheyArthaviSayaM vijJAnaM bhavad dRzyate, tat teSAmarthaH ?; kiMvA ghaTazabde samutkIrtite 'puthutunodarAdyAkAravAn ghaTalakSaNo'rtho'nenoktaH, na tu paTAdiH' ityevaM yo vastubhedaH pratIyate sa eSAmarthaH ?; yadivA, ki jAtiramISAmarthaH, yathA gozabde samuccArite gojAtiravasIyate?; yadivA, kiM dravyameSAmarthaH, yathA daNDItyAdiSu daNDAdimad dravyam; kiMvA dhAvatItyAdInAmiva dhAvanAdikriyA'mISAmarthaH?; athavA, kiM zuklAdInAmiva zuklAdiguNa eteSAmarthaH ? iti / ayaM ca saMzayastavAyuktaH, yasmAt 'ayameva, naiva vA'yam' ityevaM kasyApi vastuno dharmo'vadhArayituM na yuktaH / zabdo'pi vastuvizeSa eva, tataH 'evaMbhUtasyaivArthasyAyamabhidhAyakaH, naiva vetthaMbhUtasyArthasyAyaM pratipAdakaH' ityevametaddharmasyApyavadhAraNamayuktameva / kutaH ? ityAha- 'savvaM ciyetyAdi' yasmAt sarvamapi vAcyavAcakAdikaM vastu niyataM nizcitaM sva-paraparyAyaiH sarvAtmakameva sAmAnyavivakSayetyarthaH / tathA, sarvamasarvamayamapyasti viviktarUpaM sarvato vyAvRttam / kayA? ityAha-vivakSayA, kevalasvaparyAyApekSayetyarthaH, vizeSaviSayayeti tAtparyArthaH / tasmAt sarveSAmapi padAnAM vivakSAvazataH sAmAnyamayo vizeSamayazca padArtho yuktaH, na punarekAntenetthaMbhUta eva, anitthaMbhUta eva veti / kutaH ? ityAha- 'vatthussetyAdi' yasmAt sarvo'pi vAcyasya vAcakasya vA vastunaH svabhAvaH paryAyApekSayA vizvarUpo nAnAvidho vartate / tatazca sAmAnyavivakSayA ghaTazabdaH sarvAtmakatvAt sarveSAmapi dravya-guNa-kriyAarthAnAM vAcakaH, vizeSavivakSayA tu pratiniyatarUpatvAd ya evAsyeha pRthubunodarAdyAkA , jAtivya kriyA guNo'thavA saMzayastavAyuktaH / ayameveti navArya na vastudharmo yato yuktaH // 1601 // sarvameva sarvamayaM sva-paraparyAyato yato niyatam / sarvamasarvamayamapi ca viviktarUpaM vivakSayA // 1602 / / sAmAnya-vizeSamayastena padArtho vivakSayA yuktaH / vastuno vizvarUpaH paryAyApekSayA sarvaH // 1603 // 2 ka.ga. 'jJAnabhavanaM / E 685 / / Education For Personal and Private Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||686 // Jain Educationa Internation ravAnartho vAcyatayA rUDhastasyaiva vAcakaH / evamanyo'pi zabdo vizeSavivakSayA yA yatra dezAdau yasyArthasya vAcakatayA rUDhaH sa tasya vAcako draSTavyaH / sAmAnyavivakSayA tu 'sarvaH sarvasya vAcakaH, sarva ca sarvasya vAcyam' ityanayA dizA sakalaM svadhiyA bhAvanIyamiti / tadevaM tena trijagatsvarUpavedinA bhagavatA zrImanmahAvIreNa niHzeSaparamabodhanopAyakuzalatayA tIkSNaparazuneva nipuNayuktiprabandhena gupalavallI vitAna iva mUlAcchinnaH samasto'pi tasya tatsamAsanna paramakalyANasyendrabhUteH saMzayaH || 1600 || 1601 / / 1602 / / 1603 / / tasmiMzca cchitre kimasau kRtavAn ? ityAha 'chinnamma saMsayammi jiNeNa jara maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 160 // subodhA, navaraM zrAmyatIti bhramaNaH sannasau pApAd vrajitaH pravrajito bhAgavatI dIkSAM pratipanna ityarthaH / 'saMyataH saMyato bhavati nAsaMyata:' iti nizcayanayamatAzrayaNAccetthamuktamitIha bhAvArtha: / khaNDikAstacchAtrA iti / / 1604 // atha vakSyamANeSu karmAdiSu dazasu vAdasthAneSu yadiha tulyaM tad granthalAghavArthamatidizannAha aivaM kammAIsu vijaM sAmaNNaM tayaM samAujjaM / jo puNa jattha viseso samAsao taM pavakkhAmi // 1605 // 1 evaM yadihAtmavAdaprakrame pratyakSAnumAnA''gamapramANavaktavyatAdikaM vakSyamANakarmAdivAdasthAnakaiH kimapi tulyaM tat svadhiyA tatra tatrAyojanIyam / yastu yatra vAdasthAnake vizeSastaM tatra saMkSepataH svayameva vakSyAmi / / iti saptapaJcAzadvAthArthaH / / 1605 / / // iti prathamagaNadharavAdaH samAptaH // atha dvitIyagaNadhara vaktavyatAmabhidhitsurAha *taM pavvaiaM souM bIo Agacchai amariseNaM / vaccAmi NamANemI parAjiNittA Na taM samaNaM || 1606 // 1 chinne saMzaye jinena jarA-maraNavipramuktena / sa zramaNaH prabrajitaH paJcabhiH saha khaNDikazataiH // 1604 // 2 evaM karmAdiSvapi yat sAmAnyaM tat samAyojyam / yaH punaryantra vizeSaH samAsatastaM pravakSyAmi || 1605 // taM pratrajitaM zrutvA dvitIya AgacchatyamarSeNa / brajAmyAnayAmi parAjitya taM zramaNam // 1606 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / ||686 // :
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / vizeSA0 // 687 // tamindrabhUti pravrajitaM zrutvA dvitIyo'gnibhUtinAmA tatsodaryabandhuratrAntare'parSeNAkulitacetAH samAgacchati bhagavatsamIpam / kenAbhiprAyeNa ? ityAha-vrajAmi / 'Na' iti vAkyAlaGkAre / AnayAmi nijabhrAntaramindrabhRti 'tataH' iti gamyate / 'Na' ityayamapi vAkyAlaGkAre / taM zramaNamindrajAlikaM kamapi parAjityeti // 1606 // punarapi kiM cintayannasAvAgataH 1 ityAha chalio chalAiNA so maNNe mAiMdajAlio vA vi / ko jANai kaha vattaM ettAhe vaTTamANI se // 1607 // durjayatribhuvanasyApi madbhAtendrabhUtiH, kevalamahamidaM manye- chalAdinA chalito'sau tena dhUrtena- cchala-jAti-nigrahasthAnagrahaNanipuNena tena kenApi duSTena bhramito madvandhurityarthaH / athavA, mAyendrajAlikaH ko'pi nizcitamasau, yena tasyApi jagadguromadbhAtubhramitaM cetaH / tasmAt kiMbahunA, ko jAnAti tadvAdasthAnakaM tayostatra kathamapi vRttam , matparokSatvAt / ita Urdhva punarmayi tatra gate tasya tadindrajAlavyatikarabhramitamAnasakhacara-narA-'maravAtavandanamAtrabRMhitacetasaH zramaNakasya 'vaTTamANi tti' yA kAcid vArtA vartanI vA bhaviSyati tAM drakSyatyayaM samagro'pi loka iti // 1607 // kiM ca tena tatra gacchatA proktam ? ityAha so pakkhaMtaramegaM pi jAi jai me tao mi tasseva / sIsattaM hoja gao vottuM patto jiNasagAse // 1608 // ko jAnAti tAvadindrabhUtistena kathamapi tatra nirjitaH ? / mama punarapyekamapi pakSAntaraM pakSavizeSa sa yadi yAtyavabudhyatemadvihitasya sahetU-dAharaNasya pakSavizeSasya sa yaduttarapradAnena kathamapi pAraM gacchatIti hRdayam , tato 'mi' iti vAkyAlaGkAre, tasyaiva zramaNasya ziSyatvena gato'haM bhaveyamiti nizcayaH / tata ityAdi vAggaji kRtvA jinasya zrImanmahAvIrasyAntikaM prApta iti // 1608 // tataH kim ? ityAhaAbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisI NaM // 1609 // chalitazchalAdinA sa manye mAyendrajAliko vApi / ko jAnAti kathaM vRttametasmAd vartamAnA tasya // 16 // 2 sa pakSAntaramekamapi yAti yadi me tatastasyaiva / ziSyatvaM bhaveyaM gata uktvA prApto jinasakAze // 1608 // 3 AbhASitaca jinena jAti-jarA-maraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca sarvajJena sarvadarzinA // 1609 // // 687|| Jan Education Internate For and P U Only www.jaineltrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||688|| Jain Education Internation AbhASitazca saMlapta jAti-jarA-maraNavipramuktena sarvajJena sarvadarzinA ca jinena / katham ? nAmnA ca- he agnibhUte !, gotreNa ca - he gautamasagotra ! iti / itthaM ca nAma- gotrAbhyAM saMlaptasya tasya cintA'bhUt- aho ! nAmApi mama vijAnAti, athavA, jagatprasiddho'ham kaH kila mAM na vetti 1 / yadi hi me hRtaM saMzayaM jJAsyati, apaneSyati vA, tadA bhaved mama vismayaH / / 1609 / / iti cintayati tasmin bhagavAnAha - 'kiM manne atthi kammaM uyAhu na tthi tti saMsayo tujjhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasi tesimo attho // 1610 // he agnibhUte ! gautama ! tvametad manyase cintayasi yaduta - kriyate mithyAtvAdihetusamanvitena jIveneti karma jJAnAvaraNAdikam, tat kimasti nAsti vA ? iti / nanvayamanucitastava saMzayaH / ayaM hi bhavato viruddhavedapadanibandhano vartate, teSAM ca vedapadAnAM svamarthaM na jAnAsi tena saMzayaM karoSi / teSAM ca vedapadAnAmayaM vakSyamANalakSaNo'rtha iti / / 1610 // atra bhASyam -- mme tuha saMdeho mannasi taM nANagoyarAIyaM / tuha tamaNumANasAhaNamaNubhUimayaM phalaM jassa // 1611 // he AyuSmannanibhUte ! jJAnAvaraNAdiparamANu saMghAtarUpe karmaNi tava saMdehaH, yataH pratyakSAnumAnAdisamastapramANAtmakajJAnagocarAtItameva tat tvaM manyase, tathAhi na tAvat pratyakSaM karma, atIndriyatvAt kharaviSANavat, ityAdi pramANaviSayAtItatvaM prAvajjIvasyeva karmaNo'pi samAnaprAyatvAd bhAvanIyamiti / tadetat saumya ! mA sthAstvam, yato mama tAvat pratyakSameva karma, tavApyanumAnaM sAdhanaM yasya tadanumAnasAdhanaM vartate tat karma, na punaH sarvapramANagocarAtItam / yasya kim ? ityAha- 'aNubhUimayaM phalaM jassa ti' sukha-duHkhAnAmanubhUtiranubhavanaM tanmayaM tadAtmakaM phalaM yasya zubhAzubhakarmaNa iti / anena cedamanumAnaM sUcitam asti sukha-du:khAnubhavasya hetu:, kAryatvAt aGkurasyeveti / atha yadi bhavataH pratyakSaM karma, tarhi mamApi tatpratyakSaM kasmAd na bhavati ? iti cet / tadayuktam, na hi yadekasya kasyacit pratyakSaM tenAparasyApi pratyakSeNa bhavitavyam / na hi siMha-sarabha-haMsAdayaH sarvasyApi lokasya pratyakSAH, na ca te na santi bAlAdInA - 1 kiM manyase'sti karma utAho nAstIti saMzayastava / vedapadAnAM cArthe na jAnAsi teSAmayamarthaH // 1610 // 2 karmaNi tava saMdeho manyase tajjJAnagocarAtItam / tava tadanumAnasAdhanamanubhUtimayaM phalaM yasya / / 1611 / For Personal and Private Use Only vRdvRttiH / ||688||
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||689 / / Jain Educationa Internationa mapi tatsarvasya prasiddhatvAt / tasmAdasti karma, sarvajJatvena mayA pratyakSIkRtatvAt bhavatsaMzayavijJAnavaditi / na ca vaktavyam - tvayi sarvajJatvamasmAn pratyasiddham 'keha savvaNNu tti maI jeNAhaM savvasaMsayaccheI, pucchasu va jaM na yANasi' ityAdinA prAgeva prativihitatvAt / kAryapratyakSatayA bhavato'pi ca pratyakSameva karma, yathA ghaTAdikAryapratyakSatayA paramANava iti / / 1611 / / yaduktam- 'tuha tamaNumANasAhaNaM' iti, tadevAnumAnamAha atha suha dukkhaU kajjAo bIyamaMkuraraseva / so diTTho caiva maI vabhicArAo na taM jutaM // 1612 // jo tulasAhaNANaM phale viseso na so viNA heuM / kajjattaNao goyama ! ghaDo vva, heU ya so kammaM // 1613 // pratiprANi prasiddhayoH sukha-duHkhayorheturasti, kAryatvAt, aGkurasyeva vIjamiti / yazceha sukha-duHkhayorhetustat karmaiva ityasti taditi / syAd matiH- srak- candanA GganAdayaH sukhasya hetavaH, duHkhasya tvahi-viSa kaNTakAdayaH, iti dRSTa eva sukha-duHkhayorheturasti, kimadRSTasya karmaNastaddhetutvakalpanena ? / na hi dRSTaparihAreNAdRSTakalpanA saMgatatvamAvahati, atiprasaGgAt / tadayuktam, vyabhicArAt, tathAhi - 'jo tulletyAdi' iha yastulyasAdhanayoriSTazabdAdiviSayasukha sAdhanasameta yora niSTArthasAdhanasaMyuktayozca dvayorbahUnAM vA phale sukhaduHkhAnubhavanalakSaNe vizeSastAratamyarUpo dRzyate, nAsAvadRSTaM kamapi hetumantareNopapadyate, kAryatvAt, ghaTavat / yazca tatra vizeSAdhAyakoSeSTastad gautama ! karmeti pratipadyasyeti / / 1612 / / 1613 / / anumAnAntaramapi karmasAdhanAyAha baulasarIraM dehaMtaraputraM iMdiyAimattAo / jaha bAladehapuvvo juvadeho, puvtramiha kammaM // 1614 || zarIrAntarapUrva kamAdyaM bAlazarIram indriyAdimaccAt, yuvazarIravaditi, AdizabdAt sukha-duHkhitva-prANA-pAna- nimeSomeSa - jIvanAdimatvAdayo'pi hetavo grAhyAH / na ca janmAntarAtItazarIrapUrvakamevedamiti zakyate vaktum, tasyApAntarAlagatAvasattvena tatpUrvakatvAnupapatteH / na cAzarIriNo niyatagarbha-deza- sthAnaprAptipUrvakaH zarIragraho yujyate, niyAmaka kAraNAbhAvAt / nApi svabhAvo 1 gAthA 1579 / 2 gha.ja. 'cchedI' / 3 asti sukha-duHkhahetuH kAryA (yatvAt ) bIjamaGkarasyeva / sa dRSTa evaM matirvyabhicArAd na tad yuktam / / 1612 // yastulyasAdhanayo: phale vizeSo na sa vinA hetum / kAryasvato gautama ! ghaTa iva hetuzca sa karma / / 1613 / / 4 bAlazarIraM dehAntarapUrva kamindriyAdimatvAt / yathA bAladehapUrvI yuvadehaH, pUrvamiha karma // / 1694 // 6'9 For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||689 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvRttiH / Baral sayararacyA niyAmakaH, tasya nirAkariSyamANatvAt / yacceha bAlazarIrasya pUrva zarIrAntaraM tat 'karma' iti mantavyam- kArmaNaM zarIramityarthaH, "joeNa kammaeNaM AhAreI aNaMtaraM jIvo" ityAdivacanAditi // 1614 // anumAnAntaramapi tatsiddhaye pAha-- kiriyAphalabhAvAo dANAINaM phalaM kisIe bva / taM ciya dANAiphalaM maNappasAyAI jai buddhI // 1615 // kiriyAsAmaNNAo jaM phalamassAvi taM mayaM kammaM / tassa pariNAmarUvaM suha-dukkhaphalaM jao bhujo||1616|| 'dANAINaM phalaM ti' iha dAnAdikriyANAM phalamasti 'kiriyAphalabhAvAu tti' sacetanArabdhakriyANAM phalabhAvAt phalabhAva darzanAdityarthaH, yathA kRSikriyAyAH / iha yA cetanArabdhakriyA tasyAH phalaM dRSTam , yathA kuSyAdikriyAyAH, cetanArabdhAzca dAnAdikriyAH, tasmAt phalavatyaH, yacca tAsAM phalaM tat karma / yA tu niSphalA kriyA sA sacetanArabdhApi na bhavati, yathA parapAvAdikriyA, sacetanArandhAzca dAnAdikriyAH, tasmAt phlvtyH| syAdetat , anaikAntiko'yaM hetuH, cetanArandhAnAmapi kAsAMcit kRSyAdikriyANAM niSphalatvadarzanAt / tadayuktam , phalavacAbhiprAyeNaiva tadArambhAt / yaca kacid niSphalatvamapi dRzyate tatsamyagjJAnAdyabhAvena sAmagrIvaikalyAd draSTavyam , manaHzuddhyAdisAmagrIvikalatayA dAnAdikriyA api niSphalA iSyanta evetydossH| yadi cAtra parasyaivabhUtA buddhiH syAt / kathaMbhUtA? ityAha- 'taM ciyetyAdi' tadeva dAnAdikriyANAM phalaM yadasmAdRzAmapi | pratyakSaM manaHprasAdAdi / idamuktaM bhavati- kRSyAdikriyA dRSTadhAnyAdyavAptiphalA dRSTAH, ato dAnAdikriyANAmapi dRSTameva manaHprasAdAdikaM phalaM bhaviSyati, kimadRSTakarmalakSaNaphalasAdhanena ? / tata iSTaviruddhasAdhanAd viruddho'yaM hetuH / tatra vayaM brUmaH- 'kiriyAsAmaNNAo ityAdi' asyApi manaHprasAdasya yat phalaM tad mama karma saMmatam / nanu manaHprasAdasyApi kathaM phalamabhidhIyate ? ityAha-kiriyAsAmaNNAu ti' idamuktaM bhavati- manaHprasAdo'pi kriyArUpa eva, tatazca yathA dAna-kRSyAdikAH kriyAH phalavatyaH, tathA kriyAsAmyAd manaHprasAdasyApi phalena bhavitavyameva, yacca tasya phalaM tat kamaiMva, iti na kazcid vyabhicAraH / yataH karmaNaH sakAzAt , kim ? ityAha- 'suha-dukkhaphalaM jau tti' sukha-duHkharUpaM phalaM sukha-duHkhaphalaM yato yasmAt karmaNaH |, yogena karmakeNAharatyanantaraM jIvaH / 2 kriyAphaLabhAvAd dAnAdInAM phalaM kRSariva / tadeva dAnAdiphalaM manaHprasAdAdi yadi buddhiH // 1615 // kriyAsAmAnyAd yatphalamasyApi tad mataM karma / tasya pariNAmarUpaM sukha-duHkhaphalaM yato bhUyaH / / 1616 // 3 gha.ja. 'tra' ||690 // sakhArAsasa Jan Education a l Forson and Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 691 // sakAzAjjAyate / katham ? bhUyaH puna: punarapi / kathaMbhUtaM yat sukha-duHkhaphalam ? ityAha- tasyaiva karmaNastajanakatvena yata pariNamanaM pariNAmastadrUpamiti / etaduktaM bhavati- yataH karmaNaH sakAzAt patikSaNaM tatpariNatirUpaM sukha-duHkhaphalaM pANinAM samupajAyate, tat karma manAprasAdakriyAyA api phalamabhimatam / Aha- nanvanantaragAthAyAM 'dAnAdikriyAphalaM karma' iti vadatA dAnAdikriyaiva karmaNaH kAraNamuktA, atra tu manaHprasAdAdikriyA tatkAraNamucyate, iti kathaM na pUrvAparavirodhaH / iti / satyam , kintu manaHprasAdAdikriyaivAnantaryeNa karmaNaH kAraNam , kevalaM tasyA api manAprasAdAdikriyAyA dAnAdikriyaiva kAraNam , ataH kAraNakAraNe kAraNopacArAdadoSa iti / / 1615 / / 1616 / / atra punarapi preryamAzaGkaya parihAramAha hoja maNovittIe dANAikie va jai phalaM buddhI / taM na nimittatAo piMDo vva ghaDassa vinneo // 1617 // atra parasya yadyevaMbhUtA buddhiH syAt / kathaMbhUtA ? ityAha- nanu manovRttamanaHprasatyAdikriyAyA dRSTarUpA dAnAdikriyaiva phalam , na svadRSTaM karmeti bhAvaH / ayamabhiprAyaH-dAnAdikriyAto manAprasAdAdayo jAyante, tebhyazca pravardhamAnaditsAdipariNAmaH punarapi dAnAdikriyAM karoti, evaM punaH punarapi dAnakriyApravRtteH saiva manaHprasAdAdeH phalamastu, na tu karmeti bhAvaH, dRSTaphalamAtreNaiva cari| tArthatvAt kimadRSTaphalakalpanena ? iti hRdayam / tadetad na / kutaH ? nimittatvAd-manaHprasAdAdikriyA prati dAnAdikriyAyA nimi| ttakAraNatvAdityarthaH, yathA mRtpiNDo ghaTasya nimittaM vijJeyastathA dAnAdikriyApi mnHprstteH| dRzyante hi pAtradAnAdibhyazcittAhAdAdayo jAyamAnAH / na ca yad yasya nimittaM tat tasyaiva phalaM vaktumucitam , dUraviruddhatvAditi // 1617 // punarapi dRSTAntIkRtakRSyAdikriyAvaSTambhenaiva sarvAsAmapi kriyANAM dRSTaphalamAtrarUpatAmeva sAdhayannAha prerakaHaivaM pi diTThaphalayA kiriyA na kammaphalA pasattA te / sA tammettaphala cciya jaha maMsaphalo pasuviNAso // 1618 // nanvevamapi yuSmadupanyastakRSyAdikriyAnidarzanenApItyarthaH, sarvA dAnAdikApi kriyA dRSTaphaladaiva prasaktA na karmaphalA / idamuktaM bhavati- yathA kRSyAdikriyA dRSTaphalamAtreNaivAvasitaprayojanA bhavati, tathA dAnAdikriyAyA api zlAghAdikaM kiJcid , bhaved manovRtterdAnAdikriyaiva yadi phalaM buddhiH / tad na nimittatvAt piNDa iva ghaTasya vijJeyaH // 1617 // 2 evamapi ephalA kriyA na karmaphalA prasaktA te / sA tanmAtraphalaiva yathA mAMsaphalaH pazubinAzaH1618 // Jan Education Intera For Personal and Private Use Only T www.janeltrary.ana
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 692 // dRSTaphalamastu, kimadRSTaphalakalpanena ? / kiMbahunA ?, sA kriyA sarvApi tanmAtraphalaiba dRSTamAtraphalaiva yujyate, nAdRSTaphalA, yathA dRSTamAMsamAtraphalA pazuvinAzakriyA; na hi pazuvizasanakriyAmadRSTAdharmaphalArtha ko'pyArabhate, kintu mAMsabhakSaNArtham / atastanmAtraphalaiva sA, tAvataivAvasitaprayojanatvAt / evaM dAnAdikriyAyA api dRSThamAtrameva zlAghAdikaM kizcit phalam , nAnyaditi // 1618 / / asyaivArthasya samarthanArtha kAraNAntaramAha pAyaM va jIvalogo vaTTai diTThaphalAsu kiriyAsu / adiTThaphalAsuM puNa vaTTai nAsaMkhabhAgo vi // 1619 // . loko'pi ca prAyeNa dRSTamAtraphalAkheva kRSi-vANijyAdikriyAsu pravartate, adRSTaphalAsu punardAnAdikriyAsu tadasaMkhyeyabhAgo'pi na vartate- katipayamAtra eva lokastAsu pravartate, na bahurityarthaH / tatazca hiMsAdInAmazubhakriyANAmadRSTaphalAbhAvAcchubhakriyANAmapi dAnAdInAmadRSTaphalAbhAvo bhaviSyati / iti parAbhiprAya iti / / 1619 / / bhagavAnAha somma ! jau cciya jIvA pAyaM diTThapphalAsu vaTuMti / adiTThaphalAo vi ya tAo paDivaja teNeva // 1620 // saumya ! ityanibhUterAmantraNam , yata eva prANinaH prAyeNa kRSi-vANijya-hiMsAdikAskheva dRSTaphalAsva zubhakriyAsu pravartante, adRSTaphalAsu punardAnAdikAsu zubhakriyAsu svalpA evaM pravartante, tenaiva tasmAdeva kAraNAt tA api kRSi hiMsAdikA dRSTaphalAH kriyA adRSTaphalA api pratipadyasvAbhyupagaccha / idamuktaM bhavati- yadyapi kRSi-hiMsAdikriyAkartAro dRSTaphalamAtrArthameva tAH samArabhante nAdharmArtham , tathApi te'dharmalakSaNaM pAparUpamadRSTaphalamaznuvata eva, anantasaMsArijIvAnyathAnupapatteH / te hi kRSi-hiMsAdikriyAnimittamanabhilaSitamapyadRSTaM pApalakSaNaM phalaM baddhA'nantaM saMsAraM paribhramanto'nantA iha tiSThanti, dAnAdikriyAnuSThAtArastu svalpA adRSTaM dharmarUpaM phalamAsAdya krameNa mucyanta iti / ___ nanu dAnAdikriyAnuSThAtRbhiryadadRSTaM dharmalakSaNaM phalamAzaMsitaM tat teSAM bhavatu, yaistu kRSi-hiMsAdikriyAkartRbhiradRSTamadharmarUpaM phalaM nAzaMsitaM tat teSAM kathaM bhavati ? iti cet / tadayuktam , na hyavikalaM kAraNaM svakArya janayat kasyApyAzaMsAmapekSate, kintvavikalakAraNatayA svakArya janayatyeva / vapturajJAtamapi hi kodravAdivIjaM kacid bhUpradeze patitaM jalAdisAmagrIsadbhAve'vikalakAraNatAM prApta 1ka.ga. "vinAzana' / 2 prAyo vA jIvaloko vartate dRSTaphalAsu kriyAsu / adRSTaphalAsu punarvartate nAsaMkhyabhAgo'pi // 16.9 // / saumya ! yata evaM jIvAH prAyo dRSTaphalAyu vartante / araSTaphalA api ca tAH pratipaya skha tenaiva // 1620 // // 692 // Jan Education Internation Foc Pesonal and Private Use Only www.janelbrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 693|| vatrAzaMsAbhAve'pi svakArya janayatyeva / avikalakAraNabhUtAzca kRSi-hiMsAdayo'dharmajanane / atastatkartRgatAzaMsA tatra kopayujyate / na ca dAnAdikriyAyAmapi vivekinaH phalAzaMsAM kurvate, tathApyavikalakAraNatayA viziSTatarameva tA dharmaphalaM janayanti / tasmAt zubhAyA azubhAyAzca sarvasyA api kriyAyA adRSTaM zubhA-'zubhaM phalamastyeveti pratipattavyam , anantasaMsArijIvasattAnyathAnupapatteriti sthitam / / 1620 // etadeva pratipAdayitumAha iharA adiharahiyA savve mucceja te apayatteNaM / adiTThAraMbho ceva kesabahulo bhavijAhi // 1621 // itarathA yadi kRSi-hiMsAdhazubhakriyANAmadRSTaM phalaM nAbhyupagamyeta, tadA te tatkartAro'dRSTaphalAbhAvAd maraNAnantarameva sarve'pyayatnena muccaran- saMsArakAraNAbhAvAd muktiM gaccheyuH, tatazca prAyaH zUnya eva saMsAra: syAdityarthaH / yazcAdRSTArambho'dRSTaphalAnAM dAnAdikriyANAM samArambhaH sa eva klezabahulaH saMsAraparibhramaNakAraNatayA durantaH syAt / tathAhi- te dAnAdikriyAnuSThAtArastadanuSThAnenAdRSTaphalAnubandhaM vidadhyuH, tato janmAntare tadvipAkamanubhavantastatpreritAH punarapi dAnAdikriyAsveva pravarteran , tato bhUyastaphalasaMcayAt tadvipAkAnubhUtiH, punarapi dAnAdikriyArambhaH, ityevamanantasaMtatimayaH saMsArasteSAM bhavet / tatraitat syAt , itthamapyastu, kAtra kilAsmAkaM bAdhA ? / atrocyate- iyamatra garIyasI bhavatAM bAdhA, yat kRSi-hiMsAdyazubhakriyAnuSThAtRNAmadRSTasaMcayAbhAve sarveSAM muktigamana eko'pi takriyAnuSThAtA saMsAre kApi nopalabhyeta, azubhatatphalavipAkAnubhavitA caiko'pi kacidapi na dRzyeta, dAnAdizubhakriyAnuSThAtAraH zubhatatphalavipAkAnubhavitAra eva ca kevalAH sarvatropalabhyeran , na caivaM dRzyate // 1621 // tasmAt kim ? ityAha jamaNiTThabhogabhAjo bahutaragA jaM ca nehamaipuvvaM / ahiTThANiTThaphalaM koi vikiriyaM samArabhai // 1622 // teNa paDivaja, kiriyA adidrugaMtiyapphalA savvA / diTThANegaMtaphalA sA vi adiTThANubhAveNa // 1623 // , itarathA'daSTarahitAH sarve mucyeraste prayatnena / adRSTArambha eva klezabahulo bhavet // 1621 // 2 yadaniSTabhogabhAjo bahutarakA yacca neha matipUrvAm / adRSTAniSTaphalAM kazcidapi kriyA samArabhate // 1522 // tena pratipayasva kriyASTakAntikaphalA sarvA / iSTAnakAntikaphalA sAyaraSTAnubhAvena // 1623 / / ha ka // 693 hamakaraskAra Jan Education Intera Foc Pesonal and Private Use Only www.janelbrary.org
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 694 // Jain Education Internat yasmAdaniSTabhogabhAjo bahutarA bhUyAMsaH - azubhakarmavipAkajanitaduHkhabhAja eva prANinaH pracurA ihopalabhyante, zubhakarmavipAkanibandhanasukhAnubhavitArastu svalpA eveti bhAvaH / tena tasmAt kAraNAt saumya ! pratipadyastra zubhAzubhA vA sarvA'pi kriyA, adRSTaM zubhAzubhaM karmarUpamaikAntikaM phalaM yasyAH sA'dRSTaikAntikaphaletyuttaragAthAyAM saMbandhaH / idamuktaM bhavati yena duHkhino'tra bahavaH prANino dRzyante sukhinastu svalpAH tena jJAyate - kRSi-vANijya hiMsAdikriyAnibandhanAzubhakarmarUpAdRSTaphalavipAko duHkhinAm, itareSAM tu dAnAdikriyA hetukazubhakarmarUpAdRSTaphalavipAka iti / vyatyayaH kasmAd na bhavati ? iti cet / ucyate- azubhakriyArambhi NAmeva bahutvAt zubhakriyAnuSThAtRNAmeva ca svalpatvAditi / atrAha - nanvazubhakriyArambhakANAmapi yadyadRSTaphalaM bhavati, tat kimiti dAnAdikriyArambhaka iva tadArambhakospi kazcit tadAzaMsAM kurvANo na dRzyate ? ityAha- 'jaM ca nehetyAdi' yasmAca nehA'dRSTamaniSTamazubhaM phalaM yasyAH sA'dRSTAniSTaphalA tAmityaMbhUta kriyAM matipUrvamAzaMsAbuddhipUrvikAM ko'pi samArabhate, ityato na ko'pi tadAzaMsAM kurvANo dRzyate / tasmAt sarvApi kriyAshakAntikaphaleti pratipadyakheti / punarapi kathaMbhUtAH ityAha- 'diTThANegataphala tti' dRSTaM dhAnya- draviNalAbhAdikamanaikAntikamavazyaMbhAvi phalaM yasyAH kRSivANijyAdikriyAyAH sA dRSTAnaikAntikaphalA sarvApi kriyA / idamuktaM bhavati - sarvasyA api kriyAyA adRSTaM phalaM tAvadekAntenaiva bhavati, yattu dRSTaphalaM tadanaikAntikameva- kasyAzcit tad bhavati kasyAvid netyarthaH / etacca dRSTaphalasyAnaikAntikatvamadRSTAnubhAvenaiveti pratipattavyam / na hi samAnasAdhanArabdhatulyakriyANAM dvayorvahUnAM vaikasya dRSTaphalavighAtaH, anyasya tu na ityetadadRSTahetumantareNopapadyata iti bhAvaH / etaccaiva prAguktameveti / / 1622 / / 1623 / / athavA, kimiha prayAsena ? prAgeva sAdhitaM karma / kayA yuktyA ? ityAha havA phalAu kammaM kajattaNao pasAhiyaM puNyaM / paramANavo ghaDassa va kiriyANa tayaM phalaM bhinnaM // 1624|| athavA, " jo tulasAhaNANaM phale viseso na so viNA heuM / kajjattaNao goyama ! ghaDo vva, heU ya so kammaM // 1 // ' 1 gha.ja. 'STaM draviNadhAnyalA' / 2 athavA phalAt karma kAryatvataH prasAdhitaM pUrvam / paramANavo ghaTasyeva kriyANAM tat phalaM bhinnam / / 1624 / / 3 gAthA 1613 | For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||694 || www.jainveltaaryair
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 695 // Jain Education Internat ityasyAM gAthAyAM prAgasmAbhiH karma prasAdhitameva / kutaH 1 ityAha- phalAt tulyasAdhanAnAM yaH phale vizeSastasmAdityarthaH / tato'pi phalavizeSAt kasmAt prasAdhitaM karma ? ityAha- kAryatvAt tasya phalavizeSasya yacca kArya tasya kAraNaM bhavatyeva yathA ghaTasya paramANavaH, yacceha kAraNaM tat karma / 'kiriyANa tayaM phalaM bhinnaM ti' tadeva ca karma sarvAsAmapi kriyANAmadRSTaM phalamityevamihApi sAdhyate / kathaMbhUtam 1 tAbhyaH kriyAbhyo bhinnam karmaNaH kAryatvAt kriyANAM ca kAraNatvAt, kAryakAraNayozca parasparaM | bhedAditi bhAvaH / / 1524 // atrAkSepa - parihArau prAha Aha naNu muttamevaM muttaM ciya kjjmuttimttaao| iha jaha muttattaNao ghaDassa paramANavo muttA // 1625 // Aha preraka :- nanu yadi kAryANAM zarIrAdInAM darzanAt tatkAraNabhUtaM karma sAdhyate, tarhi kAryasya mUrtasvAt karmApi mUrta prApnoti / AcArya uttaramAha - 'muttaM ciyetyAdi' yadasmAbhiH prayatnena sAdhayitavyam, tadbhavatApi parasiddhAntAnabhijJabAlabuddhitayA'niSTApAdanAbhiprAyeNa sAdhitameva, tathAhi vayamapi brUmaH- mUrtameva karma, tatkAryasya zarIrAdermUrtatvAt iha yasya yasya kArya mUrta tasya tasya kAraNamapi mUrtam, yathA ghaTasya paramANavaH, yazcAmUrta kArya na tasya kAraNaM mUrta, yathA jJAnasyAtmeti / samavAyikAraNaM cehAdhikriyate, na nimittakAraNabhUtA rUpA''lokAdaya iti / Aha- nanu sukha-duHkhAdayo'pi karmaNaH kAryam, atasteSAmamUrtatvAt karmaNomUrtatvamapi prAmoti / na hi mUrtAdamUrtaprasavo yujyate / na caikasya mUrtatvamamUrtatvaM ca yuktam, viruddhatvAt / atrocyate nanvata evAtra samavAyikAraNamadhikriyate, na nimittakAraNam, sukha-duHkhAdInAM cAtmadharmatvAdAtmaiva samavAyikAraNam, karma punasteSAmannapAnA 'hi vipAdivad nimittakAraNamevetyadoSa iti / 1625 / / karmaNo mUrtasvasAdhanAya hetvantarANyapyAha teha suhasaMvittIo saMbaMdhe veyaNubbhavAo ya / bajjhabalAhANAo pariNAmAo ya viSNeyaM // 1626 // AhAra ivAnala iva ghaDu vva nehAikayabalAhANo / khIramivodAharaNAI kammarUvittagamagAI || 1627 // 1 Aha nanu mUrtamevaM mUrtameva kAryamUrtimattvAt / iha yathA mUrtasvato ghaTasya paramANavo mUrtAH // 1625 // 2 tathA sukhasaMviseH saMbandhe vedanojavAya bAAvalAdhAnAt pariNAmAcca vijJeyam / / 1626 / / AhAra ivAnala iva ghaTa iva nehAdikRtabalAdhAnaH / kSIramivodAharaNAni karmarUpitvagamakAni // 1627 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 695 / /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 696 // iha prathamagAthopanyastahetucatuSTayasya dvitIyagAthAyAM yathAsaMkhyaM catvAro dRSTAntA drssttvyaaH| tatra mUrta karma, tatsaMbandhe sukhAdisaMvitteH, iha yatsaMbandhe sukhAdi saMvedyate tad mUrtaM dRSTam , yathA'zanAdyAhAraH, yaccAmRta na tatsaMbandha sukhAdisaMvidasti, yathA5skAzasaMbandhe, saMvedyate ca tatsaMbandhe sukhAdi, tasmAt mUrtaM karmeti / tathA, yatsaMbandhe vedanodbhavo bhavati tad mUrte dRSTam , yathA'nalo'gniH, bhavati ca karmasaMbandhe vedanodbhavaH, tasmAt tad mUrtamiti / tathA, mUta karma, Atmano jJAnAdInAM ca taddharmANAM vyatiriktatve sati bAdhena sak-candanA-'GganAdinA balasyopacayasyAdhIyamAnatvAt , yathA snehAdyAhitabalo ghaTaH, iha yasyAnAtma-vijJAnAdeH sato bAhyena vastunA balamAdhIyate tad mUrtaM dRSTam , yathA snehAdinA''dhIyamAnabalo ghaTaH, AdhIyate ca bArmithyAtvAdihetubhUtairvastubhiH karmaNa upacayalakSaNaM balam , tasmAt tad mUrtamiti / tathA, mUrta karma, AtmAdivyatiriktatve sati pariNAmitvAt , kSIramiveti / evamAdIni hetU-dAharaNAni karmaNo rUpitvagamakAnIti // 1626 // 1627 / / atra pariNAmitvAsiddhimAzaGkayottaramAha aha mayamasihameyaM pariNAmAu tti so vi kjjaao| siddho pariNAmo se dahipariNAmAdiva payassa // 1628 // _ atha 'pariNAmitvAt' ityasiddho'yaM heturiti mataM bhavataH / etadapyayuktam , yataH so'pi pariNAmaH siddhaH karmaNaH, 'kajjAu ti' karmakAryasya zarIrAdeH pariNAmitvadarzanAdityarthaH / iha yasya kArya pariNAmyupalabhyate tasyAtmano'pi pariNAmitvaM nizcIyate, yathA danastakAdibhAvena pariNAmAt payaso'pi pariNAmitvaM vijJAyata eveti // 1628 // yat pUrva sukha-duHkhAdivaicitryadarzanAt taddhetubhUtaM karma sAdhitaM, tatra punarapyAmibhUtirAhaabbhAdivigArANaM jaha vecittaM viNA vi kammeNa / taha jai saMsArINaM haveja ko nAma to doso ? // 1629 // Aha-nanu yathA'bhrAdivikArANAmantareNApi karma, vaicitryaM dRzyate, tathA tenaiva prakAreNa saMsArijIvaskandhAnAmapi sukhaduHkhAdibhAvena vaicitryaM yadi karma vinApi syAt , tataH ko nAma doSo bhavet ?-na ko'pItyarthaH // 1629 / / bhagavAnAha-- ka. kha. ga. 'bandhi tasmAt tatsaMbandhisukhAdisaMvedanAd muu| 2 madha matamasitametat pariNAmAditi so'pi kAryAt / siddhaH pariNAmasasya dadhipariNAmAdiva payasaH // 1 // 28 // 3 abhAdivikArANAM yathA vaicitryaM vinApi karmaNA / tathA yadi saMsAriNAM bhavet ko nAma tato doSaH // 29 // ETRACelod di Jan Education Internatio For Personal and private Use Only www.jannelbrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumAra ETSAMRAPraka vizeSA // 697 // kammammi va ko bheojaha bajjhakkhaMdhacittayA siddhaa| taha kammapoggalANa vi vicittayA jIvasahiyANaM // 1630 // yadyabhravikArANAM gandharvanagare-ndradhanurAdInAM gRha-devakula-prAkAra-taru-kRSNa-nIla-raktAdibhAvena vaicitryamiSyate saumya !, vAzabdasyApizabdArthatvAt , tarhi karmaNyapi ko bhedaH ko vizeSaH, yena tatra vaicitryaM nAbhyupagamyate ? / nanu hanta ! yathA sakalalokapratyakSANAmamISAM gandharvapura-zakakodaNDAdInAM bAhyaskandhAnAM vicitratA bhavato'pi siddhA, tathA tenaiva prakAreNAntarANAmapi karmaskandhAnAM pudgalamayatve samAne'pi jIvasahitatvasya vizeSavato vaicitryakAraNasadbhAve'pi sukha-duHkhAdijanakarUpatayA vicitratA kimiti neSyate ? / yadi hyabhrAdayo bAhyapudgalA nAnArUpatayA pariNamanti, tarhi jIvaiH parigRhItAH sutarAM te tathA pariNaMsyantIti bhAvaH // 1630 // evadeva bhAvayati baijjhANa cittayA jai paDivannA kaimmaNo viseseNa / jIvANugayassa mayA bhattINa vaisippinatthANaM // 1631 // yadi hi jIvAparigRhItAnAmapi bAhyAnAmabhrAdipudgalAnAM nAnAkArapariNatirUpA citratA tvayA pratipannA, tarhi jIvAnugatAnAM karma-pudgalAnAM vizeSata evAsmAkaM bhavatazca sA sammatA bhaviSyati, bhaktayo vicchittayastAsAmiva "citrAdiSu zilpinyastAnAm / ayamabhiprAyaH-citrakarAdizilpijIvaparigRhItAnAM citra-lepya-kASThakarmAnugatapudgalAnAM yA pariNAmacitratA sA vistrasApariNatendradhanurAdipudgalapariNAmacitratAyAH sakAzAd viziSTeveti pratyakSata eva dRzyate / ato jIvaparigRhItatvena karmapudgalAnAmapi sukha-duHkhAdivaicitryajananarUpA viziSTatarA pariNAmacitratA kathaM na syAt ? iti / / 1631 / / atra paraH mAha--- to jai taNumattaM ciya haveja kA kammakappaNA nAma ? / kamma pi naNu taNu cciya saNhayaramaMtarA navaraM // 1632 // evaM manyate paraH- yadyabhrAdivikArANAmiva karmapudgalAnAM vicitrapariNatirabhyupagamyate / tato bAhyaM sakalajanapratyakSaM tanumAtrame. karmaNi vA ko bhedo yathA bAyaskandhacitratA siddhA / tavA karmapudgalAnAmapi vicitratA jIvasahitAnAm // 1630 // 2 bAhyAnAM citratA yadi pratipannA karmaNo vizeSeNa / jIvAnugatasya matA bhaktInAmiva zilpinyastAnAm // 1631 // 3 gha.ja.'kammuNo' / 4 ka.kha. ga. jha.'va cittana' / 5 ka. sva. ga. 'citranya' / 6 tato yadi tanumAtrameva bhavet kA karmakalpanA nAma ? / karmApi nanu tanureva sUkSmatarAbhyantarA navaram // 1632 // // 697 // Jan Education Internatio For and Private Use Only www.janeibrary.org
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 698 // Jain Educationa Internati vedaM surUpa- kurUpa sukha-duHkhAdibhAvaiH svabhAvata evAbhrAdivikAravad vicitrarUpatayA pariNamati, ityetadevAstu kA nAma punastadvaicitryahetubhUtasyAntargakalpasya karmaNaH parikalpanA, svabhAvAdeva sarvasyApi pudgalapariNAmavaicitryasya siddhatvAt / iti / bhagavAnAha - 'kammaM pItyAdi / ayamabhiprAyaH- yadyabhrAdivikArANAmitra tanorvaicitryamabhyupagamyate, tarhi nanu karmApi tanuMrava, kArmaNazarIramevetyarthaH, kevalaM zlakSNatarA, atIndriyatvAt; abhyantarA ca, jIvena sahAtisaMzliSTatvAt / tatazca yathA'bhrAdivikAravad bAhyasthUratanorvaicitryamabhyupagamyate, tathA karmatanorapi tatkiM nAbhyupagamyate ? iti bhAvaH / / 1632 / / atha preryamAzaGkaya pariharannAha hi tI viNA doso lAe savvahA vippamukassa / dehaggahaNAbhAvo tau ya saMsAravocchitI // 1633 // prerakaH prAha - nanu bAhyAyA: sthUratanvA vaicitryaM pratyakSadRSTatvAdevAbhrAdivikAravadabhyupagacchAmaH / antaraGgAyAstu karmarUpAyAH sUkSmatanovaicitryaM kathamicchAmaH, tasyAH sarvathA'pratyakSatvAt ? / atha tadanabhyupagame doSaH ko'pyApatati, tato'rthApattereva tadvicitratASbhyupagantavyA, tarhi nivedyatAM kastayA vinA doSo'nuSajyate 1 / AcAryaH prAha- maraNakAle sthUlayA dRzyamAnatanvA sarvathA vipramutasya jantorbhavAntaragatasthUlatanugrahaNanibandhanabhUtAM sUkSmakarma tanumantareNAgretana dehagrahaNAbhAvalakSaNo doSaH samApayate / na hi niSkArameva zarIrAntaragrahaNaM yujyate / tatazca dehAntaragrahaNAnupapattermaraNAnantaraM sarvasyApyazarIratvAdayatnenaiva saMsAravyavacchittiH syAt 1633 tato'pi ca kiM syAt ? ityAha sevvavimokkhAbattI nikkAraNau vva savvasaMsAro / bhavamukkANaM va puNo saMsaraNamao aNAsAso // 1634 // tataH saMsAravyavacchedAnantaraM sarvasyApi jIvarAzermokSApattirbhavet / athAzarIrANAmapi saMsAraparyaTanam tarhi niSkAraNa eva sarvasyApi saMsAraH syAt, bhavamuktAnAM ca siddhAnAmitthaM punarapyakasmAd niSkAraNa eva saMsArapAtaH syAt / tathaiva ca tatra saMsaraNam / tatazca mokSe'pyanAzvAsa iti / / 1634 / / 1 kastayA vinA doSaH sthUlayA sarvathA vipramuktasya / dehagrahaNAbhAvastatazca saMsAravyavacchittiH // 1633 // 2 sarvavimokSApattirniSkAraNako vA sarvasaMsAraH / bhavamuktAnAM vA punaH saMsaraNamato'nAzvAsaH // 1634 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||698 || www.jainerary.sing
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 699 // punaH prakArAntareNa preryamAhamuttassAmuttimayA jIveNa kahaM haveja saMbaMdho ? / somma ! ghaDassa vva nabhasA jaha vA davvassa kiriyaae||1635|| nanu mRta karmeti prAga bhavadbhiH samarthitam / tasya ca mUrtasya karmaNo'martena jIvena saha kathaM saMyogalakSaNaH samavAyalakSaNo vA saMbandhaH | syAt / ataH karmasiddhAvapyetadaparameva randhra pshyaamH| bhagavAnAha-saumya ! yathA mUrtasya ghaTasyAmUrtena nabhasA saMyogalakSaNaH saMbandhastathA'trApi jIva-karmaNoH / yathA vA dravyasyAGgulyAdeH kriyayA''kuzcanAdikayA saha samavAyalakSaNaH saMbandhaH, tathA'trApi jIva-karmaNArayamiti // 1635 // prakArAntareNApi jIva-karmaNoH saMbandhasiddhimAha ahavA paccakkhaM ciya jIvovanibaMdhaNaM jaha sarIraM / ciTThai kammayamevaM bhavaMtare jIvasaMjuttaM // 1636 // athavA, yathedaM bAhyaM sthUlazarIraM jIvopanibandhanaM jIvena saha saMbaddhaM pratyakSopalabhyamAnameva tiSThati sarvatra ceSTate, evaM bhavAntaraM gacchatA jIvena saha saMyukta kArmaNazarIraM pratipadyasva / atha brUSe- dharmA-'dharmanimittaM jIvasaMbaddhaM bAhyaM zarIraM pravartate, tarhi pRcchAmo bhavantam- tAvapi dharmA-'dhamA~ mUtauM vA bhavetAm , amUtauM vA / yadi mUrtI, tarhi tayorapyamUrtenAtmanA saha kathaM saMbandhaH / atha tayostena sahAsau kathamapi bhavati, tarhi karmaNo'pi tena sArdhamayaM kasmAd na syAt / / athAmUtau dharmA-'dharmI, tarhi bAhyamUrtastharazarIreNa saha tayoH saMbandhaH kathaM syAt , mUrtA-'mUrtayorbhavadabhiprAyeNa saMbandhAyogAt / na cAsaMbaddhayostayorbAhyazarIraceSTAnimittatvamupapadyate, atiprasaGgAt / atha mUrtayorapi tayorvAhyazarIreNa mUrteNa saheSyate saMbandhaH, tarhi jIva-karmaNostatsadbhAve kaH pradveSaH ? iti // 1636 // athAparAvAkSepa-parihArau pAhamutteNAmuttimao uvaghAyA-'NuggahA kahaM hojA ? / jaha viNNANAINaM mairApANosahAIhiM // 1637 // // 699 // , mUrtasyAmUrtimatA jIvana kathaM bhavet saMbandhaH ? / saumya ! ghaTasyeva nabhasA yathA vA anyasya kriyayA // 1635 // 2 athavA pratyakSameva jIvopanivandhanaM yathA zarIram / tiSThati kArmaNamevaM bhavAntare jIvasaMyuktam / / 1636 // 3 mUrteNAmUrtimata upaghAtA-'nugrahI kathaM bhavetAm ? / yathA vijJAnAdInAM madirApAnI-padhAdibhiH // 163.. Jan Education in tema Fonden
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 ||700 // Jain Educationia Internation nanu mUrtena karmaNAmUrtimato jIvasya kathamAhAda-paritApAdyanugrahopaghAtau syAtAm / na hyamUrtasya nabhaso mUrtermalayajajvajvAlAdibhistau yujyate iti bhAvaH / atrottaramAha- 'jaha viSNANAINamityAdi' yathA'mUrtAnAmapi vijJAna-vividiSA- dhRti-smRtyAdijIvadharmANAM mUtairapi madirApAna hatpUra - viSa- pipIlikAdibhirbhakSitairupaghAtaH kriyate, payaH-zarkarA - ghRtapUrNabheSajAdibhistvanugraha ityevamihApIti / etacca jIvasyAmUrtatvamabhyupagamyoktam / / 1637 / / yadivA, amUrtospi sarvathA'sau na bhavatIti darzayannAha - ahavA gato'yaM saMsArI savvahA amuttoti / jamaNAikammasaMtaipariNAmAvannarUvo so // 1638 // athavA, nAyamekAnto yaduta - saMsArI jIvaH sarvathA'mUrta iti / kutaH 1 / yad yasmAdanAdikarmasantatipariNAmApanaM vacaya:piNDanyAyenAnAdikarma saMtAna pariNatisvarUpatAM prAptaM rUpaM yasya sa tathA / tatazca mUrtakarmaNaH kathaJcidananyatvAd mRrto'pi kathaJcijjIvaH / iti mUrtena karmaNA bhavata eva tasyAnugraho-paghAtau, nabhasastvamUrtasvAt, acetanatvAcca tau na bhavata eveti / / 1638 / / kathaM punaH karmaNo'nAdi saMtAnaH 1 ityAha tANo'NAI uparopparaM heuhe ubhAvAo / dehassa ya kammassa ya goyama ! bIyaM- kurANaM va // 1639 // anAdiH karmaNaH santAna iti pratijJA / deha karmaNoH parasparaM hetuhetumadbhAvAditi hetuH / bIjA-'Gkurayoriveti dRSTAntaH / yathA bIjenA'Gkuro janyate, aGkurAdapi krameNa vIjamupajAyate; evaM dehena karma janyate, karmaNA tu deha ityevaM punaH punarapi parasparamanAdikAlInahetuhetumadbhAvAdityarthaH / iha yayoranyo'nyaM hetuhetumadbhAvastayoranAdiH santAnaH, yathA bIjAGkura pitRputrAdInAm, tathA ca deha- karmaNoH, tato'nAdiH karmasantAna iti / / 1639 // vedoktadvAreNApi karma sAdhayannAha - kaimme cAsai goyama ! jamaggihottAi saggakAmassa / veyavihiyaM viharaNai dANAiphalaM ca loyammi || 1640 // 1 athavA naikAnto'yaM saMsArI sarvathA'mUrta iti / yadanAdikarma santatipariNAmApannarUpaH saH // 1638 // 2 santAno'nAdistu parasparaM hetuhetubhAvAt / dehasya ca karmaNazca gautama ! bIjA-'Gkurayoriva / 1639 // 3 karmaNi cAsati gautama ! yadagnihotrAdi svargakAmasya / vedavihitaM vihanyate dAnAdiphalaM ca loke // 1640 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 700 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRha vizeSA0 // 701 // karmaNi cA'sati gautama ! agnihotrAdinA svargakAmasya vedavihitaM yat kimapi svargAdiphalaM tad vihanyate, svargAdeH zubha- karmahetutvAta , tasya ca bhavatA'nabhyupagamAt / loke ca yad dAnAdikriyANAM phalaM svargAdikaM prasiddhaM tadapi vihanyeta / ayuktaM cedam , "kiriyAphalabhAvAo dANAINaM phalaM kisIe bva' ityAdinA prativihitatvAditi // 1640 // karmAnabhyupagame ca yadIzvarAdayo jagadvaicitryakartAra iSyante tadapyayuktamiti darzayannAha kaimmamaNicchaMto vA sukhai ciya jIvamIsarAiM vA / maNNasi dehAINaM jaM kattAraM na so jutto // 1641 // karma vA'nicchannagnibhUte gautama ! yaM karmarahitatvAt zuddhameva jIvamAtmAnamIzvarAMvyaktakAla-niyati yadRcchAdikaM vA dehAdInAM kartAraM manyase, tatrApyucyate-nAsau zuddhajIva-zvarAdiH kartA yujyata iti // 1641 // kutaH ? ityAha uvagaraNAbhAvAo niccedvA-'muttayAio vA vi / IsaradehAraMbhe vi tullayA vA'NavatthA vA // 1642 // nAyamIzvarajIvAdirakarmA zarIrAdikAryANyArabhate, upakaraNAbhAvAt , daNDAdyupakaraNarahitakulAlavat / na ca karma vinA zarIrAdyArambhe jIvAdInAmanyadupakaraNaM ghaTate, garbhAdyavasthAsvanyopakaraNAsaMbhavAt , zukra-zoNitAdigrahaNasyApyakarmaNo'nupapatteH / athavA, anyathA prayogaH kriyate-'nicaDhetyAdi' nAkarmA zarIrAdhArabhate, nizceSTatvAt , AkAzavat , tathA'mUrtatvAt , AdizabdAdazarIratvAt , niSkriyatvAt , sarvagatatvAt , AkAzavadevaH tathA, ekatvAt , ekaparamANuvadityAdi / athocyate- zarIravAnIzvaraH, sarvANyapi dehAdikAryANyArabhate / nanvIzvaradehArambhe'pi tarhi tulyatA paryanuyogasya, tathAhi- akarmA nArabhate nijazarIramIzvaraH, nirupakaraNatvAt , daNDAdirahitakulAlavaditi / athAnyaH ko'pIzvarastaccharIrArambhAya pravartate / tataH so'pi zarIravAn , azarIro vaa'| yadyazarIraH, tarhi nArabhate, nirupakaraNatvAt , ityAdi saiva vaktavyatA / atha zarIravAn , tarhi taccharIrArambhe'pi tulyatA, so'pyakarmA nijazarIraM nArabhate, nirupakaraNatvAdityAdi / atha taccharIramanyaH zarIravAnArabhate / atastasyApyanyaH, tasyApyanya ityevamanavasthA / aniSTa ca sarvametat / tasmAd nezvaro dehAdInAM kartA, kintu karmasadvitIyo jIva eva / niSpayojanazcezvaro dehAdIn kurvannunmattakalpa eva 1 gAthA 1615 / 2 karmAnicchan vA zuddhameva jIvamIzvarAdi vA / manyase dehAdInAM yaM kartAraM na sa yuktaH // 1641 // 3 ka. ga. 'rAyukta' / 4 upakaraNAbhAvAd niceSTA-'mUrtatAdito vApi / IzvaradehArambhe'pi tulyatA vA'navasthA vA // 1642 // // 701 // in Education Internat NA Foresonal and Private Use Only www.jaineibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. hadatiH / 702 // syAt , saprayojanakartRtve punrniishvrtvprsnggH| na cAnAdizuddhasya dehAdikaraNecchA yujyate, tasyA rAgavikalparUpatvAt , ityAdyatra bahu vaktavyam , granthagahanatAprasaGgAttu nocyata iti / anenaiva vidhAnena viSNu-brahmAdayo'pi pratyuktA draSTavyA iti / / 1642 // athAzaGkAntaraM pratividhAtumAhaahava sahAvaM manasi vinnnnaannghnnaaiveyvuttaao| taha bahudosaM goyama ! tANaM ca payANamayamattho // 1643 // atha "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH" ityAdivedavacanazravaNAt svabhAvaM dehAdInAM kartAraM manyase, yataH kecidAhuH "sarvahetunirAzaMsaM bhAvAnAM janma varNyate / svabhAvavAdibhiste hi nAhuH svamapi kAraNam // 1 // rAjIvakaNTakAdInAM vaicitryaM kaH karoti hi ! / mayUracandrikAdirvA vicitraH kena nirmitaH ? // 2 // kAdAcitkaM yadatrAsti niHzeSaM tadahetukam / yathA kaNTakataikSaNyAdi tathA caite sukhAdayaH // 3 // " tadetad yathA tvaM manyase gautama !, tathA'bhyupagamyamAnaM bahudoSameva; tathAhi- yo dehAdInAM kartA svabhAvo'bhyupagamyate, sa kiM vastuvizeSo vA, akAraNatA vA, vastudharmo vA ?, iti trayI gatiH / tatra na tAvad vastuvizeSaH, tadgrAhakamamANAbhAvAt / apramANakasyAbhyupagame karmApi ki nAbhyupagamyate, tasyApi tvadabhiprAyeNApramANakatvAt / kizca, vastuvizeSaH sa svabhAvo mUrtI vA syAt , amRto vA ? / yadi mUrtaH, tarhi svabhAva iti nAmAntareNa kamaiMvoktaM syAt / athAmUrtaH, tarhi nAsau kasyApi kartA, amUrtatvAt , nirupakaraNatvAcca, vyomavaditi / na ca mUrtasya zarIrAdeH kAryasyAmUrtaM kAraNamanurUpam , AkAzavaditi / athAkAraNatA svabhAva iSyate, tatrApyabhidadhmahe- nanvevaM satyakAraNaM zarIrAdyutpadyata ityayamarthaH syAt , tathA ca sati kAraNAbhAvasya samAnatvAd yugapadevAzeSadehotpAdaprasaGgaH / apica, itthamahetukamAkasmikaM zarIrAdyutpadyata ityabhyupagataM bhavet / etaccAyuktameva, yato yadahetukamAkasmikaM na tadAdimatpatiniyatAkAram , yathA'bhrAdivikAraH, AdimatpatiniyatAkAraM ca zarIrAdi / tasmAd nAkasmikam , kintu karmahetukameva / patiniyatAkAratvAdeva copakaraNasahitakartRnivartyameva zarIrAdikaM ghaTAdivaditi gamyata eva / na ca garbhAdyavasthAsu karmaNo'nyadupakaraNaM ghaTata ityuktameva / atha vastuno dharmaH svabhAvo'bhyupagamyate / tathApyasau yadyAtmadharmo vijJAnAdivat , tarhi na zarIrAdikAraNamasau, a. 1 athavA svabhAva mampase vijJAnadhanAdivedokkAt / tathA bahudoSaM gautama ! teSAM ca padAnAmayamarthaH // 1643 // PARESere // 702 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 1100311 Jain Educationa Internatio mUrtatvAt, AkAzavat ityabhihitameva / atha mUrtavastudharmo'sau tarhi siddhasAdhyatA, karmaNo'pi pudgalAstikAya paryAyavizeSatvenAsmAbhirabhyupagatatvAditi / apaca, "puruSa evedaM sarvam - " ityAdivedavAkyazravaNAd bhavataH karmAstitvasaMzayaH / eSAM hi vedapadAnAmayamarthastava cetasi viparivartate - puruSa AtmA, evakAro'vadhAraNe, sa ca puruSAtiriktasya karma prakRtI-zvarAdeH sattAvyavacchedArthaH, idaM sarva- pratyakSaM vartamAnaM cetanAcetanakharUpam, 'miM' iti vAkyAlaGkAre, yad bhUtam - atItam, yacca bhAvyaM bhaviSyad muktisaMsArAvapi sa evetyarthaH / utAmRtatvasyezAna iti / utazabdo'pyarthe / apizabdazca samuccaye / amRtatvasya ca - amaraNabhAvasya mokSasyezAnaH prabhurityarthaH / yadanenAtirohatIti / cazabdasya luptasya darzanAd yaccAnena - AhAraNa, atirohati- atizayena dRddhimupaiti / yadejati calati, pazvAdi / yad | naijati - na calati parvatAdi / yad dUre mervAdi / yadu antike- uzabdo'vadhAraNe, yadanti ke samIpe tadapi puruSa evetyarthaH / yadantaH- madhye, asya - cetanAcetanasya sarvasya yadeva sarvasyApyasya bAhyataH; tat sarvaM puruSa eveti / atastadvyatiriktasya karmaNaH kila sattA duHzraddheyeti te matiH / tathA, "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH" ityAdInyapi vedapadAni karmAbhAvapratipAdakAni manyase tvam atrAyevakArasya karmAdisattAvyavacchedaparatvAt / tadevameteSAM "puruSa evedadam - " ityAdInAM "vijJAnaghana " - AdInAM ca vedapadAnAM nAyamartho yo bhavatazcetasi vartate, kintu teSAM padAnAmayaM bhAvArtha:- " puruSa evedaM sarvam - " ityAdIni tAvat puruSastutiparANi jAtyAdimatyAga he to radvaitabhAvanApratipAdakAni ca vartante, na tu karmasattAvyavacchedakAni / vedavAkyAni hi kAnicida vidhivAdaparANi, kAnyapyarthavAdagadhAnAni, aparANi tvanuvAdaparANi / tatra "agnihotraM juhuyAt svargakAmaH" ityAdIni vidhivAdaparANi / arthavAdastu dvidhA - stutyarthavAdaH, nindArthavAdazca / tatra "puruSa evedaM sarvam - " ityAdikaH stutyarthavAdaH, tathA tatra "sa sarvavid yasyaiSA mahimA bhuvi divye brahmapure hyeSa vyoni AtmAsu pratiSThitastamakSaraM vedayate yastu sa sarvajJaH sarvavit sarvamevAviveza" iti tathA, "ekayA pUrNayAhUtyA sarvAn kAmAnavApnoti" ityAdikazca sarvo'pi stutyarthavAdaH / " ekayA pUrNayA" ityAdividhivAdospi kasmAd na bhavati 1 iti cet / ucyate- zeSasyAgnihotrAdyanuSThAnasya vaiyarthyaprasaGgAditi / " eSa vaH prathamo yajJo yo'gniSTomaH, yo'nenAniSTvA'nyena yajate sa gartamabhyapatat" atra pazumedhAdInAM prathamakaraNaM nindyata ityayaM nindArthavAdaH / "dvAdaza mAsAH saMvatsaraH" "agniruSNaH " " agnirhimasya bheSajam" ityAdIni tu vedavAkyAnyanuvAda1. cha. 'diprathamagaNadhara likhitave' 2 gha. ja. 'pUrvayA' For Personal and Private Use Only 000000eeded?A? bRhadvatiH / // 703 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ P vizeSA. // 704 // dhAnAni, lokamasiddhasyaivArthasyaiteSvanuvAdAditi / tasmAt "puruSa evedaM sarvam" ityAdIni vedapadAni stutyarthavAdapradhAnAni draSTavyAni | "vijJAnaghana evaitebhyaH" ityatrApyayamartha:-vijJAnaghanAkhyaH puruSa evAyaM bhUtebhyo'rthAntaraM vartate / sa ca kartA, kArya ca zarIrAdikamiti prAk sAdhitameva / tatazca kartRkAryAbhyAmarthAntaraM karaNamanumIyate; tathAhi- yatra kartR-kAryabhAvastatrAvazyaMbhAvi karaNam , yathA'yaskArA-'yApiNDasadbhAve saMdaMzaH, yaccAvAtmanaH zarIrAdikAryanivRttau karaNabhAvamApadyate tat 'karma' iti pratipadyasva / apica, sAkSAdeva karmasattApratipAdakAni zrayanta eva vedavAkyAni, tadyathA- "puNyaH puNyena karmaNA pApaH pApena karmaNA" ityAdi / tasmAdAgamAdapi siddha pratipadyasva karmeti // 1643 // evaM bhagavatA'bhihite'gnibhUtiH kiM kRtavAn ? ityAha 'chinnammi saMsayammi jiNeNa jarA-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1644 // asyAH pUrvavadeva vyAkhyA / ityekonacatvAriMzadgAthArthaH // 1644 // // iti dvitIyo gaNadharavAdaH samAptaH // atha tRtIyagaNadharasya vAyubhUtervaktavyatAmabhidhitsurAha te pavvaie souM taio Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 1645 // tAvindrabhUtya-'gnibhUtI prabajitau zrutvA tRtIyo vAyubhUtinAmA dvijopAdhyAyo jinasakAzamAgacchati sAtizayanijabandhudvaya niSkramaNAkarNanAjjhagiti vigalitAbhimAno bhagavati saMjAtasarvajJapratyayaH sannevamavadhAryAgataH- vrajAmi tatrAhamapi, bande bhagavantaM zrImanmahAvIram , vanditvA ca paryupAse- paryupAsti karomi tasya bhagavata iti // 1645 // aparaM ca, kiM vikalpya samAgato'sau ? ityAha chinne saMzaya jinena jarA-maraNavipramuktena / sa zramaNaH prabajitaH paJcabhiH saha khaNDikazataiH // 1644 // 2 to pramajitI zrutvA tRtIya Agacchati jinasakAzam / vrajAmi vande vanditvA paryupAse // 1645 // ||704 // hArapasAsana Educ a to For Personal and Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 705 // sIsatteNovagayA saMpayamiMda-ggibhUiNo jassa / tihuyaNakayappaNAmo sa mahAbhAgo'bhigamaNijjo // 1646 // tadabhigamaNa-baMdaNo-vAsaNAiNA hoja pUyapAvo'haM / vocchiNNasaMsao vA vottuM patto jinnsgaase.||1647|| htiH| pratapApo vizuddhapApo'pagatapApa ityarthaH / zeSaM sugamam // 1646 // 1647 // tataH kim ? ityAha AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisI NaM // 1648 // vyAkhyA pUrvavaditi // 1648 // itthaM sagauravaM sAJjasamAbhASito'pi bhagavatA sakalatrailokyAtizAyinI tasya rUpAdisamRddhimabhivIkSya kSobhAdasamartho hRdgatasaMzayaM praSTuM vismayAt tUSNImAzritaH punarapyuktaH / kim ? ityAha tejIva tassarIraM ti saMsao na vi ya pucchase kiMci / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho||1649|| he AyuSman vAyubhUte ! 'tadeva vastu jIvastadeva ca zarIram , na punaranyat' ityevaMbhUtastava saMzayo vartate, nApica tadapanodArtha kizcid mA pRcchasi / nanu yajJapATAd nirgacchatA tvayA'bhihitamAsIt- 'vocchiNNasaMsao vA' iti, tat kimiti na kizcit pRcchasi / ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazravaNanibandhano vartate / teSAM ca vedapadAnAmartha tvaM na jAnAsi, tena saMzayaM kuruSe / teSAM cAyaM vakSyamANalakSaNo'rtha iti / / 1649 // yathA ca vAyubhUterayaM saMzayastathA vizeSata eva bhASyakAro bhAvayannAhavaisuhAibhUyasamudayasaMbhUyA ceyaNa tti te sakA / patteyamadiTThA vi hu majaMgamau vva samudAye // 1650 // , ziSyatvenopagatI sAMpratamindrA-unibhUtI yasya / tribhuvanakRtapraNAmaH sa mahAbhAgo'bhigamanIyaH // 1646 // tadabhigamana-vandamo-pAsanAdinA bhaveyaM pUtapApo'ham / vyavacchinAsaMzayo boktvA prApto jinasakAze // 1647 // 2 pa.ja. 'm'| gAthA 1600 - tajIvastapArIramiti saMzayo nApi ca pRcchasi kiJcit ? / vedapadAna cArtha na jAnAsi teSAmayamarthaH // 1549 // 5 vasudhAdibhUtasamudayasaMbhUtA cetaneti taba zaGkA / pratyekamadRSTA'pi khalu mayAjAmada haba samudAye // 115. // 705 // JanEducational Internation For Personal and Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA jaha majaMgesu mao vIsumadiTTho vi samudae houM / kAlaMtare viNassai taha bhUyagaNammi ceyaNNam // 1651 // vasudhA pRthvI, AdizabdAdapa-tejo vAyuparigrahaH, vasudhAdaya eva bhavantIti kRtvA bhUtAni vasudhAdibhUtAni, teSAM samudayaH parasparamIlanapariNatirvasudhAdibhUtasamudayaH, tasmAt prAgasatI saMbhUtA saMjAtA, cetanetyevaMbhUtA tava zaGkA / sA ca cetanA pRthivyAdibhUteSu pratyekAvasthAyAmadRSTApi dhAtakIkusuma-guDo-dakAdiSu madyAGgeSu mada iva tatsamudAye saMbhUteti pratyakSata eva dRzyate / tadevamanvayadvAreNa cetanAyA bhUtasamudAyadharmatA darzitA / atha vyatirekadvAreNa tasyAstAM darzayitumAha- 'jaha majagesu ityAdi' yathA ca madyAGgeSu madabhAvaH pratyekAvasthAyAmadRSTo'pi tatsamudAye bhUtvA tataH kiyantamapi kAlaM sthitvA kAlAntare tathAvidhasAmagrIvazAt kutazcid vinazyati, tathA bhUtagaNe'pi pratyekapasacaitanyaM bhUtvA tataH kAlAntare vinazyati / tato'nvaya-vyatirekAbhyAM nizcIyate- bhUtadharma eva caitanyam / idamatra hRdayam- yat samudAyiSu pratyekaM nopalabhyate tatsamudAye copalabhyate, tat tatsamudAyamAtradharma eva, yathA madyAGgasamudAyadharmo madaH / sa hi madyAneSu viSvag nopalabhyate, tatsamudAye copalabhyate, atastaddharmaH / evaM cetanApi bhUtasamudAya bhavati, pRthaga na bhavati, atstddhrmH| dharma-dharmiNozcAbheda eva, bhede ghaTa-paTayoriva dharmi-dharmabhAvAprasaGgAt / tasmAt sa eva jIvastadeva ca zarIram / vAkyAntareSu punaH zarIrAd bhinnaH zrUyate jIvaH, tadyathA- 'na hi cai sazarIrasya priyA-'priyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyApiye na spRzataH" ityAdi / tatastava saMzaya iti // 1650 // 1651 // atrottaramAha petteyamabhAvAo na reNutellaM va samudaye ceyA / majjaMgesuM tu mao vIsuM pi na savvaso natthi // 1652 // 'na samudaye ceya tti' na bhUtasamudayamAtraprabhavA cetanA, 'patteyamabhAvAu tti' bhUtapratyekAvasthAyAM tasyA aMzato'pi sarvathA'nuH palabdherityarthaH / kiM yathA kiMmabhavaM na bhavati ? ityAha- 'na reNunellaM va tti' yathA pratyekaM sarvathA'nupalambhAd reNukaNasamudAyamabhavaM tailaM na bhavatItyarthaH / prayogaH- yad yeSu pRthagavasthAyAM sarvathA nopalabhyate tat teSAM samudAye'pi na bhavati, yathA sikatAkaNasamudAye 706 // , yathA madyAGgeSu mado viSvagadRSTo'pi samudaye bhUtvA / kAlAntare vinazyati tathA bhUtagaNe'pi caitanyam // 1651 // 2 pratyekamabhAvAdUna reNutailamiva samudaye cetanA / madyAneSu tu mado viSvagapi na sarvazo nAsti / / 1652 // in Education Internatio For Personal and Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadara ka bRhadA vizeSA0 1707|| tailam / yattu teSAM samudAye bhavati na tasya pRthag vyavasthiteSu teSu sarvathA'nupalambhaH, yathaikaikatilAvasthAyAM tailasya, sarvathA nopalabhyate ca bhUteSu pratyekAvasthAyAM cetanA, tasmAd nAsau tatsamudAyamAtraprabhavA, kintvapatterevAnyat kimapi jIvalakSaNaM kAraNAntaraM bhUtasamudAyAtiriktaM tatra saMghaTTitaM, yata iyaM prabhavatIti pratipattavyam / Ai- 'pratyekAvasthAyAM sarvathA'nupalambhAt' ityanaikAntiko'yaM hetuH, pratyekAvasthAyAM sarvathA'nupalabdhasyApi madasya madyAGgasamudAya darzanAt , ityAzaGkyAha- 'majaMgesu ityAdi dhAtakIkusumAdiSu madyAGgeSu punarviSvak pRthaga na sarvathA mado nAsti, apitu yA ca yAvatI ca madamAtrA pRthagapi tessvstyvetyrthH| tato nAnaikAntikatA hetoriti / / 1652 // bhUteSvapyevaM bhaviSyatIti cet / naitadevam / kutaH ? ityAhabhaimi-dhaNi-vitaNhayAI patteyaM pi hu jahA mayaMgesu / taha jai bhUesu bhave ceyA to samudaye hojjA // 1653 // yathA pratyekAvasthAyAM dhAtakIkusumeSu yA ca yAvatI ca bhramizcitabhramApAdanazaktirasti, guDa-drAkSe-kSurasAdiSu punardhANirataptijananazaktirasti, udake tu vitRSNatAkaraNazaktirasti, AdizabdAdanyeSvapi madyAGgaSvanyApi yathAsaMbhavaM zaktirvAcyA; tathA tenaiva prakAreNa vyasteSvapi pRthivyAdibhUteSu yadi kAcicaitanyazaktirabhaviSyat , tadA tatsamudAye saMpUrNA spaSTA cetanA syAt , na caitadasti, tasmAd na bhUtasamudAyamAtraprabhaveyamiti / / 1653 // nanu yadi pratyekAvasthAyAM madyAGgeSu sarvathaiva madazaktirna syAt tadA kiM dUSaNaM syAt ? ityAhajai vA savvAbhAvo vIsu to kiM tadaMganiyamo'yaM / tassamudayaniyamo vA annesu vi to havejjAhi // 1654 // ___ yadi ca madyAGgeSu pRthagavasthAyAM sarvathaiva madazaktyabhAvaH, tarhi ko'yaM tadaGganiyamaH- ko'yaM dhAtakIkusumAdInAM madyAGgatAniyamaH, tatsamudAyaniyamo vA- kimiti madyArthI dhAtakIkusumAdInyevAnveSayati, tatsamudAyaM kimiti niyamena mIlayati ? ityarthaH, nanvanyeSvapi ca bhasmA-'zma-gomayAdiSu samuditeSu madyaM bhavediti / / 1654 // atha madyAGgeSu pratyekAvasthAyAmapi madazaktisadbhAvaM sAdhitamAkarNya kadAcit para evaM brUyAt / kim ? ityAha15. ja. 'ghaTita' / 2 bhrami-dhrANi-vitRSNatAdayaH pratyekamapi khalu yathA madAGgeSu / tathA yadi bhUteSu bhavecetanA tataH samudaye bhavet / / 1653 / / yadi vA sarvAbhAvo viSvak tataH kiM tadaGganiyamo'yam / tatsamudayaniyamo bA'nyeSvapi tato bhavet // 1654 / / 707 // Jan Education Intemat For Personal and Private Use Only www.janeltrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 708 // Jain Educationa Internatio bhUyANaM patteyaM pi ceyaNA samudae darisaNAo / jaha majjaMgesu mao mai tti heU na siddho'yaM // 1655 // syAt parasya matiH- sAdhUktaM yat- pRthagapi madyAGgeSu kiJcid madasAmarthyamastIti / etadeva hi mama bhUteSu vyst|vsthaayaaN caitanyAstitvasiddhAvudAharaNaM bhaviSyati, tathAhi -- vyasteSvapi bhUteSu caitanyamasti tatsamudAye tadarzanAt, madyAGgeSu madavaditi / yathA madyAGgeSu madaH pRthagalpatvAd nAtispaSTaH, tatsamudAye tvabhivyaktimeti tathA bhUteSvapi pRthagavasthAyAmaNIyasI cetanA, tatsamudAye tu bhUyamiti / atrottaramAha - 'heU na siddho'yamiti' 'cetanAyA bhUtasamudAye darzanAt ityasiddho'yaM heturityarthaH, Atmano bhUtasamudAyAntargatatvena cetanAyAstaddharmatvAt, AtmAbhAve ca tatsamudAye'pi tadasiddherasiddho'yaM heturiti bhAvaH / yadi hi bhUtasamudAyamAnA bhavet tadA mRtazarIre'pyupalabhyeta / vAyostadAnIM tatrAbhAvAt tadanupalambha iti cet / naivam, nalikAdiprayogatastaprakSepe'pi tadanupalabdheH / tejastadAnIM tatra nAstIti cet / na tatprakSepe'pi tadanupalambhAt / viziSTatejo vAyvabhAvAdanupalambha iti cet / kiM nAmAtmasatvaM vihAyA'nyat tadvaiziSTayam 1, nanu saMjJAntareNAtmasatvameva tvayApi pratipAditaM syAditi / / 1655 // atha parasyottaramAzaGkaya pratividhAtumAha- ne paccakkhaviroho goyama ! taM nANumANabhAvAo / tuha paccakkhaviroho patteyaM bhUyaceya ttiM // 1656 // nanu pratyakSaviruddhamevedaM yat- bhUtasamudAye satyupalabhyamAnApi cetanA na tatsamudAyasyetyabhidhIyate / na hi ghaTe rUpAdaya upalabhyamAnA na ghaTasyeti vaktumucitam / tadayuktam, yato na bhU-jalasamudAyamAtre upalabhyamAnA api haritAdayastanmAtraprabhavA iti zakyate vaktum / tIjamAdhakAnumAnena bAdhyate'sAvupalambha iti cet / tadetadihApi samAnam / etadevAha - 'goyametyAdi' vAyubhUterapIndrabhUtisodaryabhrAtRtvena samAnagotratvAd 'gautama !' ityevamAmantraNam, yattvaM brUSe tadetad na, bhUtasamudAyAtiriktAtmasAdhakAnumAna sadbhAvAt, tata|stenaiva tvatpratyakSasya bAdhitatvAditi bhAvaH / pratyuta tavaiva pratyakSavirodhaH / kiM kurvataH ? ityAha- 'patteyaM bhUyaceya tti' 'bruvata:' iti zeSaH / pratyekAvasthAyAM pRthivyAdibhUteSu caitanyAbhAvasyaiva darzanAt tadastitvaM pratyakSeNaiva vAdhyata iti 'pratyekaM bhUteSu cetanA' iti tastatra pratyakSavirodha ityarthaH / / 1656 / / 1 bhUtAnAM pratyekamapi cetanA samudaye darzanAt / yathA macAGgeSu mado matiriti heturna siddho'yam // 1655 // 2 nanu pratyakSavirodho gautama ! tad nAnumAnabhAvAt / tava pratyakSavirodhaH pratyekaM bhUtacetaneti // 1656 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 708 ||
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 709 // Jain Educationa Internatio kiM punastadAtmasAdhakamanumAnam 1 ityAha bhUiMdiyovaladdhANusaraNao tehiM bhinnarUvarasa | ceyA paMcagavakkhovalaDapurisassa vA sarao || 1657 // tebhyo bhUtendriyebhyo bhinnarUpasya kasyApi dharmazcetaneti pratijJA / bhUtendriyopalabdhArthAnusmaraNAditi hetuH / yathA paJcabhirgavAkSairupalabdhAnarthAnanusmaratastadatiriktasya kasyApi devadattAdeH puruSasya cetaneti dRSTAntaH / ayamatra tAtparyArthaH - iha ya eko gairakairupalabdhAnarthAnanusmarati sa tebhyo bhedavAn dRSTaH, yathA paJcabhirgavAkSairupalabdhAnarthAnanusmaran devadattaH, yazca yasmAd bhUtendriyAmakasamudAyAd bhinno na bhavati, kiM tarhi ? ananyaH, nAyameko'nekopalabdhAnAmarthAnAmanusmartA, yathA zabdAdigrAhakamanovijJAnavizeSaH, tairupalabhyAnusmarato'pi ca tadanatiriktatve devadattasyApi gavAkSamAtraprasaGgo bAdhakaM pramANam / indriyANyevopalabhante, na punastairanya upalabhata iti cet / na, 'taduparame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt, tadvyApAre ca kadAcidanupalambhAt' ityanantarameva vakSyamANatvAditi || 1657 // anumAnAntaramapyAtmasiddhaye mAha teMduvarame visaraNao tavvAvAre vi novalaMbhAo / iMdiya bhinnassa maI paMcagatrakkhANubhaviNo vva // 1658 // indriyebhyo bhinnasyaiva kasyApIyaM ghaTAdijJAnalakSaNA matiriti pratijJA / taduparame'pi - andhatva- vAdhiryAdyavasthAyAmindriyavyApArAbhAve'pi tadvAreNopalabdhAnAmarthAnAmanusmaraNAditi hetuH / athavA, asyAmeva pratijJAyAM tayApAre'pi - indriyavyApRtAvapi kadAcidanupayuktAvasthAyAm, vastvanulambhAdityaparo hetuH / yadi hIndriyANyeva draSTuNi bhaveyuH tarhi kimiti visphAritA sthApi guNazrotrAdIndriyavargasyApi yogyadezasthitAnAmapi rUpa - zabdAdi vastUnAmanupayuktasya anyamanaskasya zUnyacittasyopalambho na bhavati / tato jJAyate - indriyagrAmavyatiriktasyaiva kasyacidayamupalambhaH, yathA paJcabhirgavAkSairyoSidAdi vastUnyanubhaviturdarza kasyeti dRSTAntaH / atrApi prayogAbhyAM tAtparyamupadarzyate, tadyathA- iha yo yaduparame'pi yairupalabdhAnAmarthAnAmanusmartA sa tebhyo vyatirikto dRSTaH, 1 bhUtendriyopalabdhAnusmaraNatastebhyo bhinnarUpasya / cetanA paJcagavAkSopalabdhapuruSasyeva smarataH // 1657 // 2 taduparame'pi smaraNatastavyApAre'pi nopalambhAt / indriyabhizasya matiH paJcagavAkSAnubhavina iva // 1658 // 3ka. sa. ga. 'yadupa' For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 709 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ samA vizeSA0 710 // yathA gavAkSarupalabdhAnAmarthAnAM gavAkSoparame'pi devadattaH, anusmarati cAyamAtmA'ndha-badhiratvAdikAle pIndriyopalabdhAnarthAn , ataH sa| tebhyo'rthAntaramiti / tathA, indriyebhyo vyatirikta AtmA, tayApAre'pyanupalambhAt , iha yo yayApAre'pi yairupalabhyAnarthAn nopalabhate sa tebhyo bhinno dRSTaH, yathA'sthagitagavAkSo'pyanyamanaskatayA'nupayukto'pazyaMstabhyo devadatta iti // 1658 // aparamapi bhUtendriyavyatiriktAtmasAdhakamanumAnamAha-- uvalabbhannaNa vigAragahaNao tadahio dhuvaM atthi / puvAvaravAtAyaNagahaNavigArAipuriso vva // 1659 // iha dhruvaM nizcitaM tadadhikastebhya indriyebhyaH samadhiko bhinnaH samasti jIvaH, anyenopalabhyAnyena vikAragrahaNAt , iha yo'nyenopalabhyAnyena vikAraM pratipadyate sa tasmAd bhinno dRSTaH, yathA pravaraprAsAdoparItastataH padaparipATI kurvANaH pUrvavAtAyanena ramaNImavalokyAparavAtAyanena samAgatAyAstasyAH karAdinA kucasparzAdivikAramupadarzayan devadattaH, tathA cAyamAtmA cakSuSA'mlIkAmanantaM dRSTvA rasanena hallAsa-lAlAstrAvAdivikAraM pratipadyate, tasmAt tayobhinna iti / athavA, grahaNazabdamihA''dAnaparyAyaM kRtvA'nyathAnumAna vidhIyate- indriyebhyo vyatirikta AtmA, anyenopalabhyAnyena grahaNAt , iha ya AdeyaM ghaTAdikamarthamanyanopalabhyAnyana gRhNAti sa tAbhyAM bhedavAn dRSTaH, yathA pUrvavAtAyanena ghaTAdikamupalabhyAparavAtAyanena gRhNAnastAbhyAM devadattaH, gRhNAti ca cakSuSopa| labdhaM ghaTAdikamartha hastAdinA jIvaH, tatastAbhyAM bhinna iti / / 1659 / / athAnyadanumAnam sevvediuvalaDANusaraNao tadahio'NumaMtavyo / jaha paMcabhinnavinnANapurisavinnANasaMpanno // 1660 // sarvendriyopalabdhArthAnusmaraNataH kAraNAt tadadhiko'sti jIvaH / dRSTAntamAha- yathA paJca ca te bhinnavijJAnAzca paJcabhinnavijJAnA icchAvazAt pratyeka sparza-rasa-gandha-rUpa-zabdopayogavanta ityarthaH, paJcabhinnavijJAnAzca te puruSAzca paJcabhinnavijJAnapuruSAsteSAM yAni sparzAdiviSayANi vijJAnAni taiH saMpannastadvettA yaH SaSThaH puruSastebhyaH paJcabhyo bhinnH| idamatra tAtparyam - ya iha yairupalabdhAnAmanAmeko'nusmartA sa tebhyo bhinno dRSTaH, yathecchAnuvidhAyizabdAdibhinnajAtIyavijJAnapuruSapaJcakAt tadazeSavijJAnAbhijJaH pumAn , icchAnuvidhAyizabdAdibhinna 1 upalabhyAnyena vikAragrahaNatastadadhiko dhruvamasti / pUrvAparavAtAyanagrahaNavikArAdipuruSa iva // 1659 // 2 srvendriyoplbdhaanusmrnntstddhiko'numntvyH| yathA paJcabhitravijJAnapuruSavijJAnasaMpannaH // 1650 // ||710 // Jan Education Internation Forson and Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 711 // Jain Education Internationa jAtIya vijJAnendriyapaJcakAzeSavijJAnavettA cAyameka AtmA, tasmAdindriyapaJcakAd bhinna eveti / zabdAdibhinnavijJAna puruSapaJcakasyaiva pRthagindriyANAmupalabdhisaGgato'niSTApAdanAd viruddho'yaM heturiti cet / na icchAnuvidhAyivizeSaNAt icchAyAzcendriyANAmasaMbha vAt, sahakArikAraNatayopalabdhikAraNamAtratAyA indriyeSvapi sadbhAvAt, upacAratasteSAmapyupalabdheravirodhAdadoSaH / kiJca, pratipazyupAmAtramevaitat na hyatIndriyeSvartheSvekAntenaiva yuktyanveSaNaparairbhAvyam; uktaM ca "Agamazcopapattizca saMpUrNa dRSTikAraNam / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye // 1 // " iti / / 1660 / / athAparamapi bhUtavyatiriktAtmasAdhakamanumAnamAha- 'viSNANaMtarapuvvaM bAlaNNANamiha nANabhAvAo / jaha bAlanANaputraM juvanANaM taM ca dehahiaM // 1661 // anyavijJAnapUrvakamidaM bAlavijJAnam vijJAnatvAt iha yad vijJAnaM tadanyavijJAnapUrvakaM dRSTam, yathA bAlavijJAnapUrvakaM yutravijJAnam, yadvijJAnapUrvakaM cedaM bAlavijJAnaM taccharIrAdanyadeva, pUrvazarIratyAge'pIhatyavijJAnakAraNatvAt tasya ca vijJAnasya guNatvena guNinamAtmAnamantareNAsaMbhavAt taccharIravyatiriktamAtmAnaM vyavasyAmaH, na tu zarIramevAtmeti / vijJAnatvAditi pratijJArthaikadezatvAdasiddho heturiti cet / na, vizeSasya pakSIkRtatvAt / bhavati ca vizeSe pakSIkRte sAmAnyaM hetuH yathA'nityo varNAtmakaH zabdaH, zabdasvAt, meghazabdavat / evamihApi bAlavijJAnamanyavijJAnapUrvakamiti vizeSaH pakSIkRtaH, na tu sAmAnyavijJAnamanyavijJAnapUrvakamiti pakSIkRtaM yena vijJAnatvAditi pratijJArthaikadezaH syAt, yathA'nityaH zabdaH zabdatvAdityAdi // 1661 // athAnyadanumAnam -- mAhilAsa aNNAhArAhilAsapuvvo'yaM / jaha saMpayAhilAso'NubhUio so ya dehahio || 1662 // gautama ! AdyaH stanAbhilASo bAlasyAyamanyAbhilASapUrvakaH, anubhUteH- anubhavAtmakatvAt, samitAbhilASavaditi / athavA, 'abhilASatvAt' ityayamanukto'pi heturdraSTavyaH, iha yo'bhilASaH so'nyAbhilASapUrvako dRSTaH, yathA sAMpratAbhilASaH, yadabhilASapUrvaka 1 vijJAnAntarapUrva bAlajJAnamiha jJAnabhAvAt / yathA bAlajJAnapUrva yuvajJAnaM taca dehAdhikam // 166 // 2 prathamaH stanAbhilASosnyAhArAbhilASapUrvo'yam / yathA sAMpratAbhilASo'nubhUtitaH sa ca dehAdhikaH // 1662 // 3 . ja. 'yo'yamAdyaH' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 711 // www.jainelibrary.ing
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvRttiH / 7 // 712 // thAyamAdyaH stanAbhilASaH sa zarIrAdanya eva, pUrvazarIraparityAge'pIhatyAbhilASakAraNatvAt / jJAnaguNazcAbhilASo na guNinamantareNa saMbhavati / ato yastasyAzrayabhUto guNI sa zarIrAtirikta Atmeti / Aha- nanvanaikAntiko'yam , srvsyaa'pybhilaasspuurvktvaanupptteH| na hi mokSAbhilASo mokSAbhilASapUrvako ghaTate / tadayuktam , abhiprAyAparijJAnAt , yo hi stanAbhilASaH sa sAmAnyenaivAbhilASapUrvaka ityetadevAsmAbhirucyate, na punarvizeSeNa brUmaH- 'stanAbhilApo'nyastanAbhilASapUrvakaH' iti / evaM ca sAmAnyoktI mokSAbhilASapakSe'pi ghaTata eva, mokSAbhilASasyApi sAmAnyenA'nyAbhilASapUrvakatvAditi // 1662 // anumAnAntaramAha-- bolasarIraM dehatarapuvvaM indiyAimattAo / juvadeho bAlAdiva sa jassa deho sa dehi tti // 1663 // bAlazarIraM zarIrAntarapUrvakam , indriyAdimattvAt , iha yadindriyAdimat , tadanyadehapUrvakaM dRSTam , yathA yuvazarIraM bAladehapUrvakam , yatpUrvakaM cedaM bAlazarIraM tadasmAt zarIrAdarthAntaram , tadatyaye'pIhatyazarIropAdAnAt , yasya ca taccharIraM sa bhavAntarayAyI zarIrAdarthAntarabhUto dehavAnastyAtmA, na punaH zarIramevAtmeti siddhamiti // 1663 // anumAnAntaramAha aNNasuha-dukkhapuvvaM suhAi bAlassa saMpaisuhaM va / aNubhUimayattaNao aNubhUimao ya jIvo ti||1664|| anyasukhapUrvakamidamArya bAlasukham , anubhavAtmakatvAt , sAMpratasukhavat , yatsukhapUrvakaM cedamAdyaM sukham, taccharIrAdanyadeva, tadatyaye'pIhatyasukhakAraNatvAt / guNazcAyam , sa ca guNinamantareNa na saMbhavati, ato yastasyAzrayabhUto guNI sa dehAdarthAntaram , iti sukhAnubhUtimayo jIva iti siddham / evaM duHkha-rAga-dveSa-bhaya-zokAdayo'pyAyojanIyA iti // 1664 // atha prAg jIvakarmasiddhAbuktAnyapyanumAnAnyatrApi jIvasiddhiprastAvAd mandasmRtyanugrahArthaM punarapyAhasaMtANo'NAI u paropparaM heu-heubhaavaao| dehassa ya kammassa ya goyama ! bIyaM-kurANaM va // 1665 // // 712 // 1 bAlazarIraM dehAntarapUrvamindriyAdimattvAt / yuvadeho bAlAdiva sa yasya dehaH sa dehIti // 1663 // 2 anyasukha-duHkhapUrva sukhAdi bAlasya sAMpratasukhamiva / anubhUtimayatvato'nubhUtimayazca jIva iti // 16 // gAthA 1639 / Hiresire JanEducationaintam
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ samA vizeSA0 dvRttiH / // 713|| sarakAra yadi nAma deha-karmaNoranAdiH saMtAnaH, tarhi jIvasiddhau kimAyAtam ? ityAhato kamma-sarIrANaM kattAraM karaNa-kajjabhAvAo / paDivajja tadabbhahiaM daMDa-ghaDANaM kulAlaM va // 1666 // tthi sarIravihAyA painiyayAgArao ghttssev| akkhANaM ca karaNao daMDAINaM kulAlo bva // 1667 // athidiyavisayANaM aayaannaadeybhaavo'vssN| kammAra ivAdAyA loe saMDAsa-lohANaM // 1668 // bhottA dehAINaM bhojjattaNao naro vva bhattassa / saMghAyAittaNao atthi ya atthI gharasseva // 1669 // jo kattAi sa jIvo sajjhaviruddho tti te maI hojjA / muttAipasaMgAo taM no saMsAriNo doso // 1670 // AsAM vyAkhyA pUrvavadeveti // 1666 // 1667 // 1668 // 1669 // 1670 // atha sugatamatAnusArI kazcidAha- nanu sarvapadArthAnAM kSaNanazvaratvAjjIvasyApi kSaNikatayA zarIreNa sadaiva vinaSTatvAd vastutaH zarIrAt tasyAnarthAntarataiva, iti kiM tabyatiriktatvasAdhanaprayAsena ? ityatrAha jAissaro na vigao saraNAo bAlajAisaraNo vva / jaha vA sadesavattaM naro saraMto videsammi // 1671 // iha yo jAtismaro jIvaH sa prAgbhavikazarIravigame'pi sati na vigata iti pratijJA / 'saraNAu tti' smaraNAditi hetuH / yathA | bAlajAtau bAlajanmani vRttaM smaratIti bAlajAtismaraNo vRddha iti dRssttaantH| yathA vA, svadeze mAlavakamadhyadezAdau vRttaM videze'pi gato naraH smaran na vigataH / idamuktaM bhavati- yo'nyadeza-kAlAdyanubhUtamartha smarati so'vinaSTo dRSTaH, yathA bAlakAlAnubhUtAnAmarthAnAmanusmartA vRddhAdyavasthAyAM devdttH| yastu vinaSTo nAsau kizcidanusmarati, yathA jnmaanntrmevoprtH| na ca pUrvapUrvakSaNAnubhUtamAhitasaMskArA uttarottarakSaNAH smarantIti vaktavyam , pUrva-pUrvekSaNAnAM niranvayavinAzena sarvathA vinaSTatvAt , uttarottarakSaNAnAM sarvathA'nyatvAt / na cAnyAnubhUtamanyo'nusmarati, devadattAnubhUtasya yajJadattAnusmaraNaprasaGgAditi // 1671 // , tataH karma-zarIrayoH katAraM karaNa-kAryabhAvAt / pratipadyasva tadabhyadhikaM daNDa-ghaTayoH kulAlamiva // 1655 // 2 gAthA 1567 / 3 pUrvatra 'dehassa sthi vihAyA' iti pAThaH / 4 gAthA 1568 / 5 gAthA 1569 / 6 gAthA 1570 / 7 gha. ja. 'ityAha' / * jAtimaro na vigataH smaraNAd bALajAtimaNa iva / yathA vA svadezavRttaM naraH sAran videze // 1601 // samakara pahara-hara 35A ||713 in Education Internationa Forson and Private Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 714 // atha parAbhiprAyamAzaGkaya pratividhAtumAha aha mannasi khaNio vi hu sumarai vinnaannsNtigunnaao| tahavi sarIrAdaNNo siddho viNNANasaMtANo // 1672 // idttiH| athaivaM manyase tvam- kSaNiko'pi kSaNabhaGguro'pi jIvaH pUrvavRttAntaM smaratyeva / kutaH ? ityAha-vijJAnAnAM vijJAnakSaNAnAM saMtatiH saMtAnastasyA guNastatsAmarthyarUpastasmAditi, kSaNasaMtAnasyAvasthitatvAt kSaNanazvaro'pi smrtiityrthH| atrottaramAha- nanu tathApyevamapi sati jJAnalakSaNasantAnasyAgretanazarIrasaMkrAnterbhavAntarasadbhAvaH sidhyati, sarvazarIrebhyazca vijJAnasaMtAnasyetthamarthAntaratA sAdhitA bhavati, avicchinna vijJAnasantAnAtmakazcaivaM zarIrAdarthAntarabhUta AtmA siddho bhavatIti / tadevaM parabhavamaGgIkRtyAvinaSTasmaraNamAveditam // 1672 // ___ idAnImihabhavamaGgIkRtyAha-| athavA, kSaNikatvamabhyupagamyoktam , adhunA tat kSaNikameva na bhavatItyAha-- na ya savvaheva khaNiaMnANaM pubovlisrnnaao| khaNio na sarai bhUyaM jaha jmmaannNtrvinttttho||1673|| na ca sarvathaiva kSaNikaM jJAnaM vaktuM yujyate / kathazcittu kSaNikatAM bhagavAnapIcchatyeva, iti 'sarvathaiva' ityuktam / kasmAt punarjJAnaM na kSaNikam ? ityAha-pUrvopalabdhasya bAlakAlAdyanubhUtasyArthasya vRddhatvAdyavasthAyAmapi smaraNadarzanAt / na caitadekAntakSaNikatve satyupapadyate / kutaH ? ityAha- 'khaNio ityAdi' yaH kSaNiko nAyaM bhUtamatItaM smarati, yathA janmAnantaravinaSTaH, ekAntakSaNika ceSyate jJAnam , ataH smaraNAbhAvaprasaGga iti // 1673 // kSaNikajJAnapakSe dUSaNAntaramadhyAha-- jaissegamegabaMdhaNamegaMteNa khaNiyaM ya viNNANaM / savvakhaNiyaviNNANaM tassAjuttaM kadAcidavi // 1674 // yasya vAdino bauddhasya 'ekavijJAnasaMtatayaH sattvAH' iti vacanAdekamevAsahAyaM jJAnaM tasya 'sarvamapi vastu kSaNikam' ityevaMbhUtaM vijJAnaM kadAcidapi na yuktamiti sNbndhH| iSyate ca sarvakSaNikatAvijJAnaM saugataH, 'yat sat tat sarve kSaNikam' tathA, 'kSaNikAH 1 atha manyase kSaNiko'pi khalu smarati vijJAnasaMtatiguNAt / tathApi zarIrAdanyaH siddho vijJAnasaMtAnaH // 1672 // 2 gha. ja. 'ktvme'| ||714 // 3 na ca sarvadhaiva kSaNikaM jJAnaM pUrvopalabdhasmaraNAt / kSaNiko na smarati bhUtaM yathA janmAnantaravinaSTaH // 1673 // 4 yasyaikamekabandhanamekAntena kSaNikaM ca vijJAnam / sarvakSaNika vijJAnaM tasthAyuktaM kadAcidapi // 1674 // kAlA Jin Education Infoma Forson and Private Us Only www.jainetbrary.org
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 sarvasaMskArAH' ityAdivacanAt / etacca kSaNikatA grAhakajJAnasyaikatve na saMbhavatyeva / yadi hi trilokIlagataiH sarvairapi kSaNikaiH | padArthaH puraH sthitvA tadekaM vijJAnaM janyeta tadA tadetajjAnIyAd yaduta- 'kSaNikAH sarve'pyamI padArthAH' iti / na caivaM sarvairapi taistajjanyate / kutaH ? ityAha- 'egabaMdhaNaM ti' yasmAdekameva pratiniyataM bandhanaM nibandhanamAlambanaM yasya tadekavandhanaM jJAnam, ataH kathamazeSavastustomavyApinIM kSaNikatAmavabudhyeta ? / apica, ekAlambanatve'pi yayazeSapadArthaviSayANAmapi jJAnAnAM yugapadutpattiriSyate, AtmA ca tadarthAnusmartA, tadA syAdazeSapadArthakSaNikatAparijJAnam / na cAzeSArthagrAhakAnekajJAnAnAM yugapadutpattiriSyate / // 715 / / I Jain Educations Internation kiJca tadekamadhye kAryaviSayamapi ca vijJAnaM sarvapadArthagatAM kSaNikatAmajJAsyadeva yadyutpazyanantaradhvaMsi nAbhaviSyat / avinAza hi tadavasthitatayopaviSTaM sadanyamanyaM cArthamutpattyanantaramuparamantaM dRSTrA 'sarvamevAsmadvarjamasmatsajAtIyavarja ca vastu kSaNikameva ityavabudhyeta, na caitadasti / kutaH 1, ityAha- 'egaMteNa khaNiyaM ceti' yasya ca bauddhasyaikAntena kSaNikaM kSaNadhvaMsyeva vijJAnaM, na punazcirAvasthAyi tasya kathaM sarvavastugatakSaNikatAparijJAnaM syAt ? / tasmAdakSaNikameva pramAtR jJAnameSTavyam / tacca guNatvAdanurUpaM guNinamAtmAnamantareNa na saMbhavati / ataH siddhaH zarIrAd vyatirikta Atmeti / / 1674 / / uktagAthoktameva kaJcidarthaM bhAvayati savinaya cijammANaMtarahayaM ca taM kiha Nu / nAhiti subahuyaviSNANavisayakhayabhaMgayAINi ? || 1675 // yat svaviSayamAtraniyataM janmAnantarahataM ca pramAt vijJAnaM tatkathaM subahuvijJAnaviSayagatAn kSaNabhaGga-nirAtmakatva sukha-duHkhatAdIn dharmAn jJAsyati ? na kathaJcidityarthaH / / 1675 / / atra paramatamAzaGkya pariharannAha gihijja savvabhaMgaM jai ya maI saviSayANumANAo / taM pi na jao'NumANaM juttaM sattAisiDIo || 1676 // yadi ca parasyaivaMbhUtA matiH syAd yaduta - ekamapi - ekAlambanamapi kSaNikamapi ca pramAtR vijJAnaM sarvavastugatakSaNabhaGgaM gRhNIyAt / kutaH ? ityAha- svaviSayAnumAnAt / etaduktaM bhavati yasmAdayamasmadviSayaH kSaNikaH, ahaM ca kSaNanazvararUpam, tato 1 yad svaviSayaniyatameva janmAnantarahataM ca tat kathaM nu / jJAsyati subahukavijJAnaviSayakSayabhaGgakAdIni 1 / / 1675 // 2 gRhNIyAt sarvabhaGgaM yadi ca matiH svaviSayAnumAnAt / tadapi na yato'numAnaM yuktaM sattAdisiddhau // 1676 // For Personal and Private Use Only bRhdvRttiH| / / 715 / /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA / / 716 / / Jain Education Internatio vijJAnasAmyAdanyAnyapi vijJAnAni kSaNikAni viSayasAmyAccAnye'pi viSayAH sarve'pi kSaNikAH, ityevaM svaM ca viSayAca svaviSayAstadanumAnAt sarvasyApi vastustomasya kSaNikatvAdi gRhyate / atra dUSaNamAha- 'taM pItyAdi' tadapi na yuktaM na ghaTamAnakam / kutaH 1 ityAha- yatastat svaviSayAnumAnamanyeSAM vijJAnAnAmanyaviSayANAM ca pakSIkRtAnAM sattAdiprasiddhAveva yujyate / nahi satvenApyaprasiddhekSaNikatAdidharmaH sAdhyamAno vibhrAjate / ko hi nAma zabdAdiSvAdAveva sacvenApratIteSu kRtakatvAdinA'nityatvAdidharmAn sAdhayati, 'tatra pakSaH prasiddha dharmI' ityAdivacanAt ? / na cedamekamekAlambanaM kSaNikaM ca jJAnametad voDhuM zaknoni yaduta- anyajJAnAni santi, tadviSayAzca vidyante, teSAM ca viSayANAM svaviSayajJAnajananasvabhAvAdaya evaMbhUtA dharmAH santIti / etadaparijJAne ca kathameteSAM kSaNikatAM sAdhayiSyati, dharmiNa evAprasiddheH 1 syAdetat svaviSayAnumAnAdevAnyavijJAnAdisattApi setsyatyeva, tathAhi - yathA'hamasmi tathAnyAnyapi jJAnAni santi, yathA ca madviSayo vidyate, evamanye'pi jJAnaviSayA vidyanta eva; yathA cAhaM madviSayazca kSaNikaH evamanyajJAnAni tadviSayAzca kSaNikA eveti, evaM sarveSAM sattvaM kSaNikatA ca svaviSayAnumAnAdeva setsyatIti / etadapyayuktam, yataH sarvakSaNikatAgrAhakaM jJAnaM kSaNanazvaratvAjjanmAnantaraM 'mRta ivAhasmi, kSaNikaM ca' ityevamAtmAnamapi nAvabudhyate, anyaparijJAnaM tu tasya dUrotsAritameva / kiJca tat svaviSayamAtrasyApi kSaNikatAM nAvagacchati, samAnakAlameva dvayorapi vinaSTatvAt / yadi hi svaviSayaM vinazyantaM dRSTvA tadgatakSaNikatAM nizcitya svayaM pazcAt kAlAntare tad vinazyet tadA syAt tasya svaviSayakSaNikatApratipattiH, na caitadasti, jJAnasya viSayasya ca nijanijakSaNaM janayitvA samAnakAlameva vinAzAbhyupagamAt / na ca svasaMvedanapratyakSeNa, indriyapratyakSeNa vA kSaNikatA gRhyata iti saugatairiSyate, anumAnagamyatvena tasyAstairabhyupagamAditi / / 1676 // atra parasyottaramAzaGkaya nirAcikIrSurAha vAsA usAvi huvAsitta- vAsaNijjANaM / juttA samecca doNhaM na u jammANaMtarahayassa || 1677 // syAdetat pUrvapUrvavijJAnakSaNairuttarottara vijJAnakSaNAnAmevaMbhUtA vAsanA janyate, yayA'nyavijJAna-tadviSayANAM sacca-kSaNikatAdIn dharmAnekakAlambanaM kSaNikamapi ca vijJAnaM jAnAti, ataH sarvakSaNikatAjJAnaM saugatAnAM na virudhyate / tadapyayuktam, yataH sApi 3 jAnIyAd vAsanA tu sApi khalu vAsi vAsanIyayoH / yuktA sametya dvayorna tu janmAnantarahatasya // 1677 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 716 // www.janetary.ang
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 717 // Jain Educationa Internation vAsanA vAsaka cAsanIyayordvayorapi sametya saMyujya vidyamAnayoreva yuktA, na tu janmAnantarameva hatasya vinaSTasya / vAsya - vAsakayozca saMyogenAvasthAne kSaNikatAhAniprasaGgaH / kiJca, sApi vAsanA kSaNikA, akSaNikA vA 1 / kSaNikatve kathaM tadvazAt sarvakSaNikatAparijJAnam ? | akSaNikatve tu pratijJAhAniriti / / 1677 / / tadevaM parapakSaM dUSayitvA sAMprataM svapakSamupadidarzayiSurupasaMharannAha bahuviSNANappabhavo jugavamaNegatthayA'havegassa / viSNANAvatthA vA paDuJcavittIvighAo vA // 1678 // viSNANakhaNaviNAse dosA iccAdayo pasajjati / na uThiyasaMbhUyaccuyaviNNANamayammi jIvammi // 1679 // tadevaM vijJAnasya pratikSaNaM vinAze'bhyupagamyamAne ityAdayo doSAH prasajanti / ke punaste doSAH ? ityAha- 'bahuviSNANetyAdi' ityevaM saMbandhaH / kSaNanazvaravijJAnavAdinA bhuvanatrayAntarvartisarvArthagrahaNArthaM yugapadeva bahUnAM jJAnAnAM prabhava utpAdo'bhyupagantavyaH, tadAzrayabhUtazca tadddaSTAnAmarthAnAmanusmartA'vasthita AtmA'bhyupagantavyaH; anyathA 'yat sat tat sabai kSaNikam ' ' kSaNikAH sarve saMskArAH' 'nirAtmAnaH sarve bhAvAH' ityAdi sarvakSaNikatAdivijJAnaM nopapadyeta, tadabhyupagame ca svamatatyAgaprasaktiH / athavA, kSaNikaM vijJAnamicchataikasyApi vijJAnasya yugapadanekArthanA - sarvabhavanAntargatArthagrAhitA'bhyupagantavyA yena sarvakSaNikatAdivijJAnamupapadyate, na caitadivyate, dRzyate vA / 'viSNANAvatthA va tti' yadivA, avasthAnamavasthA, vijJAnasyAvasthA vijJAnAvasthA'bhyupagantavyA bhavati / idamuktaM bhavati- vijJAnasyAnalpakalpAgrazo'vasthAnameSTavyam, yena tat sarvadA samAsInamanyAnyavastuvinazvaratAM vIkSamANaM sarvakSaNikatAmavagacchediti sarva prAgevoktameva / evaM cAbhyupagame vijJAna saMjJAmAtraviziSTa AtmaivAbhyupagato bhavati / athaitad bahuvijJAnaprabhavAdikaM neSyate, tarhi pratItyavRttividhAtaH prApnoti / idamatra hRdayam - kAraNa pratItyAzritya kAryasya vRttiH pravRttirutpattiriti yAvat na punaH kAraNaM kAryAvasthAyAM kathaJcidapyanveti ityevaM saugatairabhyupagamyate / itthaM cAbhyupagamyamAneitItasmaraNAdisamastavyavahArocchedamasaGgaH / evaM hi vyavahAramavRttiH syAd yadyatItAnekasaMketAdijJAnAzrayastattadvijJAnarUpeNa pariNAmAdanvayI AtmA'bhyupagamyate / tathAbhyupagame ca sati pratItyavRttyabhyugamavighAtaH syAditi / nanu yadi vijJAnasya kSaNavinAza 1 bahuvijJAnaprabhavo yugapadanekArthatA'thavaikasya / vijJAnAvasthA vA pratItyavRttivighAto vA // 1678 // vijJAnakSaNavinAze doSA ityAdayaH prasajanti / na tu sthitasaMbhUtacyutavijJAnamaye jIve // 1679 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 717 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ EPete doSAH prasajanti, tarhi kAmI doSA na bhavanti ? ityAha- 'na u ThiyetyAdi' na tvaspadadhupagate jIve'bhyupagamyamAna ete doSAH vizeSA0 prasajanti / kathaMbhUte jIve ? sthitasaMbhUtacyutavijJAnamaye- kathazcid dravyarUpatayA sthitam , kathazcitUttaraparyAyeNa saMbhUtam , kthnyci||718|| | punaH pUrvaparyAyaNa cyutaM vinaSTaM yad vijJAnaM tanmaya ityarthaH / tasmAdamumevotpAda-vyaya-dhauvyayuktaM zarIrAdarthAntarabhUtamasmadabhyupagatamAsmAna samastavyavahArasiddhaye pratipadyasveti // 1678 / / 1679 // nanvevaMbhUtasyAtmanaH kathaMbhUtAni jJAnAni pravartante, kasmAca hetostAni jAyante ? ityAha-- taissa vicittAvaraNakhaovasamajAI cittarUvAI / khaNiyANi ya kAlaMtaravittINi ya maivihANAiM // 1680 // __ matematijJAnasya vidhAnAni nAnAbhedarUpANi tasya yathoktarUpasyAtmanaH pravartanne / kathaMbhUtAni ? inyAha- vicitro yo'sau matijJAnAvaraNakSayopazamastato jAtAni, ata eva svakAraNabhUtakSayopazamavaicicyAd vicitrarUpANi / tathA, paryAyarUpatayA kSaNikAni, dravyarUpatayA tu nityatvAt kAlAntaravRttIni / upalakSaNaM ca matividhAnAni, zrunA-'vadhi-manaHparyAyavidhAnAnyapi yathAsaMkhyaM zrutA-cadhi-manaHparyAyajJAnAvaraNakSayopazamavaicitryAd vicitrarUpANi yathAsaMbhavaM tasya draSTavyAni / kevalajJAnaM vekamevAvikalpaM kevalajJAnAvaraNakSayAdeva draSTavyamiti / / 1680 / / etadevAha nicco saMtANo siM savvAvaraNaparisaMkhae jaM ca / kevalamudiyaM kevalabhAveNANaMtamavigappaM // 1681 // 'siM ti' eteSAM ca matijJAnAdividhAnAnAmavizeSitajJAnamAtrarUpasaMtAno nityo'vyavacchinnarUpaH / kevalajJAnaM tvavikalpa bhedarahitamuditamAkhyAtaM bhagavadbhiH, yataH sarvasyApi nijAvaraNasya kSaya eva tadupajAyate / ato'vikalpa kevala bhAvenAnanta kAlAvasthAyitvAt , anantArthaviSayatvAcAnantamiti // 1681 // punarvAyubhUtiH saMdihAnaH mAhaso jai dehAdanno to pavisaMto va nissaraMto vaa| kIsa na dIsai, goyama ! duvihA'Nuvaladdhi usA ya // 1682 // , tasya vicitrAvaraNakSayopazamajAni citrarUpANi / kSaNikAni ca kAlAntaravRttIni ca matividhAnAni // 1680 // 2 nityaH santAna eSAM sarvAvaraNaparisaMkSaye yacca / kevalamuditaM kevalabhAvenAnamtamavikalpam // 1681 // 3 sa yadi dehAdanyastataH pravizan vA niHsaran vA / kasmAd na dRzyate, gautama ! dvividhA'nupalabdhistu sA ca // 1682 // POOO HO||71 Jan Education Internati For Personal and Private Use Only www.janmitrary.org
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSS vizeSA hiTa BookOCCIO-OS asao kharasaMgarasa va sao vi duuraaibhaavo'bhihiyaa| suhumA-'muttattaNao kammANugayasya jIvassa // 1683 // yadi nAma zarIrAdanyo'sau jIvastato ghaTe caTaka iva zarIre pravizan niHsaran vA kimiti nopalabhyate ? / bhagavAnAha'goyametyAdi' yato dvividhA'nupalabdhirasti, atastasyAnupalabdheH kAraNAd gautama ! jIvo na dRzyate / kathaM punaH sA'nupalabdhidvividhA ? ityAha-sA cAnupalabdhirekA'sato bhavati, yathA kharazRGgasya / dvitIyA tu sato'pyarthasya bhavati / kutaH ? ityAha- dUrA| dibhAvAditi, dUrAt sannapyartho na dRzyate, yathA svargAdiH, AdizabdAt- atisaMnikarSAt , atisaumyAt , mano'navasthAnAt , indriyApATavAt , matimAndyAt , azakyatvAt , AvaraNAt, abhibhavAt , sAmAnyAt , anupayogAt; anupAyAt , vismRteH, durAgamAt , mohAt , vidarzanAt , vikArAt , akriyAtaH, anadhigamAt , kAlaviprakarSAt , svabhAvaviprakarSAcceti / tatrAtisaMnikarSAt sannapyoM nopalabhyate, yathA netradRSikA pakSmAdiH / atisaumyAt paramANvAdiH / mano'navasthAnAt sato'pyanupalabdhiryathA naSTacetasAm / indriyApATavAt kizcidadhirAdInAm / matimAnyAdanupalabdhiH satAmapi mUkSmazAstrArthavizeSANAm / azakyatvAt svakarNa-kRkATikA-mastaka-pRSThAdInAm / AvaraNAd hastAdisthagitalocanAnAM kaTa-kuTyAdyAvRtAnAM vA / abhibhavAt | pramRtasUratejasi divase tArakANAm / sAmAnyAt mUpalakSitasyApi mASAdeH samAnajAtIyamASAdirAzipatitasyApratyabhijJAnAt sto'pynuplbdhiH| anupayogAd rUpopayuktasya zeSaviSayANAm / anupAyAt zRGgAdibhyo gomahiSyAdipayaHparimANajijJAsoH / vismRteH pUrvopalabdhasya / durAgamAd durupadezAt tatpatirUpakarItikAdivipralambhitamateH kanakAdInAM staampynuplbdhiH| mohAt satAmapi | jIvAditattvAnAm / vidarzanAt sarvathA'ndhAdInAm / vArdhakyAdivikArAd bahuzaH pUrvopalabdhasya sato'panupalabdhiH / akriyAto | bhUkhananAdikriyA'bhAvAd vRkSamUlAdInAmanupalabdhiH / anadhigamAt zAstrAzravaNAt tadarthasya sato'pyanupalabdhiH / kAlaviprakarSAd bhuut-bhvissydRssbhdev-pdmnaabhtiirthkraadiinaamnuplbdhiH| svabhAvavikarSAd nabhaHpizAdInAmanupalambhaH / tadevaM satAmapyarthAnAmekaviM. | zatividhA'nupalabdhiH pravartate / ato'sya karmAnugatasya saMsAriNo jIvasyA'mUrtatvAd nabhasa iva, kArmaNasya tu saukSmyAt paramANoriva sato'nupalabdhiH, nAsataH / kathaM punaretajjJAyate- nAsata Atmano'nupalabdhiH, kintu sataH ? iti cet / ucyate- anumAnastatsatvasya sAdhitatvAditi // 1682 / / 1683 / / asataH kharabhaGgasyeva sato'pi dUrAdibhAvato'bhihitA / sUkSmA-'mUrtatvataH karmAnugatasya jIvasya / / 1683 // 719 // JamEducational Internation Foc Personal and Private Use Only www.jamelbrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadattiH / // 720 // vedoktadvAreNApi dehavyatiriktamAtmAnaM sAdhayitumAha... 'dehANaNNe va jie jamaggihottAI saggakAmassa / veyavihiyaM vihaNNai dANAiphalaM ca loyammi // 1684 // zarIramAtre jIve sati gautama ! yat svargakAmasya vedavihitamagnihotrAdyanuSThAnaM tad vihanyate, dehasya vavinA'traiva bhasmIkara| NAt , jIvAbhAve kasyAsau svargo bhavet ? iti bhAvaH / dAnAdiphalaM cAnubhaviturabhAvAt kasya bhavet ? iti // 1684 // viruddhavedapadazravaNanibandhanazcaiSa vAyubhUtejIva-zarIrayorbhedAbhedaviSayaH saMzayaH / ato vedapadArthakathanadvAreNApi tamapAkunAha viNNANaghaNAINaM veyapayANaM tamatthamavidaMto / dehANaNNaM mannasi tANaM ca payANamayamattho // 1685 // vijJAnaghanAkhyaH puruSa evAyaM bhUtebhyo'rthAntaramityAdivyAkhyA puurvvdev| ata eva prAguktam- 'zarIratayA pariNato bhUtasaMghA| to'yaM vidyamAnakartRkA, AdimatpatiniyatAkAratvAt , ghaTavad, yazca tatkartA sa tadatirikto jIvaH' iti / bhUtAtiriktAtmapratipAdakAni | ca vedavAkyAni tavApi pratItAnyeva / tadyathA- "satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo vizuddho yaM pazyanti dhIrA | yatayaH saMyatAtmAnaH" ityAdi / tadevaM sarveSAmapi vedavAkyAnAM bhUtAtiriktasya jIvasya pratipAdakatvAd bhUtebhyo'tiriktaM jIvaM prati| padyakheti // 1685 // evaM bhagavatA saMzaye'panIte sati vAyubhUtiH kiM kRtavAn ? ityAha'chinnammi saMsayammi jiNeNaM jarA-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1686 // vyAkhyA pUrvavat / / iti dvicatvAriMzadgAthArthaH // 1686 // // iti tRtIyo gaNadharavAdaH samAptaH // 720 // 1 dehAnanye vA jIve yadagnihotrAdi svargakAmasya / bedavihitaM vihanyate dAnAdiphalaM ca loke // 1684 // 2 vijJAnaghanAdInAM vedapadAnAM tvamarthamavidan / dehAnanyaM manyase teSAM ca padAnAmayamarthaH // 1685 // 3 gAthA 16.4 / Edita internet For o n Private Use Only sa www.jainelbrary.org
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 72 // atha caturthasya vyaktagaNadharasya vaktavyatAmabhidhitsurAha 'te pavvaie souM viyattu Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 1687 // bRhdttiH| sugamA // 1687 // evaM vicintya vyaktanAmA dvijopAdhyAyaH samAgato bhagavataH samIpam / tato bhagavatA kiM kRtam ? ityAha AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotreNa ya savaNNU savvadarisI NaM // 1688 // vyAkhyA pUrvavaditi // 1688 // AbhASya bhagavatA kimukto'yam ? ityAha kiM maNNe atthibhUyA udAhu natthi tti saMsao tujjh|veypyaann ya atthaM na yANasI tesimo attho||1689|| pRthivya-'p-tejo-vAyvA-''kAzalakSaNAni paJca bhUtAni, tAni ca kiM santi, navA ? iti tvaM manyase / saMzayazca tavAyaM viruddhavedapadazravaNanibandhano vartate / tAni cAmUni vedapadAni- "khamopamaM vai sakalamityeSa brahmavidhiraJjasA vijJeyaH" ityAdi, tathA, "dyAvA-pRthivI" ityAdi, tathA,"pRthivI devatA, Apo devatAH" ityAdi / eteSAM cAyamarthastava pratibhAsate- 'svapnopamam-svamasadRzam , vainipAto'vadhAraNe, sakalam- azeSaM jagata , ityeSa brahmavidhiH- paramArthaprakAraH, aJjasA-praguNena nyAyena, vijJeyaH- jJAtavyaH' iti / tadevamAdIni vedapadAni kila bhUtanivaparANi, 'dhAvA-pRthivI' ityAdIni tu sattApratipAdakAni, atastava saMzayaH / tadeteSAM vedapadAnAM tvamartha na jAnAsi, cazabdAd yuktihRdayaM ca na vetsi / tena saMzayaM kuruSe / teSAM cAyamartho vakSyamANalakSaNa iti / / 1689 // atha bhASyambhUesu tujjha saMkA suviNaya-mAovamAiM hoja tti / na viyArijaMtAI bhayaMti jaM savvahA juttiM // 1690 // N amast // 721 // rATa 1 tAn pravajitAn zrutvA vyakta Agacchati jinasakAzam / bajAmi vande vanditvA paryupAse // 1687 // 2 gAthA 1609 / 3 kiM manyase santi bhUtAnyutAho na santIti saMzayastava / vedapadAnAM cArtha na jAnAsi teSAmayamarthaH // 1589 // 4 ka. ga. 'ityAdi t'| 5 bhUteSu tava zaGkA svapnaka-mAyopamAni bhaveyuriti / na vicAryamANAni bhajanti yat sarvathA yuktim // 1690 // 6 ka.ga. 'ho ti'jha.'hujaM ti' / Jan Education Internation For Personal and Private Use Only www.janeitrary.org
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 722 // ENTERTATRIERRIAGEmasta bhUyAisaMsayAo jIvAisu kA kaha tti te buddhI / taM savvasuNNasaMkI mannasi mAyovamaM loyaM // 1691 // AyuSman vyakta ! bhUteSu bhavataH saMdehaH, yataH svamopamAni mAyopamAni caitAni bhaveyuriti tvaM manyase / yathA hi svame kila kazcid niHskho'pi nijagRhAGgaNe gajaghaTA-turaganivaha maNi-kanakarAzyAdikamabhUtamapi pazyati, mAyAyAM cendrajAlavilasitarUpAyAmavidyamAnamapi kanaka-maNi-mauktika-rajatabhAjanA-''rAma-puSpa-phalAdikaM dRzyate, tathaitAnyapi bhUtAnyevaMvidhAnyeveti manyase, yad yasmAd vicAryamANAnyetAni sarvathaiva na kAzcid yukti bhajante sahante / bhUteSu ca saMzaye jIva-puNya-pApAdiSu kila kA vArtA, bhUtavikArAdhiSThAnatvAt teSAm ?, iti tava buddhiH / tasmAt sarvasyApi bhUta-jIvAdivastunastvadabhiprAyeNAbhAvAt sarvazUnyatAzaGkI tvaM niravazeSamapi lokaM mAyopamaM svapne-ndrajAlatulyaM manyasa iti // 1690 // 1691 // yukti cAtra vyaktacetogatAM bhagavAn vyaktIkurvajAha-- jaha kira na sao parao nobhayao nAvi annao siddhI / bhAvANamavekkhAo viyatta! jaha diih-hssaannN||1692|| vyakta ! bhavato'yamabhiprAyaH- yathA kila na svataH, na parataH, na cobhayataH, nApyanyato bhAvAnAM siddhiH saMbhAvyate / kutaH ? ityAha- apekSAta:- kAryakAraNAdibhAvasyApekSikatvAdityarthaH, isva-dIrghavyapadezavat / tathAhi- yat kimapi bhAvajAtamasti tena sarveNApi kAryeNa vA bhavitavyam , kAraNena vA / tatra kArya kAraNena kriyata iti kAraNAyatta eva tasya kAryatvavyapadezaH, na tu kAryasya kAryatvaM svataH siddhaM kimapyasti / evaM kAraNamapi kArya karotIti kAryAyatta eva tasya kAraNatvavyapadezaH, na tu tasya kAraNatvaM | svataH siddha kizcidasti / tadevaM kAryAdibhAvaH svato na sidhyati / yacca svato na siddhaM tasya parato'pi siddhirnAsti, yathA kharaviSANasya / tatazca na svataH kAryAdibhAvaH, nApi prtH| sva-parobhayatastarhi tasya siddhiriti cet / tadayuktam , vyastAdubhayatastatsiddherabhAvAt tatsamudAye'pi tadayogAt / na hi sikatAkaNeSu pratyekamasat tailaM tatsamudAye prAdurbhavati / apica, ubhayataH siddhipakSa itaretarAzrayadoSaH prAmoti / yAvaddhi kArya na sidhyati na tAvatkAraNasiddhirasti, yAvacca kAraNaM na sidhyati na tAvat kArya siddhimAsAdayati / ata itretraashrydossH| tasmAd nobhayato'pi kAryAdibhAvasiddhiH / nApyanyataH , bhUtAdisaMzayAt jIvAdiSu kA katheti te buddhiH / tvaM sarvazUnyazaGkI manyase mAyopamaM lokam // 1691 // 2 yathA kila na svataH parato nobhayato nApyanyataH siddhiH / bhAvAnAmapekSAto vyakta ! yathA dIrgha isvayoH // 1692 // 722 // in Education Internation Forson and Private Use Only 1. www. brary.org
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 723 // Jain Educationa Internation - anubhavata ityarthaH, sva-paro bhayavyatirekeNAnyasya vastuno'saccena nirhetukatvamasaGgAt / evaM hrasva-dIrghalakSaNe dRSTAnte'pi 'apekSAtaH' ityasya hrasva-dIrghatvAsiddhilakSaNena sAdhyenAnvayo bhAvanIyaH / tathAhi pradezinyA aGguSThamapekSya dIrghatvaM pratIyate, madhyamAM tvapekSya hrasvatvam, paramArthena striyaM svato na hrasvA, nApi dIrghA / tadevaM na svato hrasva-dIrghatvayoH siddhiH / tataH parataH, ubhayataH, anubhayatana tatsiddhyabhAvo yathoktavad bhAvanIyaH, taduktam -- "na dIrghe'stIha dIrghatvaM na haskhe nApi ca dvaye / tasmAdasiddhaM zUnyatvAt sadityAkhyAyate ka hi ? // 1 // " " hrasvaM pratItya siddhaM dIrgha, dIrgha pratItya hrasvamapi / na kiMcidasti siddhaM vyavahAravazAd vadantyevam // 1 // " | 1602 // itava sarvajagacchranyatA / kutaH ? ityAha atthitta- ghaDegANegayA va savvegayAidosAo / savve'NabhilappA vA suNNA vA savvahA bhAvA // 1693 // nanvastitva- ghaTayorekatvam, anekatvaM vA / yadyekatvam, tarhi sarvekatA prApnoti yo yo'sti sa sa ghaTa ityastitve ghaTasya pravezAt sarvasya ghaTatvaprasaGgaH syAt, na paTAdi padArthAntaram / ghaTo vA sarvasaccAvyatirekAt sarvAtmakaH syAt ; athavA, yo ghaTaH sa evAstIti ghaTamAtre'stitvaM praviSTam, tato'nyatra saccAbhAvAdaghaTasya sarvasyApyabhAvaprasaGgato ghaTa evaikaH syAt / so'pi vA na bhavet, vyAvRtto hi ghaTo bhavati, yadA ca tatpratipakSabhUto'ghaTa eva nAsti, tadA kimapekSo'sau ghaTaH syAt ? / iti sarvazUnyatvamiti / atha ghaTa savayoranyatvamiti dvitIyo vikalpaH / tarhi sasvarahitatvAdasan ghaTaH, kharaviSANavaditi / apica, sato bhAvaH sacamucyate, tasya ca svAdhArabhUtebhyo ghaTAdibhyaH sadbhayo'nyatve'sattvameva syAt, AdhArAdanyatve AdheyasyApyanupapatteH / tadevamastitvena saha ghaTAdInAmekatvA'nyatvavikalpAbhyAmuktanyAyena sarvaikatAdidoSaprasaGgAt sarve'pi bhAvA anabhilapyA vA bhaveyuH, sarvathA zUnyA vA syuH, sarvathaiva teSAmabhAvo vA bhavedityarthaH / apica, yad notpadyate tattAvad nirvivAdaM kharaviSANavadasadeva iti nivRttA tatkathA | yadapyutpattimalloke'bhyupagamyate, tasyApi jAtA-jAtAdivikalpayuktibhirutpAdo na ghaTate, iti zUnyataiva yukteti / / 1693 // etadevAha - jayA-jAyo bhayao na jAyamANaM ca jAyae jamhA / aNavatthA 'bhAvo-bhayadosAo suNNayA tamhA // 1694 // 1 astitva ghaTekAnekatA yA sarvekatAdidoSAt / sarve'nabhilApyA vA zUnyA vA sarvathA bhAvAH || 1693 // 2 gha. ja. 'tadAha' / 3 jAtA-jAtobhayato na jAyamAnaM ca jAyate yasmAt / anavasthA 'bhAvo bhayadoSAt zUnyatA tasmAt // 1694 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 723 // www.jainetbrary.org
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ereta vizeSA. bRhadvA 724 // PR iha tAvad na jAtaM jAyate, jAtatvAdeva, niSpannaghaTavat / atha jAtamapi jAyate, tInavasthA, jAtatvAvizeSaNa punaHpunarjanmaprasaGgAt / athAnAtaM jAyate / tatrottaramAha- 'abhAva tti' sUcakatvAt sUtrasya, tIbhAvo'pi kharaviSANalakSaNo jAyatAm , ajAta tvAvizeSAt / atha jAtAjAtarUpaM jAyate / tadapyayuktam / kutaH ? ityAha- ubhayadoSAna pratyekobhayapakSoktadoSApatterityarthaH / kiJca, - etajjAtAjAtalakSaNamubhayamasti vA, na vA / yadyasti, tarhi jAtameva tat , na punarubhayam , tatra cokto doSaH / atha nAsti, tathApi nobhayaM tat , kintvajAtameva, tatrApi cAbhihitameva dUSaNam / nApi jAyamAnaM jAyate, pUrvoktavikalpaDhyAnativRtteH, tathAhi- tadapi jAyamAnamasti, navA ? / yadyasti, tarhi jAtameva tat / nAsti cet , tavajAtameva / pakSadvaye'pi cAsminnabhihita eva doSaH / uktaM ca "gataM na gamyate tAvadagataM naiva gamyate / gatAgatavinirmuktaM gamyamAnaM na gamyate' // 1 // " ityAdi / yasmAdevam , tasmAdanavasthAdidoSaprasaGgena vastUnAmutpAdAyogAjagataH zUnyataiva yukteti // 1694 / / prakArAntareNApi vastUtpattyayogataH zUnyatAsAdhanArthamAha-- heU-paccayasAmaggi vIsu bhAvesu no va jaM kajaM / dIsai sAmaggimayaM savvAbhAve na sAmaggI // 1695 // hetavaH- upAdAnakAraNAni, pratyayAstu nimittakAraNAni, teSAM hetu-pratyayAnAM yA sAmagrI tasyA viSvag bhAveSu pRthagavasthAsu yat kArya na dRzyate, dRzyate ca sAmagrImayam- saMpUrNasAmagyavasthAyAM punadRzyata ityarthaH / evaM ca sati kAryasya sarvAbhAva evaM yukta iti zeSaH / sarvAbhAve ca na sAmagrI- naiva sAmagrIsadbhAvaH prAmotItyarthaH / tataH sarvazUnyataiveti bhAvaH / idamatra hRdayam- hetavazva pratyayAzca svajanyamartha kimekaikazaH kurvanti, saMbhUya vA? / na tAvadekaikazaH, tathA'nupalabdheH / tata ekaikasmAt kAryasyAbhAvAt sAmagyamapi tadabhAva eva syAt , sikatAkaNatailavaditi / itthaM ca sarvasyApi kAryasyotpattyabhAve sAmagrIsadbhAvo na pAmoti, anutpannAyAH sAmagya apyayogAt / tatazca sarvazUnyataiva jagataH / uktaM ca "hetu-pratyayasAmagrI pRthag bhAveSvadarzanAt / tena te nAbhilapyA hi bhAvAH sarve svabhAvataH // 1 // " "loke yAvat saMjJA sAmagyAmeva dRzyate yasmAt / tasmAd na santi bhAvA bhAve sati nAsti sAmagrI // 1 // " ityAdi / asya ca vyAkhyA-pRthag bhAveSvadarzanAt 'kAryasya' iti zeSaH / tena te ghaTAdayo bhAvAH sarve'pi svabhAvataH nAgArjunakRte madhyamakakArikAnandhe kArikA 15 // R 2 hetu-pratyayasAmagrI vizvagU bhAveSu no vA yat kAryam / dRzyate sAmagrImayaM sarvAbhAva na sAmagrI // 1695 // 3 pa. ja. atra vyA' / sAthasasasasasasAnA sara 724 // Forson and Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoSER svarUpato nAbhilApyAH, pRthagekaikAvasthAyA kAryasyAnutpAdAt , utpattimantareNa ca ghaTAdisaMjJA'pravRtteH; saMjJA'bhAve cAbhilaptumazakyavizeSA* tvAditi / kutaH punaH pRthagavasthAyAM saMjJA'pravRttiH? ityAha-'loke yAvadityAdi' loke yAvat saMjJA 'ghaTo'yam' ityAdisaMjJApravRttiH, ER tAvat saMpUrNa kArya saMpUrNasAmagrayAmeva yasmAd dRzyate, pRthagabhAve ca sAmagrayAmapyabhAvAt sikatAtailavad na santyeva bhAvAH, bhAvAsattve ca kutaH sAmagrIsadbhAvaH / iti // 1695 // prakArAntareNApi zUnyatAsiddhyarthamAha parabhAgAdarisaNao savvArAbhAgasuhamayAo ya / ubhayANuvalaMbhAo savvANuvalaDio suNNaM // 1696 // iha yat tAvadadRzyaM tadasadeva, anupalambhAta , kharaviSANavaditi nivRttA tadvArtA / dRzyasyApi ca stambha-kumbha-kuDyAdeH para-madhyabhAgayorasattvameva, arvAgbhAgAntaritatvena tayorapyadarzanAta , ArAdbhAgasyApi ca sAvayavatvAt punaranyaH khalvArAdbhAgaH, tasyApyanya: punastasyApyanya ityevaM tAvat , yAvat sarvArAtIyabhAgasya, paramANupataramAtratvenAtisaukSmyAt, pUrveSAM cArAdbhAgAnAmanyasyAnyenAntaritatvenAnupalabdheH / tatazcoktanyAyena parabhAgasarAtIyabhAgalakSaNobhayabhAgAnupalambhAt sarvasyApi vastujAtasyAnupalabdheH zUnya jagaditi / uktaM ca-- "yAvad dRzyaM parastAvad bhAgaH sa ca na dRzyate / tena te nAbhilApyA hi bhAvAH sarve svabhAvataH // 1 // " tadevamuktayuktyA sarvasyApi bhUtAderabhAvaH pAmoti, zrUyate ca zrutau bhUtAdisadbhAvo'pIti saMzayaH / iti pUrvapakSaH // 1696 // atha bhagavAn pratividhAnamAha-- mA kuru viyatta ! saMsayamasai na saMsayasamubbhavo jutto / khakusuma-kharasiMgesu va, jutto so thANu-purisesu // 1697 // AyuSman vyakta ! mA kRthAH saMzayaM- mA bhUtAbhAva budhyasva, yato'sati bhUtakadambake saMzayaH khakusuma-kharaviSANayoriva na yuktaH, api tvabhAvanizcaya eva syAt / satsveva ca bhUteSu sthANu-puruSAdiSviva saMzayo yuktaH / yadi punarasatyapi vastuni saMdehaH syAt | tadA'vizeSeNa kharaviSANAdiSvapi syAditi bhAvaH // 1697 // , parabhAgAdarzanataH sArAjAgasIdamyAca / ubhayAnupalambhAt sarvAnupalabdhitaH zUnyam // 19 // 2 mA kuru vyakta ! saMzayamasati na saMzayasamudbhavo yuktaH / khakusuma-kharazRGyoriva, yuktaH sa sthANu-puruSayoH // 1690 // 725 // For Personal and Present
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 726 // Jan Education Internatio etadeva bhAvayati ko vA visesaheU savvAbhAve vi thANu-purisesu / saMkA na khapupphAisu vivajjao vA kahaM na bhave ? || 1698 || ko vAtravizeSaheturucyatAM yat- sarvAbhAve sarvazUnyatAyAmaviziSTAyAmapi sthANvAdiSu saMzayo bhavati, na khapuSpAdiSu ? / nanu vizeSahetvabhAvAdavizeSeNa sarvatra saMzayo'stu, niyAmakAbhAvAd / viparyayo vA bhavet khapuSpAdiSu saMzayaH syAd na sthANvAdiSviti bhAvaH / / 1698 // api ca, peccakkhao NumANAdAgamao vA pasiddhiratthANaM / savvaSpamANavisayAbhAve kiha saMsao jutto ? // 1699 // yadA hi pramANairarthAnAM prasiddhirjAtA bhavet tadA kathaJcit kacid vastuni saMzayo yujyeta / yadA ca sarveSAM pramANAnAM sarveSAM ca tadviSayANAmabhAvastadA kathaM saMzayo'stu, saMzayasya jJAtR - jJeyAdyarthasAmagrIjanyatvAt / sarvazUnyatve ca tadabhAvAd na saMzayodbhUtiH, nirmUlatvAditi bhAvaH / / 1699 / / etadeva samarthayati -- jaM saMsayAda nANapajjayA taM ca neyasaMbaddhaM / savvanneyAbhAve na saMsao teNa te jutto // 1700 // yasmAt saMzaya-viparyayA'nadhyavasAya nirNayA vijJAnaparyayAH, tacca jJeyanibandhanameva, sarvazUnyatAyAM na jJeyamasti tasmAd na tatra saMzayo yuktaH / sati ca saMzaye'numAnasiddhA eva bhAvAH / / 1700 / / katham ? ityAha saiMti cciya te bhAvA saMsayao somma ! thANu- purisa vva / aha dihaMtamasiddhaM maNNasi naNu saMsayAbhAvo // 1701 // 1 ko vA vizeSahetuH sarvAbhAve'pi sthANu-puruSayoH / zaGkA na khapuSpAdiSu viparyayo vA kathaM na bhavet ? / / 1698 // 2 pratyakSato'numAnAdAgamato vA prasiddhirarthAnAm / sarvapramANaviSayAbhAve kathaM saMzayo yuktaH 1 // 1699 // 3 yat saMzayAdayo jJAnaparyayAstacca jJeyasaMbaddham / sarvajJeyAbhAve na saMzayastena te yuktaH // 1700 // 4 santyeva te bhAvAH saMzayataH saumya ! sthANu-puruSAviva / atha dRSTAntamasiddhaM manyase nanu saMzayAbhAvaH // 1701 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 726 // www.janelibrary.org
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 727 // Jain Educationa Internatio saumya ! santi bhavatospi bhAvAH, saMzayasamutthAnAt, iha yat saMzathyate tadasti, yathA sthANu-puruSau yaccAsad na tat saMzayyate, yathA khapuSpa- kharaviSANe / atha sthANu-puruSalakSaNaM dRSTAntamasiddhaM manyase tvam, sarveSAmapi sthANu- puruSAdibhAvAnAmavizeSeNaivAsattvAbhyupagamAt / tadayuktam, yato nanu sarvabhAvAsacce saMzayAbhAva eva syAt ityuktameveti / / 1701 // atha paramatamAzaGkaya pariharannAha- savvAbhAve vimaI saMdeho simiNae vva, no taM ca / jaM saraNAinimitto siMmiNo na u savvahAbhAvo // 1702 // syAnmatiH parasya - sarvAbhAve'pi svapne dRSTaH saMzayaH, yathA kila kazcit pAmaro nijagRhAGgaNe 'kimayaM dvipendro mahIdho vA ?" iti saMzete; na ca tat tatra kiJcidapyasti, evamanyatra sarvabhAvAbhAve'pi saMzayo bhaviSyati / tacca na, yad yasmAt svame'pi pUrvadRSTAnubhUtasmaraNAdinimittaH saMdehaH, na tu sarvathA bhAvAbhAve'sau kvApi pravartate / anyathA hi yat SaSThabhUtAdikaM kvacidapi nAsti tatrApi saMzayaH syAt, vizeSAbhAvAditi / nanu kiM svapno'pi nimittamantareNa na pravartate / evametat / / 1702 / / kAni punastannimittAni ? ityAha aNu-di- ciMtiya-suya-payaiviyAra devayA 'NUyA / simiNassa nimittAI puNNaM pAtraM ca nAbhAvo // 1703 // snAna-bhojana- vilepanAdikamanyadA'nubhUtaM svame dRzyate ityanubhUto'rthaH svamasya nimittam / athavA, kari turagAdiko'nyadA dRSTo'rthastannimittam / vicintitazca priyatamAlAbhAdiH / zrutazca svarga-narakAdiH / tathA, vAta-pittAdijanitaH prakRtivikAraH svamasya nimittam / tathA, anukUlA pratikUlA vA devatA tannimittam / tathA, anUpaH sajalapradezaH / tathA, puNyamiSTasvamasya nimittam, pApaM cAniSTasya tasya nimittam, na punarvastvabhAvaH / kiJca, svamo'pi tAvad bhAva eva / tatastasyApi sacce kathaM 'zUnyaM jagat' iti bhavatA pratijJAyate 1 / / 1703 // kathaM punaH svamasya bhAvatvam 1 ityAha- 1 sarvAbhAve'pi matiH saMdehaH svazaka iva, no tacca yat smaraNAdinimittaH svato na tu sarvathA'bhAvaH // 1702 / / 2 anubhUta dRSTa cintita zruta-prakRtivikAra devatA-anUpAH / svamasya nimittAni puNyaM pApaM ca nAbhAvaH // 1703 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 727 // www.janibrary.org.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 728 // Jain Education Internatio 'viNNANamayattaNao ghaDaviNNANaM va sumiNao bhAvo / ahavA vihiyanimitto ghaDo vva nemittiyttaao|| 1704 // bhAvaH svana iti pratijJA | vijJAnamayatvAditi hetuH / ghaTavijJAnavaditi dRSTAntaH athavA, bhAvaH svaH, naimittikatvAtnimittairniSpanno naimittikastadbhAvastattvaM tasmAdityarthaH, ghaTavaditi / kathaM punaH svapno naimittikaH ? ityAha- yato vihitanimittaH, vihitAni - 'aNuhUya-diTTha-ciMtiya' ityAdinA pratipAditAni nimittAni yasyAsau vihitanimitta iti / / 1704 // sarvazUnyatAyAM ceSyamANAyAM svanA'svamAdivyavahArAbhAvaprasaGga eveti darzayannAha - saivvAbhAve ca kao sumiNo'sumiNo ti saccamaliyaM ti / gaMdhavtrapuraM pADaliputtaM tattho vayAro ti ? // 1705 // kajjaM ti kAraNaM ti ya sajjhamiNaM sAhaNaM ti katta tti / vattA vayaNaM vaccaM parapakkho'yaM sapakkho'yaM ? // 1706 // kiM veha thira-davo-siNa-calayA-rUvittaNAI niyayAI / saddAdao ya gajjhA socAiyAiM gahaNAI ? || 1707|| samayA vivajjao vA savvAgahaNaM va kiM na suNNammi / kiM suNNayA va sammaM saggaho kiM va micchattaM ? // 1708 // kiha sa-paro bhayabuddhI kahaM ca tesiM paropparamasiddhI / aha paramaIe bhaNNai sa paramaivisesaNaM katto ? // 1709|| sarvAbhAve ca sarvazUnyatAyAM cAbhyupagamyamAnAyAM 'svapno'yam' 'asvamo'yam' iti kutaH - kiMkRto'yaM vizeSaH 1 ityarthaH / tathA, satyamidam, alIkaM vA tathA, gandharvapurametat pATalIputrAdi cedam; tathA, 'tattho vayAro tti' ayaM tathyo nirupacarito mukhyazcatuSpadavizeSaH siMhaH, ayaM tvaupacAriko manuSyavizeSo mANavakaH tathA kAryamidaM ghaTAdi, kAraNaM cedaM mRtpiNDAdi, tathA, sAdhyamidamanityatvAdi. sAdhanaM kRtakatvAdi, kartA ghaTAdeH kulAlAdiH tathA, ayaM vaktA vAdI, vacanaM cedaM vyavayavaM paJcAvayavaM 1 vijJAnamayatvato ghaTavijJAnamiva svamako bhAvaH athavA vihitanimitto ghaTa iva naimittikatvAt // 1704 // 2 gAthA 1703 / 2 sarvAbhAve ca kutaH svapno'svama iti satyamalIkamiti / gandharvapuraM pATaliputraM tathya upacAra iti ? // 1705 // kAryamiti kAraNamiti ca sAdhyamidaM sAdhanamiti karteti / vaktA vacanaM vAcyaM parapakSo'yaM svapakSo'yam ? // 1706 // kiM veha sthira-dravo-raNa- calatA-rUpitvAni niyatAni / zabdAdayazca grAhyAH zrotrAdikAni prAhmANi ? // 1707 // samatA viparyayo vA sarvAgrahaNaM vA kiM na zUnye / kiM zUnyatA vA samyak sadgrahaH kiM vA midhyAtvam ? // 1708 // kathaM sva-paro bhayabuddhiH kathaM ca teSAM parasparamasiddhiH / atha paramatyA bhaNyate sva-paramativizeSaNaM kuThaH ? // 1709 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 728||
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 729 // vRhadvatiH / vA, idaM ca vAcyamabhidheyamasya zabdasaMdarbhasya tathA, ayaM svapakSaH, ayaM ca parapakSa iti sarvazUnyatve kuto'sau vizeSo gamyate / 'ki veha thiretyAdi' pRthivyAH sthiratvam , apAM dravatvam , baruSNatvam vAyozcalatvam , AkAzasyArUpitvamityAdayo niyatAH sarvadevaikasvabhAvAH vizeSAH sarvazUnyatAyAM kuto gamyante / tathA, zabdAdayo grAhyA eva, indriyANi ca zrotrAdIni grAhakApeveti kuto niymsiddhiH| 'samayetyAdi' nanu sarvazUnyatAyAM svamA-'svama satyA-'lIkAdInAM vizeSanivandhanAbhAvAt samataiva kasmAd na bhavati-yAdRzaH svamaH, asvamo'pi tAdRza eva; yAdRzazcAsvamaH, svamo'pi tAdRza evetyAdi / athavA, viparyayaH kuto na bhavati-yaH svamaH so'svamaH, yastvasvamaH sa svama ityAdi / yadivA, sarveSAmapi svamA-'svamAdInAM sarvathAzUnyatve'grahaNameva kasmAd na bhavati / bhrAntivazAdeva svapnA-'svamAdigrahaNamiti cet / tadayuktam- deza-kAla-svabhAvAdinayatyena tadgrAhakajJAnotpatteH / kiJca, iyaM bhrAntiH kiM vidyate, navA ? / yadi vidyate, t_bhyupgmvirodhH| atha na vidyate, tarhi bhrAnterasatvAbhAvagrAhakajJAnasya nirdhAntatvAt santyeva sarve bhAvAH, na punaH zUnyateti / athavA, anyat pRcchAmo bhavantam- nanu sarvazUnyatve zUnyataiva samyaktvaM satAM bhAvAnAM grahaNaM sadgrahaH, bhAvasattvagrahaNaM punarmithyAtvamityatra kaste vizeSahetuH / yaduktam- 'na svato bhAvAnAM siddhiH' ityAdiH tatmatividhAnArthamAha- 'kiha sa-paro-bhayetyAdi' nanu kathaM isva-dIrgho-bhayaviSaye 'idaM hasvam' 'idaM dIrgham' 'etattu tadubhayam' ityevaMbhUtA sva-paro-bhayabuddhiryugapadAzrIyate bhavatA, kathaM ca teSAM isva-dIrgho-bhayAnAM parasparamasiddhirupuSyate ?- pUrvAparaviruddhatvAd naitad vaktuM yujyata ityarthaH / ayamatra bhAvArthaH- na khalvApekSikameva vastUnAM sattvam , kintu svaviSayajJAnajananAdyarthakriyAkAritvamapi / tatazca ikha-dIrgho-bhayAnyAtmaviSayaM cejjJAnaM janayanti, tadA santyeva tAni, kathaM tepAmasiddhiH / yadapyuktam- 'madhyamAGgulimapekSya pradezinyAM isvatvamasadevocyate' ityAdi tadapyayuktam , yato yadi madhmamAmapekSya pradaziyAM svataH sarvathA'satyAmapi isvatvaM bhavati, tadA vizeSAbhAvAt kharaviSANe'pi tad bhavet , atidIryeSvindrayaSTyAdidhapi ca tat syAt / athavA, pradezinyAH svApekSayA svAtmanyapi isvatvaM syAt , sarvatrAsattvAvizeSAt na caivam / tasmAt svataH satyAmeva pradezinyAM vastuto. 'nantadharmAtmakatvAt tattatsahakArisaMnidhau tattadrUpAbhivyaktestattajjJAnamutpadyate, na punarasatyAmeva tasyAmapekSAmAtrata eva isvajJAnamupajAyate / evaM dIrgho-bhayAdiSvapi vAcyam / 1 ja. 'sdbhaav'| 2 ka. ma. 'ruyujyate' / 72 Jain Education Informatie For and Private
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 730 // Jan Education Internatio atha 'idaM stram ' ' idaM dIrgham' 'etaccobhayam' ityAdisva-paro bhayabuddhiH paramatyA- parAbhyupagamenocyate, na punaH svataH siddhaM svaviSayajJAnajanakaM hrasvAdikaM kiJcidasti, ato na kazcit pUrvAparavirodha ityatrAha - nanu sarvazUnyatve 'idaM svamatam' 'etacca paramatam ' ityetadapi sva-parabhAvena vizeSaNaM kutaH ?- na kutazcidityarthaH, stra-parabhAve'pi 'samayA vivajjaoM vA' ityAdyevAvartata iti bhAvaH / svaparabhAvAdyabhyupagame ca zUnyatvAbhyupagamahAniriti / / 1705 || 1706 / / 1707 / / 1708 / / 1709 / / apica, kameNa vA te viSNANaM hoja dIha-hassesu / jai jugavaM kAvekkhA kameNa puvvammi kA'vekkhA ? // 1710 // imaviNA vAjaM bAlasseha tassa kA'vekkhA / tullesu va kA'vekkhA paropparaM loyaNaduge vva 1 // 1711 // nanu madhyamA- pradezinyAdidIrgha-hasvayostavAbhiprAyeNa svAkArapratibhAsi jJAnaM kiM yugapadeva bhavet krameNa vA ? | yadi yugapat, tarhi parAnapekSa dvayorapi yugapadeva svapratibhAsini jJAne pratibhAsAt kasya kila kA'pekSA ? / atha krameNa tadApi pUrvameva svapratibhAsinA jJAnena parAnapekSameva hrasvasya pradezinyAdergRhItatvAduttarasmin madhyamAdike dIrghe kA'pekSA ? / tasmAccakSurAdisAmagrIsadbhAve parAnapekSameva svakIyaviviktarUpeNa sarvabhAvAnAM svajJAne pratibhAsAt svata eva siddhiH / athavA, bAlasya tatkSaNameva jAtasya zizoryadiha nayanonmepAnantaramevAdau vijJAnam, tat kimapekSya prAdurasti 1 / yadivA, ye na isve nApi dIrghe, kintu parasparaM tulye eva vastunI, tayoryugapadeva svapratibhAsinA jJAnena gRhyamANayoH kA'nyonyApekSA ?- na kAcit yathA tulyasya locanayugmasya / tasmAdaGgulyAdipadArthAnAM nAnyApekSameva rUpam, kintu svapratibhAsavatA jJAnenAnyanirapekSA eva te svarUpato'pi gRhyante / uttarakAlaM tu tattadrUpajijJAsAyAM tattatpratipakSasmaraNAdisahakArikAraNAntaravazAd dIrgha-hasvAdivyapadezAH pravartante iti svataH siddhA eva santi bhAvA iti // 1710 / / 1711 // apica, kiM hassAo dIhe dIhAo caiva kiM na dIhammi / kIsa va na khapupphAu kiM na khapuSphe khapuSphAo ? // 1712 // hanta ! yadi sarvazUnyatA, tataH kimiti hrasvAdeva pradezinIprabhRtidravyAd dIrghe madhyamAdidravye dIrghajJAnAbhidhAnavyavahAraH 1 yugapat krameNa vA te vijJAnaM bhaved dIrgha hrasvayoH / yadi yugapat kA'pekSA krameNa pUrvasmin kA'pekSA ? // 1710 // AdimavijJAnaM vA yad bAlasyeha tasya kA'pekSA / tulyayorvA kA'pekSA parasparaM locanadvika iva // 1711 // 2 kiM svAd dIrghe dIrghAdeva kiM na dIrghe / kasmAd vA na khapuSpAt kiM na khapucce khapuSpAt 1 // 1712 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 730 // www.janeibrary.org
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 11731 // | pravartate- dIrghApekSa eva dIpena jJAnAbhidhAnena vyavahAraH kiM na pravartate, asaJcAvizeSAt / iti bhAvaH / evaM 'kiM dIhAo hasse / / hassAu ceva kiM na hassammi' ityetadapi draSTavyam / tathA, kimiti vA na khapuSpAd dIrgha istre vA tajjJAnAbhidhAnavyavahRtirvidhIyate / bdttiH| tathA, asattvAvizeSata eva kimiti khapuSpAt khapuSpa eva isva-dIrghajJAnAdivyavahAro na pravartate / na caivam , tasmAt santyeva bhAvAH, na tu zUnyatA jagata iti // 1712 // apica, 'kiMvA'vikkhAe ciya hoja maI vA sabhAva evAyaM / so bhAvo ti sabhAvo vaMjhAputte na so jutto // 1713 // athavA, sarvasyApyasattve ikhAdedIrghAyapekSayApi kiM kartavyam , zUnyatApratikUlatvAt tasyAH, ghaTAyarthasattvavat / atha parasya matirbhavet - svabhAvAdevApekSayaiva hasva-dIrghAdivyavahAraH pravartate / na ca svabhAvaH paryanuyogamarhati; tathA coktam- "agnidahati nAkAzaM kotra paryanuyujyatAm ?" iti / hanta ! itthamapi hato'si, yata kho bhAvaH khabhAvastataH sva-parabhAvAbhyupagamAt zUnyatAbhyupagamahAniH / na ca bandhyAputrakalpAnAmarthAnAM svabhAvaparikalpanA yukteti / bhavatu vA'pekSA, tathApi zUnyatA'siddhiH / / 1713 // kutaH ityAhahojjAvekkhAo vA viNNANaM vAbhihANamettaM vA / dIhaM tivahassaM ti va na u sattA sesadhammA vaa|| // 1714 // athavA, svataH siddha vastunyapekSAto bhavet / kim ? ityAha-vijJAnamabhidhAnamAtraM vA / kenollekhena ? ityAha- 'dIrgham' iti vA 'iskham' iti veti / kiM punarna bhavet ? ityAha-navanyApekSayA vastUnAM sattA bhavati, nApyApekSikahasva-dIrghatvAdidharmebhyaH zeSA rUpa-rasAdayo dharmA anyApekSayA siddhayantiM / utpadyante ca vastusattAgrAhakANi, rUpAdidharmagrAhakANi ca jJAnAni / ato'nyApekSAbhAvataH kathaM svataH siddhasya vastusattAderabhAvaH, tatsadbhAve ca kathaM zUnyatA jagataH' iti // 1714 // kathaM punaH sattAdayo'nyApekSAH ? ityAha-- OISODE // 731 // , kiMvApekSayaiva bhavet matirvA svabhAva evAyam / svo bhAva iti svabhAvo vandhyAputre na sa yuktaH // 13 // 2 bhavedapekSAto vA vijJAnaM vAbhidhAnamAtraM vA / dIrghamiti vA hasvamiti vA na tu sattA zeSadharmA vA // 1010 // Forondateur
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 732 // Jain Educatora Interna harA hastAbhAve savvaviNAso havejja dIhassa / na ya so, tamhA sattAdayo'NavikkhA ghaDAINaM // 1715 // itarathA - yadi ghaTAdInAM sattAdayo'pyanyApekSA bhaveyuH, tadA hasvAbhAve hrasvasya sarvavinAze dIrghasyApi vastunaH sarvavinAzaH syAt, hrasvasattApekSitvAd dIrghasattAdInAm / na caivamasau dIrghasya sarvavinAzo dRzyate / tasmAt nizcIyate santyanyAnapekSA eva ghaTAdInAM sattA-rUpAdayo dharmAH, tatsacve cApAstA zUnyateti / / 1715 // yaduktam- 'na svataH, nApi parato nApi cobhayato bhAvAnAM siddhiH, apekSAtaH' ityAdi / atra 'apekSAtaH' iti viruddha hetuH, vipakSa eva sattvAditi darzayannAha - vi avikkhA'vikkhaNamavikkha go'vikkhaNijjamaNavikkha / sA na mayA savvesu vi saMtesu na sunnayA nAma // 1716 // yAspIyaM khAderdIrghAdyapekSA sA'pyapekSaNaM kriyArUpam ; tathA, apekSakaM kartAram, apekSaNIyaM ca karma, anapekSya na matA- na viduSAM sampatA / tataH kim ? ityAha- eteSu cApekSaNA-pekSakA'pekSaNIyeSu sarveSu vastuSu satsu na kAcit zUnyatA nAma / ato'pekSakAdilakSaNe vipakSa evApekSAlakSaNasya hetorhatatvAd viruddhatvamiti / / 1716 / / _ tasmAt svataH, parata ubhayatazca bhAvAnAM siddhirastyeva vyavahArataH nizzyatastu svataH siddhA eva sarve bhAvA iti darzayati* kiMci sao taha parao tadubhayao kiMci nizcasiddhaM pi / jalao ghaDao puriso tahaM vavahArao neyaM // 1717 // nicchayao puNa bAhiranimittamettovaogao savvaM / hoi sao jamabhAvo na sijjhai nimittabhAve vi // 1718 // iha kiJcit svata eva siddhyati, yathA kartRnirapekSastatkAraNadravyasaMghAtaviziSTapariNAmarUpo jaladaH / kiJcittu parataH, yathA kulAlakako ghaTaH / kiJcidubhayataH yathA mAtA - pitRbhyAM svakRtakarmatazca puruSaH / kiJcid nityasiddhameva yathA''kAzam / etacca vyavahAranayApekSayA draSTavyam / nizcayatastu bAhyaM nimittamAtramevAzritya sarva vastu svata eva sidhyati, yad yasmAd bAhyanimittasadbhA 1 itarathA isvAbhAve sarvavinAzo bhaved darghisya / na ca saH tasmAt sattAdayo'napekSA ghaTAdInAm || 1715 // 2 yA'pyapekSAspekSaNamapekSako'pekSaNIyamanapekSya / sA na matA sarveSvapi satsu na zUnyatA nAma // 1716 // 3 kiJcit svatastathA paratastadubhayataH kiJcid nityasiddhamapi / jalado ghaTakaH puruSastathA vyavahArato jJeyam // 117 // niyataH punarvahirnimittamAtropayogataH sarvam bhavati svato yadabhAvo na sidhyati nimittabhAve'pi // 1718 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 732 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA ER ve'pi kharaviSANAdirUpo'bhAvaH kadAcidapi na sidhyati / ubhayanayamataM ca samyaktvamiti / / 1717 // 1718 / / atha yaduktam- 'asthitta-ghaDegANegayA va' ityAdi, tat prtividhaatumaah||73|| atthitta-ghaDegANegayA ya pajjAyametaciMteyaM / atthi ghaDe paDivanne, iharA sA kiM na kharasiMge ? // 1719 // . iha 'asti ghaTo na tu nAsti' ityevaM pratipanne sati tadanantaramevAstitva-ghaTayoH 'kimekatA, anekatA vA ?' ityAdinA ghaTAstitvayorekatvA-'nekatvalakSaNaparyAyamAtracintaiva bhavatA kRtA bhavati, na tu tayorabhAvaH sidhyati / anyathA hyabhAvarUpAvizeSAd yathA ghaTA-'stitvayoH, evaM kharaviSANa-vandhyAputrayorapyekatvA-'nekatvacintA bhavataH kiM na pravartate ? iti // 1719 // kiJca, yathA ghaTA-'stitvayorekatvA'nekatvavikalpau tvaM vidhatse, tathA ghaTa-zUnyatayorapi tau vidhAtuM zakyate / katham ? ityAha-- ghaDa-sunnayannayAe vi sunnayA kA ghaDAhiyA somma ! / egatte ghaDao ciya na suNNayA nAma ghdddhmmo||1720|| nanu ghaTa-zUnyatayorapyanyatA, ananyatA vA ? / yadyanyatA, tarhi 'sunnayA kA ghaDAhiyA somma ! tti' saumya vyakta ! zUnyatA va kA ghaTAdhikA nAma ?- nanu ghaTamAtrameva pazyAmaH, na punaH kvacit zUnyatA ghaTAdadhikA samIkSyate / athAnanyatA, tathApi sati ghaTazUnyatvayorekatve ghaTa evAsau yujyate, pratyakSata evopalabhyamAnatvAt , na tu zUnyatvaM nAma kazcit taddharmaH, sarvapramANairanupalabdhe- 1 riti // 1720 // apica, "viNNANa-vayaNa-vAINamegayA to tadatthiyA siddhaa| aNNatte aNNANI nivvayaNo vA kahaM vaaii?||1721|| 'zUnyaM sarvameva vizvatrayam' ityevaMbhUtaM yad vijJAnaM vacanaM ca, tena saha zUnyavAdino bhavata ekatvam , anekatvaM vA ? / yadyaka-na tvam , tatastadastitA vastvastitA siddheti kutaH zUnyatA, vRkSatva-ziMzapAtvayorivaikatvasya vastutvAt / anyatve tu vijJAna-vacanayorajJAnI nirvacanazca vAdI kathaM zUnyatAM sAdhayet , zilAsaMghAtavat ? iti // 1721 // gAthA 1693 / 2 astitva-ghaTakAnekatA vA paryAyamAnacinteyam / asti ghaTe pratipanne, itarathA sA kiM na kharale // 1719 // / gha. ja. 'ghttsttvyo'| |733 // . ghaTa-zUnyatAmyatAyAmapi zUnyatA kA ghaTAdhikA saumya ! / ekatve ghaTaka evaM na zUnyatA nAma ghaTadharmaH // 1720 // 5 vijJAna-vacana-vAdinorekatA tatastadastitA siddhA / anyatve'jJAnI nirvacano vA kathaM vAdI! // 1721 // For Personal and Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / bAra yacca ghaTa-satcayorekatvavikalpe'bhyadhAyi- 'yo ghaTaH sa evAstIti ghaTamAtre'stitvasya pravezAd ghaTa evAsti, yadivA, prativizeSA. pakSAbhAvAt so'pi nAsti' iti, ttraah||73|| dheDasattA ghaDadhammo tatto'NaNNo paDAio bhiNNo / atthi tti teNa bhaNie ko ghaDa eveti niyamo'yaM? // 1722 // ghaTAstitvalakSaNA ghaTasattA ghaTasya dharmaH, sa ca tato ghaTAdananyo'bhinnaH, paTAdibhyastu sarvebhyo'pi bhinnaH / tena tato 'ghaTo'sti' 8 iti bhaNite 'ghaTa eva' iti 'ghaTa evAsti' iti ko'yaM niyamaH ?-nijanijasattAyAH paTAdiSvapi bhAvAt te'pi santyeveti bhAvaH // 1722 // tathA, asminneva ghaTA-'stitvayorekatvavikalpe yaduktam- 'yo yo'sti sa sa ghaTa iti sarvasya ghaTatvaprasaGgaH, ghaTasya vA sarvavastvAtmakatvam' iti / tadapi sarva 'ghaTasattA ghaTadharmaH' ityAdinaiva parihRtam , ata evAha jaMvA jadatthitaM taM ghaDo tti savvaghaDayApasaMgo ko| bhaNie ghaDotthi va kahaM savvatthittAvaroho tti ? // 1723 // yad vA moktam- 'yad yadasti tattat sarva ghaTaH' iti, tatra ko'yaM sarvaghaTatAmasaGgaH / tathA, 'yo ghaTaH sa evAsti' ityapyukte | kathaM sarvAstitvAvarodha:- kathaM ghaTasya sarvAtmakatvam ? ityarthaH / yadA hi ghaTasattA ghaTa evAsti nAnyatra, tadA 'yatra yatra ghaTAstitvaM tatra tatra ghaTaH' iti na kazcit sarveSAM ghaTatAprasaGgaH, tathA, 'ghaTasattvena ghaTa evAsti' ityetasminnapyukte na kiJcid ghaTasya sarvAtmakatvaM pratIyata iti bhAvaH // 1723 // tadevaM prastutaM parapakSamapAkRtya svapakSasya bhAvArthamAha-- atthi tti teNa bhaNie ghaDo'ghaDo vA ghaDo u attheva / cUo'cUo va dumo cUo u jahA dumo niymaa||1724|| yena kAraNena ghaTasattA ghaTadharmatvAd ghaTa evAsti paTAdibhyastu bhinnA, tena tasmAt 'asti' ityukte ghaTaH, aghaTo vA-paTAdirgamyate, nijanijasatvasya sarveSu paTAdiSvapi bhAvAt / 'ghaDo u attheva tti' ghaTa iti tu pokte'styeveti gamyate, nijasattvasya niya , ghaTasattA ghaTadharmastato'nanyaH paTAdito bhinnaH / astIti tena bhaNite ko ghaTa eveti niyamo'yam ? // 1722 // 2 yadvA badasti tattad ghaTa iti sarvaghaTatAprasaGgaH kaH / bhaNite ghaTo'sti vA kathaM sarvAstitvAvarodha iti / // 1725 // / mastIti tena bhaNite ghaTo'ghaTo vA ghaTastvastyeva / cUto'cUto vA humazcUtastu yathA humo niyamAt // 1.25 // // 734 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 735 // Jain Educationa Internati mena ghaTe sadbhAvAt / atra yathAsaMkhyamudAharaNadvayam / yathA 'drumaH' ityukte cUtaH, acUto vA nimbAdirgamyate, drumatvasya sarvatra bhAvAt / 'cUta:' iti tu nigadite druma eva gamyate, adrupasya cUtatvAyogAditi / / 1724 // yaduktam - yadetajjAtaM na jAyate, nApyajAtam, na ca jAtAjAtam, nApi jAyamAnam' ityAdi, tatrottaramAha-'kiM taM jAyaM ti maI jAyA jAo bhayaM pi jadajAyaM / aha jAyaM pi na jAyaM kiM na khapuSphe viyAro'yaM // 1725 // praSTavyo'tra devAnAMpriyaH, kathaya- kiM tad vastu jAtamiti pratipadyate tava matiH, yajjAtA jAto bhayAdiprakArairajAtaM sAdhyateyasya jAtAjAtAdiprakArairjanma tvayA niSidhyata ityarthaH / yadi hi jAtaM kimapi vastu tava siddhaM tarhi tatsackhenaiva pratihatA zUnyatA, ataH 'kiM tajjAtaM jAyate ? kiM tadajAtaM jAyate ? kiM tajjAtAjAtaM jAyate ?' ityAdayaH zUnyatAsiddhyarthamupanyasyamAnA nirarthakA eva vikalpA iti pracchakAbhiprAyaH / atha tadapi jAtaM jAtAjAtAdivikalpAzrayabhUtaM jAtatvena bhavato na siddham, kintvajAtameva tat, nanu svavacanaviruddhamidaM jAtamapyajAtamiti / kiJca, jAtasyAsacce nirAzrayatvAjjAtAjAtAdivikalpA nirarthakA eva / athaitadAzrayabhUte jAtAkhye vastunyasiddhe'pi 'na jAtaM jAyate' ityAdivikalpavicAraH pravartate tarhi khapuSpe'pyasau kiM na vidhIyate, asattvAvizeSeNa 'samayA vivajjao vA' ityAdivyaktadoSaprasaGgAt ? / na ca vaktavyaM pareSAM siddhaM jAtamurarIkRtya vikalpA vidhIyante, sva-parabhAvAbhyupagame zUnyatAhAniriti // 1725 / / api ca, jaii savvahA na jAyaM kiM jammANaMtaraM taduvalambho / puvvaM vA'NuvalaMbho puNo vi kAlaMtarahayassa ? // 1726 // yadi sarvairapi prakArairghaTAdi kArya na jAtamiti zUnyavAdinA pratipAdyate, tarhi mRtpiNDAdyavasthAyAmanupalabdhaM kulAlAdisAmagrInirvartitajanmAnantaraM kimiti tasmAt tadupalabhyate ? / pUrva vA janmataH kimiti tasyAnupalambhaH 1 / punarapi ca kAlAntare laguDAdinA hatasya kimiti tasyAnupalambha: ? / ajAtasya gagananalinasyeva sarvadaiva ghaTAderanupalambha eva syAt, yastu kadAcidupalambhaH, kadAcittu nopalambhaH, asau jAtasyaivopapadyata iti bhAvaH / / 1726 / / 1 kiM tajjAtamiti matirjAtA 'jAto bhayamapi yadyajAtam / atha jAtamapi na jAtaM kiM na khapuSpe vicAro'yam // 1725 // 2 gAthA 1708 // 3 yadi sarvathA na jAtaM kiM janmAnantaraM tadupalambhaH / pUrva vA'nupalambhaH punarapi kAlAntarahatasya ? // 1736 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 735 / / www.janelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 736 // | Jan Education Interna kizva, jaha savvA na jAyaM jAyaM suNNavayaNaM tahA bhAvA / aha jAyaM pi na jAyaM payAsiyA suNNayA keNa // 1727|| ' zUnyaM sarva jagat ' ityevaMbhUtaM yacchUnyatAviSayaM vijJAnaM vacanaM ca tad yathA jAtA-jAtAdiprakAraiH sarvathA jAtamapyajAtamapi sat kenApi prakAreNa tAvajjAtam, tathA bhAvA api ghaTa-paTAdayo jAtA evyA ityato na zUnyaM jagat / atha zUnyatAvijJAna-vacanadvayaM jAtamapyajAtamiSyate, tarhi tadvijJAna-vacanAbhyAM vinA kenAsau zUnyatA prakAzitA, 1- na kenaciditi zUnyatAnupapattiriti // 1727 // yadapyuktam- 'na jAtaM jAyate nApyajAtam' ityAdi, tadapyayuktam, yato vivakSayA sarverapi prakArairyathAsaMbhavaM vastu jAyate, kiJcittu sarvathA na jAyate iti darzayati jAya jAyamajAyaM jAyAjAyamaha jAyamANaM ca / kajjamiha vivakkhAe na jAyae savvA kiMci // 1728 // rUvitti jAi jAo kuMbho saMThANao puNarajAo / jAyAjAo dohi vi tassamayaM jAyamANo ti // 1729 // puvyakao u ghaDatayA parapajjAehiM tadubhaehiM ca / jAyaMto ya paDatayA na jAyae savvahA kuMbho // 1730 // vomAi niccajAyaM na jAyae teNa savvahA somma ! / iya davvatayA savvaM bhavaNijjaM pajjavagaIe // 1731 // iha kArya ghaTAdikaM vivakSayA kimapi jAtaM jAyate kiJcidajAtam, kiJcijjAtAjAtam, kizcijjAyamAnam, kizcittu sarvathA na jAyata iti / atha yathAkramamudAharaNAni - 'khvItyAdi' rUpitayA ghaTo jAto jAyate, mRdrUpatAyAH prAgapi bhAvAt, tadrUpatayA jAta eva ghaTa jAyata ityarthaH / saMsthAnatayA''kAravizeSeNa punaH sa evAjAto jAyate, mRtpiNDAdyavasthAyAmAkArasyAsaMbhavAt / mRdrUpatayA, AkAravizeSeNa ceti dvAbhyAmapi prakArAbhyAM jAtAjAto jAyate, tadanarthAntarabhUtatvAd ghaTasya / tathA, atItAnAgatakAlayorvinaSTA 1 yathA sarvadhA na jAtaM jAtaM zUnyavacanaM tathA bhAvAH / atha jAtamapi na jAtaM prakAzitA zUnyatA kena ? | 1727 // 2 jAyate jAtamajAtaM jAtAjAtamatha jAyamAnaM ca kAryamiha vivakSayA na jAyate sarvathA kiJcit / / 1728 // rUpIti jAyate jAtaH kumbhaH saMsthAnataH punrjaatH| jAtAjAto dvAbhyAmapi tatsamayaM jAyamAna iti // 1729 // pUrvakRtastu ghaTatayA paraparyAyaistadubhayaizca / jAyamAnazca paTatayA na jAyate sarvadhA kumbhaH // 1730 || vyomAdi nityajAtaM na jAyate tena sarvathA saumya ! iti dravyatayA sarva bhajanIyaM paryavagatyA // 1731 // For Personal and Private Use Only vRhadvRttiH / // 736 // www.janeibrary.org
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 737 // Jain Education Internati nutpannatvAt kriyAnupapattervartamAnasamaya eva kriyAsadbhAvAt tatsamayaM vartamAnasamayaM jAyamAno jAyate / kizcittu sarvathA jAtA-jAtA - diprakArairna jAyate / kiM punastat ? ityAha- 'puvtrakao u ityAdi' pUrvakRtastu pUrvaniSpanno ghaTo ghaTatayA jAtA-jAtAdivikalpAnAM madhyAdekenApi prakAreNa na jAyate, pUrvameva jAtatvAt / kiM ghaTatayaiva na jAyate / na, ityAha- 'parapajjAehiM ti' tathA, paTAdigataiH paraparyAyaizca ghaTo na jAyate, straparyAyANAM pUrvameva jAtatvAt, paraparyAyaizca kadAcit kasyApyabhavanAt / sva-paraparyAyaiH pUrvakRtaghaTo na jAyate, jAtA-jAtapaTa- kharaviSANavaditi bhAvaH / tathA, jAyamAno'pi vartamAnakriyAkSaNasamaye paTatayA ghaTo na jAyate, pararUpatayA kasyApyabhavanAt / kiM pUrvakRto ghaTa evetthaM na jAyate, Ahosvidanyadapi kizcid na jAyate ? ityAha- 'vomAItyAdi' na kevalaM pUrvakRto ghaTo ghaTatayA na jAyate, tathA vyomAdi ca tena kAraNena saumya ! sarvathA jAtAdibhiH sarvairapi prakArairna jAyate, yena kim ? ityAha- yena nityajAtaM sarvadA'vasthitam, hetudvAreNa vizeSaNamidam, nityajAtatvAd na jAyata ityarthaH / uktasyaivArthasyopasaMhAravyAjena tAtparyamupadarzayannAha - 'iyetyAdi' ityuktaprakAreNa sarvamapi ghaTa-paTa vyomAdikaM vastu dravyatayA dravyarUpeNa 'na jAyate' itIhApi saMbadhyate, tadrUpatayA sadAvasthitatvAditi bhAvaH / paryAyagatyA paryAyacintayA punaH sarve bhajanIyaM vikalpanIyam - pUrvajAtaM ghaTAdikaM rUpAdibhiH svaparyAyairapi na jAyate, pUrvajAtatvAdeva, ajAtaM tu tat svaparyAyairjAyate, paraparyAyaistu kiJcidapi na jAyate, ityevaM paryAyacintAyAM bhajanA / etaca prAyo darzitameveti / / 1728 / / 1729 / / 1730 / / 1731 // atha yaduktam- 'sarva sAmagrI mayaM dRzyate, sarvAbhAve ca kutaH sAmagrI ?' tatra pratividhAnamAha 'dIsai sAmaggimayaM savvamiha tthi na ya sA, naNu viruddhaM / gheppai va na paccakkhaM kiM kacchaparomasAmaggI ? / / 1732 // iha yaduktam- 'sarvamapi kArya sAmagrayAtmakaM dRzyate, sarvAbhAve ca nAsti sAmagrI' iti / tadetad viruddhameva, prastutArthapratipAdakatvAt, vacojanakakaNThau-e-tAlvAdisAmagracAH pratyakSata evopalabdheH / atha brUSe- avidyopaplavAdavidyamAnamapi dRzyate, yata uktam"kAma-svapna-bhayo-nmAdairavidyopaplavAt tathA / pazyantyasantamapyarthaM janaH kezendukAdivat // 1 // " iti / yadyevam, tarhyasatre sAmAnye'pi kacchaparomajanakasAmagrI kimiti pratyakSata evaM nopalabhyate ?, samatA viparyayo vA kathaM na syAditi vAcyam iti // 1732 // 1 dRzyate sAmagrImayaM sarvamihAsti na ca sA, nanu viruddham / gRhyate vA na pratyakSaM kiM kacchaparomasAmagrI ? // 1732 // 93 For Personal and Private Use Only) bRhadvRttiH / // 737 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 738 // Jain Educationa Internationa kizca sAmaggimao vattA vayaNaM catthi jai to kao suNNaM / aha natthi keNa bhaNiaM vayaNAbhAve suyaM keNa 1 // 1733 // bRhadvRttiH / sAmagrI- ura:- ziraH kaNThauSTha tAlu-jihvAdisamudAyAtmikA tanmayaH sAmanyAtmako vaktA, tadvacanaM cAsti navA ? / yadyasti, tarhi kuto jagacchranyatvam, tadvaktR-vacanasattvenaiva vyabhicArAt ? / atha tadvaktR-vacane na staH, tarhi vaktu vacanAbhAve kena bhaNitaM zUnyaM jagat (1- na kenacit / sarvazUnyatve ca pratipAdyasyApyabhAvAt kena tacchranyavacaH zrutam 1 iti / / 1733 / / atra parAbhiprAyamAzaGkaya pariharannAha - jeNaM caiva navattA vayaNaM vA to na saMti vayaNijjA / bhAvA to suNNamidaM vayaNamidaM saccamaliyaM vA ? // 1734 // isacaM nAbhAvo ahAliyaM na ppamANameyaM ti / abbhuvagayaM ti va maI nAbhAve juttameyaM ti // 1735 // yenaiva na vaktA, nApi ca vacanam, tatastenaiva na santi vacanIyA bhAvA iti, ataH zUnyamidaM jagaditi / atrocyate - yadetad vaktRvacana-vacanIyAnAM bhAvAnAmabhAvapratipAdakaM vacanaM tat satyamalIkaM vA ? | yadi satyam, tarhyasyaiva satyavacanasya sadbhAvAd nAbhAvaH sarvabhAvAnAm / athAlIkamidaM vacanam, tarhyapramANametat, ato nAtaH zUnyatAsiddhiH / atha yathA tathA vAbhyupagatamasmAbhiH zUnyatApratipAdakaM vacanam, ato'smadvacanaprAmANyAt zUnyatAsiddhiriti tava matiH / naivam, yataH 'satyam, alIkaM vA tvayedamabhyupagatam ?" ityAdi punastadevAvartate / kiJca, abhyupagantA, abhyupagamaH, abhyupagamanIyaM vetyetatrayasya sadbhAve'bhyupagamo'pyeSa bhavato yujyate, na ca sarvabhAvAnAmabhAve etatrayaM yuktamiti / / 1734 / / 1735 / / api ca, * sikayAsu kiM na tellaM sAmaggIu tilesu vi kimatthi ? / kiMva na savvaM sijjhai sAmaggIu khapuSphANaM ? // 1736 // 1 sAmagrIyo vaktA vacanaM cAsti yadi tataH kutaH zUnyam / atha nAsti kena bhaNitaM vacanAbhAve zrutaM kena ? // 1733 // 2 yenaiva na vaktA vacanaM vA tato na santi vacanIyAH / bhAvAstataH zUnyamidaM vacanamidaM satyamalokaM vA ? // 1734 // yadi satyaM nAbhAvo'thAlIkaM na prmaannmetditi| abhyupagatamiti vA matirnAbhAve yuktametaditi // 1735 // 3 sikatAsu kiM na tailaM sAmagrIta stileSvapi kimasti ? kiMvA na sarva sidhyati sAmagrIto khapuSpAnAm ? // 1736 // For Personal and Private Use Only // 738 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 739 // sarvabhAvAnAmasattve sarvo'pi pratiniyato lokavyavahAraH samucchidyate, tathAhi- bhAvAbhAvasya sarvatrAviziSTatvAt kimiti sikatAkaNasAmagrItastailaM na bhavati, tilAdisAmagya vA tat kimasti / kiM vA khapuSpasAmagrItaH sarvamapi kAryajAtaM na sidhyti| na caivam , tasmAt pratiniyatakAryakAraNabhAvadarzanAd nAbhAvasAmagrItaH kimapyutpadyate, kintu yathAsvabhAvasAmagrItaH, tathA ca sati na zUnyaM jagaditi // 1736 // kiJca, savvaM sAmaggimayaM negaMto'yaM jo'nnurpeso| aha so vi sappaeso jatthAvatthA sa prmaannuu|| 1737 // sarva sAmagrImayaM sAmagrIjanyaM vastvityayamapi naikAntaH, yato ghaNukAdayaH skandhAH sapradezatvAd dyAdiparamANujanyatvAd bhavantu sAmagrIjanyAH, paramANuH punarapradeza iti na kenacijanyate, iti kathamasau sAmagrIjanyaH syAt ? / asti cAsau, kAryaliGgagamyatvAt / uktaM ca "mUrteraNurapradezaH kAraNamantyaM bhavet tathA nityaH / ekarasa-varNa-gandho dvisparzaH kAliGgazca // 1 // " athAyamapi sapradezaH, tItatpadezo'NurbhaviSyati, tasyApi sapradezatve tatpadezo'NurityevaM tAvat , yAvad yatra kacid niSpadezatayA bhavabuddheravasthAnaM bhaviSyati, sa eva paramANuH, tenApi ca sAmagrIjanyatvasya vyabhicAra iti // 1737 / / na santyeva te paramANavaH, sAmagrIjanyatvAbhAvAdityAzaGkayAha dIsai sAmaggimayaM na yANavo saMti naNu viruddhmidN| kiM vANUNamabhAve nipphaNNamiNaM khapupphehiM ? ||1738||li 'sAmagrImayaM sarva dRzyate' iti bhavataiva mAguktam , 'aNavazca na santi' ityadhunA brUSe, nanu viruddhamidam , yathA 'sarvamapyanRtaM vacanam' iti bruvataH svavacanavirodhaH, tathA'trApItyarthaH / yadeva hi sAmagrImayaM kimapi dRzyate bhavatA, tadevANusaMghAtAtmakam , ataH khavacanenaiva pratipAditatvAt kathamaNavo na santi ? iti bhaavH| kizca, aNunAmabhAva idaM sarvamapi ghaTAdi kAryajAtaM kiM khapuSpaini OH739 / 1 sarva sAmagrImayaM naikAnto'yaM yato'NurapradezaH / atha so'pi sapradezo yatrAvasthA sa paramANuH // 1737 // 2 dRzyate sAmagrImayaM na cANavaH santi nanu virudamidam / kiM bA'NUnAmabhAve niSpamidaM khapuSpaiH // 1738 // hAlasara Jan Education interna Forson and Private Use Only www.jainelbrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ pamam , paramANvabhAva tajjanakamRtpiNDAdisAmagyabhAvAt / iti bhaavH| tasmAd yasmAt sAmagrImayaM dRzyata iti pratipadyate bhavatA, ' bRhadvattiH / vizeSAtadeva paramANava iti // 1738 // yaduktam- 'parabhAgAdarisaNao sabvArAbhAgasuhamayAo ya' ityAdi, tatra prtividhaanmaah||740|| desassArAbhAgogheppai na ya so tti naNu viruddhminnN| savvAbhAve vina so gheppai kiM kharavisANassa ? // 1739 // yaduktam- 'dRzyasyApi vastunaH parabhAgastAvad na dRzyate, ArAdbhAgastu gRhyate, paraM so'pyanyAnyaparabhAgakalpanayA pAguktayuktito nAsti' iti / nanu viruddhamidam-'gRhyate'sau, na ca samasti' iti / sarvAbhAvAd bhrAntyA'sau gRhyata iti cet / tadayuktam , yataH sarvAbhAve tulye'pi kimiti kharaviSANasya saMbandhI ArAdbhAgo na gRhyate / / samatA viparyayo vA kathaM na bhavati? iti // 1739 // kina, pairabhAgAAdarisaNao nArAbhAgo vi kimaNumANaM ti| ArAbhAgaggahaNe kiM va na parabhAgasaMsiddhI? // 1740 // 'parabhAgamAtrAdarzanAdArAdbhAgo'pi nAsti' ityatra kimanumAnaM bhavataH / etaduktaM bhavati- yat pratyakSeNa sakalalokaprasiddha sadagnerauSNyamiva kathamanumAnena baadhyte| ArAdbhAgasya hyApekSikatvAt tadanyathAnupapatteH parabhAgAnumAnaM tAvadadyApi yujyate / yastu parabhAgAdarzanamAtreNaiva tanihavaH, so'saMbaddha eva, satsvapi dezAdiviprakRSTeSu meru-pizAcAdiSvadarzanasaMbhavAt / tasmAd na parabhAgAdarzanamAtreNArAdbhAgo'patrotavyaH / kizca, ArAdbhAgagrahaNe parabhAgAnumAnaM yujyetApIti bhASyakAro'pyAha- 'ArAmAgetyAdi' ArAdbhAgagrahaNe kathaM na parabhAgasaMsiddhiH? api tu tatsaMsiddhireva, tathAhi-dRzyavastunaH parabhAgo'sti, tatsaMbandhibhUtasyArAdbhAgasya grahaNAt , iha yatsaMbandhibhUto bhAgo gRhyate tat samasti, yathA nabhasaH pUrvabhAge gRhIte tatsaMbandhyaparabhAgaH, gRhyate ca ghaTAderArAdbhAgaH, atastatsaMbandhibhUtaH parabhAgo'pyasti / yaccoktam- 'ArAdbhAgasyA'pyanya ArAdbhAgaH kalpanIyaH, tasyApyanya ityAdi tAvat , yAvat sarvArAtIyabhAgaH' iti / atrApi parabhAgasyAsattve sarvArAtIyabhAgaparikalpanamanupapannameva syAt / tasmAdasti parabhAga iti // 1740 // ROH |740 // 1 gAthA 1696 / 2 dezasyArAbhAgo gRhyate na ca sa iti nanu viruddhamidam / sarvAbhAve'pi na sa gRhyate kiM kharaviSANasya ? // 1739 // 3 ja.'stu dRzyate / parabhAgAdarzanato nArAgAgo'pi kimanumAnamiti / ArAzAgagrahaNe kiM vA na parabhAgasaMsiddhiH // 10. // nama : BE Jan Education Internationa l For Pessoal and Private Use Only AVAaww.jainelterary.airy
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 742 // api ca, savvAbhAve vi kao ArA-para-majhabhAganANattaM / aha paramaIe bhaNNai sa-paramaivisesaNaM katto? // 1741 // caar74||bRhdttiH| Ara-para-majjhabhAgA paDivaNNA jai na suNNayA nAma / appaDivaNNesu vi kA vigappaNA kharavisANassa ? savvobhAve vArAbhAgo kiM dIsae na parabhAgo / savvAgahaNaM va na kiM kiM vA na vivajao hoi ? // 1743 // tisro'pi pratItArthA eveti // 1741 // 1742 // 1743 // kica, yadi parabhAgAdarzanAd bhAvAnAmasattvaM pratipAdyate, tarhi sphaTikAdInAM tanna syAditi darzayannAha-- pairabhAgadarisaNaM vA phalihAINaM ti te dhuvaM saMti / jaivA te vi na saMtA parabhAgAdarisaNamaheU // 1744 // savvAdarisaNau cciya na bhaNNai kIsa, bhaNai tannAma / puvvabbhuvagayahANI pcckkhvirohocev|| 1745 // nanu yeSAM sphaTikA-'bhrapaTalAdInAM bhAvAnAM parabhAgadarzanamasti te tAvad dhurva santyeva, iti 'parabhAgAdarzanAta' ityanena hetunA sarvabhAvAnAmasattvaM na sidhyati / atha sphaTikAdayo'pi na santi tarhi 'parabhAgAdarzanAt' ityayamahetuH, tvadabhipretasya sarvabhAvAsattvasyAsAdhakatvAt / ato'vyApakamamuM hetuM parityajya 'sarvAdarzanAd na santi bhAvAH' ityayameva vyApako hetuH kasmAd na bhaNyate ? | 'bhaNai tamAma tti' atra para uttaraM bhaNati / kim ? ityAha- tannAmAstu 'sarvAdarzanAt' iti-ayaM hetustahiM bhavatvityarthaH, yathA tathA zUnyataivAsmAbhiH sAdhayitavyA, sA ca 'sarvAdarzanAt' ityanenApi hetunA sidhyatu, kimanenA''graheNAsmAkam ? iti bhAvaH / atha mUrirAha| 'puvvetyAdi' nanvidAnIM 'sarvAdarzanAt' iti bruvato bhavataH 'parabhAgAdarisaNao' iti pUrvAbhyupagatasya hAniH prAmoti / kiJca, grAma S sarAsara / sarvAbhAve'pi kuta ArAt-para-madhyabhAganAnAtvam / atha paramatyA bhaNyate sva-paramativizeSaNaM kutaH // 1741 // bhArAt-para-madhyabhAgAH pratipannA yadi na zUnyatA nAma / apratipanevapi kA vikalpanA kharaviSANasya ? // 1742 // sarvAbhAve vArAdbhAgaH kiM dRzyate na parabhAgaH / sarvAgrahaNaM ca na kiM kiM vA na viparyayo bhavati / / 1743 // 2 parabhAgadarzanaM vA sphaTikAdInAmiti te dhurva santi / yadivA te'pi na santaH parabhAgAdarzanamahetuH // 1744 // sarvAdarzanata eva na bhaNyate kasmAt , bhaNati tamAma / pUrvAbhyupagatahAniH pratyakSavirodhatazcaiva // 1045 // 3 gAthA 1656 / FR||741 // For Pes e ry
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. HRISTObApara bRhadattiH / 742 // nagara-sarit-samudra-ghaTa-paTAdInAM pratyakSeNaiva darzanAt saudarzanalakSaNasya hetoH prtykssvirodhH| tataH pratyakSavirodhatazca 'sarvAdarzanAt' ityetadayuktamiti / atra kazcidAha- nanu sapakSasya sarvasyAvyApako'pi vipakSAt sarvathA nivRtto heturiSyata eva, yathA 'anityaH zabdaH, prayatnAnantarIyakatvAt' iti na hyanityo'rthaH sarvo'pi prayatnAnantarIyakaH, vidyud-ghana-kusumAdibhirvyabhicArAt / tadvadihApi yadyapi sarveSvapi bhAveSu parabhAgAdarzanaM nAsti, yathApi bahuSu tAvadasti, atasteSu zUnyatAM sAdhayannasau samyag heturbhaviSyati / tadayuktam , yatastatra 'yadanityaM na bhavati tat prayatnAnantarIyakamapi na bhavati, yathA''kAzam' ityevaM vyatirekaH sidhyatiH iha tu yatra zUnyatA nAsti, kiM tarhi ? vastunaH sattvam , parabhAgAdarzanamapi tatra nAsti, kintu parabhAgadarzanam , yathA ka, iti bhavataH sarvAsadvAdino vyatirekaH kacidapi na sidhyati, ato'heturevAyamiti // 1744 // 1745 // atra parAbhiprAyamAzaya pariharabAha-- natthi para-majjhabhAgA apaccakkhattao maI hojA / naNu akkha-tthAvattI apaJcakkhattahANI vA // 1746 // atha syAnmatiH-para-madhyabhAgI na staH, apratyakSatvAt , kharaviSANavat / tadasattve ca tadapekSayA nirdizyamAna ArAdbhAgo'pi nAsti, ataH srvshuunytetybhipraayH| tadayuktam , yataH 'akSamakSamindriyamindriyaM prati vartata iti pratyakSo'rthaH, na pratyakSopratyakSaH, tadbhAvo'pratyakSatvam , tasmAdapratyakSatvAt' ityucyamAne nanvakSANAmarthasya cA''pattiH sattA prAmoti, tadApattau ca shuunytaabhyupgmhaaniH| zUnyatAryA vA'pratyakSatvalakSaNasya hetohoniH, akSA-'rthAnAmabhAve pratyakSA-'pratyakSavyapadezAnupapatteriti bhAvaH // 1746 // ___ api ca, 'apratyakSatvAt' ityanaikAntiko heturiti darzayannAhaasthi apaccakkhaM pi hu jaha bhavao saMsayAivinnANaM / aha natthi suNNayA kA kAsa va keNovaladdhA vaa?||1747|| __nanvapratyakSamapyasti kizcid vastu, yathA bhavataH saMzayAdivijJAnamanyeSAmapratyakSamapyasti, tato yathaitat , tathA para-madhyabhAgAvapratyakSau bhaviSyata ityanaikAntiko hetuH| atha bhavatsaMzayAdivijJAnamapi nAsti, tarhi kA nAma zUnyatA ?, kasya vA'sau ?, na staH para-madhyabhAgAvapratyakSavato matibhavet / nanvakSA-rthApattirapratyakSasvahAnirvA // 1746 // 2 astyapratyakSamapi khalu yathA bhavataH saMzayAdivijJAnam / atha nAsti zUnyatA kA phasya vA kenopalabdhA bA ? // 1747 // ||742 // an Education Internat Forsonal and Private Use Only www.janelbrary.org
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / kena vopalabdhA ? / bhavata eveha tatra kila saMzayaH, sa ced nAsti, tarhi kasyAnyasya grAma-nagarAdisave vipratipattiH ? iti bhaavH||1747|| vizeSA tadevaM yuktibhiH zUnyatAmapAkRtya bhagavAn vyakta shikssynnaah||743|| paiccakkhesu na jutto tuha bhUmi-jalA-'nalesu saMdeho / anilA-''gAsesu bhave so'vi na jutto'nnumaannaao||1748|| tasmAd bhUmi-jala-vadviSu pratyakSeSu tava saumya ! saMzayo na yuktaH, yathA svasvarUpe / tathA, anilo'pi pratyakSa eva, guNapratyakSatvAt , ghaTavat , tatastatrApi na saMzayo yuktH| bhavatu vA, anilA-55kAzayorapratyakSatvena saMzayaH, tathA'pyasau na yuktaH, anumAnasiddhatvAt tayoriti // 1748 // tatrAnilaviSayaM tAvadanumAnamAha-- __ atthi adissApAiyapharisaNAINaM guNI guNattaNao / ruvassa ghaDo vva guNI jo tasiM so'nilo nAma // 1749 // 5 ya ete'dRzyena kenApyApAditA janitAH sparzAdayaste vidyamAnaguNinaH, guNatvAt , AdizabdAcchabda-svAsthya-kampA gRhyante, ete'pi hi vAyuprabhavAd vAyuguNA eva, iha ye guNAste vidyamAnaguNino dRSTAH, yathA ghaTa-rUpAdayaH, yazcaiSAM sparza-zabda-svAsthyakampAnAM guNI sa vAyuH, tasmAdastyasAviti / / 1749 / / __ AkAzasAdhakamanumAnamAha atthi vasuhAibhANaM toyassa ghaDo vva muttimttaao| jaM bhUyANaM bhANaM taM vomaM vatta ! suvvattaM // 1750 // asti vasudhA-jalA-'nala-vAyUnAM bhAjanamAdhAraH, mUrtimattvAt , toyasya ghaTavat . yacca teSAM bhAjanaM, tadAyuSman vyakta ! suvyaktaM vyometi / yadi ca sAdhyaikadezatAM dRSTAntasya kazcit prerayati, tadetthaM prayogaH- vidyamAnabhAjanA pRthivI, mUrtatvAt , toyavat / ES tathA, ApaH, tejovat ; tejazca, vAyuvat ; vAyuzca, pRthivIvaditi // 1750 // tadevaM paJcApi bhUtAni prasAdhyopasaMharabAha pratyakSeSu na yuktastava bhUmi-jalA-'naleSu saMdehaH / anilA-''kAzayorbhavet so'pi na yukto'numAnAt // 1748 // 2 astyAzyApAditasparzanAdInAM guNI guNatvataH / rUpasya ghaTa iva guNI yasteSAM so'nilo nAma // 1749 // 3 asti vasudhAvibhAjanaM toSasya ghaTa iva mUrtimattvAt / yad bhUtAnAM bhAjanaM tad vyoma vyakta ! suvyaktam / / 1750 // ||743 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only BHwww.jaineltrary.org
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhadvatiH / evaM paccakkhAipamANasiddhAI somma ! paDivajja / jIva-sarIrAhArovaogadhammAiM bhUyAiM // 1751 // vizeSA. tadevaM saumya ! pratyakSAdipramANasiddhAni pratipadyasva paJca bhUtAni, jIva-zarIrA-''dhArAdyupayogadharmakAni caitAnIti // 1751 / / // 744 // azastropahatAni ca pRthivya-'p-tejo-vAyulakSaNAni catvAri bhUtAni sacetanAni, ataH parAbhiprAyamAzaGkaya teSAM sacetanatvaM sisAdhayiSurAha kiha sajIvAiM maI tllinggaao'nilaavsaannaaii| vomaM vimuttibhAvAdAdhAro ceva na sajIvaM // 1752 // kathaM punaH saha jIvena vartanta iti sajIvAni bhUtAni ? iti parasya matiH syAt / atrocyate- tasya jIvasya liGgaM talliGga tasmAt tadupalabdherityarthaH, sacetanAnyanilAvasAnAni catvAri bhUtAni / vyoma- AkAzaM punarvigatamUrtibhAvamAdhAra eva, na tu R. sajIvamiti // 1752 // 'talliGgAt' ityuktam , tatra pRthivyAH sajIvatve kiM liGgam ? ityAha jmm-jraa-jiivnn-mrnn-rohnnaa-haar-dohlaa-myo| roga-tigicchAIhi ya nAri vva saceyaNA taravo // 1753 // 'sacetanAstaravaH' iti pratijJA / 'janma-jarA-jIvana-maraNa-kSatasaMrohaNA-''hAra-dauhRdA-''maya-tacikitsAdisadbhAvAt' iti hetuH / | 'nArIvat' iti dRSTAntaH / Aha-nanvanaikAntiko'yam , acetaneSvapi janmAdivyapadezadarzanAt ; tathAhi- 'jAtaM tad dadhi' iti vyapadizyate, na caitat sacetanam / tathA, 'jIvitaM viSam ' 'mRtaM kusumbhakam' ityAdi / atrocyate- vanaspatI sarvANyapi sacetanaligAni janmAdInyupalabhyante, ato manuSyeSviva tAni teSu nirupacaritAni, dadhyAdau tu pratiniyata eva kazcijAtAdivyapadezo meM dRzyate, sa caupacArika eva- jAtamiva jAtaM dadhi, mRtamiva mRtaM kusumbhakamityAdi // 1753 // vanaspatereva sacetanatvasAdhane hetvantarANyapyAha ||744 // 1 evaM pratyakSAdipramANasiddhAni sImya ! pratipacasva / jIva-zarIrAdhAropayogadharmANi bhUtAni / / 1751 / / 2 kathaM sajIvAni bhatistallikAdanilAvasAnAni / vyoma vimUrtibhAvAdAdhAra eva na sajIvam // 1752 // janma-jarA-jIvana-maraNa-rohaNA-hAra-dIDadA-5'mayataH / roga-cikitsAdibhizca nIrIva sacetanAstaravaH // 1.53 // For Prisen
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 745 // Jain Educationa Internationa 'chikkaparoiyA chikkamettasaMkoyao kuliMgo vva / AsayasaMcArAo viyatta ! vallIviyANAI // 1754 // sammAdao ya sAva-ppaboha-saMkoyaNAio'bhimayA / baulAdao ya saddAivisayakAlovalaMbhAo // 1755 // sacetanAH spRSTaprarIdikAdayo vanaspatayaH spRSTamAtrasaMkocAt kuliGgaH kITAdistadvat / tathA, sacetanA vallyAdayaH, svarakSArtha vRtti-vRkSa-varaNDakAdyAzrayaM prati saMcaraNAt / tathA, zamyAdayazcetanatvenAbhimatAH, svApa-prabodha- saMkocAdimattvAt, devadattavat / tathA, sacetanA bakulA zoka- kuruvaka-virahaka-campaka-tilakAdayaH zabdAdiviSayakAlopalambhAt - zabda-rUpa-gandha-rasa-sparzaviSayANAM kAle prastAva upabhogasya yathAsaMkhyamupalambhAdityarthaH, yajJadattavaditi / evaM pUrvamapi dauhRdAdiliGgeSu kUSmANDI- bIjapUrakAdayo vanaspativizeSAH pakSIkartavyA iti / / 1754 / / 1755 / / atha sAmAnyena tarUNAM, pRthvIvizeSANAM ca vidrumAdInAM sacetanatvasAdhanAyAha- * maMsaMkuro vva sAmANajAirUvaMkurovalaMbhAo / tarugaNa-vidduma lavaNo valAdao sAsayAvatthA || 1756 // tarugaNaH, tathA vidruma-lavaNo- palAdayazca svAzrayAvasthA svajanmasthAnagatAH santazcetanAH, chinnAnAmapyamISAM punastatsthAna eva samAnajAtIyAGkarotthAnAt, azamAMsAGkuravat / Aha- nanu pRthivyAdibhUtAnAmiha sacetanatvaM sAdhayitumArabdham, tataH pRthivyA evAdau tat sAdhayituM yuktam, tasyA evAdAvupanyAsAt, tatkimiti 'jamma-jarA- jIvaNa-' ityAdinA tarUNAmevAdau tat sAdhitam pazcAt vidruma- lavaNopalAdInAmiti / satyam, kintu pRthvIvikAratayA pRthvIbhUta eva tarUNAmantarbhAvo lokaprasiddhaH, suvyaktacaitanyaliGgAzva yathA taravo na tathA lavaNo-pala-jalAdaya iti teSAmevAdau caitanyaM sAdhitamiti / / 1756 / / adhodakasya sacetanatvaM sAdhayitumAha- bhUmikkhayasAbhAviyasaMbhavao daduro vva jalamuttaM / ahavA maccho va sabhAvavomasaMbhUyapAyAo // 1757 // 94 1 spRSTaprarodikAH spRSTamAtra saMkocataH kuliGga iva / AzrayasaMcArAd vyakta ! vallavitAnAni / / 1754 // zamyAdayazca svApa-prabodha-saMkocanAdito'bhimatAH / bakulAdayazca zabdAdiviSayakAlopalambhAt // 1755 / / 2 ja. 'rohikA' / 4 gAthA 1753 / 3 mAMsAkara iva samAnajAtirUpAGkuropalambhAt / tarugaNa-vidruma-lavaNo-palAdayaH svAzrayAvasthAH // 1756 // 5 bhUmikSatasvAbhAvikasaMbhavato dardura iva jalamuktam / athavA matsya iva svabhAvavyomasaMbhUtapAtAt / / 1757 // For Personal and Private Use Only bRhdvRttiH| 1108411
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 746 // Jain Educations Internatio bhaumamambhaH sacetanamuktam, kSatabhUmisajAtIya svAbhAvikasya tasya saMbhavAt, darduravat / athavA, sacetanamantarikSamambhaH, abhrAdivikArasvabhAvasaMbhUtapAtAt, matsyavaditi / / 1757 // tejo'nilAvadhikRtyAha - aparapperiyatiriyA niyamiyadiggamaNao'Nilogo vva / analo AhArAo viddhi-vigArovalambhAo // 1758 // sAtmako vAyuH, aparapreritatiryaganiyamita diggamanAt, govat / yathA, sAtmakaM tejaH, AhAropAdAnAt, taTTaddhau vikAravizeSopalambhAcca, naravat | gAthAbandhAnulomyAcca vyatyayenopanyAsa iti / / 1758 / / tadevaM pRthivyAdInAM pratyekaM sacetanatvaM prasAdhyedAnIM sarveSAM sAmAnyena tat sAdhayannAha teNavo'NabhAivigAramuttajAittao'NilaMtAI / satthAsatthahayAo nijjIva-sajIvarUvAo // 1759 // pRthivyAdyanilAntAni catvAri bhUtAni jIvanirvartitAstadAdhArabhUtAstanava iti pratijJA, abhrAdivikArAdanyatve sati mUrtajAtitvAt, gavAdizarIravat / abhrAdivikArastu visrasApariNatapudgalasaMghAtarUpatvenAcetanatvAd varjitaH / tAtha pRthivyAditanavaH | zastrApahatA nirjIvAH, azastropahatAstu sajIvA varNa- gandha-rasAdilakSaNataH samavaseyA iti / / 1759 // prakArAntareNApi pRthivyAdyekendriyANAM jIvatvaM sAdhayitumAha "sijyaMti somma ! bahuso jIvA navasattasaMbhavo navi ya / parimiya deso logo na saMti cegiMdiyA jesiM // 1760 // siM bhavacchitta pAvai neTThAya sA jao teNa / siddhamaNaMtA jIvA bhUyAhArA ya te'vassaM // / 1761 // sidhyanti muktiM yAnti tAvadajasraM bahuzo jIvAH, na ca navasaccotpAdaH kenApISyate, parimitadezazca lokaH, tatastadAdhArAH sthUlAH stokA eva jIvA ghaTante / evaM ca sati yeSAM matena vanaspatyAdaya ekendriyA jIvA na santi teSAM bhavasya saMsArasya vyavacchittiH 1 aparapreritatiryaganiyamitadiggamanato'nilo gauriva / anala AhArAd vRddhi-vikAropalambhAt / / 1758 / / 2 tanavo'nAdivikAramUrtajAtitvato'nilAntAni / zastrA'zakhahatA nirjIva sajIvarUpAH / / 1759 // 3 sidhyanti saumya ! bahuzo jIvA navasazvasaMbhavo nApi c| parimitadezo loko na santi caikendriyAM yeSAm / / 1760 // teSAM bhavavicchitiH prApnAti neSTA ca sA yatastena / siddhamanantA jIvA bhUtAdhArAzca te'vazyam / / 1761 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 746 // dwww.janvelibrary.org
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 747 // Jain Educationis Internation prApnoti / na cAsau kasyApi tIrthAntarIyasyeSTA yataH tena tasmAt kAraNAt siddhaM saccAnAmAnantyam / te ca saMsAritvAdavazyaM bhUtAdhArAH zarIriNa evetyarthaH / na ca vanaspatyAdInantareNAnyat teSAM zarIramupapadyate / nivedyantAM vA yaccharIrAste, abhyupagamyatAM vA vanapatyAdInAM sAtmakatvamiti bhAvaH / / 1760 / / 1761 / / atha prerakamAzaGkaya parihAramAha mahiMsAbhAvo jIvaghaNaM ti na ya taM jao'bhihiaM / satthovahayamajIvaM na ya jIvaghaNaM ti to hiMsA || 1762 || nanvevaM sati lokasyAtIvapRthivyAdijIva ghanatvAdahiMsA'bhAvaH saMyatairapyahiMsAvratamitthaM nirvAhayitumazakyamiti bhAvaH / tadetad na, yato'nantaramevAbhihitamasmAbhiH - 'zastropahataM pRthivyAdikamajIvaM bhavati / tadajIvatve cAkRtA 'kAritAdiparibhogena nirvatyeva yatInAM saMyamaH / na ca 'jIvaghano lokaH' ityetAvanmAtreNaiva hiMsA saMbhavatIti / 1762 // Aha- nanu jIvAkule loke'vazyameva jIvaghAtaH saMbhAvyate, jIvAMzca ghnan kathaM hiMsako na syAt ? ityAha ne ya ghAyau tti hiMso nAghAyaMto tti nicchiyamahiMso / na viralajIyamahiMso na ya jIvaghaNaM ti to hiMso // 1763 // ahaNato va haMso TTattaNao mao ahimaro vva / bAhiMto na vi hiMso suddhattaNao jahA vijjo // 1764 // hu na hi 'ghAtakaH' ityetAvatA hiMsraH, na cAnannapi nizzyanayamatenAhiMsraH, nApi 'viralajIvam' ityetAvanmAtreNA hiMsraH, na cApi 'jIvanam' ityetAvatA ca hiMsra iti / kiM tarhi ? abhimaro gajAdighAtakaH sa iva duSTAdhyavasAyo'nannapi hiMsro mataH / bAghamAnospi ca zuddhapariNAmo na hiMsro yathA vaidyaH, iti ghannapyAsaH, aghnannapi ca hiMsra uktaH / / 1763 / / 1764 / / sa iha kathaMbhUto grAhyaH 1 ityAha paMcasamio tiguto nANI avihiMsao na vivarIo / hou va saMpattI se mA vA jIvovaroheNaM / / 1765 / / 1 evamahiMsA'bhAvo jIvadhanamiti na ca tad yato'bhihitam / zastropahatamajIvaM na ca jIvacanamiti tato hiMsA // 1762 // 2 na ca ghAtaka iti hiMsro nApnaniti nizcitamahiMsraH / na viralajIvamahiMsro na ca jIvacanamiti tato hiMsraH // 1763 // amnannapi khalu hiMsro duSTatvato mato'bhimara iva / bAdhamAnA nApi hiMsraH zuddhatvato yathA vaidyaH || 1764 / / 3 paJcasamitastrigupta jJAnyavihiMsako na viparatiH / bhavatu vA saMpattistasya mA vA jIvoparodhena // / 1765 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 747 // www.tainelibrary.bra
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ||748 / / Jain Educationa Internationa paJcabhiH samitibhiH samitaH, tisRbhirguptibhizca gupto jJAnI jIvasvarUpa- tadrakSA kriyAbhijJaH sarvathA jIvarakSApariNAmapariNataH, tatprayatazca kathamapi hiMsannapyavihiMsako mataH / etadviparItalakSaNastu nAhiMsakaH, kintu hiMsra evAyam, azubhapariNAmatvAt / bAhyajIvahiMsAyAstu jIvoparodhena jIvasya kITAderuparodhenopaghAtena saMpattirbhavatu mA bhUd vA 'sa' tasya sAdhvAdeH, hiMsakatve tasyA anaikAntikatvAditi / / 1765 / / kutastasyA anaikAntikatvam ? ityAha subho jo pariNAmosA hiMsA so u bAhiranimittaM / ko vi avekveja navA jamhA'NegaMtiyaM bajjhaM // 1766 // yasmAdiha nizrayaMnayato yo'zubhapariNAmaH sa eva 'hiMsA' ityAkhyAyate / sa ca vAhyAsatvAtipAtakriyAlakSaNaM nimittaM kospyapekSate, kospi punastannirapekSo'pi bhavet, yathA tandulamatsyAdInAm; tasmAdanaikAntikameva bAhyanimittam, tatsadbhAve'pyahiMsakatvAt, tadabhAve'pi ca hiMsakatvAditi / / 1766 / / nanvevaM tarhi vAhyo jIvaghAtaH kiM sarvathaiva hiMsA na bhavati ? / ucyate kazcid bhavati, kazcittu na / katham 1 ityAha-pariNAmaU jIvAbAho ti to mayaM hiMsA / jassa una so nimittaM sato vi na tassa sA hiMsA || 1767 // tatastasmAd yo jIvAvAdho'zubhapariNAmasya hetuH, athavA, azubhapariNAmo hetuH kAraNaM yasyAsAvazubhapariNAmaheturjIvAvAdho jIvaghAtaH, sa eva 'hiMsA' iti mataM tIrthakara gaNadharANAm / yasya tu jIvAvAdhasya so'zubhapariNAmo na nimittaM sa jIvAvAdhaH sannapi tasya sAdhona hiMseti / / 1767 // amumevArthe dRSTAntena draDhayannAha - dAdao raiphalA na vIyamohassa bhAvasuddhIo / jaha, taha jIvAbAho na suddhamaNaso vihiMsAe || 1768 // 1 azubho yaH pariNAmaH sA hiMsA sa tu bAhyanimittam / ko'pyapekSeta navA yasmAdanaikAntikaM vAhyam // 1766 // 2 gha. ja. 'yato' / 3 azubhapariNAma hetu javAbAdha iti tato mata hiMsA yasya tu na sa nimittaM sannapi na tasya sA hiMsA // / 1767 // 4 zabdAdayo ratiphalA na vItamohasya bhAvazuddheH / yathA, tathA jIbAbAdho na zuddhamanaso'pi hiMsAye // 1768 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 748|| www.jainetbrary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA ||749 // yatheha vItarAga-dveSa-mohasya bhagavata iSTAH zabda-rUpAdayo bhAvavizuddhito na kadAcid ratiphalA ratijanakAH saMpadyante, yathA veha zuddhAtmano rUpavatyAmapi mAtari na viSayAbhilASaH saMjAyate tathA zuddhapariNAmasya yatnavataH sAdhoH sacopaghAto'pi na hiMsAya saMpadyate / tato'zubhapariNAmajanakatve bAhyaM nimittamanaikAntikameveti / tasmAd vyakta! santi paJca bhUtAni, cetanAni cAdhAni catvAri, ityetat pratIhIti sthitam / yacca "khamopamaM vai sakalam" ityAdi / tatrApi yastava cetasi vatate nAsAvarthaH, kintu bhavabhayodvignAnA bhavyasattvAnAM dhana-kanaka-putra-kalatrAyasAratAmAtrapratipAdanaM tena vidhIyate, yena te tadAsthA parityajya muktaye pravartante, na punastatra bhUtAbhAvaH pratipAdyate / iti muzca saMzayama , pratipadyasva bhUtAstitvamiti / / 1768 / ' tato vyapagatasaMdeho'sau saMvegamAgato vyaktaH kiM kRtavAn ? ityAha 'chinnammi saMsayammi jiNeNa jarA-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1769 // vyAkhyAnaM pUrvavat // iti vyazItigAthArthaH / / 1769 / / // iti caturtho gaNadharavAdaH samAptaH // atha paJcamagaNadharavaktavyatAmabhidhitsurAha te pavvaie souM suhuma Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pjjuvaasaami|| 1770 // vyAkhyA pUrvavat , navaraM sudharmanAmA dvijopAdhyAyotra vaktavyaH // 1770 / / Agatasya tasya bhagavatA kiM kRtam ? ityAha AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisI NaM // 1771 // vyAkhyA pUrvavaditi / / 1771 / / AbhASya kimukto'sau ? ityAha "kiM manne jArisoihabhavammi so tAriso parabhave vi / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimoattho||1772|| 1 gAthA 1604 / 2 tAn prabajitAn zrutvA sudharmA''gacchati jinasakAzam / vrajAmi vande vanditvA paryupAse // 1770 // 3 gAthA 1609 / 4 kiM manyase yAdaza ihabhave sa tAdRzaH parabhave'pi / vedapadAnAM cArtha na jAnAsi tapAmayamarthaH // 1772 // 749 // Jan Education Intera For Personal and Private Use Only www.janeibrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. ||750 // tvamevaM manyase- yo manuSyAdiryAdRza ihabhave sa tAdRzaH parabhave'pi / nanvayamanucitaste saMzayaH, yato'sau viruddhavedapadazrutinibandhano vartate / tAni cAmUni vedapadAni- "puruSo vai puruSatvamaznute, pazavaH pazutvam" ityAdi, tathA, "zRgAle vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" ityAdi / eSAM ca vedapadAnAmamumartha manyase tvam- 'puruSo mRtaH san parabhave puruSatvamevAznute prAmoti, tathA, pazavo gavAdayaH pazutvamevetyAdi, amUni kila bhavAntaragatajantusAdRzyapratipAdakAni; tathA, 'zRgAlo vai" ityAdIni tu vaisadRzyakhyApakAni' iti / atastava saMzayaH / ayaM cAyukta eva, yato'mISAM vedapadAnAM nAyamarthaH, kintu vakSyamANalakSaNa iti / / 1772 // atra bhASyam kAraNasarisaM kajaM bIyarasevaGkaro tti maNNato / ihabhavasarisaM savvaM jamavesi pare vi tamajuttaM // 1773 // sudharmANa prati bhagavAnuvAca- 'iha kAraNAnurUpameva kAryaM bhavati, yathA yavabIjAnurUpo yavAGkaraH, ihabhavakAraNaM cAnyajanma, tatastenApIhabhavasadRzena bhavitavyam' ityevaM manyamAnastvaM yadihabhavasadRzaM sarvaM puruSAdikaM parabhave'pyaSi, tadayuktameveti // 1773 / / kutaH ? ityAha jAi saro siMgAo bhUtaNao sAsavANulittAo / saMjAyai golomA-'vilomasaMjogao duvvA // 1774 // iti rukkhAyuvede joNivihANe ya visarisehiMto / dIsai jamhA jammaM suhamma ! to nAyamagaMto // 1775 // tataH 'kAraNAnurUpaM kAryam' iti sudharman ! nAyamekAntaH, yataH zRGgAdapi zaro jAyate, tasmAdeva ca sarSapAnuliptAd bhUtRNakaH zaSyasaMghAto jAyate; tathA, golomA-vilomAbhyAM dUrvA prabhavati, ityevaM vRkSAyurveda vilakSaNAnekadravyasaMyogajanmAno vanaspatayo dRzyante / tathA, yonividhAne ca yonimAbhRte visadRzAnekadravyasaMyogayonayaH sarpa-siMhAdiprANino maNayo hemAdayazca padArthA nAnArUpAH samupalabhyante / ataH keyaM kAryasya kAraNAnurUpatA? iti / / 1774 // 1775 / / athavA, yata eva kAraNAnurUpaM kAryam , ata eva bhavAntare vicitrarUpatA jantUnAm , iti darzayati , kAraNasadRzaM kArya bIjasyevAkura iti manyamAnaH / ihabhavasadRzaM sarvaM yadavaSi parasminnapi tadayuktam // 1773 / / 2 jAyate zaraH bhAd bhUtRNakaH sarpapAnuliptAt / saMjAyate golomA-vilomasaMyogato dUrvA // 1774 // iti vRkSAyurveda yonividhAne ca visahazebhyaH / dRzyate yassAjanma sudharman ! tato nAyamekAntaH // 1775 // RE HTTERTATE 750 // PICHAR For ons van
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ marA R vizeSA. bRhadattiH / // 751 // mAlayasamma kA ahavA jau cciya bIyANurUvajammaM mayaM tao ceva / jIvaM giNha bhavAo bhavaMtare cittapariNAmaM // 1776 / / jeNa bhavaMkurabIyaM kammaM cittaM ca taM jao'bhihiyaM / heuvicittattaNao bhavaMkuravicittayA teNaM // 1777 // jai paDivannaM kammaM heuvicittattao vicittaM c|to tapphalaM vi cittaM pavajja saMsAriNo somma ! // 1778 // vyAkhyA- athavA, yata eva bIjAnurUpaM kAraNAnuguNaM kAryANAM janma matam , tata eveha bhavAd bhavAntare jIvaM gRhANa pratipadyasva / kathaMbhUtam ? jAti-kula-balai-zvarya-rUpAdivicitrapariNAmam / yadi nAma bIjAnurUpaM janma, tathApi kathaM bhavAntare vicitratA jIvAnAm ?, ityAha-'jeNa bhavaMkuretyAdi' yena yasmAd nAraka-tiryagAdirUpeNa bhavanaM bhavaH sa evAkura ivAGkurastasya bIjamiha karmaivAvase yam , tacca mithyAtvA-'viratyAdihetuvaicicyAd vicitraM yasmAd mayAbhihitam, tasmAt tajjanyasya bhavAGkarasyApi jAtyAdibhedena vicitratA / tato yadi tvayA karma pratipannam , hetuvaicitryAca yadi tadvaicitryamabhyupagatam , tataH saMsAriNo jIvasya tatphalamapi nAraka-tiryaG-manuSyA-'mararUpeNa bhavanarUpaM saumya ! vicitrarUpaM pratipadyasveti / / 1776 // 1777 / / 1778 // atra pramANamuparacayannAha cittaM saMsArittaM vicittakammaphalabhAvao heuu| iha cittaM cittANaM kammANa phalaM va logammi // 1779 // citra saMsArijIvAnAM nArakAdirUpeNa saMsAritvamiti pratijJA / vicitrasya karmaNaH phalarUpatvAditi hetuH / iha yad vicitrahetukaM. tad vicitramupalabhyate, yatheha vicitrANAM kRSi-vANijyAdikarmaNAM phalaM loka iti / tadevaM karmavaicicyAd bhavavaicitrye pramANamuktam // 1779 // atha karmaNo vaicitrye pramANamAhacittA kammapariNaI poggalapariNAmaojahA bajjhA / kammANa cittayA puNa taddhe uvicittbhaavaao||1780|| , athavA yata eva bIjAnurUpajanma mataM tata eva / jIvaM gRhANa bhavAd bhavAntare citrapariNAmam // 1776 // yena bhavAkurabIjaM karma citraM ca tad yato'bhihitam / hetuvicitratvato bhavAGkaravicinnatA tena // 1777 // yadi pratipanaM karma hetuvicitratvato vicitraM ca / tatastatphalamapi citraM prapadyasva saMsAriNaH saumya ! // 1778 // 2 gha. ja. 'nugataM kaa'| 3 citra saMsAritvaM vicitrakarmaphalabhAvato hetoH / iha citraM citrANAM karmaNAM phalamiva loke // 1779 // citrA karmapariNatiH pujalapariNAmato yathA bAjhA / karmaNAM citratA punastaddhetuvicitrabhAvAt / / 1780 // 751 // kAmAsAhArAbAsakAra JainEducatioria.Intematic For Personal and Private Use Only www.jainelbrary.ary
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhvaattiH| // 752 // iha vicitrA karmapariNatiH, pudgalapariNAmAtmakatvAt , iha yatpudgalapariNAmAtmakaM tad vicitrapariNatirUpaM dRzyate, yathA bAhyo'bhrAdivikAraH, pRthivyAdivikAro vA, yattu vicitrapariNatirUpaM na bhavati tat pudgalapariNAmAtmakamapi na bhavati, yathA''kAzam , yA punaH pudgalapariNAmasAmye'pi karmaNAmAvaraNAdibhedena vizeSato vicitratA sA taddhatuvaicitryAdavagantavyA, vicitrAzca mithyAtvAdayaH pradeSa-nivavAdayazca karmahetava iti / / 1780 / / atha parAbhyupagamenaiva parabhave jIvAnAM vaisadRzyaM sAdhayannAha-- ahavA ihabhavasariso paralogo vi jai sammao teNaM / kammaphalaM pi ihabhavasarisaM paDivajja prloe||1781|| kiM bhaNiyamiha maNuyA nANAgaikammakAriNo saMti / jai te tapphalabhAjo pare vi to sarisayA juttaa||1782|| vyAkhyA- athavA, yadIhabhavasadRzaH paraloko'pi saMmato bhavataH, 'teNaM ti' tataH karmaphalamapi paraloka ihabhavasadRzamihatyavicitrazubhA-'zubhakriyAnurUpaM vicitraM pratipadyaskheti / evaM mukulitaM pratipAdyaitadeva bhAvayati- 'kiM bhaNiyamityAdi' kimetAvatA pratipAditaM bhavati / iha tAvad manuSyA nAnAgatihetuvicitrakriyAnuSThAyinaH santIti pratyakSata eva lakSyante / tato yadi te paraloke tattakriyAphalabhAja iSyante, tato yathehatyakriyANAmasadRzatA, tathA paralokagatajantUnAmapi saiva yuktA, nanu yo'tra yAdRzaH sa paratrApi tAdRza eva bhavati // 1781 // 1782 // atra parAbhiprAyamAzaGkaya pariharannAha-- aha iha saphalaM kammaM na pare to sabahAna sarisattaM / akayAgama-kayanAsA kammAbhAvo'havA ptto||1783|| kammAbhAve ya kao bhavaMtaraM, sarisayA va tadabhAve / nikkAraNao ya bhavo jai to nAso vi taha ceva // 1784 // athaivaM brUSe- iha saphalaM karmeti- ihabhavasaMbandhyeva kRSyAdikriyArUpaM karma saphalam , na tu pArabhavikadAnAdikriyArUpaM karma / , adhavehabhavasadRzaH paraloko'pi yadi saMmatastena / karmaphalamapIhabhavasadRzaM pratipadyasva paraloke // 1741 // kiM bhaNitamiha manujA nAnAgatikarmakAriNaH santi / yadi te tatphalabhAjaH parasminnapi tataH sadRzatA yuktA // 1782 // 2 atheha saphalaM karma na parasiMzataH sarvathA na sadRzatvam / akRtAgama kRtanAzau karmAbhAvo'thavA prAptaH // 1783 // karmAbhAve ca kuto bhavAntaraM, sadRzatA vA tadabhAve / niSkAraNakazca bhavo yadi tato nAzo'pi tathaiva // 1744 // // 752 // Jan Education interna Foco and Private Use Only www.jainelbrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 753 / / tatazca tatphalAbhAvAd na paraloke jantuvaisadRzyam / atrottaramAha- 'to sambahA na sarisattaM ti' tata evaM sati yat tavAbhipretaM tat / sarvathA parabhace jIvAnAM sadRzatvaM na syAt / taddhi karmaNA janyate, tacca nAsti, pArabhavikakriyANAM tvayA niSphalatvAbhyupagamAt , bRhadattiH taniSphalatve ca karmAbhAvAt / atha karmAbhAve'pi bhavet sAdRzyam , tAkRtasyaiva tasya nirhetukasyA''gamaH prApnoti, kRtasya ca dAnahiMsAdikriyAphalarUpasya karmaNo nAzaH prasajati / athavA, mUlata evaM karmaNAmabhAvaH prAptaH-dAna-hiMsAdikriyANAM niSphalatvAbhyupagamAd mUlata evaM karmaNo bandho'pi na syAditi bhAvaH / tataH kim ? ityAha- karmAbhAve ca kAraNAbhAvAt kuto bhavAntaram , tadabhAve ca dUrotsAritameva sAdRzyam / atha karmAbhAve'pi bhava iSyate, tarhi niSkAraNa evAsau syAt / yadi caivamayamiSyeta, tato nAzo'pi tasya bhavasya niSkAraNa eva syAt , ato vyarthastapo-niyamAdyanuSThAnaprayAsaH / niSkAraNe ca bhave'bhyupagamyamAne vaisadRzyamapi jIvAnAM nikAraNaM kiM neSyate, vizeSAbhAvAt ? iti // 1783 / / 1784 / / atha prerakamAzaya pariharanAha kaimmAbhAve vi maI ko doso hojja jai sabhAvo'yaM / jaha kAraNANurUvaM ghaDAi kajjaM sahAveNaM // 1785 // atha parasyaivaMbhUtA matiH syAd yaduta- karmAbhAve'pi yadi bhavasadbhAvarUpaH svabhAva evAyaM bhavet tarhi ko doSaH syAt ?-- vinApi karma yadi svabhAvAdeva bhavaH syAt tarhi kiM dUSaNaM bhavet - na kizcidityarthaH / dRSTAntamAha- yathA karma vinApi mRtpiNDAdikAraNAnurUpaM ghaTAdi kArya svasvabhAvenaivotpadyamAnaM dRzyate, tathA sadRzaprANijanmaparamparArUpo bhavo'pi svabhAvAdeva bhaviSyati / atrocyate| nanu ghaTo'pi na svabhAvata eva jAyate, kaTha-karaNAdyapekSitvAt tasya / tatazcehApi karturAtmanaH pArabhavikasya ca zarIrAdikAryasya karaNaM saMbhAvyate, tacca kartR-kAryAbhyAM bhinnaM loke'pi dRzyate, kulAla-ghaTAbhyAM cakrAdivat , yaccehAtmanaH zarIrAdi kArya kurvataH karaNaM tat karmeti pratipadyakha / syAdetat , ghaTAdeH pratyakSasiddhatvAd bhavantu kulAlAdayaH kartAraH, zarIrAdi kArya tvabhrAdivikAravat svabhAvato'pi bhaviSyati, tato na karmasiddhiH / tadayuktam , yato na svAbhAvikaM zarIrAdi, AdimatpatiniyatAkAratvAt, ghaTavaditi / kiJca, 'kAraNAnurUpameva kAryam' ityevaM yat parabhave sAdRzyaM tvayA'bhyupagamyate, tadapi khabhAvavAdinastavAbhrAdivikAradRSTAnte parihIyate, abhrAdivikArasya svakAraNabhUtapudgaladravyAdativilakSaNatvAditi // 1785 // 1 ka. ga. 'missyte'| 2 pa.ja. 'rkaamaadd'| 3 kAbhAve'pi matiH ko doSo bhaved yadi svabhAvo'yam / yathA kAraNAnurUpaM ghaTAdi kArya svabhAvena // 1785 // 4 ja.'rtRkAra' / 753 // Ford PU Only na www.janelibrary.org
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ apica, vizeSA hoja sahAvo vatthu nikAraNayA va vatthudhammo vA ? / jai vatthu Natthi tao'NuvaladdhIo khapuppha va // 1786 // // 754|| accatamaNuvaladdho vi aha tao atthi natthei kiM kammaM / heU va tadatthitte jo naNu kammassa vi sa ev||1787|| kammassa vAbhihANaM hojja sahAvo tti hou ko doso / niccaM va so sabhAvo sariso etthaM ca ko heU ? // 1788 // etad gAthAtrayamapi prAyaH prAgeva vyAkhyAtArtham , navaraM 'niccha' ityAdi tRtIyagAthottarArdham / idamatra hRdayam- sa svabhAvo nityaM sadRza eva tvayA'bhyupagantavyaH, bhavAntare sadRzasyaiva manuSyAdibhavasya jananAta , tasya ca svabhAvasya nityaM sadRzatve ko hetuH? TO na kazcidityabhiprAyaH / svabhAvata evAyaM svabhAvaH sadRza iti cet / nanu bhavavisadRzatAyAmapyetad vaktuM zakyata eveti // 1786-88 // kizca, so mutto'mutto vA jai mutto to na savvahA sriso| pariNAmao payaM piva na dehaheU jai amutto // 1789 // uvagaraNAbhAvAo na ya havai suhamma! so amutto vi / kajassa muttimattA suhasaMvittAdio ceva // 1790 // vyAkhyA- sa svabhAvo mUrtaH, amUrto vA / yadi mUrtaH, tarhi karmaNA saha tasya ko vizeSaH 1- saMjJAntaramAtraviziSTakamaive| sthamuktaM syaaditi| na cAsau sarvadaiva sarvathA sadRzo yujyate, pariNAmitvAt , dugdhAdivat / athavA, mUrtatvAdevAbhrAdivikAravaditi / athAmUrto'sau khabhAvaH, tarhi naiSa dehAdInAmArambhakaH, anupakaraNatvAt , daNDAdivikalakulAlavat , amUrtatvAdeva vA, AkAzavat / 'na ya havai suhamma ! so amutto vi tti' kizca, sudharman ! ito'pi sa svabhAvo'mUrto na yuktaH, zarIrAdestatkAryasya mUrtimatvAt / na hyamUrtasya nabhasa , bhavet svabhAvo vastu niSkAraNatA vA vastudharmo vA / yadi vastu nAsti sako'nupalabdhaH khapuSpamiva // 1786 // atyantamanupalabdho'pyatha sako'sti nAsti kiM karma / heturvA tadastitve yo nanu karmaNo'pi sa eva // 1787 // karmaNo vAbhidhAnaM bhavet svabhAva iti bhavatu ko doSaH / nityaM vA sa svabhAvaH sarazo'nna ca ko hetuH // 1788 // 2 ka.ga.'sthi to ka' / AN754 // | " sa mUrtI mUrtI vA yadi mUrtastato na sarvathA sadRzaH / pariNAmataH paya iva na deha heturyadyamUrtaH // 1749 // upakaraNAbhAvAd na ca bhavati sudharman ! so'mUrto'pi / kAryasya mUrtimazcAt sukhasaMvisyAditacaiva // 179. // EPARAMITAsakara Jai Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjArAma Oceae iva mRta kAryamupajAyate / tathA, sukha-saMvittyAdezca nAyamamUrtaH / idamuktaM bhavati- karma tAvad bhavatA neSyate, svabhAvavAditvAt / tatazca vizeSA. zarIrAdIni, sukha-duHkhasaMvityAdIni ca svabhAvasyaiva kAryANyeSTavyAni, tasya cAmUrtatve netAnyupapadyante / tato yathA dvitIyagaNadharavAde kAryasya mUrtatvAt , sukhasaMvicyAdezca karmaNo mUrtatvaM sAdhitam , tatheha svabhAvasyApi tat sAdhanIyam / tathA ca praaguktm||755|| 'Aha naNu muttamevaM muttaM ciya kajjamuttimattAo / iha jaha muttattaNao ghaDassa paramANavo muttA // 1 // taha suhasaMvittIo saMbaMdhe veyaNubbhavAo ya / bajjhabalAhANAo pariNAmAo ya viSNeyaM // 2 // iti // 1789 / / 1790 // atha niSkAraNatA svabhAva iti dvitIyavikalpamadhikRtyAha-- ahavA'kAraNau cciya sabhAvao to visarisayA ktto| kimakAraNao na bhave visarisayA kiM va vicchittii?||1791|| atha svabhAvata eva bhavotpattirityatra 'akAraNata eva' ityayamartho'bhipretaH, 'to vitti' tathApi hanta ! parabhave sadRzatA - kutH| ko'bhiprAyaH ? ityAha- yathA'kAraNataH sadRzatA bhavati, tathA kimityakAraNata eva visadRzatA na syAt / akasmAccAkAB raNato bhavavicchittiH kasmAd na syAt / / akasmAca bhavan kharaviSANAdirapi bhavet , zarIrAdInAM cAkAraNato bhavatAmabhrAdInAmiva pratiniyatAkAratvAdirUpatA na syAt / tasmAd nAkAraNatA svabhAva iti // 1791 // atha vastudharmo'sAviti tRtIyavikalpamAzrityAha-- ahava sahAvo dhammo vatthussa, na so vi sarisao niccaM / uppAya-dvii-bhaMgA cittA jaM vatthupajjAyA // 1792|| _ atha vastuno dharmaH svabhAvaH, so'pi sarvadaiva sadRzo na ghaTate, iti kathaM sarvadaiva zarIrAdInAM sadRzatA janayet / kathaM punarasya sadaiva sadRzatA na ghaTate ? ityAha- 'uppAyetyAdi' yad yasmAdutpAda-sthiti-bhaGgAdayazcitrA vastuparyAyAH, na ca te sadaivA'vasthitasAdRzyAH, nIlAdInAM vastudharmANAM pratyakSata evAnyAnyarUpatayA pariNatidarzanAt / kizca, vastudharmo'sau bhavatsvabhAva Atmadharmo vA syAta, 1 pa. ja. 'khs'| 2 gAthA 1625, 1626 / 3 athavA'kAraNata eva svabhAvatastato'pi sadazatA kutaH / kimakAraNato na bhaved visadRzatA kiMvA vicchittiH // 11 // A 4 adhavA svabhAvo dharmoM vastunaH, na so'pi sadRzako nityam / utpAda-sthiti-bhajAbinA pad vastuparyAyAH // 1792 // 755||
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadvRttiH // 756 // pudgaladharmo vA ? / yadyAtmadharmaH, tarhi nAsau zarIrAdInAM kAraNam , amUrtatvAt , AkAzAdivat / atha pudgaladharmaH, taIi kamaivAsI, karmaNo'pi hi pudgalAstikAyadharmatvenAsmAbhirabhyupagatatvAditi // 1792 / / kiJca, kammassa vi pariNAmo suhamma ! dhammo sa pogglmyss| heU citto jagao hoi sahAvo tti ko doso ? // 1793 // sudharman ! asau vastudharmo bhavatsvabhAvo dharmo bhavatu, ko doSaH ?-na kazcit , yuktiyuktatvAt / kiMviziSTo dharmaH ? ityAhapariNAmaH / kasya / karmaNaH / kathaMbhUtasya / pudgalamayasya / kathaMbhUto yaH karmapariNAmaH ? ityAha-hetuH / kasya ? / jagataH- jagadvacitryasya / tadevaM karmalakSaNasya vastunaH karmapariNAmarUpo dharmo bhavati svabhAvaH, nAtra kAcid doSApattiH / asmAkamapi samato'yamarthaH, kevalaM sarvadA sadRzo'sau na bhavati, kintu citro mithyAtvAdihetuvaicitryAd vicitro vividhasvabhAvaH / ato na tasmAt parabhatre sAdRzyameva, kintu vicitrarUpateti // 1793 // yadivA, kimanenAvyApakena, mithyArUpeNa caikAntavAdena ? / sarvavyApakam , avitatharUpaM cAnekAntavAdameva darzayannAhaahavA savvaM dhatthu paikkhaNaM ciya suhamma ! dhammehiM / saMbhavai vei kehi vi kehi vi tadavatthamacaMtaM // 1794 // taM appaNo vi sarisaM na puvvadhammehiM pacchimillANaM / sayalassa tihuaNassa ca sarisaM sAmaNNadhammahi // 1795 // vyAkhyA- athavA, sudharman ! kimeka eva parabhavaH ?, sarvameva hi ghaTa-paTAdikaM bhuvanAntargataM vastu kaizcit pUrvaparyAyaiH samAnA-'samAnaparyAyaH pratikSaNamutpadyate, kaizcit punaruttaraparyAyaiH samAnA-samAnaparyAyairyeti vyuparamati, kaizcittu tadavasthamevAste / tatazcaivaM sati tadvastvAtmano'pi pUrvapUrvadhamairuttarottaradharmANAM na sadRzam , kiM punaranyavastUnAm ?; sAmAnyadharmestu sarvasyApi tribhuvanasya samAnam , kiM punarekasyaiva nijapUrvajanmanaH ? iti // 1794 // 1795 // ___tataH kiM sthitam ? ityAha karmaNo'pi pariNAmaH sudharman ! dharmaH sa pudgalamayasya / hetuzcitro jagato bhavati svabhAva iti ko doSaH / / 1793 // 2 athavA sarva vastu pratikSaNameva sudharman ! dharmaiH / saMbhavati vyeti kairapi kairapi tadavasthamatyantam // 1794 // vadAtmano'pi sarazaM na pUrvadharmaH pAzcAtyAnAm / sakalasya tribhuvanasya ca sadRzaM sAmAnyadhamaiMH / / 1795 // // 756 / Jain Education Internat Forson and Private Use Only ISAN
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvattiH / // 757|| ko savvaheva sariso asariso vA ihabhave parabhave vA ? sarisAsarisaM savvaM niccAniccAirUvaM ca // 1796 // ko hyartho'rthAntarairAtmanA vA sahehabhave'pi sarvathA sadRzo'sadRzo vA, kiM punaH parabhave / tasmAt sarvamapi vastu sarveNApi saha samAnA-'samAnarUpamevehabhave'pi, iti kutaH parabhave sAdRzyameva pratijJAyate bhavatA ? iti bhaavH| tathA, sarvamapi nityA-anityAdhanantadharmAtmakamiti // 1796 // amumevArtha dRSTAntena pratipAdayitumAhajeha niyaehiM vi sarisona juvA bhuvi bAla-vuDDhadhammehiM / jagao vi samosattAiehiM taha parabhave jiivo||1797|| yatheha yuvA nijairapyatItA-'nAgAla-vRddhatvAdiparyAyairAtmano'pi sarvathA na samAnaH, sattAdibhistu sAmAnyaparyAyairjagati na kenacid na samAnaH, tathAyamapi jIvaH paralokaM gataH sarveNApi saha samAnA-'samAnarUpa eva, iti kutaH sarvathA sAdRzyam ? iti // 1797 // etadeva dRSTAntena bhAvayati maNuo devIbhUo sariso sattAiehiM jagao vi / devAIhi visariso niccAnicco vi emeva // 1798 // manuSyo mRtvA devatvamApanno jagattrayasyApi sattAdibhiH paryAyaiH sadRzaH, devatvAdibhistu visadRzaH, iti naikAntena kApi sadRzatA / tathA, dravyatayA'sau nityaH, paryAyatayA tvanitya ityAdyapi vaktavyam / atrAha- nanvasmAbhirapi naikAntena parabhave sAdRzyamabhyupagamyate, kintu samAnajAtyanvayamAtrameveSyate, puruSAdimataH puruSAdireva bhavatIti / etadapyayuktam , karmajanito hi parabhava iti sAdhitam / tacca mithyAtvAdivicitra hetujanyatvAd vicitrameveti, atastajanyaH parabhavo vicitra eva yujyate, na tu samAnajAtyanvayaH sidhyatIti / / 1798 // ,kaH sarvathaiva sarazo'sarazo vehabhave parabhave vA ! / sadazAsadRzaM sarvaM nityAnityAdirUpaM ca // 1796 // 2 yathA nijakairapi sadazo na yuvA bhuvi vAla-vRddhadhamaiMH / jagato'pi samaH sattAdikaistathA parabhave jIvaH // 1797 // / manujo devIbhUtaH sadazaH sattAdikairjagato'pi / deva svAdibhirvisahamo nityAnityo'pyevameva // 1.98 // 8 // 757|| Jai Education Internat For Personal and Private Use Only AW ww.jaineltrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 758 / / Jain Educationa Internation kiJca, ukkarisA 'vakkarisA na samANAe vi jeNa jAIe / sarisaggAhe jamhA dANAiphalaM vihA tamhA // 1799 // sadRzagrahe samAnajAtIyatAgrahe sati samAnAyAmapi jAtau yena yasmAdIzvara-daridra kulInA-kulInAdirUpeNotkarSA 'pakarSo na ghaTAM praanyctH| yo hi yAdRza ihabhave, sa yadi parabhave'pi tAdRza eva, tarhi ya iha bhave IzvaraH sa parabhave'pi tAdRza eva, evaM daridrAdiSvapi vAcyam / tata bhavAt parabhave sarvaprakArairapyutkarSApakarSo na syAtAm, kintvekAntasadRzatve bhavet / 'tamha tti' tasmAd moktavyo'yaM sAdRzyagraha iti makramAd draSTavyam / athetthamAcakSIthAH- mA bhUtAmutkarSApakarSo kA no hAniH ? ityAha- 'jamhA dANAiphalaM viha tti' cakArasya gamyamAnatvAd yasmAccetthaM paratrotkarSA 'pakarSayorabhAve dAnAdiphalaM vRthA saMpadyate / loko hi paratra devAdisamRddhimAptyA''tmana utkarSArtha dAnAdipravRttiM vidadhAti / yadi coktayuktyotkarSAyabhAvAd daridro dAna- tapas-tIrthAvagAhanAdyapi kRtvA'mutra daridra eva syAt, tahiM ka taddAnAdiphalam ? ityapArthikA dAnAdau pravRttiH, tasmAd na vidheyaH sAdRzyagraha iti / / 1799 / apica, etasmin sAdRzyagrahe vedapadAnAmapyaprAmANyamApadyata iti darzayannAha - jaM ca sigAlo vai esa jAyae veyavihiyamiccAiM / saggIyaM jaM ca phalaM tamasaMbaddha sarisayAe / 1800 // yacca "zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" ityAdi vedavihitaM tadapi parabhavasadRzatAgrahe'saMbaddhameva syAt, puruSAderamutra zRgAlatayAnupapatteH, tathA, yadapi " agnihotraM juhuyAt svargakAmaH" tathA " agniSTomena yamarAjyamabhijayati" ityAdikaM svargIyaphalasUcakatvAt svargIyaM phalaM tadapyasaMbaddhaM bhavet, manuSyasya tvadabhiprAyeNa devatvAnupapatteriti / "puruSo vai puruSatvamaznute, pazavaH pazutvam" ityAdInAM ca vedapadAnAmayamartha:- ko'pi puruSaH khalviha janmani prakRtyA bhadrako vinItaH sAnukrozo'matsarazca manuSyanAma-gotre karmaNI baddhvA mRtaH san puruSatvamaznute, na tu niyamena sarva eva anyasyAnyakarmavazagasyAnyathApyutpatteH / evaM pazavo'pi kecid mAyAdidoSavazAt pazunAma gotre karmaNI baddhvA parabhave pazavo jAyante, na tu sarve'pi, niyamena karmApekSitvAjjIvagateriti / tadevaM tasyApi cchinnaH saMzayaH // 1800 // 1 utkarSApakarSo na samAnAyAmapi yena jAtau / sadRzagrahe yasmAd dAnAdiphalaM vRthA tasmAt // 1799 // 1 yaca zRgAlo vai eSa jAyate vedavihitamityAdi / svargIyaM yaca phalaM tadasaMbaddhaM sadRzatAyAm // 1850 For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 758 / / www.jainellbrary.org
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 759 // tataH kim ? ityAha'chinnammi saMsayammi jiNeNa jarA-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahi saha khaMDiyasaehiM ||18.1bhttiH| gAthA savyAkhyAnApi pUrvavat / / iti dvAtriMzadgAthArthaH // 1801 // // iti paJcamo gaNadharavAdaH samAptaH // atha SaSThagaNadharavaktavyatAM vibhaNiSurAhate pavvaie souM maMDio Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 1802 // vyAkhyA pUrvavat , navara maNDiko nAma SaSTho dvijopAdhyAyaH zrImajjinasakAzamAgacchatIti // 1802 // tataH kim ? ityAhaAbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya sabvaNNU savvadarisI NaM // 1803 // vyAkhyA pUrvavaditi // 1803 / / nAma-gotrAbhyAmAbhASya tataH kimuktaH ? ityAhaki manne baMdha-mokkhA saMti na saMti tti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho||1804|| maNDika ! tvamitthaM manyase-kiM bandha-mokSau sto navA ? iti / ayaM cAnucitastava saMzayaH, viruddhavedapadazrutinibandhanatvAt , tathAhi-" sa epa viguNo vibhune badhyate saMsarati vA, na mucyate mocayati vA, navA eSa bAhyapabhyantaraM vA veda" ityAdIni vedapadAni tathA, "na ha vai sazarIrasya priyA-'priyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyA-'priye na spRzataH" ityAdIni ca / eteSAM cArtha tvaM na jAnAsi, yato'yametadarthastava cetasi vartate, tadyathA-sa eSaH- adhikRto jantuH, viguNaH- sattva-rajas-tamoguNa| rahitaH, vibhuH- sarvagataH, na badhyate- puNya-pApAbhyAM na yujyata ityarthaH, saMsarati vA 'na' ityanuvartate, na mucyate-na karmaNA viyujyate, ||759 // 1 gAthA 1604 / 2 tAn pravrajitAn zrutvA maNDika Agacchati jinasakAzam / prajAmi vande vanditvA paryupAse // 1802 // 3 gAthA 1609 / 4 kiM manyase bandha-mokSI stona sta iti saMzayastava / vedapadAnAM cArtha na jAnAsi teSAmayamarthaH / / 1804 // HorrojAmA SERIOR For Personal and Private Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 760 // bandhasyaivAbhAvAt; mocayati vA nAnyam, ityanenAkartRkatvamAha; navA eSa bAhyam- AtmabhinnaM mahadahaGkArAdi, abhyantaraM - nijasvarUpameva, veda - vijAnAti, prakRtidharmatvAjjJAnasya, prakRtezvA cetanatvAt / tatazcAmUni kila bandha-mokSAbhAvapratipAdakAni / tathA, na ha vai naivetyarthaH sazarIrasya priyA-priyayora pahatirastIti- bAhyA-''dhyAtmikAnAdizarIrasaMtAnayuktatvAt sukha-duHkhayorapahatiH saMsAriNo nAstItyarthaH, azarIraM vA vasantaM- amUrtamityarthaH, priyA-priye na spRzataH, tatkAraNabhUtasya karmaNo'bhAvAdityarthaH / amUni ca bandhamokSAbhidhAyakAnIti / ataH saMzayaH / tatra " sa eSa viguNo vibhuH" ityAdInAM nAyamarthaH kintvayaM vakSyamANalakSaNa iti // 1804 || atra bhASyam - 'taM mannasi jai baMdho jogo jIvassa kammuNA samayaM / puvvaM pacchA jIvo kammaM va samaM va te hojjA 1 // 1805 // 'veyapayANa ya' ityatra cazabdAd yuktiM ca tvaM na jAnAti / kutaH ? yasmAdAyuSman maNDika! tvamevaM manyase- jIvasya bandho yadi karmaNA samakaM sArdhaM yogaH saMyogo'bhipretaH sa khalvAdimAn, Adirahito SA ? / yadyAdimAn tataH kiM pUrva jIvaH prasUyeta pazcAt karma, pUrva vA karma pazcAjjIvaH prasUyeta, samaM vA yugapad vA tau dvAvapi prasUyeyAtAm ? iti pakSatrayamiti / / 1805 // atrAdyapakSasya dUSaNamAha - fe youtUo kharasaMgaM vAyasaMbhavo jutto / nikkAraNajAyarasa ya nikkAraNau cciya viNAso // 1806 // 'pUrva jIvaH pazcAtkarma' ityetadayuktam, yato na karmaNaH pUrva 'kharasaMgaM vAyasaMbhavo jutto' kharazRGgasyevAtmanaH saMbhavo yuktaH, ahetukatvAt iha yadahetukaM tad na jAyate, yathA kharazRGgam yazca jAyate tad nirhetukamapi na bhavati, yathA ghaTaH, niSkAraNasya ca jAtasya niSkAraNa eva vinAzaH syAditi / / 1806 / / ameva vikalpaM dUSayitumAha - ahavA'NAi cciya so nikkAraNao na kammajogo se / aha nikkAraNao so, mukkassa vi hohii sa bhujjo // 1807 // 1 tvaM manyase yadi bandho yogo jIvasya karmaNA samakam / pUrva pazcAjjIvaH karma vA samaM vA te bhavetAm ? // 1805 // 2 na hi pUrvamahetoH kharazRGgamivAtmasaMbhavo yuktaH / niSkAraNajAtasya ca niSkAraNaka eva vinAzaH // 1806 // 3 athavA'nAdireva sa niSkAraNako na karmayogastasya / atha niSkAraNaH saH, muktasyApi bhaviSyati sa bhUyaH // 1807 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 760/ www.jainelibrary.ing
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / vizeSA // 761 // atha cet karmaNaH pUrvamAtmA'nAdikAlasiddha eva, iti kiM tasya sahetuka-nirhetukacintayA ? iti / atrocyate- 'nikAraNao ityAdi' yadyevam , tataH 'se' tasya jIvasya karmayogaH karmavandho na prApnoti, akAraNatvAt , nabhasa iva / atha niSkAraNo'pyasaubhavati, tarhi muktasyApi bhUyaH sa bhaviSyati, niSkAraNatvAvizeSAt , tatazca muktAvapyanAzvAsa iti // 1807 // yadivA, hoja sa niccamukko baMdhAbhAvammi ko va se mokkho ? / na hi mukkavvavaeso baMdhAbhAve mao nabhaso // 1808 // athavA, karmayogAbhAvAd nityamukta evAsau bhavet / yadivA, bandhAbhAve kaH kila tasya mokSavyapadezaH? / na hyabaddhasya nabhasaH kasyApi muktavyapadezo mataH, bandhapUrvakatvAd mokSasya / tasmAd na 'pUrva jIvaH pazcAt karma' iti prathamavikalpa iti // 1808 // atha 'pUrva karma pazcAjjIvaH, yugapad vA dvAvapi' iti pakSadvayasya pratividhAnamAhane ya kammassa vi puvvaM katturabhAve samubbhavo jutto / nikkAraNao so vi ya taha jugavuppattibhAve ya // 1809 // na hi kattA kajaM ti ya jugavuppattIe jIva-kammANaM / jutto vavaeso'yaM jaha loe govisANANaM // 1810 // na ca jIvAt pAk karmaNo'pi samudbhavo yuktaH, karturjIvasya tadAnImabhAvAt , akriyamANasya ca karmatvAyogAt , niSkAraNazvetthamasau karmasamudbhavaH syAt , tato'kAraNajAtasyAkAraNata eva vinAzo'pi syAditi / tathA, yugapadutpattibhAve ca 'pratyekapakSoktA doSAH vAcyAH" iti zeSaH-nirhetukatvAt pratyekavadubhayasyApi samuditasyAnutpattirityAdi / na ca yugapadutpannayorjIva-karmaNoH kartR-karmabhAvo yujyata ityetadevAha- 'na hItyAdi' na hi yugapadutpannayorjIva-karmaNoH 'ayaM jIvaH kartA' 'idaM vA jJAnAvaraNAdipudgalanikurambaM karya' iti vyapadezo yujyate, yathA loke savye-taragoviSANayoriti // 1809 // 1810 / / dvitIya mUlavikalpamadhikRtyAha , bhavet sa nityamukto bandhAbhAve ko vA tasya mokssH| na hi muktavyapadezo bandhAbhAve mato nabhasaH // 1808 // 2 na ca karmaNo'pi pUrva karturabhAve samudbhavo yuktaH / niSkAraNakaH so'pi ca tathA yugapadutpattibhAve ca // 1809 // nahi kartA kAryamiti ca yugapadutpacI jIva-karmaNoH / yukto vyapadezo'yaM yathA loke goviSANayoH // 161. // 21 I73 ASTRA Jan Education Internation Foron and Private Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 762 // 'hojANAIo vA saMbaMdho taha vina ghaDae mokkho / jo'NAI so'NaMto jIva-nahANaM va saMbaMdho // 1811 // syAdetat , anAdireva jIva-karmaNoH saMbandhaH saMyogaH / nanu tathApi mokSo na ghaTate, yasmAd yo'nAdiH saMyogaH so'nanto vRhadvattiH / dRSTaH, yathA jIva-nabhasoH / na hyAkAzena saha jIvasya kadAcidapi saMyogo nivartate / evaM karmaNApi sahAsau na nivarteta, tathAca sati muktyabhAvaprasaGga iti // 1811 / / upasaMharannAha--- | iya juttIe na ghaTai suvvai ya suIsu baMdha-mokkhA tti / teNa tuha saMsao'yaM na ya kajo'yaM jahA suNasu // 1812 // ityevaM yuktayuktyA bandho mokSazca na ghaTate, zrUyate ca zrutiSu vedavAkyeSvasau / tatastava saMzayo'yam / yathA cArya na kAryastathA zRNu saumya ! iti / uktaH pUrvapakSaH / / 1812 // atra pratividhIyate- tatra yat tAvaduktam- 'ki pUrva jIvaH pazcAt karma, uta vyatyayaH?" ityAdi / tat sarvamayuktam / kutaH ? ityAha saMtANo'NAIo paropparaM heunheubhAvAo / dehassa ya kammassa ya maMDiya ! bIyaM-kurANaM va // 1813 // zarIra-karmaNoranAdiH saMtAna iti pratijJA, parasparaM hetu-hetumadbhAvAt , bIjAGkuravaditi / tatazca 'kiM pUrva jIvaH pazcAt karma ?' ityAdi plavata eva, anAditvAt tatsaMtAnasyeti / / 1813 // etadeva karmasaMtAnasyAnAditvaM sAdhayannAhaatthi sa deho jo kammakAraNaM jo ya kajamaNNassa / kammaM ca dehakAraNamatthi ya jaM kajjamaNNassa // 1814 // asti sa kazcid deho yo'gretanasya karmaNaH kAraNam , yazcAnyasyAtItasya karmaNaH kAryam / tathA, karmApi samasti / kiMvi , bhavedanAdiko vA saMbandhastathApi na ghaTate mokSaH / yo'nAdiH so'nanto jIva-nabhasoriva sNbndhH||1811|| 2 ka.ga. 'muktaabhaa'| 3 iti yuktyA na ghaTate zrUyate ca zrutiSu bandha-mokSAviti / tena tava saMzayo'yaM na ca kAryo'yaM yathA zRNu // 1412 // 4 gha.ja.sa.'mokyo tti' PRIMEn 5 ka.ga. 'sunnesu'| saMtAno'nAdikaH parasparaM hetu-hetumadbhAvAt / dehasya ca karmaNazca maNDika ! bIjA-guraboriva // 1813 // 7 ja.'di pUrvavadeva, a'| 8 asti sa deho yaH karmakAraNaM yazca kAryamanyasya / karma ca dehakAraNamasti ca yat kAryamanyasya // 1814 // O kAsa For and Prive Onty
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 763 // Jain Educationa Internationa ziSTam 1 ityAha- yadagretanasya dehasya kAraNam, yaccAnyasyAtItasya dehasya kAryamiti / evamanAdau saMsAre na kacid vizrAmyati, ato'nAdirdeha-karmasaMtAna iti / Aha-- nanu bandha-mokSAviha sAdhayituM prastutau tataH karmasaMtAnasyAnAditvasAdhanamasaMbaddhamiva lakSyate / tadayuktam, abhiprAyAparijJAnAt, na kRtaM karma saMbhavati 'kriyata iti karma' iti vyutpatteH yacca tasya karaNamasAveva bandha iti kathaM na tatsiddhiH 1 // 1814 / / nanu yadi kriyata iti karmocyate, tarhi ko'sya dehasya ca kartA 1, ityAha kattA jIvo kammarasa karaNao jaha ghaDassa ghaDakAro / evaM ciya dehassa vi kammakaraNasaMbhavAu ti // 1815 / / kartA cAtra karmaNo jIvaH, karaNasametatvAt daNDAdikaraNayuktakulAlavad ghaTasya karaNaM ceha jIvasya karma nirvartayataH zarIramavagantavyam | evaM dehasyApyAtmaiva kartA, karmarUpaM karaNaM karmakaraNaM tatsaMbhavAt tadyuktatvAt, daNDAdikaraNasameta kulaalvditi||1815|| athAtra me parihAraM cAha maM karaNamasiddhaM va te maI kajjao tayaM siddhaM / kiriyAphalao ya puNo paDivajja tamaggibhUi vva // 1816 // syAdetat, atIndriyatvenAsiddhatvAt karmaNaH karaNatvamasiddham / tadayuktam, yataH kAryataH kAryadvAreNa tat siddhameva, tathAhividyamAna karaNaM zarIrAdi, kRtakatvAt, ghaTAdivat yaccAsya karaNaM tat karmaiva tasmAdastyeva tat / athavA, vidyamAnakaraNamevAtmazarIralakSaNaM dvayam, kartR-kAryarUpatvAt, kulAla-ghaTAdivat / yacca karturAtmanaH zarIramutpAdayataH karaNaM tat karmeti kathaM na tatsiddhiH / tathA, phalavatyo dAnAdikriyAH, cetanArabdhakriyArUpatvAt, kRSyAdikriyAvat yacca tAsAM phalaM tat karma / ityagnibhUtiriva tvamapi pratipadyaveti / / 1816 // coktam- 'yo'nAdiH saMyogaH so'nanto dRSTaH' ityAdi / tatrAha - jaiM saMtANo'NAI teNANato'vi NAyamegaMto / dIsai saMto vi jao katthai bIrya-kurAINaM // 1817 // 1 kartA jIvaH karmaNaH karaNato yathA ghaTasya ghaTakAraH / evameva dehasyApi karmakaraNasaMbhavAditi // 1815 // 2 karma karaNamasiddhaM vA tava matiH kAryaMtastat siddham / kriyAphalatazca punaH pratipadyasva tadagnibhUtiriva // 1816 // 3 yat saMtAno'nAdistenAnanto'pi nAyamekAntaH / dRzyate sannapi yataH kutrApi bIjA 'GkurAdInAm // 1817 // For Personal and Private Use Only bRhadvatiH / // 763 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 764 // Jain Education Internation 'yad yasmAjjIva- karmasaMyogasaMtAno'nAdistena tasmAdananto'pi' iti nAyamekAntaH, yato'nAdirapi saMyuktayorvastunoH saMtAnaH sAnto'pi kacid dRzyate, yathA bIjAGkurAdInAM saMtAna iti / / 1817 / / tathAhi- aNNayaramaNivvattiyakajjaM bIyaM- kurANa jaM vihayaM / tattha hao saMtANo kukkuDi-aMDAiyANaM ca // 1818 // jaha vaha kaMcaNo-valasaMjogo'NAisaMtaigao vi / vocchijjai sovAyaM taha jogo jIva-kammANaM // 1819 // bIjA-rayormadhye'nyataradanirvartitakAryameva yad vihataM vyavacchinnaM tatrAnayorhato vyavacchinnaH saMtAnaH / evaM kukkuTya'NDayoH, pitA-putrayorapi ca vaktavyam / yathA vA kAzcano- palayoranAdikAlamavRttasaMtAnabhAvagato'pi saMyogaH sopAyamanitApAdyupAyAd vyavacchiyate, tathA jIva- karmaNorapi saMyogo'nAdisaMtAnagato'pi tapaH- saMyamAdyupAyAd vyavacchidyate iti na mokSAbhAva iti / / 1818 / / 1819 // atra parasya praznamupanyasyottaramAha - tau kiM jIva-nahANa va aha jogo kaMcaNo-valANaM va 1 / jIvarasa ya kammarasa ya bhaNNai duviho vi na viruddho // 1820 // paDhamo'bhavvANaM ciya bhavvANaM kaMcaNo valANaM va / jIvatte sAmaNNe bhavvo'bhavyo tti ko bheo 1 // 1821 // Aha- jIvasya karmaNazca yo'yaM parasparaM yogaH so'nAdiH san kiM jIva-nabhasorivAnantaH, atha kAJcano- palayoriva sAnto'pi syAt 1, ubhayathApi darzanAt kimatra pratipadyAmahe / bhaNyate'trottaram - dvidhA'pyayamaviruddhaH, tatra prathamo'nAdyanantarUpo'bhavyAnAM draSTavyaH / yastu kAJcano-palayorivAnAdiH sAnto'sau bhavyAnAM vijJeyaH / Aha- nanu jIvatvasAmye'pi 'ayaM bhavyaH' 'ayaM cAbhavyaH' iti kiMkRto'yaM vizeSa: ? / na ca vaktavyam - yathA jIvasve samAne'pi nAraka tiryagAdayo vizeSAstathA bhavyA-bhavyatvavizeSo'pi 1 anyataradanirvartitakArya bIjA-rayoryad vihatam / tatra hataH saMtAnaH kukkuTyaH 'NDAdikAnAM ca // 1818 // 2 gha. ja. 'yoranya' / yathA vaha kAJcano-palasaMyogo'nAdisaMtatigato'pi vyavacchidyate sopAyaM tathA yogo jIva-karmaNoH // 1819 // 3 tataH kiM jIva-nabhasorivAtha yogaH kAJcano-palayoriva ? jIvasya ca karmaNazca bhaNyate dvividho'pi na viruddhaH // 1820 // prathamo'bhavyAnAmeva bhavyAnAM kAJcano- plyoriv| jIvatve sAmAnye bhavyo'bhavya iti ko bhedaH ? // 1821 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 764 // www.jaincibrary.org.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadvatiH / PHOTOHAGRA // 765 // bhaviSyatIti, yataH karmajanitA eva nArakAdivizeSAH, na tu svaabhaavikaaH| bhavyA bhavyatvavizeSo'pi yadi karmajanitastadA bhavatu, ko nivArayitA, na caivamiti // 1820 // 1821 / / etadevAha hou jai kammakao na viroho nAragAibheu bv| bhaNaha ya bhavA-'bhabvA sabhAvao teNa saMdeho // 1822 // bhavatu vA yadi karmakRto'yaM bhanyA-'bhavyatvavizeSo jIvAnAmiSyate, nAtra kazcid virodhaH, nArakAdibhedavat , na caitadasti, yato 'bhavyA 'bhavyAH svabhAvata eva jIvA na tu karmataH' iti yUyaM bhaNatha, tenAsmAkaM saMdeha iti / / 1822 // pareNaivamukte satyAha devvAitte tulle jIva-nahANaM sabhAvao bheo / jIvA-'jIvAigao jaha, taha bhabve-yaraviseso // 1823 // yathA jIva-nabhasordravyatva-sattva-prameyatva-jJayatvAdau tulye'pi jIvA-jIvatva-cetanA-cetanatvAdisvabhAvato bhedaH, tathA jIvAnAmapi jIvatvasAmye'pi yadi bhavyA-'bhavyakRto vizeSaH syAt , tarhi ko doSaH ? iti / / 1823 // itthaM saMbodhito bhavyatvAdivizeSamabhyupagamya dUSaNAntaramAha evaM pi bhavvabhAvo jIvattaM piva sbhaavjaaiio| pAvai nicco tammi ya tadavatthe natthi nivvANaM // 1824 // nanvevamapi bhavyabhAvo nityo'vinAzI prAmoti, svabhAvajAtIyatvAt- svAbhAvikatvAt , jIvatvavat / bhavatvevamiti cet / tadayuktam , yatastasmin bhavyabhAve tadavasthe nityAvasthAyini nAsti nirvANam , "siddho na bhanyo nApyabhavyaH" iti vacanAditi // 1824 // naivam , kutaH ? ityAhajaha ghaDapuvvAbhAvo'NAisahAvo vi sanihaNo evaM / jai bhavvattAbhAvo bhavejja kiriyAe ko doso ? // 1825 // T 1 bhavatu yadi karmakRto na virodhI nArakAdibheda iva / bhaNaya ca bhavyA-'bhavyAn svabhAvatastena saMdehaH // 1822 // 2 vyAditve tulye jIva-nabhasoH svabhAvato bhedaH / jIvA-ujIvAdigato yathA, tathA bhavye-taravizeSaH // 1823 // 3 evamapi bhavyabhAvo jIvatvamiva svabhAvajAtIyaH / prApnoti nityastasmiMzca tadavasthe nAsti nirvANam // 1824 // * yathA ghaTapUrvAbhAvo'nAdisvabhAvo'pi sanidhana evam / yadi bhavyatvAbhAvo bhavet kriyayA ko doSaH // 1825 // For Peso Use
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. dRttiH| // 766 // karanA PROPERRRRC yathA ghaTasya prAgabhAvo'nAdisvabhAvajAtIyo'pi ghaTotpattau sanidhano vinazvaro dRSTaH, evaM yadi bhavyatvasyApi jJAna-tapaHsacivacaraNakriyopAyato'bhAvaH syAt , tarhi ko doSaH saMpadyate - na kazciditi // 1825 // AkSepa-parihArau pAhaaNudAharaNamabhAvo kharasaMgaM piva maI na ta jamhA / bhAvo cciya sa visiTTho kuMbhANuppattimetteNaM // 1826 // syAd matiH parasya- nanvanudAharaNamasau prAgabhAvaH, abhAvarUpatayaivAvastutvAt , kharaviSANavat / tanna, yasmAd bhAva evAsau ghaTamAgabhAvaH, tatkAraNabhUtAnAdikAlapravRttapudgalasaMghAtarUpaH, kevalaM ghaTAnutpattimAtreNa viziSTa iti // 1826 // bhavatu tarhi ghaTamAgabhAvavad bhavyatvasya vinAzaH, kevalamitthaM sati doSAntaraM prasajati / kim ? ityAha__ aivaM bhavvuccheo koTThAgArassa vA avacau tti / taM nANaMtattaNao'NAgayakAlaM-barANaM va // 1827 // nanvevaM sati bhavyocchedaH- bhavyajIvaiH saMsAraH zUnyaH prApnoti, apacayAt / kasya yathA samucchedaH? ityAha- stokastokAkUpyamANadhAnyasya dhAnyabhRtakoSThAgArasya / idamuktaM bhavati- kAlasyAnantyAt SaNmAsaparyante cAvazyamekasya bhavyasya jIvasya siddhigamanAt krameNApacIyamAnasya dhAnyakoSThAgArasyeva sarvasyApi bhavyarAzerucchedaH prAmotIti / atrottaramAha- tadetad na, anantatvAd bhavyarAzeH, anAgatakAlA-''kAzavaditi / iha yad bRhadanantakenAnantaM, tat stoka-stokatayA'pacIyamAnamapi nocchidyate, yathA pratisamayaM vartamAnatApatyA'pacIyamAno'pyanAgatakAlasamayarAziH, pratisamayaM buddhyA pradezApahAreNApacIyamAnaH sarvanabhaHpradezarAzirvA / iti na bhvyocchedH||1827|| kutaH ityAhajaM cAtItA-'NAgayakAlA tullA jao ya saMsiddho / ekko aNaMtabhAgo bhavvANamaIyakAleNaM // 1828 // , anudAharaNamabhAvaH kharamiva matirna tad yasmAt / bhAva eva sa viziSTaH kumbhAnutpattimAtreNa // 1826 // 2 evaM bhavyocchedaH koSThAgArasyevApacaya iti / tad nAnantatvato'nAgatakAlA-'mbarayoriva // 1827 // 3 pacAtItA-nAgatakAlI tulyau yatazca saMsiddhaH / eko'nantabhAgo bhavyAnAmatItakAlena // 1828 // vApara PROHI // 766 // Forsonal and Private Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 767 // Jain Education Internati aisseNa tattiucciya jutto jaM to vi savvabhavvANaM / jutto na samuccheo hojja maI kahamiNaM siddhaM ? || 1829 // bhavvANamaNata caNamaNaMtabhAgo va kiha va mukko siM / kAlAdao va maMDiya ! maha vayaNAo va paDivajja // 1830 // vyAkhyA - yasmAccAtItA 'nAgatakAlau tulyAveva, yatazvAtItanApi kAlenaika eva nigodAnantatamo bhAgo'yApi bhavyAnAM siddhaH, eSyatApi bhaviSyatkAlena tAvanmAtra eva bhavyAnantabhAgaH siddhiM gacchan yukto ghaTamAnakaH, na hInAdhikaH, bhaviSyato'pi kAlasyAtItatulyatvAt / tata evamapi sati na sarvabhavyAnAmucchedo yuktaH, sarveNApi kAlena tadanantabhAgasyaiva siddhigamana saMbhavopadarzanAt / atha parasya matirbhavet tat kathamidaM siddhaM yaduta - anantA bhavyAH, tadanantabhAgatha sarveNaiva kAlena setsyatIti ? | atrocyate - kAlA-sskAzAdaya ivAnantAstAvad bhavyAH, tadanantabhAgasya ca muktigamanAt, kAlA-sskAzayoriva na sarveSAmuccheda iti pratipadyasva madvacanAd vA maNDika ! sarvametat zraddhehIti / / 1828 / / 1829 / / 1830 / / kathaM punastvadvacanAt sarvametat satyatayA pratipadyAmahe ? ityAzaGkayAha- saMbhUyamiNaM gihasu maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNutAio vA jANayamajjhatthavayaNaM va // 1831 // masi hi savvaSNU savvesiM savvasaMsayaccheyA / dihaMtAbhAvammi vipucchau jo saMsao jassa // 1832 // vyAkhyA - sadbhUtamidamanantaroktaM sarvamapIti gRhANa tvam madvacanatvAt yathA tvatsaMzayAdiviSayamavazeSaM madvacanam, sarvajJatvAdityAdibhyo vA hetubhyaH, AdizabdAd vItarAgatvAdiparigrahaH, jJAyakamadhyasthavacanavadityayamatra dRSTAnta iti / athaivaM manyase -- kathamiva sarvajJastvam ? / atrocyate - sarveSAM sarvasaMzayacchedAt / anyasya sarvasaMzayacchettuH kasyApyadarzanAt ko'tra dRSTAntaH ? - na kazciditi / atrocyate kimatra dRSTAntAnveSaNena 1 / tadabhAve'pi hi yo yasya saMzayaH sa taM sarvamapi pRcchatu, yena svapratyayasiddha eva mayi sarvajJatvanizcayo bhavatIti / / 1831 / / 1832 / / 1 eSyatA tAvAneva yukto yat tato'pi srvbhvyaanaam| yukto na samucchedo bhaved matiH kathamidaM siddham ? // 1829 // bhavyAnAmanantatvamanantabhAgo vA kathaM vA mukta eSAm ? kAlAdaya iva maNDika ! mama vacanAd vA pratipacasva // 1830 // 2 sadbhUtamidaM gRhANa madvacanAdavazeSavacanamiva / sarvajJatAdito vA jJAyakamadhyasthavacanamiva // 1831 // manyase kathaM sarvajJaH sarveSAM sarvasaMzayacchedAt / dRSTAntAbhAve'pi pRcchatu yaH saMzayo yasya // 1832 // For Personal and Private Use Only bRhadvatiH / // 767 // www.janetary.ing
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 768 // atra prerakaH prAhabhavvA vi na sijjhissaMti kei kAleNa jai vi savveNa / naNu te vi abhavva cciya kiMvA bhavbattaNaM tesiM ? // 1833 // nanu bhavyA api santo yadi sarveNApi kAlena sarve'pi na setsyanti, tarhi yeSAM siddhirna bhaviSyati, abhavyA eva te kiM na vyapadizyante ? kena vA vizeSeNa teSAM bhavyatvam ? iti nivedyatAmiti // 1833 / / atrottaramAhabhaiNNai bhavvojAggona ya joggatteNa sijjhae svvo| jaha joggammi vidalie savvammina kIrae paDimA // 1834 // bhaNyate'trottaram / kim ? ityAha- bhavyo'tra siddhigamanayogyo'bhipretaH, na tu yaH siddhigatiM yAsyatyeva, na ca yogyatamastItyetAvataiva sarvaH sidhyati, kintu siddhigamanasAmagrIsaMbhave sati / dRSTAntamAha- yathA hema maNi-pASANa-candana-kASThAdike yogye'pi pratimAhe'pi dalike na sarvasmin pratimA vidhIyate, kintu yatraiva taniSpattiyogyA sAmagrI saMbhavati tatraivAsau kriyate / na ca tadasaMbhavamAtreNa pratimAviSaye'yogyatA bhavati / niyamazveha naivaM vidhIyate yaduta-pratimAyogya vastuni pratimA bhavatyeveti, kintu yadA tadA vA tadyogya eva sA bhavati, nAnyatretievamihApi na 'bhavyaH' ityetAvanmAtreNaiva sarvaH sidhyati, kintu sAmagrIsaMpattI, na ca tadasaMpattAvapi tasyAbhavyatA bhavati, kintu yadA tadA vA bhavyasyaiva mukti bhavyasyeti // 1834 // dRSTAntAntaramAhajaha vA sa eva pAsANa-kaNagajogo viogajoggo vi|n vijujjai savvo cciya sa vijujjai jassa saMpattI // 1835 // kiM puNa jA saMpattI sA joggaraseva na u ajoggss| taha jo mokkho niyamA so bhavyANaM na iyaresiM // 1836 // vyAkhyA- yathA vA sa eva pUrvoktaH suvarNapASANa-kanakayoryogo viyogayogyatAnvito'pi sarvo na viyujyate, kintu sa eva SION . bhavyA api na setsyanti ke'pi kAlena yadyapi sarveNa / nanu te'pyabhavyA evaM kiMvA madhyAvaM teSAm // 1833 // 2 bhaNyate bhanyo yogyo na ca yogyatvena sidhyati sarvaH / yathA yogye'pi dalika sarvasmin na kriyate pratimA // 1834 / 3 yathA vA sa eva pASANa-kanakayogo viyogayogyo'pi / na viyujyate sarva eva sa viyujyate yasya saMprAptiH // 1835 // kiM punyA saMprAptiH pA yogyasyaiva na tvayogyasya / tathA yo mokSo niyamAt sa bhavyAnAM netareSAm // 1836 // ||768 // Jan Education Internatio FOR P and Private Use Only www.jaineibrary.org
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 769 // Jain Education Internation viyujyate, yasya viyogasAmagrIsaMprAptiriti / kiM punaH 1 etad bhujamutkSipya brUmaH - yA viyogasAmagrI prAptiH sA viyogasyaiva suvarNopalasya bhavati, na tu tadayogyasya, tathA tenaiva prakAreNa yaH sarvakarmakSayalakSaNo mokSaH sa niyamAd bhanyAnAmeva bhavati, netareSAmabhAvyAnAmiti bhavyA-bhavyayorvizeSa iti / / 1835 / / 1836 / / atha prakArAntareNAkSepa parihArau prAha- hagAimacaNAo mokkho nico na hoi kuMbho vva / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammA vi jaM nicco // 1837 // aNudAharaNamabhAvo eso vi maI na taM jao niyao / kuMbhaviNAsavisiDo bhAvo cciya poggalamao y||1838|| vyAkhyA - nanu mokSo nityo na bhavati kintvanityo vinAzI, kRtakatvAt ; AdizabdAt prayatnAnantarIyakatvA''dimatvAdiparigrahaH / kumbhavaditi dRSTAntaH / atrocyate - anaikAntikatA hetUnAm, vipakSe'pi gamanAt, yasmAdiha ghaTAdipradhvaMsAbhAvaH kRMtakAdisvabhAvost nitya eva tadanityatve ghaTAdestadrUpatayaivonmajjanaprasaGgAditi / athaivaM parasya matiH- na kevalaM pUrvoktaH prAgabhAvaH kintveSo'pi pradhvaMsAbhAvo'bhAvatvenAvastutvAdanudAharaNameva / tadetad na, yato yasmAd niyato nizcitaH kumbhavinAzavizeSeNa viziSTa: pudgalAtmako bhAva evAyamapi pradhvaMsAbhAvaH / ato yuktametadudAharaNamiti / etacca mokSasya kRtakatvamabhyupagamyoktam || 1837 / / 1838 / / yadivA, na bhavatyeva kRtako mokSa iti darzayannAha- kiM vegaMteNa kathaM poggalamettavilayammi jIvassa / kiM nivvattiyamahiyaM nabhaso ghaDamettavilayammi ? || 1839 || kimiha pudgalamAtravilaye sa~ti samasta karmagalaparizATasamaye jIvasyAtmanaH svatace vRttimAdadhata ekAntena kRtaM vihitam, yena kRtako mokSaH syAt ? / etaduktaM bhavati ihAtma-karmapuGgalaviyogo mokSo'bhipretaH / tatra tapaH- saMyamamabhAvato jIvAt karmaNi pRthag jAyamAne kimAtmanaH kriyate, yena kRtakatvAdanityatvaM mokSasya pratipAdyate / atha sa evAtma-karmaviyogaH kriyamANatvAt kRtakaH, tato'nitya ityAzaGkayAha- 'kiM nivvattiyamityAdi' mudgarAdinA ghaTamAtrasya vinAze sati kiM nAma nabhaso'bhyadhikaM nirvartitam ? - 97 1 kRtakAdimattvAd mokSo nityo na bhavati kumbha iva / no pradhvaMsAbhAvo bhuvi taddharmApi yad nityaH // 1837 // anudAharaNamabhAva eSo'pi matinaM tad yato niyataH / kumbhavinAzaviziSTo bhAva eva pudgalamayazca / / 1838 // 2 ja. 'zavizi' / 3 kiM vaikAntena kRtaM pulamAtravilaye jIvasya / kiM nirvartitamadhikaM nabhaso ghaTamAtravilaye ? || 1839 // 4gha.ja. 'sama' / For Personal and Private Use Only bRhadvaciH / // 769 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ DU // 770 // na kiJcidityarthaH / evamihApi karmA sati ki jAvasyAdhikaM kRtam , yena tadekAkitArUpasya mokSasya kRtakatvenAnityatvaM vizeSA. | syAt / sa eva karmaNo vinAzo ghaTavinAzavat kriyamANatvAt kRtakaH, tataH sarvakarmakSayalakSaNo mokSo'nitya iti cet / tadayuktam , yato yathA'yameva ghaTavinAzo yaH kevalAkAzasadbhAvo na punastato vibhinno'sau, na cAkAzasya kimapyadhika kriyate, tasya sadAcasthitatvena nityatvAt , evamihApyayameva karmaNo vinAzo yaH kevalAtmasadbhAvaH, na tvAtmano vibhinno'sau, na cAtmanaH kizcidadhika vidhIyate, tasyApi nabhovad nityatvAt / tasmAd na mokSasya kRtakatvamanityatvaM vA / kathazciccAnityatve siddhasAdhyataiva, dravya-paryAyobhayarUpatayA sarvasyApi vastuno nityAnityarUpatvAditi / / 1839 / / Aha- nanu karmapudgalA ye nirjIrya jIvana parityaktAste lokamevAbhivyApya tiSThanti, na punastadvahiH kApi gacchanti, jIvo'pi ca lokamadhya eva tiSThati / tatazca yathA ghaTaviyuktasyApyAkAzasya tatkapAlapudgalasaMyogastadavastha eva, evaM karmaviyuktasyApyAtmano nirjIrNatatpudgalasaMyogaH samastyeva, iti kathaM punarapi na tasya tadvandhaH ? ityAzaGkayAha-- 'so'NavarAho vva puNo na bajjhae baMdhakAraNAbhAvA / jogA ya baMdhaheU na ya te tassAsarIro tti // 1840 // sa mukto jIvaH punarapi na badhyate, bandhakAraNAbhAvAt , anaparAdhapuruSavat , mano-vAk-kAyayogAdayazca bandhahetabo'bhidhIyante, na ca te muktasya santi, zarIrAdyabhAvAt / na ca karmavargaNAgatapudgalamAtrasaMyogamAtrarUpotra bandho'dhikriyate, atiprasaGgAdidoSAghrAtatvAt , kintu mithyAtvAditahetunibandhana iti / / 1840 // Aha- nanvayaM muktAtmA saugatAnAmiva bhavatAmapyabhiprAyeNa punarapi bhave prAdurbhavati, navA ? ityAzaGkayAhana puNo tassa pasUI bIyAbhAvAdihaMkurasseva / bIyaM ca tassa kammaM na ya tassa tayaM tao nicco // 1841 // na tasya muktasya punarapi bhavapramUtirupajAyate, bIjAbhAvAt- kAraNasyAsattvAt , yathA'Gkarasya tadabhAvAd na pramUtiH / vIja cAsya kamavAvagantavyam , taca muktasya nAstyeva, tataH punarAvRzyabhAvAd nityo'sAviti // 1841 // ityazca nityo muktaH / kutaH ? ityAha HD||770 // 1 so'naparAdha iva punarna badhyate bandhakAraNAbhAvAt / yogAzca bandhahetavo na ca te tasyAzarIra iti // 1840 // 2 ka.ga.jha. 'jogo y'| IR3 ka.ga.sa.'ya so t'| na punastasya prasUti/jAbhAvAdihAGkarasyeva / bIjaM ca tasya karma na ca taspa tat tato nityaH / / 1841 // 5ka.ga. "tijA' / zakumAra mArAmArAma STO Jan Education Internati For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ory
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhada vizeSA // 771 // devyAmuttattaNao nahaM va nicco mao sa davvatayA / savvagayattAvattI mai tti taM nANumANAo // 1842 // sa muktAtmA nitya iti pratijJA / 'dabvAmuttattaNau tti' dravyatve satyamUrtatvAditi hetuH / 'davvataya tti' yathA dravyatve satya- mUrta nabha iti dRSTAntaH / athaivaMbhUtA matiH parasya syAt- anana hetunA sarvagatatvApattirapyAtmanaH sidhyati; tathAhi- sarvagata AtmA, dravyatve satyamUrtatvAt , nabhovat / tatazca dharmavizeSaviparItasAdhanAd viruddho'yam / tadetad na / kutaH / anupAnAt- anumAnavAdhitatvAt sarvagatatvasyetyarthaH; tathAhi- asarvagata AtmA, kartRtvAt , kulAlavat / na ca kartRtvamasiddham , bhoktRtva draSTutvAdyanupapa| teriti / / 1842 // _ yadi vA, kimanenaikAntikena nityatvagraheNa ?, ekAntAnityatvavAdinirAkaraNArthameva hyevamabhihitam , paramArthatastu sarvameva | vastu jainAnAM bhavana-bhaGga-sthityAtmakameveti darzayannAha kovA niccaggAho savvaM ciya vi bhava-bhaMga-hiimaiyaM / pajjAyaMtaramettappaNAdaniccAivavaeso // 1843 // gatArthA, navaraM paryAyAntaramAvasyArpaNaM pradhAnabhAvena vivakSaNaM tasmAdanityAdivyapadezaH, tathAhi- ghaTaH pUrveNa mRtpiNDaparyAyeNa vinazyati, ghaTaparyAyatayA punarutpadyate, mRdUpatayA tvavatiSThate / tatazca yo vinaSTarUpatAdiparyAyo yadArpitaH pradhAnabhUto vivakSyate, tadA - tenaanitytvaadivypdeshH| evamasAvapi muktaH saMsAritayA vinaSTaH, siddhatayotpannaH, jIvatva-sopayogatvAdibhistvavatiSThate, tathA, prathamasamayasiddhatayA vinazyati, dvisamayasiddhatayotpadyate, dravyatva-jIvatvAdibhistvavatiSThate / tato'rpitaparyAyeNAnityatvAdivyapadeza iti / / 1843 // muktasyAvasthAnakSetranirUpaNArthamAha muttassa ko'vagAso somma ! tilogasiharaM, gaI kiha se ? / kammalahuyA tahAgaipariNAmAIhiM bhnniymidN||1844|| 'muktasya kSINasamastakarmaNo jIvasya ko'vakAzaH kAvasthAnam, iti pRSTe satyAha-saumya ! trilokazikharaM, lokAnta ityrthH| 1 cyAmUrtatvato nabha iva nityo mataH sa dravyatayA / sarvagatatvApattimaMtiriti tad nAnumAnAt // 1852 // 2 pa. ja. dharmivi' / 3 ko vA nityagrahaH sarvamevApi bhava-bhaGga-sthitimayam / paryAyAntaramAtrArpaNAdanityAdivyapadezaH // 1853 / / * muktasya ko'vakAzaH sa trilokAza kharaM, gatiH kathaM tasya ? / kamalaghutA tathAgatipariNAmAdibhirbhaNitamidam / / 1844 // // 7712 // JainEducational Internation For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhada vizeSA mapi tasA yathA hima sati lAyA ceSTA, tato // 772 // nanu kathaM 'se' tasyAkarmaNo jIvasyaitAvad dUramito gatiH pravartate ?, / karmanivandhanA hi jIvAnAM sarvApi ceSTA, tato vihAyogatyAdikarmAbhAve'pi gaticeSTAyAmatiprasaGgaH pAmoti' / atrocyate- 'kammalahuya tti' karmApagame sati lAghavAt samayamekaM tadgatipravRttirityarthaH, tathAgatipariNAmAt- karmakSaye siddhatvavadapUrvagatipariNAmalAbhAdityarthaH, yathA hi samastakarmakSayAdapUrva siddhatvapariNAmaM jIvaH samAsA. dayati, tathA_gatipariNAmamapIti bhAvaH / AdizabdAdaparamapi tadgatikAraNaM samayabhaNitamidamavagantavyam , tadyathA 'lAu ya eraMDaphale aggI dhUmo ya isu dhaNuvimukko / gai puvvapaogeNaM evaM siddhANa vi gaI u // 1 // 1844 // athAnyat praryamAzaya pariharati "kiM sakkiriyamarUvaM maMDiya! bhuvi ceyaNaM ca kimarUvaM ?|jh se visesadhammo ceyannaM taha mayA kiriyA // 1845 // Aha- nanvAkAza-kAlAdayo'mUrtA niSkriyA eva prasiddhAH, tat kiM nAma tvayA'rUpamamUrta sad vastu sakriyaM dRSTa, yena muktAtmanaH sakriyatvamabhyupagamyate ?- nanu niSkriya eva muktAtmA pAmoti, amRtatvAta , AkAzavaditi bhAvaH / atrocyate--- maNDika! tvamapyetat kathaya,- bhuvi kimarUpaM sadvastu cetana vIkSitam , yena muktAtmA cetano'bhyupagamyate ?- amUrtatvAdacetana evAyaM mAmoti, AkAzavaditi / tasmAd yathA 'se' tasya jIvasyArUpebhya AkAzAdibhyastadrUpatve samAne'nyo'pi caitanyalakSaNo vizeSadharmaH samasti, tathA kriyApi matA,- sakriyatvamapi viSeSadharmo'stu, ko virodhaH ? iti bhAvaH / / 1845 // yaccoktam- 'niSkriyo muktAtmA, amUrtatvAt tadanaikAntikameva, prtibndhaabhaavaadityaah-| athavA, muktA-'muktavizeSamapahAya sAmAnyenAtmanaH sakriyatvaM sAdhayannAha--- __kattAittaNao vA sakkirio'yaM mao kulAlo vva / dehapphaMdaNao vA paccakkhaM jaMtapuriso vva // 1846 // ____ athavA, sakriyo'yamAtmA, kartRtvAt , kulAlavat / AdizabdAd 'bhoktRtvAt' ityAdi vAcyam / athavA, sakriya AtmA, pratyakSata eva dehaparispandadarzanAta , yantrapuruSavaditi / / 1846 // 1 gha. a. 'ti k'| 2 alAbu cairaNDaphalamagnidhUmazceSurdhanurvimuktaH / gatiH pUrvaprayogeNavaM siddhAnAmapi gatistu // 1 // 3 gha, ja, 'dhUme ya' / 4 gha.ja. 'muke g'| 5 kiM sakriyamarUpaM maNDika ! bhuvi cetanaM ca kimarUpam ? / yathA tasya vizeSadharmazcaitanyaM tathA matA kriyA // 1845 / / 6 kAditvato vA sakriyo'yaM mataH kulAla iva / dehaspandanato vA pratyakSa yantrapuruSa iva / / 1846 / / ||772 / / Educ a tion For Personal and Private Use Only AMw iaty
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH / parAzaGkA pratividhAnaM cAha-- vizeSA 'dehapphaMdaNaheU hojja payatto tti so vi nAkirie / hojAdiTTho va maI tadarUvatte naNu samANaM // 1847 // rUvittammi sa deho vacco tapkaMdaNe puNo heU / painiyayaparipphaMdaNamaceyaNANaM na vi ya juttaM // 1848 // // 773 // athavaM brUSe- dehaparispandaheturAtmanaH prayatno na tu kriyA, ato nAtmanaH sakriyatvasiddhirityabhiprAyaH / atrottaramAha-- so'pi prayatno nabhasIvAkriya Atmani na saMbhavati, ataH sakriya evAsau / amUrtasya ca prayatnasya dehaparispandahetutve ko'nyo heturiti vAcyam ? / anyahetunirapekSaH svata evAyaM parispandaheturiti cet / yadyevam , AtmApi taddhaturbhaviSyati, kimantargaDunA prayatnena ? / athAdRSTaH ko'pi dehaparispandahetuH, na tvAtmA, niSkriyatvAt / nanu so'pyadRSTaH kiM mUrtaH, amUtoM vaa?| yadyamUrtaH, tAtmApi dehaparispandahetuH kiM neSyate, amUrtatvAvizeSAt ? / atha mUrtimAnadRSTaH, tarhi sa kArmaNazarIralakSaNo deha eva, nAnyaH saMbhavati / tasyApi ca bahidRzyadehaparispandahetutayA vyApriyamANasya parispando draSTavyaH, tasya cAnyo heturvAcyaH, tasyApi cAnyaH, tasyApi cAnya ityanavasthA / atha svabhAvAdevAdRSTasya kArmaNadehasya parispandaH pravartate, tarhi bahidRzyasyApi dehasya tata eva tatpattirbhaviSyati, kimadRSTakArmaNadeha parikalpanena ? / astvevamiti cet / tadayuktam , acetanAnAmevaMbhUtapratiniyataviziSTaparispandanasya svAbhAvikatvAnupapatteH, "nityaM 6 sattvamasattvaM vA hetoranyAnapekSaNAt" ityAdidoSaprasaGgAt / tasmAt karmaviziSTa Atmaiva pratiniyatadehaparispandanahetutvena vyApriyata Ro iti sakriyo'sAviti // 1847 // 1848 // bhavatu tarhi bhavasthasya sakarmaNo jIvasya kriyA, muktasya tu kathamasau ?, ityAzaGkaya pariharannAha hou kiriyA bhavatthassa kammarahiyassa kiMnimittAsA? naNu taggaipariNAmA jaha siddhattaM tahA sA vi // 1849 // pUrvArdhanAkSepaH, pazcArthena tu parihAraH, prAg vyAkhyAtArtha eveti // 1849 // aparastvAha--- , dehaspandanaheturbhavat prayatna iti so'pi nAkiye / bhavedadRSTo vA matisadarUpatve nanu samAnam // 1857 // rUpirace sa deho vAcyastatpandane punarhetuH / pratiniyataparispandanamacetanAnA nApi ca yuktam // 1858 // 2 bhavatu kriyA bhavasthasya karmarahitaspa kiMnimittA sA' / nanu tadgatipariNAmAd yathA siddhatvaM tathA sApi // 1849 // 2A 773 // JamEducationainteman For Personal and Private Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 774 // Jain Educationa Internationa 'kiM siddhAlaya parao, dhamma virahAo / so gaiuvaggahakaro logammi jamatthi nAloe // 1850 // yadyuktanyAyena muktasya gatikriyayA sakriyatvamiSyate, tarhi siddhAlayAt siddhAvasthitikSetrAt parato'loke'pi ma tasya gatirna pravartate / atrocyate - parato dharmAstikAya virahAt / tadviraho'pi kutaH ? ityAha- yad yasmAdasau dharmAstikAyo loka eva samasti, nAloke | mA bhUdasAvaloke, kiM tena prastutAnupayoginA kartavyam, tadvirahe'pi bhavatu muktasya tatra gatiH, niyamAbhAvAt ? / tadayuktam, yato jIvAnAM pudgalAnAM ca gatergamanasyopagraha upaSTambhastatkArI sa eva dharmAstikAyo nAnyaH, tatastasyAloke'bhAvAt kathaM lokAt parato'loke'pi muktAtmanAM gatiH pravartate ? iti / / 1850 / / kathaM punaretadavasIyate yaduta - lokAdanyo'pyalokapadArthaH kazcidasti ? ityAzaGkyAha logassa tthi vivakkho suddhattaNao ghaDassa aghaDo vva / sa ghaDAi cciya maI na nisehAo tadaNuruvo // 1851 // asti lokasya vipakSaH, vyutpattimacchuddhapadAbhidheyatvAt iha yad vyutpattimatA zuddhapadenAbhidhIyate tasya vipakSo dRSTaH, yathA ghaTAghaTaH, yazca lokasya vipakSaH so'lokaH / atha syAnmatiH - 'na loko'lokaH' iti yo lokasya vipakSa: sa ghaTAdipadArthAnAmanyatama eva bhaviSyati, kimiha vastvantara parikalpanayA ? / tadetad na, paryudAsanatrA niSedhAd niSedhyasyaivAnurUpo'tra vipakSo'nveSaNIyaH, 'na loko'lokaH' ityatra ca loko niSedhyaH, sa cAkAzavizeSaH, ato'lokenApi tadanurUpeNa bhavitavyam, yathA 'ihApaNDitaH ' ityukte viziSTajJAnavikalazcetana eva puruSavizeSo gamyate, nAcetano ghaTAdiH, evamihApi lokAnurUpa evAloko mantavyaH / uktaM ca"naJyuktamivayuktaM vA yaddhi kArya vidhIyate / tulyAdhikaraNe'nyasmi~lloke'pyarthagatistathA // 1 // " "naJ-ivayuktamanyasadRzAdhikaraNe tathA hyarthagatiH" / tasmAllokavipakSatvAdastyaloka iti / / 1851 / / athAlokAstitvAdeva dharmA-dharmAstikAya sAdhayannAha - mhA dhammA-dhammA loyapariccheyakAriNo juttA / iharAgAse tu logo'logo tti ko bheo ? // 1852 // 1 kiM siddhAlayaparato na gatiH, dharmAstikAyavirahAt / sa gatyupagrahakaro loke yadasti nAloke // 1850 // 2 lokasyAsti vipakSaH zuddhatyato ghaTasyAghaTa iva / sa ghaTAdireva matirna niSedhAt tadanurUpaH // 1851 // 3 tasmAdu dharmA-dharmau lokaparicchedakAriNau yuktau / itarathAkAze tulye loko'loka iti ko bhedaH 1 // 1852 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH // 774 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhdvttiH| // 775|| DNDARA logavibhAgAbhAve pddighaayaabhaavo'nnvtthaao| saMvavahArAbhAvo saMbaMdhAbhAvao hojA // 1853 / / yasmAduktaprakAreNAstyalokaH, tasmAdalokAstitvAdevAvazyaM lokaparicchedakAribhyAM dharmA-'dharmAstikAyAbhyAM bhavitavyam anyathA''kAze sAmAnye sati 'ayaM lokaH' 'ayaM cAlokaH' iti kiMkRto'yaM vizeSaH syAt / tasmAd yatra kSetre dharmA-'dharmAstikAyau vartete, tallokaH, zeSaM tvaloka iti lokA-'lokavyavasthAkAriNau dharmA-'dharmAsti kAyau vidyate iti / 'logetyAdi' yadi hi dharmA'dharmAbhyAM lokavibhAgo na syAt , tato lokavibhAgAbhAve'viziSTa eva sarvasminnapyAkAze gatipariNatAnAM jIvAnAM pudgalAnAM ca pratighAtAbhAvena tadgatyavasthAnAbhAvAdaloke'pi gamanAt , tasya cAnantatvAt teSAM parasparaM saMvandho na syAt / tatazcaudArikAdikArmaNavargaNAparyantaHdgalakRto jIvAnAM bandha-mokSa-sukha-duHkha-bhavasaMsaraNAdivyavahAro na syAt / jIvasya ca jIvena sahAnyonyamIlanAbhAvAt tatkRto'nupagraho-paghAtAdivyavahAro na syAditi // 1852 // 1853 // __tataH kim ? ityAha'niraguggahattaNAo na gaI parao jalAdiva jhasassa / jo gamaNANuggahiyA so dhammo logaparimANo // 1854 // tato lokAt parato'loke jIva-pudgalAnAM na gatiH, niranugrahatvAt- tatra gatyanugrahakarturabhAvAdityarthaH, yathA jalAt parato jhaSasya matsyasya gatina bhavati, upagrAhakAbhAvAditi / yazcAtra jIva-pudgalagateranugrahakartA, sa lokaparimANo dharmAstikAya iti // 1854 // tatra prayogamAha atthi parimANakArI logassa pameyabhAvao'vassaM / nANaM piva neyassAlogatthitte ya so'vassaM // 1855 / / asti lokasya parimANakArI, prameyatvAt , jJAnamiva jJeyasya / athavA, jIvAH pudgalAca loko'bhidhIyate, tato'sti tatparimANakArI, prameyatvAt , yathA zAlyAdInAM prasthaH, yazceha parimAtA sa dharmAstikAyaH, sa cAvazyamalokasyAstitva eva yujyate, nAnyathA, AkAzasya sarvatrAviziSTatvAt / tasmAllokAgre siddhasyAvasthAnamiti prastutam / / 1855 // lokavibhAgAbhAve pratighAtAbhAvato'navasthAtaH / saMvyavahArAbhAvaH saMbandhAbhAvato bhavet // 1853 // 2 niranugrahatvAd na gatiH parato jalAdiva jhaSasya / yo gamanAnugrahItA sa dharmo lokaparimANaH // 1854 // / asti parimANakArI kosya prameSabhAvato'ham / jJAnamiva jJeyasyAlokAstitve ca so'vazyam // 1855 // TaTolarorasoo GAONDHADAR 775|| Jan Education internations For Person and Private Use Only ROMww.jainelibrary.org
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 776 // atha prakArAntareNAkSepa-parihArau pAha paiyaNaM pasattamevaM thANAo taM ca no jao chaTThI / iha kattilakkhaNeyaM katturaNatyaMtaraM thANaM // 1856 // vRhadvRttiH / nanu 'sthIyate'sminniti sthAnam' ityadhikaraNasAdhano'yaM zabdaH / tatazca siddhasya sthAnaM siddhasthAnamiti samAsaH / tatazcaivaM sati siddhasya patanaM prasaktam , sthAnAta , parvata-pAdapAyagrasthitadevadattasyeva, phalasyeva vA / yasya kila kApi parvatAdAvavasthAnaM, tasya kadAcit kasyApi patanamapi dRzyate; ataH siddhasyApi tat kadAcit prAmotIti bhaavH| tacca na, yataH 'siddhasya sthAnam' itIyaM katari SaSThI / tatazca 'siddhasya sthAnam' iti ko'rthaH ?- siddhastiSThati, na tu tadarthAntarabhUtaM sthAnamastIti // 1856 // athavA, nehaniccattaNao vA thANaviNAsapayaNaM na juttaM se / taha kammAbhAvAo puNakiyAbhAvao vA vi // 1857 // ER arthAntaratve'pi sthAnasya na patanaM siddhasya, yato'syArthAntaraM sthAnaM nabha eva, tasya ca nityatvAd vinAzo na yuktaH, tadabhAve ca kutaH patanaM muktasya / karma cAtmanaH patanAdikriyAkAraNam , muktasya ca karmAbhAvAt kutaH patanakriyA ? / yA ca samayamekayasthApyUrva gatikriyA, tasyAH kAraNaM 'lAu ya eraMDaphale' ityAdinA darzitameva / punaHkriyA ca muktasya nAsti, kAraNAbhAvAt / nijaprayatnapreraNA-''karSaNa-vikarSaNa-gurutvAdayo hi patanakAraNam , tatsaMbhavazca muktasya nAsti, hetorabhAvAt , iti kuto'sya patanam ? iti / 1857 // 621 kizca, 'sthAnAt patanam ' ityanaikAntikameveti darzayati___ niccathANAo vA vomAINaM paDaNaM pasajjejjA / aha na mayamaNagaMto thANAo'vassa paDaNaM ti // 1858 // nanu ca 'sthAnAt patanam' iti svavacanaviruddhamidam , asthAnAdeva patanasya yujyamAnatvAt / atha sthAnAdapi patanamiSyate, tarhi nityameva sthAnAd vyomAdInAM patanaM prasajyeta / atha na tat teSAM matam , tarhi 'sthAnAt patanam' ityanaikAntikameveti // 1858 // __ athAnyena prakAreNa preryamAzaGkaya pariharanAha 1 patanaM prasaktamevaM sthAnAt tacca no yataH SaSTI / iha karnulakSaNeyaM karturanantaraM sthAnam // 1856 / / 2 nabhonisyatvato vA sthAnavinAzapatanaM na yuktaM tasya / tathA karmAbhAvAt punaHkriyAbhAvato vApi // 1450 // / pR. 772 / 4 nityasthAnAd vA vyomAdInAM patanaM prasajyeta / atha na matamanekAntaH sthAnAvazyaM patanamiti // 1858 // 776 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvRttiH / bhavao siddho tti maI teNAimasiddhasaMbhavo jutto / kAlANAittaNao paDhamasarIraM va tadajuttaM // 1859 // atha syAd matiH parasya- yato bhavAt saMsArAt sarvo'pi muktAtmA siddhastena tataH sarveSAmapi siddhAnAmAdimattvAdavazyameva kenApyAdisiddhena bhavitavyam / tadayuktam , yato yathA sarvANyapi zarIrANi, ahorAtrANi ca sarvANyAdiyuktAnyeva, atha ca kAlasyAnAditvAd nAdyazarIram , AdyAhorAtraM vA kimapi jJAyate, tathA kAlasyAnAditvAt siddho'pi nAdyaH pratIyata iti / / 1859 // athAnyadapi preya parihAraM cAha-- parimiyadese'NatA kiha mAyA muttivirhiyttaao| niyammi va nANoI diTThIo vegarUvammi // 1860 // Aha- parimitadezameva siddhikSetram , tatra kathamanAdikAlavartino'nantAH siddhA mAnti ? / atrottaramAha- amUrtatvAt siddhAH parimite'pi kSeo'nantAstiSThanti, yathA pratidravyamevAnantAni siddhAnAM saMvandhIni kevalajJAna-kevaladarzanAni saMpatanti, dRSTayo vA yakasyAmapi nartakyAM sahasrazaH prapatanti, parimite'pi vA'pavarakAdikSetre baDhyo'pi pradIpaprabhA mAnti; evamihAmUrtAH siddhA kathaM parimitakSetre'nantA na mAsyanti, mUrtAnAmapi pradIpaprabhAdInAM bahUnAmekatrAvasthAnaM dRzyate, kimutA'mUrtAnAm ? iti bhAvaH // 1860 // tadevaM yuktibhiH saprasaGgo bandha-mokSau vyavasthApya vedavAkyadvAreNApi tadvayavasthAmAha--- nai ha vaI sasarIrassa ppiyA-'ppiyAvahatirevamAINaM / veyapayANaM ca tumaM na sadatthaM muNasi to sNkaa||1861|| tuha baMdhe mokkhammi ya, sA ya na kajjA jao phuDo ceva / sasarIre-yarabhAvo naNu jo so baMdha mokkho tti||1762 / / vyAkhyA-"na hi vai sazarIrasya priyA-'priyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyA-Spriye na spRzataH" ityAdInAM ca vedapadAnAM sadartha tvaM na muNasi / tato bandhe mokSe ca tava saumya ! zaGkA, sA ca na kAryA, yato nanu yaH sazarIre-tarabhAvaH sa sphuTa eva bandho mokSazceti kathaM zaGkA yujyate / etaduktaM bhavati-'sazarIrasya' ityanena vAhyA-''dhyAtmikAnAdizarIrasaMtAnasvarUpo bandhaH proktaH, tathA, azarIraM vA , bhavataH siddha iti matistenAdimasiddhasaMbhavo yuktaH / kAlAnAditvataH prathamazarIramiva tadayuktam // 1859 // 2 parimitadeze'nantAH kathaM mAtA mUrtivirahitasvAt / nijake vA jJAnAdayo dRSTayo vaikarUpe // 1860 // 3 gha.ja. 'NAI di| 4 nahave sazarIrasya priyA-'priyayorapahatirevamAdInAm / vedapadAnAM ca tvaM na sadartha muNasi tataH zaGkA // 1861 // tava bandhe mokSe ca, sA ca na kAryA yataH sphuTa eva / sazarIre-tarabhAvo nanu yaH sa bandho mokSa iti / / 1862 // 5 ka.gha.ja. 'i sarI' / // 777 // Jain Education internation Foco and Private Use Only Melwwwjainelibrary.org
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ REE vizeSA. // 778 // vasantam' ityanena tvazeSazarIrApagamasvabhAvo mokSaH pratipAditaH / tathA, "sa eSa viguNo vibhurna badhyate" ityAdInyapi padAni / | saMsArijIvasya bandha-mokSAbhAvapratipAdakAni tvaM manyase / taccAyuktam , muktajIvaviSayatvAt teSAm / muktasya ca bandhAdyabhAve'vipatipattireveti / tadevaM bhagavatA chinnastasya sNshyH|| 1861 // 1862 // tataH kim ? ityAha'chinnammi saMsayammI jiNeNa jara-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio aDuTThihi saha khNddiysehiN||186 vyAkhyA pUrvavata , navaramardhacaturthaiH ziSyazataiH saha prabajito'yam // iti dvASaSTigAthArthaH / / 1863 / / // iti SaSThagaNadharavAdaH smaaptH|| diDOICICRORRORIODONCEROICORING mAmakAraka sarakAra prasAra kAra atha saptamagaNadharavaktavyatAmabhidhitsurAhate pavvaie souM morio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 1864 // AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savaNNU savvadarisI NaM // 1865 // gAthAdvayamapi prakaTArtham / / 1864 // 1865 // AbhASya tataH kimuktaH ? ityAha"kiM maNNe atthi devA uyAhu na tthi tti saMsao tujjha |veypyaann ya atthaM na yANasI tesimo attho||1866|| he AyuSman maurya ! tvamevaM manyase- kiM devAH santi, naveti, ubhayathApi vedapadazravaNAt / tathAhi-"sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargalokaM gacchati" ityAdiH tathA, "apAma somaM amRtA abhUma agaman jyotiravidAma devAn , kiM nUnamasmAt tRNa chinne saMzaye jinena jarA-maraNavinamuktena / sa zramaNaH pravajito'rdhacaturthaiH saha khaNDikazataiH // 1863 // 2 tAn pravajitAn zrutvA maurya Agacchati jinasakAzam / vrajAmi vande vanditvA paryupAse // 1864 // 3 gAthA 1609 / 4 kiM manyase santi devA utAho na santIti saMzayastava / vedapadAnAM cArtha na jAnAsi teSAmayamarthaH // 1866 // 778 // NGS Jan Education Intematic FOC Pasonal and Private Use Only Adwww.janeibrary.org
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 779 / / Jain Education Internationa darAtiH kimu mUrtimamRtamartyasya" ityAdi ; tathA "ko jAnAti mAyopamAn gIrvANAnindra-yama-varuNa kuberAdIn " ityAdi / eteSAM ca vedapadAnAmayamarthastava buddhau pratibhAsate, yathA- sa eSa yajJa eva duritavAraNakSamatvAdAyudhaM praharaNaM yasyAsau yajJAyudhI, yajamAno'JjasApraguNena nyAyena, svargalokaM gacchati, iti devasattApratipattiH / tathA, apAma- pItavantaH, somaM latArasam, amRtAH- amaraNadharmANa:, abhUma - bhUtAH smaH, agaman- gatAH, jyotiH - svargam, avidAma devAn- devatvaM prAptAH smaH, kiM nUnamasmAdUrdhvaM tRNavat kariSyati kosit : ityAha- arAtiH - vyAdhiH, tathA, kimu prane, mUrti- jarAm, amRtamartyasyeti- amRtatvaM prAptasya martyasya puruSasyetyarthaH, amaraNadharmiNo manuSyasya kiM kariSyanti jarA-vyAdhayaH ? iti bhAvaH / atrApi devasattApratipattiH / "ko jAnAti mAyopamAn " ityAdIni tu devAbhAvapratipAdakAni / atastava saMzayaH / ayuktazcAyam, yato'mISAM vedapadAnAmarthaM tvaM na jAnAsi cazabdAd yuktiM ca na vetsi / eteSAM hi vedapadAnAM nAyamartho yastavAbhipretaH kintvayam vakSyamANalakSaNa iti / / 1866 / atra bhASyam - taM mannasi neraiyA parataMtA dukkhasaMpauttA ya / na taraMtIhAgaMtuM saddheyA suvvamANA vi // 1867 // sacchaMdayAriNo puNa devA divvappabhAvajuttA ya / jaM na kayAi vi darisaNamurveti to saMsao tesu || 1868 // maurya ! tvamevaM manyase - nArakAH svakRtapApanarakapAlAdiparatantrAH parAdhInavRttayo'tIva duHkhasaMghAtavihvalAzca na zaknuvantyatrAgantum, ataH pratyakSIkaraNopAyAbhAvAt zrUyamANA api zraddheyA bhavantu / devAstu svacchandacAriNo divyaprabhAvayuktAzca tathApi yasmAd na kadAcid darzanapathamavataranti zrUyante ca zruti smRtyAdiSu, atasteSu zaGketi / / 1867 / / 1868 // atrottaramAha mAkuru saMsayame sudUramaNuyAi bhinnajAIe / pecchasu paJcakkhaM ciya cauvvihe devasaMghAe // 1869 // mauryaputra ! deveSu mA saMzayaM kArSIstvam, etAneva hi sudUramatyartha manujAdibhyo bhinnajAtIyAn divyAbharaNa-vilepana-vasana 1 tvaM manyase nairayikAH paratantrA duHkhasaMprayuktAzca / na zaknuvantIhA'sAntuM zraddheyAH zrUyamANA api // 1867 // svacchandacAriNaH punardevA divyaprabhAvayuktAzca yanna kadAcidapi darzanamupayanti tataH saMzayasteSu // 1868 // 2 mA kuru saMzayametAn sudUramanujAdibhinnajAtIyAn / prekSastra pratyakSameva caturvidhAtU devasaGghAtAn // 1869 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / / / 779 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / sumanomAlAlaDkRtAn bhavanapati-pyantara-jyotiSka-vaimAnika-lakSaNAMzcaturvidhadevasaMghAtAn mama vandanAthamiheva samavasaraNAgatAn vizeSA0pratyakSata eva pazyati // 1869 // athaitadarzanAna pUrva ya AsIt saMzayaH, sa yukto'bhavat / naivam / kutaH ? ityAha--- 780 // 'puvvaM pi na saMdeho jutto jaM joisA sapaccakkhaM / dIsaMti takkayA vi ya uvaghAyA-'NuggahA jagao // 1870 // iha samavasaraNAgatadevadarzanAt pUrvamapi tavAnyeSAM ca saMzayo na yuktaH, yad yamAcandrA-''dityAdijyotiSkAstvayA sarveNApi ca lokena svapratyakSata eva sarvathA dRzyante / ato dezataH pratyakSatvAt kathaM samastAparAstitvazaGkA / kiJca, santyeva devAH, lokasya tatkRtAnugraho-paghAtadarzanAt / tathAhi- dRzyanta kacit kecit tridazAH, kasyApi kiJcidvibhavapadAnAdinA'nugraham , tatmaharaNAdinA copaghAtaM kurvantaH / tato rAjAdivat kathamete na santi ? iti / / 1870 // punarapi paramAzaGkaya jyotiSkadevAstitvaM sAdhayannAhaAlayamettaM ca maI puraM va tavvAsiNo taha vi siddhA / je te deva tti mayA na ya nilayA niccprisunnnnaa||1871|| athaivaMbhUtA matiH parasya bhavet- AlayA ecAlayamA candrAdivimAnAni, na tu devAH, tat kathaM jyotiSkadevAnAM pratyakSatvamabhidhIyate / kiM tad yathA''layamAtram ? ityAha- 'puraM ti' yathA puraM zUnyaM lokAnAmAlayamAtraM sthAnamAtraM, na tu tatra lokAH sanni, evaM candrAdivimAnAnyapyAlayamAtrameva, na tu tatra devAH kecit tiSThanti, ataH kathaM teSAM pratyakSatvam ? / atrottaramAha- tathApi tadvAsina AlayavAsinaH sAmarthyAd ye siddhAste devA iti matAH saMmatAH / yo hyAlayaH sa sarvo'pi tannivAsinAdhiSThito dRSTaH, yathA pratyakSopalabhyamAnA devadattAdhadhiSThitA vasantapurAdyAlayAH, AlayAzca jyotiSkavimAnAni, ata AlayatvAnyathAnupapatteyeM tannivAsinaH siddhAste devA iti matAH / Aha-nanu kathaM te devAH sidhyanti / yAdRzA hi pratyakSeNa devadattAdayo dRzyante te'pi tAdRzA eva syuriti / tadayuktam , viziSTA hi devadattAdyAlayebhyazcandrAdyAlayA iti, atastannivAsino'pi viziSTAH sidhyanti, te ca devadattAdivilakSaNA devA iti / aparastvAha- nanu 'AlayatvAt' ityayaM hetustannivAsijanasAdhane'naikAntikaH, zUnyAlayadyabhicArAt / atrottaramAha- 'na ya , pUrvamapi na saMdeho yukto yaj jyotiSkAH svapratyakSam / dRzyante tatkRtA api copaghAtA-unugrahA jagataH / / 1870 // 2 pa. ja. 'ndrAdigyo' / 3 AlayamAtraM ca matiH puramiva tahAsinastathApi siddhAH / ye te devA iti matA na ca nilayA nityaparizUnyAH // 18 // ma gara ||780 // For Pesand Private Use Only T ww.jaineltrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / // 782 // nilayetyAdi' na ca nilayA AlayA nityameva zUnyA bhavanti / ayamabhiprAyaH- ye kecidAlayAste prAga , idAnI, eSyati vA kAle'vazyameva tannivAsibhiradhiSThitA eva bhavanti, na tu nityameva parizUnyAH / tato yadA tadA vA candrAdyAlayanivAsino devAH sidhyantIti // 1871 // punarapyatra parAbhiprAyamAzakya parihAramAha ko jANai va kimeyaM ti hojja nissaMsayaM vimANAI / rayaNamayanabhogamaNAdiha jaha vijjAharAINaM // 1872 // yadivA, evaMbhUtA matiH parasya bhaved yaduta- candrAdyAlayatvena yad gIyate bhavadbhistadidaM ko jAnAti kizcid bhavet , kiM sUryo'gnimayo golA, candrastvambumayaH svabhAvataH svacchaH, AhosvidevaMbhUtA evaite bhAsvararatnamayA golakA jyotiSkavimAnAni ?, ataH kathameteSAmAlayatvasiddhiH / atra pratividhAnamAha-niHsaMzayaM vimAnAnyetAni, ratnapayatve sati nabhogamanAt , puSpakAdividyAdharatapa:siddhavimAnavaditi / abhravikAra-pavanAdivyavacchedArtha ratnamayatvavizeSaNamiti // 1872 / / __aparamapi parAbhimAyamAzaGvaya pariharanAha-- hojja maI mAeyaM tahA vi takkAriNo surA je te / na ya mAyAivigArA puraM va niccovalambhAo // 1873 // atha parasya matibhavet- naite candrAdivimAnAnyAlayAH, kintu mAyeyaM mAyAvinA kenApi prayuktA / atrocyate- mAyAtvamamISAmAseddham , vAmAtreNaiva bhavatA'bhidhAnAt / tathApyabhyugamyocyate- ye tatkAriNastathAvidhamAyAprayoktAraste surAH siddhA eva, manuSyAdInAM tathAvidhavaikriyakaraNAdarzanAt / abhyupagamya ca mAyAtvamamISAmabhihitam / na caite mAyAdivikArAH, nityopalambhAt , sarveNa sarvadA dRzyamAnatvAdityarthaH, prasiddhapATaliputrAdipuravaditi / mAye-ndrajAla kRtAni hi vastUni na nityamupalabhyanta iti nityavizeSaNopAdAnamiti // 1873 // prakArAntareNApi devAstitvaM sAdhayannAhajaii nAragA pavannA pagiTThapAvaphalabhoiNo teNaM / subahugapuNNaphalabhujo pavajjiyavvA suragaNA vi // 1874 // , ko jAnAti vA kimetaditi bhaved nissaMzayaM vimAnAni / ratnamayanabhogamanAdiha yathA vidyAdharAdInAm // 1872 // 2 bhaved matimAyeyaM tathApi tatkAriNaH surA ye te / na ca mAyAdivikArAH puramiva nityopalambhAt // 1873 // / yadi nArakAH prapannAH prakRSpApaphalabhoginastena / subahukapuNyaphalabhujaH prapattavyAH suragaNA api // 1874 // 11781 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAH // 782 // PARASIRAT iha svakRtamakRSTapApaphalabhoginastAvat kacid nArakAH pratipattavyAste ca yadi prapannAH, 'teNaM ti' tarhi tenaiva prakAreNa svopArjitasuSThubahukapuNyaphalabhujaH suragaNA api pratipattavyAH / atrAha- nanvihaivAtiduHkhitanarAstiryazcazvAtiduHkhitAH prakRSTapApaphala-bRhadvattiH / bhujo bhaviSyanti, tathA, manuSyA evAtisukhitAH prakRSTapuNyaphalabhujo bhaviSyanti, kimadRSTanAraka-devaparikalpanayA ? iti / tadayuktam , prakRSTapApaphalabhujAM sarvaprakAreNApi duHkhena bhavitavyam , na cAtiduHkhitAnAmapi nara-tirazcAM sarvaprakAraM duHkhaM dRzyate, sukhadapavanA''lokAdisukhasya sarveSAmapi darzanAt / prakRSTapuNyaphalabhujAmapi sarvaprakAreNApi sukhena bhavitavyam , na cehAtisukhitAnAmapi narANAM sarvaprakAraM sukhamavalokyate, pUtidehodbhavasya roga-jarAdiprabhavasya ca duHkhasya teSAmapi sadbhAvAt / tasmAt prakRSTapApanibandhanasarveSakAraduHkhadino nArakAH, prakRSTapuNyahetukasarvaprakArasukhabhogino devAzcAbhyupagantavyA eveti // 1874 // nanu yadi devAH santi, tarhi svacchandacAriNo'pi kimityatra te kadAcidapi nAgacchanti ? ityAha saMketadivvapimmA visayapasattA'samattakattavvA / aNahINamaNuyakajjA narabhavamasubhaM na eMti surA // 1875 // nAgacchantIha sadaiva suragaNAH, saMkrAntadivyaprematvAt , viSayaprasaktatvAt , prakRSTarUpAdiguNakAminIprasaktaramyadezAntaragatapuruSavat / tathA, asamAptakartavyatvAt , bahukartavyatAprasAdhananiyuktavinItapuruSavat / tathA, anadhInaM manujAnAM kArya yeSAM te'nadhInamanujakAryAH, tadbhAvastattvaM tasmAd nehAgacchanti surAH, anabhimatagehAdau niHsaGgayativaditi / tathA, azubhatvAd narabhavasya tadgandhA-8 sahiSNutayA nehAgacchanti devAH, svaparityaktakaDevaravaditi / / 1875 // ___ tat kiM sarvathA taMtra nAgacchanti ? / naivam / ata evAhanevari jiNajamma-dikkhA-kevala-nivvANamahaniogeNaM / bhattIe somma ! saMsayaviccheyatthaM va ejahaNhA // 1876 // puvvANurAgao vA samayanibaMdhA tavoguNAo vA / naragaNapIDA-'Nuggaha-kaMdappAIhiM vA kei // 1877 // , saMkrAntadivyapremANo viSayaprasaktA asamAptakartavyAH / anadhInamanujakAryA narabhavamazubhaM nAgacchanti surAH // 1875 // 2 navaraM jinajanma-dIkSA kevala-nirvANamahaniyogena / bhaktyA saumya ! saMzayavicchedArtha paiyurihAhAya // 1876 // pUrvAnurAgato vA samayanivandhAt tapoguNAd vA / naragaNapIDA-'nugraha-kandAdibhirvA kecit // 1877 // // 782 / / Jan Education Internation For Personal and Private Use Only ARww.janelbrary.org
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 783 // navaraM jinajanma-dIkSA-kevala-nirvANamahotsavaniyogena tatkartavyatAniyameneha devA AgaccheyuH / tatra saumya ! kecidindrAdayo / nijabhaktyA samAgacchanti, kecit tu tadanuvRttyA, anye saMzayavyavacchedArtham , apare tu pUrvabhavikaputra-mitrAdyanurAgAt / samayanibandhaH- pratibodhAdinimittaH saMketanizcayaH, tasmAcca kecid devA ihAgacchanti / anye tu mahAsattvasAdhvAditapoguNasamAkRSTAH, kecittu / | pUrvavairikanaragaNapIDArtham , apare tu pUrvasuhRt-putrAdyanugrahArtham , kecittu devAH kandarpAdibhirihAgacchanti / AdizabdAt sAdhvAdiparIkSAhetoriti draSTavyamiti / tadevaM nirUpitaM devAnAmatrAgamanakAraNam , anAgamanakAraNaM ca / / 1876 // 1877 // ____ atha devasiddhAvanyadapi kAraNamAha jAissarakahaNAo kAsai paccakkhadarisaNAo ya / vijA-maMto-vAyaNasiddhIo gahavigArAo // 1878 // ukkiTThapuNNasaMcayaphalabhAvAo'bhihANasiddhIo / savvAgamasiddhIu ya saMti deva tti saddheyaM // 1879 // 'santi devA ityetat zraddheyam' iti pratijJA, jAtismaraNapratyayitapuruSeNa kathanAt , nAnAdezavicAripratyayitapuruSAvalokitakathitavicitrabRhaddevakulAdivastuvat ; tathA, kasyApi tapaHprabhRtiguNayuktasya pratyakSadarzanapravRttezca- kenacit pratyakSapramANenopalambhAdityarthaH, dUraviprakRSTanagarAdivat , tathA, vidyA-mantropayAcanebhyaH kAryasiddheH, prasAdaphalAnumitarAjAdivat ; tathA, 'gahavigArAu tti' atra prayogaH- grahAdhiSThitapuruSadeho jIvavyatiriktAdRzyavastvadhiSThAtRkaH, puruSAsaMbhAvyavikAravatkriyAdarzanAt , saMcariSNuyantravyatiriktamadhyapraviSTAdRzyamAnapuruSAdhiSThitayantravat ; tathA, tapo-dAnAdikriyAsamupArjitotkRSTapuNyasaMbhAraphalasadbhAvAt , utkRSTapApaprAgbhAraphalasadbhAvanizcitanArakavata, etaca prAgeva bhAvitam / tathA, 'devAH' iti yadabhidhAnaM tato'pi ca devAnAM siddhiH / etaccAnantaragAthAyAM vyaktIkariSyate / tathA, sarve ca ta AgamAzca sarvAgamAsteSvavipratipattyA siddhatvAca santi devA iti // 1878 // 1879 / / yaduktam- 'abhihANasiddhIu tti' tad bhAvayannAha deva tti satthayamidaM suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / aha va maI maNuu cciya devo guNa-riddhisaMpaNNo // 1880 // 783 // jAtismarakathanAt kasyacit pratyakSadarzanAcca / vidyA-mantropayAcanasinemehavikArAt // 1878 // utkRSTapuNyasaMcayaphalabhAvAdabhidhAnasiddheH / sarvAMgamasiddhezca santi devA iti zraddheyam // 1479 // 2devA iti sArthakamidaM zuddhatvato ghaTAbhidhAnamiva / athavA matirmanuja evaM devo guNa-visaMpanaH // 1880 // Jan Education Internati For Personal and Private Use Only www.janeitrary.org
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadA // 784 // 'taM na jau taccatthe siddhe uvayArao mayA siddhI / taccatthasIha siddhe mANavasIhovayAro bva // 1881 // vizeSA0 'devAH' ityetat padaM sArthakaM vyutpattimacchuddhapadatvAt , ghaTAdivat / tatra dIvyantIti devA iti vyutpattimattvam , samAsa taddhitarahitatvena ca zuddhatvam / bhAvanA cAtra prAguktaiva / atha parasya matirbhavet- nanu manuSya eveha dRzyamAno devo bhaviSyati, kipdRssttdevklpnyaa| kiM sarvo'pi manuSyo devaH / iti / na, ityAha- guNasaMpanno gaNadharAdiH, RddhisaMpannazcakravatyAdiH / atrocyate tadetad na, yasmAt tathye mukhye vastuni kacit siddhe satyanyatropacAratastatsiddhirmatA, yathA mukhye yathArthe siMhe'nyatra siddhe tato Fol mANavake siMhopacAraH sidhyati, evamihApi yadi mukhyA devAH kacit siddhA bhaveyuH, tadA rAjAderdevopacAro yujyate, nAnyatheti | // 1880 // 1881 // devAbhAve cAgnihotrakriyANAM vaiphalyamiti darzayannAha devAbhAve viphalaM jamaggihottAiyANa kiriyANaM / saggIyaM jannANa ya dANAiphalaM ca tadajuttaM // 1882 // 'vA' ityathavA, idaM dUSaNam- devAbhAve'bhyupagamyamAne yadagnihotrAdikriyANAm "agnihotraM juhuyAt svargakAmaH" ityAdinA svargIya phalamuktam , tathA, yajJAnAM ca yat phalamabhihitaM, dAnAdiphalaM ca yat samastaloke prasiddham , tat sarvamayuktaM prAmoti / svargo hyeteSAM phalamuktam , svargiNAM cAbhAve kutaH svargaH? iti / "sa eSa yajJAyudhI" ityAdIni ca vedavAkyAni devAstitvapratipAdanaparANi vartante / ataH kiM tAn na pratipadyase / yadyapi "ko jAnAti mAyopamAn gIrvANAnindra-yama-varuNa kuvarAdIn" ityAdi vAkyam , tadapi na devanAstitvAbhidhAyakam , kintu surANAmapi mAyopamatvAbhidhAnena zeSaddhisamudAyAnAM sutarAmanityatvapratipAdakaM boddhavyam / anyathA hi devAstitvapratipAdakavAkyAni, zrutimantrapadairindrAdInAmAhAnaM cAnarthakaM syAt // 1882 // etadevAhajama-soma-sUra-suraguru-sArajAINi jayai jaNNehiM / maMtAvAhaNameva ya iMdAINaM vihA savvaM // 1883 // 1 tad na yatastathyArthe siddha upacArato matA siddhiH| tathyArthasiMhe siddha mANavasiMhopacAra iva // 18 // 2 devAbhAve viphalaM yadagnihotrAdikAnAM kriyANAm / svargIya yajJAnAM ca dAnAdiphalaM ca tadayuktam // 1882 // 3 yama-soma-sUra-suraguru svArAjyAdIni jayati yajJaiH / mantrAAnameva candrAdInAM vRthA sarvam // 18 // 784 // JanEducational Intemat Foron and Private Use Only www.janeibrary.org
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 785 // 'jamityAdi' pUrvArdhasyAyamarthaH- ukthaSoDaziprabhRtikratubhiryathAzruti "yama-soma-sUrya-suraguru-svArAjyAni jayati" ityAdIni devAstitvasUcakAni vedavAkyAni devAbhAve vRthaiva syuH / iha cokthaSoDaziprabhRtayo yajJavizeSA mantavyAH / sayUpo yajJa eva hi kraturucyate, yUparahitastu dAnAdikriyAyukto yajJa iti / svaH- svargaH, tatra rAjyAni jayati- upArjayatItyartha iti / tathA, mantrairindrAdInAmAhAnaM devAstitva evopapadyate, anyathA vRthaiva syAt / indrAdInAM mantrapadairAhAnamevamavagantavyam- "indra ! Agaccha medhAtithe mepavRSaNa" ityAdi / tasmAd yuktito vedavAkyebhyazca 'santi devAH' iti sthitam / tadevaM chinno mauryaputrasya bhagavatA saMzayaH // 1883 // tataH kiM kRtavAnasau ? ityAha'chinnammi saMsayammI jiNeNa jara-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio aDuDohi saha khaMDiyasaehi // 1884 // vyAkhyA pUrvavat / ityekaviMzatigAthArthaH / / 1884 / / ||iti saptamo gaNadharavAdaH samAptaH // aSTamagaNadharavaktavyatAmAha te pavvaie souM akaMpio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 1885 // vyAkhyA tathaiva, navaramakampitanAmA dvijopAdhyAyotra vktvyH|| 1885 / / tataH kim ? ityAha AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gottaNa ya sabvaNNU savvadarisI NaM // 1886 // vyAkhyAtA tathaiveti // 1886 // nAma-gotrAbhyAmAbhASya tato'sau bhagavatA kimuktaH ? ityAha *kiM maNNe neraiyA asthi natthi tti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 1887 // 1 gAthA 1863 / 2 tAn prajAjitAn zrutvA'kampita Agacchati jinasakAzam / bajAmi vande vanditvA paryupAse // 1885 // 3 gAthA 1609 / 4 kiM manyase nairayikAH santi na santIti saMzayastava / vedapadAnAM cArtha na jAnAsi teSAmayamarthaH // 18 // // 785 Jan Education inte Forson and Private Us Only www.jaineibrary.org
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 786 // Jain Educations Internation kiM nArakAH santi, navA ? iti tvaM manyase / ayaM ca tava saMzayo viruddha vedapadazravaNanibandhanaH tathAhi - "nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti" ityAdi - eSa brAhmaNo nArako jAyate yaH zUdrAnnamaznAtItyarthaH, ityAdIni vAkyAni nAraka sattApratipAda kA ni; "na ha vai pretya nArakAH santi" ityAdIni tu nArakAbhAvapratipAdakAni / tatraiSAM vedapadAnAmarthaM cazabdAd yuktihRdayaM ca tvaM na jAnAsi, yata eteSAmayaM vakSyamANo'rtha iti / / 1887 // atra bhASyam - taM mannasi paJcakkhA devA caMdAdao tahanne vi / vijjA - maMtovAyaNaphalAi siddhIe gammaMti // 1888 // je puNa suimettaphalA neraiya tti kiha te gaheyavyA / sakkhamaNumANao vA'NuvalaMbhA bhinnajAIyA ? // 1889 // he AyuSmannakampita ! tvamevaM manyase - devAstAvaccandrAdayaH pratyakSapramANasiddhA eva, anye tvamatyakSA api vidyA mantropayAcitakAdiphalasiddhayA'numAnato gamyante ye punaH 'nArakAH' ityabhidhAnamAtrarUpA zrutireva phalaM yeSAM na punastadabhidhAyakazabdavyatirikto'rthaH te sAkSAt anumAnato vA'nupalabhyamAnatvena tiryag-narA-marebhyaH sarvathA bhinnajAtIyAH kathaM 'santi' iti grahItavyAH, kharaviSANavat / iti / / 1888 / / 1889 / / atha bhagavAnuttaramAha- maiha paccakkhattaNao jIvAI ya vva nArae giNha / kiM jaM sapaccakkhaM taM paccakkhaM navari ikkaM ? || 1890 || jaM kAsai paccakkhaM paJcakkhaM taM pi gheppae loe / jaha sIhAidarisaNaM siddhaM na ya savvapaccakkhaM // 1891 // he AyuSmannakampita ! 'sAkSAdanupalabhyamAnatvAt' ityasiddho hetuH, yato'haM kevalapratyakSeNa sAkSAdeva pazyAmi nArakAn tato matpratyakSatvAt 'santi' iti gRhANa pratipadyasva nArakAn jIvA-jIvAdipadArthavat / athaivaM manyase - mamApratyakSatvAt kathametAn tvaM manyase pratyakSA devAzcandrAdayastathAnye'pi / vidyA mantropAyana phalAdisiddhergamyante // 1888 // ye punaH zrutimAtraphalA nairayikA iti kathaM te grahItavyAH sAkSAdanumAnato vA'nupalambhAd bhinnajAtIyAH 1 // 1889 // 2 gha. ja. 'atra bha' 3 mama pratyakSatvato jIvAdIMzreva narakAn gRhANa / kiM yat svapratyakSaM tat pratyakSaM navaramekam ? // 1890 // yat kasyacitpratyakSaM pratyakSaM tadapi gRhyate loke / yathA siMhAdidarzanaM siddhaM na ca sarvapratyakSam // 1891 // 4 pa. ja. jha. 'ri eka' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / |||786||
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sta gRhNAmi ? / nanu durabhiprAyo'yam , yataH kiM yat khasyAtmanaH pratyakSaM tadevaikaM navaraM pratyakSamucyate ? iti kAkA neyam / nanu yadapi / vizeSA. kasyacit pratyayitapuruSasyAnyasya pratyakSaM tadapi 'pratyakSam' iti gRhyate vyavahiyate loke; tathAhi- siMha-sarabha-haMsAdidarzanaM siddhaM / prasiddha loke, na ca siMhAdayaH sarvajanapratyakSAH, deza-kAla grAma-nagara-sarit-samudrAdayazca na sarve'pi bhavataH pratyakSAH, atha cAnyasyApi // 787 // | pratyakSAste pratyakSatayA vyavahriyamANA dRzyante / ato matpratyakSA nArakAH kimiti pratyakSatayA na vyavahiyante ? iti // 1890 // 1891 // ___ athAbhiprAyAntaramAzaGkaya pariharannAha ahavA jamiMdiyANaM paccakkhaM kiM tadeva paccakkhaM ? / uvayAramettao taM paccakkhamaNiMdiyaM tatthaM // 1892 // athavA, kiM yadindriyANAM pratyakSaM tadeva pratyakSamiSyate bhavatA, madIyaM tu pratyakSaM nAbhyupagamyate, atIndriyatvAt ? / nanu mahAnayaM viparyAsaH, yasmAdupacAramAtrata eva tadindriyapratyakSaM pratyakSatayA vyavahiyate- yathA'numAne bAhyadhUmAdiliGgadvAreNa bAhyamagnyAdi vastu jJAyate, naivamatra, tata upacArAt pratyakSamiva pratyakSamucyate / paramArthatastu- idamapi parokSameva, yato'kSo jIvaH, sa cAnumAnavadatrApi vastu sAkSAd na pazyati, kintvindriyadvAreNaiva, tato'tIndriyameva tathyaM pratyakSamavagantavyam , tatra jIvena sAkSAdeva vastuna upalambhAditi // 1892 // atrAha- nanvindriyamatyakSe yadyapi jIvaH sAkSAd vastu na jAnAti, tathApIndriyANi sAkSAt tajjJAsyanti, tatazcendriyANAM ERA pratyakSamindriyapratyakSaM bhaviSyati, ityAzaGkayAha muttAibhAvao novalaDimaMtidiyAI kuMbho vva / uvalaMbhaddArANi tAI jIvo taduvaladdA // 1893 // nopalabdhimantIndriyANi- na vastujJAyakAnItyarthaH, pudgalasaMghAtarUpatvena mUrtatvAt , AdizabdAdacetanatvAt , kumbhavat / navaramupalambhasya zrotrAdijJAnasya dvArANi bhavantyamUni, gavAkSavat , tatsApekSasyaiva kSayopazamasya prabodhAt / jIva eva ca tadupalabdhA vastUpalabdhA // 1893 // jIvasya, indriyANAM cAbheda eveti cet / naivam / kutaH? ityAha C7.7 // , athavA yadindriyANAM pratyakSaM kiM tadeva pratyakSam ? / upacAramAtratastat pratyakSamanindriya tathyam // 1892 // 2 mUtAMdibhAvato nopalabdhimantIndriyANi kumbha iva / upalambhadvArANi tAni jIvastadupalabdhA // 1895 // POS Sarosa For Personal and Private Use Only Jam Education International www.janelbrary.org
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 788|| Jain Educationa International durame visaraNao tavvAvAre vi novalaMbhAo / iMdiyabhinno nAyA paMcagavakkhovalA vA // 1894 // indriyebhyo bhinno 'nAya tti' jJAtA jI taduparame'pIndriyoparame'pi tadddvAropalabdhArthAnusmaraNAt, tadvyApAre'pIndriyavyApAre'pyanyamanaskatAyAmanupalambhAt; yathA paJcabhirgavAkSairupalabdhA vastUpalambhakastebhyo bhinna iti / / 1894 // athendriyapratyakSamatIndriyapratyakSAd bahu pazyati / tadayuktam / kutaH 1 ityAha- jo puNa aNidiu cciya jIvo savvappihANavigamAo / so subahuyaM viyANai avaNIyagharo jahA daTThA / / 1895 // yaH punaranindriya eva kevalajJAnasaMpanno jIvaH sa indriyajJAnavato jIvAt subahu vijAnAtIti pratijJA, sarvapidhAnavigamAt - sarvAvaraNakSayAdityarthaH, yathA paJcagavAkSagRhasthita puruSAt sarvathA'panItagRhaH sarvata evAsskAzIkRtapradeze sthito draSTA puruSa iti / / 1895 / / apica, indriyajaM jJAnaM na bhavatyeva pratyakSam / kutaH 1 ityAha- na hi paccakkhaM dhammaMtareNa taddhammamettagahaNAo / kayagattao va siddhI kuMbhANiccattamettassa || 1896 // na bhavati pratyakSam 'indriyajaM jJAnam' iti prakramAllabhyate / cakSurAdIndriyasya rUpAdiparicchedazaktivizeSarUpeNa dharmAntareNa hetubhUtena tasyAnantadharmAtmakasya vastuno yad rUpAdikamekaM dharmamAtraM tasya grahaNAditi hetuH / kiM tad yathA na pratyakSam ? ityAha- yathA kRtakatvAd ghaTAnityatvamAtrasiddhilakSaNamanumAnamityeSa dRSTAntaH / iha ca yathA parasmAt sAdhyasiddhau nAnumAnaM pratyakSam tathendriyajamapi vijJAnamityetAvAn bhAvArtha iti / / 1896 / / prakArAntareNApIndriyajajJAnasyApratyakSatAM sAdhayannAha- vvovaladdhasaMbaMdhasaraNao vAnalo vva dhUmAo / ava nimittaMtarao nimittamakkhassa karaNAI // 1897 // 1 taduparame'pi smaraNatastadvyApAre'pi nopalambhAt / indriyabhito jJAtA paJcagavAkSopalabdheva / / 1894 // 2 yaH punaranindriya eva javiH sarvapidhAnavigamAt / sa subahukaM vijAnAtyavanItagRho yathA dRSTA / / 1895 / / 3 na hi pratyakSaM dharmAntareNa taddharmamAtragrahaNAt / kRtakatvata iva siddhiH kumbhAnityatvamAtrasya / / 1896 // 4 pUrvopalabdhasaMbandhasmaraNato vA'nala iva dhUmAt / athavA nimittAntarato nimittamakSasya karaNAni // 1897 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / 1122611
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 789 // 'vA' ityathavA, na pratyakSamindriyajaM jJAnamiti saiva pratijJA, pUrvopalabdhazcAsau saMbandhazca pUrvopalabdhasaMbandhastatsmaraNAjjAyamAnatvAt , dhUmAdanalajJAnavat / tathAhi- 'ghaTo'yaM, pUrvasaMketakAla evaMbhUta eva padArthe pratyayitAbhijJapuruSAd ghaTasaMketasya mayA gRhItatvAta iti pUrvopalabdhasaMbandhasmaraNAdeva sarvasyApi ghaTAdigrAhakamindriyajJAnamupajAyate; anyathA nAlikeradvApAdyAyAtasyApyavizeSeNatat syAt / abhyAsa-pATavAdibhyazcAzukAritayendriyajJAnapravRtteH sarvatad na lakSyata iti / athavA, pratyakSamindriyajaM jJAnam , pUrvapratipAditavyutpakyA'kSasya jIvasya svavyatiriktanimittavizeSAjjAyamAnatvAt , dhUmAdagnijJAnavat / svavyatiriktAni ca nimittAnyakSasya jIvasya karaNAnIndriyANi mantavyAni / yacca pratyakSaM na tajjIvasya nimittAntarAjjAyate, kintu jIvastatra sAkSAdeva jJeyaM pazyati, yathA'vadhimanaHparyAya-kevalajJAneSviti / / 1897 // ata evAha 'kevala-maNo-hirahiyassa savvamaNumANamettayaM jamhA / nAragasabbhAvammi ya tadatthi jaM teNa te saMti // 1898 // kevala-manaHparyAyA-'vadhijJAnarahitasya pramAtuH saMbandhi sarvamapi jJAnaM yasmAdanupAnamAtrameva, parokSArthaviSayatvAt / kevalAdijJAnatrayaM tu vastusAkSAtkAritvAt pratyakSam / tadevamanumAnaM pratyakSaM ca yasmAd nArakasadbhAve sAdhye vidyata eva, tena te nArakAH santIti pratipadyasva / tatra pratyakSaM madIyameva kevalajJAnam / / 1898 / / anumAnaM tvidampAvaphalassa pagiTThassa bhoiNo kammao'vasesa vv| santi dhuvaM te'bhimayA neraiyA, aha maI hojA // 1899 / / accatthadukkhiyA je tiriya-narA nAragati te'bhimyaa| taM na jao surasokkhappagarisasarisaM nataMdukkhaM // 1900 // prakRSTasya pApaphalasya bhoginaH kecid dhruvaM santi, 'kammau tti' karmaphalatvAt tasyetyarthaH, avazeSavaditi- yathA jaghanyamadhyamapApaphalabhoginaH zeSAstiryaG-narA vidyanta ityartha iti dRSTAntaH / 'te'bhipayA neraiya tti' ye prakRSTapApaphalabhoginaste 'nArakAH , kevala-mano-badhirahitasya sarvamanummamAtrakaM yasmAt / narakasadbhAve ca tadasti yat tena te santi / / 1898 // 2 pApaphalasya praSTasya bhoginaH karmato'vazeSa iva / santi dhruvaM te'bhimatA nairayikAH, atha matirbhavet // 1899 // atyadhaMduHkhitA ye tiryag-narA nArakA iti te'bhimatAH / tad na yataH surasaukhyaprakarSasadarza na tad duHkham // 19.0 // 11789 // For Personal and Oy
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 790 // Jain Education internationa ityabhimatAH / atha parasyaivaMbhUtA matirbhavet atyarthaM duHkhitA ye tiryag- manuSyAsta evotkRSTapApaphalabhogitvAd nArakavyapadezabhAjo bhaviSyanti, kimadRSTanArakakalpanayA ? iti / tadetad na, yato'tiduHkhitAnAmapi tiryag-manuSyANAM yad duHkhaM tadamarasaukhyaprakarSasadRza prakarSavad na bhavati / idamuktaM bhavati- yeSAmutkRSTapApaphalabhogasteSAM saMbhavadbhiH sarvairapi prakArairduHkhena bhavitavyam, na caivamatiduHkhi tAnAmapi tiryagAdInAM dRzyate, Aloka-tarucchAyA-zItapavana-sarit saraH- kUpajalAdisukhasyAtiduHkhiteSvapi teSu darzanAt- chedanabhedana - pAcana- dahana-dambhana-vajra-kaNTaka zilAsphAlanAdibhizva narakaprasiddhaiH prakArairduHkhasyAdarzanAt, ityAdi prAguktAnusAreNa svayamevAbhyUhya vAcyamiti / AgamArthazcAyamavagantavya iti / " satatamanubaddhamuktaM duHkhaM narakeSu tiitrprinnaamm| tiryakSUSNa-bhaya-kSuttRDAdiduHkhaM sukhaM cAlpam // 1 // sukha-duHkhe manujAnAM manaH zarIrAzraye bahuvikalpe / sukhameva tu devAnAmalpaM duHkhaM tu manasi bhavam // 2 // ' iti / / 1899 / / 1900 // prAganekazo'bhihitAnumAnato'pi nArakAn sAdhayitumAha- saccaM cedamakaMpiya ! maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNuttaNao vA aNumayasavvaSNuvayaNaM va // 1901 // 'nArakAH santi' iti satyamakampita ! idam madvacanatvAt, yathA'vazeSaM tvatsaMzayAdiviSayaM madvacanam / athavA, 'sarvajJavacanatvAt' ityeva heturvaktavyaH, tvadanumatamanu- jaiminyAdisarvajJavacanavaditi / 1901 // apica, -rAga-dosa- mohAbhAvAo saccamaNaivAI ca / savvaM ciya me vayaNaM jANayamajjhatthavayaNaM va // 1902 // mAganekadhA vyAkhyAteyam // / 1902 // akampitAbhiprAyamAzaGkayAtmani sarvajJatAdisAdhanAya bhagavAnAha - 1 satyaM cedamakampita ! mama vacanAdava zeSavacanamiva / sarvazatvato vA'numatasarvajJavacanamiva // 1901 // 2 gAthA 1578 / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 790 // www.jaineibrary.org
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ SE vizeSA. // 791 // 'kiha savvaNNu tti maI paccakkhaM savvasaMsayaccheyA / bhaya-roga-dosarahio talliMgAbhAvao somm!||1903|| iyamapi vyAkhyAtArthA / yadapi "naha vai pretya nArakAH santi" ityAdau nArakAbhAvaH zaGkayate bhavatA, tadapyayuktam , yato'yamatrAbhiprAyo mantavyaH- na khalu pretya paraloke meLadivacchAzcatAH kecanApyavasthitA nArakAH santi, kintu ya ihotkRSTaM pApamarjayati, sa ito gatvA pretya nArako bhavati, ataH kenApi tatpApaM na vidheyaM yena pretya nArakairbhUyate / tadevaM chinnastatsaMzayo bhagavatA // 1903 / tataH kiM kRtavAnasau ? ityAha chinnammi saMsayammI jiNeNa jara-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihi o saha khaMDiyasaehiM // 1904 // subodhA / / iti viMzatigAthArthaH // 1904 // // ityaSTamo gaNadharavAdaH samAptaH // atha navamagaNadharavaktavyatAmabhidhitsurAhate pavvaie souM ayalabhAyA AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 1905 // gatArthA, navaramacalabhrAtA dvijopAdhyAyo navamo gaNadhara iti // 1905 // AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savaNNU savvadarisI NaM // 1906 // tathaiva // 1906 // AbhASya tataH kimuktam ? ityAha*kiM maNNe puNNa-pAvaM atthi natthi tti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 1907 // 1 kathaM sarvajJa iti matiH pratyakSa sarvasaMzayacchedAt / bhaya-roga-doSarahitastaliGgAbhAvataH saumya ! // 1903 / / 2 chine saMzaye jinena jarA maraNavipramuktena / sa zramaNaH pravajitastribhistu saha khaNDikazataiH // 1904 // 3 tAn prabajitAn zrutvA'calabhrAtA'gacchati jinasakAzam / vrajAmi vande banditvA paryupAse // 1905 // 4 gAthA 16.9 / 5 kiM manyase puNya pApe sto na sta iti saMzayastava / vedapadAnAM cAthai na jAnAsi teSAmayamayaH // 1907 // 791 // Jan Education Internation FOC Parman and Present P H
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ elelalticolelola vizeSA // 792 // he AyuSmannacalabhrAtaH ! tvamevaM manyase-kiM puNya-pApe sto navA ? iti / ayaM cAnucitaH saMzayaH, yasmAd viruddhavedapadanivandhano viruddhadarzanathutinivandhanazca tava vartate / tatra vedapadAni tAvata- "puruSa evedaM niM sarvam-" ityAdi yathA dvitIyagaNadhara tathA vAcyAni / teSAM cArtha tvaM na jAnAsItyAdyapi tathaiva vyAkhyeyamiti // 1907 // atra bhASyakAraH pUrvapakSaM prapaJcayannAha maNNasi puNNaM pAvaM sAhAraNamahaba do vibhinnaaii| hoja na vA kammaM ciya sabhAvao bhvpvNco'yN||1908|| . iha keSAzcit tIthikAnAmayaM pravAdaH- 'puNyamevaikamasti na pApam' / anye tvAhuH- 'pApamevaikamasti na tu puNyam' / apare tu / vadanti- 'ubhayamapyanyonyAnuviddhasvarUpaM mecakamaNikalpaM saMmizrasukha-duHkhAkhyaphalahetuH sAdhAraNaM puNyapApAkhyamekaM vastu' iti / anye tu pratipAdayanti-svatantramubhayaM viviktasukha-duHkhakAraNaM 'hojja tti' bhavediti / anye punarAhuH- 'mUlataH kamaiva nAsti, khabhAvasiddhaH sarvo'pyayaM jgtprpnycH'| atastvamapyetAn pazca vikalpAn manyase / eteSAM ca vikalpAnAM parasparaviruddhatvAt saMzayado. lAmArUDho'si tvamiti / / 1908 // nanu yeSAM puNyamevaikamasti, na tu pApam , tanmate kathaM kasyApi duHkhopapattiH ? ityAha puNNukkarisse subhayA taratamajogAvagarisao hANI / tasseva khae mokkho ptthaahaarovmaannaao|| 1909 // punAtIti puNyaM tasyotkarSalezato lezatazca vRddhau zubhatA bhavati, sukhasyApi kramazo vRddhirbhavati tAvat , yAvadutkRSTaM svargasukhamityarthaH / tasyaiva puNyasya tara-tamayogApakarSato hAniH sukhasya- duHkhaM bhavati / idamuktaM bhavati- yathA yathA puNyamapacIyate tathA tathA jIvAnAM krameNa duHkhamutpadyate, yAvat sarvaprakarSaprAptaM narakaduHkham / tasyaiva ca puNyasya sarvathA kSaye mokSa iti / etacca sarva pathyAhAropamAnAd bhAvanIyam / tathAhi- yathA pathyAhArasya krameNa vRddhAvArogyavRddhistathA puNyavRddhau sukhavRddhiH, yathA ca pathyAhArasya krameNa parihAre sarogatA bhavati, evaM puNyApacaye duHkhotpattiH sarvathA pathyAhAraparihAre ca maraNavat puNyakSaye mokSa iti // 1909 // kevalapApAbhyupagame sukhasaMbhavaH katham ? ityAha // 792 // 1 manyase pugyaM pApaM sAdhAraNamadhavA dve api bhinne / bhaved na vA maiMva khabhAvato bhavaprapaJco'yam // 1908 // 2 puNyotkarSe zubhatA taratamayogApakarSato hAniH / tasyaiva kSaye mokSaH padhyAhAropamAnAt // 1909 // Jan Education Internation For and Prive Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ ittiH / pAvukkarise'hamayA taratamajogAvagarisao subhayA / tasseva khae mokkho apatthabhattovamANAo // 1910 // vizeSA ihApathyAhAropamAnAd vaiparItyena bhAvanA kAryA / tathAhi- yathA krameNApathyavRddhau rAgavRddhiH, tathA paziyatyAtmAnaM malinava- tIti pApaM, tasya vRddhau mukhavRddhirUpA'dhamatA mantavyA-krameNa duHkhaM vardhate, yAvadutkRSTaM nArakaduHkham / yathA cApathyatyAgAt krameNArogyavRddhiH, tathA krameNa pApasyApakarSAt sukhasya vRddhiH, yAvadutkRSTaM surasaukhyam / yathA cApathyAhArasya sarvathA parityAgAt paramArogyamupajAyate, evaM sarvapApakSaye mokSa iti // 1910 // ____ atha sAdhAraNaM puNyapApAkhyamekameva saMkIrNa vastviti tRtIyavikalpaM bhAvayannAhasAhAraNavaNNAdi va aha sAhAraNamahegamattAe / ukcarisA-vagarisao tasseva ya puNNapAvakkhA // 1911 // 'aha sAhAraNamiti' atha sAdhAraNa saMkIrNapuNyapApAkhyaM vastu bhAvyata ityarthaH / kathaMbhUtaM punaridamavagantavyam ? ityAha'sAhAraNavaNNAdi va tti' yathA sAdhAraNaM tulyaM haritAlagulikAdInAmanyataranmIlitaM varNakadvayam ; AdizabdAd yathA mecakamaNiH, | narasiMhAdirvA, tathedamapi puNyapApAkhyaM saMkIrNamekaM vastvityarthaH / nanu yadyekaM vastvidam , tarhi puNyaM pApaM ceti parasparavirodhivastuviSayamAkhyAdvayaM kathaM labhate ? ityAha- 'ahegamattAe ityAdi' atha tasyaivaikasya saMkIrNapuNyapApAkhyasya vastuna ekayA puNyamAtrayA ekena puNyAMzenetyarthaH, utkarSato vRddhau satyAM puNyAkhyA pravartate; ekayA tu pApamAtrayA- ekena pApAMzenetyarthaH, utkarSato vRddhau satyAM FopApAkhyA pravartate / apakarSe'pi puNyAMzasya pApAkhyA pravartate, pApAMzasya tvapakarSe puNyAkhyA pravartata iti / / 1910 // 1911 // caturtha pazcamaM ca vikalpamadhikRtyAhaevaM ciya do bhinnAiM hoja, hoja va sabhAvao ceva / bhavasaMbhUI, bhaNNaina sabhAvAo jo'bhimo||1912|| hojja sabhAvo vatthu nikkAraNayA va vatthudhammo vA / jau vatthu Natthi tao'NuvalaDIo khapuSpaM va // 1913 // evameva keSAzcid matena dve api bhinne svatantra syAtAM puNya-pApe, tatkAryabhUtayoH sukha-duHkhayoryogapadyenAnubhavAbhAvAt / , pApotkarSe'dhamatA taratamayogApakarSataH zubhatA / tasyaiva kSaye mokSo'pathyabhaktopamAnAt // 1910 // 2 sAdhAraNavarNAdIvAtha sAdhAraNamarthakamAtrayA / utkarSA-'pakarSatastasyaiva ca puNyapApANyA // 11 // 3 evameva he bhinne bhavetAM, bhaved vA svabhAvata eva / bhavasaMbhUtiH, bhaNyate na svabhAvAd yato'bhimataH // 1912 // 4 gAthA 1786 / DireeRadia bh793|| (ORSH For Personal and Private Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 794 // saba haddati sasasa ato'nenaiva bhinnakAryadarzanena tatkAraNabhUtayoH puNya-pApayobhinnatA'numIyata iti / 'hoja vetyAdi' athavA svabhAvata eva vinApi puNya-pApAbhyAM bhavasaMbhUti:- bhavavaicitryasya saMbhavaH kaizcidiSyate / tadevaM darzitAH paJcApi puNya-pApaviSayA vikalpAH / etaizca / bhramitamanobhiH saMzayo na kartavyaH, ekasyaiva caturthavikalpasyAdeyatvAt , zeSANAM cAnAdayetvAt / ata evaM pratyAsacinyAyamaGgIkRtya paJcamavikalpaM tAvad dUSayitumAha- 'bhaNNaItyAdi' bhaNyatevottaram- na svabhAvato bhavasaMbhUtiH, yataH svabhAvo vasturUpo vAbhimato bhavediti dvitIyagAthAyAM saMbandhaH, niSkAraNatA vA, vastudharmo vA svabhAvo'bhimato bhavet ? iti trayo vikalpAH / tatra yadi vasturUpo'yamiti prathamo vikalpaH, tarhi tako'sau svabhAvo nAsti, anupalambhAt , khapuSpavaditi // 1912 // 1913 // athAnupalabhyamAno'pyastyasAvityAzakyAhaaccatamaNuvalaDo vi aha tao atthi natthi kiM kammaM / heU va tadatthitte jo naNu kammassa vi sa eva // 1914 // kaimmassa vAbhihANaM hojja sabhAvotti hou ko doso ? / painiyayAgArAo na ya so kattA ghaDasseva // 1915 // mutto amutto va tao jai muttoto'bhihANao bhinno / kammattisahAvotti ya jai vA'muttona kattA to||1916|| dehANaM vomaM piva, juttA kajjAio ya muttimayA / aha so nikkAraNayA to kharasiMgAdao hotu // 1917 // aha vatthuNo sa dhammo pariNAmo to sa kamma-jIvANaM / punne-yarAbhihANo kAraNa-kajjANumeo so // 1918 // kiriyANaM kAraNao dehAINaM ca kjbhaavaao| kammaM madabhihiyaM ti ya paDivaja tamaggibhUi vva // 1919 // taM ciya dehAINaM kiriyANaM piya subhA-'subhattAo / paDivajja puNNapAvaM sahAvao bhinnajAIyaM // 1920 // 2 karmaNo vAbhidhAnaM bhavet svabhAva iti bhavatu ko doSaH / pratiniyatAkArAd na ca sa katI ghaTasyeva // 1915 // mUrto'mUrtI vA sako yadi mUrtastato'bhidhAnato bhinnaH / karmeti svabhAva iti ca yadi vA'bhUrto na kartA tataH // 1916 // dehAnA byomeva, yuktA kAryAditaca mUrtimattA / atha sa niSkAraNatA tataH kharaRGgAdayo bhavantu // 1910 // atha vastunaH sa dharmaH pariNAmastataH sa kama-jIvayoH / puNye-tarAbhidhAnaH kAraNa-kAryAnumeyaH saH // 1918 // kriyANAM kAraNato dehAdInAM ca kAryabhAvAt / karma madabhihitamiti ca pratipadyasva tvamagnibhRtiriva / / 1919 // tadeva dehAdInAM kriyANAmapi ca zubhAzubhatvAt / pratipadyasva puNya-pApe svabhAvato bhikhajAtIye // 1920 / / // 794 // duona intem Forson and Private Use Only ww.janeibrary.org
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 795 // etAzca gAthAH prAyo'gnibhUtigaNadharavAde vyAkhyAtA eva, sugamAzca / navaraM 'kAraNa-kajjANumeo so tti' sa ca jIva-karmaNoH puNya-pApAbhidhAnaH pariNAmaH kAraNena kAryeNa cA'numIyate-kAraNAnumAnAt kAryAnumAnAcca gamyata ityarthaH / etadevAnumAnadvayamAha'kiriyANaM kAraNao ityAdi' dAnAdikriyANAM hiMsAdikriyANAM ca kAraNatvAt kAraNarUpatvAdasti tatphalabhUtastatkAryarUpapuNya-pApAtmako jIva-karmapariNAmaH, yathA kRSyAdikriyANAM zAli-yava-godhUmAdikam / uktaM ca-- "samAsu tulyaM viSamAsu tulyaM satISvasaccApyasatISu sacca / phalaM kriyAsvityatha yannimittaM tad dehinAM so'sti nu ko'pi dharmaH // 1 // " etat kAraNAnumAnam / 'dehAINamityAdi' dehAdInAM kAraNamasti, kAryarUpatvAt teSAm , yathA ghaTasya mRd-daNDa-cakra-cIvarAdisAmagrIkalitaH kulAlaH / na ca vaktavyam- dRSTa eva mAtA-pitrAdikasteSAM hetuH, dRSTahetusAmye'pi surUpe-tarAdibhAvena dehAdInAM vaicitryadarzanAt , tasya cAdRSTakarmAkhyahetumantareNAbhAvAt / ata eva puNya-pApabhedena karmaNo dvaividhyam , zubhadehAdInAM puNyakAryatvAt , itareSAM tu pApaphalatvAt / uktaM ca " iha dRSTahetvasaMbhavikAryavizeSAt kulAlayatna iva / hetvantaramanumeyaM tat karma zubhA-'zubhaM kartuH // 1 // " etat kAryAnumAnam / tathA, madabhihitamiti ca kRtvA'gnibhUtivat tvamapi karma pratipadyasva, sarvajJavacanaprAmANyAdityarthaH / tadapi puNya-pApavibhAgena vibhaktaM pratipadyasva, dehAdInAM tatkAryANAM kriyANAM ca tatkAraNabhUtAnAM zubhA-'zubhatvena tadvavidhyadarzanAditi // 1914 // 1915 // 1916 // 1917 // 1918 // 1919 // 1920 / / punarapi puNya-pApayoH sAdhanAya pramANamAha suha-dukkhANaM kAraNamaNurUvaM kajjabhAvao'vassaM / paramANavo ghaDassa va kAraNamiha puNNa-pAvAiM // 1921 // astyavazyaM sukha-duHkhayoranurUpaM kAraNam ..kAryatvAt tayoH, yaccaha kAryaM tasyAnurUpaM kAraNaM bhavatyeva, yathA ghaTasya paramANavaH, tacca tayorihAnurUpa kAraNaM sukhasya puNyaM, duHkhasya tu pApamiti // 1921 // prerakaH pAha , sukha-duHkhayoH kAraNamanurUpaM kAryabhAvato'vazyam / paramANavo ghaTasyeva kAraNamiha puNya-pApe // 1921 // 795|| For Person and Private Use Only Siww.jainelibrary.orm
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 796 / / Jain Educationa Internation suha- dukkhakAraNaM jai kammaM kajjarasa tadaNurUvaM ca / pattamarUvaM taM pi hu aha rUviM nANurUvaM to // 1922 // nanu yadi sukha-duHkhayoH puNya-pApAtmakaM karma kAraNam, tacca yadi kAryasya sukha-duHkharUpasyAnurUpaM sadRzamiSyate, tarhi sukhaduHkhayorAtmapariNAmatvenArUpatvAt tadapi puNya prAprAtmakaM karma tadanurUpatayA rUpaM prApnoti / atha rUpavat, tarhi nAnurUpaM tat mUrtatvena vilakSaNatvAditi ||1922 // atrottaramAha nehi savvahANurUvaM bhinnaM vA kAraNaM, aha mayaM te / kiM kajja-kAraNattaNamahavA vatthuttaNaM tassa ? // 1923 // na hi sarvathA kAryAnurUpaM kAraNamiSyate, yena sukha-duHkhavat karmaNo'pyarUpatvaM preryate / nApyekAntena sarvadharmaiH kAraNaM kAryAd bhinnameSTavyam | 'aha mayaM te tti' atha te tavaitad matam - ekAntena sarvairapi dharmaiH kAraNaM kAryAnurUpameva, bhinnaM vA'nurUpameveti tarhi sarvathA'nurUpatva ekasya kAraNatve'parasyApi kAraNatvAt, ekasya ca kAryatve'nyasyApi kAryatvAt kiM tayoH kArya-kAraNatvam ?- na kiJcit dvayorapi kAraNatvAt, kAryatvAd veti / athaikAntabhede'bhyupagamyamAne kAryasya vastutve kiM nAma tasya kAraNasya vastutvam ? - na kiJcit, dvayorapi vastutve sarvathA bhedahAniprasaGgAditi / tasmAd naikAntenAnurUpatA, ananurUpatA vA kArya-kAraNayoH || 1923 // kiM tarhi ?, saivaM tulA jai to kajjANuruvayA keyaM ? / jaM somma ! sapajjAo kajjaM parapajjao seso // 1924 // na kevalaM kArya-kAraNe eva tulyA- tulyarUpe, kintu sakalamapi tribhuvanAntargataM vastu parasparaM tulyA- tulyarUpameva, na punaH kiJcit kasyApyekAntena tulyamatulyaM vA / labdhAvakAzaH paraH prAha - 'jaItyAdi' yadyevam, tataH keyaM kAryAnurUpatA kAraNasya vizeSato - 'nviSyate, yenocyate- 'mu~ha- dukkhANaM kAraNamaNurUvaM' ityAdi / yadi hi kiJcidekAntenAnurUpaM syAt tadetthaM vaktuM yujyate, yadA tvekAntato na kizcidanurUpam, nApyananurUpam; kintu sarve sarveNa tulyA-tulyarUpameva, tadA kimanena vizeSaNena / atrocyate- 'ja 1 sukha-duHkhakAraNaM yadi karma kAryasya tadanurUpaM ca prAptamarUpaM tadapi khalvadha rUpi nAnurUpaM tataH / 1922 // 2 nahi sarvadhAnurUpaM bhinnaM vA kAraNaM, atha mataM te / kiM kArya-kAraNatvamathavA vastutvaM tasya ? / / 1923 / 3 sarva tulyA-tulyaM yadi tataH kAryAnurUpatA keyam ? yat saumya ! svaparyAMyaH kAryaM paraparyayaH zeSaH // 1924 // For Personal and Private Use Only 4 gAthA 1930 bRhadvatiH / // 796 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 797|| va-puNyasaMyoga se prati vivakSitaM kAraNavaparyAyaH, tasmAt kAraNa samityAdi' saumya ! tulyA-tulyatve sarvagate'pi yad yasmAt kAraNasya kArya svaparyAyaH, tasmAt kAraNaM kAryasyehAnurUpayucyate, zeSastvakArya rUpaH sarvo'pi padArthaH kAraNasya paraparyAyaH, iti taM prati vivakSitaM kAraNamasamAnarUpamabhidhIyate / Aha-nanu kathaM prastute sukha-duHkhe kAraNasya vaparyAyaH / ucyate-jIva-puNyasaMyogaH sukhasya kAraNam , tasya ca sukhaM paryAya eva, duHkhasyApi jIva-pApasaMyogaH kAraNam , atastasyApi duHkhaM paryAya eva, yathA ca sukhaM zubhaM, kalyANaM, zivamityAdIn vyapadezA~llabhate tathA tatkAraNabhUtaM puNyaskandhadravyamapi yathA ca duHkhamazubham , akalyANam , azivamityAdisaMjJAH prApnoti tathA tatkAraNabhUtaM pApadravyamapi, iti vizeSato'tra puNya-pApe sukha duHkhayoranurUpakAraNatvenokte iti // 1924 // atha paraH prerya cikIrSustadavakAzahetoH pRcchati-- 'kiM jaha muttamamuttassa kAraNaM taha suhAINaM kammaM / dilu suhAikAraNamannAi jaheha taha kammaM ? // 1925 // kiM yathA mUrta nIlAdikamamUrtasya svapratibhAsijJAnasya kAraNaM hetustathA sukha-duHkhayoH puNya pApAtmakaM karmApi mUrtameva sat kAraNam , yathA pratyakSata eva dRSTamannAdikam / AdizabdAt sak-candanA-'GganA-hi-viSa-kaNTakAdikamiha sukha-duHkhayormUta sat / | kAraNaM tadvat karmApi tayoriti bhAvArthaH / // 1925 // tataH kim ? iti cet / ucyate-- hou tayaM ciya kiM kammaNA, najaM tullasAhaNANaM pi / phalabhedao so'vassaM sakAraNo kAraNaM kammaM // 1926 // nanu tadeva dRSTamannAdikaM vastu tarhi sukhAdeH kAraNamastu, kimadRSTena tena karmaNA parikalpitena, atiprasaGgAn ? / tadetad na, yad yasmAt tulyAnyannAdIni sAdhanAni yeSAM te tulyasAdhanAH puruSAsteSAmapi phale sukha-duHkhalakSaNe kAryabhedaH phalabhedo | mahAn dRzyate, tulye'pyannAdike bhukte kasyApyAbAdaH, anyasya tu rogAdyutpattidRzyata ityrthH| yazcetthaM tulyAnnAdisAdhanAnAmapi phalabhedaH, so'vazyameva sakAraNaH, niSkAraNatve nityaM sattvA-'sattvaprasaGgAt / yacca tatkAraNaM tadadRSTaM kama, iti na tatkalpanA''nayemiti / / 1926 // // 797|| , kiM yathA mUrtamamUrtasya kAraNaM tathA sukhAdInAM karma / dRSTaM sukhAdikAraNamannAdi yatheha tathA karma / / / 1925 / / 2 bhavatu tadeva kiM karmaNA, na yat tulyasAdhanAnAmapi / phalabhedataH so'vazyaM sakAraNaH kAraNaM karma // 1926 / / in Education Internationa Forsonal and Private Use Only A w w.jainetbrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa // 798 // mUrta ca tat karma / kutaH ? ityAha aitto cciya taM muttaM muttabalAhANao jahA kuMbho / dehAikajamuttAio vva bhaNie puNo bhaNai // 1927 // yata eva tulyasAdhanAnAM karmanibandhanaH phalabhedaH, ata evocyate-mRta karma, mUrtasya dehAdevalAdhAnakAritvAt , kumbhavat , yathA nimittamAtrabhAvitvena ghaTo dehAdInAM balamAdhatte, evaM karmApi, ato muurtmityrthH| athavA, mUrta karma, mUrtena sak-candanA-'GganAdinA tasyopacayalakSaNasya balasyAdhIyamAnatvAt , kumbhavat- yathA mUrtatvena tailAdinA valasyAdhIyamAnatvAt kumbho mUrtaH, evaM srakcandanAdinopacIyamAnatvAt karmApi mUrtamiti bhaavH| yadivA, mUrta karma, dehAdestatkAryasya mUrtatvAt , paramANuvat- yathA ghaTAdestakAryasya mUrtasya darzanAt paramANavo mUrtAH, evaM dehAdestatkAryasya mUrtasya darzanAt karmApi mUrtamityarthaH / evaM bhaNite punarbhaNati paraH / / kim ? ityAha to kiM dehAINaM muttattaNao tayaM havai muttaM / aha suha-dukkhAINaM kAraNabhAvAdarUvaM ti ? // 1928 // tataH kiM dehAdInAM karmakAryANAM mUrtAnAM darzanAt tat karma mUrta bhavatu, Ahosvit sukha-duHkha-krodha-mAnAdInAM jIvapariNAmabhUtAnAM tatkAryANAmamUrtAnAM darzanAt tat kAraNabhAvanAmUrtamastu karma ? ityevaM mUrtatvA-'mUrtatvAbhyAmubhayathApi tatkAryadarzanAt kiM mUrtam , amUrta vA karma bhavatu ? iti nivedyatAmiti // 1928 // evaM prerakeNokte satyAhanai suhAINaM heU kammaM ciya kintu tANa jIvo vi / hoi samavAikAraNamiyaraM kamma ti ko doso ? // 1929 // sukhAdInAM kamaiMva kevalaM kAraNaM na bhavati, kintu jIvo'pi teSAM samavAyi kAraNaM bhavati, karma punaritaradasamavAyi kAraNaM bhavatIti ko doSaH 1 / idamuktaM bhavati-sukhAderamUrtatvena samavAyikAraNasya jIvasyAmUrtatvamastyeva, asamavAyikAraNasya tu karmaNaH sukhAdyamUrtatvenAmUrtatvaM na bhavatItyapIti na doSa iti / / 1929 / / etasmAdeva tad mUrta mUrtavalAdhAnato yathA kumbhaH / dehAdikAryamUrtAdita iva bhANite punarbhaNati / / 1927 / / 2 tataH kiM dehAdInAM mUrtatvatastad bhavati mUrtam / atha sukha-duHkhAdInAM kAraNabhAvAdarUpamiti ? // 1928 / / 3 na sukhAdInAM hetuH kamaiMva kintu teSAM jIvo'pi / bhavati samavAyikAraNamitarat karmeti ko doSaH / / 1929 / / // 79 // Educantata For Pessoal and Private Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 799 // . tadevamuktamarthamupasaMharan kevalapuNyalakSaNaM prathamavikalpa dapayitumAhaiya rUvitte suha-dukkhakAraNatte ya kammuNo siddhe / puNNAvagarisametteNa dukkhabahulattaNamajuttaM // 1930 // ityevaM pazcamavikalpopanyastasvabhAvavAdanirAsena puNya-pApAtmakasya karmaNaH sukha-duHkhakAraNatve rUpitve ca siddhe puNyApakarSamA-18 treNa yad duHkhabahulatvaM prathamavikalpopanyAse proktaM tadayuktamiti // 1930 / / kuto'yuktam ? ityAha kaimmappagarisajaNiyaM tadavassaM pgrisaannubhuuiio| sokkhappagarisabhUI jaha puNNappagarisappabhavA // 1932|| tad duHkhabahulatvaM puNyApakarSajanitaM na bhavati, kintu svAnurUpakarmaprakarSajanitam , prakarSAnubhUtitvAt- vedanAprakarSAnubhavarUpatvAditi hetuH, yathA saukhyaprakarSAnubhUtiH svAnurUpakarmaprakarSamabhaveti dRSTAntaH // 1931 // upapattyantaramAha teha bajjhasAhaNappagarisaMgabhAvAdihaNNahA na tayaM / vivarIyabajjhasAhaNabalappagarisaM avekkhejA // 1932 // 'tathA' ityupapatyantarArthaH, / iha dehinAM duHkhabahulatvaM kevalapuNyApakarSamAtrajanitaM na bhavati / kutaH 1 ityatra hetumAha- bAhyAni yAnyaniSTAhArAdIni sAdhanAni teSAM yastadanurUpaH prakarSastasyAGgabhAvAt kAraNabhAvAditi / viparyaye bAdhakamAha- 'ihetyAdi' tad duHkhamanyathA yadi puNyApakarSamAtrajanyaM bhavet tadA puNyasaMpAdyeSTAhArApacayamAtrAdeva bhavet , na tu pApopacayasaMpAdyAniSTAhArAdirUpaviparItabAhyasAdhanAnAM yad balaM sAmarthya tasya khAnurUpo yaH prakarSastamapekSeta / idamatra hRdayam- yadi puNyApakarSamAtrajanyaM duHkhaM bhavet , tadA puNyodayamApyeSTAhArAdisAdhanApakarSamAtrAdeva bhavet , na caitadasti, iSTaviparItAniSTAhArAdisAdhanaprakarSasAmarthyAdeva tadbhAvAditi // 1932 // apica, *deho nAvacayakao puNNukkarise va muttimttaao| hoja vasa hINatarao kahamasubhayaro mahallo ya ? // 1933 // iti rUpirave sukha-duHkhakAraNatve ca karmaNaH siddhe / puNyApakarSamAtreNa duHkhabahulatvamayuktam / / 1930 / / 2 karmaprakarSajanitaM tadavazvaM prakarSAnubhUteH / saukhyaprakarSabhUtiryathA puNyaprakarSaprabhavA // 1931 // 3 tathA bAhyasAdhanaprakarSAGgabhAvAdihAnyathA na tat / viparItavAsasAdhanabalaprakarSamapekSeta // 1932 // 4 deho nApacayakRtaH puNyotkarSa iva mUrtimattvAt / bhaved vA sa hInatarakaH kathamacabhataro mahAba' // 1953 // 9 Falo 799 // For Personal and Provate Use One
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ bdttiH| dukhitahastyAdidehaH kevalapuNyApacayamAtrakRto na bhavati, mUrtimattvAt , yathA puNyotkarSe tajanyo'nuttarasura-cakravatyAdidehA, vizeSA. yazca puNyApacayamAtrajanyaH sa mUrtimAnapi na bhavati, yathA na ko'pi, yadi ca puNyApacayamAtreNa deho janyeta, tadA hInataraH zubha // 800|| eva ca syAt, kathaM mahAn , azubhatarazca bhavet , mahato mahApuNyopacayajanyatvAt , azubhasya cAzubhakarmanityatvAt ? / puNyena punara NIyasApi zuma eka deho janyeta, na tu duHkhitaH / aNIyasApi hi suvarNalavenANIyAnapi sauvarNa eva ghaTo bhavati na tu mArtikaH, KA tAmrAditi / 1939 ___ atha kevalapApapakSaM saMkIrNapuNyapApapakSaM ca SayitumAha aivaM ciya vivarIyaM joejA savvapAvapakkhe vi / na ya sAhAraNarUvaM kammaM takAraNAbhAvA // 1934 // 'sarva pApamevAsti, na tu puNyam , pApApacayamAtrajanyatvAt sukhasya' ityetasminnapi pakSe evameva- kevalapuNyavAdoktaduSaNAd viparItagatyA sarva yojayet / yadyathA- pApApakarSamAtrajanitaM sukhaM na bhavati, pApasyAlpIyaso'pi duHkhajanakatvAt / na hyaNIyAnapi viSalavaH svAsthyaheturbhavati / tasmAt puNyajanitamevAlpamapi sukhamityAdi svabuddhyA'bhyUhya vAcyam / iti pRthaga duHkhayoH kAraNabhUte khatantre puNya-pApe eSTavye / ata eva sAdhAraNe api saMkIrNe puNya-pApe naiSTavye / kutaH ? ityAha- 'na yetyAdi' na ca sAdhAraNaspara saMkIrNasvabhAvaM puNya-pApAtmakamekaM karmAsti, tasyaivaMbhUtasya karmaNaH kAraNAbhAvAt / atra prayogaH- nAsti saMkIrNobhayarUpaM kama,/ | asaMbhAvyamAnaivaMvidhakAraNatvAt , vandhyAputravaditi // 1934 // hetorasiddhatAM pariharanAhakaimma joganimittaM subho'subho vA sa egsmymmi| hoja na u ubhayarUvo kammaM pitao tayaNurUvaM // 19 // 5 // mithyAtvA-virati-pramAda-kaSAyayogA bandhahetava iti paryante yogAbhidhAnAt sarvatra karmabandhahetutvasya yogAvinAbhAvAda / yogAnAmeva bandhahetutvamiti karma yoganimittamucyate / sa ca mano-vAk-kAyAtmako yoga ekasmin samaye zubho'zubho vA bhaveta, na tUbhayarUpaH, ataH kAraNAnurUpatvAt kAryasya karmApi tadanurUpaM zubhaM puNyarUpaM badhyate, azubhaM vA pAparUpaM badhyate, na tu saMkIrNasvabhAvamubhayarUpamekadeva badhyata iti / / 1935 / / / , evameva viparIta yojayet sarvapApapakSe'pi / na ca sAdhAraNarUpaM karma tarakAraNAbhAvAt // 1934 // 2 karma yoganimittaM zubho'zubho vA sa ekasamaye / bhaved na tUbhayarUpaH ko'pi tatastadanurUpam // 1935 // Foreesame and Private use only