Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sugia zrI oghaniyukti namostu tame jinazAsanAya Wan rahasya (oghaniyuktigrantharahasyaprakaTanam ) yugapradhAnAcAryasama 5.pU.paM.zrIcandrazekharavijayajI ma.sAheba sthAnAMgasUtra pezavekAlikasUtra ja uttarAdhyayana sUtra 25 AcArAMgasUtra
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayAMjali ja jemanA romerome paramAtmAnI AjJA pratye avicaLa bahumAna che... jemanA karapura sadA mATe guruvacanane jhIlavA tatpara che... ja jemanA hRdayamAM zAstravacanono gaMbhIra ghUgharAyu dhabake che. jemanA netronI karUNA arihaMta bhagavaMtanA ArhattvanI smRti karAve che... jemanA vicAromAM ramatI AtmaramaNatA siddha bhagavaMtanA nirmala AtmasvarUpano paricaya karAve che. * jemanI mukhamudrA upara ramatI gaMbhIratA AcAryabhagavaMtanA asAdhAraNa koTinA guNonI yAda apAve che.. jemanA trikaraNayogamAM camakatuM jJAnanuM anuzAsana upAdhyAya bhagavaMtanI jJAnasAdhanA dRSTipathamAM pasarAve che. * jemanA gAtronI malinatAM paMcama parameSThinI paramanirmalatAnA darzana karAve che... * mahAmunionI sAdhanAnA smaraNe jemanA nayanomAM upasI AvatA azruo zramaNa bhagavaMtanA sAdhanAnA talasATanI oLakhANa Ape che... te A kaLikALane paNa zobhAvatA tamAma saMyamIonA karakamalamAM eka nAnIzI bheTa guNahaMsa vijaya
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgAmI najarANuM.. pIMjara eTale pIMjara! pachI bhalene te suvarNanuM hoya, pakSIo mATe to te kArAvAsa ja! tevI rIte, dunyavI bAhya ke Abhyantara saMyogo bhAvabhramaNa mATeto baMdhana samAna ja che, pachI bhalene te keTalAMya lobhAmaNAM hoya... A saMyogothI mukti e ja sAcI pravajyA !!! zrI uttarAdhyayanasUtranA pratyeka sUtranA sathavAre, cAlo ApaNe paNa saMyogothI mukti meLavIe... mA uttarAdhyayanasUtram) (adhyayana - 1) (zrI zAMtisUrivRtti + gujarAtI bhASAMtara sahita) makkassa saMjogA vippamata yugapradhAnAcAryasama pa.pU.paM.zrIcandrazekharavijayajI ma. sAheba
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ LOGOOG6:26:2:26:50:6:00:0 990900 / / namoDastu tasmai binazAlanAya / / O O O no siddhAnta rahasya binduH tigggggggg him preraka yugapradhAnAcAryasama 5.pU.paM. candrazekharavijayajI ma.sAheba GOOD prakAzaka kamala prakAzana TrasTa amadAvAda :00:00:00: 00:00:0
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa 6/e, caMdanabALA kompalekSa, AnaMdanagara posTa ophisa pAse, bhaThThA-pAlaDI, amadAvAda - 7. phona : 26605355, 26652668. lekhaka : siddhAnta mahodadhi, saccAritracUDAmaNi, va. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA vineya sava. pUjyapAda paMnyAsa zrI candrazekharavijayajI ma.sA.nA ziSya paMnyAsa pU. munizrI guNavaMsa vijaya saMzodhaka pa.pU. munivaryazrI jayabhUSaNa ma. sAheba prathama prakAzana : vi.saM. 2070 mahA suda-13 tA. 12-2-2014. nakala H 500 TAIpaseTIMgaH arihaMta grAphiksa | karaNa grAphiksa "sAIna zo' | mudraka : mAnava grAphiksa mulunDa (vesTa), muMbaI, mo. 9892115512 llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saujanya zrI zvetAmbara jaina tapAgaccha saMgha vAMkAnera, jI. rAjakoTa Da pa.pU. nItisUrIzvarajI samudAyanA vartamAna gacchAdhipati 5.pU.AcAryadevazrI hemaprabhasUri ma.sA.nA AjJAvartinI sA. amitaprajJAzrIjI ma.sA.nA ziSyA sA. akSayaprajJAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI tathA zramaNI gaNanAyaka-tArkika ziromaNi pUjya AcAryadeva zrI abhayazekharasUrIzvarajI ma.sA. tema ja pUjyapAda paMnyAsapravara zrI jinasuMdaravijayajI ma.sAhebanI zubhapreraNAthI eka sagRhastha (hAla ghATakopara-IsTa)e zrutabhaktino lAbha lIdho e badala khUba khUba dhanyavAda... *** siddhAnta rahasya binduH li. kamala prakAzana TrasTa 3
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll : prAptisthAna : hitezabhAI gAlA bI-17, tRpti sosAyaTI, hanumAna roDa, vile pArle (pUrva), muMbaI- 400 057. mobAIla : 9820928457 w AziSabhAI mahetA 7, sunISa epArTamenTa, ratnasAgara skUlanI sAme, kAjInuM medAna, gopIpurA, surata mobAIlaH 9374512259 miteSabhAI je. zAha 43, navakAra phaleTa, navakAra derAsaranI bAjumAM, bereja roDa, vAsaNA, amadAvAda mobAIla: 9426593189 llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll 3. saMzodhakanI kalame tamAma caudapUrvIonuM sUtrAtmaka jJAna samAna hoya che. paNa arthAtmaka jJAnamAM anaMtagaNo taphAvata hoI zake che enuM kAraNa matijJAnavaraNIyanA kSayopazamanI taratamAtA! ema vartamAnakALamAM 45 Agamono abhyAsa karanArA aneka puNyAtmAo che, paNa badhAne enAthI thato arthabodha eka sarakho nathI hoto. emAM ghaNo taphAvata hoI zake che hA! e alaga alaga prakAranA karoDo arthabodha thAya to paNa e badhA sAcA ja, jo e zAstra sAthe virodhavALA na hoya. mArA vidyAguru pU.mu. guNahaMsa vi.jIe AgamAdi graMthono abhyAsa karyo, amane karAvyo ane potAnA kSayopazama mujaba granthomAM uMDA utarIne enA rahasyo kADhavAno prayatna karyo. pUjyapAda dAdA gurudeva siddhAnta mahodadhi zrI premasUrIzvarajI ma.sA.nI bhAvanA ke "sAdhuo saMskRtamAM racanA kare...." e najara sAme rAkhIne teozrIe e rahasyo saMskRta bhASAmAM DhALI dIdhA... ane e nUtana granthane nAma ApyuM siddhAntarahasyabindu! pUjyapAda yugapradhAnAcAryasama gurudeva paMnyAsapravara zrI candrazekhara vi.ma.sAhebanI eka hArdika bhAvanA ke "saMyamIo svAdhyAya-saMyama-svabhAvano triveNI saMgama banIne sva-paranuM hita karanArA bane..' e bhAvanAne sAkAra karavA mATe lekhakazrIe prastuta granthamAM ghaNI mahenata karI che. A granthamAM lekhakazrIe 'bhavyajIvone zAstrano spaSTa bodha thAya." tevI hitabuddhithI je rahasyo pragaTa karyA che. temAMnA keTalAka padArtho vartamAnakAlIna paraMparAthI kaMIka alaga chatAM zAstra-abAdhita hovAthI pragaTa karyA che ane tyAM spaSTapaNe vAraMvAra khulAso karelo che ke "guruparaMparAthI cAlatI sAmAcArI pramANe ja AcaraNa karavuM, sAmAcArIbhaMgamAM moTo doSa che.." vagere. khyAla rAkhavo ke zrutajJAna utsarga-apavAda, vyavahAra-nizcaya, jJAna-kriyA vagere rUpa anekAntavAdane sApekSa che, mATe koIka eka apekSAthI lakhAyelo padArtha bIjI apekSAthI alaga paNa hoI zake che ane e lekhakazrIne mAnya ja hoya che. eTale evI bIjI apekSAne laIne khaMDana karavAne badale anekAntavAdathI samanvaya karavAnI vRtti sahu rAkhe evI apekSA. siddhAntarahasyabindu sAmAnya nAma che. lekhakazrInI bhAvanAnI mane khabara che ke "teo tamAma Agamo upara A ja nAmathI saMskRtamAM rahasyo lakhavA Icche che.' A to mAtra AraMbha ja che. A granthamAM oghaniryukti Agama ane enI droNAcAryanI vRtti.... A bemAMthI mahattvanI paMktione alaga tAravI laIne enA upara saMskRtamAM vivecana karavAno prayatna karyo che. bhUlo hoya, to khuzIthI jaNAvazo... grantha game, to sahune vaMcAvazo.... chadmastha chIe, eTale lekhakazrI ke amArAthI AjJAviparIta kaMIpaNa lakhAyuM hoya. to micchAmi dukkaDa... 45 muni jayabhUSaNa vi. olaivooailailailailailailailailai siddhAnta rahasya binduH
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll - prAstAvikam svAdhyAyAdipradhAnayoganiratAH sarve saMyaminaH / ___ AcAryadroNavacanaM oghaniyuktivRttau asti yaduta 'iyaM oghaniyuktiH pravrajyAprathamadivasa eva dIyate' iti| anena vacanena jJAyate yaduta 'oghaniryukte: mAhAtmyaM saMyamajIvane atimahat' iti| oghaniryukteH tadvattezca katipayAni vacanAni pRthak kRtvA tadupari vivecanarUpa: prastutaH siddhAntarahasyabindugranthaH mayA svakSayopazamAnusAreNAlikhitaH / atra yAH kAzcit kSatayaH, sA mamaiva, yattu zobhanaM, tat pUjyapAdAnAM yugapradhAnAcAryasamapaMnyAsapravaracandrazekharavijayAnAM dIkSAvAcanApariNati prabhRtisumahAghavastupradAyinAM kRpAyA eva prabhAva iti mama shrddhaanm| ___ 'vartamAnasaMyaminA bhaviSyatsaMyaminAM ca hitaM bhavatu' ityetAvanmAtrabhAvanayA kRtamidaM kAryaM yadi puNyAnubandhipuNyajanakaM bhavet, tarhi tAdRzapuNyaprabhAvAt sarve'pi vartamAnA bhAvinazca saMyaminaH zIghratamameva svaparahitaM sAdhayitvA mokSamApnuvantu' iti prArthanAM kRtvA virmyte| zramaNasaMghakiGkaraH yugapradhAnAcAryasamapaMnyAsacandrazekharavijayaziSyaH guNahaMsavijayaH sthAna: navakAra vAsaNA saMgha, amadAvAda vi.saM. 2070, poSa vada-caturdazI llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7770777777077070 kra. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 707070 anukramaNikA viSaya siddhAntarahasyabindugrantharacanAkAraNAni 'arahantANaM- arihantANaM' itipAThadvayavicAra: viMzativarSaparyAyasya dRSTivAdo dIyate ityatra praznasamAdhAne 'zreyAMsi bahuvighnAni' iti vacanasya rahasyaM apazakunaM maGgalaM iti vicAra : katvApratyayabalAdekAntanityAnityatvavAdakhaNDanam 7. sUtraM kiMkRtaM iti vicAra: 8. sUtradAne AcAryasya ke doSA iti varNanam 9. sUtradAne upAdhyAyasya ke guNA iti varNanam 10. 'sarveSvevAcAreSu apavAdo'sti' ityatra zaGkAsamAdhAne. 19. vinayavaiyAvRttyayoH prAdhAnyavicAraH 12. mUlaguNottaraguNayoH kA vyAkhyeti cintanam . 13. zobhanatithyAdiSu pravrajyAdidharmakaraNanirUpaNam . 14. dravyAnuyogasya samyagdarzanazuddhikArakatvam 15. cAritramapi yuktyanugatameva grAhyam.. AjJAgrAhyayuktigrAhyapadArthavicAra: 16. 17. aparAdhAlocanAyAM vivekaH karttavya iti vicAra: 18. trasAdijIvasaMsaktavastrAdikasya ko vidhiriti vicAra: 19. paJcAzadboloccAravyavahAravicAra: 20. mAsakalpasAmAcArIbhaGge ke doSA iti varNanam . 21. sthiravAse ke doSA iti varNanam 22. mAsakalpavyavahAro vicchinno na vA ? 20797052017250 siddhAnta rahasya binduH 23. mRtakotpravrajitAdInAmupadhi: grAhyaH pariSThApyo vA ? iti vicAraH 24. vaiyAvRttyasyApratipAtiguNatvanirUpaNe kiM rahasyam ? 25. agItArthasya AlocanAzravaNe'nadhikAraH 26. sAdhoH jihvAgraM suyantritaM ityatra kiM rahasyaM ? phmhmhhphphmhmh patra kramAMka: 13 15 16 18 19 21 22 23 24 25 27 29 31 33 34 34 34 36 37 38 40 41 41 42 43 44 207 7
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ BR0 .............45 ..... 51 .................. .......... ............. .............. llllllllllllllllllllllllllll kra. viSaya patra kramAMka: 27. gaNabhedaH kutra kartavyaH? ityatra pUrvAparavirodhasamAdhAnaM 28. caityasAdhuvandanA padasya ko'rthaH? ...... 29. upakaraNasyApyadhikaraNatvApattiH kathaM bhavati? ............... ........47 30. pAdapramArjanavidheH rahasyaM kiM?........... ..47 31. niyuktikArAdInAM chadmasthatve'pi prAmANikatvam ...... ................... 32. sAmAcArIbhaGgasakAzAjjinazAsanahIlanAyA adhikadoSatvam 33. dhUmmasavarNanam ........................ .......52 34. jayApramANajalottaraNavidhirahasyam . .......53 35. gItArthena svapato jAgrApaNaM karttavyam ..... ................ .......55 36. gurudhyAnavyAghAto na kartavyaH .............. ......55 37. saMyamAtmavirAdhanayoH svarUpaM .............. .......57 38. saMyamAtmavirAdhanayormadhye kA mahatI? ................... .......58 39. 'je AsavA te parisavA...' itivacanasya rahasyam ........ 40. nizcayanayamAhAtmyam .................. 41. vyavahAranayamAhAtmayam ........ ....... 61 42. saGkhaDidoSAH ............... .........62 43. puNyAnubandhipuNyasyopAdeyatA .... ............. 44. caityagRhAvazyakatA saMyaminAmasti na vA? ................ ......64 45. asAmbhogikaiH saha vandanAdivyavahAravyavasthAvicAraH .......... 46. sAmAcArIbhede parasparaM vyavahArakaraNe doSApattivicAraH ......... .......... .....68 47. sAkSAtsacittopayogasya mahAdoSatvam .... ............. 48. jinAjJAgurvAjJayormadhye kA pradhAnA? ............... ......... 49. AdhAkarmAdiniSedhaH kartavyo na vA?...... ............. ........73 50. 'oyaviaM' iti padasya vicAraH ........ 51. pracchannabhojanakaraNaM kimarthaM ? ............. .......... 52. RtubaddhakAle AcAryAdayaH kiM phalakAdikamupabhoktumarhanti na vA? ................... 53. saMvignAH kimakAlacArisaMyatIyuktAH sambhavanti na vA? ..............................78 54. yathAchandasya pArzvasthAdisakAzAd heyataratvam ......................................... 81 9 9 0 0 m 3 3 9 or >>>>333333333wwww urururu 999999 9 or m d 3 9 lllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllailailai 2 0 59neKEARTPHONAPANARTegeroe patra kramAMka .....82 .............. .....85 ......86 ......... . ..93 ......95 kra. viSaya 55. varSAkAle vihAraniSedhavicAraH .......................................................82 56. sthApanAcAryaH kasya bhavati? ................................ 57. agItArthasya zobhanakAraNAnyAzrityA'pi svatantravihArakaraNaniSedhaH. ........83 58. zAkAdibhakSaNaniSedhaH ................. ......84 59. prAcInakAle pratikramaNasyAntaH kutrAsIt? .................. .............. 60. kSetrapratyupekSaNAnirhavicAraH ............. 61. gocaryAM yAcanA karttavyA na vA? .............................................. 62. upAzrayaH grAmAdiSu kutra grAhyaH?.... ......... 63. bhAvicAturmAsasya pUrvacAturmAsakAle eva nirNaya ucito na vA? ....................... 64. nityavAsasya vyAkhyA .... ............ 65. sAmUhikacAturmAsacha'rIpAlitasayopadhAnAdikRtyAni kimucitAni na vA? .............. 66. cAturmAsAnantaraM saGghasya vihAradinajJApanaM ucitaM na vA? ... 67. rAtrau strIsahitasabhAyAM vyAkhyAnamucitaM na vA? ......... 68. adhunAtane yogovahane 'saMghaTTA' kriyAyAH mUlabhUtaM zAstravacanam ................ ......96 69. jinapratimAdipradakSiNA zakunaM na vA? ............. ..97 70. cAturmAsapraveze pUrNakalazAdirUpaM dravyamaGgalaM kArApaNIyaM na vA? .................. .....98 71. zithilasyApi liGgadhAriNaH zakunatvaM ........... 72. andhakAre vihAra ucito na vA?.... 73. upadhyupahananasya bhAvArthaH ................................ ............ 100 74. upahatopadhipariSThApanakAraNAni .............................. ................... 75. gRhasthaparicayaparityAgaH karttavyaH . ................ ... 102 76. dravyavirAdhanAbhAvavirAdhanayoH nirUpaNam ................. .................. ..... 103 77. prazravaNasya vyutsRjanaM pariSThApanaM ca kadA kimucitam? ... ......... 78. svAdhyAyAkaraNaM niyuktiguNanaM ca kadA? ............... ..... 105 79. rAtrau prazravaNArthotthAne dravyAdhupayogakaraNasya ca rahasyam ............ ................ ..... 107 80. samAdhiprAptau prayatnakaraNe sAdhorgRhasthasya camahAn bhedaH ....... .... 109 81. prAghurNakAnAM trINi dinAni yAvat prAghurNakaM karttavyam .................................. 82. sAdhUnAM parasparaM sparza ke doSA? ........ ................. 110 ovaivluvaiovssjaiooooooooojai siddhAnta rahasya binduH ............ ..99 ..........99 ........ 104 110
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll kra. viSaya patra kramAka: 83. dharmakathakasya ratnAdhikAgamane AcAryAgamane ca kimaucityam ........... ................ 111 84. caityarahitakSetre mAsakalpAdikaraNaM prAcInA sAmAcArI tadAnIntanadravyAdiniyatA ............ 112 85. AcArya prati ziSyANAM anukampaucityam na vA? ........ ......114 86. vaiyAvRttyakare ke guNA anveSaNIyAH? ...... ................. ......115 87. prAghuNakabhaktikaraNe guNAH ............. ........115 88. dUraM bhikSATane guNAH ............. ........... .....116 89. asaMsRSTavyavasthA ............. .......... .116 90. chadmasthAnAM kevalinAM ca vastrapratilekhanavidhiH ................. 117 91. pratilekhanapramArjanayozcaturbhagI. ........118 92. urdhvasthitasAdhoH niSIdanakaraNe ko vidhiH? ............... 93. divase svapanaM na karttavyam ............ .......... ....121 94. 'pratilekhanaM godohikAsanena karttavyam? iti bhramasya nirAsa: ...... .... 122 95. pratilekhanaM kasminkAle karttavyam? ....... .................. 96. 'pratilekhanAkaraNavelA' ityasya ko'rthaH? ................ 125 97. pustakopayogasyApavAdikatvam ........................ ... 126 98. atiriktabhojanAdipariSThApanaM kiM dharma: uta adharmaH? ............. .............. ..... 126 99. asAmbhogikAn prati upekSAsaMyamasyAnaucityam .... 127 100. pAdonAyAM prathamapauruSyAM satyAM pAtrakapratilekhanam .... ..... 128 101. nizcayataH pauruSIpramANakAlasya varNanam 128 102.pratilekhanAkAlAtikrame prAyazcittam .................. ....... 134 103. sUtrArthasvAdhyAyamAhAtmyam ................. .......... ........ 135 104. pRthvIkAyAdInAM sUkSmayatanAyAH nirUpaNam ............... ..... 136 105.saMvignAnAmeva sAmbhogikatvAsAmbhogikatvam .... ............... ........ 138 106. sAdhvyApAte na gantavyam . ........ 138 107. sthaNDilabhUmau upavezane digvidhiH ............. .............. 108.avaSTambhaniSedhaH .... ......................... .... 139 109. sacittAdipRthvIvarNanam ................ ..... 140 110. sacittAdiapkAyavarNanam ......................................................... 140 llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH ............ ww9 ...... yam ............ 10
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ S llllllllllllllllllllllllllll kra. viSaya patra kramAMka: 111. vibhUSAyAH doSAH .............. ......141 112. upadhiprakSAlanavidhiH ...... 142 113. sacittAdivAyuvarNanam ............................ ........ 143 114. dravasahitaM pAtrakaM na nikSepaNIyam ............................ .................. 144 115. alpasyApi parigrahasya tyAgaH kartavyaH ............. ................ 145 116. anekazaH gRhasthagRhe bhikSAdyarthaM pravezaniSedhaH ................ .................. 146 117. ekAkibhikSoH bhikSATanAdau doSaH ........... 147 118. dharmasAdhanavyavasthA adhikAriNamapekSya bhavati 148 119. bhikSATane sarvamupadhi gRhItvA gantavyamityutsargaH .... 120. stryupadrave sati kiM karttavyamiti vidhiH .......... ...... 149 121. upayogakaraNakAyotsargavicAraH ............. ....... 150 122. 'jaha bhaNiyaM puvvasUrihiM' uta 'jaha bhaNiyaM puvvasAhuhiM?' ........151 123.saMvignapAkSikAn pArzvasthAdIMzca prati vandanAdivyavasthA.. ....... 152 124. SaTkAyarakSakasyApi pravacanahIlanAkAriNo durlabhabodhitvam . ......................... ........ 153 125.aparipakvaziSyAn muJcata AcAryasya ziSyANAM ca mahAdoSaH ........ ........ 154 126. gocaryAM stryAdiSu na rAgo vidheyaH bubhutsitavatsakavat .... ..... 156 127. hastalagnajalAcittatAkAlavicAraH ............ ..... 156 128. ekasAdhuhIlanAyAM sarvasAdhuhIlanA kathaM ? iti vicAraH............ ..... 159 129. vaiyAvRttyasyApratipAtiguNatvaM kathaM? iti vicAraH ............ ..... 160 130.zikSakA sAgArikAH .... .... 163 131. gurudRSTipathasthAne bhoktavyam .................................. ................... 132.bhojanakAraNAni ....... ..... 164 133 . ekenaiva guruvaiyAvRttyakaraNe tasya sUtrArthahAniH ..... 164 134. guruvaiyAvRtyasya svAdhyAyasya ca madhye gurulAghavavicAraH .............................. 135. pAtrakaM caturbhiraGgulairUnaM bharttavyam .... .................. ..... 166 136. jalagAlanakAraNAni ....... 166 137.jalagAlanaM vastreNa karttavyaM na vA? iti vicAraH .............. .................. 167 138. gocarImaNDalyAM pariveSakaH kIdRzo bhavati? iti vicAraH............................ 168 139. gocarImaNDalyAM kaNAdipatane doSAH . ...... 169 oooooooooooooooooooooooool siddhAnta rahasya binduH s nAvahAniH ............. mE
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 140. prathamaM madhuraM bhoktavyam . 141. nirdoSamasAraM ca bhoktavyam . 142. bhojanakaraNe SaT prayojanAni 143.bhojanAkaraNakAraNANi SaT 144. atiriktabhaktaM kasya sAdhoH dAtavyaM ? kasya ca na ? 145. atiriktabhaktapariSThApanavidhiH 146. AcAryasya bhakti: sarvAdareNa karaNIyA. 147. gocaryAM vastuyAcanAyAcanayorvicAraH 148. rAtrau uccAraprazravaNArthaM pratilekhanIyAnAM caturviMzatisthAnAnAM svarUpam 149. AcAryanizrAyAM pratikramaNaM karttavyam . 150. AcArya : 'sayaNA' iti gAthAM dvivAraM guNayati 151. prAcInakAlInaM pratikramaNaM SaDAvazyakaparyantam . 152. kAlagrahaNayogyaH sAdhuH 153. 'kIdRzaM pAtraM grAhyaM' iti vicAra: 15 4. paTalAnAM nirUpaNam . 155 . kalpatrayaprayojanam 156. mukhavastrikAprayojanam . 157. colapaTTakaprayojanam .. 158. cAturmAse dviguNaH upadhiH dhAraNIyaH 159. upAnadupayogasya saMyamapoSakatvam. . yaSTiprayojanam .. 12 sss patra kramAMka: 170 171 172 173 174 175 177 178 179 182 183 184 185 185 187 188 188 189 189 190 191 192 193 194 195 196 197 197 198 160. 161. upakaraNAdhikaraNayoH svarUpam 162 . nizcayanaya sarvasvanirUpaNam .. 163. nizcayavyavahArobhayaprAdhAnyanirupaNam . 164. zithilAnAM lokottarAnAyatanatvam . 165. sAdhu-sAdhvInAmAlocanAkaraNavidhiH 166. AlocanA'vazyaM karaNIyA 167.AlocanAkaraNAkaraNayoH guNadoSAH . 168. cAritravata utkarSataH kiyanto bhavAH iti vicAra: sessesessssssssssssssssssssssss siddhAnta rahasya binduH
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo'stu tasmai jinazAsanAya siddhAnta rahasyabinduH / candrazekharIyA vRttiH vRttikAramaMgalam - yadIyasamyaktvabalAtpratImo bhavAdRzAnAM paramasvabhAvam / kuvAsanApAzavinAzanAya namo'stu tasmai jinazAsanAya // adhunA zrItapogacchazvetAmbaramUrtipUjakajainasaMghe paJcacatvAriMzadAgamAH prasiddhA:, tathAhi ekAdaza aGgAni, dvAdaza upAGgAni daza prakIrNakAni SaT chetrasUtrANi, catvAri mUlAni anuyogadvArasUtraM naMdIsUtraJca / teSu tadupari ca prabhUtAni niryuktibhASyacUrNi - vRttirupANi vivaraNAni upalabhyante / tatazca vartamAnaM zrutaM prAkkAlInazrutasAgarAd hInamapi sAmpratakAlInAnalpAyurmedhAdhAraNAbalasamanvitajIvAnAzritya mahodadhikalpameva / kiJceyamavasarpiNI 'huMDA' 'paranAmikA, svabhAvata eva zrutacAritradharmapratikUlA / tatrApi ca paJcamArakalakSaNo'yaM kAlaH kalikArakatvAtkaliyugAparanAmakaH vizeSato mokSamArgArAdhanavighnakaraH, tathA bharatakSetrAntarvartIni ca kSetrANi satsaMyamAprAyogyAni, ata evAtra vartamAnA jIvA api hInaprajJA hInAyuSkAzca tatazca vartamAnajIvAnAM vartamAnamapi 707079527 siddhAnta rahasya binduH 470707 13
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll mahodadhikalpaM zrutaM duravagAhaM saJjAtam / tatazca samyagjinAgamabodhAbhAvAt kA vArtA pariNatipradhAnacAritrapAlanasya ? jJAnAdhInatvAttasya, taduktaM 'paDhamaM nANaM tao dayA' (dazavaikAlikasUtra) iti / cAritrAbhAve cAstAM paramapadaprAptiH, sadgatirapi duSprApaiveti bhaved durlabhamapi mAnuSaM janma nirarthakameveti / etacca sarvaM manasi vicintya 'AgamarahasyAvabodhaH saMkSepato'pi samyaka sarveSAM bhavatvityetadarthaM kazcinmahAnyatna Avazyaka' iti dRDhaM nizcitamasmAbhiH / tadarthamevAyamArambhaH siddhAntarahasyabindugranthasya / atra hi kramazaH paJcacatvAriMzatA-mapyAgamAnAM atIvopayogIni vAkyAni pRthakkRtya tadupari kiJcid vivecanaM kariSyate'smAbhiH / ___ yadyapyAgamavAkyAnyatIvagabhIrANi, sthUlaprajJaH sthUlabodhazcAham, tathApi 'zubhe yathAzakti yatanIyam' iti / nyAyata idaM dhAyamavalambitamiti kSamantu mAM sajjanAH / yAdRzo mama zAstrabodhaH, yAdRzaM ca sampradAyaparijJAnam, yAdRzazca svAnubhavaH, tadanusAreNa vivaraNaM kartuM prayatiSye'ham / etatritayAnusAreNaiva prAcInamahAtmabhirgrantharacanA samAdRteti asmAbhirapi sa eva mArgaH anusRtaH, taduktaM yogazAstre "zrutAmbhodheradhigamya, sampradAyAcca sadguroH / svasaMvedanatazcApi yogazAstraM viracyate" iti hemacandrasUribhiH / tathA adhyAtmasAre "zAstrAtparicitAM samyak sampradAyAcca dhImatAm / ihAnubhavayogAcca prakriyAM kAmapi brUve" iti yazovijayopAdhyAyaiH / / nanu zobhanaM kAryamArabhyate bhavadbhiH, bhaviSyatyasmAd granthAtprabhUtopakAraH zrIzramaNasaMghasya, vizeSatazca sakalAgamapaThanAsahiSNuSu, sakalAgamapaThanAdhikArarahiteSu ca zramaNeSu tAdRzISu ca zramaNISu / kintu prathamaM kamAgamaM puraskRtyAyaM grantha Arabhyate ityeva jJAtumIhe manmana iti cet oghaniyukti puraskRtyeti / saiva kathaM prathamaM puraskRteti cet 'iyaM pravrajyAprathamadivasa eva dIyate' iti vRttikRdvacanamanusRtyeti / yato hIyamoghaniyuktiH pravrajitAnAM prathamadivase eva dIyate, tata evAsmAbhirapi prathamaM tAM puraskRtyaivAyaM granthArambhaH kriyata iti bhAvaH / evaM tAvatprastAvanAM kRtvA'dhunauniyuktigranthamAzritya siddhAntarahasyabindugrantharacanamArabhyate / lllllllllllllllllllllllllll 14 siddhAnta rahasya binduH
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll aappN mrrrruN prrrr (1) Namo arahaMtANaM Namo siddhANaM / Namo AyariyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNaM eso paMca NamukkAro, savvapAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgalam / meereekeerkrpreem peerm meemprm tooppil meel irukkirrm candra. idaM ca maGgalaM niyuktikRdbhadrabAhusvAmibhirgranthArambhe saMdRbdhaM prArIpsitagranthavighnavinAzAya, ziSTAcAraparipAlanAya, 'zreyaHkAryArambhe'vazyaM maGgalaM karttavyamiti ziSyabodhAya ca / nanu asmAbhistu 'arihaMtANamityeva pATho dRSTaH zrutazca, atra tu 'arahaMtANamiti pATho dRzyate, tatkathaM na virodha iti cet / paJcamaGgalamahAzrutaskandhasya zAzvatatvAt zAzvate ca pAThabhedAsambhavAt tatra eka eva pAThaH, sa ca 'arihaMtANamityevaMrupa eva / ayantu na paJcamaGgalamahAzrutaskandhaH, kintu tatsadRzaH anya eva pATha iti arahaMtANaM iti pAThe'pi na virodhaH / nanu 'arahaMtANaM arihantANaM vA' ityasya padasya ko'rthaH ? arihantRbhya iti cet tarhi siddhAnAM sAmAnyakevalinAmapi ca arihantRtvAt teSAmapi anenaiva vAkyena namaskArApattiH, tatazca 'namo siddhANamiti vAkyamadhika me veti / yadi ca aruhadbhyaH bhavabIjadAhAtpunarjanmarahitebhya iti yAvaditi arthaH, tadApi siddhAnAmapi aruhattvAt saivApattiH / tasmAt arhadbhyaH aSTaprAtihAryarupadevapUjAyogyebhyaH ityevArtho nyAyyaH, netarau dvau iti cet / __na, arthadvayasya vyutpattyarthAnusAreNa siddhe'tivyAptAvapi 'yogAda rUDherbalIyastvam' iti nyAyAt tIrthakRtAmeva arihantR-aruhad-arhacchabdavAcyatvam, na siddhAnAmiti na kazcid doSaH / ayaM bhAvaH, mahA~zcAsau vIrazceti mahAvIra ityevaM mahAvIrapadavyutpattiH, tadanusAreNa tu sarve eva tIrthakarA mahAvIrA eva, parantu rUDhyanusAreNa tu caramatIrthaMkara eva mahAvIra iti oolaioooolailailailailailailail siddhAnta rahasya binduH 15
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 7070X 1870707 mahAvIrapadena sa eva vAcyate, nAnye tIrthaMkarAH / evamatrApi bodhyamiti / idantu bodhyaM catuSpadAtmakacUlAvirahitaH paJcapadanamaskAraH na paJcamaGgalamahAzrutaskandhaH, kintu sarvazrutaskandhAbhyantarabhUtaH saH, navapadAtmakazca namaskAraH cUlAyuktatvAt svatantraH zrutaskandhaH iti / taduktaM pratimAzatake tRtIyakAvyavRttau - paJcapadanamaskArazca sarvazrutaskandhAbhyantarabhUtaH, navapadazca samUlatvAt pRthak zrutaskandha iti prasiddhamAmnAye - iti / samUlatvAt = sacUlatvAt pRthak = svatantra iti / zeSaM spaSTam / 3.t 16 all live digital religion googl se ta de (2) viMzativarSaparyAyasya dRSTivAdo dIyate, nArataH, iyaM tu prathamadivasa eva dIyate / (o.ni. 1-2 ) 69696969 pooooooooooooooooooooooooooooo candraH ayaM bhAva:, sAdhoH pratidinakarttavyarupA oghasAmAcArI navamapUrve vartate, tacca dRSTivAde vartate / sa ca yasya sAdhoH pravrajyAparyAyo viMzativarSo bhavati, tasya dIyate, tatpUrvaM tu neti abhinavapravrajitAnAM oghasAmAcArI zrutarupeNa duSprApaiva / kevalaM AsevanazikSArupeNa sA guroH sakAzAtprApyate / tatazcAbhinavapravrajitAnAmapi sA zrutarupeNa suprApA bhavedityetadarthaM bhadrabAhusvAminA navamapUrvAtsA uddhRtA / uddhRtA tu sA'bhinavapravrajitAnAM pravrajyAprathamadivase eva dAtuM zakyate, na tatra viMzativarSaparyAyApekSeti viMzativarSaparyAyaprApyA oghasAmAcArI oghaniryuktirupeNa pravrajyAprathamadivasaprApyA kRtA bhadrabAhusvAmineti etadeva upakramaNam, kAlataH samIpamAnayanamiti bhAvaH / syAdetat dRSTivAdAdhyayanaM sAdhvInAM tAvatsarvathA niSiddhameva, tatkiM tasmAduddhRtAyA oghaniryukteradhyayanaM sAdhvInAmanumataM na vA iti / atrAnumatamiti vayaM brUmaH, ata eva sarveSu gaccheSu sAdhvInAM oghaniryuktyadhyayanaM yathAyogyaM anumanyamAnaM dRzyata eva / tatazca yacchAstraM sAdhvInAM adhyayanAya niSiddhaM, tasmAduddhRtaM tu zAstraM mUlazAstrAtpRthagbhUtaM kathaMcidadhyayanAyAnumatamapi bhavediti siddhamiti / itthaM ca prakRtamapi siddhAntarahasyabinduzAstraM sAdhvInAM yathAyogyamadhyayanAyAnumatam / kevalaM pAtratA dRDhaM parIkSaNIyetyetAvAnevopadezaH / 707077X sssssssl ssssssss siddhAnta rahasya binduH
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssssss 70707070707070707 nanu 'viMzativarSaparyAyasya dRSTivAdo dIyate', ityeSa niyamaH kiM mandaprajJAnAzritya, madhyamaprajJAnAzritya paTuprajJAnAzritya veti cet sarvAnevAzrityeti sambhAvayAmaH / kathametatsambhAvyate iti cet pUrvAparagranthasaMdarbhaparyAlocaneneti / kaH pUrvagranthasandarbhaH ko vA'paragranthasandarbha iti na jAnImo vayaM samyagiti cet zRNu, jaghanyato'pi ekonatriMzadvarSajanmaparyAyasyaiva sAdhoH parihAravizuddhikakalpajinakalpAdigrahaNaM zAstre'numatam, nArvAk / etacca viMzati varSapravrajyAparyAyasyaiva sAdhordRSTivAdadAne ghaTate, nAnyathA / tathAhi jaghanyato'pi aSTavArSikasyaiva dIkSAgrahaNamanujJAtam, na saptAdivArSikasya / tatazca aSTavArSikasya dIkSAgrahaNAnantaraM viMzativarSapravrajyAparyAye sati dRSTivAdasyAdhyayanam / itthaM caikonatriMzadvarSajanmaparyAyasya tasya jinakalpAdigrahaNaM sambhavet / dRSTivAdAntargatAnAM caturdazapUrvANAM madhyAd yAvat jaghanyato'pi navamapUrvatRtIyavastuparyantAdhyayanaM na bhavet, tAvajjinakalpAdigrahaNaM na sambhavatyeveti jinakalpAdigrahaNe tadadhyayanaM tu Avazyakameveti tadadhyayanAtpUrvaM tu jinakalpAdigrahaNamasambhavyeveti / yadi ca paTuprajJAnAzritya paJcadazAdivarSaparyAye'pi dRSTivAdo dIyeta, tarhi aSTavArSikasya dIkSA'nantaraM paJcadazAdivarSe dRSTivAdAdhyayanasambhavAt trayoviMzatyAdivarSajanmaparyAyasyApi jinakalpAdigrahaNaM vaktavyaM syAt / tacca noktam, jaghanyato'pi ekonatriMzadvarSaparyAyasyaiva tadanujJAnAt / tatazca nizcitametad yaduta paTuprajJAnAmapi viMzativarSadIkSAparyAye satyeva dRSTivAdo dIyate, nArata iti / atrAha kazcittArkikaH - utsargamArgastAvadeSa eva yaduta viMzativarSaparyAyasyaiva dRSTivAdo dIyate, nArataH, aSTavArSikasyaiva dIkSA dIyate, nArataH, ekonatriMzadvarSajanmaparyAyasyaiva jinakalpAdi dIyate, nArataH ityAdi / parantu yathA vajrasvAmino SaDvarSajanmaparyAyasyApi dIkSAdAnaM apavAdataH zAstrasiddhaM, tathA dRSTivAdadAne jinakalpAdidAne ca kathamapavAdo na sambhavet ? 'kiJca maithunaM vinA sarvatrAcAre'pavAda uktaH, tatazca dRSTivAdadAne jinakalpAdidAne ca prasiddhasya varSasaMkhyAniyamasyApi kazcidapavAdo'vazyaM mantavya eva / na ca sUtre tadapavAdAdarzanAt na taM manyAmahe iti vAcyam / jAvaiyA ussaggA tAvaiyA ceva avavAyA, jAvaiyA avavAyA tAvaiyA ceva 1070 siddhAnta rahasya binduH - 707 17
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ussaggA / ityAdinA''cArAGgasUtre sAmAnyatastadapavAdadarzanAt / vizeSato'pavAdAkSarANi tu anyeSvapi bahuSu AcAreSu na dRzyanta eveti na tAvanmAtreNAtrApavAdAbhAvanigadanaM zobhanam / kiJca vajra svAmino varSaSaTakajanmaparyAye dIkSA'bhavat, tatazca tasya viMzativarSadIkSAparyAyasya dRSTivAdAdhyayane sati SaDvaMzativarSajanmaparyA ye jinakalpAdigrahaNayogyatA'bhavat / yadyapi tena dazapUrvadharatvAnna jinakalpAdikaM gRhItam, tathApi tatsadRzasyAnyasya kasyacit saptaviMzativarSajanmaparyAye jinakalpAdigrahaNaM suvacameveti yuktyA'pi jinakalpe nigaditasya varSasaMkhyAniyamasyApavAdo na durghaTaH, evaM dRSTivAdadAne'pi yathAsambhavamuhyamiti / - __ atrAsmAkamidamAbhAti - tarkAnusAreNa tAvattArkikoktarItyA'pavAdasambhavo na durghaTaH, vizeSataH zAstre tadapavAdAkSarAnupalambhastu tAdRzApavAdasyAzcaryavatkathaJcideva jAyamAnatvAt "alpasya vivakSA nAsti' ityAdinyAyena subodha eva / na tAvanmAtreNAtrApavAdAbhAvakathanaM yuktibhRtaM syAdvAdaparikarmitaprajJAnAmiti / tattvamatratyaM bahuzrutA vidanti ityalaM vistareNeti / mullppirrppaayittttunnttaayittttumil (3) zreyAMsi bahuvighnAni bhavanti - ityAdi / (o.ni. 1-2) trum meennn poonnn kaal meel pees eps to meel kaal meel meel kaakkum prppireeeerm ree room candraH samyaktvadezaviratisarvaviratyAdigrahaNazAstrAdhyayanAdiSu kalyANakAriSu kAryeSu kusaMgavikathAzarIramAndyasvajanAdirAgamohanIyajJAnAvaraNAdikarmAdIni bahUni vighnAni bhavanti, ihalokamAtrahitakAriSu tu ata evAzreyobhUteSu tIvrArambhAdiSu vighnAni svayameva dUraM nazyantIti saMkSepArthaH / / nanu kA'tra yuktiH ? kiM vighnAni sacetanAni santi, yena tAni "idaM kAryaM zreyaH, tasmAdatra asmAbhiH prabhUtaiH bhavitavyamiti vicintya tatra bahUni bhavanti, "idaM ca kAryamazreyaH, tasmAdatra nAsmAbhirbhavitavyam, dUraM gantavyamasmAtkAryAditi vicintya tAni nazyantIti cet iyamatra yuktiH, dharmaH dharmasAdhakau ca arthakAmau sAkSAtparamparayA vA mokSAnukUlau iti tAdRzA dharmArthakAmA zreyobhUtAni kAryANi / tatra tAdRzau arthakAmau dharmasAdhakatvAdupacArato dharma eva / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 18
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tathA dharmasya taddvArA mokSasya cAsAdhako arthakAmau viSayasukhamAtrahetutvAdazreyobhUtau / jIvAzca anAdivAsanAvazIbhUtAH AhArabhayamaithunaparigrahasaMjJA'pahRtasumatikAH svabhAvata eva dharmaM prati apaTavaH, arthakAmau prati ca paTavaH / taduktaM "upadezaM vinA'pyarthakAmau prati paTurjanaH, dharma ca na vinA zAstrAttasmAttatrAdRto bhavet" iti / / yatra ca jIvasyApaTutA, tatra alpasaMkhyAkAni alpazaktikAni cApi vighnAni bahusaMkhyAkAni bahuzaktikAni cAnubhUyante / yatra tu jIvasya paTutA, tatra bahusaMkhyAkAni bahuzaktikAni cApi vighnAni alpasaMkhyAkAni alpazaktikAni cAnubhUyante / atra paTutAyAM tattatkAryarucikAryanaipuNyAdikamantargataM bodhyam / dRzyate ca tathAvidhAyAM paTutAyAM satyAM vyApArakaraNAdau mahatyapi zramacintAdike vighne'pi nivighnatA, tathAvidhapaTutA'bhAve ca pratikramaNAdau alpe'pi zramacintAdike vighne savighnateti na kiJcidanupapannam / etadeva ca zabdAntareNa yogaviMzikAgurjaravivecane nigaditaM sUkSmaprajJaziromaNibhirabhayazekharasUribhiH, tadanusRtyAsmAbhirapi tadevoktamiti / NIA hara poppopovapuppopograpproapnadopornapoppopoproproproprolaptopbhacopropoop: (4) dravyamaGgalaM dadhyAdi taccAnaikAntikamanAtyantikaM ca, bhAvamaGgalamarhadAdinamaskAraH taccaikAntikamAtyantikaM ca / (o.ni. 1-2) Erodeos kaamm kaammum krum prpp reettmum meempaatee paappaa reem kaal paampaakkmum veeos candra. nanu kimidimanaikAntikatvamanAtyantikatvaJceti cet yanmaGgalaM kasyacinmaGgalaM bhavati, kasyacicca na bhavati, tadanaikAntikaM, yathA pUrNakalazaH gRhapraveze maGgalaM, tadapi na ekAntena, cauraM karSakaM ca prati sa evAmaGgalaM / evaM riktakalazaH cauraM karSakaM ca prati maGgalaM, sa eva ca gRhapraveze amaGgalamityevaM pUrNakalazAdInAM sarvAn prati avizeSeNa maGgalatvAbhAvAt anaikAntikatvam / tathA yanmaGgalaM anyenAmaGgalenopahanyate tadanAtyantikaM, yathA pUrNakalazAdikaM dRSTvA bahirnirgamanaM kRtam, kintu tatra pAde kaNTako lagnaH, tatazca pUrNakalazAdikaM maGgalaM kaNTakavighne nAmaGgalarupeNopahanyate, na svaphalaM dadAtIti yAvat / kintu tatra kaNTakavighnarupamamaGgalameva svaphalaM dadAtIti / olaioottioooooooooooovlailailai siddhAnta rahasya binduH 19
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ___ etadviparItaM bhAvamaGgale bodhyam / tathAhi arhadAdinamaskAraH sarvAnpratyavizeSeNa maGgalaM / na tu kasyacinmaGgalaM kasyaciccAmaGgalamityevamanaikAntikaH / tathA sa namaskAraH na amaGgalenopahanyata iti yuktaM bhAvamaGgalasyaikAntikatvamAtyantikatvaJceti / zaGkate - vihArakaraNe tAvadayaM vidhiH pratipAditaH sAmAcArIprakaraNAdau yaduta upAzrayAbahinirgamanAnantaraM yadi mArge kiJcidapazakunaM bhavet, tarhi pratyAvRtya ekaM paJcamaGgalamahAzrutaskandhaM guNayitvA punaH nirgantavyam / tathA'pi apazakune sati punaH pratyAvRtya dvau navakArau guNayitvA punaH nirgantavyam / tathA'pi apazakune sati punaH pratyAvRtya laghuparyAyasya sAdhoH puraskaraNaM kRtvA punaH nirgantavyam / tathA'pyapazakune sati tu pratyAvRtya guroH sarvaM nivedyitvym| pazcAd yad guravo vadanti, tadeva pramANamityAdi / atra hi apazakunamamaGgalameva, tena ca arhadAdinamaskArarupaM bhAvamaGgalamupahanyata eva, ata eva ca pratyAvartanaM kriyate, bhAvamaGgalopahananAbhAve tu apazakune satyapi nirgamanameva kAryaM syAt na tu pratyAvartanAdi, tatazcaitatkathaM zraddheyaM ? yaduta bhAvamaGgalaM amaGgalena nopahanyata - ityAdi / ___ atra samAdhAnantvidaM - bhAvamaGgalaM dravyAmaGgalena nopahanyate, prabalena bhAvAmaGgalena tUpahanyata eveti na kazcid doSa iti / nanu apazakunaM dravyAmaGgalameva, na tu bhAvAmaGgalaM, tenaiva ca bhAvamaGgalamatropahanyate, tatkathametat ? iti cet na, prakRtamapazakunaM na dravyAmaGgalamapi tu maGgalameveti / nanu kimidamazrutapUrvaM bhavatA zrAvyate ? 'apazakunaM maGgalaM' iti tu mUryo'pi na zraddadhAti, bhavAstu matimAnapi kimidamasaJjasaM pralapasIti cet mugdho'si, na jAnAsi zAstrarahasyam / sakarNo bhUtvA zruNu tAvatkarNAmRtAyamAnaM zAstrarahasyam / / __rAjA rAjabhavanarakSaNAya sainikAnsthApayati, te ca sainikAH rAjabhavane caurAdyAgamanaM rAjAnaM nivedayanti, kiM rAjA tAn sainikAn azobhanAn manyate ? yaduta "rAtrau yuSmAbhiH caurAdyAgamananivedanAya mannidrAvighnaM kRtaM, azobhanA yUyamiti / kiM vA tAn zobhanAn manyate ? yaduta "mannivedanena rAjabhavanaM saMrakSitaM bhavadbhiH, dhanyavAdo'stu bhavatAmiti / sainikA hi na caurAdIni vighnAni utpAdayanti, parantu utpadyamAnAni vighnAni jJApayanti / ata eva te zobhanA eva / evaM apazakunaM udayamAgacchad pApakarmAtmakaM vighnaM jJApayati, na tu svayaM tadutpAdayatIti apazakunaM sainikavanmaGgalameveti spaSTameveti / yathA hi caurAdivighnAbhAve sainikA na rAjAnaM kimapi nivedayanti, evameva llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 20
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7070770770707070770777 sssss tathAvidhapApakarmAbhAve tvapazakunaM na kimapi nivedayati, tatazca 'apazakunaM amaGgalaM, tena ca bhAvamaGgalamupahanyata' iti vacanaM niryuktikameveti / nanu yadi tatra bhAvamaGgalaM nopahataM, tarhi pratyAvartanaM kimarthamiti cet prabalena bhAvAmaGgalenopahatatvAditi jAnIhi / nanu kiM tatra bhAvAmaGgalamiti cet udayamAgacchatprabalaM tathAvidhaM pApakarmaiveti / nanu pApakarma tu dravyabhUtatvAd dravyAmaGgalaM, na tu bhAvAmaGgalamiti cet satyam, tathA'pi bhAvAmaGgalajanyatvAt kArye kAraNopacArAttasya bhAvAmaGgalatvamapi aviruddhamiti / ayaM bhAvaH, tatpApakarma jIvena prAkkAle yenAzubhAdhyavasAyena nibaddhaM, sa evAzubhAdhyavasAyo bhAvAmaGgalaM tacca bhAvAmaGgalaM prastutabhAvamaGgalAtprabalamiti bhavati tena prastutabhAvamaGgalopaghAta iti / apazakunasya maGgalatvaM tu durnimittopanipAtastu tajjJApako'dRSTa-vazAdevopatiSThate puNyavata evAniSTajJAnenAniSTapravRttipratirodhasambhavAditi sAmAcArIprakaraNapAThAdeva siddhamiti / OM sss se me in the conte (5) samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyayo bhavatIti / (o.ni. 1-2 ) cododcodeoscootosbooooooooooooooootosbos Body Bodo Bos Postobodeos candra. ye dve kriye pUrvAparakAlabhAvinyau, yayozca kriyayoH kartA eka eva, tayoH kriyayoH madhye pUrvakAlInakriyAyAM ktvA pratyayo bhavati / tatha 'caitraH gRhaM gatvA bhunakti' ityatra gamanaM bhojanaM ca iti dve kriye bhavataH / tatra gamanakriyA pUrvakAlabhAvinI, bhojanakriyA'parakAlabhAvinI, dvayozca kartA caitra eka eva, ato'tra pUrvakAlabhAvinyAM gamanakriyAyAM ktvApratyayo bhavatIti / 2070970792 siddhAnta rahasya binduH anena tvApratyayaniyamenaikAntanityavAdasyaikAntAnityavAdasya ca nirAsaH kRto bhavati tathAhi yeSAM mate AtmA ekAntena nitya:, teSAM mate AtmA sadaiva ekasvarupa eva bhavati, na tu pUrvakAle'nyAdRzo'parakAle cAnyAdRzaH, tatazca yadi caitrAtmA pUrvakAle gamanakriyApariNataH, tataH sa aparakAle'pi gamanakriyApariNata eva bhavati, na tu vyapagatagamanakriyApariNAmaH aGgIkRtabhojanakriyApariNAmazca, ekAntanityatvavirodhAt / tasmAt teSAM mate Atmani pUrvAparakAlabhAvibhinnakriyAkartRtvamasaGgatamiti ktvApratyayo'pi durghaTa eveti / 21 9
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll yeSAM mate AtmA ekAntenAnityaH, teSAM mate gamanakriyAkAlIna AtmA anantarakSaNe vinaSTa eveti anantarakSaNe anya eva kazcidAtmA, tatazca bhojanakriyAkartA AtmA gamanakriyAkartRsakAzAdbhinna eveti dvayoH kriyayoH kartA eko na bhavatIti atrApi ktvApratyayo durghaTaH / tasmAt kathaMcinnityAnitya evAtmani ktvApratyayo ghaTata iti zobhano'yaM niSkaNTaka: syAdvAdamArga iti / aahN maarrrrmunn (6) arhatproktaM gaNadharadRbdhaM pratyekabuddhadRbdhaM ca / sthaviragrathitaM ca tathA pramANabhUtaM tridhA sUtraM // (o.ni. 1-2) opi keylion dod ko sirohi koitoriod deodor dot dotkomikodio dikodioideodos candra. gaNadharagrathitaM pratyekabuddhagrathitaM caturdazapUrvadharadazapUrvadharagrathitaM cetyevaM trividhaM sUtraM pramANaM bhavati / etacca trividhamapi sUtraM arthato arhatproktameva bhavati, na kadAcidapi tadvisadRzamiti arhatproktamiti vizeSaNaM na vyavacchedakamapi tu svarupAvabodhakaM / na hi gaNadharAdigrathitaM tridhA sUtraM arhatproktaM anarhatproktaJceti dvividhaM bhavati, yena anarhatproktavyavacchedakamidaM vizeSaNaM syAt / athavA hetugarbhitamidaM vizeSaNam / tathAhi gaNadharAdidRbdhaM sUtraM pramANabhUtaM arthato'rhatproktatvAt ityevamanumAnamatrohyam / nanu tarhi haribhadrasUriprabhRtibhirdRbdhAni prakaraNAni pramANabhUtAni na vA ? iti cet yadi hi tAni pratipAditatrividhasUtrAnusArINi, tarhi teSAmapyarthato'rhatproktatvAtpramANabhUtatvamakSatameva, anyathA tu neti / ___ nanu tAni prakaraNAni pratipAditatrividhasUtrAnusArINi na veti kathaM jJAyate ? iti cet bahugItArthasaMvignaparigRhItatvahetuneti / niyuktibhASyacUrNivRttayazca sUtrasyArthabhUtA boddhavyAH, kutracittA api sUtratvena vyavahIyante, tadapi upacArAdaduSTameva / N llllllllllllllllllllllllllll 22 siddhAnta rahasya binduH
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll urrppaayirikkuN vivaahN (7) caturdazapUrviNo dazapUrviNazca niyamenaiva samyagdRSTayaH / (o.ni. 1-2) trppttum meel pttum paal kkum meel irkkmum tiruppttum meel meel pooy pttuttirm pool pttum ittum tirumppm tirrppeennn __candra. nanu kiJcidunadazapUrvajJAne'pi mithyAtvasambhavaH, sampUrNadazapUrvajJAne tu niyamAtsamyagdarzanameveti atra kA yuktiriti cet acintyo'yaM ko'pi zrutamahimA iti kalpyate / yuktyantarANAM tvajJAtatvAt na kathayituM zakyate'smAbhiriti / atra samyagdarzanaM zuddhanizcayanayAbhimataM SaSThaguNasthAnasambhavi grAhyam, na tu caturthaguNasthAna-sambhavi azuddhanizcayanayAbhimataM, sampUrNa dazapUrvadharANAM niyamAccAritritvAditi bodhyam / pnnyppilllliyilettuttulllliyittttullllti (8) nAvazyamAcAryopAdhyAyairbhinnairbhavitavyam, api tu kvacidasAveva sUtraM ziSyebhyaH prayacchatyasAveva cArtham / (o.ni. 1-2) aniiosososofirosofiaojitosindianhinosofindinsionshopkodinsis candra. atreyamutsargato gacchavyavasthA / yatra gacche AcArya upAdhyAyaH pravartakaH sthaviro gaNAvacchedakazceti paJca guNAkarA na bhavanti, tatra saMyamArthinAM vAso na kalpate / tatra ye sUtrArthatadubhayeSu upayuktAH, jJAnadarzanacAritravantaH, gacchacintAvipramuktAH zubhalakSaNopetAzca, te AcAryA bhavanti / nacAcAryANAM gaNarAjatvAt kathaM gaNacintAvipramuktatvamiti zaGkanIyam / gaNAvacchedakaprabhRtInAM gaNacintAyAH samarpitatvAt, mantryAdiSu nikSiptarAjyabhArarAjavat / te cAcAryA arthameva bhASante, na sUtraM / nanu kimarthaM AcAryAH sUtraM na dadatIti cet tatremAni kAraNAni (1) arthacintanAtmake dhyAne ekAgratArthaM te sUtraM na dadati, yataH sUtrasyApi dAne bahusamayazarIrasAmarthyavyayAt sA na syAt (2) ekAgratAyAM ca satyAM sUkSmArthaparisphuraNAdarthasya vRddhiH syAt / vlaivoolaioovlaiooooooooooojai siddhAnta rahasya binduH 23
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll (3) arthamAtradAne tIrthakarAnusaraNaM syAt, yataste tIrthakarAH kevalamarthaM bhASante, gaNatapti ca na kurvanti, evamAcAryA api tathaiva kurvANAH tIrthakarAnukAriNo bhavanti / ___ (4) yasyAM sUtravAcanAyAM adhastanapadavartino'pi upAdhyAyAdayo'dhikAriNaH, tasyA AcAryeNa dAne kriyamANe tu AcAryasya lAghavaM syAt, itthaM ca adhastanapadavartyadhikRtakAryAkaraNe teSAM loke rAjJa iva mahatI gurutA syAt, tathA ca pravacanaprabhAvanA / / (5) jinAjJAyAM sthairyaM kRtaM bhavati, yato hIyaM tIrthakRtAmAjJA yaduta "AcAryeNa anantaroktaprakAreNa madanukAriNA bhavitavyam" iti / tata etatkAraNakalApAdAcAryAH sUtraM na dadati / kiJca tairapi munipadAdyavasthAyAmaneke sAdhavaH sUtramadhyApitA eveti taiH RNamokSaH kRta evetyadhunA sUtrAdAne'pi na kAcitkSatisteSAmiti / ye sUtrArthatadubhayavidaH ratnatrayyAM upayuktAH ziSyaniSpAdakAzca, te tAdRzA upAdhyAyA bhavanti / te hi sUtraM dadati / nanu teSAM sUtradAne ko lAbha iti cet upAdhyAyAH ziSyebhyaH sUtravAcanAM pracchantaH svayamarthamapi paribhAvayanti, tatazca sUtre'rthe ca teSAM sthiratvamupajAyate / tathA'nyasya sUtravAcanAdAne sUtraprAptilakSaNasya RNasya mokSaH kRto bhavati / tathA AcAryapadaprAptau na kimapi vighnaM bhavati, sUtrArthobhayAnAmAtmasAdbhUtatvAt (AyatyAM AcAryapadaprAptau satyAM sUtrAdAne'pi sUtrapAThe na kimapi vighnaM syAt svanAmavattasyAtmasAdbhUtatvAdityAzayaH) / tathA dRDhAbhyAsAt sUtrasya punarAvartanaM AyatyAM sukaraM syAditi / tathA anyagacchIyAH sAdhavaH sUtragrahaNArthaM gacchAntarAdatrAgatyopAdhyAyaM nizrayanti, tatazca teSAM sUtradAnenopAdhyAyA anugrAhakA bhavanti / tathA sUtravAcanAdAnamagnasyopAdhyAyasya prAyazcittApAdakasya tathAvidhakaSAyodayasyAbhAvAt mohajayaH kRto bhavati / itthaM ca prabhUtalAbhasambhavAt sUtraM vAcayedupAdhyAyaH / ye taponiyamavinayaguNanidhayaH, sAdhUnAM jJAnadarzanacAritreSu pravartakAH, ziSyANAM saMgrahe saMgRhItAnAM copakArakaraNe kuzalAH, te etAdRzAH pravartakA bhavanti / teSAM ca kAryamidaM yaduta gacche yaH sAdhuH yasmin saMyame tapasi anyasminvA yoge yogyo bhavati, taM tatra te pravartayanti yazca yasminnasamarthaH, taM tasmAtte nivartayanti / ye saMvignAH mArdavikAH priyadharmAH ratnatrayyAM parihAni kurvantaM taM taM sAdhuM smArayanto bhavanti, te tAdRzAH sthavirA bhavanti / te hi pravartakavyApAriteSu jJAnasaMyamavaiyAvRtyAdiSvartheSu madhye yaH sAdhuH samartho'pi yatra sIdati, taM tatra praNodanAt sthirIkurvantIti / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 24
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 999999999999999 ye gacchakAryakaraNAbhyupagamaM zIghraM tasya kAryasya niSpAdanaM, kSetrapratyupekSaNAM upadhyutpAdanaM ca aviSAdaM kurvanti, sUtrArthatadubhayavidazca bhavanti, te etAdRzA gaNAvacchedakA bhavanti / ete ca paJcApi gItArthAH saMvignAH gacchAdhArabhUtAzca bhavanti / parantvayamutsagamArgaH / yadA tu gacche kAraNavazAdupAdhyAyA na bhavanti, tadA AcArya eva sUtramarthaM ca dadAti / yadi vA AcAryAbhAve upAdhyAya eva sUtramarthaM ca dadAti / AcAryAdipaJcakasvarUpaM ca vyavahArasUtraprathamoddezakatrayastriMzattamasUtragataniryuktiprabhRtikamanusRtya asmAbhiH kRtamiti bodhyam / yadyapi yatra nagare nRpasya mantriNaH senAnAyakasya purohitasya vA'nyatarasyA'pyabhAvaH, tatra lokAnAM vastuM na yogyam, tattadApattivazataH prabhUtahAnisambhavAt / evaM yatra gacche prakRtAnAM paJcAnAM madhye'nyatarasyApyabhAvaH, tatra suvihitAnAM mokSArthinAM vastuM na yuktam, ihalokaparalokApAyasambhavAt / tathA'pi kAlAdivaiSamyAt apavAdatastatrApi vastavyameva, paraM tatra paJcAnAM madhyAdanyatamasyApi saMvignagItArthasya vidyamAnatA yadi bhavet, tarhi atIva zobhanamiti na vismartavyam / sarvathA saMvignagItArthavirahite gacche tu mokSamArgArAdhanaM prAyo'sambhavyeva, pratyuta tadvirAdhanAsambhavAdanantasaMsAro'pi nAsulabhaH / taduktamupadezamAlAyAM jaM jayaI agIttho, jaM ca agIyatthanissio jayai / vaTTAvei ya gacchaM anaMtasaMsArio hoi / iti / sAmpratakAle saMvignagItArthAjJayA yeSAmagItArthAnAM svatantravihAro dRzyate, teSAM tatspardhakapatezca na uktazlokagatadoSA mantavyAH / OMTa mhaa (9) navi kiMci vi paDisiddhaM nANunnAyaM ca jiNavariMdehiM / muttuM mehuNabhAvaM na viNA taM rAgadosehiM / (o.ni. bhA. 2 ) 00000000000ooooooooooooooooo candra. utsargamArgapratipAdanaparAyaNeSu hi grantheSu utsargato hiMsAmRSAcauryAdikaM pratiSiddhaM, tapovaiyAvRtyasvAdhyAyAdikaM cAnujJAtam / kintu apavAdapratipAdakeSu tu grantheSu utsargataH 2058 07070701 25 207 siddhAnta rahasya binduH unn
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll pratiSiddhamapi sarvaM apavAdato'nujJAtam / utsargato'nujJAtamapi sarvaM apavAdataH pratiSiddhaM / tatazca jinavarendraiH kiJcidapi anuSThAnaM ekAntato na pratiSiddhaM, kiJcidapi ca anuSThAnaM ekAntato nAnujJAtamiti siddhaM / parantu pratiSiddheSu madhye maithunaM tu ekAntata eva pratiSiddhaM / yatastad rAgadveSAbhyAM vinA na bhavatIti / tadayamatra paramArthaH jinazAsane aprazastau rAgadveSau ekAntataH pratiSiddhau, na kA'pi bAhyakriyA ekAntataH pratiSiddhA'nujJAtA vA / ata eva yasyAM bAhyakriyAyAM aprazastau rAgadveSau na bhavataH, sA'zubhA'pi na pratiSiddhA, yasyAM ca bAhyakriyAyAM aprazastau rAgadveSau bhavataH, sA zubhA'pi nAnujJAteti / tatazca nizcayanayato bAhyakriyArUpaM maithunamapi sAkSAnna pratiSiddhaM, parantu yatastatra aprazastarAgo'vazyaMbhAvI, sa ca sarvathA pratiSiddhaH, tataH sarvathApratiSiddharAgAvinAbhAvitvAdeva maithunaM sarvathA pratiSiddhaM bhavati / ata eva cAprazastarAgadveSavinAbhAvinI svarUpato duSTA'pi praNItarasAdibhakSaNAdikA bAhyakriyA kAraNApAte dvitIyapadenA''caryate'pi / __ atra sarvathA pratiSiddhatvaM rAgasya dveSasya cAprazastasya bodhyam, na tu prazastasyApi, tasya kathaMcidanumatatvAt / nanvevaM maithunaM vinA sarvatrApavAdo'stIti siddhaM / tacca na yuktaM mahAnizIthagranthavirodhAt / tathAhi - goyamA ! ussaggAvavAehiM ceva pavayaNaM ThiyaM, aNegaMtaM ca pannavijjai, No NaM egaMtaM / NavaraM AukkAyaparibhogaM teukAyasamAraMbhaM mehuNAsevaNaM ca, ete tao ThANaMtare egaMteNaM Nicchayao u bADhaM u savvahA savvapayArehiM NaM AyahiyaTThINaM nisiddhamiti / - iti mahAnizIthasUtre sAvadhAcAryAdhikAre bhagavanmahAvIravadanakamalanirgataM vacanam / tadarthazcAyaM - he gautama ! jinapravacanaM utsargApavAdAbhyAmeva sthitam, anekAntazcAtra prajJApyate, naikAntaH, navaraM apkAyaparibhogaH tejaHkAyasamArambho maithunAsevanaM ceti trINi sthAnAntarANi ekAntena nizcayato bADhaM sarvathA sarvaprakAraiH AtmahitArthinAM niSiddhAnIti - ___ atra hi na kevalaM maithunasevane, api tu apkAyaparibhoge tejaHkAyasamArambhe'pi ca apavAdaH pratiSiddhaH, tatazca maithunaM vinA sarvatrApavAdo'stIti yatprasiddhaM, tanmahAnizIthavacanavirodhi iti cet satyaM, atra samAdhAnaM gaveSaNIyam, yena virodhaparihAraH syAt / na ca kiM llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll samAdhAnagaveSaNaklezena ? mahAnizIthasyaiva prAmANyamaGgIkRtyaitatritayasyAnapavAdatvaM svIkaraNIyamiti vAcyam / ekavacanamaGgIkRtya vacanAntaraparityAgasya laukikanItitvAt, sakalavacanasAGgatyApAdanasyaiva lokottaranItitvAt ca / taduktaM mahopAdhyAyaH gurjarabhASAnibaddha stavane "vayana jamIna 7i3, bI20 se donala, sasavayana nijaThAme joDe e lokottaranIti." samAdhAnaM tvidamAbhAti asmAkaM - gArhasthye maithunasevanApkAyaparibhogatejaHkAyasamArambhAstAvadavazyaMbhAvinaH, tAn vinA prAyo gArhasthyAsambhavAt / tatazca gArhasthyena sahAtyantaM sambaddhatvAdetatritayasya zrAmaNye'tyantaniSedhajJApanArthamevA-napavAdatvamuktam / etattrayAnyatarasyApi sevane gArhasthyasadRzatvamanapAyamityabhipretya tadatyantaniSedhAyAnapavAdatvamuktamityAzayaH / anyathA hi tathAkAraNApAte nadyuttaraNAdikamavizodhikoTikadoSaduSTAhArAdikaJca yadapavAdato granthAntare'nujJAtam, tad virudhyeta / na kevalame tatsvamanISikAprakalpitam, gacchAcAravRttau , api etanmahAnizIthapAThapradarzanapUrvakaM tathaiva pratyuttaradAnAt / tathA ca tatpAThaH - yaccAyamartho'tra granthena darzitaH, tat etasya sUtrasya zrImahAnizIthAdibhya uddhRtatvAdinA mahAnizIthavat prAya utsargotsargAdividheH pradarzakatvAditi vRddhAH / atra hi maithunamAzrityoktam, etadeva ca apkAyAdiSvapi sutarAM sambhavatyeveti / . tasmAnmaithunaM vinA sarvatrAcAre'pavAdaH sambhavatIti dRDhaM nizceyam / ganganagacasite girasapgarpipgirapiecgsirag aagopalgapps designing (10) vaiyAvRtyavinayayoryathA svaparopakArakatvAtprAdhAnyaM, naivamanazanAdInAM tapobhedAnAmiti / (o.ni.bhA.2) khMaakhMkhMkhMkhMnii khMkhMkhMnyMkhMkhMkhMkhMkhMnyMkhMnyMkhMkhMkhMhM candra. vaiyAvRttyaM hi mAnakaSAyahAnyApAdanAt parizramasAdhyavikAravijayasampAdanAt svAdhyAyAdizaktipAcakazaktyAdhAnAt anyasmAdapi ca tattadanubhavasiddhakAraNAtsvopakArakaM tAvad bhavatyeva / tathA glAnAnAM glAnyApAkaraNenArtadhyAnAdinivAraNAt, bAlavRddhAnAM samAdhisampAdanAt, prAghUrNakAnAM zramavyayena prasannatAdhAnAt "aho paramakAruNikAH ovaivvvlvvvvsslailailailailai siddhAnta rahasya binduH 27
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ssssssssss. sssss nirvyAjabandhavaH azaraNazaraNIbhUtA ete vaiyAvRttyakAriNaH, sarvathA khalu dhanyAtidhanyaM jinazAsanaM, yatraite mahAtmAno vidyante" iti lokamadhye bodhibIjavapanenAnekeSAM pretya jinadharmaprApaNAtparopakArakamapi bhavatIti / vinayazca paramapadAkarSa kanirmalabo dhaikakAraNapravacanagrahaNapAtratAsampAdanAt, mAnakaSAyApakarSAdhAnAt jinazAsanamUlatvena svakartRNAM jinazAsanapravezakatvAt, anyasmAdapi ca tattadanubhavasiddha-kAraNAtsvopakArakaM bhavatyeva / tathA ratnAdhikAnAM santoSakatvAt, vinayadarzakAnAM vinayakaraNaprotsAhakatvAt, avinayinAM svadoSadarzanasampAdakatvAt, jinazAsanaprabhAvanAnimittatvAcca paropakArakazca bhavatIti / yadyapyanyAni api tapAMsi svaparopakArakANi kathaMcid bhavanti, tathA'pi yathA'nayoH sva-paropakArakatvaM, na tathA'nyeSAmiti tayoH prAdhAnyaM nirbAdhameveti / nanvevaM vinayavaiyAvRttyayoH prAdhAnye'GgIkriyamANe "navi atthi navi ya hoi sajjhAyasamaM tavokammaM" iti svAdhyAyatapasaH sarvata utkRSTatApratipAdakasyA-gamavacanasya kA gatiriti cet svamAtropakArakatve svAdhyAyasyotkRSTatvaM, svaparo bhayopakArakatve tu vinayavaiyAvRtyayorutkRSTatvamityeSA gatiriti gRhANa / ayaM bhAvaH svAdhyAyasya svopakArakatvaM sahasramUlyaM, vinayavaiyAvRttyayoH svopakArakatvaM navazatamUlyaM, tatazca svamAtropakArakatvacintAyAM svAdhyAyasyaiva prAdhAnyaM / parantu svAdhyAyasya paropakArakatvaM navazatamUlyaM vinayavaiyAvRtyayostu paropakArakatvaM sahasradvayamUlyaM / tatazca svaparo bhayopakArakatvacintAyAM tu svAdhyAyasya ekonaviMzatizatamUlyatvAdanutkRSTatvaM, vinayavaiyAvRtyayozca ekonatriMzacchatamUlyatvA-dutkRSTatvamiti / etacca sthUlavyavahAramAzritya dRSTAntamAtrato nirupitam / anyathA tu prativyakti vizeSo'pi sambhavatyeveti / atha vA yathA grAmAntaraM gantukAmasya turaga eva pradhAnaH, na tu prAsAdaH, kintu vizrAmaM kartukAmasya prAsAda eva, na tu turagaH, phalalAbhastu yathAyogamubhayatrApi / evaM glAnatvAdidazAyAM vaiyAvRttyAdikaM pradhAnaM, anyadA tu svAdhyAyaH, phalalAbhastu yathAyogamubhayatrApIti / 777077070707070 28 77707070 ssssss siddhAnta rahasya binduH
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0707077777777777707070707707077070707070707 (11) iha dvirUpaH krodhaH udayagata udIraNAvalikAgatazca, tatrodayagatanigrahaH krodhanigrahaH evaM mAnAdiSvapi vAcyaM yastu udIraNAvalikAprAptastasyodaya eva na karttavya kSAntyAdibhirhetubhiriti / (o.ni. bhA. 2 ) > poejMniijiiniijiijii (SpellspSy5p5epesos@psloops 5 candra. nanu yaH krodha udayagataH, tasya nigrahaH kartuM kathaM zakyate iti cet udayagataH krodho nAma manasi krodhaH samutpannaH, sa ca vacanakAyayoH saMkrAman nivAraNIya ityeSa udayagatakrodhasya nigrahaH / yastu krodhaH udIraNAvalikAyAM praviSTaH, sa udayAbhimukho'pi san nodayamAgataH, ataH kSamAdihetubhiH yathA tasya vipAkodaya eva na bhavet tathA kartuM zakyate iti / etacca karmaprakRtiprabhRtigranthavidAM supratItamiti saMkSepaH / mhaa utt (12) mUlaguNasadbhAve karaNatvamasya, nAnyatheti / (o.ni. bhA. 3 ) Doooooooooooooooooooooooooood candra. zarkarA'bhAve miSTAnnatvasya prajA'bhAve rAjatvasya, akSarA'bhAve pustakatvasya coktiriva mUlaguNAbhAve karaNatvasyoktirna tAtvikI, svakAryAkaraNAt atisthUlavyavahAramAtrasyApAramArthikatvAt / nanu kiM nAma mUlaguNatvaM kiM ca karaNatvaM uttaraguNatvAtmakamiti spaSTIkriyatAm iti cet paJcamahAvratAdayo mUlaguNA: piMDavizodhyAdayazcottaraguNA iti spaSTameva, kiM tatra spaSTIkarttavyam ? nanu 'ke mUlaguNAH' iti na vayaM pRcchAmaH, kintu mUlaguNasya lakSaNaM kiM ? uttaraguNasya ca lakSaNaM kiM ? iti jijJAsAmahe iti cet kimatra jijJAsAyAM kAraNamityeva tAvatpRcchAmaH / nanu idaM kAraNam I piNDavizodhirAdhAkarmikAdityAgarUpA prathame mahAvrate'hiMsArUpe'ntarbhavatIti tatra mUlaguNatvameva saGghaTate, nottaraguNatvam / evaM samitiprabhRtiSvapi vAcyam / tatazca mUlottaraguNayorna tAtvikaM bhedaM pazyAmo vinA nAmabhedAt / tatazca 1772707 7770970707 707 siddhAnta rahasya binduH 29
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll bhavatIyaM jijJAsA 'kiM lakSaNaM mUlottaraguNayoH ?, yena tayovivekaH kartuM zakyate iti cet satyaM, atra bahavo'bhiprAyAH zrUyante / tathAhi sAkSAt hiMsAdyakaraNaM mUlaguNaH, sAkSAttatkaraNaM mUlaguNabhaGgaH, hiMsAyA akArApaNamananumodanaM ca uttaraguNaH, hiMsAyAH kArApaNamanumodanaJcottaraguNabhaGgaH / evaM tAvadeko'bhiprAyaH / yena doSasevanena mUlaprAyazcitaM bhavati, sa mUlaguNabhaGgaH, yena ca chedaparyantameva prAyazcittaM bhavati sa uttaraguNabhaGgaH / tatazcAnekaza AdhAkarmAdibhakSaNe'pi mUlaprAyazcittapratipAdanAt yatsaGkhyAke AdhArmikabhakSaNe mUlaprAyazcittaM, tatsaMkhyAkaM AdhAkamikabhakSaNamapi mUlaguNabhaGga eva / sakRtkITikAdivadhe ca mUlaprAyazcittA-pratipAdanAt sAkSAtkITikAdivadho'pi uttaraguNabhaGga eva / yadA tu tatrA'pi mUlaprAyazcittaM bhavet, tadA so'pi doSaH mUlaguNabhaGga evetyevaM bhaGgAnusAreNa bhaGgaviSayANAM mUlottaraguNatvaM samavaseyamiti / eSa dvitIyo'bhiprAyaH / _ 'enaM jIvaM mArayAmi' iti jIvaghAtabuddhyA hiMsAkaraNakArApaNAdi mUlaguNabhaGgaH, jIvaghAtAdhyavasAyAbhAve'pi AhArasaMjJAdiparavazatayA hiMsAkaraNakArApaNAdi uttaraguNabhaGgaH / ata evAdhAkarmaNi jIvaghAtasadbhAve'pi AhArasaMjJAparavazakRtatvA-devottaraguNatvaM, na tu mUlaguNatvamiti / eSa tRtIyo'bhiprAyaH / nanu kimatra tattvaM, ko'bhiprAya: samyagiti na vivekaH kartuM pAryate iti cet prathamo'bhiprAyastAvanmithyeti asmadabhiprAyaH / tathAhi hiMsAdikaraNakArApaNAnumodanAni trINyapi mUlaguNabhaGgatvena vyavahArAdau spaSTameva pratipAditAnIti hiMsAdikaraNameva mUlaguNabhaGgaH, na kArApaNAnumodane iti prathamo'bhiprAyo zAstrabAdhitatvAdupekSaNIyaH / / tRtIyo'pyabhiprAyo niyuktikaH, yato hi AhArasaMjJAparavazakRtatvAdAdhAkarmaNa uttaraguNabhaGgatve tu maithunasaMjJAparavazakRtatvAnmaithunasyApi uttaraguNatvamApadyeta, na ca maithunasaMjJAparavazakRtasya maithunasya hiMsAtmaka mUlaguNabhaGgatvAbhAve'pi abrahmAtmakamUlaguNabhaGgatvAnapAyAdeva mUlaguNabhaGgatvamiti vAcyam evaM sati AhArasaMjJAparavazakRtasyAdhAkarmaNo 3'pi hiMsAtmakamUlaguNabhaGgatvAbhAve'pi mUrchArUpaparigrahAtmakamUlaguNabhaGgatvAnapAyAdeva mUlaguNabhaGgatvamityasyApi suvacatvAt / tatazca dvitIyo'bhiprAyaH kathaJcitsaMghaTata iti / tathA ca tatpAThaH mUlaguNAsevane'pi pulAkAdInAmevaM caraNaM sUtrAjJAM parigRhya svabhAvasiddhaM jJeyaM, tAdRgdazAyAmapi teSAM cAritrapAtapratibandhakasaMyamasthAnasattvAt / kvacidevaM anyathAbhAvadarzane'pi mUlaguNabhaGge cAritrabhaGganiyamasya sArvatrikasyAvirodhAt llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 30
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll parAbhiyogAdinA vA mUlaguNabhaGge'pi teSAM cAritrAkSatiH..... iti / (gu.ta.vi.) - atra gurutattvavinizcayapAThe mUlaguNabhaGge'pi cAritrAbhaGgaH pulAkAdau yadyapi pratipAditaH, tathA'pi 'sa kutracideva bhavati, niyamastu ayameva yaduta mUlaguNabhaGge cAritrabhaGgo bhavatyeva' ityapi tatraiva pratipAditam / tatazca 'yaddoSAsevane mUlaprAyazcittaM, taddoSAsevanaM mUlaguNabhaGga' iti dvitIyo'bhiprAyaH samyagAbhAti iti dik / tattvaM punarbahuzrutA vidanti / goeggzgentu jogges so go egg goru kutukutu kutukuttrugntu (13) AkSepaNyAdidharmakathA''kSiptAH santo bhavyaprANina-zcAritramavApnuvanti / (o.ni. bhA.7) trpleekml koolleegeesaysage Srrm room poonnnrroo rreerroorroom candra. AkSepaNI, vikSepaNI, saMvejanI, nirvedanI cetyevaM caturvidhAH kathAH dharmaprApakatvAd dharmakathAH, tAbhizca kathAbhiH zrotAro vaktAraM prati AkRSyante, tatazca tadbahumAnabhAvaplAvitamanasaH kramazaH dharmakathAnusAreNa cAritramArge ratimanto bhUtvA cAritram svIkurvantItyavazyaM saMvignagItArthena AkSepaNyAdidharmakathAyAM yathAbhavyaM yatnaH karttavyaH / kathAcatuSkasvarupaM tu dazavaikAlika-tRtIyAdhyayananiyuktivRttiprabhRteH samyagavaseyam / __ bhavyaprANino'pyatra caramAvartavartina apunarbandhakAdibhAvabhAjo grAhyAH, itareSAM bhavyatve'pi mokSamArgAnusaraNAnukUlasvabhAvAbhAvAt zubhabhAvena cAritraprAptyabhAvAditi / 2 ttuuttttupittittngnglluttprmprkllutt cckkutttti. (14) zobhanatithinakSatramuhUrtayogAdau pravrajyApradAnaM karttavyam / (o.ni. bhA.7) tml meel naam taam amutaa meel kaal meel teettit trum pttum trum tiruppmum meel taamprm pruttmum taareennn candra. nanu mokSamArgArAdhanArthaM zobhanatithinakSatrAdIni kimarthaM samAdaraNIyAni ? tairvinA'pi mokSamArgArAdhanasambhavAt, 'sarvAsu munayo dezakAlAvasthAsu kevalaM prAptAH, tanniyamo nAsA' iti adhyAtmasAravacanaprAmANyAt azobhanAsvapi dezAvasthAsu olvaissailu ssaijaivaissailjssaijai siddhAnta rahasya binduH
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll azobhanAsvapi ca kAlAvasthAsu kevalajJAnaprAptau cAritrapariNAmaprApteH sulabhataratvAt / ayaM bhAvaH, yadi hi sarvAsvapi kAlAvasthAsu munayaH kevalaM prAptAH, tarhi azobhanatithyAdiSvapi kevalaM prAptA iti nizcitameva / tatazca yadi hyazobhanatithyAdiSvapi kevalamapi prApyate, tarhi cAritrapradAnArthaM zobhanatithyAdyAgraho nirarthaka iti cet nizcayanayamataviSayametadadhyAtmasAravacanaM na vyavahAramataviSayakavacanaM nirAkartumalaM, svaviSaye ubhayayoH prAmANyasyAkSatatvAt / ayamAzayaH yadyapi azobhanatithyAdiSvapi kevalaprAptirbhavedeva, tathA'pi sA kadAcitkasyacideva / tatsakAzAcchobhanatithyAdiSu kevalaprAptimanto'tiprabhUtA iti prAyovRttyA zobhanatithyAdiSveva kevalAdiprAptisambhavAt prAyobhAvipadArthanirupakena vyavahAranayena kriyamANaH zobhanatithyAdau pravrajyApradAnagraho na nirarthakaH / anyathA hi bhojanAdapi kasyacinmaraNabhAvAt "jIvanArthaM bhojanaM vidheyaM' iti vacanasyApi nirarthakatvApatiH / nanu tahi 'nAstyakAlo dharmasya' ityAdi vacanAnAM kA gatiH ? AlasyAdinA 'ayaM na dharmAnukUlaH kAlaH, tasmAttatkAlAya pratIkSA karttavyA' ityAdi kadAlambanaM gRhItvA dharme'yatatAM protsAhanArthaM nigadyamAnametadvacanaM, na tu azobhanatithyAdiSvapi cAritragrahaNavidhAyakamiti vivekaH / vastutastu azobhanakAlagRhItasya cAritrasya niSphalatAsambhavAccAritrasAphalyArthaM kAlavilambakaraNamapi saphalacAritraprApakatvAdupacArAccAritrAnuSThAnameveti azobhanakAle cAritrAgrahaNamapi cAritragrahaNameveti tadA'pi dharmo'styeveti na kiJcidanupapannam / / kiJca avasarpiNyAM prathamadvitIyatRtIyArakeSu dharmAbhAvaH, caturthe mokSaparyantaphalaprApakadharmasadbhAvaH, paJcame tu cAritrasadbhAve'pi mokSAbhAvaH, sakalatIrthakRtAM rAtrAveva zobhanatithyAdiSveva ca janma, ityevamAdikaM sarvaM kAlasyApi dharma prati kiJcitkaratAjJApakamiti na nizcayanayavacanAvalambanena tadupekSociteti / idamapyatra na vismartavyaM yaduta kAlavat bhAvasyApi dharmaM prati kiJcitkaratvamastyeva, pratyuta bhAvasya dharmaM prati pradhAnakAraNatvAt tamupekSya kAlApekSA tu ajakrayArthaM hastivikrayaNavat mUrkhatAsUciketi / ata eva yathA jIvadayAdisvarupasaMyamapariNAmasya tadanukUlasaMyamAcArasya ca bAdhA na bhavet tathA kAlApekSA samAdaraNIyeti / yadyapyevaM tattvamasti, tathApi utsargApavAdapracuratvA-jjinapravacanasya sarvathA sarvatra saMvignagItArthavacanamanusaraNIyamiti upadezaH / llllllllllllllllllllllllllll 32 siddhAnta rahasya binduH
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll allpopropropropsioplgopsopgopeoppopgopgopgopeopropsopgoogiegory (15) dravyAnuyoge sati darzanazuddhirbhavati, yuktibhiryathA'vasthitArthaparicchedAt, tadatra caraNamapi yuktyanugatameva grahItavyaM, na punarAgamAdeva kevalAditi / (o.ni. bhA.7) khMnyMkhMkhMphiphaakhMkhMkhMkhMkhM khMsuukhMnyMkhMnyMkhMuu khMny`ngnyMkhMnyMnyphuu candra. idamatra tAtparyam / samyaktvaM tAvad dravyabhAvabhedAd dvividhaM, tatra paramArthAparijJAne'pi bhagavadvacanatattvarucirAdyaM samyaktvaM, paramArthaparijJAnaM ca dvitIyam / tatazca yAvad yuktibhiH paramArthaparijJAnaM na bhavati, tAvad dravyasamyaktvaM, yadA tu yuktibhiH paramArthaparijJAnaM bhavati, tadA bhAvasamyaktvam / tatazca yuktibhiH paramArthaparijJAne samyaktvaM nirmalIbhavatIti nizcitam / yuktibhiH paramArthaparijJAnaM ca dravyAnuyogAt eveti yuktamuktaM dravyAnuyoge sati... ityAdi / na caitatsvamanomAtravijRmbhitam / pratimAzatake paJcadazakAvye mahopAdhyAyaiH tathoktatvAt / idamapi ca tatroktaM - aviviktaSaTkAyaparijJAne'pi caraNakaraNatattvaparijJAnapUrvakatatpAlane'pi ca syAdvAdena viviktaSaTakAyaparijJAnaM vinA svasamayaparasamayavivecanaM vinA caughatastadrAgamAtreNa dravyasamyaktvaM sammatau nirNItam - iti / / ___ atra viviktaM = syAdvAdenAnekaprakAratayA vidyamAnam iti sthUlo'rthaH / tathAhi 'SaTakAyA eva santi' iti tu SaTakAyaparijJAnaM na samyak sthAvarakAyastrasakAyazcetyevaMrupeNa kAyadvayasyApi smbhvaat| evaM 'SaTakAyAH santyeva' ityapi na samyak, "SaTakAyAH pratyekamanantavarSAyuSkAH na santi, SaTkAyAH prakaTIbhUtasiddhasvarupA na santi" ityevaM paramANudravyarUpatvena alokakSetragatatvena punaH siddhasvarupaprAkaTyabhAvena copAdhinA SaTkAyasyAsattvasyApi vidyamAnatvAt / ata eva 'ekAntena hi SaTkAyazraddhAne'pi na zuddhatA' iti adhyAtmasAre nigaditam / ___ nanu darzanazuddhyarthaM dravyAnuyoga Avazyaka iti tAvatsatyaM, parantu cAritrArthaM tu dravyAnuyogasya kA''vazyakatA ? yadatra 'cAritramapi yuktyanugatameva grahItavyam' iti udghoSyate iti cet dravyAnuyogaM vinA cAritrasArasya nizcayazuddhasyAsambhavAt 'cAritramapi yuktyanugataM grahItavyam' iti uktamiti jAnIhi / tathA coktaM sanmatitarke kavizreSThaiH siddhasenadivAkarasUribhiH muujaissailussailu ssailaioossaissss siddhAnta rahasya binduH 33
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssss 44 'caraNakaraNapahANA sasamayaparasamayamukkavAvArA: / caraNakaraNassa sAraM nicchayasuddhaM na yANaMti" iti / cAritrapAlanatatparAH svasamayaparasamayaparijJAnaprayatnavikalAH sAdhavaH cAritrasya nizcayazuddhaM sAraM na jAnantIti prakRtagAthAbhAvArthaH / tathA ca dravyAnuyogaM vinA cAritrazuddhyabhAvAt cAritrazuddhyarthaM api dravyAnuyoga Avazyaka eveti / " nanu tathA'pi 'yuktyanugatameva grahItavyam' ityatra evakAra ekAntapratipAdako na yuktaH, yato hi dvividhAH padArthAH jinapravacane prasiddhAH AjJAgrAhyA yuktigrAhyAzca / tatra ye padArthAH kevalaM jinAjJayaiva grAhyA bhavanti, na tatra kAzcid yuktayo vidyante, te padArthA AgamagrAhyAH, ye tu jinAjJayeva yuktyA'pi gRhyante, te AjJAyuktyubhayagrAhyAH padArthA:- 'yuktigrAhyA' iti nigadyante / tatazca yazcAritrAMza: AjJAgrAhyaH, tadaMze cAritram AjJAgrAhyameva, na tu yuktigrAhyamapi, tatazca AjJAgrAhyaM'ze cAritram AjJAgrAhyaM, yuktigrAhyaM'ze cAritram yuktigrAhyamityevaMvidhavivekasadbhAvAt "caraNamapi yuktyanugatameva grahItavyam..." ityevaMrUpeNa evakAragamya Agraho na yujyata iti cet satyaM, yazcAritrAMzaH yuktigrAhyaH tasminnevAMze prakRtavacanasya pravRttatvAnna doSaH / "yuktigrAhye'ze cAritramapi yuktyanugatameva grAhyam" ityeva prakRtavacanasya tAtparyaM mantavyam, tathA ca na kazcid doSaH / 7770777 idamapyatra sUkSmamIkSaNIyaM yuktigrAhye'pyaMze tathAvidhakSayopazamAbhAvena yuktyasphuraNAt tadaMze cAritramAjJAgrAhyameva bhavati, yuktisphuraNe tu pazcAttadeva yuktigrAhyamapItyatra bahu vaktavyam, taccAgre yathAvasaraM vakSyate / 34 7070707 we are she same she le sue in non a nua e disine two sid (16) aparAdhamaryAdayA locanaM darzanamAcAryAderAlocanA ityabhidhIyate / (o.ni. 3 ) ttumkmpttuSSSSSSS 07070707070707 7m candra. yo'parAdho yAvatpramANaH kRtaH, sa aparAdhastAvatpramANa eva guroragre pazcAttApapUrvakaM prakaTanIyaH, na hIno nApyadhika iti / 07070 07070707070707 siddhAnta rahasya binduH
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanu hInAparAdhaprakaTanaM tAvanmAyAmRSAdidoSasambhavAt na karttavyamiti manyAmahe / parantu yAvatpramANo'parAdha AsevitaH, pazcAttApAtirekeNa saMveganirvedAtirekeNa ca tadadhikAparAdhakathane tu guNa eva, kiM tasyApi niSedhaH kriyate ? strIrupadarzana-mAtrAparAdhe'pi strIsparzAparAdhakathanaM saMvegAtizayAd guNakaramevetyevamanyatrA'pyaparAdhe bodhyamiti cet / __na, avivekasya paramApadAM sthAnatvAt, taduktaM jainetaragranthe'pi "sahasA na vidadhIta kriyAmavivekaH paramApadAM padam" iti / kiJca jinapravacane 'pi kRtAparAdhAdadhikAparAdhakathanaM arthAnniSiddhameva / tathA hi "kaDa kaDatti bhAsijjA, akaDe no kaDatti ya" iti uttarAdhyayanavacanam / tatra hi "yatpApaM kRtaM, tatpApaM 'kRtaM mayA' ityevaM guroragre bhASeta ziSyaH, yacca pApaM na kRtaM, tatpApaM 'mayA na kRtametad' ityevaM guroragre bhASeta ziSyaH" iti bhAvArthaH / atra hi "akRte'pi pApe saMvegAtizayAt 'kRtaM mayA pApaM' iti svIkaraNIyam" iti noktam, pratyuta tasya niSedha uktaH, evaMprakAreNa kRte'pi pApe yAvatpramANaM pApaM kRtaM, tAvatpramANAdadhikaM tu pApaM akRtameveti "tatpApaM na mayA kRtaM" ityeva vaktavyaM, na tu saMvegAtizayAdadhikapApasvIkaraNaM yuktamiti / / nanu tarhi 'aNusamaM svapApaM merusamaM darzanIyaM' ityAdilokoktinAM kaH paramArthaH iti cet merusamAne pApe yAvAnpazcAttApo bhavati, tAvAnpazcAttApo'Nusame'pi pApe kartavyaH iti paramArthaH, yadi vA aNusamaM svapApaM saMvegavairAgyAtha merusamaM svayaM darzanIyameva, na tu guroH pradarzanIyamapi iti paramArthaH / yadyapi kadAcitkutracitkasyacit svAparAdhAdadhikapApasvIkaraNe akRtAparAdhasvIkaraNe ca bhAvavizeSAllAbho'pi bhavet, tathA'pi neyamekapadI sarveSAmanusaraNIyA, rAjamArgasyaivotsargato anusaraNIyatvAt / ata eva bhartRharitanmitrarAjayoH saMnyAsagrahaNAnantaraM darzanotsukaprabhUtajanAgamananivAraNArthaM parasparaM kezAkezikaraNaM na jinamatavidAmAlambanIyam, jinazAsanApabhrAjanArupatvena prabhUtajanAnAM durlabhabodhitvApAdakatvAt, na vA'tithijanabhaktyarthaM nirdhanastriyAH svazIlamUlyadAnena dhAnyAdigrahaNaM jinamatarahasyavetRNAM AlambanIyam atithyabhaktisakAzAtsvazIlabhraMzasyAtigurudoSatvAt, zaktAvasatyAM atithyabhaktervastuto doSatvasyaivAbhAvAcca, na vA cakSuSA savikAraM parastrIdarzanAparAdhAnantaraM pazcAttApabhAvena cakSuSoH maricaprakSepaNaM svAmivivekAnandakRtaM sumatimatAM svIkaraNIyam, kadAcidandhatvasambhavena yAvajjIvaM prabhudarzanAdyabhAvajIvarakSAparipAlanAbhAvAdidoSa-bAhulyabhAvAt / yadyapi mugdhadazAyAM kRte tAdRze'vivekasampanne'nuSThAne doSabahulatvam, tathApi yadi tatra teSAM mArgAnusArI kazcidbhAvo vidyate, tarhi tadanumodanaM tu na duSTam / ata eva muktyarthaM bhRgupAtakAzImaraNAdInAM 2002029999999999990000000X8990000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 35
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll avivekapracuratve'pi sadbhAvAzayalezena ucitajanmAnukUlatvaM adhyAtmasAre nigaditam / taduktaM AdyAnnAjJAnabAhulyAd mokSabAdhakabAdhanam / sadbhAvAzayalezenocitaM janma pare jaguH iti / AdyAt viSayazuddhAdbhagupAtAdirupAdanuSThAnAt / zeSaM spaSTameveti / ___itthaM cAvivekaprayuktamanuSThAnaM karttavyatvena nAlambanIyam, parantu yadi tatra sadbhAvAzayale zo'pi vartate, tarhi tasyo citamanumodanaM karttavyameva, mArgAnusAribhAvasyAnumodanIyatvapratipAdanAditi niSkarSaH / milittttrri pittippiccittttuN prikkinrre primittipprippiccirippiccittttirippill. (17) cakSuSA nirupya yadi tatra sattvasambhavo bhavati, tata uddhAraM karoti sattvAnAM anyAlAbhe sati / sa cApohaH pratilekhanA bhavati / ( o.ni. 4) reentaalmeel kaal kttum paal meel trm pirm cirrppupreem meemprreeppttum meel meel eye episode candra. nanu yadi anyasya vastrAderlAbhastatra bhavati, tarhi kiM tatsattvasaMyuktaM vastrAdikaM parityAjyam ? kiM vA'nyaH ko'pi vidhiratrAstIti cet ___ yadi tatra trasajIvasambhavo bhavati, tatkAlameva ca tadvastraparibhoga AvazyakaH, tadA anyavastrAlAbhe tajjIvoddhAraH karttavyaH, yadi ca tadA'nyavastralAbho bhavati, tadA tena kArya kRtvA'pi prakRtaM vastraM na parityajanIyam, kintu yadA svayameva te trasajIvA vastrAdenirgacchanti, tadA tadvastraM grAhyaM paribhogyaM ceti / yadi ca trasajIvasambhave'pi tatkAlameva tatparibhogAvazyakatA na bhavet, tarhi na trasajIvoddhAraH karttavyaH, parantu svayameva trasajIvanirgamane tavastra dhAraNIyamiti / etacca trasajIvAnAzrityoktam / sthAvarajIvAnAmuddhArastu duHzakaH, tathA'pi tatrAyaM vidhiH samAdaraNIyaH yaduta sacittapRthvIjalAdisthAvarajIvasaMsaktaM vastrAdikaM na paribhogyam, nA'pi tyAjyaM, kintu yadA svayameva te sthAvarajIvA kAlAdivazAd cyavanamApnuyuH tadA tad vastrAdikaM grAhyaM paribhogyaM ca / sthAvarajIvasaMsaktikAla eva tadvastrAdiparibhogAvazyakatAyAM tu anyavastralAbhe sati anyavastrameva paribhogyam, anyavastrAlAbhe'pi anyavastralAbhAyaiva bhRzaM yatanIyam, sthAvarajIvoddhArasya duHzakatvAt, bhRzaM yatnakaraNe'pi yadyanyavastraM nopalabhyeta, tarhi saMsaktavastrasya yAvAnbhAgaH sacittapRthvyAdirupasthAvarajIvasaMsaktaH, tAvAn bhAgaH llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 36
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tadvastrAtsamyakspheTayitvA pazcAt tadvastrasya paribhogaH karttavyaH, samyakspheTanaM nAma sthAvarajIvAnAM yathA sparzAdikaM na bhavet tathA yatanayA spheTanamiti / yadi ca prabhUtabhAgasya sthAvarasaMsaktatvAt tatspheTane vastrasya paribhogyatvameva vighaTeta, tarhi na tatspheTanaM karttavyam, kintu anyavastrAbhAve sati sthAvarajIvAnAM svayaM cyavanabhavanaM yAvatpratIkSA karttavyA / AgADhakAraNavazAttatparibhogasyAvazyakatve tu yathA sthAvarajIvavirAdhanA alpA sambhavet tathA yatanAtaH tatparibhogaH kAryaH, tadanantaraM ca sthAvarajIvAnAM yAvatI virAdhanA tatparibhoge'bhavat, tAvadvirAdhanAyAH gurusakAze AlocanA karaNIyA, prAyazcittaM ca yathAgurudattaM samyagvoDhavyamiti / evaM varSAkAle vastrAdInAM nigodasaMsaktatve sati nirvAtasthAne tAni vastrAdIni vistAraNIyAni, bhAdrapadamAsAnantaraM varSA'bhAvAt kAlAdivazataH te jIvA katiciddinAnantaraM svayameva cyavanamApnuvanti, tathA'pi samyagdinaparimANasyA-jJAyamAnatvAt AzvinazuklacaturdazI yAvat tAni vastrANi na paribhogyAni, tadanantaraM ca AzvinamAsikaravitApAdhikyena jIvAnAM cyavanaM, tatazca vastrasya prakSAlanAnantaraM paribhogyatvaM bhavati, tathApi tadanantaraM gItArthamApRcchya yathAyogaM karttavyamiti / tathA yo'nyavastralAbho'nantaraM pratipAditaH, sa yadi nirdoSo bhavati, tadaivAnantaroktaH vidhirboddhavyaH, yadi ca anyavastralAbhaH krItAbhyAhRtapazcAtkarmasthApanAdiprabhUtadoSaduSTo bhavati, tarhi Ayavyayau vicintya yathA saMyamasphAtirbhavet tathA anyavastraparibhogo jIvasaMsaktavastrAjjIvAnuddhRtya tatparibhogo vA yathAyogaM karttavya iti adhikaM bahuzrutasakAzAdavaseyamiti / pepropologiecepsmetapgapgopclipopropoleoneporn (18) pratilekhanaM pratilekhanA, prati prati AgamAnusAreNa nirUpaNamityarthaH / (o.ni. 4) tml meelmeel tirumpppree krm pttippoom pkkmum candra. idamatra spaSTIkarttavyaM tRtIyAyAM bhASyagAthAyAM vRttau 'akSarAnusAreNa pratinirIkSaNamanuSThAnaM ca yatsA pratilekhanA' iti pratipAditamasti / tatra keciditthaM oolaivai oooooooooooooo ssailj siddhAnta rahasya binduH 37
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll vyAkhyAnti - 'sUtra artha tattva karI saddahu~' ityAdi paJcAzadbolAnusAreNa vastrAdInAM pratinirIkSaNaM parAvatarnAdikamanuSThAnaM ca pratilekhanA' iti akSarA gurjarabhASAnibaddhaprasiddhapaJcAzadbolarupA eva grAhyAH, anyAkSarANAmaprasiddhatvAt - iti / tacca na yuktimad vyAkhyAnamAbhAti, akSarapadasyArthAntaratvAt / tathA hi akSaro nAmAgamaH, 'AgamAnusAreNa pratinirIkSaNaM anuSThAnaM ca pratilekhanA' iti bhAvaH / na caitatsvakapolakalpanAkalpitaM, vRttikRtA'pi agre tathaivoktatvAt / tathA hi tRtIyaniyuktigAthAvRttau - AgamAnusAreNa yA nirupaNA kSetrAdeH sA pratilekhanA - iti nigaditam / tathA'traiva caturthaniyuktigAthAvRttau - prati prati AgamAnusAreNa nirupaNaM sA pratilekhanA - iti nigaditam / tatazca akSarapadamAgamArthakameveti yuktamAbhAti / kiJca tRtIyaniyuktigAthAvRttau kSetrAderapi pratilekhanA pratipAditA, na ca kSetrapiNDAdipratilekhanAyAM paJcAzadboloccAravyavahAro dRzyata iti tatrApi AgamAnusAreNa pratilekhanaiva mantavyeti / tatazca akSarAnusAreNa iti padasya paJcAzadbola-prakAreNetyartho na shobhnH| __idamatrAvadheyam - paJcAzadbolavyavahArasya bahusaMvignagItArthaparamparAcIrNatvAtkarttavyatvaM nAsmAbhiH niSidhyate, pratyuta tadakaraNe prAyazcittApattidhUvaiveti / kevalaM prastutapAThasyArtho'nantaroktasvarupa eva ityevAsmAbhiH prajJApyata iti / iNhrraamaanaaccinitt (19) saMvaccharabArasaeNa hohI asivaMti tai tao Niti / suttatthaM kuvvaMtA aisayamAIhiM nAUNaM / .... sUtrapauruSImarthapauruSIM ca 'kurvantaH' niSpAdayanto'nyadeza-mabhaviSyadazivaM vizvastAH saMkrAmanti / (o.ni.bhA.15) meel meel meel meel meel krm paal reep ree reettaal meel meel trm meempaal meel meel meelmeennn Eod eros candra. 'adyadinAdArabhya dvAdazavarSAnantaraM atra kSetre azivaM bhaviSyati' iti yadi jJAyate, tarhi tasminneva dine tasmAtsthAnAnnirgacchanti, nirgatya ca sUtrapauruSImarthapauruSIM ca kurvantaH niHzaGkitAH santo'bhaviSyadazivaM anyadezaM gacchantIti saMkSepArthaH / / llllllllllllllllllllllllllll 38 siddhAnta rahasya binduH
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll __atra Aha kazcid-dvAdazavarSAnantarabhAvyazivabhItyA'dhunaiva nirgamanamAzcaryakaram, azikAlAdarvAgekAdau mAse'vaziSTe eva vihartavyam, tAvatA kAlenAbhaviSya-dazivadezaprApteH sukaratvAt + iti / tatra "sUtrapauruSIM arthapauruSIM ca niSpAdayanto....'' ityAdi vRttivacanameva samAdhAnagrAhakaM, saMyamaprANasya svAdhyAyasya sUtrArthapauruSIrUpasya hAneratyantamaniSTatvAt, zIghravihAre ca taddhAneravazyaMbhAvitvAt / tatazca vRttivacanenaitad jJApyate yaduta yathA sUtrArthapauruSIdvayasya vyAghAto na bhavet, tathaiva vihAraH karttavyaH, tAdRzazca vihAro na mAsamAtrakAlenAnyadezaparyantaM kartuM pAryate iti dvAdazavarSAdAgeva nirgantavyamiti / nanu mA bhavatu mAsAdAgeva vihAraH, kintu sUtrArthapauruSIrakSaNaM tu ekadvyAdivarSAdAgvihArakaraNe'pi suzakaM, dvAdazavarSAdarvAgvihArabhaNanaM tu na kathamapi jAghaTItIti cet tatki 'vizvastAH' itipadaM na dRSTavAn ? kiM vA tadpadapratipAdyAM saMyamasAmAcArI na jJAtavAn? zRNu tAvattatpadapratipAdyaM rahasyam / navakalpo vihAraH sAdhUnAM sAmAcArI, tatra RtubaddhakAle aSTasthAneSu mAsaM mAsaM yAvannivasanaM aSTau kalpAH, varSAyAntu ekasminneva sthAne caturmAsaM yAvannivasanaM ekaH kalpaH, sarve mIlitvA nava kalpA bhavanti / niSkAraNaM hInAdhikakAlanivasane prAyazcittasya pratipAdanAt vinA kAraNaM na navakalpavihArabhaGgaH kartavyaH / tatra ca RtubaddhakAlIno'yaM vihAraH mAsamAsapramANatvAt mAsakalpa iti vyavahIyate / tathA ca azivakAlAdekAdivarSAdarvAgvihArakaraNe tu pratidinaM vihAraH karttavyaH syAt, anyathA azivakSetrasyAtivistRtasyollaGghanAsambhavAt / tathA ca bhavati mAsakalpasAmAcArIbhaGga iti / nanu mAsakalpasAmAcArIbhaGge ke doSAH ? yena sa neSyate ? iti cet ime doSAH (1) tIrthakarAjJAbhaGgaH (2) pratidinaM vihArakaraNe svAdhyAyahAniH (3) pratidinaM kSetraparivartane saMyamocitakSetrasya pratidinaM asulabhatvAt saMyamapratikUlakSetraprAptI saMyamahAniH (4) pratidinaM vihArAdinA zramAdidoSAH, zramAdidoSAcca aneSaNIyaparibhogasadoSasthaNDilabhUmisevanadivasanidrAparasparavikathAzrAvakaparicayAdayo PORRRRORX9000020299900002999900000000020290000000 siddhAnta rahasya binduH 39
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7070707070780707777777707774 1707070707 bahavo doSAH yathAjIvaM sambhavadutpattikA bhavanti / (5) pratidinaM vihAre pRthvyAdiSaTkAyavirAdhanA yathAsambhavaM bhavantI durnivArA (6) pratidinaM vihAre sati ekakSetre sthiratA'bhAvAt bhadrakazrAddhAdInAM dharmopadezAdinA dhArmikatvakaraNasya duHzakatvam / na hi ekadvitrayAdivyAkhyAnasakAzAt zrotRRNAM samyagdharmaprAptiH tatsthairyaM ca kartuM pAryata iti / evaM dvitryAdidinavihAre'pi yathAsambhavaM doSAnusandhAnaM bhAvanIyam / evamAdidoSasambhavAnmAsakalpavihArabhaGgo neSTaH / nanu evamAdidoSasambhave tu sarvathaiva vihAraH pariharttavyaH, pratidinaM vihAra iva pratimAsaM vihAre'pi prakRtadoSANAmanivAryatvAt iti cet satyam, parantu sthiravAse kSetramamatvagRhimamatvagRhasthAprItisukhazIlatAdharmaprabhAvanAhAnidezAntaravartijIvAnupakArAdInAM mahaddoSANAM sadbhAvAt Ayavyayau samAlocya bahudoSanivAraNArthaM pratimAsaM vihAraM samAdRtya tatrAnivAryatvena sambhavatAM doSANAM svIkAre na kazciddoSaH / tadAha upadezamAlAyAM AyavayaM tulijjA lAhAkaMkhivva vaNio iti / tasmAt sthiravAsaM pratidinAdivihAraM ca dvau api doSabahulatvAt parityajya mAsakalpavihAraH samAdaraNIya iti sthitam / tathA ca mAsakalpAnusAreNa vihAra karaNe sambhavadazivadezollaGghanaM varSAdinA kAlena duHzakamiti dvAdazasaMvatsaragrahaNaM na duSTamiti / syAdetat mAsakalpAnusAreNa vihArakaraNe'pi ekavarSAdinA kAlena azivadezollaGghanaM sambhavatyeva, tathA hi asmatsthAnAd sambhavadazivadezaparyantaM yAvat yAvAn bhAgaH, taM aSTabhAgena vibhajya pratimAsaM ekaM ekaM bhAgaM ullaGghya tatra tatra aSTasthAneSu mAsakalpaH AdaraNIyaH, tathA ca na mAsakalpabhaGgaH, na vA dvAdazavarSAdeva vihArakaraNApattiriti / tadavicAritaramaNIyam / svasthAnAdazivadezaparyantaM yAvadbhUbhAgaH yadi viMzatyadhikazatAdiyojanapramANaH syAt, tarhi pratimAsaM dvAdazayojanapramANo vihAraH karttavyaH syAt / tadarthaM ca prabhUtadinAni yAvad vihAraH karttavyaH syAt, tathA ca te eva pUrvoktA doSA Apadyeran / kiJca dvAdazayojanapramANe tu bhAge prabhUtAni kSetrANi mAsakalpayogyAni sambhavantyeva, tadatikrame tu prAyazcittApattiH / tasmAt nizcitametat yaduta azivasambhavakAlAt pUrvaM dvAdazavarSAdarvAgeva svasthAnAt viharttavyam / mArge ca mAsakalpayogye pratikSetre mAsakalpaM mAsakalpaM kRtvA'gre'gre viharttavyam / itthaM ca dvAdazavarSakAlena sambhavadazivakSetrollaGghanaM sukhenaiva bhaviSyati, na tatra kAciccintA, na tatra kiJcidbhayam / etadjJApanArthameva 'vizvastA' XX 40 ssssssssssse 77707707707 siddhAnta rahasya binduH
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0707707070770707707077777777777770707707 iti padamupAttaM vRttikRtA / na hi zIghravihAre mAsakalpayogyakSetrollaGghane mAsakalpabhaGge ca 'vizvastA' iti vizeSaNaM saGghaTata iti nirmaladhiyA dhyeyam / ayaM cotsargaH, sa cApavAdAvinAbhAvI, sa cApavAda oghaniryuktau pradarzita eva / vartamAnakAle tu saMyamayogyakSetrAbhAvAdikAraNavazAt gurvAjJAnusAreNa viharttavyamiti kalpasUtrasubodhikAyAM vinayavijayopAdhyAyAH prAhuH / tacca yuktameva "kAlassa ya parihANI saMjamajoggAi natthi khettAi / jayaNAe vaTTiavvaM na hu jayaNA bhaMjae aMgaM" iti upadezamAlAvacanaprAmANyAt / = tadvRttizca lezata iyaM saMyamayogyAni na santyadhunA kSetrANi, ato yatanayA AgamoktaguNadoSAzrayaNaparihAralakSaNayA vartitavyaM yApanIyam / yato nahu naiva yatanA kriyamANA bhanakti vinAzayati aGgaM prakramAt saMyamazarIram - atredaM samyag dhAraNIyam, yadyapi kAlakSetrAdihAnivazAt gurvAjJayA vihArakaraNaM yuktameva, tathA'pi mAsakalpAdisAmAcAryA vicchedo na nigaditaH, mAlAyAM ca yatanAkaraNaM upadiSTaM yatanA ca "yathA yathA saMyamasvAdhyAyAdisphAtirbhavati, tathA tathA pravRttiH" ityevaMrUpaiva / tatazca mAsakalpAdisadRzasamAcaraNe yathAsambhavaM yatno vidheya iti / = (20) aha kAlaM karei tAhe jaM tassa uvagaraNaM taM savvaM chaDDijjai / (o.ni. bhA. 20) nttuvikkum kttum pttum kittum ttum kkum m m m kttum pttum ttum ttumttum candra. azivagRhItasAdhoH kAladharme sati tasya satkaM sarvamapi upakaraNaM pariSThApyata iti bhAvaH / nanu tadupakaraNopabhoge ko doSa iti cet azivagRhItasAdhUpakaraNasyAzivakArakatvasambhavAt tadbhoktuH azivApattireva doSa iti / athaivamarthAdApannaM azivarahitasAdhoH maraNe sati tadupakaraNopabhoge na kazcid doSa iti cet satyam, vastradaurlabhyakAle tathaiva, vastrasulabhatAkAle ca yathA gacchasAmAcArI, tathA karttavyam, saMvignagItArthapravartitAyA gacchasAmAcAryA anullaGghanIyatvAt / ata eva "mRtakasAdhusampRktaM vastrAdikaM na paribhogyam tadasampRktaM tu tadIyopakaraNaM paribhogyaM" iti / 70709707 41 207070795 siddhAnta rahasya binduH
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll "mRtakasAdhusampRktaM tadasampRktaM vA tadIyopakaraNaM sarvaM na paribhogyaM" iti ca sAmAcArI tatra tatra gacche zrUyate / sA ca tattadgacchIyaistathaivAnusaraNIyeti / idamupalakSaNaM utpravajitopakaraNe'pi anantaroktameva bodhyam / tathAhi utpravrajitakaNDarIkopakaraNaM pravajitukAmena puNDarIkeNa gRhItamupabhuktaM ca / na caitadRSTAntamAtram, na tAvatA padArthasiddhiriti zaGkanIyam / vyavahArabhASye 1270 prabhRtigAthAvRttau avadhAvitopakaraNaparigrahasya spaSTamevoktatvAt / tathA'pi gacchIyasAmAcArI yadi tadupakaraNapariSThApanarUpaiva, tarhi saiva samAcaraNIyA jItavyavahAraM pramANayadbhiH sAdhubhiH, na tu zAstravacanaM puraskRtya sAmAcArIbhaGgaparAyaNairbhavitavyamiti / anyathA hi prabhUtAnAM vartamAnasAmAcArINAM tyAjyatvaprasaGgo bhavet, tadviparItazAstrapAThAnAmupalabhyamAnatvAdityalaM vistareNa / aajjiccettukkuuttttuklluN murllumettukkumittukkikkettttullll mellim pk (21) athAsau dharmanirapekSatayA necchati tataH kimityAha - anicchati tasmiMstasya sAdhorgamanaM taddivasaM sthitvA chidraM labdhvA naMSTavyam / (o.ni.bhA. 21) Bodkootodily dikolloohodikodikodiyoddroikyidiokoolkodio dikodkyi diyosino ko ___ candra. azivakAridevatAyAH sakAzAd gacchasyAzivAdikaM vighnaM mA bhUt ityetadarthaM gaccha: azivagrastaM sAdhuM tatra muktvA nijigamiSati / tatra cAzivagrastasyedaM karttavyaM yaduta tena gacchaH sukhaM visarjanIyaH, mA madarthaM sarve'pi mriyantAmiti / kintu "ahamekAkI bhaviSyAmi, asamAdhimaraNaM bhaviSyati mama' ityAdicintayA sa guNaratnAdhArasya zramaNagacchasya cintAM muktvA svArthaparAyaNo bhUtvA na gacchaM visarjayati, rodIti ca, tadA ekaM sAdhuM samarthaM tatra sthApayitvA sakalo gaccho nirgacchati, so'pi ca sAdhuH taM azivagrastaM svavisarjanAya prArthayati, tatrApi dharmanirapekSo bhUtvA sa yadi na visarjayati, tadA samarthaH sAdhuH kenApi vyAjena tasmAtsthAnAnnirgacchatIti saGkSepArthaH / / atra bhavatIyamAzaGkA - "savvaM kila paDivAi veyAvaccaM apaDivAi, jo gilANaM paDisevai so mAM paDisevai" ityAdi zAstravacanAni vaiyAvRtyamAhAtmyapratipAdakAni kiM tena gacchena vismRtAni ? yena jIvitavyarakSaNArthaM ekaM llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 42
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vlllllllllllllllllllllllllll azivagrastaM niHsahAyaM muktvA gantuM prayatate ? kiJca bRhatkalpavRttAvapi uktaM yaduta "mlecchAdibhaye'vi nAcAryeNa glAnaM niHsahAyaM muktvA naMSTavyam, kintu jIvitavyanirapekSeNa paramabandhukalpenAcAryeNa skandhe samAropya taM glAnaM ttsthaanaannirgntvym| "yadyapi caivaM bhAravazena gamanagatiH skhalitA bhavet, tatazca mlecchAdihaste nipatitavyamapi syAt, jIvitavyazaGkA'pi bhavet, tathApi AcAryeNa glAnasamAdhAnArthaM svajIvitavyamapi nApekSaNIyaM iti| itthaM ca bRhatkalpavRttibhAvArtha-vicAraNe tu prakRtamoghaniyuktivacanaM svArthaparAyaNatApratipAdanaparaM jinAgamavirodhi AbhAti - iti / tatra samAdhIyate / AtyantikotsargapratipAdanaparaM bRhatkalpavRttivacanaM na prakRtavacanavirodhi, prakRtavacanasyotsargasApekSApavAdaparAyaNatvAt / ata eva bRhatkalpavRttAvapi anantaramevApavAdaH pradarzita eva / yuktamapi caitat / yato hi atra sakalasyApi gacchasya nivAse'pi na glAnarakSaNaM zakyam, pratyuta gacchasya mahadvighnasambhAvanA, tatazca gacchahAnAt zAsanahAnirbuvA / ekAdisAdhunivAse'pi glAnasya tasya ca dvayorapi vinAzasambhavAt na ko'pi guNaH, tasmAt tatra nirgamanaM na duSTamiti / ___ vaiyAvRtyamAhAtmyaparANi vacanAni tu vyayasakAzAdadhikalAbhe satyeva mantavyAni, vyayasyaiva adhikatve tu prakRtameva vacanamanusaraNIyam / kiJca bRhatkalpavRttivacanaM "AcAryeNa nijajIvitavyarakSaNArthaM glAnAdityAgo na karttavyaH" iti jJApayati, gaccharakSaNArthaM gacchAdyarthaM svarakSaNAya ca tathAvidhastyAgaH vastu to'tyAgatvAnnidoSaH / aihikasvArthamAtralubdhena na bhavitavyamAcAryeNa, AyatilAbhAnusAreNa tu yathAyogyaM yatanAyAM na ko'pi doSa iti vivekaH / tathA ca na vacanadvayasya parasparaM virodha iti siddhaM / ulluttippiccittttittttulllltumelllutumollliccutikkuuttttukuuttukuuttttumeticcittttimuttttikkuuttttukuuttttimuttttikkonnttuke (22) ratnAdhikasya gItArthasya pUrvaprAptasya pazcAtprAptasya vA AlocanA deyA, tadabhAve laghorapi gItArthasya dAtavyA / ( o.ni.bhA. 22) taamootrm plllm caappittum pool tirumpppttum rool roomreel tikkum pool teekkum meel tool krm candra. itthaM cAlocanAgrahaNAdhikAritvaM ratnAdhikasyAvamarAtnikasya vA gItArthasyaiveti, AlocanAdAnAdhikArastu gItArthasyAgItArthasya vA kasyApi bhavati kevalaM sthAnAGgoktA 00000202090900000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 43
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ w9999999 AlocakguNAstatrApekSaNIyA iti / agItArtho yadi AlocanAM gRhNAti, prAyazcitaM ca dadAti, tarhi tasya mahAn doSa:, yaduktamupadezamAlAyAM AsAyaNa micchataM AsAyaNavajjaNA u sammattaM AsAyaNAnimittaM kuvvai dIhaM ca saMsAraM / - agItArtho yadi AlocanAM gRhItvA prAyazcittaM dadAti, tarhi zAstrAvabodhAbhAvAt kutracitprAyazcittAbhAve'pi prAyazcittaM dadAti, kutraciccAlpaprAyazcitte'pi bahuprAyazcittaM dadAti / itthaM ca sUtraviruddhamapi sUtranAmnA vyavaharannagItArthaH sUtrasya mahatImAzAtanAM karoti / eSA cAzAtanA mithyAtvaM, AzAtanAtyAgazca samyaktvam, agItArthazcaitadAzAtanAnimittaM svasya saMsAraM dIrghaM karotIti saGkSepArthaH / itthaM parahitabhAvanayA'pi agItArthena na pareSAmAlocanA grahItavyA, prAyazcittaM vA dAtavyam, parantu gItArthasamIpe AlocanA grAhayitavyA, gItArthAjJayA tu dhAraNAvyavahAramanusRtyAgItArtho'pi yadi AlocanAgrahaNAdikaM kuryAt, tarhi na doSa ityaMpi anusandheyamatra / idamupalakSaNaM upadezadIkSAdAnAdAvapi gItArthena tadanumatyaivAgItArthena ca prayatitavyam, nAnyena, anadhikArikRtatvena niSphalatvasambhavAt, AzAtanAdinA svasya parasya ca mahApAyasambhavAcceti / AlocanA ca sAmAnyataH pratidinaM vizeSatazca pratipakSaM pratimAsaM praticaturmAsaM sAMvatsarikaparvaNi cAvazyaM karttavyA, prAyazcitaM ca yathAdattaM samyagvoDhavyam, AtmazuddheH prAyastadavinAbhAvitvAt / tathAvidhAnAM AlocanA grAhakANAmalAbhe tu pratIkSA'pi na duSTA, kAlAsahiSNutayA'gItArthAdInAM sakAze tatkaraNe doSabAhulyaM na duHzakamityapi na vismaraNIyam / (23) Aha- kathaM punaH sAdhUnAM tyaktAparAdhAnAM rAjabhayaM bhavati ? " yasya hastau ca pAdau ca jihvAgraM ca suyantritam / indriyANi ca guptAni tasya rAjA karoti kiM ?" satyametat... / (o.ni. bhA. 25-26 ) potoscostosooooooooooooooooooooooooooo candra. rAjA hi prAyazaH ziSTaH eva bhavatIti sa niraparAdhAn na daNDayati, ata evAtroktaM 'tyaktAparAdhAnAM sAdhUnAM rAjabhayaM kathaM bhavati' iti / rAjAparAdhe ca nimittIbhUtAni vastUni sssssl 44 ssesssss siddhAnta rahasya binduH
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll zlo ke pratipAditAni / tathA hi hastAbhyAM hananacau ryAdikaM, pAdAbhyAM antaHpurAdiniSiddhasthAnagamanam, jihvAgreNa rAjanindArAjazatruprazaMsAdikaM, indriyaizca mAMsabhakSaNAgamyagamanAdikaM rAjAparAdhe nimittaM sambhavati / sAdhavazca suniyantritasarvanimittakAH na rAjAparAdhino bhavantIti rAjabhayaM teSAM nopapadyata iti / atra nimittamadhye jihvAgragrahaNaM gUDhAbhiprAyakaM / tathA hi - yadyapi rAjA'dhArmiko'pi bhavati, hiMsako bhogalampaTazcApi bhavati, tathA'pi tatkopakaraM tu na kiJcidapi vaktavyam, saGghasya zAsanasya ca mahadApanmahodadhinimagnatvaprasaGgAt / ata eva tacchatrorguNavato'pi tatkopakarI prazaMsA na karttavyA, tata eva tadupadezadAne tu yathAlAbhaM yathAvasaraM ca yatno na niSidhyate / parantu tatrApi atyantamapramatena bhAvyam / yathAkathaMcitpramAde tu prakopataptanRpasakAzAdanantaroktadoSodbhavaH prAyo'nivAryaH / ___ tathA dharmasya rAjanizritatvamapi sarvathA na nirbhayam, tatkAlInapracuralAbhasambhave'pi dharmAnurAgirAjapradveSirAjAntarasattAyAM satyAM saGghAdInAM mahatkaSTasyAnivAryatvaprasaGgAt / atra dRSTAntaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUripratibodhitakumArapAlamaraNAnantarabhAvita-tpradveSiajayapAlasattA Aryasuhastipratibodhita-sampratirADanantarabhAvisAdhumastakaghAtapratyayasuvarNamudrApradAyakarAjasattA ceti / kiJca dharmasya rAjAzritatve rAjAnuvRtyA prajAsu dharmaprabhAvanAyAM satyAmapi sA prAyo na baddhamUlA, rAjaprabhAvena pravRttatvAt, ata eva bhAvadharmaprabhAvanA tatra prAyo'lpIyasI, rAjAnusaraNabhAvamUlakatvAt / sAkSAtprajAzritatve tu tasya, prajAbhiH svollAsena tadgrahaNAt baddhamUlatvena bhAvadharmaprabhAvanA mahIyasIti / / ___ kiM bahunA ? syAdvAdamaye jinapravacane yathA yathA mokSAnuguNatA bhavati, tathA tathA prayatitavyam, na tu kutrApyekAnta iti saprasaGgamuktametatsUkSmamIkSaNIyamiti / Jalopsipcopcopclipstigeopropropsgopsopropopmeecapsopropshpeopropologropsop, (24) nivvisae bhattapANapaDisehe uvagaraNahare a ettha gaccheNa ceva vaccaMti, jattha ya jIviyacarittabheo tattha egANio hojjA / (o.ni.bhA. 25-26) Sod ego eye muttirukkum ittum ittum arum irttmum tmkkuk kttum kruvikkum meel meel kaal irvikkum tirukkum candra. nanu atra upakaraNahAriNi rAjJi gacchenaiva gamanamanujJAtaM, jIvitacAritrabheda evaikAkitvaM nigaditam / anantarabhASyagAthAvRttau tu "upakaraNahArijIvitacAritraovaisslailailailailailailailailailailaillai siddhAnta rahasya binduH
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll hAriNorgaNabhedaH kArya" ityuktam / tatra ca upakaraNahAriNyapi gaNabhedaM kRtvaikAkitvaM anujJAtam / tatazca spaSTa eva paraspara virodha iti cet atredamutprekSyate - prakRtaprAkRtapAThazcUrNikRto'bhiprAyaH, vRttipAThastu vRttikRto'bhiprAya iti matAntarametadavagantavyamiti prathamaM samAdhAnam / / __vRttikRtA gaNabheda uktaH, gaNabhedazca sarvathaikAkitvena dvivyAdisamudAyarupeNa ca sambhavati / tathA ca upakaraNahAriNi rAjJi gaNabhedo naikAkitvena rupeNa karttavyaH, parantu dvitryAdisamudAyarupeNa, jIvitacAritrahAriNi ca rAjJi ekAkitvena rupeNa gaNabhedaH karttavyaH iti vRttikRdabhiprAyaH / yuktaM caitat jIvitacAritraharaNasya mahAdoSatvAt, ekAkitvenaiva ca tadalpIkaraNasambhavAt / upakaraNaharaNasya tu tAdRzamahAdoSatvAbhAvAt dvitryAdisamudAyarUpeNa gaNabhedasyaikAkitvApekSayA'lpa doSatvAt / cUrNikRtA tu jIvitacAritrabhede ekAkitvaM pratipAditam, upakaraNahAriNi ca gacchena gamanaM pratipAditam, tatra dvivyAdisamudAyarUpeNa gamanamapi gacchena gamanameveti vRttikRccUrNikRtordvayorabhiprAya eka eva samApannaH yaduta upakaraNahAriNi dvivyAdisamudAyarUpeNa gantavyam, jIvitacAritrahAriNi ca ekAkinA gantavyam / tatra dvitryAdisamudAyaH vRttikRdabhiprAyeNa gaNabhedaH, cUrNikRdabhiprAyeNa samUharUpatvAd gaNa iti na parasparaM virodha iti dvitIyasamAdhAnametat / etattAvat asmAkaM cintanam / bahuzrutA evAtra pramANamityalaM vistareNeti / ippikkumennaann (25) tataH sa jigamiSuH sAdhurAcAryasya caityasAdhuvandanAM karoti / (o.ni.bhA.32) broidery of dod kod krod iposikodidros deol droidos deysi iroditions candra. gurvAdezena gurUpadiSTakAryArthaM jigamiSuH sAdhuH AcAryasya caityasAdhuvandanAM karotIti / atra 'caityasAdhuvandanA' itipadasya ko'rthaH iti jijJAsAyAM bahuzrutAH prAhuH sa sAdhurAcAryaM kathayati "he guro ! mArge gacchato mama yAvanti caityAni sAdhavazca mIliSyanti, teSAM sarveSAM bhavannimitaM vandanaM dAsyAmi'' iti hi caityasAdhuvandanAkaraNapadArthaH / na llllllllllllllllllllllllllll 46 siddhAnta rahasya binduH
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll caitadazrutapUrvamiti zaGkanIyam / "puvvi ceiAiM vaMditA namaMsittA tubbhaNhaM pAyamUle viharamANeNaM je kei..." ityAdi pAkSikakSamApanAsUtratAtparyArtha-cintanAt sarvametatsphuTIbhavati / atra hi gurupArve samAgataH sAdhuretannivedayati, guruzca "ahamavi vaMdAvemi ceiAI" iti vadati / tatazcaitadanumIyate yaduta gurvAdezena nirgacchansAdhuretatkathayet yaduta "mArge yAni caityAni sAdhavazca mIliSyanti, teSAM sarveSAM bhavannimittaM vandanaM dAsye" iti / ___ etacca caityasAdhuvandanAkaraNaM ratnAdhikaM pratyavamarAtnikasya karttavyamiti bodhyam / ata eva yadi paryAyeNa laghustataH zeSANAmapi sAdhUnAM caityasAdhuvandanAM karoti, athA'sau gantA sAdhu ratnAdhikastataste sAdhavastasya caityasAdhuvandanAM vidadhati" ityanantarameva vRttau nigaditam / kecittvasyAnyathA'pyarthaM kalpante, sa cAtrAnupayogI AbhAtIti kRtvA nopAtta iti bodhym| ppikkunn taayirikkuN mrrrr (26) sthaNDilAdasthaNDilaM ca saMkrAmatA satA sAdhunA pAdau rajoharaNena pramArjanIyAviti vidhiH / mA bhUt sacittapRthivyA acittapRthivyA vyApattiH / (o.ni. 14) kaalmeel kaal meel meel trm episosteoaooao reeodarolerodeos and areem candra. idamupalakSaNaM asthaNDilAtsthaNDilaM saMkrAmatA'pi sAdhunA eSa eva vidhi: samAdaraNIyaH / yattvatra rajoharaNena pramArjanamuktam, na tu daNDAsanena, tat daNDAsanasya saMvignagItArthaparamparAcIrNatvAt graMthakAle ca tadabhAvAdbodhyam / na ca saMyamapradhAnopakaraNasya rajo haraNasya pAdasparza ne ' pAvitryApattiriti mugdhajano citaM zaGkanIyam / pAdapramArjanAdikriyayA pRthivyAdirakSArthameva rajoharaNasyopayogitvAt, saMyamakriyayaiva ca tasya pAvitryAkSateH, anyathA tu jIvavirAdhanayA''tmA'pAvitrye rajoharaNapAvitryaM nAmamAtremeveti / ata eva mamatvaviSayIbhUtasya rajoharaNasya saMsArakAraNatvamapi nAsambhavi, 'je AsavA te parisavA, je parisavA te AsavA' iti vacanenopakaraNasyApi tasyAdhikaraNatvasambhavasyAnapAyatvAditi / nanu yathA sthaNDilAdasthaNDilaM saMkrAmatA pAdau pramArjanIyau, tathaivA'sthaNDile pratipadaM pAdau pramArjanIyau na vA ? iti cet na, tatra pAdau apramAjyaiva gantavyam, yadA tu punaH oooaiooooooooooooooooooolail siddhAnta rahasya binduH 47
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll asthaNDilAtsthaNDilaM saMkramitavyaM syAt, tadA punaH pAdau pramArjanIyau / / nanu kA'tra yuktiriti cet iyam / prathama sthaNDile gacchataH sAdhoH pAdau acittarajasA vyAptau bhavataH, yadA tu sa asthaNDilaM saGkrAmati, tadA yadi pAdau na pramArjayet, tarhi acittarajaH asthaNDilagatasacittarajasa upari nipatet, tatazca sacittarajaHvirAdhanA syAt / tasmAttatra pAdau pramAW acittarajaH sthaNDile eva nipAtya asthaNDile saGkramaNaM karaNIyam / asthaNDile tu sarvatra sacittapRthvI asti, tatazca pratipadaM pAdapramArjanaM na karaNIyam, sacittAcitayomizraNAbhAvAt / nanu sarvametanniyuktikamAbhAti / tathAhi - asthaNDile sthaNDilagatAcittarajaHpatananivAraNArthaM saGkramaNakAle pramArjanaM kriyate, parantu mA bhavat acittarajasA sacittarajovyAghAtaH, sAdhupAdayoH sakAzAttu sa dRDhataraM bhavedeva / tatazca pramArjanena na kiJcidapi prayojanaM sAdhyate, virAdhanAyAH tadavasthatvAt, pratyutAdhikabhAvAt iti cet maivama, yadyapi acitarajaHsakAzAtsAdhupAdau mahacchastram, adhikavirAdhanAkAri ca / tathA'pi tau tatrAsthaNDile kSaNamAtrameva tiSThataH, na cirakAlaM, tatazca kSaNamAtrameva sacittarajovirAdhanA / yadi tu acittarajo'pramArjanena tatrAcittarajo nipatet, tarhi tat tatra cirakAlasthAyi iti kRtvA cirakAlaM sacittapRthvIvirAdhanA iti paramArthataH acittarajojanyAyAH sacitajIvavirAdhanAyA evAdhikyAt avazyaM pramArjanaM karttavyam / sAdhupAdajanyavirAdhanAyAstvanivAryatvAt na tatra doSaH, jinAjJayA yatanayA pravRttatvAt / loke'pyayaM nyAyo dRzyata eva, yaduta cirakAlasambhavinI alpApi satataM bhAvinI pIDA'lpakAlabhAvyadhikapIDAsakAzAdatIvAdhiketi / nanu eSa eva nyAyaH asthaNDile eva pratipadaM kimarthaM na lagayitavyaH ? arthAt asthaNDile 'pi pratipadaM pAdau pramArjanIyau, yena pUrvapadasthAnIyaM sacittarajo'grapadasthAnIyasacittarajaupari na nipatediti cet na, yathA'cittarajaH sacittarajaHzastraM bhavati, tathA na sacittarajaH bahusadRzasacittarajaH prati / nanu sacittarajaso bahusadRzasyApi sacittarajasaH svakAyazastratvaM tu bhavedeveti cet na, bahusadRzayoH sacittarajasoH parasparaM prAyo'zastratvAt / ata eva svakAyazastravarNane 'nIlamRd raktamRdaM prati svakAyazastram' iti varNAdibhedabhinnameva sacitarajaH gRhyate, na tu 'nIlamRd nIlamRdaM prati svakAyazastram' iti varNAdisadRzatApannaM sacittaraja iti dRDhamanusandheyam / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya bindaH 48
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tasmAdayamatra bhAvArthaH, asthaNDile eva gacchansAdhuH yadi pratipadaM pAdau na pramArjayet, tarhi tatpAdavilagnaM sacittarajaH agrimasthAnIyabahusadRzasacittarajaHsampRktaM bhavet, parantu prAyo'zastratvAt tatra virAdhanA'bhAvaH, pratyuta agrimasthAnIyasacittarajaH sAdhupAdAbhyAmanantaraM spRSTaM na bhavet, pUrvapadasthAnIyasacittarajo'ntaritasparzabhAvAt / tathA ca sAdhupAdajanyA'pi agrimapadasthAnIya-sacittarajovirAdhanA alpaiva bhavet / ___ yadi tu sAdhuH pratipadaM pramArjayet, tarhi parakAyazastrAtmakena rajoharaNena pAdavilagnasacittarajovirAdhanAyAH sAkSAtsAdhupAdasaMsparzena agrimapadasthAnIyasacittarajovirAdhanAyAzca dhrauvyAt adhiko doSaH syAt / tasmAdAyavyayaparyAlocanena tu jJAyate yaduta asthaNDile gacchatA sAdhunA pratipadaM pAdapramArjanaM naiva kartavyam / nanu yadA'sthaNDilAtsthaNDilaM saMkrAmati sAdhuH, tadA tena pramArjanaM karttavyaM na vA ? yadi kriyeta, tarhi rajoharaNena parakAyazastrarUpeNa sacittarajovirAdhanA syAt, tasmAnna karttavyami cet na, yadi na kriyeta, tarhi tatsacittarajaH, acittarajaupari nipatet, tatra ca cirakAlamavatiSThet, tacca acittarajaH zastrameva, rajoharaNena sacittarajaHpramArjane tu svalpavirAdhanAsambhave'pi pAdalagnasacittarajasaH svasthAnanipatanena tatra ca tasya ciraM jIvanasambhavenAlpA virAdhanA syAditi tatrAvazyaM sacitarajaH rajoharaNena pramAM tasyaiva sthAne nipAtanIyA, na tu acittarajaupari iti / ___ atigahanaM sUkSmaprajJAgamyamidaM tattvaM prazAntamanasA cintanIyam / avismaraNArthaM saMkSepArthaH punarnigadyate, (1) sthaNDilAdasthaNDilaM saGkrAmatA sAdhunA pAdau rajoharaNena pramArjanIyau / (2) asthaNDilAtsthaNDilaM saGkrAmatA sAdhunA pAdau rajoharaNena pramArjanIyau / (3) sthaNDile eva gacchatA sAdhunA pratipadaM na pAdau rajoharaNena pramArjanIyau / (4) asthaNDile eva gacchatA sAdhunA pratipadaM na pAdau rajoharaNena pramArjanIyau / idamatrAvadheyaM varNataH zuklA gandhataH surabhigandhA rasato madhurA sparzatazca mRdvI pRthvI tAdRzIM eva pRthvI prati prAyo'zastrabhUtA / varNAdyanyataravaisAdRzye tu svakAyazastratvaM tasyAstAM prati bhvtyev| yathA varNAdinA samAnA'pi mRdvI pRthvI kaThinapRthvI prati zastraM bhavatti... evamanyatrApi vibhaavniiym| tathA ca svakAyazastratvaM varNAdyanyataravaisAdRzye eva vyavaharttavyamiti niSkarSaH / oooooooooooooooooooooooolai siddhAnta rahasya binduH 49
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll Oppopopropriapspcleseoesopropomegopcopropsipsapolp@mpcmgodpone (27) bAlastvatra aSTavarSAdArabhya yAvatpaJcaviMzatika iti / asAvapi bAla iva bAlaH, apariNatatvena rAgAndhatvAt / (o.ni. 18) pootoschooloodkyidiositors or toolkondayn toddosto kooootoshooto koolios kocipes candra. mArgapRcchA kasya karttavyA, kasya vA na karttavyA iti vimarza bAlasya mArgapRcchA niSiddhA, tatra ca bAlaH paJcaviMzatikaparyanto gRhItaH, tatazca bhavatyeveyamAzaGkA yaduta samprAptayauvano'pyayaM kathaM 'bAla' iti vyapadizyate iti / taduttaradAnAya "asAvapi...." ityAdyuktam / ___ itthaM ca na sarvatra zabdasyaika evArtho bhavati, kintu pUrvAparavicAraNAdhInAnekArthakaH sa bhavati / ata eva sUtrasambaddhazabdArthamAtragrAhitvamunmArgavAhakaM, paramArthAvabodhA-sambhavAt, viparItabodhenAnarthazatasampAtasambhavAcca / tasmAt na sUtrArthamAtraparAyaNaiH stheyam, api tu niyuktibhASyacUNivRttyanugatArthAnusAribhirbhAvyam / na ca niyuktyAdikartRNAM chadmasthatvAnna tadvacanaM zraddheyamiti zakyam, bhavadIyaitadvacanasyaiva chadmasthavacanatvenAnupAdeyatvaprasaGgAt, bhavatAM chadmasthatvasya bhavatA'pi svIkRtatvAt / ___ nanu chadmastho'pyahaM padArthaM samyagjJAtvaiva sopayogaM vakSye, iti na madvacanamanupAdeyamiti cet, tarhi kiM te niyuktyAdikartAraH padArthaM samyagajJAtvaiva yathA tathA vadanti ? yena tadvacanamazraddheyaM syAt / tasmAt na chadmasthatvAdinA vacanasya anupAdeyatvaM zakyam, kintu sopayogaM saMvignagItArthoktatvena vacanasyopAdeyatA grAhyA / sA ca niyuktyAdivacane'kSataiva / kiM bahunA ? niyuktyAdyapalApinAM sUtrArthamAtranibaddhakadAgrahANAM nihnavasadRzatvamanapAyam, tatazca anantasaMsAritvamapi na durlabhamiti adhikamagre vakSyate / llllllllllllllllllllllllllll 50 siddhAnta rahasya binduH
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ttuppirrviyppN vddhippikkuN. (28) tatra zuSkena pathA gamanamabhyanujJAtamAsIt, tenApi na gantavyaM yadyasau dhUlIbahulo bhavati mArgaH kiM kAraNaM ? yato dhUlIbahulenApi pathA gacchatasta eva doSAH, ke ca te ? saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA ca / tatrAtmavirAdhanA akSNodhUliH pravizati, nimajjanzrAntazca bhavati, upakaraNaM ca malinIbhavati, tatra yadhupakaraNaprakSAlanaM karotyasAmAcArI, atha na kSAlayati pravacanahIlanA syAt / (o.ni. 24) 20m meek meek meekreem room meekmee episode trm peerm pool meelee epileps meel taannn candra. AtmavirAdhanA nAma dharmasAdhanIbhUtasAdhuzarIravirAdhanA, dhUlizramAdibhiH zarIrasyaiva virAdhanAyA iSTatvAt / nanu upadhiprakSAlane kA'sAmAcArI iti cet sAdhunA prativarSaM varSAkAlAdarvAk sakRdeva upadhiprakSAlanaM karttavyamiti hi sAmAcArI, anyado padhiprakSAlane tatsAmAcArIbhaGgAdasAmAcArIti / ___ atha asAmAcArIpravacanahIlanayormadhye ko mahAn doSaH ? anyatarAvazyambhAve ca kiM karttavyam ? kimasAmAcArI svIkRtya zAsanahIlanA parityAjyA ? kiM vA zAsanahIlanAmupekSya asAmAcArI pariharttavyA iti cet kimatra praSTavyam ? zAsanahIlanAyA mahaddoSatvasya jinamate'tyantaM prasiddhatvAt kenA'pi prakAreNa sA nivAryA, tadarthaM ca yadyasAmAcArI avarjanIyakarttavyatAkA bhavet, tadA sA'pi AdaraNIyeti / zAsanamAlinyasya mahaddoSatvaM tvaSTakaprakaraNagAthAbhiravaseyam / tathAhi - ya zAsanasya mAlinye'nAbhogenApi vartate, sa tanmithyA-tvahetutvAdanyeSAM prANinAM dhruvam / badhnAtyapi tadevAlaM paraM saMsArakAraNam / vipAkadAruNaM ghoraM sarvAnarthanibandhanam - ityAdi / olai ooooooooooooooooooooool siddhAnta rahasya binduH
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tippittippittippiccivilliyippi (29) mahikA-dhUmikArUpo'pkAyaH / (o.ni.30) khMkhMkhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMkhMkhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMkhMnylMkhMnynynyMkhM` candra. dhUmmasa' iti gurjarabhASAprasiddhanAmakasya prastutApkAyasya saGkhapataH svarUpamidam / paripakvAni jImUtAni varSA varSanti, aparipakvAni tu tAni yadA sphuTanti, tadA tadgarbhAtmakaH sUkSmo'pkAyaH prAdurbhavati, sa eva dhUmmasAparanAmikA mahikA / iyaM ca mahikA prAyaH zItakAlabhAvinI, tathA'pi tathAvidhakSetrAdivazataH grISmavarSAkAlabhAvinyapi, tatazca "mahikA mArgazIrSAdicaturmAsamAtrabhAvinI, nAnyadA" iti na mantavyam / sA ca yatra bhavati, tatra catasRSvapi dikSu upari ca sarvatra dRzyate, na tu ekAdidizyeva / tathA iyaM antarikSajo'pkAyaH, na tu bhaumaH, tatazca bhUmisthitataDAga-vanaspatiprabhRtibhya uttiSThan zvetavarNo vAyurUpeNa dRzyamAnaH pudgalapariNAmavizeSaH 'bApha'ityaparanAmA na dhUmiketi vivecanIyam / / tatheyaM dhUmikA sarvatra gacchantIva prasarantIva pravizantIva dRzyate / asyAM ca satyAM vasatyAdikaM sarvamapkAyabhAvitaM bhavati, tatazca tadA AgamananirgamanasvAdhyAyAdikaM sarvaM varjanIyam / upAzrayasya sarvAbhyantarasthAne sarvatra kuDyaparikSipte sakalpAM kambalikAmAvRtya sthiraiH bhavitavyam / akSinimeSAdikamapi tatra na karttavyam / kevalaM manasi cintanAdike tu kriyamANe na doSaH / tadvighaTanAnantaraM ca svAdhyAyAdikaM sarvaM kriyatAm, na doSaH / kAraNavazAd gamanAdikaM yadyavazyaM karttavyaM syAt, tahi yathAzakyaM yatanA karttavyA, ye na virAdhanA'lpA bhavet / asyAzca prabhUtAsaGkhyeyajIvAtmakatvAt tadvirAdhanAparihAre na lezato'pi pramAdaH karttavyaH, sarvathA virAdhanAparihAropAyaparAyaNairbhavitavyamityadhikaM bahuzrutasakAzAd vijJeyamiti / popropropsoproproproproacopropoopsopropsopropoie (30) udakasaGghaTTanaM javArdhapramANam (o.ni. 33) aoinsanshopkinositosdom and inshasansol insionEndlines candra. atra jaGghA pAdatalAdArabhya jAnuM yAvatzarIrAvayavaH, tadardhapramANaM ca udakasaGghaTTanam / yadyapi jAnorAbhya kaTiM yAvaccharIrAvayavaH jaGghApadena prasiddhaH, tathA'pi llllllllllllllllllllllllllll 52 siddhAnta rahasya binduH
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sa artho na grAhyaH anupapadyamAnatvAt / tathA hi saGghaTTajale 'egaM pAyaM jale kiccA' ityAdinA nadyuttaraNaM nigaditam, sa ca vidhiH prasiddhajaGghArthagrahaNe na sambhavati, yataH tAdRze jale ekasya pAdasya jalAduparikaraNaM duHzakaM, pRSThataH patanasambhavAt / na caitAdRzAtmavirAdhanA yatra bhavati, tAdRzo vidhijinakathitaH sambhavatIti pUrvoktameva jaGghArdhasvarUpamavagantavyamiti / atra sthApanA - ghAnAsti IF jaMghA kuuttttunnu tuttututtuttittttulllltaayirikkuN. (31) idAnIM jaGghArddhapramANaM jalamuttarato yo vidhiH, sa ucyate - ekaH pAdo jale karttavyo'nyaH sthale - AkAze / atha tIraprAptasya vidhimAha - nippagalaNatti, ekaH pAdo jale dvitIyazca AkAze niSpragalannAste / tataH zuSkaH sthale kriyate, punardvitIyamapi pAdaM niSpragalaM kRtvA tatastIre kAyotsargaM karoti / (o.ni. 34) trppttum taakkppttum trm reevi meel tool trm iruppoom meel kaakkum meel tirump tirukkaal meel kaal candra. yadyapyeSa vidhiH spaSTa eva, tathA'pi atra keSAJcidvyAmoho'pyasti, tatastannirAkaraNArthaM kiJciducyate / tatra prathamaM tAvanvyAmohasvarUpameva pratipAdyate / ___ tathAhi ekaM pAdaM jale kRtvA'nyaM pAdamAkAze kRtvA sa pAdo niSpragalitavyaH, sa ca pAdaH niSpragalanena yadA zuSko bhavati, tadA sa pAdo jale kartavyaH, pazcAtanapAdazca AkAze kartavyaH, sa cApi niSpragalitavyaH, sa cApi niSpragalanena yadA zuSko bhavati, tadA so'pi jale karttavya ityevaMvidhinA nadyutaraNaM kAryamiti / nanveSa eva vidhiH zobhanaH, ko'tra vyAmoha iti cet zrUyatAm / prathamaM tAvat eSa pATha evaitavidhi vyAmoharUpaM sUcayati / yato hi atra pAThe 'atha tIraprAptasya vidhimAha....' ityuktvaiva nipragalanaM AdiSTam, na tu atIraprAptasya jalamadhyavartinaH, tatazca jalamadhyavartino niSpragalanapratipAdanaparo bhavadukto vidhiH sphuTameva zAstrabAdhitaH / adhunA yuktirvicAryate / COGQQQ 32G QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ siddhAnta rahasya binduH
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ssss 184707 jalamadhya eva AkAze pAdaM kRtvA yadi tanniSpragalanaM kriyeta, tarhi cirakAlaM yAvat pAdaH AkAze sthiraM dhAraNIyo bhavet, etacca jalapravAhe ekapAdAvaSTambhena sthAnaM sarvathA AtmavirAdhanAkArIti na kathaJcidapi iSTaM bhavet / tathA evaMvidharItyA nadyutaraNe niSpragalanarahitottaraNavidhikAlasakAzAdatI -vAdhikakAlo bhavet, tatazcAtIvadIrghakAlaM jalasaMsparzAdijanyA virAdhanA bhavet, sA cAyavyayAlocanAkAriNA muninA kathaM AdaraNIyA syAt ? yadi hi jale pratipadaM niSpragalanaM yuktaM syAt, tarhi sacittapRthivyAmapi pratipadaM pramArjanaM yuktaM syAt, na ca tatra tathApratipAditam / pratyuta sacittapRthivyAM pratipadamapramArjanasyaiva virAdhanAhAnikaratvamadhastAnnigaditamiti jale'pi niSpra galanA'bhAvasyaiva virAdhanAhAnikaratvamavazyaM mantavyamiti / tathA yadA nadyAM nAvA uttaraNaM karttavyaM bhavet, tadA prathamaM adhunaiva jalasampRktA jalabhAvitA yA nauH, sA upAdeyatvena nigaditA, tatra kAraNaM tvidameva yaduta jalabhAvitajalasampRktanausakAzAnnadIjalajIvavirAdhanA'lpA, nadIjalasya nAvA saha samparka: naulagnajalAntarita iti kRtvA yathA hi sAkSAt zarIre kriyamANo'siprahAraH zarIrasya bahuvirAdhanAkArI, prabhUtasthUlavastrAvRtazarIre kriyamANo'siprahArastu alpavirAdhanAkArItyevaM jalasampRktanAva: nadIjalasya ca madhye nau saMlagna jalAMzasya nadIjalavirAdhanA'lpatAprayojakatvaM na durghaTam / yathA caivaM zuSkanausakAzAt ArdranauH jalavirAdhanA'lpatAkAriNI, tathaiva zuSkapAdasakAzAt ArdrapAdaH jalavirAdhanA'lpatAkArIti pAdaniSpragalanena tacchuSkatAkaraNaM tu virAdhanAbAhulya-kAritvAdaniSTameva syAditi spaSTam / tadevaM jale eva niSpragalanavidhirAtmasaMyamavirAdhanAkAritvenAnupAdeya iti / nanu tarhi tIre niSpragalanaM kimarthaM ? iti cet yadA pAdaH jalAdbhUmau sthApanIyaH, tadA bhUmirjalasya parakAyazastrarUpeti pAdalagnaM sarvaM jalaM jalamadhye eva niSpragalanIyam, yena bhUmeH sakAzAttadvirAdhanA na bhavet / jalamadhye niSpragalajjalaM bahusadRzajale eva nipatat na virAdhanAviSayaM bhavet / evaM dvitIyapAdasyApi boddhavyam / itthaM ca asthaNDilAtsthaNDilasaGkramaNe pAdapramArjanavidhau yA yuktiH, saivAtra laganIyeti nirargalo'yaM virAdhanAparihAraprakAra ityadhikaM bahuzrutasakAzAdavaseyamiti / phwpw 54 sssss 70707077070707 siddhAnta rahasya binduH
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll Nrraarrin (32) acetayati sati tasmin gantari bodhanaM jAgrApaNaM gItArthaH karoti / (o.ni. 10) laoskookyokoskosikoskositosiyo kysiotoskosdodkositors candra. yaH sAdhurmurvAdezena prAtaHkAle viharet, tasya prAtaHkAle jAgrApaNaM gItArthaH karoti, nAnyaH, gItArthazcAtra jaghanyato'pi jAgrApaNavidhijJo bodhyaH / / nanu kimarthamagItArthastasya sAdhoH jAgrApaNaM na karotIti cet vidhyajJAnAd avidhikaraNe pratyapAyasambhavAt / tathAhi agItArthaH 'he sAdho ! uttiSThata uttiSThata, vihArasamayo'bhUt' ityevaM mahattA raveNa dUrata Asannato vA bhASate, tatazca rAtrau suptA karSakalohakArAdayaH zvAdayazca tadraveNa jAgRtAH santaH svasvapApakarmaNi pravartante, taddoSazcAgItArtharavapratyayika eveti sa evAtra doSavAn bhavatIti / ___ evamagItArthaH taM sAdhuM sambhrameNa jAgrApayati, tatazca sambhramadarzanata utthitaH sa sAdhurbibheti, yathA 'kimabhUt' iti / evaM kazcidagItArthaH svapAdAdinA sAdhoH jAgrApaNaM karoti, etaccAvinaya eva / tadevamAdidoSato'gItArthasya sAdhujAgrApaNe'nadhikAra iti bodhyam / goagraagipgaagaayaagopadpeopgopsipsagsigyaprdproggoesopsiggegsaagagging (33) athAdyApi svapiti (guruH) tataH saMghaTanA cAcAryapAdayoH zirasA ghaTTanA-calanaM kriyate, athAsau pratibuddha eva, kintu nizcalo niSaNNaH upaviSTo * dhyAyI cAste, tatastamevaMbhUtaM nizcalaniSaNNadhyAyinaM dRSTvA kiM karttavyamityAha sthAtavyam, tena gurudhyAnavyAghAtena mahAhAnisambhavAt / (o.ni. 10) todikyiodioskoskoskoskoskykoriod dot codaiyidosdkoskoskoskomikodikodkositors candra. prAtaHkAle jigamiSuH sa sAdhuH gurusakAze Agatya vanditvA ca nirgacchati, parantu yadi AcAryastasminkAle svapiti, tarhi kiM karttavyamiti prazne satyAha - sAdhuH zirasA gurupAdau saGghaTayati, yena guroravabodhaH syAt, yena vanditvA sa zIghraM nirgacchet / 00000200090000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll vilambakaraNamatra nocitamiti kRtvA gurunidrAvyAghAtakaraNe'pi na kazcid doSaH / nanu yadi vilambakaraNe doSaH, tarhi dhyAyinaM guruM dRSTvA kiM vilambakaraNasyopadezo dattaH? iti jijJAsAyAmAha tena gurudhyAnavyAghAtena mahAhAnisambhavAditi / ayaM bhAvaH guruH kadAcidatIvasUkSmArthaparyAlocanaM karoti, kadAcicchAsanodgatApannivAraNopAyaM cintayati, kadAcidapUrvabhAvasantAnaM sandhatte / tatrAtIvasUkSmArthaparyAlocanAt aspaSTapUrvAH padArthAH spaSTIbhavanti, ApannivAraNopAyamIlanAtsaGghAdimahadApanmahodadhimuttarati, apUrvabhAvAcca guruH svayamevAvadhyAdyatizayajJAnaM prApnoti / parantu yadi tatrAntaraiva sAdhuH 'matthaeNavaMdAmi' iti vadet, zirasA hastena vA guruM saMspRzet, tahi dhArAlagnaM dhyAnaM antaraiva vighaTeta, tatazca aspaSTapadArtha spaSTIbhavanApaduttaraNopAyAtizayajJAnalAbhAdayo lAbhA na bhaveyurityeSaiva mahAhAniH / ___ atra hi gurordravyanidrAvyAghAtasyAnumatatvAt dhyAnavyAghAtasyAnanumatatvAcca sphuTameva jJAyate yaduta gurudhyAnaM gurudravyasukhAcchreyaH / ata evAnukUlagocarIprabhRti-kAryArthamapi dhyAnasthasya guroH vikSepo na karttavyaH, anukU lagocarIjanyalAbhasya dhyAnajanyalAbhAdatiladhIyastvAt / papempeoproproggipgaripoopeoproggogoogcopgopodgropoopgapsog (34) apralambaM kalpaM kurvato'cetanayatanA (o.ni. 41) bMnybMkhMbMkhMbkhMkhMwwkhMwkhMkhMnyMny`ngkhM khM kh`ng candra. yadi hi kalpaM pralambamAnaM kuryAt, tarhi parispandatA tenAcittavAyUtpattiH syAt, tena ca paramparayA sacittavAyuvirAdhanA'pi syAt, parantu kalpaM apralambaM kurvatA sAdhu nA'cittavAyUtpattiniruddhA bhavati, tatazca virAdhanA'pi hIyate / evaMrItyA'cetanayatanA'tra bodhyA / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssssssssssssssessssss googliogadgaog gggggggggggggg ( 35 ) Aha - yadA vyAghradustaTInyAyenAnyataravirAdhanAmantareNa pravRttireva ghaTAM na prAJcati, tadA kiM karttavyamityAha savvattha saMjamaM saMjamAu appANameva rakkhajjA / muccai aivAyAo puNo visohI na yAviraI // (o.ni. 47 ) postosostosbobodooscooooooooooooooooooo 10707070707 - candra. saMyamavirAdhanAmAtmavirAdhanAM ca parityajya sarvatra gamanAdikaM karttavyamiti pUrvaM vistarato nirUpitam / tatra kazcitpraznayati yadA saMyamavirAdhanAtmavirAdhanayormadhye'nyatarA'vazyambhAvinI syAt, tadA kiM karttavyam ? kiM saMyamavirAdhanAM parityajyAtmavirAdhanA svIkaraNIyA ? kiM vA''tmavirAdhanAM parityajya saMyamavirAdhanA svIkaraNIyA ? iti / praznakarturgUDhAbhiprAyastvevam svazarIrarakSAM tu sarve kurvanti, tatra na ko'pi dharmaH, yadA tu svavirAdhanayA'pi SaTkAyarakSA kriyeta, tadaiva mahAndharmaH / paropakAraikarasikAnAM saMyatAnAM tu eSa vizeSato dharmaH, yadi hi te'pi svazarIrarakSArthaM SaTkAyavirAdhanAM svIkuryuH, tadA ko bhedasteSAM saMsAriNAM ca madhye ? tasmAdubhayormadhye saMyamavirAdhanaiva gariyasI, nAtmavirAdhanA - iti / 70970795 siddhAnta rahasya binduH atra caturdazapUrvadharAH aidamparyArthAvalokinaH zrutamAtrAgamyacintAbhAvanAjJAnagamyatattvAvabodhavantaH zrI bhadrabAhusvAminaH prAhuH savvattha ityAdi / sarvasminnapi kArye SaTkAyarakSAtmakaM saMyamameva rakSedityutsargaH / yadA tu tadrakSAyAmAtmavirAdhanA -'vazyambhAvinI, tadA saMyamaM parityajyApi AtmAnameva rakSet / tatra kAraNaM tu idameva yat AtmAnaM rakSan sa SaTkAyavirAdhanAyAH prAyazcittaM kRtvA vizuddhiM prApsyati, yadi ca SaDjIvanikAyaM rakSan AtmAnaM vyApAdayet, tarhi sa devalokAdau gato'viratiM prApnuyAt, tatra ca SaTkAyaviratirdUrApAstaiveti lAbhamicchato hAnirAyAtA / tasmAt SaTkAyavirAdhanAmananyagatyA svIkRtyA'pi SaTkAyAdyarthamevAtmAnaM rakSenmuniriti prakRtagAthottarArdhArthaH / vastutastu sA''tmarakSA SaT kAyarakSaiva, tatkAraNatvAt, tatazca nizcayataH SaTkAyarakSApariNAmasya anAbAdhAt prANAtipAta eva na yena prAyazcittasakAzAttacchuddhiH karttavyA syAt / pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA iti hi prANAtipAtalakSaNam, atra tu apramattatayaiva prANavyaparopaNAnna hiMsA, tadabhAve ca tatprAyazcittamapi nAstyeveti sarvathA 2705 57
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nirdoSa evAyaM mArgaH / kevalamapavAdasya mokSamArgatve'pi hInAcArasthAnatayA saMvignAdhyavasAyanivRttiH susambhaveti kAraNavilaye'pyapavAdaprItiH mA'bhUditi kAraNAbhAve'pavAdasya vaya'tvakhyAtyarthamapi prAyazcittadAnaM sarvajJA''diSTamiti / ___ tathA yato'pavAde indri yamano'nukUlapravRttiH prAyeNa bhavati, tatastatra sUkSmarAgAdidoSasambhUtiH suzakyeti tacchuddhyarthamapi prAyazcittavyavahAraH / / ___ ye tu 'gRhasthasAdRzyaM sAdhUnAM bhavet' iti uktavantaH, te hi pariNatibhedamanAlokitavantaH, gRhasthA hi zarIrarAgAccharIrarakSAM kurvanti, SaTkAryAMzca ghnanti, sAdhavastu SaTkAyarakSArthaM SaTkAyAn apavAdato ghnanti, tatazca mahAn pariNatibhedaH, ata eva teSAM hiMsAyAmapi nirjarA nirUpitA, yaduktaM piMDaniyuktau "jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa" iti / nanu dharmarucimuninA 'mA viSabhUtAnnasakAzAtkITikAdayo mriyeran' iti buddhyA svayameva tadbhuktam, jIvitaM ca tyaktam / sa ca jinazAsane'numoditaH / tatazca prakRtadRSTAntabalAdetadeva siddhyati yaduta SaTkAyarakSArthaM svAtmavyaparopaNaM nyAyyamiti / kiJca jinakalpikAdayaH jIvitahArivighnopasthitAvapi nApavAde nApi SaTkAyAn hantuM pravartanta iti utsargamArgastAvadayameva yat AtmavirAdhanAsakAzAtsaMyamavirAdhanA balIyasI, tatazca saMyamarakSArthamAtmA'pi vyaparopayitavya iti / utsargAsahatve tu apavAdata AtmarakSAM kRtvA saMyamo virAdhanIya iti cet na, evaM hi utsargataH SaTkAyarakSaiva karttavyA, na tAM parityajyAtmarakSetyApannam, tathA sati jinakalpikAdInAM pAdapopagamanameva karttavyaM syAt, na gocarIvihArAdikA caryA, yato hi gocarIvihArAdikA caryA''tmarakSopayoginI, parantu tatra vAyukAyAdivirAdhanA'vazyambhAvinI, tatazca tadrakSArthaM tAM AtmarakSopayoginI cA~ parityajya pAdapopagamanamevAnazanaM karttavyaM syAt / kiJca jinakalpikAH caturthapraharAdArabhya padamAtramapi na gacchanti, tatazca tatkAle yadi te nadImadhye bhaveyuH, tadA'pi te nadI nottareyuH, evaM kazcittAn vanaspatyAdiSu prakSipet, tadA'pi te tasmAdutthAyAcittabhUmau nAgaccheyuH / atra hi SaTkAyavirAdhanA'tiprabhUtA, tannivAraNaM ca nadyuttaraNAcittAgamanAdinA sukaramapi te na kurvantIti teSAM yaH ko'pyAcAraH, sa llllllllllllllllllllllllllll 58 siddhAnta rahasya binduH
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tathAkalpatvAdevetyavazyaM mantavyam / na tu 'jIvarakSArthaM tairhi prANAstyaktA' ityAdi hetuhetumadbhAvo lagayitavyaH / tathAkalpazca teSAM paramavizuddhikArakatvA-nirdoSa eva / / ___ yattu dharmarucidRSTAntenAtmarakSAM parityajyApi SaTkAyarakSA sAdhanIyeti prasAdhitaM, tadapi mandam / dRSTAntasya siddhAntAsAdhakatvAt / dRSTAnto hi vyaktiviSayakaH, siddhAntastu samaSTiviSayaka iti vyaktigatavidhinA samaSTigatavidhiprasAdhanaM na yuktamiti bhAvaH / yadi hi dRSTAntena siddhAntaH prasAdhyate, tarhi gaNadhArI gautamasvAmI yAvajjIvaM SaSThaM kRtavAna, svayameva ca gaucarIM gatavAniti tadRSTAntena sarvairapi AcAryairyAvajjIvaM SaSThamavazyaM karaNIyam, gocarIcaryA cAvazyamAdaraNIyA syAt / tathA sunakSatrasarvAnubhUtibhyAM bhagavadanurAgavazAbhyAM bhagavaniSedhe'pi sati gozAlakapratIkAraH kRtaH, bhasmasAcca bhUtau iti dRSTAntabalena sarvairapi sAdhubhistathA karaNIyaM syAt / na ca tau na prazastau iti zaGkanIyam / AyariyabhattIrAgo kassa sunakkhattamaharisIsariso / avi ya sarIraM cattaM na ceva guruparibhavo sahio ityupadezamAlAyAM tatprazaMsAyAH spaSTamevoktatvAt / __ vastutastu sthavirakalpe 'SaTkAyarakSAM parityajyApi AtmarakSA viratirakSaNArthaM karaNIyA' ityevotsargamArgaH, tathAvidhapariNativazAt dharmarucisadRzaiH AtmarakSAM parityajyApi SaTkAyarakSA kriyate, zAstre cAnumodyate tadetatsarvaM apavAdamArga iti viparItameva tattvam / jinakalpikAdInAM tu svakalpAnusAreNaiva pravRttatvAt tatrotsargApavAdavicArAvasara eva neti sarvaM sustham / atra bahu vaktavyamasti, tattu vistarabhiyA nocyate / tinaarraaN n (36) sarva eva ye trailokyodaravivartino bhAvA rAgadveSamohAtmanAM puMsAM saMsArahetavo bhavanti, ta eva rAgAdirahitAnAM zraddhAmatAmajJAnaparihAreNa mokSahetavo bhavantIti / (o.ni. 54) iroom meel kaal meel veeod poonnn meek meek meek meeltirp pookkil meel meelee candra. spaSTameva / idamevoktamAcArAGge "je AsavA te parisavA, je parisavA te AsavA" iti / yAvanti karmabandhakAraNatvena prasiddhAni vastU ni, tAni sarvANi ooooooooooooooooooooooooossjai siddhAnta rahasya binduH 59
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssss zubhapariNAmavantamAzritya karmanirjarAkAraNAni bhavanti, yAvanti ca karmakSayakAraNatvena prasiddhAni vastUni tAni sarvANi azubhapariNAmavantamAzritya karmabandhakAraNAnIti bAhyavastuni ekAntAzrayaNaM jinazAsanaparijJAnarAhityAvedakameva / itthaM ca sudevasugurusudharmasakAzAt bahUnAM AtmonnatAvapi keSAJcidAtmAvanatirapi na niSeddhuM zakyA, tatra sudevAd gozAlakasya, suguroH kUlavAlakasya, sudharmAcca bAhyazobhana-kriyArUpAt vinayaratnAdInAmAtmAvanatiH supratItaiva / evaM kudevakugurukudharmasakAzAt bahUnAmAtmAvanatAvapi keSAJcidAtmonnatirapi na niSeddhuM zakyA / tatra kudevAdAtmonnati: 'manye varaM hariharAdaya eva dRSTA, dRSTeSu yeSu hRdayaM tvayi toSameti' iti mAnatuMgasUrivacanAt sUpapAdA / kugurozcAtmonnatiH aGgAramardakenAbhavyena tacchiSyANAmiva, kudharmAcca bAhyAzubhakriyArUpAt zuddhApavAdapratisevikAlikAcAryAdInAmiveti / yathA ca samyagdRSTiparigRhItaM mithyAzrutamapi samyak zrutakAryakAritvAtsamyak zrutam, tathaiva samyagdRSTiparigRhItaM kudevakuguru-kudharmAdyapi sudevAdikAryakAritvAdupacArAt sudevAdi iti sUkSmamIkSaNIyam / adhikaM tu agre sphuTIbhaviSyati / kevalaM nizcayanayAbhiprAyavaizadyArthinA oghaniryuktigAthA 47 Arabhya 58 paryantAH sUkSmaprajJayA paribhAvanIyAH, vyavahAranayaidamparyArthinA ca 59-60 dve gAthe nirUpayitavya iti / she le r yy yy yyu ku se he way the ve (37) aNumitto vi na kassai baMdho paravatthupaccayA bhaNio... (o.ni. 58 ) pooooooooooooooooooooooooooooPos candra. kasyacidapi jIvasya svalpo'pi karmabandho bAhyavastunimittAnna bhavati, kintvAtmapariNAmAdeveti atra vRttikRdabhiprAyaH / yuktaJcaitat / mithyAtvAviratikaSAyA-dInAM karmabandhapradhAnakAraNAnAmAtmapariNAmavizeSatvAnapAyAt / bAhyakriyAdirUpaM mithyAtvAdisvarUpaM tu aupacArikamiti / 07070707777777707070707077777707070707070707 60 siddhAnta rahasya binduH 1
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanu yadi AtmapariNAmAdeva karmabandhaH, tarhi sakalaprAyazcittAdivyavahAre virodhApattiH syAt / tathA hi - hiMsAdijanyapApakarmApagamAya prAyazcittaM kriyate iti tattvam / pApakarma ca bhavaduktanItyAtmapariNAmAdeva, na tu bAhyanimitAd, evaJca sati bAhyamahannimittasattve'pi pariNAmamAndyAdalpakarma bandhe nAlpaM prAyazcittam, tucchabAhyanimitte 'pi ca kvacitpariNAmatIvratayA subahukarmopacayenAtimahatprAyazcittaM dAtavyaM syAt / kintu pravRttiprekSivyavahAranayapradhAnaH prAyazcittavyavahArazca viparIto'pi dRzyata iti spaSTaM virodhaH parasparamiti cet ___na, yadyapi karmabandha AtmapariNAmAnusAreNaiva, tathA'pi AtmapariNAmasyAnatizayajJAninA jItavyavahAriNA spaSTaM ajJAyamAnatvAt AtmapariNAmamAtreNa prAyazcittavyavahAro duHzaka eva / tasmAt tatra vyavahAranayAzrayaNaM kriyate / / tatra ca laghu pratise vAyAmazubhapariNAmasya prAyo mandatvAt mahattarapratisevAyAJcAzubhabhAvasya prAyastIvratvAt tadanusAreNAlpamadhikaJca prAyazcittaM dIyate / yadyapi ca bhavaduktaprakAreNAtra pariNAmavaiparItyamapi bhavatyeva, tathA'pi tasya prAyobhAvitvAt, tajjJAnasya ca duHzakatvAt yathAmahatpratisevanameva prAyazcittadAnavyavahAra iti / ____na caivaM sarvathA vyavahAraprAdhAnyamevAtretyapi zaGkanIyam, nizcayanayasyApyAzrayaNAt / tathA hi - gItArthA dezaM kAlaM puruSamavasthAM AtmapariNAmAdIMzca pratyakSaM dRSTvA pRcchAdinA'numAya ca tadanusAreNa hInAdhikamapi prAyazcittaM dadati, tatra pariNAmatIvratA'numAne bAhyavirAdhanA'lpatve'pi adhikaM prAyazcittaM dadati, tanmandatA'numAne ca bAhyavirAdhanAbAhulye 'pi alpaM prAyazcittaM dadati, zuddhApavAdAnu mAne ca bAhyavirAdhanAbAhulye'pi na kimapi prAyazcittaM dadatItyatrAtmapariNAmameva puraskRtya prAyazcittadAnaM kriyate / kevalamAtmapariNAmaH anatizayajJAnibhiranumAnagamya eveti / ___ yadyapyevaM prAyazcittasyAnekavidhatvam, tathA'pi karmabandhastu AtmapariNAmAdhIna eva, yattu kutracidAgamAdiSu bAhyavastuprAdhAnyena karmabandho nirupyate, tad vyavahArato bAhulyamapekSya bodhyam, na tu sarvathA paramArthataH / / na caivaM bAhyavastunaH sarvathA'kiJcitkaratvameva, vyavahArasya nizcayajanyatvena nizcayajanakatvena cAtyantamAdaraNIyatvAditi sUkSmamIkSaNIyam / oooooooooooooooooooooooooool siddhAnta rahasya binduH 61
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll yaaymaayi maappillppaattttinrre mukhmaayi m (38) kadAcittatra saMkhaDI bhavati, tatazca bhaktaM gRhItvA vrajataH kAlakSepo na bhavati, zIghraM cAbhISTaM grAmaM prApnoti / (o.ni. 64) pootosdodkos tortoily stostostoriodiosdom tootostostoschootkom dodiostostos candra. tatra = antarAlavartini grAme / zeSaM spaSTam / idaM cApavAdikaM vacanaM, utsargataH saMkhaDIbhaktasya bahudoSatvena niSiddhatvAt / doSAzcAtra gRddhiH, stryAdisparzaH alaGkRtastryAdidarzanodgatavikArabhAvaH, saMghaTena bhaktapatane "aho bahubhakSakA ete" iti avarNavAdaH, bahubhaktalAbhato bahubhakSaNaM tatazcAjIrNamityevamAdayo AgamAntarAt svAnubhavAccopayujyAnusandheyA iti / groggagedasiopelapsoagbps oppoprgedosipgoogapgira (39) kadAcidvA tatra caityAyatanaM bhavet, tadvandane puNyAvAptiH syAt / (o.ni. 64) ipollipoprootyskinystyrdostions and insakosriodips candra. nanu apAntarAlabhAvigrAmapraveze ke guNAH iti pratipAdane caityAyatanavandanajanyA puNyAvAptirapi atra guNatayA pradarzitA / etacca na yuktam, aSTakaprakaraNe zrIharibhadrasUribhiH sAdhoH puNyabandhAniSTatAyAH nigaditatvAt / tathA cASTakapAThaH sarvArambhanivRttasya mumukSorbhAvitAtmanaH / puNyAdiparihArAya mataM pracchannabhojanam // bhuJjAnaM vIkSya dInAdiryAcate kSatprapIDitaH / tasyAnukampayA dAne puNyabandhaH prakIrtitaH // bhavahetutvatazcAyaM neSyate muktivAdinAm / puNyApuNyakSayAnmuktiriti zAstre vyavasthitam // prakaTaM bhuJjAnaM sAdhuM dRSTvA bubhukSita: yAcate, tatra ca sAdhuranukampAplAvitamAnaso yadi bhojanAdikaM dadyAt, tarhi puNyabandhaH tasya syAt / sa ca saMsArakAraNamiti llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssss 707070707 mokSArthinAmaniSTaH, tasya saMsArakAraNatvaM ca ' puNyakSayAtpApakSayAcca mukti:' iti zAstravyavasthAta eva siddhamiti saptamASTakagAthAsaGkSepArthaH / atra ca puNyabandhaH sAdhUnAmaniSTaH, tatparihArArthaM ca anukampAdAnaniSedhaH, tadarthaM ca pracchannabhojanamiti nigaditam / tatazca sAdhUnAM puNyabandho heyastajjanayitrI pravRttirapi ca heyeti spaSTam / prakRte ca droNavRttivacane puNyAvAptirupAdeyatayA pratipAdyate iti spaSTameva virodha iti cet na, vacanadvayasya vibhinnaviSayatvAt / tathAhi - apracchannabhojanena zAstrArthabAdhaH, tatazca tatra ya: dAnajanyaH puNyabandho bhavati, sa nirjarApratibandhaka iti kRtvA heyaH, zAstrArthAbAdhena tu yaH puNyabandho bhavati, sa nirjarApratibandhako neti sa upAdeyaH / tatazca droNavRttivacanaM zAstrArthAbAdhajanyasya nirjarA'pratibandhakapuNyabandhasyopAdeyatAsUcakaM, aSTakavacanaM ca zAstrArthabAdhajanyasya nirjarApratibandhakapuNyabandhasya heyatAsUcakamiti na kazcid virodhaH / etacca samAdhAnaM dvAtriMzaddvAtriMzikAvacanamanusRtyoktam / tathA coktaM tatra mahopAdhyAyaiH naivaM, yatpuNyabandho'pi dharmahetuH zubhodayaH iti / tadvRttau ca zAstrArthAbAdhena nirjarApratibandhakapuNyabandhAbhAvAnna doSa iti garbhArthaH iti proktam / itthaM ca 'puNyakarma sarvathA mokSArthinAM heyaM' iti ekAnto'pi na kAnta iti bodhyam / sAdhUnAmapi zAstrArthAbAdhajanyasya puNyakarmaNo guNatvAt / puNyAnubandhipuNyaM upAdeyaM pApAnubandhi puNyaM heyaM ityevameva nyAyyatvAt / atra puNyAnubandhipuNyopAdeyatAsUcakAni gaNiyazovijayaviracitavRttau pratipAditAni zAstravacanAni kAnicitpratipAdyante / - puNyAnubandhipuNyaM datte vairAgyakAraNaM bhogam / ( vairAgyakalpalatAyAM 2/97) - jai vi puNNapAvakkhaeNa muttI, tahAvi tassA kusalANubandhipuNNameva kAraNaM, na kusalANubandhipuNyavivAgamantareNa tArisA bhAvA labbhanti, jArisesu puNNapAvakkhayanimittakusalajoyArAhaNaM (samarAdityakathAyAM) - puNyAnubandhyataH puNyaM karttavyaM sarvathA naraiH / yatprabhAvAdapAtinyo jAyante sarvasampadaH / (aSTakaprakaraNe) 197070 siddhAnta rahasya binduH aaru 70707 63
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ppnnmaajj (40) atha caityagRhameva kevalaM pRcchati, tatastadabhAve vargacatuSTayabhAve ca tatprabhavaguNahAniH syAt / (o.ni. 66) trum kttum pooli tirum tiruvikkum prvi paali taali paakkmum irvi plllm meel meel kaal meel virl taali kyaam candra. antarAlikagrAmAntargataH sAdhuH "kimatra grAme caityagRhamasti na vA' ityeva kevalaM pRcchet, tarhi grAmajanaH caityagRhAbhAve "atra tannAsti" iti vadet, tatazca sAdhuH prtyaavrtet| sAdhunA hi sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAsambandhinI pRcchA na kRtA, tatazca grAmajanena teSAM sattve'pi tatsambandhi kimapi na kathyate iti sambhavati / evaM ca vargacatuSTayajanyasya lAbhasya vaJcanA bhavet sAdhoH, tasmAtsAdhunA kevalacaityaviSayakapRcchA na karttavyeti bhaavH| __ atra kazcidAha "kimetAdRzamapi kSetraM tadAnImabhUt, yatra caityagRhaM nAsIt, vargacatuSTyaM ca AsIt ? sAdhusAdhvIbhiH caityasamanvita eva kSetre nivAsaH karttavya iti vidhiH / tatazca caityarahitagrAme teSAM avasthAnaM kathaM ghaTeta ? tathA zrAvakazrAvikANAmapi jinapUjAyA nityakRtyatvAt caityaM vinA tasyAH asambhavAt kathaM tadrahite sthAne'vasthAnamiti mahatIyamAzaGkA' iti / / atrocyate, saMyatAnAM tAvat saMyamapradhAnatvAt na jinapratimAdyAlambanAvazyakatvaM tadAnIM abhUt, yAni tu caityavandanAni pratidinamavazyakarttavyAni, tAni bhAvAcAryasthApanAcAryayoranyatarasyAgre bhAvabhagavantaM manasikRtya sampAdanIyAni bhavantIti saMyatAnAM caityAnvite eva grAme stheyamiti tadAnIM niyamo nAbhUt / / kiJcaitanniyamakaraNe doSA api bhavanti, tathAhi - etAdRzaniyame sati caityarahitagrAmeSu na sthAtavyaM syAt, tatazca yadA'pAntarAle bahavo grAmAstAdRzA bhaveyuH, tadA tAn sarvAn parityajyAgre caityAnvite grAme gantavyaM syAt, tatazca tadarthaM dIrghavihAro'nivAryaH, dIrghavihAre ca zramAdayo doSA'nivAritaprasarA iti / / ___ tathA caityarahiteSu grAmeSu sAdhUnAmanavasthAne tatrasthajaneSu sAdhudarzanapravacanazravaNasupAtradAnaguNAnumodanAdiprabhava upakAro bIjAdhAnAdirupaH na sambhavet, apArapArAvArasaMsArottaraNa-kalpabIjAdhAnAdyabhAve cAtidustara eva teSAM bhavamahodadhiriti / tathA caityAnvitagrAmeSveva sAdhvavasthAnAnujJAyAmanyagrAmeSu jinazAsanaprabhAvanAnUtanazrAvakasAdhvAdirupa-saGghaparivRddhizca na sambhavediti / llllllllllllllllllllllllllll 64 siddhAnta rahasya binduH
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tathA'nyatIthikAzcaityarahiteSu grAmeSu gatvA mugdhajanAn zrAvakAdIMzca vipratArayeyuH, te ca susAdhusaGgAbhAvAt svayaM tAdRzaprajJatvAbhAvAcca na vivekaM kartuM zaknuyuH, tathA ca caityavandanArthaM tAdRzagrAmAvasthAnaparityajane bahujanAnAM samyaktvAdityAgaH pragRhIto bhavati, mithyAdRSTInAM cAvakAzo datto bhavati, na caitadgauravalAghavacintanacaturaprajJAnAM mahAtmanAM kathamapi saGgacchata iti / / ata eva "tAdRzapradezeSu gocarIdaurlabhyAt AdhAkarmaparibhakSaNenA'pi yadi tatrasthAnAM zrAvakAdInAM samyaktvAdIni surakSitAni kartuM zakyante, tarhi tadapi samAzrayaNIyaM apavAdata AdhAkarmaparibhakSaNasyAdoSatvAt" iti aneke gItArthA vartamAnakAle pratipAdayanti / tadevamAdidoSasambhavAt 'sAdhUnAM caityarahiteSu grAmeSu nAvasthAnaM' iti na yuktamAbhAti / ata eva "yadi tatra caityAni santi, tato vandante" iti agre'traiva vRttau gaditam / tatra ca mAsakalpakSetre'pi 'yadi tatra caityAni santi' iti zabdaiH caityasadbhAvabhajanaiva prakaTIkRteti dRDhataramUhanIyam / nanu tarhi zrIkalpasUtrasubodhikAvRttau cAturmAsakSetraguNeSu caityasadbhAvaH kimarthaM pratipAdita iti cet aho mugdhatA / yadi tatra caityaM bhavettahi zobhanameva, kastatra niSedhamAha ? kevalaM caityA'bhAve naiva sthAtavyamiti ekAnta eva na nyAyyaH, na ca sarvakSetraguNasadbhAve eva tatrAvasthAtavyamiti niyamaH, kintu yathAgauravalAghavamevAvasthAnaM yuktam / yathA''cAryasya SaTtrizad guNAH pratipAditAH, parantu ekadvitryAdisAmAnyaguNAbhAve nAcAryapadAyogyatvam / itthaM ca yathA SaTtriMzad guNA kasyacitsambhaveyuH, tarhi zobhanameva, parantu ekadvitryAdisAmAnyaguNAbhAve'pi yathAlAbhaM AcAryapadaM dIyata eva, evaM sarve kSetraguNAH yadi kutracitsambhaveyuH, tarhi zobhanameva, parantu ekadvyAdisAmAnyaguNAbhAve'pi tatra yathAlAbhaM avasthAnaM yuktameveti / kiJca subodhikAvRttau utsargamArgo nirupitaH, apavAdatastu adhikalAbhe sati caityarahite'pi sthAne'vasthAnaM na duSTamityapi vaktuM zakyate / aparaM ca tattatkAlApekSayA sAmAcArIparivartanamapi na duHzakaM, tatazcaitadapi sambhavati yaduta mAsakalpAdisAmAcArIparipAlanasamanvite prAcInakAle caityasattA-''vazyakatA na bhavet, vinayavijayopAdhyAyakAle tu mAsakalpAdisAmAcArI-paripAlanarahite caityasattA''vazyakatA sAmAcAryAM praviSTA bhavediti na kiJcidvacana-mAtradarzanato vyAmohaH kArya iti / ovaissaivaissaivaisslaioaioolai siddhAnta rahasya binduH 65
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll caityarahiteSu grAmeSu zrAvakazrAvikANAmavasthAnaM kathaM sambhavediti praznottaraM adhunA vibhAvyate / ___ yadyapi zrAvakadharmasya samyaktvamUlakatvAt samyaktvasya ca jinapratimApUjAdibAhyakriyA'dhigamyatvAt zrAvakasya jinapratimApUjanAdikaM bhavatyeveti tadrahite sthAne teSAmavasthAnaM na sambhavatIti / tathA'pi atrApi bahu cintanIyamasti / tathAhi - tatra grAme kecijjanA AcAryAdhupadezato'bhinavameva jainadharmaM pratipannA iti vyavahArataste tatra jainazrAvakA ucyante, teSAM ca tadAnImeva dharmaprApteH caityanirmANAvakAzo na abhavat, tatazca tasminkAle sa grAmaH caityarahito vargacatuSTayasamanvitazca sambhavatIti / kiJca samyaktvamapi tAvat arihaMto maha devo jAvajjIvaM susAhuNo guruNo / jiNapannattaM tataM ia sammattaM mae gahiaM iti vacanAt sudevasugurusudharmapratipattirupaM vyavahArato'bhimatam / tatra jinapUjAdikriyANAmavazyambhAvaniyamo na bhavati / kriyAsadbhAvasya dravyAdisAmagyAnukUlyena niyatatvAt / tathAhi-tathAvidhadeze caityAbhAvAd rogasvAmibhayAdyApattito vA'nyato vA kAraNAjjinapUjAdyakAriNo pUrvamapi Asan santi ca sAmpratamapi / na caitAvatA teSAM zrAvakatvAbhAvaH / tathA ca kutracid grAmeSu caityAbhAve'pi zrAvakavargasadbhAvo na virUddho bhavati / tathApIdamatrAvadheyam - satyAmapi sAmagyAM jinapUjAdyAcAropekSiNastu prAyo zraddhAhAniprasaGgaHsyAditi darzanavizuddhimicchanto sadA jinapUjAdyAcAraparAyaNAH bhavantyeva / prastute'pi ca caityAbhAve'pi bhAvatastIrthayAtrAdiprakAreNa jinapUjAdyAcAro'niruddhaprasaro jJeyaH / aallukllettukkuklliccittttumengkillukllumokkumoppmullll jillkllillkittumenrruklle kollimllippettumengkllutticcu. __ (41) yadi caityagRhamasti, tatastasminneva gantavyam / (o.ni. 67) 16yrbMuu kh`nybMuuekhyy`wwwwribsiny`ngkh`ny bMuuwaakh`nysiny`ngkh`ng candra. caityagRhasadbhAve'pi tadatikramyopAzrayAdau praveze jinAzAtanAprasaGgAta. sarvatra sati caityagRhe prathamaM tatraiva vandanArthaM gantavyam / ayaM cotsargaH, apavAdatastu prazravaNAdizaGkAnivAraNaglAnAdisambandhibhaktapAnAdyAnayanAdikAryavazatazcaityagRhamatikramyApi upAzrayapraveze na doSa iti bodhyam / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170707 (42) asAmbhogikasakAzaM pravizatA tadAnAkrAnte bhUpradeze nikSipyopakaraNaM tataH kRtikarmAdi sAmbhogikeSviva sarvaM karttavyamiti / tadanAkrAntabhUbhAge copakaraNaM sthApayati, mA bhUcchikSakANAM tatsAmAcArIdarzane'nyathAbhAvaH syAditi / (o.ni. 72 ) Booooooooooooooooooooooooooooooooo candra. sAmbhogikAH nAma parasparaM samAnasAmAcArIkAH saMvignAH, asAmbhogikAzca parasparaM vibhinnasAmAcArIkAH saMvignAH eva, asaMvignAnAM sAmbhogikavadasAmbhogikavyapadezasyApyabhAvAt / nanvatra asAmbhogikeSvapi sAmbhogikeSviva sarvaM kRtikarmAdi karttavyatayA pratipAditam, tatazca asAmbhogikAnAmapi vandanakaraNAdikaM zAstrAnusArIti Apannam / kiJcAtraiva granthe'gre 'asAmbhogikAn dvAdazAvartavandanena vandate' iti vakSyate / tatazcAdhunA asAmbhogikAnAM parasparaM vandanavyavahAraniSedhaH kathaM ghaTeta iti cet saMvignagItArthabahujanAcIrNeyaM sAmpratakAlabhAvinI parampareti saGghaTanA karttavyA / ayaM bhAva: 'guNAdhike vandanaM karttavyaM' iti nyAyAt asAmbhogikAnAmapi dIrghaparyAyAdiguNavatAM vandanakaraNAdikaM susaGgatameva / parantu kasmiMzcitkAle tadAnIntanAnAM bahUnAM saMvignagItArthAnAM "parasparaM vandanavyavahAro'pi na karttavya" iti nirNayo'bhavaditi tatkAlAdArabhyeyaM vyavasthA vartata iti bodhyam / kasminkAle kaiH kAraNairiyaM vyavasthA pravartiteti tu sampradAyAparijJAnAnna vaktuM pAryate / nanu gurutattvavinizcaye tAvaditthamuktaM "cAritravattve sati ekasAmAcArIkatvasyaiva vandyatAyAM tantratvAt" (1/123) ekasAmAcArIkattvaM nAma sAmbhogikatvameva, tathA ca cAritravattve sati sAmbhogikatvaM vandanIyatvamityApannam / prakRtapAThe ca bhinnasAmAcArIkasyApi saMvignasya vandanIyatvaM pratipAditamasti, evaM ca kathaM na parasparaM virodha iti cet atredaM samAdhAnaM / 'pArzvasthAdayo'pi yadi cAritravantaH sambhavanti, tata: teSAmutsargato'pi vandanIyatvaM kiM na bhavati ? kimarthaM teSAmapavAdata eva vandanIyatvaM' 70707172 107070777770 siddhAnta rahasya binduH 67
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ityetAdRzapUrvapakSasamAdhAnArthaM mahopAdhyAyaiH 'cAritravattve sati' ityAdivAkyaM samAdhAnatayA nigaditam / atra hi pArzvasthAdInAM vyavacchedArthaM ekasAmAcArIkatvapadamasti, tatazcAritraM tu teSAmastyeva, kevalaM ekasAmAcArIkatvasya abhAvAdevAvandyatvam / tathA cAtra pratigacchaM dravyakSetrAdivazakRtA vibhinnA sAmAcArI nAbhipretA, api tu saMvignatAprayuktA prAyaH sakalagacchasamAnA sAmAcAryevAbhipretA / tathA ca sarve eva saMvignagacchA bhinnA api santaH saMvignatAprayuktaikasAmAcArImanta iti parasparaM sarve vandanIyAH, pArzvasthAdayastu cAritravanto'pi saMvignatAprayuktaikasAmAcArIkatvAbhAvAt na vandanIyA iti / tathA ca oghaniyuktivacanavat gurutattvavinizcayavacanamapi sarveSAM saMvignAnAM sAmbhogikAsAmbhogikAnAM parasparaM vandanIyatApratipAdakamiti nAtra kazcid virodha iti sUkSma nibhAlanIyam / ___ nanu tathApi na manaH saMtuSyati, 'ekagacchavyavahAravatAM vandanapravRtteH' iti tatraivAne anantaramevoktatvAt / tatazca bhinnagacchavyavahAravatAM vandanApravRttiH siddhaiveti cet __na, atrA'pi ekagacchavyavahAraH saMvignatAprayuktazobhanAcArarupa eva, sa ca pArzvasthAdigacche nAstIti te'vandanIyA iti sarvaM sustham / itthamapi ca zaGkA'nivAraNe tu 'mahopAdhyAyAd pUrvameva asAmbhogikasaMvignavandanavyavahAraniSedhasya pravRttatvAt taiH tathoktam' iti yathAkAlaM vacanadvayasyApi sAGgatyaM cintanIyamiti / nanu parasparaM vandanavyavahAra iva bhaktapAnAdivyavahAro'pi kimarthaM zAstreNa nAnumanyata iti cet 'mA bhUcchikSakANAM tatsAmAcArIdarzane'nyathAbhAvaH syAditi' prakRtavacanoktakAraNAditi jAnIhi / idamatra tAtparyam, sAmAcArIbhede evAsAmbhogikatvam, tatazca yadyAsAmbhogikaiH saha bhaktapAnAdi kriyeta, tahi ubhayapakSavatino'pariNatasAdhavaH parasparaM vibhinnasAmAcArIdarzanAt matibhedAdikaM doSaM prApnuyuH / tathAhi - kutracid gurava eva sarvAn bhaktapAnAdi pariveSayanti, kutraciccAnyatamaH kazcitsAdhureva / kutracit AcAmAmlAditapo'rthaM sthApanAdidoSAnvitamapi bhaktaM anujJApyate, kutracicca zuddhabhojanamevAnujJApyate / evamanye'pi bahavaH sAmAcArIbhedAH sambhavanti, apariNatAzca zaikSakAH kadAcitsvakIyasAmAcArImeva zobhanAM matvA'nyAn sAdhUn zithilAn kalpayanti, kadAciccAnyadIyasAmAcArI zobhanAM matvA svakIyAn zithilAn kalpayanti, anyadIyasAmAcArIgrahaNatazca svagaNe eva sAmAcArIbhedaM utpAdayanti, tatazcaikasminneva gaNe llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 68
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sAmAcArIbhede sati parasparaM te kalahAyamANAH sakalasyApi gacchasya mahAntaM khedaM utpAdayanti / itthaM ca niSkaSAyasvarupasya cAritrapariNAmasya mAlinyamityevamAdikAn mahAdoSAn dRSTvA vibhinnasAmAcArIkaiH saha bhaktapAnAdivyavahAraH zAstre niSiddha iti / / na kevalaM bhaktapAnAdi, api tu saha sannivAsAdikamapi, ata evAtra kAraNavazAt ekAkino'pi gacchataH sAdhoH asAmbhogikavasatau avasthAnaniSedha evoktaH, ekAkino'pi ca tasya anyasyAM vasatau avasthAnamanujJAtamiti nipuNamatyA vicAraNIyametad yaduta bhinnasAmAcArIkaiH saha sahasaMvAsabhojanapAnAdikaH sarvo'pi vyavahAro bahudoSatvAnna karttavya evotsargataH, anyathA hi ekAkinaH sAdhoH anyasyAM vasatau avasthAnaM nAnujJApyeta, kintu asAmbhogikavasatAvevAvasthAnaM anujJApitaM syAditi / / itthaM ca "kimete sAdhavaH rAgadveSarahitA apyekatra na bhuJjanti ?, kimeteSAM bhrAtabhAvo nAsti ? yena parasparAnItaM parasparasya na dIyate ?" ityAdikaM vacanamApAtamAtramanoharamiti niHzaGkaM avadhAraNIyam / bahvapAyanirAsArthaM eva tAdRzavyavahArapravartanAt, tathaiva ca rAgadveSarAhityasya bhrAtRbhAvasya cAkSatatvasambhavAditi / villcc haappillppaatttturrppi (43) kAlataH prathamapauruSyAmupadiSTaM, tasyAM ca yadA prAsukaM na labhyate, tadA'prAsukamapi kriyate, bhAvataH samAdhiH karttavyA prAsukAprAsukairiti / (o.ni. 75) taamkkum meeleekkuppm pirmmeelkkukkum pookkum plleekkum meel Bodenseeds candra. glAnasAdhvarthaM vaidyenopadiSTaM yathA 'asya prathamapauruSyAmamukamauSadhAdikaM dAtavyaM' iti, tacca yadi tadA prAsukaM labhyate, tadA sundaram / atha na labhyate, tahi aprAsukamapi kriyata iti / 'atrAprAsukamapi kriyate' ityasyAyaM bhAvArthaH yaduta sacittamapi acittaM kArayitvA glAnasya deyamiti / na tu 'sacittameva sAkSAdglAnasya deyam' iti / evaM 'prAsukAprAsukaiH samAdhiH kAryA' ityatrApi prAsukAbhAve aprAsukena prAsukIkRtena glAnasya samAdhiH sampAdanIyetyapi bodhyamiti / 000000000000000000000000000000000000000000000000000 69 siddhAnta rahasya binduH
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanu sacittamacittaM kArayitvA glAnadAnAtsakAzAtsAkSAt sacittasyaiva dAnamalpadoSam / tathAhi sAkSAtsacittabhakSaNe kevalaM sacittasyaikasyaiva virAdhanA, tadacittatAkaraNe tu tejaskAyavAyukAyAdivirAdhanA'tiprabhUtA bhavet, sacittavirAdhanA tu tatrA'pyastyeveti ko'yaM nyAyaH yaduta sacittamacittaM kArayitvA glAnasya dAtavyamiti cet satyam, yadyapi bAhyavirAdhanA sacittAcittatAkaraNe'bhyadhikA, sAkSAtsacittabhakSaNe tvalpA, tathA'pi sAkSAtsacittabhakSaNe niHzUkatArupA'ntaHvirAdhanA'timahatIti tannivAraNArthaM acittatAkaraNamanujJAtamiti / tathaikadA bhakSitasacittako jAtahInasaMvego niSkAraNamapi pazcAt sacittaM bhakSayet, tamavalambya cAnyo'pItyanavasthAdoSaH / yadyapi apavAdato doSasevane niHzUkatA bhavedeveti na niyamaH, tathA'pi apariNatAn mandacAritrapariNAmAn Azritya tatsambhAvanAmAzrityaitadvyavahAro vyavasthita iti / etacca upadezarahasye "mandakSayopazamavati vyabhicAravAraNAya prAyograhaNam" iti vacanena mahopAdhyAyaiH spaSTIkRtam / ___ tathA ca tatpAThaH - dravyAdiprAtikUlye yatInAmeSaNAzuddhyAdAvadhyayanAdau ca zaktivicchedAtkathaM yatitvA'pracyavaH syAdityAzakyAha-dravyAdayazca prAyo = bAhulyena bAhyAbhAve'pi = kAyikAdibahirvyApAravyAghAte'pi bhAvaharAH = yatanApariNAmopaghAtakA na bhavanti, prAyo grahaNaM mandakSayopazamavati vyabhicAravAraNAya - iti / zrAvakANAmapi sacittabhakSaNaparityAgopadezo'nayA rItyA yathAsambhavaM vibhAvanIya ityalaM vistareNa / llllllllllllllllllllllllllll 70 siddhAnta rahasya binduH
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll hNNNNNNNNNNN (44) esa gamo paMcaNha vi NitiAdINaM gilANapaDiyaraNe... / glAnapraticaraNe eSa vidhiH yaduta prAsukena bhaktAdinA praticaraNaM kAryam, nikAcanaM karoti yaduta dRDhIbhUtena tvayA yadahaM bravImi, tatkarttavyam / (o.ni. bhA. 39) Boskoolidoe do it does days agof todayideoskosiko sidolity ideoseys ky satoldeos dysivos ky skosh candra. saMvignaglAnasya prAsu ke nAprAsuke na vA praticaraNaM kAryam, pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktanityavAsinAM prAsukena praticaraNaM kAryam ityatra bhedaH, tathA nityavAsiprabhRtInAM nikAcanaM karoti ityapi vizeSaH / atra bhavediyaM jijJAsA 'kimarthaM pArzvasthAdInAM praticaraNaM prAsukenaiva, nAprasukena' iti / __ atra samAdhIyate, pArzvasthAdayo hi svayameva zithilAcArAH, tatazca yadi teSAmaprAsukena pratijAgaraNaM kriyeta, tarhi te cintayeyuH "yadi saMvignA api ete aprAsukena praticaraNaM kurvanti, tarhi nizcitamaprAsuke na doSaH, tatazcAdya yAvadasmAbhiryadAcaritaM, tatsarvaM nirdoSaM" iti / itthaM ca te'saMyame dRDhA kRtAH syuH mithyAtvaM ca prApitAH syuH, tasmAtteSAmaprAsukena praticaraNaM na kAryam / nikAcanaM kimarthamiti cet pArzvasthAdayo hi yadi saMvignabahumAninaH tarhi saMvignapAkSikAH, anyathA tu saMvignapAkSikAdapi hInatarAH / tatazca yadi saMvignapAkSikasyApi zrAvakAd hInatvaM, tarhi pArzvasthAdInAM tu sutarAM tathAtvam / itthaM ca yadi zrAvakavaiyAvRtyamapi sAdhUnAmakaraNIyam, tarhi tadadhastanasthAnavartinAM pArzvasthAdInAM tu sutarAmakaraNIyaM tat, tathA'pi yadi vaiyAvRttyavazIbhUtAste punaH saMvignatApratipattau samutsAhA bhaveyuH tarhi apavAdato vaiyAvRttyaM yuktaM bhavet / tasmAdatra nikAcanaM kriyate / yadi ca te naivaM nikAcanaM svIkurvanti, tadA zrAvakAdivatteSAM vaiyAvRttyamapi akaraNIyameveti / kiM bahunA ? sAkSAtparamparayA vA mokSAnukUlatAM sampAdayadeva kimapi kRtyaM anumatam, tadasampAdayatpunaH nirarthakatvAnnirAkRtamiti / ooooooooooooooooooooooooolai siddhAnta rahasya binduH
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ippikkunntinu pintirippikkukyaayiru (45) tIrthakarasambandhivacanakaraNe = vacanAnuSThAne AcAryANAM ___prAgeva pUrvameva kRtaM bhavati / (o.ni. bhA. 47) aodkoshdodkevideosdhos kodkyi kysi doiidos komideodidodkosikod ko koi doskooliyo keosikers candra. 'jo gilANaM paDisevai so mAM paDisevai / jo mAM paDisevai so gilANaM paDisevaI' iti tIrthaMkaravacanam / AcAryeNa cAmukakAryAya sAdhuH preSitaH / tena cApAntarAle glAnaM zrutvA dRSTvA ca tatpraticaraNaM kRtam / tatazca gurukAryaM vilambitaM jAtam / tatra kiM sa sAdhuH doSabhAgbhavati na vA ? iti praznaH / tatsamAdhAnAyedaM vacanaM yaduta tIrthaMkaravacanaM pAlayatA''cAryavacanaM pAlitameveti na sa manAgapi doSabhAgiti / yadi hi sa AcAryakAryArthaM tIrthaMkaravacanamupekSeta, tarhi sa avazyaM doSabhAgbhavet / itthaM ca jinAjJA gurvAjJAyAH sakAzAdgarIyasIti anena jJAyate / ___ kazcid atrAha - nanu yadi jinAjJA gurvAjJAyAH sakAzAt garIyasI, tarhi bhAdrapadazuklapaJcamyAmeva sAMvatsarikapratikramaNaM kArya, tasyaiva jinAjJAtvAt, na tu caturthyAM, tasyA guruparamparAsamAgatatvena gurvAjJAtvAt / na kevalametAvadevApitu yaH ko'pi AjJAviruddhaH jItavyavahAraH, sa sarvo'pi, jinAgameSu vAkyArtharupeNa adRzyamAnatvAt guruparamparAsamAgatatvena gurvAjJArupatvAdupekSaNIya eva syAt / na caitad bhavatAmapISTamiti / kiJca zrImahAnizIthasUtre - se bhayavaM ! kiM titthayarasaMtiyaM ANaM nAikkamijjA, uyAhu AyariyasaMtiyaM / goyamA ! cauvvihA AyariyA pannattA, taMjahA-nAmAyariyA, ThavaNAyariyA, davvAyariyA, bhAvAyariyA ya / tattha NaM je te bhAvAyariyA, te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMtiyaM ANaM nAikkamijjA - iti / atra hi "AcAryAjJA upekSaNIyA, tIrthakarAjJA pAlanIyA" iti noktam / kintu bhAvAcAryANAM tIrthaMkarasAdRzyaM nigadya tadAjJApAlanamevAbhihitam / tatazcAtra gurvAjJAyA eva garIyastvamiSyate, prakRte ca tIrthaMkarAjJAyA iti kathaM na parasparaM virodha iti cet / na, yatra vartamAnadravyakSetrakAlabhAvAH bhAvAcAryaiH samyak parijJAtAH, tatra bhAvAcAryA va prdhaanaa| yataH te gauravaM lAghavaM ca paryAlocya kadAcit zAstravacanAnusAreNa nirNayaM kurvanti, kadAcicca zAstravacanasya sAkSAdanusaraNaM muktvA'nyathA nirNayaM kurvanti, paramArthatastu so'pi nirNayaH jinAnumatatvAt jinAjaiva / etadjJApanArthameva mahAnizIthe bhAvAcAryANAM llllllllllllllllllllllllllll 72 siddhAnta rahasya binduH
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tIrthaMkarasadRzatvaM tadAjJAyAzcAnatikramaNIyatvaM nigaditam / yatra ca dUravartitvAdikAraNavazato bhAvAcAryaiH vartamAnadravyakSetrakAlabhAvAH na samyak parijJAtAH, tatra gItArthasAdhuH kadAcid guroH pUrvAjJAmevAnusaret, kadAcicca vartamAnadravyAdivazataH doSadarzane sati tAmatikramya zAstravacanaM svagItArthatAM ca puraskRtya pravartate / tatra ca tadeva pramANam, na tu guroH pUrvAjJA / yadi ca bhAvAcAryAH vartamAnadravyAdIn jAnIyuH, tadA te'pi pUrvAjJAM niSidhya nUtanAjJAM kuryuriti nUtanA jinAjJA'pi bhAvAcAryAjJA'bhinnaiveti paramArthataH tatra gurvAjJA'nullaGghanameveti sUkSmamIkSaNIyamiti ! tadayamatra niSkarSaH, jinAjJA bhAvAcAryAjJA ca paramArthataH ekaiva bhavati, yatrAnubandhato lAbhaH, tatra ubhayorAjJA'styeva, anubandhato lAbhazca dravyakSetrakAlabhAvAdyanusArIti / smullpplllliyiluN paarripprrkkunntuN (46) tatazca ArambhaM dRSTvA etacca bravIti - nAsmadarthe kazcitkartavya AhAravidhiH / kintvasmAkaM vidhidAnaM kriyate / (o.ni. bhA. 53) trum meel peerm peerm pool meel meel kaal meel iruppoom trum meel kaal meel kaal irum eye eps eps eps eps eps candra. sAdhvarthamArambhaM kurvANaM zrAvakaM dRSTvA sAdhuniSedhayati "asmadarthe ko'pi pAkAdyArambho na karttavyaH, nirdoSa eva AhAro'smAkaM dAtavya" iti / nanu mugdhazrAvakANAM susAdhave'zuddhadAnaM bahutaranirjarA'lpabandhakAri nigaditamasti / tatazca azuddhadAnamapi teSAM hitakarameveti ayaM niSedhaH kathaM yukta iti cet na, mugdhatAparihAreNa zuddhadAnadvArA'dhikanirjarAdilAbhasampAdanArthaM prakRtopadezo yukta eva / mugdhAnAM azuddhadAnajanyanirjarApekSayA pariNatAnAM zuddhadAnajanyanirjarAyA anantaguNatvamiti tu suprasiddhameva / kiJca svazubhapariNAmabAdhena paropakArakaraNaM na kathaMJcidapi jAghaTIti, ata evAvazyakakriyAbAdhena dharmopadezamapi kurvANasya kAthikatvamavandanIyatvaM ca nigaditaM yatijItakalpAdau / yadyapi atra svarupataH paropakArakaraNazubhapariNAmo dRzyate, tathA'pi anubandhataH sadoSAhAragrahaNAdiviSayakapramAdalaulyAdayo bahavo doSAH sambhavadutpattikA iti anubandhato'tra zubhapariNAmabAdhaH, tasmAt atra sadoSAhAraniSedho yukta eveti / / vlaivssaissssssssssvttivssailjssaiss siddhAnta rahasya binduH 73
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vlllllllllllllllllllllllllll idantu bodhyam / viziSTalAbhaM samutprekSya kvacitkAraNavizeSe gItArthAnAmanyathA''cAro'nubandhato hitAbAdhakatayA na viruddhaH / tasmAdatrApi naikAntena kutrApi lagitavyam / na kevalamatra, kintu sarveSvapi AcAreSu eSa eva gamaH sUkSmadhiyA nibhAlanIyaH yAvanta utsargAH tAvanto'pavAdAH, ye AzravAH te parizravAH ityAdivacanAnAM sarvAcAreSu apratihatatvAt / jiccittttullll ttuurrillkttkkullllikkuuttttukllucchilliccuprriykkumetikuuttttukettttukkuuttttukllunntt. (47) 'ubhaegayare ya oyavie' ubhayaM zrAvakaH zrAvikA ca oyaviaM khedajJaM ubhayaM yadi bhavati, egataraM ca oyaviaM alpasAgArika:-zrAvakaH, zrAvikA vA oyaviA alpasAgAriketyarthaH, tato bhukte / (o.ni. bhA. 54) Colodity ideo itorior dodkosidos dosto itorido dlysityskiyodos donsidoskoolivo dikodiyos candra. atra 'oyaviaM' iti padasya dvau arthau vattikatA nigaditau jJAyete. khedajJatvamalpasAgArikatvaM ca / tatra khedajJapadaM yadi 'parivArAbhAve'pi sarvakAryakSamatvaM' ityarthasya vAcakaM gRhyate, tadA paramArthata tatpadaM alpasAgArikatvArthasyaiva vAcakamiti eka evArthaH, kevalaM zabdabhedaH khedajJaH alpasAgArikazceti / evaM cAyamartho bhavati 'yadi zrAvaka: zrAvikA cobhayaM khedajJaM alpasAgArikaM parivArarahitamiti yAvat / yadi vA zrAvaka eko'lpasAgArikaH zrAvikAdiparivAra-virahitaH iti yAvat, yadi vA zrAvikA ekA'lpasAgArikA zrAvakAdiparivArarahiteti yAvat / tarhi etadanyatare vikalpe sati sAdhustatraiva bhuGkte / yatastatra dvau eka eva vA jana iti ekAntasya sulabhatvAt bhuktiH sukarA prabhUtajane tu ekAntasya daurlabhyAt bhuktirduSkarA, zrAvakazrAvikayozca pariNatatvAt itaradoSANAmapyasambhava iti / ___ yadi ca khedajJapadaM pariNatatvasya (sAdhusAmAcArIsaMjJAnavattvasyeti yAvat) vAcakaM, tarhi ayamartho bhavet "yadi tatra ubhayaM pariNataM, tarhi tatra bhuGkte, yadi ca zrAvaka eka eva yadi vA zrAvikA ekA eva, tadA'pi tatra bhuGkte" iti / atrApi ekasyaiva zrAvakasya ekasyA vA zrAvikAyAH pariNatatvaM tu grAhyameva / nahi 'ubhayasya pariNatatvaM ekasya ekasyA vA apariNatatvaM anumataM' iti atra kAcid yuktirvidyate / / llllllllllllllllllllllllll 74 siddhAnta rahasya binduH
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ___ itthaM cAtra sUkSmArthavicAraNayA oyaviaMpadaM parivArasAhityasyaiva vAcakamiti jJAyate / khedajJatvaM tu oyaviapadasya vAcyaM nAsti, parantu vRttikRtA''vazyaka-tvAttadupAttamiti bodhyam / tathA ca pariNatobhayasya pariNatazrAvakasya pariNata-zrAvikAyAzca gRhe bhoktavyam, parivArasattve tu ekAntadaurlabhyaparivArajanazaGkAdidoSabAhulyAttatra na bhoktavyamiti nirgalitArthaH / ippittuttuppittippiccittttirikkttuttkkuN. (48) Agacchata, pazyata pAtrake bhuJjAnaH sAdhuISTa iti / (o.ni. bhA. 58) tippil meel krm peerm peerm peerm pool meel tirumpum meemreel irum irukkum trum tiruk il irukkum meel taannn candra. kAraNavazAdekAkI nirgataH sAdhuH AhAraM gRhItvA zUnyagRhe bhojanArtha praviSTaH, tatra ca bhuJjantaM taM dRSTvA kazcid brAhmaNAdikaH zIghraM grAmaM gatvA kathayati lokapurataH "Agacchata yUyaM, pazyata yUyaM, mayA'dya pAtrake bhuJjAnaH sAdhuH dRSTa" iti / atra bhavatIyaM jijJAsA-nanu sAdhavaH pAtre AhAraM gRhNanti, bhuJjanti ceti prasiddhameva, kimatrAzcaryaM yena tena brAhmaNAdinA sakalalokAgrataH tannivedanaM kRtaM, lokazca zUnyagRhe AkArita iti / kiJca pUrvamapi asminneva granthe pratipAditaM yaduta zUnyagRhe bhuJjataH sataH sAdhoH purastAt kazcitsAgAriko yadhupasthito bhavet, tarhi sAdhunA bhUtAviSTeneva vartitavyamiti / etadapi 'kimarthaM' iti na jJAyate ? na hi bhojanaM kiJcidanirvAcyaM pApamasti, yenaitAdRzo vyavahAraH kriyate iti / / ___ atrocyate / bhojanapAnAdyAnayane pAtrAttadbhojanAdikaM mA parigalyatAmityetadarthaM pAtram bRhaduNDaM ca gRhyate / tasmiMzca sAdhavaH bhojanapAnAdikamAnayanti, gRhasthAzca cintayeyuH "pAtre gRhItvA te sthAne gatvA sthAlyAdiSu bhuJjanti" iti / yataH te'pi aNuNDASu sthAlISu bhuJjanti na uNDa bhAjane Su..., tataste sAdhvartha me tadeva cintayanti / sAdhavazcAdhikaparigrahAdidoSabhayAttasminneva pAtrake bhuJjanti, yasminnAnayanti, ata eva te pracchannaM bhuJjanti / mA bhUt "ete sAdhavaH lokaviruddhacAriNaH bahubhakSakA" ityAdyAzaMketi / kathametAdRzI AzaGkA bhavediti cet te hi anuNDAyAM sthAlyAM bhuJjate / sAdhavastu uNDeSu bRhattsu ca pAtreSu bhuJjata iti dRSTvA lokaviruddhatvAdyAzaGkA na durghaTA / 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 75
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93996199 77707 tatazcaitAdRzAzaGkAnivAraNArthaM pracchannabhojanaM kriyata iti sustham / prakRte ca pAtrake bhojanaM kurvantaM sAdhuM dRSTvA lokaviruddhatvAdijJAnAd sAgAriko lokAn kathayati, tatra cAnayatItyAdi yathAsambhavaM sarvaM yojanIyamiti / OMOM mhaannnaannnnnnnnn (49 ) atha sthaNDilaM nAsti, kSudhA ca pIDyate, tato'sthaNDila eva cIramAstIrya pAdayoradhastatazca bhuGkte, kimartha punastaccIramAstIryate ? ata Aha - parizATinipAtasaMrakSaNArthaM, tayA hi parizATyA nipatantyA pRthivIkAyAdi vidhvasyata iti / (o.ni. bhA. 63 ) boooooooooooooooooooototypotosbotobodoos tooooooooo candra. ekagrAmAd grAmAntaraM gacchansAdhuryaM vidhiM karoti, sa atra pratipAditaH / pUrvagrAmagRhItamazanAdi tatra bhojanasthAnAbhAve vivakSitagrAmAntaraM gacchan sAdhuH kena prakAreNa mArge bhunaktIti atra pratipAditamiti bhAvaH / nanu cIrAstaraNakAraNaM tAvat parizATyA pRthvIkAyavidhvaMsanarakSaNaM pratipAditam, paraM na tad ghaTate / yato hi cIrAstaraNe'pi pRthvyAdivirAdhanA bhavatyeva / na hi azanAdikaNavat cIraM pRthvIkAyAdizastraM nAstIti etad nigadituM zakyam / pratyuta parizATI alpasminneva pRthvyAdibhAge nipatati, tatazca tayA'lpA virAdhanA, cIrantu bahubhAge AstIryata iti tayA bahvI virAdhaneti cet 1 na, cIrAstaraNAnantaraM bhuktau yA parizATI, sA cIre eva nipatati, tacca saparizATicIraM bhuktyanantaraM sAdhunA dUrIkriyata iti svalpo'pi parizATIbhAgaH tatra bhuktyanantaraM na bhavet / itthaM ca cIrajanyA virAdhanA bhuktikAlamAtra bhAvinI / cIrAbhAve tu parizATI sAkSAt pRthvyAdiSveva nipatet, tasmAcca taduddharaNaM duHzakamiti sA parizATI tatra cirakAlamavatiSThate iti tatraiva bahvI virAdhanA / itthaM cAdhikavirAdhanAnivAraNArthaM cIrAstaraNaM saGgatameveti / nadyuttaraNavidhiH sthaNDilAsthaNDilAbhyAmasthaNDilasthaNDilasaGkramaNavidhizcemameva nyAyamanusaratIti pUrvAparaparyAlocanaparAyaNena bhavitavyaM matimateti / 699999997777777777070707077777707 76 siddhAnta rahasya binduH
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll rripprrrriyaayi maarriyirikkuN vivaahm (50) phalakAnAmavasthitiM pazyati, tAni hi varSAkAla eva gRhyante na zeSakAle / sa tu praviSTaH zeSakAle'pi phalakAni gRhItAni pazyati, 'sejjA' iti zerate'syAmiti zayyA-AstaraNaM, tadAstRtamevAste / (o.ni. 103) desidodayidiyo kori kor ke idos koi boy sidos donloddodkyidos koi dodi ko doodrikodays, __ candra. gurvAdikAryArthaM gacchansAdhuH 'apAntarAle grAmAdiSu mIlitAH sAdhavaH kiM saMvAsayogyAH santi na vA ?' iti parIkSArthaM bAhyAbhyantarapratyupekSaNAM karoti / tatra yadi upAzraye zeSakAle'pi taiH phalakAni gRhItAni upabhujyamAnAni ca pazyati, divase'pi AstaraNaM AstRtameva pazyati, tadA taM sAdhusamUhaM saMvAsAyogyaM jAnAtIti / nanu AsatAM zeSasAdhavaH, AcAryAdayastu zeSakAle phalakAdIni upabhuJjantyeva, vizeSapadasthAyitvAt / tathA dine'pi teSAmAstaraNamAstRtaM bhavatyeva, zramanivAraNArthaM nidrAyAH, teSAmanujJAtatvAditi cet / __na, AcAryANAmapi zeSakAle phalakAdiparibhogenonmArgagAmitvaM pratipAditamasti gacchAcAre AcAryanirupaNAdhikAre, tatazca vizeSapadasthAyinAmapi teSAM zeSakAle phalakAdiparibhoga utsargato niSiddha eva / evaM AcAryaguNanirupaNAdhikAre 'alpanidraH' iti guNasya nirupitatvAt, zeSasAdhvapekSayA teSAmalpanidratvaM zAstrAbhimatam, tatazca yadi zeSasAdhUnAmapi dine AstRtamevAstaraNaM niSiddhyate, tarhi tadalpanidrANAM AcAryANAntu tanniSedhaH spaSTa eveti / ___ eSa cotsargamArgaH / apavAdatastu ubhayamapi AcAryAdInAM kalpata eva / tathAhi - bhUmau upavezane yadi AcAryANAM anyatIrthikamadhye gauravahAnirbhavet, yathA 'ete nIcairvartinaH, anyatIthikAzca siMhAsanAdhu pavezanAduccai starA' iti, tarhi zeSakAle'pi phalakAdiparibhogo'nujJAyate / evaM atizItoSNakAle bhUmau upavezane zItoSNAdijanyapIDAyA asahiSNutve sati zeSakAle'pi sa anujJAyate / evamanyAnyapi puSTAlambanAni yathAsambhavamavagantavyAni vartamAnadravyAdikaM samprekSya / na tu zAstravacane'pi ekAntagrAhiNA bhAvyam, tasyotsargApavAdanizcayavyavahAranaya-nikSepAdisaMvalitatvenAne kavidhatvasyAvazyaMbhAvitvAt / tathA vayo'tikrame AcAryAdayaH zarIrabalavaikalyAd dine'pi nidrAnti, evaM GOGOGOGIQ 9 SO XOCXOCQGQ CQ OGOGOGOGOGLOGOGOGOQQQQATOOTOGOGOGO siddhAnta rahasya binduH 77
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll rAtrigatArthacintanajapajAgaraNAdyanuSThAnAcaraNazrAntAste dine'pi zramApagamAya nidrAnti / tathA alpavayaskA api AcAryAdayaH tathAvidhaviSamarogagrastAvasthAH dine'pi anekazaH svapantItyevamAdiko'pavAdo yathAsambhavamatrApi cintanIyaH / tiyiluN haajraakkilluN (51) nityavAsyAdayaH sahitetare, sahitAH = saMyatIbhiryuktAH kecana nityavAsyAdayo bhavanti, itare ityapare saMyatIrahitA bhavanti, teSu ca nivasati / ye te saMyatIbhiryuktAste dvividhAH - eke kAlacAriNIbhiH saMyatIbhiryuktAH, tatra nivasatyeva, apare akAlacAriNIbhiH saMyatIbhiryuktA, kazca kAlaH ? pakkhie va sajjhAe tti / tAH saMyatyaH pAkSikakSAmaNArthamAgacchanti svAdhyAyArthaM vA, ayaM kAlaH zeSastu akAlaH, tatra vAsastu tasya sAdhoH kAlacArizramaNIyukteSu bhavatIti / atha kAlacArisaMyatIyuktAH sAdhavo na santi, tataH pArzvasthAdiSu vasati, na ca vasatyakAlacArisaMyatIyukteSu / (o.ni. 108-109) tos koddroidrohibodieos kodlaodioodikodikokodios kodkoskoskof bodieoipokho dikodiof candra. gurvAdikAryArthaM nirgataH sAdhurapAntarAle rAtrau kutra kena saha vasatItyetannirupaNaparaM prakRtaM zAstravacanam / tatra cAyaM kramaH prathamaM saMvignasamanojJeSu vasatiranveSaNIyA, tadabhAve mahilArahitazrAvake, tadabhAve mahilArahitabhadrakagRhasthe, tadabhAve mahilAsahitagRhasthasya bahiravasthitasthAnavizeSe tadgRhaphalahikAntargatakuTyAM vA, tadabhAve zUnyagRhe, tadabhAve kAlacArisaMyatIyuteSu nityavAsyAdiSu, tadabhAve pArzvasthAdiSu vasati / na ca akAlacArisaMyatIyukteSu nityavAsyAdiSu vasati / itthaM ca saMvAsamapekSya kAlacArisaMyatIyuktAH sarvathA saMyatIrahitA vA pArzvasthAdaya akAlacArisaMyatIyuktanityavAsyAdibhyaH sakAzAd uttamA iti nirgalito'rthaH / atra kazcitsUkSmArthAvagAhananipuNamatikaH praznayati - 206 gAthAyAM llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll saMvignasAmbhogikAH nityavAsinaH asAmbhogikAH pArzvasthAdayazca gRhItAH / tatra saMvignasAmbhogikAbhAve'nyeSAM trayANAM madhye kutrApi nivasanaM ananujJApya strIrahitazrAvakAdiparipATI pratipAditA / teSAmapyabhAve kAlacArisaMyatIyuktAH nityavAsyAdayo gRhItAH / te ca yadi akAlacArisaMyatIyutAH, tatastAn parityajya kAlacArisaMyatIyukteSu pArzvasthAdiSu sarvathA saMyatIrahiteSu vA pArzvasthAdiSu nivasanamanujJAtam / ___ atra ca 'kAlacArisaMyatIyutAH nityavAsyAdayaH' ityatra AdipadAt keSAM grahaNaM karttavyam? na hi tena pArzvasthAdayo gRhyante, teSAM pRthageva gRhItatvAt / tatazca ananyagatyA asAmbhogikA eva gRhyante / te ca saMvignA eva, na tvasaMvignAH, saMvigneSveva sAmbhogikAsAmbhogikatvAbhyAM dvaividhyasyeSTatvAt / yadi hi asaMvignA api asAmbhogikA bhaveyuH, tarhi pArzvasthAdayo'pi asAmbhogikA bhaveyuH, tatazcAsAmbhogikapadena teSAmapi grahaNAt teSAM pRthaggrahaNaM nirarthakamevApadyeta / yadi vA pArzvasthAdigrahaNena sakalAsAmbhogikAnAM grahaNAt asAmbhogikapRthaggrahaNaM nirarthakamA-padyeteti / tatazca nityavAsi-asAmbhogikapArzvasthAdInAM tritayANAmatra grahaNAt asAmbhogikapadena pArzvasthAdibhinnA eva grAhyAH, te ca saMvignA eva, nahi pArzvasthAdibhinnAH sAdhavo'saMvignA bhavantIti / ___ itthaM ca nityavAsinAM saMvignAsAmbhogikAnAM pArzvasthAdInAM cAtra grahaNaM kRtamiti nishcitm| atra ca nityavAsinAM saMvignatulyatve'pi nityavAsaikadoSavattvena pRthaggrahaNamiti bodhyam / tathA ca nityavAsinaH na pArzvasthAdayaH, na vA saMvignA'sAmbhogikAH, kintu nityavAsaikadoSavantaste tebhyaH pRthagbhUtAH / / atra ca pAThe nityavAsyAdInAmakAlacArizramaNIyuktatvaM pratipAditamasti, AdipadAt saMvignAsAmbhogikagrahaNaM bhavatIti asmAbhiranantarameva prasAdhitam / tatazca saMvignAsAmbhogikAnAmapi akAlacArisaMyatIyuktatvasambhavo'rthAdApannaH / etacca na ghaTate, yadi hi teSAM saMvignatvam, kathaM tarhi akAlacArisaMyatIsahitatvam, athAsti tat, kathaM tarhi saMvignatvam, saMvignatA' kAlacArisaMyamisahitatvayoH vahnijalayo riva ekatrAvasthAnAsambhavAditi / tathA ca akAlacArisaMyatIvirahitAH sarvathA vA saMyatIvirahitAH pArzvasthAdayo hi akAlacArisaMyatIsahitebhyaH saMvignAsAmbhogikebhyaH sakAzAduttamA ityApannam - iti / ___ atra samAdhIyate / pArzvasthatvAdikaM saMvignatvAdikaM ca nizcayatastattadadhyavasAyarupamapi vyavahArato'tra tattaddoSaguNasevanAdirupaM pAribhASikameva grAhyam / na caitadAgamAnanupAti, COCOCQKQ XO SOCOQQQQQ SO XOCXOCXOCXOXO XO SO XO XO SO GO TOGOGOGOGO siddhAnta rahasya binduH 79
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll Agame pArzvasthAdInAM niyatadoSasevanAdeH spaSTaM pratipAditatvAt / itthaM cAkAlacArizramaNIyuktAnAmapi asAmbhogikAnAM pArzvasthAdhucitadoSasevanAdyabhAvAt na pArzvasthatvAdikaM, tadabhAve ca sAdhuliGgadhAriNAM tathAvidhasAdhvAcAraparipAlakAnAM ca teSAM saMvignatvamananyagatyA''pannameveti / na cAkAlacArisaMyatIyuktAnAM teSAM saMvignatvaM dUrApAstameveti zaGkanIyam / nirdoSagocarIcaryAdirupasya pAribhASikasaMvignatvasya akAlacArisaM yatyasahita-tvAdyaghaTitasya teSvanapAyAt / itthaM ca pAribhASikasaMvignatAsahitAnAM teSAM saMvAsamapekSya pArzvasthAdihInatvamapi na durghaTam / yathA hi samyaktvamapekSyottamAnAM zreNikAdInAM cAritramapekSya sAdhuhInatvamapi sambhavati, tathaiva saMvignatAmapekSyottamAnAM asAmbhogikAnAM akAlacArisaMyatIsahitatvamapekSya pArzvasthAdihInatvamapi sambhavatIti madhyasthena cetasA nibhAlanIyam / ___ yadi caivamapi saMvignatA'kAlacArisaMyatIyutatvayoH parasparaM virodha eva manasi sphurati, tadA tu kAlacArisaMyatIyutatve sarvathA saMyatIrahitatve ca nityavAsinAM 'nityavAsyAdayaH' ityatrAdipadagrAhyasaMvignAsAmbhogikAnAM cAnvayaH karttavyaH, akAlacArisaMyatIyutatve tu kevalaM nityavAsinAmevAnvayaH, na tu saMvignAsAmbhogikAnAmiti yathAsamAdhAnamUhanIyam / asmAkantu pAribhASikasaM vigna-tvamapekSya saMvignAsAmbho gikAnAmapi akAlacArisaMyatIyutatvapadArthe eva nirbharaH pUrvAparaparyAlocanAnmanasi parisphurati, tathA'pi yad vadanti bahuzrutagItArthAH, tadevAsmAkamapi pramANamityalamadhikena / nanu nityavAsyAdInAM zrAvakAdInAM ca madhye prathamaM zrAvakAdiSu saMvAsaH kimarthaM ? nityavAsyAdiSu sAdhuSveva prathamaM sa ukto yukta iti cet na, zrAvakAdayo'pyatra strIrahitA eva gRhItAH, nityavAsyAdayazcApi tAdRzAH, tatazcobhayatra strIjanyadoSAnavakAzaH, parantu nityavAsyAdiSu saMvAse sati tatsevitadoSANAM saMvignasAdhau samAropaNam, sAdhutvasamAnatAyAmapi cAcArabhedadarzanato loke matibhedAdikamityevamAdayo doSA adhikA iti tannirAsArthaM strIrahitazrAvakAdiSu prathamaM saMvasanamanujJAtamityanumIyate / yathAyogamanyAnyapi kAraNAni atra sambhAvanIyAni / llllllllllllllllllllllllllll 80 siddhAnta rahasya binduH
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nepapedagopsiproproproggegoogiegoesopropropriesdecogogandgsoocop (52) yaH pArzvasthAdau vasato vidhiH pratipAditaH, evameva ahAchande'pi vidhidRSTavyaH, kevalamayaM vizeSa:- tasyAhAchandasya dharmakathAM kurvato'sanmArgaprarUpikAM tena sAdhunA pratihananaM vyAghAtaH karttavyaH, yathaitadevaM na bhavati, atha taddharmakathAyAH pratighAtaM kartuM na zaknoti tato dhyAnaM karoti, dhyAyannAste dharmadhyAnam, atha tathA'pi dharmakathAM karoti, tataH dharmakathAvyAghAtArthamadhyayanaM karoti, atha tathA'pi na tiSThati, tataH kau~ sthagayati dharmakathAvyAghAtArthamiti / athavA suptaH sanghorayati - ghoraNaM karoti, mahatA zabdena, so'pi nirviNNaH sannupasaMharati dharmakathAmiti / (o.ni. 111) tos deyos dohary favos bosdeyos bhos doh ohday s dodh boys desh keskosh ke s days agof Asoftos doyf big , candra. sarvo'pyeSa AyAsaH 'yathAcchandasyotsUtraprarupaNA svasya parasya ca karNakoTare mA pravizatu' ityetadarthaH / AstAM tAvattaddharmakathAzravaNam, darzanamapi teSAM pratiSiddhaM, tadAha 'saMbodhasittarigranthe ummaggadesaNAe caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / vAvaNNadaMsaNA khalu na hu labbhA tArisA daTuM' iti / nihnavAH unmArgadezanayA svasya parasya ca jinavarendrasatkaM cAritraM nAzayanti, te cotsUtraprarupaNAd vyApanasamyagdarzanAH santo dRSTumapi na kalpanta iti etadgAthAsakSepArthaH / yathAcchandAnAM tu apekSayA nihnavato'pi hInataratvasya dharmaparIkSAdau pratipAdanAtsutarAM darzanAnarhatvamiti / ___ idamatra spaSTIkartavyaM - pArzvasthAdayo hi kathaJcidAcArabhraSTAH santo'pi samyagdarzino'pi sambhavanti, cAritramohodayajanye kriyAmAnye'pi mithyAtvamohakSayo-pazamajanyAyAH jinavacanazraddhAyA akSatatvasambhavAt / yathAcchandAstu AcArayuktAH sambhavanto'pi mithyAtvino bhavanti, tathAvidhaspRhAdivazataH kriyo dyame satyapi mithyAtvamohodayajanyAyAstathAvidhotsUtraprarupaNAyAH samyaktvavinAzakatvAt / / tathA pArzvasthAdayaH saMvignapAkSikatvasambhave sasUtraprarupaNAkAritvAt na pareSAM zithilAcAra-mithyAtvAdidoSApAdakAH / yathAcchandAstu utsUtraprarupaNAkAritvAt AcArasahitAnAmapi pareSAM mithyAtvApAdanenAdhikadoSA iti anyadapi sUkSmamUhanIyamiti / oooooooooooooo oolaivaissssjai siddhAnta rahasya binduH 81
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll imtikkaaraayi maarriyirikkukyill. (53) varSAsu udbhinnA bIjAdayaH AdizabdAdanantakAyaH, tena kAraNenApAntarAla eva tiSThati, tatra ca varSAkAlapratibandhAd grAmAdau tiSThan kiM karoti ? cikitsakaH-vaidyastamApRcchati yathA tvayA mameha tiSThato mandasya bhalanIyam / (o.ni. 114) Gorikodiodhoomikodiyokodioodiaod todihos koddoodlod kodkyikodilodko dikolodko , candra. idamatra bodhyam / varSAkAlena vihArapratibandho dvidhA bhavati / jIvotpattyA kAlapUrtyA ca / tatra yadyapi ASADhIcaturdazI yAvad vihAro na niSiddhaH, tathA'pi prAgeva pracuravarSAdikAraNataH sarvatra anantakAyAdyutpattau satyAM vihArapratibandho bhavati / atra ca kAlApUrtI api jIvotpattyA vihAraH pratibaddhaH / yatra ca varSA'bhAvAjjIvotpattyabhAve'pi ASADhIcaturdazI samAgatA, tatra kAlapUraNAdeva vihArapratibandha iti / ayaM cotsargaH, apavAdatastu sati AgADhakAraNe jIvotpattAvapi kAlapUrtAvapi ca vihAro'nujJAtaH, kevalaM kAlapUrtAvapi vihArakaraNe prayojakasya tathAvidhakAraNasya puSTatvApekSayA jIvotpattAvapi vihArakaraNe prayojakasya kAraNasya puSTataratvamapekSaNIyamiti / itthaM ca kAlApUrtAvapi jIvotpattau satyAM vihArAdikaraNe jinAjJAbhaGgagAdayo doSAH sphuTA evAnyatrApavAdasthAnamiti nizceyam / ttuuppiccumoppmellppmaakkullll ttuumjmmj rvikkoppmelluppiccu. (54) tatra ca tiSThan kiM karotItyata Aha - daNDakAdikamAcArya kalpayati nirAbAdhe pradeze ayaM mamAcArya iti / tasya cAgrataH sakalAM cakravAlasAmAcArI prayukte, nivedya karotItyarthaH / (o.ni.115) uukhMnyMkhMnyMnyMny` nyMkhMkhMnyMkhMnyMkhMnyMnykhMkhM`wM khM`wM khM`wM&`nynyMkhMnyMnychMaa khMnMaae`oaa candra. varSAdipratibandhato'pAntarAlagrAmAdau tiSThan ekAkI nirgataH sAdhuH tatra nirAbAdhe pradeze daNDakAdikamAcAryaM kalpayati = sthApayatItyarthaH / mAsacatuSTayaM ca yAvattameva llllllllllllllllllllllllllll 82 siddhAnta rahasya binduH
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7070 gurumiva matvA sakalAmapi sAmAcArIM tadagrataH nivedya karotIti / nanu kiM tatsamIpe sthApanAcAryAH akSAdirupAH na santi ? yena sa daNDakamAcAryatvena kalpayatIti cet satyaM, na santyeva sthApanAcAryAstatsamIpe / yato hi gacche bhAvAcAryANAM vidyamAnatvAttatra sarve sAdhavo bhAvAcAryAgrato sakalAM sAmAcArIM nivedya kurvantIti sAdhUnAM tAvatsthApanAcAryaprayojanaM prAyo na bhavatyeva / bhAvAcAryANAntu gurvabhAvAt sthApanAcAryaprayojanaM bhavati / ata eva sthApanAcAryAH AcAryopadhirupA nigadyante, na sAdhUpakaraNAntargatA iti / kiJca sAdhavo'pi yadi sthApanAcAryAn gRhNanti, tadA prabhUtAnAM sthApanAcAryANAM prayojanaM bhavet te ca tathAvidhAkSAdirupAH nirdoSAstu durlabhA eveti AdhAkarmAdidoSa-karaNAdau tu mahAn saMyamapalimantha ityevamAdikAraNamapi sAdhUnAM sthApanAcAryAbhAve dRSTavyam / ata eva kAraNavazato gacchAnnirgataH sAdhuH apAntarAle parivasan daNDakaM AcAryatvena saMsthApya tadagre sakalAM sAmAcArIM nivedya karotItyetannirdoSameveti / etacca tattvaM nigaditam, vyavahAratastu vartamAnAM tattadgacchasAmAcArImanusRtya tattadgacchIyaiH pravartitavyamiti / en (55) cakraM - dharmacakraM, stUpo mathurAyAM, pratimA - jIvantasvAmisambandhinI purikAyAM pazyati, janma- yatrArhatAM saurikapurAdau vrajati, niSkramaNabhuvaMujjayantAdiM draSTuM prayAti, jJAnaM yatraivotpannaM tatpradezadarzanArthaM prayAti, nirvANabhumidarzanArthaM prayAti / saMkhaDI - prakaraNaM tadarthaM vrajati, vihArArthaM vrajati, sthAnAjIrNaM mamAtra / yasminviSaye svabhAvenaiva cAhAra: zobhanastatra prayAti / amukatra viSaye upadhiH zobhano labhyata ityataH prayAti, tathA ramya - dezadarzanArthaM vrajati / etAnyakAraNAni saMyatasya ? kiMviziSTasya ? asamAptasUtrArthobhayasya saMyatasya bhavanti akAraNAnIti / tAnyeva dharmacakrAdIni kAraNAni 709707 siddhAnta rahasya binduH 170707 83
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll bhavanti, kasya ? gItArthavihAriNaH sUtrArthobhayaniSpannasya darzanAdisthirIkaraNArthaM viharata iti / (o.ni. 120-121) trm nirl meel meel meel tirum ego episobago kkum meel meel meel reengkkum irum prmmoottirm trum cirrppeennn candra. sugamArthaM sarvam / navaraM svarupataH zobhanAnyapi kAraNAnyagItArtha-syAzobhanAni, svarupato'zobhanAnyapi kAraNAni gItArthasya zobhanAnIti nirgalitArthaH / agItArthasyApi gItArthanizrayA sarvANyapi kAraNAni kalpanta eveti tu agrimagAthAyAM 'biio gIyatthamIsio bhaNio' iti padena spaSTameveti / gopempeopgopsopropsopropropsignmpsoppeople (56) haritaM tatra zAkAdi bAhulyena bhakSyate, tacca sAdhUnAM na kalpate / (o.ni. 134) sosikoshdootood bookbosikodkoolood dodkoskoskof todkos candra. kSetreSu yanmAsakalpAyogyatvaM cAturmAsakalpAyogyatvaM ca bhavati, tatprayojakadoSamadhye'yameko doSaH yaduta tatra kSetre zAkAdi bahulatayA lokairbhakSyante, sAdhUnAM ca tanna kalpata iti tatra vAso na karaNIya iti bhAvaH / ___ nanu AdhArmikaM zAkAdi mA kalpyatAm, nirdoSe tu tasminko doSa ? iti cet laulyam, tajjanyaM anumodanam, tatprayojyaM AdhAkarmakArApaNam, adhikabhakSaNajanyA rogA ityevamAdIn doSAn pazyata / ___ nanu zAkAdInAmakalpyatvAttadbhakSaNameva nivAraNIyam, na tu tadbhakSakalokayutasthAnanivasanamapi, tasya nirdoSatvAditi cet na, pratidinaM gRheSu zAkAdidarzanatastadgrahaNAbhilASaH prAyo'nivAryaH, bhikSAntarAprAptau ca tadgrahaNamavazyambhAvi, tatra ca laulyAdayo doSAstadavasthA eva, tasmAt sAdhUnAM svayaM zAkAdibhakSaNavat zAkAdibhakSakalokayutasthAnanivasanamapi utsargato niSedhanIyameveti / llllllllllllllllllllllllllll 84 siddhAnta rahasya binduH
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll oopergeogglenopsipsagropgupropodegoadapsaecogne (57) stutimaGgalaM kRtvA - pratikramaNasyAnte stutitrayaM paThitvA tatazcAmantrayati / (o.ni. 138) irukkmum trum irukk mee 20m trum arum mee tinnnm peerum meek mee tinnnm 20m candra. AcAryaH kSetrAntaHsaGkrAntyAdikAryArthaM gacchaM kadA''mantrayatItyetadatrAha stutimaGgalaM ityAdi / stutitrayaM 'namo'stu vardhamAnAya' ityAdirupam / atra ca 'pratikramaNasyAnte stutitrayaM' itivacanena jJAyate yaduta prAcInakAle SaDAvazyakaparyanta eva pratikramaNavidhirAsIt stavanadaivasikaprAyazcittakAyotsargasvAdhyAyaduHkhakSayakarmakSayanimittakakAyotsargAdayaH saMvignagItArthaparamparAyAtAH suvihitAnAM jItavyavahAratayA samAdaraNIyA iti / rapsopropsopropresapsoproproposopropriagegooproggappropologyopoie, (58) idAnIM bAlAdInAM preSaNArhatve prApte yatanA pratipAdyate -tatra ca gaNAvacchedakaH preSyate, tadabhAve'nyo gItArthaH, tadabhAve'gItArtho'pi preSyate, tasya ko vidhiH, agItArthasya sAmAcArI kathyate, tataH preSyate, tadabhAve yogI preSyate, kiMviziSTaH ? anAgADhayogI - bAhyayogI, yogaM nikSipya bhojayitvA preSyate, tatastadabhAve kSapakaH preSyate, kathaM ? bhojayitvA, tadabhAve vaiyAvRttyakaraH, - sa ca vaiyAvRttyakaraH kulAni darzayati, tadabhAve yugalaM preSyate vRddhastaruNasahitaH ___ bAlastaruNasahito vA - |(o.ni. 142-143) irumpaal trm peerm poonnnrrooreem peerm pool meek meek meek meekkp pttum ittum arm trum pool meelprrm candra. kSetrapratyupekSaNArthaM ke preSaNIyA iti vicAraNAyAM bAlaH vRddhaH agItArtho yogavAhI vaiyAvRtyakarastapasvI caite sAdhavaH preSaNAnauM nigaditAH / tebhyo'nye preSaNIyA iti bhaavH| POROQOXQR90000000000000000000002090890900202000900000005 siddhAnta rahasya binduH
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll parantu yadA anyeSAM kSetrapratyupekSaNAya preSaNaM na sambhavet, tarhi apavAdata ete bAlAdaya eva preSaNIyAH, tatra ca kena krameNa tatpreSaNaM kAryamityatra nigadyate / bAlAdInAM SaNNAM madhye yo gaNAvacchedakaH, sa preSaNIyaH, tasyAvazyaM gItArthatvAt kSetrapratyupekSaNAdikAryakuzalatvAt preSaNArhatamatvam / sa ca gaNAvacchedako bAlo vRddho yogavAhI vaiyAvRttyakaraH tapasvI vA sambhavati, na tu agItArthaH, agItArthasya gaNAvacchedakatvaniSedhAt / / yadi ca SaNNAM madhye na ko'pi gaNAvacchedakaH, tarhi SaNNAM madhye yo gItArthaH, sa preSaNIyaH. tasya gItArthatvenetarApekSayA preSaNArhataratvam / sa ca gItArthaH bAlaH vRddho yogavAhI vaiyAvRtyakarastapasvI vA sambhavati, na tu agItArthaH, gItArthAgItArthatayoH parasparaM virodhAt / yadi ca SaNNAM madhye na ko'pi gItArthaH, tarhi SaNNAM madhye ya agItArthaH, sa pressyte| atra yadyapi SaDapi agItArthA eva, tathA'pi bAlAdInAM agItArthatAbAlatvAdayo bahavo doSAH, kevalamagItArthasya agItArthatvAtmaka eka eva doSa iti sa preSyate / sa ca sAmAcArIkathanena kSetrapratyupekSaNAyAM gItArthaH kriyate, tadabhAve yogI preSyate... ityAdividhiH subodhya eveti / aattttmaakkull (59) etadasau sAdhurbravIti - na vayaM dosINaM cia yAcayAmaH, kintu dadhi yAcayAmaH, tathA kSIraM yAcayAmaH iti / (o.ni. 147) bMkhMkhMnyMkhMkhMnyMkhMkhMnyMkhMkhMkhMkhMkhMnyMkhMnyMkhMkh`nybM candra. kSetrapratyupekSaNArthaM gataH sAdhuH kena prakAreNa pravartate iti vidhipratipAdayannAha etadasau ityAdi / nanu yAcanA tu sAdhUnAM niSiddhA, zrAvakAH svayameva yad dadati, tadeva tairgrAhyam, na tu yAcanA karaNIyeti cet kenedaM tava karNe jalpitaM ? 'savvaMpi se jAiyaM hoi, natthi kiMci ajAiyaM' iti uttarAdhyayanadvitIyAdhyayanavacanAt sAdhUnAM sarvamapi azanAdikaM yAcitameva bhavati, na tvayAcitamiti / kiJca vasatyAdiyAcanA tu sAdhunA kriyamANA prasiddhava, tathA'traiva sAkSAd llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll dadhikSIrAdiyAcanA pradarziteti sAdhUnAM yAcanA na kalpate iti vacanaM ekAntena na grAhyam / yA tu sAdhUnAM yAcanAyAH akalpanIyatA zrUyate, sA laulyAdivazataH kriyamANAM zAsanApabhrAjanAprayojikAM vA yAcanAmapekSya vijJeyA, bAlAdyanukUlakSetrapratyupekSaNArthaM vidhinA kriyamANA dugdhadadhyAdiyAcanA tu niHspRhapariNAmajanyatvAt hIlanAdyaprayojakatvAccopAdeyaiveti dRDhaM vizvAsyam / galopropropsoproprogropsopropoggooglecopgopgopsipgopgopgopgopgopeopgop (60) vasatistu kIdRze sthAne karttavyA kIdRze ca na karttavyeti vyAkhyAnayannAha - tatra vAmapAzvopaviSTapUrvAbhimukhavRSabharupaM kSetraM kalpayitvA tata idamucyate - zRGgapradeze yadi vasatiM karoti. tataH kalaho bhavatIti kriyAM vakSyati / 'sthAnaM' avasthitirna taccaraNeSu - pAdapradezeSu, __ apAnapradeze vasatau kriyamANAyAmudararogo bhavatIti kriyA sarvatra yojanIyA / pucchapradeze apanayanaM bhavati vasatyAH, mukhamUle cArI bhavati, zirasi zRGgayormadhye kakude ca pUjAsatkAro bhavati / skandhe pRSThe ca bhAro bhavati, sAdhubhirAgacchadbhirAkulA bhavati, udarapradeze tu nityaM tRpta eva bhavati kSetravRSabhaH / (o.ni. bhA. 76-77) anskossipstostosindostostostostosapodostostosaniloonsanslapstostos candra. etacca sarvaM prAyaH subodham / navaraM keSAJcidayaM matibhramo vidyate yaduta - upAzrayAbhyantare eva pUrvoktaM balIva kalpayitvA tadanusAreNaitatkathanaM sambhAvanIyam - iti / etacca niyuktikaM, zAstrabAdhitaJca / tathA hi "vasatistu kIdRze sthAne karttavyA...." iti vacanAdeva jJAyate yaduta upAzrayaH grAmAntaH kutra sthAne grAhyaH ? kutra ca na grAhyaH ? iti / tatazca balIvardo grAmavyApI kalpanIyaH, na tu upAzrayavyApIti spaSTameva / tathA'traiva granthe'gre vasatyaparanAmaka upAzrayastrividho vakSyate, tatra yasminnupAzraye, sakalasAdhUnAM zAstroktakSetrArpaNAnantaraM ko'pi bhAgo rikto nAvazinaSTi, tatra GOGOx939 39 GOGOGOQ TO OGOGOG939 39 39 39GOGOGOGOGOGOGOGOGO siddhAnta rahasya binduH 87
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll prathamamavasthAnamanujJAtam, tadabhAve saMkIrNopAzraye, tasya cAbhAve mahatyupAzraye, yatra bhAgo rikto'vazinaSTi / itthaM ca upAzraye riktabhAgo'vaziSTo bhavediti utsargato na zAstrAnumatamiti siddhaM / tathA ca yadi upAzrayAntaH eva balIvardaH kalpanIyaH syAt, tarhi balIvardapAdAdibhAgA upAzraye riktA eva bhaveyuH, tatra sAdhUnAmavasthAnAnanujJAnAt / tathA ca spaSTameva zAstravirodhaH, ekatropAzraye riktabhAgAnujJAnAdaparatra ca tanniSedhAditi / kiJca yuktyA'pi naiSa matibhramaH sadbhUta AbhAti / tathA hi - upAzraye eva balIvardo yadi kalpanIya: syAt, tarhi tattallAbhArthinAM sAdhUnAM tattatsthAnopavezanAgrahAd mahAnkalahaH syAt, tathA ca bhAvasaMyamahAniH / ayaM bhAvaH udarabhAge'vasthAnAt uttamabhojanAvAptiriti jAnantaH sarve uttamabhojanArthinaH udarabhAge'vasthAtumiccheyuH, tatazca bhavedeva kalahaH, na caitAdRzaM kalahotpAdakamAcAraM pravadanti maharSaya iti / evamanyadapi bahukamatra vaktavyamasti, parametAvadevAdhunA paryAptam, tasmAt nizcetavyametad yaduta "pUrvAbhimukhaH vAmapAzrvopaviSTo balIvardo nopAzrayAntaH kalpanIyaH, kintu lokanivAsAkrAnto yAvAn grAmabhAgaH, tAvantaM bhAgaM Azritya tAdRzo balIvardaH kalpanIya" iti / ymekk lluN maataapitaakkillinumeticcittttullllu. (61) zayyAtareNa pRSTAH santaste naivaM vadanti - eSyAmo na vA eSyAma iti / yata evaM bhaNane doSaH, kiM kAraNaM ? yadyaivaM bhaNanti yadutAgamiSyAmaH, tatazca zobhanatare kSetre labdhe nAgacchanti, tatazcAnRtadoSaH / atha bhaNanti - nAgamiSyAmaH, tatazca kadAcidanyatkSetram na parizudhyati, tatazca punastatrAgacchatAM doSo'nRtajanitaH / (o.ni. 157.) phaakh`nybMkhMphiinykhMnyM&wkhMnyMnykhMwwwww& seveo candra. kSetrapratyupekSakAH kSetrapratyupekSaNAnantaraM zayyAtareNa pRSTAH santaH kathaM pratyuttarantItyetadatra nigaditam / tatrAgamanasyAnAgamanasya vA nikAcanAyAM kAraNavazatastadakaraNe mRSAvAdAdidoSasambhava ityatastAdRzaM nikAcanaM na karaNIyamiti / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 88
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanvadhunA'STabhyo dazAdibhyo vA mAsebhyaH pUrvamevAgAmicAturmAsasthAnanikAcanaM kriyamANaM dRzyate, tatra kiM mRSAvAdAdidoSA na laganti ? iti cet / ___nikAcanAyAntu lagantyeva mRSAvAdAdidoSAH, kastatra niSeddhaM zaknuyAt ? parantu "yadi dravyAdiprAtikUlyaM kathaJcid bhaveta, tahi asmAkamAgamanaM na sambhavet tadanukUlatAyAntu sambhavedityevaM AgamanaM vibhajanIyameva" ityevaM sApekSavacane tu na mRSAvAdAdidoSaH / yadyapyevaM mRSAvAdadoSaparihAre'pi cAturmAsikakSetrapratyupekSaNaM vinaiva sApekSavacane'pi sambhavantyeva kSetrApratyupekSaNajanyAH saMsaktavasatyAdidoSAH, na hi kSetrapratyupekSaNaM vinA "tatra vasatiH saMsaktA na vA ? tatra prAyogyadravyANi sulabhAni na vA ?, tatra sthaNDilabhUmirnirdoSA na vA ?" ityAdi samyagjJAtuM pAryate, na ca tajjJAnaM vinA cAturmAsikakSetranirNayanaM kartuM yuktam, tathA'pi mAsakalpAdisAmAcArINAM kSetrapratyupekSaNAdInAM cAdhunA prAyo'dRzyamAnatvAt, vilambakaraNe saMyamAdyanukUlakSetralAbhaniSpheTanasambhavAt sApekSavacanenAnAgatamapi kSetranikAcanaM kathaJcidapavAdato'duSTamalpadoSaM veti pratibhAti / kevalametAdRzanikAcanamapi saMyamasvAdhyAyAnukUlatAsambhavaM pradhAnIkRtya karttavyam, na tvanyadapuSTamaihikaM vastu pradhAnIkRtyeti dRDhaM manasi sthirIkartavyam / Pappappappappappappappappappppppppppp (62) kSetrapratyupekSakA gurusamIpamAgacchanto'nyena mArgeNAgacchanti, kadAcitsa zobhanataro bhavet, te hi sUtrapauruSIma-kurvantaH yAnti, mA bhUnnityavAso guroriti, kiM kAraNaM ? yatasteSAM vizrabdhamAgacchatAM mAsakalpo'dhiko bhavati, tatazca nityavAso guroriti / (o.ni. 157) ao-deo dikoyidos loodkyo kodkosh komikodio d donitorikodi doio idos dod koi dooidos dod dos candra. nanvAzcaryamidaM yadutAdhikamAsakalpe nityavAsadoSaH iti / yAvajjIvamekatra vAso hi nityavAso yateH, nahi dvitricaturAdidinAdhikamAsanivAse nityavAsadoSo vaktuM yogya iti cenna, ekatra kSetre niSkAraNaM zAstroktakAlAdadhikakAlanivAso nityavAsa iti hi zAstramaryAdA, tatazca rUDhyarthamapekSya niSkAraNamekAdidinAdhikamAsanivAse'pi nityavAsadoSakathanaM nirdoSamiti / olaioolailailailailailailailai siddhAnta rahasya binduH 89
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll CelecareerderaPasandesependeshpoelesopropomeglendarogapore (63) prathamadvitIyayoH kSetrayoH pracurabhaktapAnakebhyaH sakAzAd balavAn bhavati, balinazca mohodbhavo bhavati - kAmodbhavo bhavatItyarthaH / ___ Aha-evaM tarhi yatra bhikSA na labhyate tatra prayAntu, ucyate durbaladehaH-kRzazarIro na sAdhayati - nArAdhayati yogAn - vyApArAn, yatastato madhyamabalAH sAdhava iSyante / (o.ni. 163) apkiyodesickoolyo by skooloo toolity idol todily dystoskyliyokyo dostostostos. candra. prathamakSetre prathamapauruSyAmeva dvitIye ca dvitIyAyAmeva pracurabhaktapAnalAbhaH, tatazca tadanyataranivAse pracurabhaktapAnAd bhavati sAdhuH baliSThaH, tasya ca kAmodreko bhavet / tasmAdetAdRze kSetre na vasanIyam, tatra sAdhorbalavattA tajjanyaH kAmodbhavazca syAt / tathA sarvathA bhikSA'bhAve shriirkaakotsNymsaadhnaa'pi duSkareti tAdRze'pi na vasanIyam, kintu yatra sAdhavo madhyamabalA bhavanti, tatra nivasanIyamiti vRttibhAvArthaH / / nanu evaM sati yatra bhaktimatAM zrImatAM bahuSu geheSu vikRtyAdilAbho bhavati, tatra na vasanIyam / tathA yatra pratidinaM pracuramiSTAnnavikRtyAdyAptirbhavati, tatra tIrthabhUmiSu sAmUhikacAturmAse na vastavyam, cha'rIpAlitasaGkeSu na gantavyam, na vA ekonazatayAtrAkarmaNi siddhAcalAdisambhavini nivAsaH karttavyaH, yatra caikAntaritadine vikRtisadRzAni pracurANi nirvikRtikAni labhyante, tatrApi zrAvako padhAnavidhau na sthiratA karttavyeti zrImatsaGghacAturmAsacha'rIpAlitasaMghasiddhAcalAdi-yAtrAkarmazrAvakopadhAnAdIni zrAvakANAM samyaktvAdivardhakAnyanuSThAnAni vicchioran, sAdhUnAM tatrAvasthAnasyAnucitatvAt, sAdhvabhAve ca teSAmasambhavaprAyatvAditi / na caiSAM vicchedo'pyucitaH, pracura zrAvakANAM samyaktvAdhucchedaprasaGgAt / kiJcetAdRzAnuSThAnebhya: saMjAtaviratipariNAmA bahavaH pravrajantIti tadabhAve pravrajyAyA api hAniriti zramaNazramaNIsaGghavRddhirapi niruddhA syAt, tatazca jinazAsanonnatirapi durApAstA syAt, zramaNazramaNIsaGghAghInatvAttasyAH / itthaM cAtra kiM kartavyamiti sandehadolAdolAyamAnaM me hRdayaM kathaM niHsaMdehaM nizcalaM ca syAt ? zrAvakahitAya prakRtAnuSThAnakArApaNe prastutapAThAnusAreNa sAdhUnAmahitasambhavo durvAraH, sAdhuhitarakSaNArthaM prakRtAnuSThAnatyAge tu zrAvakazrAvikAvarga ratnatrayyArAdhanopekSitA syAditi cet llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 90
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll atrocyate / svahitasya parahitasyobhayasyAnupekSaNIyatvAtkazcinmadhyamaH panthAH gaveSaNIyaH, sa cAyaM parisphuratyasmAkaM / zrIsUryAbhadevena bhaktibharamAnasena nATyapradarzanArthaM prabhoranumatiryAcitA / tatra ca yadyanumatirdIyeta, tahi sUryAbhadevasya bhaktiraniruddhaprasarA syAt, parantu gautamAdimunInAM nATyAdidarzane svAdhyAyAdihAniH syAt / itthaM ca sAkSAttadanumatiH sAdhvahitaprayojakatvAnnociteti sA na karttavyA / yadi ca spaSTaM niSedhaH kriyeta nATyakaraNasya, tarhi sUryA bhabhaktiH kuNThitA syAt, etadapyanucitamiti nATyakaraNaniSedho'pi na zreyAn / tatazca 'ito vyAghraH itastaTI' iti nyAyApAtAt bhagavatA anumati niSedhaM ca dvayamapi upekSya maunameva samAzritam, parantu tanmau naM arthApatyA'numatibodhakameva zAstre jJApitam, prjnyaapniiye'nissiddhsyaanumt-tvaavshymbhaavaat| - bhavatu nAmevaM sAkSAnnATyAnumatyabhAve'pi arthApatyA'niSedharUpayA tadanumatiH, parantu tathA tatra nATyaM bhavatyeva, tatazca sAdhUnAM svAdhyAyAdihAnidoSo'nivAritaprasaraH syAdeva / tatki sa doSaH bhagavatAmanumato bhavet ? kiM svAdhyAyAdihAnidoSaprayojaka-nATyakaraNaM aniSedhenA'rthApatyA'numanyamAnena bhagavata sa doSo'pyarthApatyA'numato bhavet ? iti praznaH / nahi bhagavAn etaddoSamanujAnAtIti sambhAvyate / tatazca tatra sAdhavaH kiM kurvantIti prazne kalpyate samAdhAnaM yaduta te tatsthAnAnnirgatyAnyatra svAdhyAyAdikaM kurvanti, yadi vA pariNatAH sAdhavastatraiva nATyadarzane'napekSAH svAdhyAyavyApRtA bhavantIti na sUryAbhabhaktinirodho, na vA sAdhUnAM svAdhyAyAdihAniriti ayaM madhyamo mArgastatra sambhAvyate / etadevAtrApyanusandheyam / tathAhi - guravastIrthakaratulyAH, zrAvakazrAvikAdayaH sUryAbhatulyAH, ziSyAstu tIrthakarasAdhutulyAH / tatra guravo yadi zrAvakAdIn upadhAnAdInyanuSThAnAni niSedhayeyuH, tarhi teSAM samyaktvAdiguNahAniH, yadi ca tAni anumanye ran, tarhi sAdhUnAM pracuravikRtyAdibhakSaNajanyavikArAdidoSApattiriti gurubhistIrthaMkaradRSTAntamanusRtya na niSedhaH kartavyaH, na vA sAkSAdanumatiH karttavyA / parantvarthApattyA tatrAnumatirevAvaziSTA bhavet, tataH zrAvakAdayastAnyanuSThAnAni kuryureva / tatra ca sAdhubhiH kiM karttavyamiti prazne tadanuSThAnAsAhAyyakA munayastatra na vasanti, parantu gurvanujJayA'nyatra nivasanti, yena doSA na bhaveyuH, yadi vA te sAdhavastatra vasanto'pi antaprAntatulyameva bhojanaM kuryuH, na tu vikRtyAdikaM pracuratayA bhuJjIran / itthaM ca na zrAvakAdInAM samyaktvAdiguNahAniH na vA sAdhUnAM kAmavikArAdidoSApattiriti madhyamo mArgaH prakalpyate'tra / 0900209999999999999999900000299999999900200099999900 siddhAnta rahasya binduH 91
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanu yadyeSa mArgaH zakyaH syAt, tahi zobhanameva / parantu 'dugdhaM dRSTvA'pi mArjArI ucchiSTavadanA na bhavedityetad duHzraddhAnam / evamatrApi adhunAtanAH kecana mandacAritrapariNAmA munaya iSTaM miSTaM pracuratayA labhyamAnaM dRSTvA'pi na gRhNIyurityetatprAyo'sambhavi / balAtkAreNa tannivAraNe tu anavaratamArtadhyAnAdidoSAptiH spaSTaivaiti so'pi na zreyAn / tatazca sAdhUnAM vikRtyAdyanivAraNe balavattAdidoSAvakAza-sambhavAtki karttavyaM ? madhyamamArgasya svapnadRSTasamatvApAdanAditi cet na, "vikRtirnaiva bhakSaNIyA, svalpaiva vA bhakSaNIyA" ityAdi AsevanAzikSA nirantaraM zikSatAM sAdhUnAM sakalagacchapAlanIyAyA tAdRzasAmAcAryAH pAlane na tathAvidhamArtadhyAnAdikaM anivAryam / yadi ca tathA'pi "te sAdhavo nimittamAsAdya pracuramiSTAnnAdIni bhuJjIyureva" iti niHzaGkaM bhavatAM nizcayaH, sambhAvanA vA, tarhi gauravaM lAghavaM ca vicAraNIyam / tathAhi pracurabhojane'pi sati yadi svAdhyAyavaiyAvRttyavihArAdiSvanavarataM pravartamAnAnAM teSAM na tathAvidhabalAdhAnam, yena kAmodrekaH syAt tarhi lAbhAdhikatAM samprekSya teSAmapi tatra saMvAso na duSTa iti mantavyam / yathA hi mahati gacche gocarIdoSAH kalahA ityAdayo doSA bhavanti, tathA'pi gacchavAsasya bahuguNatvAttAn doSAnupekSya gacchavAsa eva karaNIyaH pratipAditaH, evamatrApi upadhAnAdau nivasatAM sAdhUnAM bhojanAsaktyAdi- doSasadbhAve'pi anyeSAmadhikaguNAnAM darzanAttatra nivAso na duSTa iti bhAvanIyam / yadi ca stryAdisamparkavazato vikArAdidoSANAM sambhavaH, tarhi teSAM tatra nivAso na yuktaH, taivinAnuSThAnAsambhave tu anuSThAnaparityAga eva zreyAn, svahitasya sarvoparitAyA jinazAsanasiddhatvAditi / / itthaM ca saMvignagItAthaiH gauravaM lAghavaM ca sUkSmadhiyA paryAlocya prakRtAnuSThAnAnAmAdaro niSedho vA samAdaraNIyaH, na tu kutrApye kAntakaluSamatinA bhavitavyaM svaparahitaniratenAnagAreNeti alaM vistareNa / llllllllllllllllllllllllllll 92 siddhAnta rahasya binduH
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7070 070707 17072 siddhAnta rahasya binduH ssssssssssss udaahr (64) athAnAgatameva kathayanti amukadivase gamiSyAmaH, tatrApyete doSAH, taddhi zayyAtarakuTumbaM sAdhavo yAsyantIti vimuktazeSavyApAraM sat gRha eva tiSThati, kRSyAdipratijAgaraNaM na karoti, tatazca kSaNikaM sat svagRhajAtaharitachedaM karoti tathA nirvyApAratvAdeva ca tA raNDAH SaTpadInAM parasparanirUpaNenopamardanaM kurvanti / tatra divase kSaNikA vimuktakRSilavanavyApArA vastrANi zodhayanti / prakRtaM bhojanaM channaM kurvanti, aprakaTamityarthaH, prakaTameva (vA) bhojanaM saMyatArthaM kurvanti, tatra cecchatAmanicchatAM ca doSA bhavanti, kathaM ? yadi tadbhojanaM gRhNanti tato'zuddhatvAtsaMyamabAdhA syAt, atha na gRhNanti tato roSabhAvaM kadAcitpratipadyate / ete doSA anAgatakathane / (o.ni. 169 ) Good Boys boys are dogs boys doped Baghitlaysi raNDA: = candra. cAturmAsyanantaraM mAsakalpAnantaraM vA yadA sAdhavo vihareyuH, tadA zayyAtaramanApRcchya na vihareyuH, pRcchA'pi prabhUtakAlAdarvAgeva na kuryuH, doSabAhulyasambhavAt / ke ca te doSA ityatrAha athAnAgatameva ityAdi sarvaM spaSTam / navaraM nirvyApArAH striyaH, kSaNikA: kAryalInatA'bhAvena kAryavirahitasamayakAH / nanvevaM yadyanAgatameva vihArapRcchA na nyAyyA, vakSyamANagranthAnusAreNa kSetrapratyupekSakapre SaNAnantarameva zayyAtarastre hAlpIkaraNaprayAso vihArapUrvadine cAgre tanadinavihArakathanaM karttavyam, tarhi adhunA varSAvAsAnantarabhAvI vihAro nizcitakAlabhAvitayA prathamata eva nigadyate, caturvidhasaGghasya ca tatkAle AmantraNama dIyate, bhaktAzca zrAvakAdayastasmindine'nyAnsarvAnvyApArAn tyaktvA tatrAgacchanti, mahatA''DambareNa sAdhubhirvihrIyate / atra ca prabhUtA virAdhanA bhavatyeveti sarvametadakaraNIyameva prAptam / tathA ca zaithilyAcaraNamevaitad yaduta sADambaraM sakalasaGghaprajJaptipUrvakaM ca saGghasAkSikaM vihArakaraNamiti cet na, tattaddravyAdisApekSotsargApavAdaparijJAnavikalo'si / -- = 2727041270 705 93
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll prAcInakAle cAturmAsI ekAdizayyAtaranizrayA'bhavat, vartamAne tu sA saGghanizrayA / tatazca prAcInakAle'nAgatapRcchAyAM na kazcillAbho'pi tvanantaroditA doSA eva kevalamApadyanta / vartamAnakAle tvanAgatapRcchAyAM bahavo lAbhAH / tathAhi - sakalasaGghaH svopakAriguruvihArakAle dharmabhAvanayopasthito bhavati, mahatA''DambareNa vihAraM kArayati, tatra ca dhruvaiva zAsanaprabhAvanA "aho jainA upakAribhaktimantaH kRtajJAH dharmaniratA" iti / tathA vihArakAle upasthitena zrAvakAdigaNena vinayAcAraH paripAlito bhavati / tathA vartamAne saGghAntargatAH zrAvakAdayo'tibahavaH, na ca te pratidinaM guruM samparkayanti, tatazca teSAM prajJApanAyAnagatameva nizcitavihAraH kathyate / anyathA hi mukhyazrAvakamAtrasya vijJApanena vihArakaraNe tu anyeSAM zrAvakANAM zraddhAdibhaGgaH syAt / etAnyanyAni vA kAraNAni samAzrityAnAgatavihArakathanamadhunA pravRttamiti anumIyate / idantvavadheyam / vihArakaraNakAmairmunibhiH katicidinebhyo'rvAg mukhyazrAvakagaNaH prajJApanIyaH yaduta 'amukasmindine vihArakaraNAya pravartate'smAkaM bhAvanA' iti / tatazca 'te zrAvakA lekhanAdiprakAreNa sakalasaGkha jJApayanti na vA, zAsanaprabhAvanAprayojakamADambaraM kurvanti na vA' ityetatsarvaM teSAM karttavyam / na hi munInAM tatra spRhocitA / "asmAkaM vihAre bahavo janAH samAgacchantu, tatazca asmAkaM prabhAvo vardhiSyate, bhaktagaNaizca mIlanamanena nimittena bhaviSyati, vihAranimittakaprakRSTabhojanAdi-prabandheneSTaM miSTaM prApsyate" ityAdi gAravalAmpaTyaparAyaNatve svajanAdisaMsargAdrIbhavad-hRdayatve ca zramaNapariNAmaH kuThArakSatadruma iva kSatiyuktaH syAt / kevalaM zrAvakocitakRtyajJApanaM zAsanaprabhAvanAprayojakakRtyavivaraNaM ca niHspRhacetasA kriyamANaM na duSTamiti pariNatacetasA vibhajanIyamiti / aayi murriccumaarrrriyittttille (65) vikAlavelAyAM kRtAvazyakA idaM bhaNanti-yaduta kallaM gacchAmaH / punazca tata AcAryAH saparijanaM zayyAtaraM AhUya dharmakathAM kurvanti / (o.ni. 174) Bodositodi dodkododkoshdodidoshdvoideos deos kodiyohary kojol ky-hiro s dodkos boej days candra. nanu sUryAstamayanAnantaraM saparijanaM zayyAtaraM prati dharmakathA'nucitA, parijanamadhye strIgaNasya sadbhAvAt, tadagre ca rAtrau dharmakathAyAH asAmAcArItvAditi cet llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 94
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll satyaM, kintu ApavAdikametad vacanaM notsargeNa bAdhyate / caturmAsyAM mAsakalpe vA na kutrApi rAtrau strIgaNapurataH dharmakathA kRtA guruNA, kevalaM vihArAdarvAgdine eva sA kRteti apavAdAcaraNapravRttatvAnna te doSabhAginaH / kiJca enAM dharmakathAM guravaH dharmakathAlabdhisampannAH viziSTapariNatimantaH suvihitAH kurvanti na zeSasAdhavaH, tathA'grataH puruSANAmupavezanamastIti na sAkSAtstrIsamparkAdidoSAH iti avasthAyAmasyAM rAtrau saparijanaM zayyAtaraM prati dharmakathAyAmapi na doSa iti yuktamutpazyAmaH / nanu tathA'pi prAgdine prAtarmadhyAhne eva vA kimiti na kriyate sA ? sAyaMkAle eva tatkaraNaM kiMprayojanamiti cet zruNu, agretanadinabhAvivihArajJApanAnantaraM dharmakathAyAM hi saparijanaH zayyAtaraH "antimA hIyaM dharmadezanA, na pazcAd guravo'tra bhaviSyanti" iti sabahumAnaM sapraNayaM zruNoti / tatazca tAdRzavihArajJApanAntarameva dharmakathocitA / vihArajJApanaM ca sAyaMkAla iti tadanantaramevocitA dharmakathA'pi sAyaMkAle eva karttavyatvenApatiteti / / nanu agretanadinabhAvivihArajJApanameva kimiti pUrvadine sAyaMkAle kriyate, kimiti pUrvadine prAtamadhyAhna eva vA na kriyate, yena tadanantarabhAvidharmakathA'pi tadaiva syAditi rAtrau strINAM purato dharmakathAkaraNaM nApadyateti cet na, evaM sati "guravo'gretanadine yAsyanti" iti jJAtvA sa zayyAtaraH tatparijanazca sakalAnanyA-nvyApArAntyaktvA gRha eva tiSThet, sAdhvarthaM bhojanAdi pacet, nirvyApAratayA'nyAnapi gRhasatkAn sAvadhAnavaziSTAn vyApArAn tadaiva kuryAditi prAkpratipAditA doSA tadavasthA eva bhaveyuH / sAyaMkAlAnantaraM tu sakalamapi kuTumbaM svayameva gRhe eva tiSThatIti tadA vihAraprajJApanAyAM kRtAyAmapi tajjanyaH kazcidapi sAvadhavyApAro na bhavet, rAtrau ca sAdhUnAM bhojanAbhAvAt bhojanArthaM pAkAdyArambho'pi na bhavediti doSAbhAvaM paryAlocya rAtrau vihArajJApanaM anujJAtam / tadanantarabhAvinI ca dharmakathA pUrvoktakAraNAnirdoSeti sA'pi anujJAteti yathAyogyaM vibhAvanIyam / uktakAraNavizeSAbhAve'pi kSullakakAraNamavalambya vA yadi kazcidetadvacanamavalambya rAtrau strIgaNapurato vyAkhyAnaM kuryAt, sa tu jinAjJAbhaGgena brahmaguptibAdhAdidoSajAlena ca karmabandhakArI bhavediti na yathA tathA'pavAda-prayogo'gItArthAnAmiSTaH / 9000999999900000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 95
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll mhaaminiymaaraarikkullN (66) te hi sAdhavaH prabhAtamAtra eva pratilekhayitvA upadhikAM punazca veNTalikAM kurvanti-saMvartayantItyarthaH, tatazcAnikSiptopadhaya eva sUtrapauruSIM kurvanti / carimavelAyAM = pAdonapauruSyAM pAtrakANi udgrAhya-saMyantrayitvA punazcAnikSiptaireva pAtrakaiH zrutvA = arthapauruSIM kRtvetyarthaH, tato madhyAhne vrajantIti / (o.ni. bhA. 79) Shrikri korikod to do dikos kodko dikyidod kondoity idoyidiyo dysibood bosdikodikod ko dos. candra. vihAradine gacchavAsinaH sAdhavaH kadA kathaM ca viharanti ityAdividhipratipAdanaparo'yaM pAThaH sarvo'pi sugamaH / navaramatropadhyanikSepaNaM pAtrakAnikSepaNaM ca kimarthamiti praznAvakAzaH, tatra samAdhAnaM tvidama, pratilekhito'pyupadhiH pAtrakANi ca yadi bhUmau sthApyante, tarhi teSu jIvasaMsaktisambhAvanA, tatazca tadgrahaNopabhogAdikAle punaH tatpratilekhanamavazyaM karttavyaM syAt / itthaM ca yadi sAdhavaH upadhi pAtrakANi ca bhUmau nikSipeyuH, tarhi vihArakAle tatsarvaM punaH pratilekhanIyaM syAt, tatazca palimanthadoSaH / tadavAraNAya upadhipAtrakANAmanikSepaNamatroktam / anikSepaNe tu jIvasaMsaktyabhAvAtpunaHpratilekhanA na kartavyeti na palipanthadoSa iti / nanu vihArakAlIna evAyaM vidhiruta pratidinaM karttavya eSa vidhiriti cet utsargataH pratidinaM karttavya eSa vidhiH, yato hi bhikSATanAya gacchatA sAdhunotsargata: sakalo'pyupadhi hyaH, tatazca pratidinaM upadhinikSepaNe tu pratidinaM bhikSAkAle punaHpratilekhanarupaH palimanthadoSo'vazyambhAvIti tatparihArArthaM upadhyAdyanikSepaNaM pratidinaM kartavyo vidhiravagantavya iti / apavAdatastu bhikSopayogyevopadhiryadA bhikSATane gRhyate, tadetaropadhInAM kAraNikAtiriktopadhInAM ca nikSepaNamapi na duSTam / kevalaM pratidinaM vAradvayaM tatpratilekhanaM tu bhavatyeva / tathA tatparibhogakAle'pi pratilekhanA avazyaM kartavyeti / lailllllllllllllllllllllllll 96 siddhAnta rahasya binduH
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ppippittippittippittippiccirippittippittikkurrrrippitticciriy (67) tatrApazakunAnAha malinaH zarIrakarpaTaiH, kucelo-jIrNakarpaTaH, snehAbhyaktazarIraH, zvA yadi vAmapArvAd dakSiNapAzrvaM vrajati kubjo-vakraH, vaDabho-vAmanaH, ete'prazastAH, pIvaragabbhA = AsannaprasavakAlA.... (o.ni. 82) khaakhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMkhMnyMkhMnyMkhMkhMkhMuu,uukhMkh`MkhMkhMnyMkhM`bMkhM`MrkhM``MkhMnyMkhMnyMkhM candra. vihArakAle yadyapazakunA bhaveyuH, tarhi vighnasambhAvanayA na nirgantavyam / tatra ke'pazakunA iti prazne'pazakunAn zakunAMzca darzayatyatra / prAyaH sarvaM subodham / navaraM yaH kazcid vizeSaH, so'trAbhidhIyate / cakradhare kulAle'pazakune sati bhramaNAtmakaM vighnam syAt / pANDurAGga kSudhA maraNaM ca syAt / taccanike = zramaNavizeSe'pazakune sati rudhirapatanaM syAt / zyAmanagne'pazakune tu dhruvaM maraNaM syAt / tasmAdetAdRzAnAmapazakunAnAM prAdurbhAve nirgamanaM nivAryam / atha zakunAH / ___ tatra jaMbUH = pazuvizeSaH, cAsaH = pakSivizeSaH, mayUraH prasiddhaH, bhAradvAjaH = pakSivizeSaH, nakulaH = prasiddhaH, eteSAM yadi darzanamapi bhavet, tarhi tadeva zobhanam / yadi caiteSAmanyataro'pi kazcit nirgacchantaM sAdhu pradakSiNayati, tarhi tatsAdhoH sarvasaMpattiH syaat| __ atra kecit "payAhiNe savvasaMpattI" iti niyuktivacanaM jinapratimApradakSiNAyAH sarvasaMpatkaratvabodhakaM iti manyante, taccAdhikArAnusAreNa na saGgatamAbhAti / yato hi atra 'kasya pradakSiNA' iti na spaSTamuktam / tatazca 'jinapratimAyAH sAdhunA kriyamANA pradakSiNA' ityartho'dhyAhArAdinaiva prApyaH, sa cAdhyAhAro na yathAtathA kartuM zakyate / tathA anantarameva jambvAdInAM darzanasya zakunatayoktatvAttaiH sAdhuM prati kriyamANA pradakSiNaivAtra yuktisaGgatA aabhaati| api ca zakunaH sa ucyate, yaH na zakunagrAhiNA kriyate kAryate vA, kintu yaH akasmAdeva bhavati / tathA ca pratimApradakSiNA tu sAdhunA svayaM kriyate iti sA na zakunaH, jambvAdinA kriyamANA sAdhuM prati pradakSiNA tu AkasmikIti sahajA sA zakunaH kathayituM zakyate iti jambvAdikriyamANaiva pradakSiNA sarvasaMpatkarIti yuktaH panthAH / nanu tarhi kiM vihArakAle jinapratimApradakSiNA na karttavyA iti cet ka evamAha ? 090202090900000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 97
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll asmAbhirhi tasyAH zakunatvameva niSiddhaM, na tu karttavyatvam / jinapratimApradakSiNAyAH tIrthaMkaravinayarupatvena tapo rupatvAt tapasazca maGgalatvAt, tatkaraNena ca nirvighnaparisamAptisambhavAt tatkarttavyatvaM tu nirAbAdhameveti bhAvaH / maGgalaM vighnanivArakaM, zakunaH 'vighnameva nAsti' iti jJApakaH, apazakunastu "vighnamasti' iti jJApaka iti trayANAM vyApAro vibhinnaH / ziSTAstu chadmasthatvAt vighnaM tadabhAvaM vA'jAnantaH kAryArambhe eva vighnasambhAvanayA tannivAraNAya maGgalaM pradakSiNAdirupaM kurvanti, yadi vA kAryArambhasya pazcAt apazakunadarzanena vighnazaGkAdADhyAd tannivAraNArthaM maGgalaM kurvantIti dvau vikalpau vighnanivAraNAya kriyamANe maGgale sambhavataH / yadi vA 'zreyo'rthe 'vazyaM maGgalaM karttavyam' iti ziSTAcAraparipAlanAyAzritAvabodhAya ca vighnAbhAvanizcaye'pi maGgalaM kurvantIti / ___ itthaM ca pratimApradakSiNAyAH zakunatvAbhAvAdevAtra yA pradakSiNA pratipAditA, sA jambvAdibhiH svayaM kriyamANA pradakSiNaiva zakunatayA pratipAditeti nizcitaM mantavyam / yata evaM zakunArthinA svayaM kriyamANaH kAryamANo vA zakunaH paramArthataH zakuna eva na bhavati, tata eva cAturmAsIpravezAdyanuSThAne sAdhubhiH pUrNakalazAdikaM kanyAgamanAdikaM vA yat kAryate, tanna zakunarupam, parantu dravyamaGgalarupameva / dravyamaGgalaM cAtra sAdhubhiH tatkArApaNe jIvavirAdhanAsambhavAt hiMsArupabhAvAmaGgalena pratihataM sat na svaphalaM pradAtumalaM, pratyuta "na mayA pUrNakalazAdidravyamaGgalakArApaNena asaMyama utpAdayitavya" iti pariNAmena tadakaraNe, tAdRzapariNAmasya bhAvAhiMsAsvarupatvena bhAvasaMyamarupatvena cotkRSTabhAvamaGgalatvAt avazyaM svaphaladAyakatvamiti cAritrapariNatimatA na dravyamaGgalArthaM bhAvAmaGgalamutpAdanIyam, api tu bhAvamaGgalArthaM dravyamaGgalopekSaNaM yadi karttavyaM syAt tahi karaNIyameva / jinapratimApradakSiNA yadyapi vinayarupatvena taporupatvAd utkRSTaM maGgalamabhidhIyate / tathA'pi yadi tadarthaM jinAlayodghATanaM kArApaNIyaM syAt, pradIpAyujjvAlanAdirupA virAdhanA ca bhavet, pradakSiNAyAM bhUmau sacittajalAdisaTTanaM yadi bhavet, tarhi etAvaddoSakadambena kriyamANA jinapratimApradakSiNA'pi paramArthato'vinayatvAdataporupA satI na maGgalaM, pratyuta bhAvAmaGgalaprayojakatvenAniSTakarIti pariNatace tasA vibhAvanIyam / na tu nizcayanirapekSavyavahAramAtrarasikena bhavitavyam / prastutamucyate / tatra naMdItUya = vAdyavizeSaH, pUrNasya ghaTasya darzanaM, zaGkhazabdaH, paTahazabdazca / kalazaH, llllllllllllllllllllllllllll 98 siddhAnta rahasya binduH
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 777077 chatram, cAmaram, dhvajaH - patAkA ete prazastAH = zakunA ityarthaH / tathA liGgamAtradhArI, samyaksaMyamAnuSThAne yatnaparaH, indriyanoindriyairdAntaH ete trayo'pi zakunAH / na ca cAritrapariNAmabhraSTasya liGgamAtradhAriNaH zakunatvaM kathaM ghaTeteti vAcyam / kalazacAmaradhvajapatAkAdiprazastavastuvat cAritraveSasya zakunatvAnapAyAt / yathAhi cAritrapariNAmarahitAnyapi kalazAdivastUni zakunatvaM na vyabhicaranti evaM cAritrapariNAmavirahito'pi sAdhustatheti / nanu kalazAdiSu prazastapariNAmavadaprazastapariNAmo'pi nAsti, liGgamAtradhAriNi tu aprazastapariNAmo'stIti na tasya zakunatvamiti cet tatki sarpAdibhakSakANAM mayUranakulAdInAmaprazastapariNAmo nAsti ? yena teSAM zakunatvaM svIkriyate ? yathAhi aprazastapariNAmavatAmapi teSAM dravyavizeSarupatvAt zakunatvaM, tathaiva liGgamAtradhAriNo'pi kimiti na manyate iti nipuNadhiyA nibhAlanIyam / ete ca zakunA apazakunAzcopalakSaNamAtram, tenAnye'pi te sampradAyAdyanurodhato jJeyAH / 170770707 (68 ) sa caivamAha rAtrau sAdhUnAM gamanaM na kalpate, dvividhavirAdhanAsambhavAt, yata uktaM divA'pi tAvat nIyaduvAre virAhaNA duvihati / divA'pi tAvadayaM doSaH, nIyaduvAraM tamasaM koTThagaM parivajjae iti vacanAt / nIcadvAre dvividhA virAdhanA satamaskatvAt, AstAM tAvad rAtrau, eSa ca dharmazraddhayA necchati / punazca tasya prajJApanA- prarUpaNA kriyate / tatra rAtrigamane bahavo guNA dRzyante bAlavRddhAdayaH sukhena gacchanti rAtrau, na tRSa bAdhyante / / / atha tathA'pi necchati gamanam dvitIyastasya dIyate - tadarthaM mucyate iti / upadhistasya dIyate jIrNaH, tadIyazca zobhano gRhyate iti, mA bhUttatpArzve sthitamupadhi stenakA Acchetsyanti / (o.ni. bhA. 92 ) jiibhuumigiibhiijiijii(555555555555e5To candra. khaggUDo nAmApariNataH, sa cotsargaikarucitayA rAtrau vihAraM sarvathA niSidhyati, etacca na yuktam, apavAdato rAtrigamane bahuguNasadbhAvAt / tadetatsarvamatra nigaditam, prAyaH QQIN siddhAnta rahasya binduH 20709707 99
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sugamam / navarametenaitad jJAyate yaduta zAstreSu utsargaprarupakANi prabhUtAni vAkyAni santi, na ca tAni ekAntato grAhyANi, utsargamAtrasyApavAdasaMvalitatvAt, na vApavAdasevinAM nimnatvaM vibhAvanIyam, utsargasevivat apavAdasevinAmapi mokSamArgAnusaraNazIlatvAt, pratyutApavAdo cite 'pi sthAne AtmaguNahAnikaramutsarga jaDatayA bibhrANasyaivApavAdasevisakAzAnnimnatvAditi / jippiccittttulllltimiccittttullll niymiccu. (69) tasyaikAkinaH suptasya upadhirupahanyate, sa hyekAkI svapan pramAdavAn bhavati, stryAdhabhiyogasambhavAt / tatazca nidrAvazaM prAptasyopadhirupahanyate, ato'kalpanIyo bhavati, pariSThApanIyazcAsau / gacche tu svapato'pi nopahanyate, kiM kAraNaM ? yatastatra kecitsUtrapauruSIM kurvanti, anye dvitIyaprahare'rthAnucintanaM kurvanti, tRtIye tu prahare AcArya uttiSThati dhyAnAdyartha, caturthe tu prahare sarva eva bhikSava uttiSThanti, tatazca rAtrau naiko'pi praharaH zUnyaH ato nopahanyate upadhiH, ekAkinastu jAgaraNaM nAstyata upaghAtaH / (o.ni. 177) tmum meel tirumpmum paalitittum meel irukrrum reevitm trm meemmeeli tiruppmum meelrreennn meem reevikkum paattirm candra. sAdhunA ekAkinA na bhavitavyam, yataH ekAkitve sati svApadazAyAmupadhirakSakAbhAvAdupadhi: upahanyate, sa ca pariSThApanArho bhavatIti pratipAdanaparo'yaM granthaH sarvaH sugamaH / nanu kimidamupadhihananaM nAma ? kiM sa tasyApaharaNamevopahananam, kiM vA vahyAdibhiH tasya dahanAdikamupahananaM ? evaM sati hi upahatopadhipariSThApanakathanaM nirarthakameva, yato hi yadi sa upadhirupahataH, tahi sa apahRto dagdho vetyevArthaH, tatazcApahRtasya dagdhasya vopadherevAbhAvAttatpariSThApanaM asambhavi / tatazca kimidamupadhyupahananamiti cet / atra brUmaH / sakalo'pyupadhirmahatA yatnena rakSaNIyaH, upadhyarakSaNe mahApAyasambhavAt / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 100
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tathAhi arakSite upadhau stenAdayaH ArakSakAdibhayAditastataH paryaTantaH apahRtaM dhanaM svarakSArthaM upadhau gRhayitvA nazyanti, tacca dhanaM gaveSyamANaM sAdhUpadhau labdhvA''rakSakAdayaH sAdhuM stenaM matvA kArAgRhAdau nikSipanti, evaM ca mahatI zAsanApabhrAjanA / tathA pratyanIkAH zAsanApabhrAjanArthameva rAjasatkamamUlyaM vastu corayitvA'rakSite sAdhUpadhau gRhayitvA svayameva rAjAnaM nivedya kapaTapUrvakaM sAdhuM stenaM sthApayitvA zAsanamapabhrAjayanti / itthaM ca rAjakRtA maraNAdayo daNDA api nAsulabhAH / tathA saMsAraduHkhatrasto kazcinmaritukAmo'rakSitaM sAdhUpadhi gRhItvA tena svAtmAnamupahanti, yadi vA tenaivopadhinA svapratyanIkAnupahantItyevaM arakSitopadhiradhikaraNaM bhavet, tatrApi sAdhUpari abhyAkhyAnasambhave AtmavirAdhanA zAsanApabhrAjanA ca durvArA / / yadi tu sakalamapi kAlaM ko'pi sAdhuH sakalamapi upadhi jAgran rakSati, tadA rakSakasadbhAvAt na pratipAditadoSAvakAzaH / gacche tu rAtrAvapi pAThoktarItyA'nyatarasyApi jAgaraNAvazyambhAvAt upadhirakSA sukareti na ko'pi pratipAditadoSAvakAza iti / ___ itthaM ca yadA rakSakAbhAvAt upadhiH AtmasaMyamapravacanavirAdhanAsambhAvanAdoSaduSTo bhavati, tadA sa upadhirupahato manyate / idamevopadhupahananaM / tatra ca AtmavirAdhanAdayo doSA bhavantu mA vA, tathA'pi doSasambhAvanAprAdurbhAvAdevopadhyupahananaM parigaNyate / nanu tathA'pi tatpariSThApanaM kimarthaM ? durlabhanirdoSopadhikAle tu tatpariSThApanaM sutarAM yuktivirahitamiti cet na, upadhirakSA'pramAdaprayojakatvAdupahatopadhipariSThApanasya yuktiyuktatvAnapAyAt, tAdRkkAle tu sutarAM tathAtvAt / ___ayaM bhAvaH, ekaM tAvad nirdoSopadhirdurlabhaH, tatazca tadrakSaNaM yatnena karaNIyam, tadabhAve upadhyapaharaNe sati saMyamavirAdhanAdidoSasadbhAvAt / aparaM copadhyarakSaNe pratipAditaprabhUtadoSA-vakAzAdapi upadhiH mahatA yatnena rakSaNIyaH, tatazca 'upadhirakSaNe sAdhavaH sAvadhAnA bhavantu, apramattA bhavantu' ityetadarthamiyaM vyavasthA kRtA, yena te upadhirakSaNA'pramattA bhaveyuH / evaM ca "yadyahaM upadhiM na samyakrakSAmaH, tarhi AtmavirAdhanAdidoSasambhAvanAduSTo'yamupadhirupahataH pariSThApanArhazca bhaviSyati, tatazca tatpariSThApanAnantaraM nUtana upadhirgaveSaNIyo'smAbhireva, sa ca durlabhaH tatazca mahAnAyAsaH palimanthazca bhaviSyati asmAkaM, iti mahatA''dareNopadhi saMrakSAmo vayaM" iti pariNAmAnvitAH sAdhavaH samyagupadhirakSaNapravaNA bhavanti / kiJca vyavahArabhASyavRttau itthaM nigaditamasti "ityapi khalu kAraNAt ossaissoooossaiooaiooooooooooooo ssailai siddhAnta rahasya binduH 101
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll kSetrAnAbhavanalakSaNAd ekAkino'samAptakalpA vA mA bhUvanniti / " (1784) atra hi sAdhU nAma kAkitvAdinivAraNArtha kSetrAnAbhavanaM yathA AdRtam, tathaiva sAdhUnAmekAkitvAdinivAraNArthaM upahatopadhipariSThApanAdikA vyavasthA samAdRteti kalpyate na kiM? etattAvat upadhyupahananarahasyaM upahatopadhipariSThApanarahasyaM cAsmAbhirutprekSitam / tAdRzaspaSTAkSarAnupalambhAcca etatsatyam na vA ityetattu bahuzrutagItArthA yad vadanti, tadeva pramANam / nAsmAkaM ko'pi kadAgrahaH, kevalaM sUkSmaprajJayA cintanIyametad rahasyamiti prArthayAmo vayaM ziSTAn / repropsopropopropropropodacopeopodprocodpropsogspopropsip (70) tatra bhojanasthAne sAgArikA yadi bahavastiSThanti, tataste sAdhavo bhikSAmaTitvA''gatAH santo yadyaivaM bhaNanti-yaduta vaccaha-he sAgArikAH ! gacchatAsmAtsthAnAt, tatazcaivamucyamAne saMyama-virAdhanAdoSo bhavati / (o.ni. 189) irttm iru trm trm trm iruntaal taam meegee Co meel irk kaatoorm irum meel mootirm candra. nanu sAgArikANAM "gacchatAsmAtsthAnAt" iti kathanamAtreNa saMyamavirAdhanAdoSaH kathaM bhavediti cet tatki dazavaikAlikasaptamAdhyayanaM nAdhItaM bhavatA ? asaMyataM prati gamanasthAnopavezanAdikriyAprayojakavacanAnuccAraNaM tatra nigaditaM kiM na jAnAsi ? jAnAmi, kintu tatkAraNaM tu na jAnAmIti cet tatki sAgArikANAM taptAyogolaupamyaM yogazAstrAdiSu dRSTaM vismRtaM ? asaMyatA hi te'yatanayaiva gamanAdIni kurvanti, tatazca tatra SaTkAyavirAdhanAsambhavaH, tatazca tAnprati gamanAdikriyAprayojakavacanoccAraNamasaMyamaprayojakatvAnna karttavyameveti / ata eva "gihiNo veyAvaDiyaM na kujjA, gihijogaM parivajjae je sa bhikkhu, thovo vi gihipasaMgo jaiNo suddhassa paMkamAvahai..." ityAdibhirgranthaiH llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 102
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll gRhasthaparicayAdikamAgame asaMyamaprayojakatvAnniSiddhaM dRzyate / sAdhUnAM anArambhiNAM lokAdhInatvAt saMyamotsarpaNAnukUlastu gRhasthaparicayo na nivAryata iti tu satATasthyaM cintyam / ooooooooooooooooooooooooooooppoproppopotoporaipotopompoupooooooooo (71) saMstArakabhUmitrayamAcAryANAM nirUpyate, ekA nivAtA saMstArakabhUmiranyA pravAtA anyA nivAtapravAtA / (o.ni. 203) arootyschoitostostostostostostospolystoriosandiyokootosensootion candra. sakalagacchAdhArANAmAcAryANAM cittasvasthatAdyarthameSa atizayakalpa AcAraH yaduta teSAmarthaM saMstArakabhUmitrayaM nirupyate / tatra nivAtA = vAtarahitA zleSmAdidoSarakSaNArthameSA, pravAtA = prabhUtavAtayutA, dharmAdidoSaparihArArthameSA, nivAtapravAtA = madhyamavAtA / AcAryAzca yathAnukUlyamanyatarasyAmapi saMstArakabhUmau tiSThanti / nanu pravAtabhUmau vAyukAyavirAdhanA bhavati, pravAtAnumatyA tajjanyavirAdhanA-numatirapi saMyamAticArarUpA upaDhaukata iti cet na, ApavAdikatvena dravyavirAdhanA-sattve'pi na bhAvavirAdhanA, dravyavirAdhanA ca bhAvavirahitatve nA-kiJcitkarIti na tena saMyamopaghAtAdidoSaH / tathA virAdhanAnumatirapi nAsti, ApavAdikatvAdeva / anyathA kAraNikAdhAkarmAdAvapi tadanivAryatvaprasaGgAditi / . kiJca yathA hi sAdhavo na svayaM pacanti, pAcayanti, pacanamanumodayanti vA, parantu bubhukSAdinivAraNArthaM gRhasthaiH svayaM pakvaM tu gRhNantyeva, na tatra teSAM kazcid doSaH / evamatrApi AcAryAH na pravAtaM svayaM parairvA utpAdayanti, na vA anumanyante / paraM svayameva pravRttaM pravAtaM svAsthyAdhAnArthaM sevante / na tatra teSAM kazcid doSa iti / ___ bubhukSAnivAraNamapi yadi mokSArtham, tadA nirdoSam, anyathA tu gRhasthairapi tatkriyata iti ko vizeSaH gRhasthasAdhvormadhye / evaM pravAtasevanamapyAcAyAA~ mokSArthameva, anyathA tu sukhazIlatApoSaNArthameva kriyamANaM tat gRhasthasAdRzyApAdakamiti / 00000000000000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 103
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ptippittippittippittippiccirippiccirippiccirippiccu. (72) jai rattiM AgayA tAhe kAlaM na giNhaMti, nijjuttIo saMgahaNIo ya saNiaM guNaMti, mA vesitthiduguMchiAdao dosA hohiMti, kAyikAM mattaesu chaDDeti, uccAraMpi jayaNAe / jai puNa kAlabhUmI paDilehiA, tAhe kAlaM gigati, yadi suddho kAlo, kareMti sajjhAyaM, aha na suddho na paDilehiA vA vasahI tAhe nijjuttIo guNiti / (o.ni. 204) Forseys keos ko deys of key saeys koskosh bosdes boys bosdoskoshodhary of bodo shipofol candra. yadi hi kathamapi rAtrau eva vasatimAgatAH sAdhavaH, tatazca prakAzAbhAvAt kAlabhUmiruccArabhUmiH prazravaNabhUmizca pratilekhayitumazakyA bhavet tarhi tatra kAlaM na gRhNanti / kAlagrahaNAbhAve ca sUtrapAThAsambhavAt rAtrau niryuktIH saMgrahaNIzca guNayanti sAdhavaH, na ca niHsvAdhyAyAstiSThanti, mA bhUt vezyAstrIprabhRtijanyA doSA iti / prazravaNamapi mAtrake kRtvA yatanayA pariSThApayanti, uccAramapi tathaiva / / nanu prazravaNabhUmau prazravaNavyutsRjane mAtrakeNa ca pariSThApane ko bhedaH, yena adRSTAyAM prazravaNabhUmau prazravaNavyutsRjanaM niSidhyate, mAtrakeNa ca pariSThApanaM anujJApyate iti cet ____ adRSTAyAM prazravaNabhUmau kadAcidviSadharabilAni bhaveyuH, prazravaNavyutsRjane tu kAlavilambasambhavAt viSadharo bilAnnirgatya dazet / mAtrakeNa pariSThApane tu zIghrameva kAryasamApterna viSadharadazanAdayo doSAH / / ___tathA prazravaNavyutsRjane tvekasminneva sthAne prAyaH sakalamapi prazravaNaM nipatet, tatra ca yadi kITikAdigRhANi syuH, tarhi tatra gataM prazravaNaM prabhUtatvAt kITikAdIni virAdhayet / mAtrakeNa pariSThApane tu anekeSu sthAneSu svalpaM svalpaM pariSThApanAt na bhavati tathAvidhA mahatI virAdhanetyevamAdIni kAraNAnyapekSyAdRSTAyAM prazravaNabhUmau vyutsRjanaM niSiddhaM, pariSThApanamanujJAtamiti kalpyate / ___atra mAtrakaM vinA sAkSAdeva prazravaNakaraNaM vyutsRjanam, mAtrake prazravaNaM kRtvA bhUmau pAtanaM pariSThApanamiti zAstrIyeyaM rUDhiH / ___ yadi ca divase eva tatrAgatAH, tatazca kAlabhUmiH pratilekhitA, tarhi kAlaM gRhNanti, yadi kAlaH zuddhaH, tahi svAdhyAyaM kurvanti, mUlasUtrANi paThantIti yAvat / atha kAlo na zuddhaH, llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 104
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll na vA vasatiH pratilekhitA, tarhi niryuktIrguNayanti / ___ eSa tAvatprakRtapAThabhAvArthaH / __ atra kazcidAha - vasatipratilekhanA'bhAve sUtrapATho nAnumataH, niyuktipAThastvanumata ityanena jJAyate yaduta rudhirAdiko'svAdhyAyo mUlasUtrapAThasyaiva niSedhakaH, na tu niyuktyAdipAThasya / yadi hi rudhirAdike'svAdhyAye niyuktyAdipAThasyApi niSedhaH syAt, tahi apratilekhitAyAM vasatau niyuktipATho'nujJAto na syAt, mUlasUtrapAThavat / itthaM cAdhunA'svAdhyAye yaH sakalapaJcAGgIpAThaniSedhaH zrUyate, sa na zAstrIyaH, paJcAGgImadhye mUlasUtrapAThaniSedhasyaiva zAstrAnusAritvAditi / ___ atra kecid vadanti - "na pratilekhitA vA vasatiH" ityanena tu etad jJApyate yaduta yadi kAlagrahaNayogyA vasatirna pratilekhitA bhavet, tarhi kAlagrahaNasyaivAsambhavAt sUtrapATho duHzaka (akartavya) iti tadAnIM niyuktiguNanaM kAryamiti / tathA ca 'upAzraye rudhirAdiko'svAdhyAyo'sti na vA' iti tu tatra nizcitameva, parantu kAlagrahaNavasatau adRSTAyAM sUtrapAThAsambhavena, sati asvAdhyAyA'bhAve niyuktiguNanamanujJAtam / asvAdhyAye tu tadapi na karttavyamiti / kAlagrahaNAbhAve sUtrapAThasyaiva niSedhaH, asvAdhyAye tu paJcAGgImAtrasyeti na vartamAnasAmAcAryAH zAstraviparItatvam - iti / tanna ramaNIyam / 'na paDilehiA vA vasahi' ityatra vasatipadasyopAzraya-vAcakatvAt, kAlagrahaNasthAnArthaM tu 'kAlabhUmi'padasya pravartamAnatvAt / ayaM bhAvaH, kecit "vasatipadena kAlabhUmiAhyA" iti vadanti, parantu tanna samyak, yato vasatipadaM upAzrayasyaiva jJApakaM / tatazca 'upAzrayo na pratilekhitaH' ityevArtho bhavet / upAzrayApratilekhanaM nAma 'upAzrayo'svAdhyAyavAn na vA' iti nirIkSaNAbhAvaH / tatazcAsvAdhyAyazaGkAyAM sUtrapAThaniSedho niyuktiguNanAnumatizca siddheti asvAdhyAye niryuktyAdipAThasya zAstrIyatvameva siddhaM syAt / / kiJca bhavatu nAma vasatiratra kAlabhUmiH, tathA'pyatra tadapratilekhanaM kiMnimittamiti vadatu bhavAn / rAtrau AgamanamatrAbhUt, tatazca prakAzAbhAvanimittakamatra kAlabhUmyapratilekhanamiti cet tarhi tannimittakamevopAzrayApratilekhanamapi bhavedeva, na hi prakAzAbhAve kAlabhUmiriva upAzrayaH supratilekhyaH syAt / tathA cAtropAzrayo'pyapratilekhitaH eva, tatazcAsvAdhyAyasambhave'pi sUtrapAThaniSedho niyuktiguNanAnujJA ca spaSTameva sidadhyediti / aiaissssssssssssssssssaissssssssailjssaijai siddhAnta rahasya binduH 105
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ hmhmhmh 1707077 itthaM ca kecinmataM na ramaNIyatAM bibharti / nanu tarhi asvAdhyAye paJcAGgIbhaNananiSedhasAmAcArI zAstraviparItA samApanneti cet atra bahuzrutAnAmayamabhiprAyaH / zuddhakAlagrahaNaM sUtrapAThArthamAvazyakaM, na tu niryuktipAThArtham / asvAdhyAyazca sUtrapAThasya niryuktipAThasyobhayasyApi pratibandhakaH / prakRte ca kAlasyAzuddhatvAt sUtrapATho naiva karttavyaH / atha ca vasatistAvadapratilekhiteti tatra svAdhyAyasyAsvAdhyAyasya vaikasyApi nizcayo nAstyeva, kevalaM asvAdhyAya - sambhAvanAmAtram, tatazca tadA yadi sambhAvanAmAzritya niryuktInAmapi svAdhyAyo niSidhyate, tarhi tatra vezyAstrIjugupsitAdidoSA anivAritA bhaveyuH / tatazcAsvAdhyAyasambhAvanAmAtre niryuktyAdiguNanasakAzAt vezyAstryAdidoSAnAM garIyastvAdeva tatra niyuktipAThA - numarditeti / tathA cAyamatra niSkarSaH 77707770770707 (1) kAlasyAzuddhatve sUtrapATho na karttavyaH, niryuktipAThastu kAryaH / (2) vasatau asvAdhyAyanizcaye sUtrapATho niryuktipAThazcobhau api na karttavyau / (3) vasatau asvAdhyAyanizcayo nAsti, kevalaM vasatyapratilekhanAdasvAdhyAyasambhAvanAmAtram / tatra vezyAstryAdidoSANAM garIyastvamapekSya tannivAraNArthamapavAdato niryuktiguNanamanujJAtamiti / itthaM cAsvAdhyAye paJcAGgIbhaNananiSedhaH zAstravacanAnusAryeveti na kazcid doSaH / atrAsvAdhyAyaH rudhirAdirUpo bodhyaH / saMyamopaghAtike dhUmikAdirUpe'svAdhyAye tu kriyAmAtrasyaiva niSedhAnniryuktiguNanasyApi niSedho'rthApatyA''panna eva / yadi caivamapi na manaH paritoSamupayAyAt, tarhi " asvAdhyAye sUtrapAThasyaiva niSedhaH, niryukatyAdipAThastvanumata eveti zrutavyavahAraH, saMvignagItArthaistathAvidhakAraNavazAtpaJcAGgImAtrasya pATho niSiddha iti jItavyavahAraH / jItavyavahArasya cAvazyamAdaraNIyatvAt asvAdhyAye paJcAGgImAtrasya pATho na karaNIya iti nirgalitaH pnthaaH| tathA "aha na sujjho kAlo na paDilehiA vA vasahI" iti prakRtapATharahasyaM kecid bahuzrutA itthaM vadanti - atra dvau vikalpau staH, kAlo'zuddhaH, apratilekhitA vasatizca / tatra yadi prakAze eva tatra prAptAH tarhi kAlabhUmyAdiH vasatizca pratilekhitA, kAlo'pi gRhItaH, parantu sa azuddha iti tatra sUtrapATho na zakyate kartum, atastatra niyuktIrguNayanti / atra vasatipratilekhanamasti, kintu kAlaH zuddho nAstItyeSa prathamo vikalpaH / , yadA tu kAlabhUmirdRSTA, parantu samayAbhAvAt sampUrNA vasatirna pratilekhitA, tatra yadyapi 707770X 106 999999h19 siddhAnta rahasya binduH
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll kAlaH zuddhaH sambhavedapi, tathA'pi vasatyapratilekhanenAsvAdhyAyasambhAvanA-mAzritya sUtrapATho na karttavya iti tatra niyuktiguNanaM kriyate / atra ca zuddhakAlasambhavo'sti, parantu vasatyapratilekhana-kAraNAnniyuktiguNanameva kriyate, na tu mUlasUtrapATha ityayaM dvitIyavikalpaH athavA kAlabhUmiH vasatyantargataiva gaNyate, tatazca vasatyapratilekhane kAlabhUmirapi apratilekhitaiveti kAlabhUmipratilekhanAbhAvAdeva sUtrapATho na kartavya - iti / nizIthacUrNau tvevaM pATho dRzyate - asajjhAe vA sajjhAyaM, sajjhAe vA asajjhAyaM... lahuyAI u akAlakArissa sutte atthe ya - iti / atra asvAdhyAye svAdhyAyakartA akAlakArI uktaH, tasya cArthe'pi prAyazcittaM pradattam / arthazca niyuktyAdirupa iti asvAdhyAye tasyApi niSedha eva prApyate / atrArthe samyanirNayo bahugItArthAdhIna iti kRtvA viramyate / vartamAne tu bAhulyena sUtrasya niruktyAdirUpArthasyApi cobhayasyApi pATho niSidhyamAno dRzyata iti sa evAdhunA'nusartavyaH / anuprekSAsvAdhyAyasya tu na kvApi niSedhaH zruta iti jJeyam / illaaN ipp maakkrrrri (73) yadA punaH kAyikArthamuttiSThati sa, tadA kiM karotItyAha - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazcopayogaM dadAti, tatra dravyataH ko'haM pravrajito gRhastho vA ? kSetrataH kimuparitale'nyatra vA ? kAlataH kimiyaM rAtridivaso vA ? bhAvataH kAyikAdinA pIDito'haM naveti / evamupayoge datte'pi yadA nidrayA'bhibhUyate tadA niHzvAsaM niruNaddhi, nAsikAM bADhaM gRhNAti niHzvAsanirodhArthaM, tato'pagatAyAM nidrAyAM AlokaM pazyati / (o.ni. 207) dostosteroidtodtoolooriyalkoolayododiodiooltod to depotoskyodorikodiyojitodkoolidos candra. nanu prAtarutthAyopayogakaraNaM na nigaditam, kintu rAtrau prazravaNArthotthAne tu dravyAdhupayogakaraNaM pratipAditam, tadatra kiM prayojanamiti cet olaivssailaivssaivaissaissaivlaiaiaij siddhAnta rahasya binduH 107
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll __idam / yadA kAyikArthaM rAtrau uttiSThati, tadA 'nidrA'lpakAlInaivAbhUt' iti kRtvA sa nidrAvyAkulitaH sambhavet / tatazca taddazAyAM prAktanAH saMskArAH prAdurbhavanti / tatazca sAdhurapi san gRhasthakAlInasaMskAraprAdurbhAvAt tattulyAM pravRttimAcaret, upayoge datte tu 'ahaM pravrajitaH' ityupayogena gRhasthakAlInasaMskAranirodhAtsAdhUcitapravRttimevAcaret / evaM pUrvadineSu adhastalasthAnasthitatvAttadpAH saMskArAH bhaveyuH, tatazcAdyoparitalasthAnasthitatve'pi pUrvadinasaMskArasya nidrAvyAkulitadazAyAM prAdurbhAvAd adhastanasthAnasthitatulyA pravRttirbhavet / evaM cAtmavirAdhanAdi doSAH spaSTA eva / ___ evaM kAlAnupayoge sati divasasaMskAraprAdurbhAvAd bhikSATanAya nirgamanAdikamapi syAt, tadupayoge tu datte rAtrijJAnAnnAnucitapravRttiH syAt / tathA cAdhunA vaiyAvRttyasaMskAravazAtkazcitsAdhuH rAtrau eva utthAya bhikSATanAya pAtrakAdIn gRhItvA nirgacchan saGghATakairnivArita iti zrutam / / ___ evaM bhAvAnupayAge sati kAyikAdipIDAsadbhAve'pi sa punarnidrAyAta, tatazca nidrAyAmeva kAyikAdinA upadhirazuddhA syAditi / bhAvopayoge tu sati pIDAsadbhAvajJAnAt tannivAraNAnantarameva punaHnidrAkaraNAnna prakRto doSaH / itthaM cArdhanidrAdazAyAM rAtrau utthAne dravyAdhupayoga Avazyaka iti sphuTaM pratIyate / kiJca jAgraddazAyAM svavazatayA svocitA sakalA'pi pravRttiH kartuM pAryate, anucitasaMskArazca niroddhaM zakyate / ardhanidrAdidazAyAntu nidrAparavazatayA'ntaH vartamAnAnAM keSAJcidapi saMskArANAM prAdurbhAvAt sarvathA'nucitA'pi pravRttirdurnivArA bhavediti tu dRSTAntabAhulyadarzanato'pyanubhavasiddhameveti yuktamuktaM "kAyikArthotthAne upayogaH karttavya" iti / prAtarutthAne tu nidrAyAH saMpUrNatvAt na nidrAvyAkulitadazA bhavediti zIghrameva jAgraddazAprApaNAnna tathAvidhopayogAvazyakatA, tathA'pi tadupayogakaraNe tu doSo'pi na kazcid dRzyata iti / yadi ca rAtrau upayogakaraNe'pi nidrA abhibhaveta, tarhi tatparihArArthaM niHzvAsaM niruNaddhi / nanu 'usAsaM na nirujjhai' iti AgamavacanAt ucchvAsAdinirodhaH niSiddhaH, tatazca kathametad yuktamiti cet satyama, ucchvAsAdinirodhasya balaprayogatvena niSiddhatvameva, parantu sa utsargamArgaH, atra tu pratipAditadoSanivAraNArthaM nidrApagamanAyocchvAsAdi-nirodho'pi nyAyya eva, ata eva recakapurakakumbhakAdirupasAdhanAyA utsargato jinamate niSiddhAyA apyapavAdato vihitatvaM pAtaJjalayogasUtravivecane pratipAditaM mahopAdhyAyairiti smartavyamatra / llllllllllllllllllllllllllll 108 siddhAnta rahasya binduH
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll aayiyaayiyaayiyaamaayi (74) utsargatastAvatprAvaraNarahitaH svapiti, atha na zaknoti yApayitumAtmAnaM tato'saMstaramANaH prAvRNoti ekaM kalpam, evaM dvau trIn vA, tathA'pi yadi zItena bAdhyate, tadA bAhyato'prAvRtaH kAyotsarga karoti, tatazca zItavyApto'bhyantaraM pravizati, tatra ca praviSTo nivAtamiti manyate, tatrApi sthAtumazaknuvan kalpaM gRhNAti, evaM dvau trIMstAvadyAvatsamAdhAnaM jAtam ... avavAeNaM jahA vA samAhI hoti tahA kAyavvaM / (o.ni. 210) khMkhM khMnyMkhMkhM`bMkhM`rkhMkhMnyMkhMnyMkhMnyMbMkhM``M&&&&khuu`Mei``nykhMny`ngnyMei``aa candra. sarvaM spaSTam / navaraM atiriktopadhiparigrahaparihArArthameSa vidhiH, yadi ca tenA'pi na samAdhAnam, tadA'nte'pavAdena yathAsamAdhAnaM karttavyatvasya pratipAdanAt atiriktopadhiparigraho'pi anujJAta iti / apavAdena tathAkaraNe tu na paJcamamahAvratabhaGga iti / nanu gRhasthA api zItatrastA yathAsamAdhAnaM parigrahAdikaM sarvaM kurvanti, yadi ca sAdhurapi tathA karoti, tadA ko vizeSastayoriti cet pariNAmakRto mahAnbhedastayoH / tathAhi - suvihitAH sAdhavaH prathamaM tu parigrahAkaraNArthaM zItasahanAyaiva yatate, tathA'pi yadi soDhuM na zaknuvanti, tadA parigrahaM parigRhNanti gRhasthAstu sukhazIlatAvyA-kulitAntaHkaraNAH prathamata eva parigrahAdikaM kurvanti / kiJca "yadi ahaM adhikaparigraheNa zItatrANaM na kuryAM, tahi ArtadhyAnAnmama prabhUtakarmabandho bhavet / tathA''rtadhyAnapIDito'haM svAdhyAyAdikamapi na samyakkartuM pArayeyam / tathA''rtadhyAne nidrA'bhavanAt dine'pi sakalasaMyamayogA nidrAdivyAkulitatvena bAdhitAH syuH / itthaM ca mama mokSamArgArAdhanaM tu dUre, pratyuta mahatI hAnirmokSamArgasya / tasmAnmayA kenA'pi prakAreNa yatanayA zItatrANaM kAryaM" iti zubhapariNAmAdeva suvihitAH parigrahAdikaM apavAdataH kurvanti / na ca gRhasthAstatheti mahAnbhedastayoH spaSTa eva / ___yadi tu munayo'pi gRhasthavat kevalaM duHkhadviSaH sukhalipsavazca bhUtvA sukhazIlatApAravazyAt adhikopadhyAdikaM parigRhNanti, tarhi te'pi na nirdoSA iti niSpakSapAtena manasA nirNetavyam / ossaissaissailu oossssssssllailailailai siddhAnta rahasya binduH 109
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll imaaji (75) evamAnIya kati dinAni bhaktaM prAghUrNakebhyo dIyate ityata Aha trINi dinAni prAghUrNakaM sarveSAM, asati bAlavRddhAnAM karttavyam / (o.ni. 216) irk krum pttum tirum trum tirum trum arull trum tiruvikkum trum tiruk krum tiruntittum tiruvi meel meel tiruvikkum tirupptikm candra. zaktau satyAM vAstavyastrINi dinAni yAvat prAghUrNakAnAM prAghUrNakaM kAryamiti bhAvaH / sage appeoppegpeppeggappsappeaploggappappagsage appeoppeasagsigigeoggappeg (76) tatra bhuktabhogasya Asannasya svapato'nyasAdhusaMsparzAtpUrvakrIDitAnusmaraNaM bhavati, yadutAsmadyoSito'pyevaMvidha eva sparza iti / abhuktabhogasyApi anyasAdhusaMsparzena sukumAreNa kautukaM striyaM prati bhavati, ayamabhiprAyaH tasyAH sukumArataraH sparza iti / tatazca dvihastAbAdhAyAM svapatAmete doSAH parihRtA bhavanti / tathA-kalahaH-paraspara hastasparzajanita Asannazayane, te ca doSA evaM varjitA bhavanti / (o.ni. 229) posted boys boh defios dod desh dosh kodios bol bol keys to high to holdeoshdodio do liI candra. itthaM cotsargataH sAdhUnAM parasparaM sparzo'pi brahmacaryAticArasambhavAnna karaNIya iti bodhyam / llllllllllllllllllllllllllll 110 siddhAnta rahasya binduH
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6969696x 187077 70707 mhaasmrN (77) yo dharmakathAlabdhisaMpannaH, sa pUrvameva gatvA zayyAtarAya vasaterbahirdharmakathAM karoti / na cAsau dharmakathAM kurvan abhyutthAnaM karoti jyeSThAryANAm / Aha kimAcAryAgamane dharmakathI abhyutthAnaM karoti uta neti ? AcArya Aha- avazyamevAbhyutthAnaM AcAryasya karoti / (o.ni. bhA. 111 ) pooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo candra. mAsakalpaprAyogye sthAne prApto gacchaH vasatiM praveSTumicchati, tatra ca ko vidhirityatra pratipAditam / atra hi dharmakathAlabdhisampannasya dharmakathAvyApRtatvakAraNAjjyeSThAryANAmabhyutthAnaM nivAritam / anena ca jJAyate yat dharmakathAvyApRtatvAbhAva-dazAyAntu jyeSThAryANAmapi abhyutthAnAdikaM kAryam / tathA copAzraye'pi sAdhubhiH svasthAnamAgacchatAM jyeSThAryANAM abhyutthAnaM karaNIyam, na tUpaviSTenaiva bhavitavyamiti / 107 siddhAnta rahasya binduH raamn (78 ) yadA tu punarAcAryasya dharmakathAlabdhirna bhavati, tadA ziSyaM niyuGkte dharmakathAkathane / (o.ni. bhA. 114) 000000000000000000000000005 candra. nanu citramidaM yadAcAryasya dharmakathAlabdhirAhityam, dharmakathAlabdherevAcAryasya pradhAnaguNatvAt / taduktaM "titthayarasamo sUri sammaM jo jiNamayaM payAsei" iti / atra tIrthaMkarasamatvaM sUreH samyak jinamataprakAzanaguNena pratipAditam / tatazca jinamataprakAzanamevAcAryAsya pradhAnaguNa iti jJAyate / etadeva yadi AcAryasya na bhavet, kathaM tarhi tasyAcAryatvaM ? kathaM tadguruNA tasmai AcAryapadaM pradatamiti cet na, jinamataprakAzanaguNasattve'pi dharmakathAlabdhirAhityasambhavAnna doSaH / nanu kimidamasambaddhaM bhASyate, jinamataprakAzanaM dharmakathAlabdhizcaika eva guNaH, na tayorbheda iti cet 199 111
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll na, tayo : dAt / samyak sUtrArthajJApakatvaM hi jinamataprakAzanam, AkSepaNyAdikathAnaipuNyaM tu dharmakathAlabdhiH, AcAryasya tAvat samyak sUtrArthaprajJApakatvaguNo bhavatyeva, taM vinA''cAryapadAyogyatvAt, AkSepaNyAdi-kathAnaipuNyaM tu bhajanIyaM iti AcAryasya dharmakathAlabdhirAhitye'pi AcAryapradhAnaguNa-yuktatvaM sUtrArthaprajJApakatvarupaM sambhavatIti yathAyogyaM cintanIyamiti / atra sUtrArthaprakAzanaM sAdhugaNapurataH, AkSepaNyAdikathA tu gRhasthapurataH iti sAmAnyataH zrotRnimittako bhedo'pyagantavya iti / ittukllungkkkitttturrppiccittttumillllttuppiccittttumillimjttttumenrruklluttuujmtiyill. (79) idAnIM yadi kSapakAstasmindivase sAdhava upavAsikAstatra ca sanniveze yadi zrAvakAH santi, tatastadgRheSu caityAni vandanto darzayanti, kAni ? sthApanAdIni kulAni AgantukebhyaH / (o.ni.bhA. 117) 69898989khMkh`ngkh`nyMkhM``MnyMkhM``khMkhMnyMkhMkh`ngkh`nybMkhMbMkhMkhMnyMkhMs khMthii candra. mAsakalpaprAyogye kSetre vasatau ca yasmindivase prAptAH, taddine yadi te sAdhavaH upavAsikAH, tahi kiM kurvantItyetatpratipAdanaparo'yaM pAThaH prAyaH sugamaH / nanu pAThaH sugamaH, kintu padArtho na sugamaH / tathA hi "tatra ca sanniveze yadi zrAvakAH santi" ityatra yadi padena mAsakalpayogye'pi kSetre zrAvakANAM sadbhAvo bhajanAprApta eva pradarzitaH, arthAta 'tatra sanniveze zrAvakA bhavanti na vA bhavanti' iti artho'tra prApyate / zrAvakAbhAve ca caityAbhAvo'pi spaSTaH, tatazca zrAvaka sadbhAvabhajanAyAM caityasadbhAvabhajanA'pyatrArthAd jJAyata eva / tatki zrAvakarahitaH caityarahitazca sannivezo mAsakalpayogyo bhavati ? yena kSetrapratyupekSakaistatsthAnaM aGgIkRtam, sakalagacchazca tatra mAsakalpAya samupasthita iti cet ucyate / sAmAcArI hi tattatkAlAdyadhInA na niyateti tadAnIMtanatAdRzasAmAcArIdarzanAnna vyAmohaH kAryaH / ayaM bhAvaH - yatra kSetre uccAraprazravaNabhUmirnirdoSA, bAlAdyAkUlagacchaprAyogyAhArapAnakAdilAbhaH sulabhaH, mAMsAdhanAkIrNatvAtsvAdhyAyo nirAbAdhaH, saMyamotsarpaNAnukUlA llllllllllllllllllllllllllll 112 siddhAnta rahasya binduH
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sakalA'pi vyavasthA, tatra tairmAsakalpAdi kriyate / etacca sarvaM zrAvakavirahite'pi grAmAdau zakyameva / na hi tadAnIM bhadrakA mithyAdRSTinaH sAdhubhaktA nAsan, na vA sAdhavastatra bhikSArthaM nAgacchan / tatazca mAsakalpAdikaraNAya zrAvakasadbhAvo'nAvazyakastadAnImAsIt / caityAlambanamapi svAdhyAyAdiprakRSTAlambanavatAM tadAnIntanasAdhUnAM nAvazyakatAM bibharti / kevalaM yadi tadasti, tarhi zobhanam atha cennAsti, naitAvatA mAsakalpAprAyogyatvaM kSetrasyeti caityAlambanA'bhAve'pi teSAM tatrAvasthAnaM kathaM nu nAma duSTaM vaktuM zakyaM syAt ? ___ adhunA tu yadi caityAlambanAvazyakatvaM sAdhusAmAcAryAM praviSTaM bhavet, bhavatu nAma, na tena tadAnIntanasAmAcArIbAdhaH, kAlabhedena sAmAcArIbhedasya pratyakSasiddhatvAt / na ca pratidinaM caityadarzanAdeva sAdhUnAM samyagdarzanazuddhiranyathA tu tanmAlinyamiti yuktivirahitaM vAcyam / evaM sati caityapUjAdiparAyaNaizcaityavAsyAdibhiH "pratidinaM caityapUjanAdeva sAdhUnAM samyagdarzanazuddhiranyathA tu tanmAlinyaM" ityapi vaktuM zakyaM syAt / vastutastu sAlambanayogapradhAnAnAM gRhasthAnAM caityadarzanAdikamAvazyakatAM bibharti, nirAlambanayogapradhAnAnAM tu neti adhikAribhedAnusaraNe na ko'pi doSaH, taduktamaSTakaprakaraNe "adhikArivazAcchAstre dharmasAdhanasaMsthitiH" iti / idantu nirNetavyaM zAsanarasikaiH madhyasthasaMvignagItAthaiH yaduta-caityAdivirahite kSetre yadi zAsanaprabhAvanA, jainetarANAM bAhulyena mArgAnusAryAdidharmaprAptizca samyaktayA tathAvidhaprabhAvakaiH kartuM zakyeta, tarhi kiM taistatra gantavyaM, vasanIyaM na veti / jaatiyrriNhN mhaamhN (80) yadA punastatra zrAvakakuleSu caityAni na santi tato'sati caityAnAM bhikSAmeva hiNDantaH kathayanti (dAnAdikulAni) (o.ni.bhA.12) khMnythM khM khM khMnyMkhMkhMnyMkhMnyMkhMnyMnyMkhMnyMnythM khMnyMkhMnyMkhMkhMnyMnykhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMny`ng candra. etacca prAgeva bhAvitam, yaduta zrAvakasadbhAve'pi caityAbhAvaH kathaM sambhavediti na bhUyo bhAvyate / ____ nanu mA bhavatu gRhacaityam, saGghacaityaM tu bhavedeveti cet na yadi hi saGghacaityaM syAt, tarhi "asati gRhacaityAnAM saGghacaityaM vandantaH kathayanti" ityevamavakSyaTTIkAkRt / 0900000000000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 113
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ s google egg (81) AyariyaaNukaMpAe gaccho aNukaMpio mahAbhAgo / gacchANukaMpayAe avvocchittI kayA titthe / (o.ni. bhA. 1 ) 10707070707 Poooooooooooooooooooooooooooooo 2,000,000,000 candra. AcAryAnukampayA mahAbhAgo gaccheo'nukampito bhavati / gacchAnukampayA ca tIrthe'vyavacchittiH kRtA bhavatIti saGkSepArthaH / atrAha kazcit - supAtre bhaktiranukampye cAnukampA iti ucitaH panthAH, AcAryazca mahat supAtram, tatazca tatra bhaktireva karttavyA, na tvanukampA, prakRte ca pAThe AcAryaM prati anukampA pratipAditeti kathamidaM saGgaccheta / tathA cAha dAnadvAtriMzikAyAM, "anukampye supAtratvasya supAtre cAnukampyatvasya buddhistu dAtRNAmaticArAya" iti / atrocyate bhaktyarthakamevedamanukampApadamiti na doSaH / yadi vA yaduHkhoddhAraH svasyeSTaH, taddvAneva yadi anukampyaH tarhi tAdRzAnukampyatvamatyA kriyamANA'nukampApi nAticArApAdikA, parantu tAdRzyanukampAyAM yadi "ayaM matsakAzAddhInaH" iti buddhirbhavet, tarhi tadA kriyamANA'nukampA'ticArApAdikA / tathA coktaM dvAtriMzikAyAmeva - apare tvAhuH tatra prAguktaM nirvizeSaNamanukampyatvaM pratIyamAnaM sAhacaryAdidoSeNa yadA hInabuddhiM janayati, tadaivAticArApAdakaM, nAnyadA / anyathAdhiyo hInotkRSTayorutkarSApakarSabuddhyAdhAnadvAraiva doSatvAt / ata eva "na cAnukampAdAnaM sAdhuSu na sambhavati " AyariyaaNukampAe gaccho... iti vacanAt" iti aSTakavRttyanusAreNAcAryAdiSvapi utkRSTatvadhiyo'pratirodhe' 'nukampA'vyAhatA - iti / itthaM cAcAryAdiSu yadi hInatvabuddhirna bhavet tarhi tadduH khoddhArecchArUpA'nukampA nAticArApAdiketi AcAryAdiSvapi anukampA sambhavati iti nizceyam / -- nanu tarhi "bhagavAnvIro garbhe mAturanukampayA nizcalo'bhavat" iti kalpasUtrapAThasya ko'rthaH? iti cet 070707 114 tatrApi mAturdu:khoddhArecchArupA anukampA bhagavatyasti, tayA ca sa sthiro'bhavat / na cAtra hInatvabuddhirastIti anukampA nirdoSaiva / nanu tarhi subodhikAvRttau 'sA'nukampA bhakti:' iti kathaM spaSTIkRtamiti cet lokavyavahArAnusaraNAdityavajAnIhi / loke hi mAtuH duHkhapratikriyA nAnukampA ucyate, 20707070 siddhAnta rahasya binduH
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0707070770707070707707 parantu bhaktireva / dInAdiduHkhapratikriyaivAnukampocyata iti / idamatrAvadheyaM / sA bhaktirapi laukikavyavahArata eva / lokottarabhaktistu supAtre supAtratvadhiyA bhaktadAnAdirupA / na hi bhagavatA " mama mAtA supAtram, tasmAt taduHkhamapaharAmi" iti matiH kRtA / kevalaM mAtuH duHkhaM uddIdhirSataiva bhagavatA nizcalatvaM kRtamiti na sA bhakti: supAtrabhaktivad sAkSAd ratnatrayyArAdhanarupeti / (82 ) alasaM ghasiraM suviraM khamagaM kohamANamAyAlohillaM / koUhalapaDibaddhaM veyAvaccaM na kArijjA / (o.ni. bhA. 133) dii1(1SSSSSSSSSSSSSSS candra. alasaH, bahubhakSakaH, svapanazIlaH, kSapakaH krodhI, mAnI, mAyAvI, lobhI, kutuhalapratibaddhazcaite vaiyAvRttyakarA na karttavyAH, bahudoSasambhavAt / ke te doSAH iti tu sugamatvAt vRttAvuktatvAcca nAtrocyate / vizeSArthinA vRttirdRzyeti / gItArthamiti yAvat, prasiddhazobhanazIlAcAraM etAdRzadoSavimuktaM kRtayoginaM vaiyAvRttyakaraM kuryAditi / 70707070707 = chaTa X siddhAnta rahasya binduH (83) prAghUrNakAya vizeSadAne sati nirjarA = karmakSayo bhavati, ihaloke kIrtizca bhavati / yadi prAghUrNakavizeSadAnaM na kriyate tatazca nirjarAkIrtI na bhavataH / (o.ni. bhA. 141 ) jiiviasap(5.2 SS(((((((jiijiijii bhaa candra. tathA ca "jo gilANaM paDisevai so mAM paDisevai "iti jinavacanavat jo pAhuNNaM paDisevai, so mAM paDisevai" iti vacanamapyAdhyAhAryaM, glAnapratisevayeva tatpratisevayApi sadRzaphalajananasambhavAditi / 99 115
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll popropropgopgogoogcopedagopgopsopropsopropeoprotopropropodacoprsopropgop (84) anyagrAme bhikSATanena udgamadoSAH AdhAkarmAdayaH vijaDhAH parityaktA bhavanti, pracurasya bhaktAderlAbho bhavati, na vA apamAnaM anAdarakRtaM bhavati loke, tathA mohacikitsA ca kRtA bhavati, zramAtapavaiyAvRttyAdibhirmohasya nigrahaH kRto bhavati-avakAzo datto na ___bhavati, vIryAcArazcAnuSThito bhavati / (o.ni. 250.) Goodlod idolio s dod iporidosdom dodko biodikodiacodeo of bodiosdodiodkoolibodio flyidyo candra. tathA ca samarthena zramaNena dUraM gantavyaM bhikSAyai iti niSkarSaH / kAraNavazatastu samIpe'pi gamyata eveti / jmm jmjijmm kkurrippitticcittttumengkraajllippiccittttill mrriccu. . (85) ekAnte yatanayA'saMsRSTaM ca yathA bhavati tathA prathamAliyaMti - mAtrake pRthagAkRSya bhuGkte hastena vA dvitIyahaste kRtvA ( o.ni. 251) trppttum meevikrm pirp reem meel meel meempttum meel meel peeileps egokttum plllm pool tirm tiruttmum pttum poom candra. grAmAntaraM bhikSArthaM gatasya saGghATakasya yadi bubhukSA bhavet, tarhi sa tatraivaikAnte prathamAlikAM kuryAt / tatra prathamAlikA nAma madhyAhna bhojanamaNDalIsakAzAd bahiH pUrvameva bhojanam, tacca prAtaHkAle'pi bhavet upamadhyAhna api bhavet / tathA ca prathamAlikApadaM na namaskArasahitapratyAkhyAnamAtraparamityavagantavyamiti saprasaGgamuktam / prakRtamucyate / tatra saGghATako nAma dvau sAdhau, dvayoH samIpe ekamekaM pAtramekamekaM ca mAtrakamiti / tatraikasminpAtrake ubhayoH bhaktamekasmizcobhayoH pAnakaM, ekasminmAtrake saMsaktapAnakamekasmizcAcAryaprAyogyaM gRhyata itIyaM vyavasthA / tatra AcAryaprAyogyayogye mAtrake na prathamAlikA karaNIyA, parantu saMsaktapAnakayogye mAtrake saMsaktapAnakAgrahaNAt rikte prathamAlikA kartavyA / tatra saMsaktapAnakagrahaNe tu kRte bhaktapAtrake eva pRthagAkRSya bhoktavyam / athavA hastena dvitIyahaste kRtvA bhoktavyamityevaM dvidhA prakAreNa bhojanasyAsaMsRSTatvaM llllllllllllllllllllllllllll 116 siddhAnta rahasya binduH
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sambhavati / etacca prAyaH zuSkabhakte eva sambhavet na tu Ardrabhakte / tatra mizrIbhavanasambhavAditi / ___ adhunA tu pAtrake pRthagAkRSya bhojane'pi pAtrakagataM sarvameva saMsRSTaM vyavahIyamANaM dRzyate, maNDakamarmarAdikaM tu ekena hastena gRhItvA'parahaste kRtvA bhakSyamANaM asaMsaktaM vyavahIyamANaM dRzyate, tadatra svasAmAcAryanatikrameNa pravRttiH kartavyeti / myippikkumenntinekkurrippillppicct. (86) saMsajyate-prANibhiH saha saMsargamupayAti 'dhruvaM' avazyaM etat vastrAdi apratyupekSitaM sat, tena pUrvameva kevalinaH pratyupekSaNAM kurvanti, yadA tu punarevaM saMvidrate, idamidAnI vastrAdi pratyupekSitamapi upabhogakAle saMsajyate, tadA jinAH kevalinaH pratyupekSante na tvanAgatameva, palimanthadoSAt / (o.ni. 259) candra. ayamatra spaSTArthaM dRSTAntaH-sUryodayakAle vastrAdi pratilekhanIyaM, tatparibhogazca dvitIyapraharAnte kartavyaH / tatazca yadi 'sUryodayakAle pratyupekSitaM tadvastraM dvitIyapraharAnte na jIvasaMsaktaM bhavati' iti yadi kevalajJAnena kevalino jAnanti, tadA te sUryodayakAle eva vastrAdi pratilekhayanti, upayogakAle tu vinA pratilekhanAmevopabhuJjanti / yadA tu te jAnanti yaduta "adhunA vastrAdIdaM pratilekhyate na vA, tathA'pi upabhogakAle tu tadavazyaM saMsaktameva bhaviSyati" iti, tadA te na sUryodayakAle pratilekhayanti parantu dvitIyapraharAnta eva upabhogakaraNakAle pratilekhayanti, yena dviH pratilekhayitavyaM na syAditi palimanthadoSo na bhavet / / chadmasthAstu pratidinaM niyatakAle eva dviH pratilekhayanti, upabhogakAle tu punarapi pratilekhayanti, yadi tadvastrAdi bhUmyAdau nikSiptaM syAt / niyatakAlInapratilekhanAnantaraM yadi tad vastrAdi bhUmyAdau nikSiptaM na syAt, tadA tUpabhogakAle'pi pratilekhanAM vinaivopabhuJjanti, na kazcittatra doSa iti pUrvaM bhAvitamapyavismaraNArthaM punaruktamiti jJeyam / 299999999999098290000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll atra chadmasthAnAM asaMsaktamapi vastraM pratidinaM vAradvayaM kimarthaM pratilekhanIyamiti praznasya samAdhAnaM tu oghaniyuktivRttisakAzAdevAvagantavyam, tatra spaSTamuktatvAt / ttippinaayi tillppiccirippikkuttttiyile mmmmelljimmikkuu. (87) sthAnaM - kAyotsargastaM kurvan prathamaM cakSuSA pratyupekSate pazcAtpramArjayati, tathA niSIdanaM upavezanam, tvagvartanaM - svapanaM tathopakaraNAdInAM grahaNe nikSepe ca, AdigrahaNAtsthaNDilamavaSTambhazca gRhyate, etAni sarvANi pUrva cakSuSA pratyupekSya pazcAd rajoharaNena pramRjyante / (o.ni.bhA. 151) trm meel meel kaat tirm kiraam irum pees Bod episom meel tiruptirm tirrppmum trum tirum pirm taannn trum meel niirum candra. sarvaM spaSTam / navaraM divase'pi saprakAze'pi sthAne kevalaM pratyupekSaNaM kevalaM vA pramArjanaM prAyazcittArha bhavati, ubhayakaraNa evAprAyazcittam / ubhayamapi suSTha karaNIyam, anyathA duSpratilekhane duSpramArjane ca punaHprAyazcittaM bhavatyeveti / atra caturbhaGgI (1) apratilekhanamapramArjanaM (2) apratilekhanaM pramArjanaM (3) pratilekhanamapramArjanaM (4) pratilekhanaM pramArjanaM / ___ atra yazcaturtho bhaGgaH, tasya punarapi catvAro bhaGgAH, tathAhi (1) duSpratilekhanaM duSpramArjanaM (2) duSpratilekhanaM supramArjanaM (3) supratilekhanaM duSpramArjanaM (4) supratilekhanaM supramArjanam / atra sarvasaMkhyayA sapta bhaGgAH, nanu caturbhaGgIdvayasadbhAvAdaSTau bhaGgA atra bhavantIti cet satyam, parantu prathamacaturbhaGgIsambandhI yo caturtho bhaGgaH, tasyaiva dvitIyA cartubhaGgIti sa bhaGgaH pRthag na gaNyata iti kRtvA saptaiva bhaGgAH, tatra saptamo bhaGgaH zuddhaH, apare tu SaD doSAnvitA iti / __nanu kevalaM pratilekhanakaraNe'pi jIvarakSAsadbhAvAt kathaM tat doSAnvitamiti cet atisUkSmAstrasA supratilekhanenApi na dRzyante, te ca pramArjanenaiva rakSyante iti pratilekhanakaraNe'pi pramArjanamAvazyakaM / laillllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanu tarhi pramArjanamekameva kriyatAM, kiM pratilekhaneneti cet na, yadi pratilekhanaM vinaiva pramArjanaM kriyate, tarhi yadi tatrApkAyAdikaH sthAvarakAyo bhavet, tarhi tasya pramArjanena virAdhanaiva syAt, na tu rakSA / na hi sthAvarAH trasavat pramArjanena rakSituM zakyante, pratyuta virAdhyante / kiJca pratilekhanaM vinA pramArjane markaTakasantAnavighAto bhavet, tatazca trasavirAdhanA'pi sambhavatyatra / yadi ca tatra pratile khanaM kriyate, tarhi sthAvarasadbhAvajJAnAtpramArjanAd viramyate, tatazca sthAvaravirAdhanA na syAt / tasmAt sthAvararakSArthaM pratilekhanaM trasarakSArthaM ca pramArjanamubhayamapyAvazyaka-mityekatarasyApyakaraNe dhruvaM prAyazcittam / ___ atrApavAdaH, gamane kevalaM pratilekhanameva karttavyam, na tu pramArjanam, ata eva prakRtapAThe gamanaM noktam / tathA rAtrau pramArjanameva kriyate, pratilekhanantu sAndhakAratvAttatra duHzakameveti tanna kriyate / tathA kAraNavazAdrAtrau vihArakaraNe na pratilekhanaM na cApi pramArjanaM kriyate / evaM yathAsambhavamapavAdo vibhAvanIyaH / atrArthe 'dhikaM tu aSTapravacanamAtApustakAntaHpratipAditAdAna bhaNDamAtranikSepaNasamitisakAzAdavaseyam / Chidagogore geogaopoggappeagedagopsipapeoppedagogyogyaasee (88) saMdaMzaM - jorvorantarAlaM, taM pramRjya utkuTukaH sthitvA punarbhuvaM pramRjya niSIdet / (o.ni.bhA. 155) tllllmeel kaal meel meel kttum meel villlum ittum poottirm peerm pool meel tiruppm pool meel candra. ayaM ca niSIdanavidhiruktaH / atra cAlanA - prathamaM jaGghorvorantarAlapramArjanam, dvitIyaM utkuTukatayA sthAnam, tRtIyaM bhUmipramArjanam, caturthaM ca bhUminiSIdanamityatra kramaH pratipAditaH, parantu asmAkameSo'bhiprAyaH yaduta prathamaM jaGgoorantarAlasya bhUmezca pramArjanam, dvitIyaM utkuTukatayA sthAnam, tRtIyaM bhUminiSIdanamiti dvayoH pramArjanayoH samakameva karaNe lAghavAt iti / pratyavasthAnaM tvidaM - pramArjananiSIdanakriyayormadhye yathAzakyamalpakAlAntarameva 99200000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 119
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll yuktam, adhikakAlAntare trasAdijIvAgamanasadbhAvAt, tatazca virAdhanAbhavanAt pramArjananairarthakyaprasaGgAt / itthaM ca pAThoktarItyA bhUmipramArjanabhUminiSIdanayormadhye-'ntarAbhAvAt jIvavirAdhanA'sambhavaH, bhavaduktarItyA karaNe tu bhUmipramArjanabhUmi-niSIdanayormadhye utkuTukasthAnasyAntarabhUtatvAt jIvavirAdhanAsambhavaH, tasmAnnaitad bhavaduktaM yuktamiti / nanu utkuTukAsanameva na karttavyam, pramArjanAnantaraM niSIdanameva karttavyamiti antarAbhAvAnna doSa iti cet satyam, tathA'pi jaGghorvantarAlapramArjanasya tatsaGkocasya ca madhye bhUmipramArjanasyAntarabhUtatvAt, janorvantarAlapramArjanasya nirarthakatvasambhavAt / ayaM bhAvaH, yadi hi bhavaduktarItyA kriyeta, tarhi prathamaM jorvantarAlasya saMdaMzAparaparyAyasya pramArjanam, dvitIyaM bhUmipramArjanaM tRtIyaM ca niSIdanaM syAt / niSIdane saMdaMzasaGkoco'vazyaMbhAvI, ata eva tasya pramArjanaM kRtam, yena saGkocena saMdaMzagatajIvavirAdhanaM na syAt / parantu atra bhUmipramArjanasyAntarabhUtatvAt tatra jIvavirAdhanAsambhavaH, tatazca saMdaMzapramArjananairarthakyamiti nAyaM panthAH zreyAn / granthoktarItyA tu saMdaMzapramArjanAnantaramevotkuTukAsanaM bhavatIti tatra saMdaMzapramArjanasaDkocayormadhye'ntarAbhAvAnna jIvavirAdhanAsambhava iti na kazcid doSaH / kiJca bhUmipramArjanAtpUrvaM bhUmipratilekhanamAvazyakaM, taccordhvasthitena satA na samyak kartuM pAryate, cakSuHbhUmyormadhye bahvantarabhAvAt / tatazcotkuTukAsanasthitenaiva bhUmipratilekhanaM karaNIyam, yena cakSuHbhUmyormadhye'lpamevAntaraM syAt / itthaM cotkuTukAsanamAvazyakameva saJjAtam, tatazca "utkuTukAsanameva na karttavyaM" iti bhavadvacanaM na grahItuM yuktamiti pUrvoktaH doSo durnivAra iti / nanu gamane tu urdhvasthitaH sanneva bhUmiM pratilekhayati, tadvadatrApi tathAkaraNe ko doSaH ? iti cet na, gamane pratipadamutkuTukAsanakaraNena bhUmipratilekhanasyAzakya-prAyatvAdeva tatrordhvasthitena bhUmipratilekhanamanujJAtam / niSIdane tu tacchakyamiti tattatraivAnujJAtamiti kiM na vibhAvyate ? nanu apramatto muniH pratipadaM bhUmiM pratilekhya gacchannapi kadAcicchIghramAgataM vikalendriyaM virAdhayet iti zAstre uktam / atra ca pratilekhanasya pAdaniSIdanasya ca madhye kriyAntarAbhAve'pi virAdhanA bhavati, tatazca kriyAntarasattve iva kriyAntarAbhAve'pi virAdhanAsambhavAt kriyAntarAkaraNasyAgraho nirarthaka iti bhUmipramArjana-bhUminiSIdanayormadhye utkuTukAsanAdirUpasya kriyAntarasya karaNe'pi na doSaH, satyAmapi ca tatra llllllllllllllllllllllllllll 120 siddhAnta rahasya binduH
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll kathaJcijjIvavirAdhanAyAM apramattamunivadayamapi nirdoSa eveti cet / na, apramattamuneH sakAzAd bhUmipratilekhanAnantarakAlInapadaniSIdanakriyayA yA virAdhanA vikalendriyAdInAM zIghramAgamanAdinA bhavati, tatra tadvirAdhanAnivArakasya yatnasyAbhAvAttasya na doSaH, zakyayatanAyAH kRtatvAt / atra tu bhUmipramArjanabhUminiSIdanayormadhye kriyAntarakaraNe'dhikakAlavilambaH, tatazca jIvavirAdhanA-sambhavo'pi, sa ca kriyAntarAkaraNena nivArayituM zakyaH, iti tatra yadi kriyAntaratyAgo na kriyate, tarhi zakyayatanAyA akRtatvAddhRvaH pramAdadoSaH, tatazcAvazyaM tatra karmabandhAdidoSaH / yadi tu bhUmipramArjanabhUminiSIdanayormadhye kriyAntarAkaraNe'pi zIghraM sAgamanAdinA virAdhanA bhavet, tadA tu tatrA'pi zakyayatanAyAH kRtatvAt apramattabhAvasyAkSatatvAdeva jIvavirAdhanAyAmapi na kazcid doSa iti dRDhaM vibhAvanIyam / itthaM ca zakyayatanA cAritraprANam, tatsattve satyAmapi virAdhanAyAM cAritrapariNAmasya akSatatvAt, tadasattve punaH asatyAmapi jIvavirAdhanAyAM cAritrapariNAmakSateravazyambhAvitvAditi / tadAhuH dvayamiha zubhAnubandhaH zakyArambhaH zuddhapakSazceti adhyAtmasAre'nubhavAdhikAre mahopAdhyAyA ityalamadhikena / uyttirmpillippiccirikkillmmj. (89) divA punastvagvartanaM na kalpate, noktaM bhagavadbhiH, kiM sarvathaiva na kalpate ? iti, na ityAha adhvani parizrAntastathA glAno vRddhazca, ete trayo'pyanujJApyAcAstitazca saMstArakottarapaTTI AstIrya svapanti sAvakAzaM pradezaM muktvA'bhyantare svapanti, mA bhUt sAgArikasya zaGkA syAt yadutanUnaM rAtrau surataprasaGge sthito'yamAsIt kuto'nyathA'sya nidreti / (o.ni.bhA. 156) `5nykhMny`nykhMny`nynyMkhMkhMnyMny`ngnyMkhMny`nykhMny`ngkhMkhMnyMkhM`bMkhM``khMkhMkhMkhMnyMkhMkhMnyMaa candra. subodhaM sarvam / navaraM surataM-maithunam / iyaM ca zaGkA upalakSaNam / tatazca "pramAdina ete sAdhavaH" iti "dhanyametaccAritram, yatra kuTumbaparipoSaNAjIvikA0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 121
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll dibhArAbhAvAt niHzaGkha divA'pi supyate, vayantvadhanyAH, yatsakalamapi divasaM balIvarda iva bhAraM vahAmaH saMsArasya" ityAdirupA vA asadbhAvAH sahAsollApA vA'pi sambhavantItyavagantavyamiti / sappeaplaggage apposigpeppergyogagyoppearerogs agpepropeasopsigpeare (90) utkuTukasthitastiryak prasArya vastraM pratyupekSeta, etadeva ca naH kAyordhvaM vastrodyaM ca, nAnyat yathA candanAdinA viliptAGagaH parasparamaGgAni na lagayati evaM so'pi pratyupekSate / tatazcaivamutkuTukasya kAyordhvaM bhavati, tiryaprasAritavastrasya vastrodyaM bhavati / (o.ni. 159) comkodidoes dod koi dod kodibyon ko toddeo donlodikodidroidohikodidodkomikodio d do candra. spaSTam / navaraM "tapANisamAyoge prAhurutkuTukAsanam" iti yogazAstracaturthaprakAza-vacanAt bhUmilagnapANibhyAM pUtayoH samAyoge sati utkuTukAsanaM nigadyate, tatazca 'pratilekhanAyAM pArNI bhUmau aspRSTe kriyete' iti yatkeSAJcinmatam, taniyuktikamavagantavyam / "pASNibhyAM tu bhuvastyAge tatsyAdgodohikAsanaM" iti uttarArdhavacanAt pANidvaye bhUmau aspRSTe kriyamANe tu godohikAsanameva syAt, na tUtkuTukAsanam, utkuTukAsanena pratilekhanAkaraNe pArNI bhUmilagne eva karttavye iti dRDhaM nizceyamiti / tilaayirikkilliyaakkiytiyittttillaayirikkuN tiriccuvittttu. (91) Aha-velAyAM nyUnAdhikAyAM pratyupekSaNAyAM kriyamANAyAM doSa uktastatkasyAM punarvelAyAM pratyupekSaNA karttavyA tatra kecanAhuHaruNAdAvazyakaM pUrvameva kRtvA tataH aruNodgamanasamaye-prabhAsphuTanavelAyAM pratyupekSaNA kriyate 1, apare tvAhuH-prabhAyAM sphuTitAyAM satyAmAvazyaka llllllllllllllllllllllllllll 122 siddhAnta rahasya binduH
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70707070707 prathamaM kRtvA tataH pratyupekSaNA kriyate 2 anye tvAhuH parasparaM yadA mukhAni vibhAvyante, tadA pratyupekSaNA kriyate 3, anye tvAhuH- yasyAM velAyAM pANirekhA dRzyate, tasyAM velAyAM pratyupekSaNA kriyate, 4 / siddhAntavAdyAha - ete sarve eva anAdezAH - asatpakSAH, yataH andhakAre pratizraye udgate'pi sUrye rekhA na dRzyante tasmAdasatpakSo'yam, zeSaM pakSatrayaM sAndhakAratvAdeva dUSitameva draSTavyam, tatkasyAM velAyAM pratyupekSaNA kAryA ? ityata Aha 'mukha' iti mukhavastrikA 'raya iti rajoharaNaM 'nisijjA' rajoharaNasyoparitanapaTTo 'cole ti colapaTTakaH, 'kappatigaMti eka auNiko dvau sautrikau, 'dupaTTatti' saMstArakapaTTa uttarapaTTazca 'thui 'tti pratikramaNasamAptau jJAnadarzanacAritrArthaM stutitraye datte sati eteSAM mukhavastrikAdInAM pratyupekSaNAsamAptyanantaraM yathA sUrya udgacchati, eSa pratyupekSaNAkAlavibhAga iti / (o.ni. 69 ) 5555555mthmii ning Sess 7770 candra. prAtaH pratilekhanAkAlanirupaNaM prAyaH sarvaM spaSTam / navaraM kiJciducyate / atra catvAro'satpakSAH upapAditAH / tatra prathamaH prabhAsphuTanasamaye pratilekhanAkaraNapratipAdakaH, dvitIyaH yadA prabhA sphuTitA bhavati, tadA pratilekhanAkaraNapratipAdakaH, tatazca prathamAdayaM vizuddhaH, tRtIyaH parasparaM mukhAvalokanakAle pratilekhanAkaraNapratipAdakaH, tatazca sa dvitIyAd vizuddhataraH, caturtha: hastarekhAdarzanakAle pratilekhanAkaraNapratipAdakaH, hastarekhAdarzanaM ca parasparamukhadarzanopayogi-prakAzAdadhikaprakAze satyeva sambhavatIti sa tRtIyAd vizuddhatamaH / vRttikRttu caturthamevAsatpakSaM khaNDayati, tatazca tato'vizuddhA anye traye'pyasatpakSA svayameva nirastA bhaveyuriti / tatra hastarekhAdarzanapakSakhaNDanAyeyaM yukti: pradattA granthakRtA yaduta "sAndhakAre pratizraye udgate'pi sUrye rekhA na dRzyante" iti / asyAzcAyaM bhAvArtha: "yadi hi hastarekhAdarzanasamaye eva pratilekhanA karttavyA syAt, tarhi kadAcidupAzrayasya sAndhakAratvAdudgate'pi sUrye hastarekhA na dRzyante, tatazca bhavaduktarItyA tatpratilekhanaM sUryodaye satyapi akarttavyaM syAditi 10101010 siddhAnta rahasya binduH 2070707 123
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll na yukto'yaM bhavatpakSa" iti| anenaitad jJAyate yaduta tAdRzopAzraye yadyapi hastarekhA na dRzyante, tathA'pi pratilekhanA kartavyaiveti granthakRtAmabhISTam / yadi hi tadA sAndhakAratvAt pratilekhanA neSTA syAt, tahi granthakRtA pratipAdite mate'pi sa eva doSa Apadyeta, yaduta 'sUryodaye satyapi sAndhakAropAzraye rekhANAmapi adRzyamAnatvAd bhavatA'pi tadA pratilekhanA na karaNIyA' iti / yadi cedamuttaraM pradIyeta yaduta pratyupekSaNAsamAptyanantarameva sUryodayo yathA bhavettathA karttavyam, parantu sAndhakAre tu sati vilambo'pi asmAkamabhipreta iti / tadA tu caturthAsatpakSeNApi etad vaktuM zakyameva yaduta "hastarekhAdarzanasamaya eva pratilekhanaM karttavyam, parantu yadi sAndhakAre pratizraye satyapi sUryodaye rekhA na dRzyante, tadA vilambo'pyasmAkamiSTa" iti / tatazca granthakRtAmidamabhipretaM yaduta "pratilekhanAsamAptyanantaraM yathA sUryodayaH syAt, tathA pratilekhanA karttavyA, tatra pratizrayaH sAndhakAro bhavatu, nirandhakAro vA" iti / yadyapi pratilekhanaM prakAze eva sambhavati, sAndhakAratve tu pratilekhanaM na nAmamAtrAdanyad kiJcidapi / tathA'pi pratipAditavidhau prAyaH prakAza eva bhavati, kadAcitsAndhakAratve satyapi prarUDhA sAmAcArI tathaiva paripAlanIyA, anyathA hi sAndhakAratvasyApi prativyaktyapekSayA'nekabhedasambhavAt gacche kalahAvakAzaH syAt / nirandhakAratvaM vartate'dhunA, tatazca pratilekhanA prArabdhavyA iti kenacidukte adyApi sAndhakAratvameva, tasmAnna prArabdhavyA ityanyenokte kaSAyodayasambhavAditi / nanu 'zeSaM pakSatrayaM sAndhakAratvAdeva dUSitamevAvagantavyaM' iti vRttivacanAd jJAyate yaduta vRttikRtaH 'yatrAndhakAraH tatra na pratilekhanAkaraNaM' ityevAbhimatam / tatazca bhavaduktaM kathaM saGgataM syAditi cet na, zeSapakSatrayasya sarvadA sAndhakAratvAdeva dUSitatvam, siddhAntapakSasya tu kadAcideva sAndhakAratvAt, tatra ca niyatasamayAnuSThAnAnAM vilambe vizeSaprayojanAbhAvAt, pratyuta pratilekhanakAlaniyAmakasya asambhavattvApatteH sphuTA eva kalahAdidoSA iti prAyaH prakAzApekSaH pratilekhanAsamAptyanantarakAle yathA sUryodayo bhavati, tathA prArabdhavyA pratilekhanA iti siddhAntapakSa eva zreyAn, sUryodayasya pratilekhanAsamAptiniyAmakatvasadbhAvAdityalaM vistareNeti / llllllllllllllllllllllllllll 124 siddhAnta rahasya binduH
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll umm (92) pratyupekSaNAM kurvanmithaH kathAM maithunasambaddhAM karoti janapadakathAM vA, pratyAkhyAnaM vA zrAvakAderdadAti, vAcayati kaJcitsAdhuM pAThayatItyarthaH, svayaM vA pratIcchati, AtmanA vA''lApakaM dIyamAnaM pratIcchati-gRhNAti, etacca vakSyamANaM kurvanSaNNAmapi jIvanikAyAnAM virAdhako bhavati / ___ (o.ni. 273) irk krm irukkum arum meel kaalmeel kaal meel meel kaal meel tirukool meel trum meel pttum plgeees candra. atra ca pratyupekSaNAkaraNavelAyAM zrAvakAdInAM pratyAkhyAnapradAnamapi niSiddhamiti dhyeyam nanu 'pratyupekSaNAkaraNavelA' iti asya ko'rthaH, asatkalpanayA daza vastrANi pratilekhanIyAni santi, tatra kiM prathamAdArabhya dazamavastrapratilekhanaM yAvatsarvo'pi kAla: pratilekhanAkaraNavelA ucyate ? kiM vA prathamavastrapratilekhanaprArambhAtprathamavastrapratilekhanasamApti yAvat yaH kAlaH sa pratilekhanAkAlaH, evaM dvitIyatRtIyAdiSvapi vaktavyam, tatazca prathamavastrapratilekhanasamApteH dvitIyavastrapratilekhanaprArambhasya ca madhye yaH kAlaH, sa na pratilekhanAkAlaH tatazca tatra pratyAkhyAnadAnAdIni kartuM zakyante / kiM vA ekasyApi vastrasya pratilekhanamardhasamAptamapi sthagayitvA pratyAkhyAnadAne na doSaH, pratilekhanakriyAyAM vartamAnAyAmeva pratyAkhyAnadAne doSaH, na tu antarAle eva tAM sthagayitvA tathAkaraNe doSa iti trayo'tra vikalpAH, katamaH zreyAn iti cet tRtIyavikalpastu anavasthAdidoSApAdakatvAdupekSaNIya eva / utsargatastu prathamo vikalpa AdaraNIyaH, kAraNe sati dvitIyavikalpo'pi kathaJcidaduSTa eveti / ___ atra SaDjIvanikAyavirAdhanA sambhAvanAmAzritya dRSTavyA, na tu sA sarvathA sarvatra pratilekhanapramattasya bhavatyeveti niyamaH / karmabandhastu SaDjIvanikAyavirAdhanAyAM satyAmasatyAM vA yathA'dhyavasAyaM bhavatIti / ovaissoooooooooooooooooooooooo siddhAnta rahasya binduH 125
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ippittippiccirippiccirippikk (93) ajIveSu panakasaMsaktapustakAdiSu gRhIteSu asaMyamo bhavati, yena tanna grAhyam / (o.ni. bhA.169) dodko dikod kod Modikodkosho didyo dikod kod ko dood bodieokodio lodkolibos candra. panakAdijIvavirAdhanAsambhavAdatrAsaMyama iti / nanu panakAsaMsaktamapi pustakaM na grAhyameva, tatrApi anekazo jIvavirAdhanAsambhavasya bRhatkalpagranthe uktatvAt / tatazca zuddhapustakagrahaNe'pi asaMyama eveti 'panakasaMsakta' vizeSaNamanyAyyam, arthApattyA panakAsaMsaktapustakagrahaNasya saMyamatvApatteriti cet na, apavAdotsargaparametad vacanamiti na kazcid doSaH / ayaM bhAvaH, pustakamAtragrahaNe'saMyamadoSa ityutsargaH, kAlAdivazAnmatyAdihAnau jIvAsaMsaktapustakagrahaNamapavAdato'numatam / parantu yadi tad panakAdisaMsaktam, tarhi na grAhyamityevamapavAde utsargaparametad vacanamiti / yiyaayi murriccrriy (94) parityajato'pi pAnakAdi atiriktaM saMyama uktaH / (o.ni.bhA.170) toditos dod ko doodlod bolibod koiry dikho or dodiyideo dikositioodi dodidro kom todio dikod dogs candra. atra 'api' padaM sAbhiprAyakaM, 'paryAptabhojanapAnAnantaramavaziSTaM yatpAnakAdi, tavyutsarjane kITikAdijIvavirAdhanAsambhavAt annAdevAvamAnasambhavAt pipAsitabubhukSitaprabhUta-janopahAsAcca mahAnasaMyama' iti hi keSAJcit manasi parisphurati / tatazcAtra tannirAsAyocyate yaduta pAnakAdivyutsRjane'pi saMyama eva, na tatrAsaMyamakalpanA'pi zreyasIti / nanu kathaM tatra saMyamatvamiti cet prabhUtAsaMyamanivArakatvAditi jAnIhi / __tathAhi - 'atiriktamapi pAnakAdi na parityAjyameva' iti matyA mugdhaH paryAptabhojanAnantaramapi balAtkAreNa tat pibet bhuJjyAcca / tatazca bhavati kadAcidajIrNa, kadAcinmaraNaM, kadAcid visUcikA, kadAcinnidrAdipAravazyAt svAdhyAyAdihAniH, kadAcit llllllllllllllllllllllllllll 126 siddhAnta rahasya binduH
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll adhikabhojanena vikAraprAdurbhAvaH tajjanyazca caturthavratavinAzaH, anekazaH uccArasambhave tu SaTkAyavirAdhanA'timahatI, tatra ca saMmUcchimamanuSyotpAdAdi-doSAzcAdhikA eva / ajIrNe ca sati kRmayaH prAdurbhavanti, uccAre ca tannirgamanAdinA mahatI trasavirAdhaneti atiriktapAnakAdiparibhoge atiriktapAnakAdivyutsRjana-sakAzAdatiprabhUtadoSasambhavaM dRSTvaiva taddoSanivArakasyAtiriktapAnavyutsRjanasya saMyamatvamatroktaM, yena mugdhAH tatrAsaMyamatvAzaGkAM nirAkRtya pravarteraniti / na cetthaM sati alpasyApi pAnakAderatireke vyutsRjanameva nyAyyamiti vaiparItyena zakyam / atiriktaparibhogajanyadoSANAmanutpattiryathA syAt, tathA tatparibhogastu prAthamika eva, tadasambhave eva ayaM saMyamaH karttavya iti yathAyogaM vibhajanIyamiti / irippikkumpillkkuklluN kyrrrriyittttulllltaayirikkumpill __(95) sAdhuM viSIdantaM dRSTvA saMyamavyApAreSu codayataH saMyatavyApAropekSA, upekSAzabdazcAtra 'IkSa darzane' upa-sAmIpyenekSA upekSA, tathA gRhasthavyApAropekSA, gRhasthamadhikaraNavyApAreSu pravRttaM dRSTvA'codayato gRhasthavyApAropekSA ucyate / upekSAzabdazcAtrA vadhIraNAyAM vartata iti / (o.ni.bhA. 171) irum meel meel reep pttum ittum meel meel prm trum trum tool kruppm irukkum im meek meek meek meek meek tm candra. spaSTam, navaraM saMyatavyApAropekSA sAmbhogikasaMyatamAzritya karttavyA, na tvasAmbhogikamAzritya iti anyatroktam / kAraNavizeSAttu asAmbhogike'pi sA kriyate, na kazcid doSaH / tathopekSAzabdasya ruDhyarthastu avadhIrazaiva, parantu saMyamavyApAropekSAyAM sa artho na ghaTate iti tatra vyutpattyartha AdRto granthakRteti bodhyam / / asAmbhogike upekSAsaMyamasyAkaraNaM tu sAmAcArIbhedavazataH tasya tathA pravRttatvAt kalahAdisambhavAt anyasmAd vA tathAvidhakAraNAditi sUkSmadhiyA vibhAvanIyam / vastutastu asAmbhogikaiH saha sAmAnyena saMvAsAdyabhAvAdeva tAn prati upekSAsaMyamoRRORLQ2999999000000000000000000000000000000000000000005 siddhAnta rahasya binduH 127
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 07070707074 707070770707070 'sambhavIti sAmbhogika evopekSAsaMyamasambhavAtsa tatra gRhItaH, ata evAtra sAmbhogakA - sAmbhogikavibhAgo na pradarzitaH, iti nAtra nyUnatA vibhAvanIyeti / 87070707070707 en umaamh (96) samAptAyAM pratyupekSaNAyAM svAdhyAyaH karttavyaH, sUtrapauruSItyarthaH / pAdona praharaM yAvat / idAnIM pAtrapratyupekSaNAmAha caramAyAM = pAdonapauruSyAM pratyupekSeta, tadA = tasminkAle svAdhyAyAnantaraM pAtrakadvitayaM pratyupekSate / (o.ni.bhA. 173) peypey ly post s people oppo5555 candra. tathA ca pAtrakapratyupekSaNA na sampUrNAyAM prathamapauruSyAM satyAm, kintu pAdonAyAM tasyAmiti spaSTameva / (97) nizcayapauruSIpramANakAlapratipAdanAyAha dakkhiNAnayane uttarAyaNadinAni uttarAyaNe dakkhiNAyanadinAni mIlayitvA gaNyante, sa ca rAziraSTabhirguNyate, ekaSaSTyA bhAgo hrIyate labdhe'GgulAni, dvAdazAGgulaiH pAdaH yAvatpunarapi makaradine pAdAH / (o.ni. 283 ) jiivittjiivittbhaabthmii (jiivittbiisbvmitt1 candra. atigahanamidaM tattvamiti kRtvA vistarato'tra nirUpyate / bharatakSetre dinakaraH meruM pradakSiNayati, sA ca pradakSiNA naikasmAdeva mArgAt, parantu kramazo dUravartinaH kramazaH samIpavartinazca mArgAt / tatra yadA dinakaraH meruM pradakSiNayan kramazaH sarvasamIpamArgAt dUrataraM mArgaM gacchati, tadA tad dakSiNAyanamucyate / yadA tu sa eva sarvadUravartimArgAt kramazaH samIpavartimArgaM Agacchati, tadA tat uttarAyaNamucyate / 7770X 199999.999999999999 siddhAnta rahasya binduH 128
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 707 777070707 707770 2070770707 dakSiNAyane etAdRzA mArgAH tryazItizatam, uttarAyaNe cApi tathaiva / ta eva mArgA maNDalAni iti ucyante / ekamaNDalaparibhramaNe eko divaso bhavatItyevaM sarveSAM dakSiNAyanamaNDalAnAM paribhramaNe tryazItizatadivasA bhavanti, evamevottarAyaNe ca / tathA cobhayadinamIlane jAtaM SaTSaSThitrizataM ekasya sUryavarSasya dinapramANamiti / tatra sarvAbhyantaramaNDalAd yadA dinakaraH dvitIyamaNDalam saGkrAmati, tadA sa dino dakSiNAyanaprathamadivaso gaNyate / yadA tu sarvabAhyamaNDalAd abhyantaravartimaNDalaM saGkrAmati, tadA sa uttarAyaNaprathamadivaso gaNyate / atra dakSiNAyanaprathamadivasaH 'karkasaMkrAnti:' iti uttarAyaNaprathamadivaso 'makarasaGkrAnti:' iti bhaNyate / uttarAyaNaprathamadine makarasaMkrAntinAmake catvAri padAni aSTacatvAriMzadaGgulapramANAni pauruSImAnam, dakSiNAyanaprathamadine karkasaMkrAntinAmake dve pade caturviMzatyaGgulapramANe pauruSImAnamiti etattAvannizcitameva / prakRtapAThe yatkaraNaM pratipAditam, tat makarasaMkrAntikarkasaMkrAntivyatiriktAnAM 364 dinAnAM madhye pratyekasmin pauruSImAnAnayanAya pratipAditamiti bodhyam / tathedamapi nizceyaM yaduta uttarAyaNaprathamadinAdArabhyAntimadinaM yAvat aGgulamAnaM kramazaH parihIyate / tatazca uttarAyaNaprathamadine yadaGgulamAnam, tasmAt prakRtakaraNAgatottararUpaM mAnaM niSkAzanIyam / evaM antimadinaM yAvatkarttavyam / dakSiNAyanaprathamadinAdArabhyAntimadinaM yAvattu aGgulamAnaM kramazaH parivardhate / tatazca dakSiNAyanaprathamadine yadaGgulimAnam, tasmin prakRtakaraNAgatottararUpaM mAnaM mIlanIyam, evaM antimadinaM yAvatkarttavyam / vineyajanahitAyAtrottarAyaNadinAnAM sarveSAM prakRtakaraNasamAgataM pauruSImAnaM pratipAdyate / dina pada aGgula aGgalAMzaH dina pada aGgula aGgulAMzaH 4 11 53/61 3 11 37/61 11 21/61 11 5/61 10 50/61 10 34/61 10 18/61 3 11 13 n 3 3 my 11 45/61 11 29/61 11 13/61 10 58/61 10 42/61 10 26/61 9 siddhAnta rahasya binduH moc 4 8 10 12 14 m m m m m m m 3 3 3 3 99 129
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ dina 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 pada 130 m 3 m m m m m m m m m m m m m m 3 m m m 3 3 3 3 3 3 3 3 47077770 aGgula aGgulAMza: 10 10/61 9 55/61 9 39/61 23/61 7/61 52/61 36 / 61 8 8 8 8 9 7 7 7 6 6 aech 6 5 5 5 5 4 4 4 4 3 20/61 4/61 49/61 33/61 17/61 1/61 46/61 30/61 14/61 59/61 43/61 27/61 11/61 56/61 40/61 24/61 8/61 53/61 37/61 dina 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 gaha 58 60 62 64 66 pada aGgula aGgulAMza: 3 10 2/61 3 9 47/61 9 31/61 9 15/61 8 60/61 8 44/61 8 28/61 8 12/61 7 57/61 41/61 25/61 9/61 54/61 38/61 22/61 6/61 MY M 3 3 m mr m m n m m mm mm m m m m m 3 3 3 3 3 3 7 6 6 6 sss 5 51/61 45/61 19/61 3/61 48/61 32/61 16/61 4 4 4 4 3 45/61 3 29/61 17070707707070707070707 siddhAnta rahasya binduH
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ s sh h bh bh sh sh sh lh sh lh sh sh sd sh h h m or rrr . . / / / / h h rr r r r | | | | 2 h h h h melllllllllllllllllllllllllll | dina pada aGgala aGgalAMzaH || dina pada aGgala aGgalAMzaH 67 3 3 21/61 68 3 3 12/61 69 3 3 5/61 58/61 71 3 2 50/61 42/61 73 3 2 34/61 74 3 2 26/61 75 3 2 18/61 76 32 10/61 2/61 55/61 47/61 39/61 31/61 23/61 15/61 7/61 60/61 52/61 44/61 36/61 28/61 20/61 12/61 4/61 57/61 49/61 41/61 33/61 25/61 17/61 961 1/61 101 54/61 46/61 103 38/61 30/61 22/61 14/61 107 6/61 108 2 9 59/61 51/61 43/61 111 2 9 35/61 112 2 9 27/61 113 2 9 19/61 114 2 11/61 3/61 116 2 8 56/61 117 2 8 48/61 118 2 8 40/61 h h h h ` h ` h ` h ` 012 h lh h 105 h 106 lh lh lh h 109 110 h lh lh lh 113 115 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bh h 122 bh lh bh h h 21/61 h h 132 r lh bh bh h h h 136 h h llllllllllllllllllllllllllll dina pada aGgula aGgulAMzaH // dina pada aGgula aGgulAMzaH 119 2 8 32/61 // 120 2 8 24/61 121 2 8 16/61 8/61 123 2 8 - 124 2 7 53/61 125 2 7 45/61 126 2 7 37/61 2 7 29/61 128 27 129 2 7 13/61 130 2 7 5/61 131 2 6 58/61 50/61 133 2 6 42/61 134 34/61 135 2 6 26/61 18/61 137 2 6 19/61 2/61 139 2 5 55/61 140 2 5 47/61 141 2 5 39/61 142 2 5 143 2 5 23/61 144 2 5 15/61 145 2 5 7/61 146 60/61 147 2 4 52/61 148 44/61 149 2 4 36/61 150 2 4 28/61 151 2 4 20/61 152 24 12/61 153 2 4 4/61 154 2 3 57/61 155 2 3 49/61 156 2 41/61 157 2 3 33/61 158 2 3 25/61 159 2 3 17/61 160 2 3 9/61 161 2 3 1/61 162 2 2 54/61 163 2 2 46/61 164 38/61 165 2 2 30/61 167 2 2 22/61 168 2 2 14/61 169 2 2 6/61 | 170 2 1 59/61 / 171 2 1 51/61 Wwwwwccc c SS SS m mmm GG GAM bh bh bh bh bh bh bh vv 9 9 9 9 w w w w 3 3 3 >> >> >> m m mm rr 31/61 h h h h bh h h h bh h bh bh bh h h h bh bh h h h h lllllllllllllllllllllllllll 131 siddhAnta rahramya bindaH
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ` llllllllllllllllllllllllllll | dina pada aGgala aGgalAMzaH | dina pada aGgala aGgalAMzaH 172 2 1 43/61 173 2 1 35/61 174 2 1 27/61 175 19/61 176 2 1 11/61 177 2 1 3/61 178 2 - 56/61 179 48/61 180 40/61 181 32/61 182 2 - 24/61 183 16/61 184 8/61 h ` 4 h 4 / / ` / h ` / ` / h bh atra yadyapi 184 divasAH saJjAtAH, parantu prathamo divaso'tra na gaNyate, sampUrNacatuSpadapramANapauruSImattvAt / tatazca dvitIyadinAdArabhya gaNanAyAM 183 divasAH saJjAtAH / evameva dakSiNAyanaprathamadivasAdArabhya 184 divasAH karttavyAH, tatra prathamadivasasya saMpUrNadvipadamAnapauruSImattvAt tadagaNane'tiriktAH 183 divasAH gaNanIyAH / tatra ca pratidinaM 8/61 vRddhiH karttavyAH, yAvat 184 tamadivase trINi padAni ekAdazAGgulAni dvAdazAGgulasya ca 53/61 aMzAH pauruSImAnaM bhavet / atra ca pratidinamaGgalasya 8/61 bhAgo vardhate, hIyate veti kRtvaiva karaNe aSTasaMkhyayA guNanaM ekaSaSThisaMkhyayA bhAgahArazca pratipAdita iti bodhyam / idaM tAvannizcayato mAnam / etacca pratidinaM jJAtuM vyavahartuM ca duHzakamiti vyavahArataH pauruSImAnaM zAstre pratipAditam / taccaivaM - ASADhe mAse paurNamAsyAM dvipadA pauruSI bhavati, padaM ca dvAdazAGgalapramANam / tatra pratisaptadinaM ekamaGgalaM vardhApanIyam, pratipakSaM ca dve'Ggale vardhApanIye / tatazcevaMkrameNa azvayujapaurNamAsyAM tripadA pauruSI bhavati, pauSa mAse paurNamAsyAM catuSpadA pauruSI bhavati / caitrapaurNamAsyAM punastripadA pauruSI bhavati, poSamAsapaurNamAsyAH sakAzAtpratisaptadinamekAGgulasya pratipakSaM ca aGguladvayasya hIyamAnatvAditi / evaM yAvat ASADhe mAse paurNamAsyAM punadvipadA pauruSI bhavatIti / atrApi vineyajanAnugrahAya spaSTaM kiJciducyate / ooooooooooooooooooooooooooooo siddhAnta rahasya binduH 133
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ASADhapaurNamAsyAM dvipadA pauruSI pauSapaurNamAsyAM catuSpadA pauruSI zrAvaNAmAvasyAyAM dvipadA dvaGgyulAdhikA pauruSI mAghAmAvasyAyAM tripadA dazAGgalAdhikA pauruSI zrAvaNapaurNamAsyAM dvipadA caturaGgalAdhikA pauruSI mAghapaurNamAsyAM tripadA aSTAGgalAdhikA pauruSI bhAdrapadAmAvasyAyAM dvipadA SaDaGgalAdhikA pauruSI phAlgunAmAvasyAyAM tripadA SaDaGgalAdhikA pauruSI bhAdrapadapaurNamAsyAM dvipadA aSTAGgalAdhikA pauruSI phAlgunapaurNamAsyAM tripadA caturaGgalAdhikA pauruSI azvayujAmAvasyAyAM dvipadA dazAGgalAdhikA pauruSI caitrAmAvasyAyAM tripadA vyaGgalAdhikA pauruSI azvayujapaurNamAsyAyAM tripadA pauruSI caitrapaurNamAsyAM tripadA pauruSI kArtikAmAvasyAyAM tripadA vyaGgalAdhikA pauruSI vaizAkhAmAvasyAyAM dvipadA dazAGgalAdhikA pauruSI kArtikapaurNamAsyAM tripadA caturaGgalAdhikA pauruSI vaizAkhapaurNamAsyAM dvipadA aSTAGgalAdhikA pauruSI mArgazIrSAmAvasyAyAM tripadA SaDaGgalAdhikA pauruSI jyeSThAmAvasyAyAM dvipadA SaDaGgalAdhikA pauruSI mArgazIrSapaurNamAsyAM tripadA aSTAGgalAdhikA pauruSI jyeSThapaurNamAsyAM dvipadA caturaGgalAdhikA pauruSI pauSAmAvasyAyAM tripadA dazAGgulAdhikA pauruSI ASADhAmAvasyAyAM dvipadA dvyaGgulAdhikA pauruSI pauSapaurNamAsyAM catuSpadA pauruSI ASADhapaurNamAsyAM dvipadA pauruSI / ityalaM vistareNeti / soppeopgopedagogyoggopgopeoproppeopy opeopgopeoppeopeopgopgare (98) pratyupekSaNAkAle atikrAnte ekaM kalyANakaM yataH prAyazcittaM bhavati / (o.ni.bhA. 174) dokof Ayodioj devoideo deyar ko bood says today ideyo droiddeo ipo keys kodos candra. atra pramAde sati prAyazcittaM bhavatIti bodhyam / yadi tu tatkAle mArge eva viharantaH sAdhavaH pAtrakapratyupekSaNArthamupavizeyuH, tarhi tAdRzakriyAM dRSTvA kadAcidanyadhArmikA zaGkeyuH "nUnamete mantratantrAdikaM kurvanti" iti / tatazcaivaM kathaJcitkasmiMzcidaniSTe saJjAte sati sAdhava eva aparAdhinaH zakyeran, tatazcaivaMvidhakAraNakalApAt yadi mArge pAtrakapratyupekSaNaM na kriyate, tadA na kazcid doSa iti / "ekaM kalyANakaM" itipadaM pAribhASikaM upavAsAcAmAmlanirvikRtikaikAzanapurimArdhAtmakapratyAkhyAnapaJcakasamUhe ruDhamiti / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 134
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ lllllllllllllllllllllllllll oo22222222222222PAPPA App (99) atrAha paraH utkuTukaH san gocchakAdIni pratyupekSayet, yato vastrapratyupekSaNA utkuTukenaiva kartavyA, AcArya Aha-tadetanna bhavati, yaccodakenoktam, yataH palimanthaH sUtrArthayorbhavati, kathaM ? prathamamasau pAdaproJchane niSIdati, pazcAt pAtrakavastrapratyupekSaNAya utkuTuko bhavati, punaH pAtrakapratyupekSaNAyAM pAdaproJchane niSIdati, evaM tasya sAdhozcirayataH sUtrArthayoH palimantho bhavati, tataH pAdaproJchane niSaNNenaiva .. pAtrakavastrapratyupekSaNA kartavyeti / (o.ni. 289) aruntirukkirrm tirum tirumpt tirumpkum mntirm ptil atirum tittukkittum tirm tirukkum munnnpirun tiruntirum candra. sakRd dvirvA utthAnopavezanAdau katicickSaNAnAmeva vilambo bhavati, tathA'pi tAvatkAlasya svAdhyAyasya hAnirmA bhUdityetadarthaM 'vastrapratilekhanamutkuTukena karttavyam' iti prasiddhA'pi sAmAcArI pAtrapratilekhanakAle saGko cite ti jJAyate 'ne na sUtrArthasvAdhyAyamAhAtmyamiti / dootosiltodi todiyodioo dod of tod booltoditoddorfloatkomkootoskositoriodiostostos (100) idAnIM sarveSAmevaiteSAM yatanAM pratipAdayannAha mUSakotkeraH / svasthAne mucyate yatanayA mUSakotkeramadhye eva sthApyate pramRjya atha haratanuH = adhastAtsalilabindava unmajjya lagnAstatastAvatpratipAlayati, yAvadete zoSamupagacchanti, tataH pazcAtpAtram pratyupekSate / kotthalakAriAghaNasaMtANiyAdINaM praharatrayaM yAvattatpAtrakaM saMcikkhAvettu = pratipAlya, yadi tAvatyA'pi velayA nApaiti tataH pAtrakasthApanAdestAvanmAnaM chittvA parityajyate / anyeSAM vA pAtraka sthApanAdInAM sadbhAve sarvameva tatpAtrakasthApanakaM parityajati / atha PORROL20%98900090499999999999999999990000000000000000002 siddhAnta rahasya binduH 135
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllll tatkotthalakArigRhakaM na sacetanayA mRttikayA kRtam, kintu purANamRttikayA, tatastAM purANAM mRttikA tasminneva pratilekhanAkAle'panayati yadi ___ tatra kRmikAstayA na pravezitA iti / (o.ni. 294) disease aNt tk trNg t t t N a vadi di di di di di di di tN d Ntt! candra. pAtrakapratyupekSaNAkAle yadi pAtrakaM mUSakotkIrNasacittarajasA'vaguNDitaM bhavet, yadi vA sArdrabhUmerunmajjya salilabindavaH pAtrake'dhastAd lagnA bhaveyuH, yadivA tatra kolikatantavo lagnA bhaveyuH, yadi vA bhramareNa tatra mRdamAnIya mRnmayaM gRhaM kRtaM bhavedityevamatra avasthAcatuSke kayA yatanayA pratilekhanIyaM pAtramityetadatra nigaditam / tatra mUSakotkIrNasacittarajaH pAtrakalagnaM pramRjya zanaiH zanaiH mUSakotkeramadhye eva sthApanIyaH, udakabindavastu yAvatsvayameva zoSamupagacchanti, tAvatpratIkSaNaM karttavyam, zoSamupagateSu teSu pratilekhanIyaM pAtram / kolikasantAne bhramaragRhe ca praharatrayaM yAvatpratIkSaNaM kAryam, yadi tAvatA kAlena te svayameva nirgacchataH, tahi zobhanameva, tadasambhave pAtrakasthApanAdInAM kolikasantAnAdivyAptaM tAvantaM bhAgaM apanIya'vaziSTasya pratilekhanaM karaNIyamiti tAvat prakRtapAThasamudAyArthaH / adhunA cAlanA - nanu yathA bhramaragRhe sati praharatrayaM yAvatpratIkSaNaM kriyate, tathaiva mUSakotkIrNarajasi sati praharatrayaM pratIkSaNaM kimarthaM na kriyate ? ubhayatra sacittapRthvyA eva yatanAyAH karaNIyatvAt iti prathama praznaH, yadi ca mUSakotkIrNarajaH pramRjyApanIyate, tarhi udakabindavo bhramaragRhaM ca kathaM pramRjya nApanIyante ? sthAvarakAyatvena samAnAnAM teSAM yatanAyA api sAmyasyaiva yuktatvAditi dvitIyaH praznaH / adhunA pratyavasthAnaM yadyapi bhramaragRhaM mUSakotkIrNarajazcobhe api sacitte pRthvIkAyarupe staH. tathA'pi sthAvarakAyAnAmeSa svabhAvaH yaduta te svotpattisthAne svakAyaM saMlagnAzciraM jIvanti, svakAyAtpRthagbhUtAstu prAyo na ciraM jIvanti, tatazca mUSakotkIrNarajaH yadi pAtrake praharatrayaM yAvatpratipAlyeta, tahi tat svakAyabhraSTaM sat zIghrameva virAdhyeta / zanaiH zanaiH pramRjya mUSakotkeramadhye tatsthApane tu yadyapi saGghaTTanadoSo bhavati, tathA'pi tat svakAye sthApitaM sat ciraM jIvati, na virAdhyeteti Ayavyayau paryAlocya tasya tatra sthApanaM yuktameva / llllllllllllllllllllllllllll 136 siddhAnta rahasya binduH
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll evameva bhramaragRhe'pi sambhavet, yadi tatsatkA mRd kasmAtsthAnAd bhramareNAnIteti jJAtaM bhavet / parantu bhramareNa tu 'sA kasmAdAnItA, anekebhyo vA sthAnebhya AnItA' iti jJAnAbhAvAt tasyAH svasthAnamevAjJAtamiti tasyAH kutracitsthApanaM na yuktam / yadi hi bhramaragRhamRd yasminkasmiMzcit sthAne sthApyeta, tarhi svaparakAyazastreNa tasyAH virAdhanamadhikaM syAditi tatra praharatrayaM pratIkSaNaM yuktam / etena ubhayayorapi praznayoH samAdhAnaM pratipAditaM bhavati / tathApi dvitIyaprazne kiJcidadhikamucyate / yadyapi mRd udakabindavazca ubhau api sthAvarakAyau, tathA'pi pRthvyAH saMhananaM baliSThamiti tatpramArjane'pi saGghaTTanAdikameva bhavet, na tu sarvathA sarvapRthvIjIvAnAM vyApAdanam, udakabindUnAM tu mRdusaMhananatvAt pramArjanena prAyo vyApAdanameva bhavet / tasmAt udakabindUnAM svasthAne tatraiva vidyamAne'pi sati tatra teSAM sthApanamadhikavirAdhanA-prayojakatvAnniSidhyate / kiJca yadi prabhUtaM sacittaM jalaM bhavet, tarhi tadaspRSTvA dhArayA tasya svasthAne sthApanaM kartuM zakyeta, udakabindUnAM tu dhArayA sthApanamazakyameva, dhArAyA evAsambhavAt / pramArjanena sthApanaM api teSAmazakyamiti anubhavasiddhameveti teSAM svasthAne sthApanamatra noktamiti sUkSmaprajJayA vicAraNIyametattatvam / zeSaM sarvaM subodhamiti na vivriyate / sapproppoggaggappsappoggagedogrseenaggappageopedagoggagrapgagedgroggopeace (101) tatpAtrakaM bhuva upari kiyaTUre pratyupekSaNIyamityata Aha caturbhiraGgalairbhuva upari dhArayitvA pratyupekSaNIyaM, mA bhUtyatanabhaGgabhayaM syAditi / (o.ni. 295) Serikodko lodkodositos koditorikolodkoolord ko sidyalo kositos dodkoskootostos. candra. spaSTam, asmAdeva kAraNAt sAdhoH urdhvasthAnena bhojanaM pAtrakAdiluJchanaM ca pratiSedhyamiti bodhyam / - ssvai oooooooooooooooooooooool siddhAnta rahasya binduH 137
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll elesegiogroggagemergropropriendegopsonierocomproprogodpropgapgoeshe (102) tatra ye te saMyatAste saMvignAzcAsaMvignAzca, ye te saMvignAste manojJA itare - amanojJAzca, asaMvignA api dvividhAH - saMvignapAkSikAH itare ca - asaMvignapAkSikAH, nirdharmA naiva zlAghante tapasvinazca nindanti / (o.ni. 299) dod ko tod bordiyidio dikod ko kod bosdodkoskylios lodlod iodios lodikodiod deys --candra. tathA ca saMvignAnAmeva manojJAmanojJatvena dvaividhyam, na tu asaMvignAnAmiti na teSAM asAmbhogikatvaM kalpanIyam / asAmbhogikapadaM saMvignasyaiva sambhavatIti bhAvaH / . . nanu asAmbhogikA nAma bhinnasAmAcArImantaH, ekasAmAcArIrahitA iti yAvat / tatazcAsaMvignA saMvignasAmAcArIrahitA iti teSAmasAmbhogikatvaM ghaTata eveti cet na, evaM sati gRhasthAdInAM api saMvignasAmAcArIrahitatvAdasAmbhogikatvaM syAditi yatkiJcidetat / nanu sAdhuveSavattve sati ekasAmAcArIrahitatvamasAmbhogikasya lakSaNamiti na gRhasthAdInAM asAmbhogikatvApattiriti cet na, etAdRzalakSaNasya zAstre'nuktatvAdarthApattyA'pi cAlabhyamAnatvAt / svamatyaiva lakSaNakaraNe tu saMvignatve sati ekasAmAcArIrahitatvamasAmbhogikatvamityasmAbhirapi suvacatvAditi / itthaM ca sAticArasaMyamA niraticArasaMyamAzcaivaM dvau bhedau yathA viratimatAmeveti aviratAnAM niraticArasaMyamAbhAvAtsAticArasaMyamo na vaktuM zakyeta, teSAM viratyabhAvAt, viratimatAmeva cAnyatarasaMyamasadbhAvAt / tathaiva sAmbhogikA asAmbhogikAzcaivaM dvau bhedau saMvignAnAmeveti asaMvignAnAM sAmbhogikatvAbhAvAt asAmbhogikatvaM na vaktuM zakyate, teSAM saMvignatA'bhAvAt, saMvignAnAmeva ca sAmbhogikAsAmbhogikAnyataratvasambhavAditi nizcayam / jmnssinrre tillppikkumaayirikkuN ippmaakkrrrrill. (103) saMyatyApAtaM tu ekAntenaiva varjanIyam / (o.ni. 304) youpotosporipodootosbosinodromoditod chootkomchoodyslroo koood thodiyos candra. yatra saMyatyaH uccAraprazravaNavyutsRjanArthamAgacchanti, tatra saMyatairekAntena na gantavyamiti / llllllllllllllllllllllllllll 138 siddhAnta rahasya binduH
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll Mesopropodesprdesepslesalpoprogregasagoonproaslespoopsopropropy (104) yAmyA dakSiNA dik, tasyAM ca rAtrau pRSThaM na dAtavyam, kimiti ? rAtrau nizAcarA:-pizAcAdayaH abhimukhA Agacchanti, etaduktaM bhavati - rAtrau dakSiNAyA diza uttarAyAM dizi devAH prayAntIti loke zrutiH tatazca tatra pRSThaM na dAtavyam, prayacchato lokavirodho bhavatIti / (o.ni. bhA. 184) irk til irum meel tiruppm il room taam tkrm meel kaal meel iruppm iru trm meempttum taannn irukkum candra. idaM ca lokamatam, na jainamatam, kevalam lokavirodhaparihArAyaiva rAtrau dakSiNadizi pRSThadAnaM pratiSiddhamiti / itthaM ca rAtrau dakSiNadigabhimukhaM mastakaM kRtvA na nidrAtavyamiti sAmAcAryapi lokavirodhaparihArAyaiveti jJeyam / ata evopAzraye ratnAdhikAnprati pAdau mA bhavatAmityevamAdikAraNaiH apavAdataH dakSiNAbhimukhamapi mastakaM kRtvA nidrAyata iti / Prasoonipgapgopempeopgopg propoggogglecogcocodprocoproprogrogropoop (105) avaSTambhaH stambhAdau na karttavyaH, yataH pratyupekSite'pi tasminpazcAdapi anavarataM trasAH prANA bhavanti, tatazca tatra pratyupekSaNA na zuddhayati, tamhA haTThapahahassa = hRSTo-nIrogaH, prahRSTaH-samarthastaruNastasya evaMvidhasya sAdhoravaSTambho na kalpate noktaH / (o.ni. 323) ord keiodios ko sidos dodkosdodkosily skotkotionakyidoshdosdodkosdoodoo dostos candra. spaSTam, navaraM apavAdaH glAnavRddhAdInAM sambhavatItyetadagre'traiva granthe pratipAditamasti / vai ooooooooooooooooooooooool siddhAnta rahasya binduH 139
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7070770707777770707 1877047070 goog maanmaay (106) pRthivIkAyastrividhaH - sacitto mizro'cittazca / tatra sacitto dvividhaH - nizcayasacitto vyavahArasacittazca / nizcayasacittaH pRthivInAM - ratnazarkarAprabhRtInAM sambandhI yaH mahAparvatAnAM himavadAdInAM ca 'bahumadhye ' madhyadezabhAge / idAnIM vyavahArasacittapratipAdanAyAha - acittavarjaH mizravarjazca, etaduktaM bhavati - yo'citto na bhavati, na ca mizraH, sa vyavahArataH sacetana iti / sa cAraNyAdau bhavati, yatra vA gomayAdirnAsti / (o.ni. 338-339 ) 7070707707 pls sleep555555555505(ppsoerloengjaa candra. yaH pRthvIkAyaH kevalidRSTyA'pi sadaiva sacitta eva bhavati, sa nizcayasacittaH, yastu kadAcit kevalidRSTyA'citto'pi bhavati, parantu bAhyazastrAhatatvAt chadmasthena zAstracakSuSA tasyAcittatvaM nirNetuM na pAryate, sa vyavahArasacitto bhavati / bAhyazastropahatatve tu chadmasthenApi zAstracakSuSA tadacittatvanirNayaH kriyata eveti / evamapkAyAdAvapi Ayojyametat / I 140 OMTa mhaa an (107) uSNodakamanuvRtte daNDe mizraM bhavati, tattha ya majjhe jIvasaMghAo piMDIbhUo acchA, pacchA uvvatte so pariNamai, so jAva pariNamai, tAva mIso, vAse ya paDiyamitte - varSe ca patitamAtre mizro bhavatyapkAyaH / (o.ni. 345 ) 000000000000ooooooooooooooooooooooooooooooooo candra. daNDaH = utkAlikaH, anudvRttaH = na samudbhUtaH / utkAlikatraye satyeva jalamacittaM bhavati, tadabhAve tu mizramiti vyavahAraH prakRtapAThe spaSTaM pratipAditaH, siddhAnta rahasya bindu,' 0707070777707707070770770707070707707070707070707
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll kevalamatrotkAlikasaGkhyA na pratipAditA, sA tu sampradAyAnurodhAdavagantavyA / tadapratipAdanantvatra utkAlikatrayasya zIghrameva bhavanAt pRthaktayA samyagajJAyamAnatvAd iti avasIyeta / nanu vahnisaMyogena udakasyAtyuSNatvaM spaSTamevAnubhUyate, tatazcotkAlikatrayAbhAve'pi atyuSNatvAnubhavAttatsarvameva jalaM kimityacittaM na svIkriyateti cet / tatkAraNamatraiva pratipAditamasti / bahirvatijalasya acittatvasambhave'pi sarvAbhyantaravartijalasya bahirvartijalAvRtatvena vahnizastrasaMparkasyAlpatayA mizratvasambhavAd / utkAlike tu sati sarvAbhyantaravartijalasyApi tatsthAnAtparAvartanenAtyuSNajalAnuvedhena cAcittatvabhavanAditi yuktamevoktaM anuvRtte daNDe uSNodakaM mizraM bhavatIti / PAgropograppropropropropeggiesesegmesgrogreserespndetograph (108) RtubaddhaH-zItakAloSNakAlau militAveva bhaNyete, tatra yadi cIvarANAM dhAvanaM kriyate, tato bAkuziko bhavati vibhUSaNazIla ityarthaH, ____ yadA ca vibhUSaNazIlo bhavati, tadA brahmavinAzo bhavati, tathA'sthAnasthApanaM ca bhavati, yaduta nUnamayaM kAmI tenAtmAnaM maNDayati, tatazcAsthAnasthApanaM - ayogyatAsthApanaM bhavatIti / tathA saMpAti-masattvAnAM vAyozca vadho bhavati, tathA plavanena ca sattvavadho bhavati, tathA''tmopaghAtazca bhavati haste kaNDakapatanAditi / (o.ni. 349) Poskedios dodkyokodkosiyo dod kondodkositorikodkoshopstostori dod cootkoolystyrs. candra. spaSTam, navaramayamutsargamArgaH, tatkAle ca lokaH na prAyo'tizaucavAdI, tathA mAsakalpAdyanusAreNa vihArastadA''sIt, tatazca vihArasyAtyalpatvAdupadhimAlinyamapi na zIghraM bhavati, tathA gRhasthaparicayasyApyalpatvAt zAsanAprabhAjanAjugupsAdayo doSA api prAyo'lpasambhavAH / upakaraNopayogasya ca tadAnImalpatvAdapi tanmAlinyaM prAyo'lpasambhavItyevamAdikAraNavazAttadAnIM prakRtAcArasya yogyatve'pi vartamAne tadyogyatvavicAraNaM avazyaM karttavyam / yato hi vartamAne kAle sAdhavaH prAyo ssssailuvaissailjssssailu ssaissssailu ssailjaa siddhAnta rahasya binduH 141
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nagaranivAsinaH, nagarajanAzcAdhunAtanA atizaucavAdinaH, vizeSatazca zrImanto jainAH, tathA zrImajjainagRhasthaparicayo'pi prabhUto'dhunA, vihAro'pi pracuratayA'dhunA bhavati, tadetatsarvaM paryAlocya doSaguNAMzca paribhAvya RtubaddhakAle vastrANAM prakSAlane'prakSAlane vA yatrAlpadoSo bhavati, tatkarttavyam, na tu sUtrArthamAtragrAhiNA bhavitavyaM syAdvAdaikajIvanajinazAsananiratena saMyaminA / tAdRzakSayopazamAbhAvAt prakRtaparyAlocanAsAmarthya tu gItArthazaraNaM grAhyam, tadvacanAnusAreNa ca vartitavyamityupadezaH / illkkimaarrrriyittttumillymjccyillaataayittttullllikillimriccittttullll (109) idAnIM sa sAdhuH, prakSAlayankarpaTAni nAcchoTayati rajakavat, nApi ca piTTayati kASThapiTTanena strIvat, kintu hastena manAgyatanayA dhAvanaM karoti, dhautAni ca vastrANi Atape na pratApayati, mA bhUttatra kAcit SaTpadI syAt, kAni punarAtape kartavyAni kAni vA na karttavyAni ? ityAha tAni karpaTAni dvividhAni bhavanti-paribhogyAni aparibhogyAni ca, tatra yathAsaGkhyena chAyAtapayoH karttavyAni, paribhogyAni chAyAyAM zoSyante, mA bhUttatra SaTpadI syAt, aparibhogyAnyAtape zoSayanti, tAni ca karpaTAni zuSyanti santi nirUpayatyapaharaNabhayAt / pazcAttasya prakSAlanapratyayamekakalyANakaM prAyazcittaM dIyate / (o.ni. 358) khMkhMkhM`bMkhM`MkhMnyMkhMkhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMnyMny`ngnyMbMekhoaakhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMehoaa candra. vastraprakSAlanavidhiratra sAmAnyatayA pratipAditaH, tatra yAni paribhogyAni vastrANi chAyAyAM karttavyAni uktAni, tAni vArSikaprakSAlanApekSayA, sakalasaMvatsara-maprakSAlitAnAM teSAM paribhoge malAdivazAtSaTpadikotpattisambhAvanam, tatazca tadrakSaNArthaM tAni chAyAyAM zoSyante / yadi tu pratipakSaM pratimAsaM vopadhiprakSAlanaM bhavet, tarhi prAyaH SaTpadikA'sambhavAt Atape zoSaNe'pi na doSa iti sambhAvyate / nanu aparibhogyAnyapi chAyAyAmeva zoSyantAM, kimiti Atape zoSaNena prayojanamiti llllllllllllllllllllllllllll 142 siddhAnta rahasya binduH
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll cet vAyukAyavirAdhanAparihArArthaM svAdhyAyahAninivAraNArthaM ceti jAnIhi / tathA hi-chAyAyAM tAni vilambena zuSyantIti vAyuvirAdhanA'dhikA / Atape tu tAni zIghrameva zuSyantIti tatrAlpA virAdhanA / tathA tannirUpaNamapi alpakAlameva karttavyaM syAdAtapazoSaNe iti tatra svAdhyAyAdihAniralpA syAt, chAyAyAM tu adhikakAlaM tannirUpaNAvazyakatvAdadhikA svAdhyAyAdihAniriti yathAyogyaM paribhAvanIyam / kalyANakaM prAyazcittaM tapovizeSaH / kapipigesigeggappeapgagedoggoapsiggagedagogsageggaggagedoggaggageegporate (110) atihimapAte yo vAyuratidurdine ca yo vAyuH, sa naizcayikaH sacittaH, vyavahArataH punaH prAcyAdi - pUrvasyAM yo dizi, AdigrahaNAduttarAdigrahaNaparigrahaH / etaduktaM bhavati-atihimAti-durdinarahito yaH prAcyAdivAyuH sa vyavahArataH sacittaH / (o.ni.361) irum tirup peennn kirm tiruvikrm irum meel tiruviepidosaobaobage days epiego do Boosobeybags candra. nanu tarhi atihimapAtAdau sacittavAyuvirAdhanAparihArArthaM upAzrayAbhyantare'pi kiM aurNikaH kalpaH paridhAtavyo na vA ? iti cet yadyapyadhunA'yaM vyavahAro na dRzyate, tathA'pi yathA pUrvaM SaTkAyayatanAyAM ativAte kambalaparidhApanAdikA yatanoktA, tathaivAtrApi sA sambhavediti sambhAvyate / ___ nanu evaM sati prAcyAdivAyuvirAdhanAparihArArthaM sakalamapi kAlaM auNikakalpaH paridhAtavyaH syAt, tadvAyoH sArvadikatvAditi cet na, azakyaparihArarUpatvena tadyatanAyA abhAvAditi tadvirAdhanAyAM na kazciddoSaH, yatra tu tadvirAdhanAparihAraH zakyaH, tatra tu tadakaraNe doSo bhavediti agre sphuTIbhaviSyati / aiaivooooooooooooooooooooo siddhAnta rahasya binduH 143
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ymaayi maarriyi (111) sarva evAnantavanaspatikAyo nizcayanayena sacittaH, zeSaH parittavanaspatirvyavahAranayamatena sacittaH / (o.ni.364) irukkmum tOSepdeoberge egdeos ago irukkinnnm trum tirum pool iruntirum ego ago timum muttirm pool tirum candra. nanu agnyAdizastropahato'nantavanaspatikAyo'pi acitta eva, tatazca kathaM tasya nizcayataH sacittatvaM ? pRthvyAdau yaH nizcayataH sacittaH pratipAditaH, sa na kadA'pyacitto bhavati, ayantu anantavanaspatikAyaH zastropahataH san acitto'pi sambhavatIti nizcayatastasya sacittatvanirUpaNaM na saGgatamiti cet / satyaM, zastrAnupahatasyaivAnantavanaspatikAyasya nizcayataH sacittatvamavabodhyamiti na doSaH / na hi zastrAnupahataH ko'pi anantakAyaH kevalidRSTyA kadAcidapyacitto bhavatIti / vilmtikkukyillengki mehmprippttukuuttumppill. (112) atra paraH punarapi codayati-evaM nAmAnIya lepamAzraye limpatu pAtrakaM, kintu lepayitvA tato haste liptaM sa dhArayastiSThatu yAvattaddhastasthitameva zoSamupayAti, kiM kAraNaM ? yato yUyaM sadravanikSepaparihAriNaH, sadravasya nikSepaH, sadravanikSepaH, taM parihartuM zIlaM yeSAM bhavatAM te sadravanikSepaparihAriNaH, etaduktaM bhavati- pAtrakaM toyArdramapi ___na nikSipatha, kiM punarlepaliptamiti / (o.ni.bhA.200) seh koday is Ap3 dojdaeys Aps deshboys dipi dosto filpi devi dodkoys boys bodo boys des kodes candra. yadyapyayaM pUrvapakSaH, tathApi sadravanikSepaparihArastu jinamatAvalambinAmAcAro bhavatyeva, sadravanikSepe prabhUtajIvavirAdhanAsambhavAditi / tathAhi-sapAnake pAtrake nikSipte tatra makSikA-bhramara-pIpilikAprabhRtayastrasA pateyuH, te ca tasmAnnirgantumazaknuvantaH pIDyante mriyante ca / etaccAdhunA'pyasmAkaM pratyakSasiddhaM / ataeva bhojanapAnAdisambhRtaM pAtrakaTokkarikAdi kutrApi na nikSeptavyam / yadi cAdhunA llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 144
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nikSepaNatyAgo duHzakaH, tarhi tannirAvaraNaM na nikSepanIyam, kenA'pi anyopakaraNAdinA tadAvaraNaM karttavyamitIyaM yatanA cAritrAticArAlpatApAdiketi / / yadyapi cAtra pUrvapakSasya nirAkaraNaM kRtameva, tathA'pi prakRtAcArastu utsargato'bhimata eva, na tatra kazcidapi vivAda iti / gopemegepeopropsogsapnagopeopedagogenesiggdagoggaeseagueriesdagogger (113) yasmindivase pAtrakaM lepayati, tasmindivase ghaTagrIvAdInAM pratyupekSaNaM kRtvA tatazca gRhNAti, yena liptaM pAtrakaM bahistasyAM grIvAyAM tasmindivase kriyate / nizAyAM tu channe tatpAtrakaM kuryAt AtmasamIpe, kRte ca kArye vyutsargaH karttavyasteSAM ghaTagrIvAdInAM tasminneva divase, yena parigrahakRto doSo na bhavet, anyasmindivase'nyAni bhaviSyanti / (o.ni.bhA. 211) hostly tod ipotostostostostostoodyotostostostostostostood tooldostostos __candra. parigrahadoSanivAraNAya ghaTagrIvAdInAmekamapi divasaM yAvat parigraho nAnumata iti prakRtapAThAd jJAyate / nanu tadAnIM ghaTAnAmeva prabhUtopayogAtpratidinaM ghaTagrIvAdi sulabhaM AsIt, tatazca tatparigraho nirarthaka eveti tatpariSThApanameva yuktam / parantu yAni vastUni tadAnImadhunA vA yasminkAle durlabhAni, tAni tu parigRhyamANAni na doSAyeti cet zAstroktayatanayA tathAkaraNe tu satyam, tadullaGghane tu doSo bhavedeva, apavAdazuddheH puSTakAraNAnvitayatanA'dhInatvAditi / ooooooooooooooooooooooooooooo siddhAnta rahasya binduH
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ sss mhaar ( 114) tatra bhikSApravezapramANapratipAdanAyAha - bhikSArthaM vArAdvayaM pravizati, ekamakAlasaMjJAyAH pAnakanimittam, dvitIyaM bhikSAcaryAkAle pravizatIti / jadi puNa taiyavAraM bhikkhAyariaM karei, tato khettaM camaDhijjai, uDDAho ya havar3a, jahA Natthi eesiM bhikkhahiMDaNe niyamo, tamhA doNNivArAu hiMDiyavvaM, eyaM ca puvvabhaNiyameva- puNo puNo pavisaNe saGkSayakulANi camaDhijjaMtitti / (o.ni.bhA. 213 ) Tesco ployp5555pSuppo55 707070707 haa candra. kAlasaMjJA nAma sUtrArthapauruSIkaraNAnantaraM bhikSATanaM kRtvA tatazca bhuktvA yaduccAravyutsRjanaM kriyate, sA / tadanyakAle tu prAtarAdau bhavantI sA akAlasaJjJA / tatazcAkAlasaMjJAyAM pAnakanimittaM tadanyakAle ca bhikSAnimittaM gRhasthagRhe pravizanti sAdhavaH, evaM utsargato vArAdvayaM bhikSArthapravezo 'nujJAta iti / tadadhikavArApraveze tu jinazAsanApabhrAjanAdidoSA prakRte uktAH spaSTA eveti / nanu prAtaruccAravyutsRjanArthaM pAnakanimittaM gRhapravezaH kimarthaH ? yataH rAtrau kSArayuktaM pAnakaM upAzraye rakSitameva, tatazca tenaiva nirvAho bhavati / tasmAtkevalaM bhikSArthapraveza eva nyAyya:, tadaiva pAnArthaM pAnakamapi grAhyam / tasmAdudvaritaM pAnakaM rAtrau kSArayuktaM kRtvA rakSyamiti pratidinameSa eva kramaH iti cet na, rAtrau kSArayuktasyApi pAnakasya rakSaNe parigrahadoSasambhavena zAstre nivAritatvAt / kiJca grISmakAle atIva tRSitaH kazcittadeva kSArayuktaM pAnakaM upAzraye rakSitaM pibediti SaSThavrata bhaGgo'pi sambhavet / tathA pAnakarakSaNArthaM tadAdhArabhUtaM kiJcid gRhasthabhAjanamapi parigrahItavyaM syAt, tatrApi aneke doSA iti utsargataH rAtrau pAnakaM kSArayuktamapi na parigrAhyamiti / ata evAdhunA'pi yogodvahane tAdRzajalasya paribhoga utsargataH niSidhyate / yaccAdhunA sarve eva rAtrau tAdRzaM pAnakaM gRhNanti, tat saMvignagItArthaparamparAyAtatvAt na duSTamiti sambhAvyate / tathA'pi tatra sUryodayaM yAvat yAvajjalaM gacche'vazyamupayujyate, tAvadeva jalaM grAhyam, na tu sUryodayAnantaramapi sakalasmindine tadupayogaH zreyAn / atra bahu vaktavyam, utsargApavAdapracuratvAdasya, tathA'pi vistarabhiyA nocyate / ssssss 070777770 146 7070 777070707070 siddhAnta rahasya binduH
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll Poesmpedesipopregipodergropodgsoosegosmpopropoggegoprdesosop (115) yadi saGghATakopetaH san bhikSATanaM na karoti, tata ekAkina ete doSAH strIkRtaH zvajanitaH pratyanIkajanitaH bhikSAvizuddhirekasya na bhavati, tathA vratopaghAto bhavati, tasmAtsadvitIyena gantavyam / (o.ni.413) dodkomikod koi to dikoi dod kodi doodlod dod ko bideojhysidootos dod ko skcy sidos bodidos candra. bhikSATanArthaM sAdhubhiH dvivargeNa gantavyam, sAdhvIbhizca jaghanyato'pi trIbhistrIbhirgantavyamiti utsargaH / tAdRzasaGghATakavyavasthAbhaGgena ekAkitayA bhikSATane kriyamANe bahavo doSAH / / ___ tathAhi - ekAkinaH strIkRtA doSA bhavanti, ekAkinaM dRSTvA sAdhu kadAcid gRhNIyAt / tathA ekAkinaM zunI upadravet, tatra yadi zunyAM upayogaM dadAti, tataH bhikSAdiSu anupayogAt bhikSA'zuddhiH syAt, atha bhikSAyAmupayogaM dadAti, tata AtmopaghAtadoSaH, / tathA dvau sAdhU bhikSAmaTantau pratyanIkasya duSpradhRSyatarau bhavataH, ekAkinaM punadRSTvA pradviSTaH pratyanIko hanti / ___ tathA ekAkI sAdhuH kvacitpATake bhikSArthaM praviSTaH, tadA samakameva gRhatrayAnnirgatA bhikSA gRhNatastasya bhikSAyA azuddhiH bhavati, abhyAhRtadoSo bhavatIti bhAvaH, yata iryApathikAM zodhayituM na zaknoti bhikSAnayitRNAM, atha tatraikAM bhikSAM gRhNAti, yasyAmupayogo dattaH, tata itarasya bhikSAdvayasyAgrahaNe te bhikSAdAtAraH pradveSaM gaccheyuH, yaduta 'asmAkamayaM paribhavaM karoti yena nAsmadIyaM gRhNAti' iti / agrahaNe ca parihANirbhavati bhikSAyA gacchasya vA / tathA triSu gRheSu yaugapadyAgatAM bhikSAM yadA gRhNAti, tadA prANivadhaH kRto bhavati, tatazca prathamavratabhaGgaH / tathA'sau ekAkI kauTalaM jyotiSa nimittaM vA prayuGkte, tatazcAnRtasya niyamenaiva sambhavaH, yatastatropaghAtakaramavazyamucyate / upaghAtajanakaM cAnRtaM, taduccAraNe dvitIyavratabhaGgaH / atha tatra gRhe ekAkI praviSTaH san vikSiptaM hiraNyAdi pazyati, tatazca tad gRhNAti ekAkino mohasambhavAt tataH stainyadoSaH, tataH tRtIyavratabhaGgaH / tathA vidhavA proSitabhartRkA niruddhA vA strI ekAkinaM sAdhuM praviSTaM dRSTvA gRhe dvAraM 9990020209090000000202090000000000000000000002900000000 siddhAnta rahasya binduH 147
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll DhakkayitvA gRhNIyAt, tatra yadyasau tAM striyamicchati, tataH saMyamabhraMzaH, atha necchati tata uDDAhaH, saiva strI lokasya kathayati yadutAyaM mAmabhibhavatIti / ___tathA ekAkI kadAcidaneSaNIyamapi gRhNIyAt, tatastasminnaneSaNIye gRhIte parigrahakRto doSa iti / tadevamaitAvaddoSabhayAtsAdhunA sasaGghATakenaiva bhikSATanAdi karttavyam / etadeva sarvaM yathAyogaM zramaNISvapi vAcyam / nanu yadyaikAkina etAvanto doSAH, kimarthaM tarhi jinakalpikAdInAmekAkitvamanujJAtamiti cet ? atizayajJAninAM teSAM doSAbhAvAt, na caikasya yanniSiddhaM, tatsarvasyApi niSiddhameva bhavati, adhikAribhedena anuSThAna bhedasya yuktatvAt / taduktaM aSTakaprakaraNe 'adhikArivazAcchAstre dharmasAdhanasaMsthitiH / vyAdhipratikriyAtulyA' ityAdi / yadi hi naivaM manyeta, tarhi sAdhUnAM jinapUjAsupAtradAnAdikaM niSiddhamiti kRtvA gRhasthAnAmapi tanniSiddhaM syAt / na kevalaM jinakalpikAdInAmevApi tu puSTAlambane sati anatizayinAmapi zramaNAnAM ekAkitvamanumatameva, tatra yathAsambhavaM doSaparihArayatanAkaraNe'pi yadyapi kecid doSA bhaveyuH, tathA'pi puSTAlambanasamanvitazAstrIyayatanAsattvena nAdhyAtmikadoSAH syuH, bAhyadoSAstu akiJcitkarA iti / sapgopgopsipelipelapeoprogginpedesigrogedeogopologgoecogndagopsiegoogle (116) tatrotsargataH sarvamupakaraNamAdAya bhikSAgaveSaNAM karoti, athAsau sarveNa gRhItena bhikSAmaTitumasamarthastataH AcArabhaNDakena samam, AcArabhaNDakaM-pAtrakaM paTalAni rajoharaNaM daNDakaH kalpadvayaM-aurNika kSaumikazca mAtrakaM ca, etad gRhItvAyAti / (o.ni.bhA.227) khMwwwuukhMwkhMwewewkhMphiinyeiphiuukhMkhMkh`455 khMkhMkhMnyMkhMkhMnyMkhMkh`ng candra. sarvaM spaSTam, navaramadhunA vyavahAre sa AcAro na dRzyate, tatkAraNAnAmadhunA'tyalpatvAditi / kAni punastAni kAraNAnIti cet paracakrabhayAdIni iti llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 148
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll gRhANeti / akasmAttAdRzabhaye samutpanne sati bhikSATanasthAnAdeva naMSTavyam, nopAzrayAgamanAdyavakAzaH, tatazca yadi sakalo'pyupadhibhikSATane gRhIto na bhavet, tarhi taM vinaiva palAyane kRte saMstArakAdyabhAvajanyA doSAH sambhaveyuriti sakalo'pyupadhibhikSATane'pi grAhya iti bhAvaH / irttttttaappiyittttumurrrrtt (117) evaM tasyaikAkino gatasya sataH strIgrahaNe sati-striyA gRhItaH san dharmakathAM karoti, yaduta narakagamanAya maithunasevetyevamAdikAM, atha kathite'pi dharme na muJcati, tato bhaNati yaduta vratAni gurusamIpe sthApayitvA''gacchAmIti etadabhidhAya nazyati, atha tathA'pi na labhyate gantuM tato ihaivApavarake vratamokSaNaM karomIti tatra ca pravizati, ullambanArthaM rajju ca gRhNAti, tatastena bhayena kadAcinmohopazamo bhavati, mohanaraso bhayena hIyate, athaivamapi na muJcati, tato mriyata eveti / (o.ni. 422) toskolibodilydidodoikoditorikoditodod boltod bol bodio daodlodilodiyodios kodios. candra. bhikSATane stryupadrave sati saMyamAdirakSaNAya kriyamANA yatanA'tra pratipAditA, sA ca sugamaiva / nanu atra "gurusamIpe sthApayitvA''gacchAmi" ityAdibhaNane mRSAvAdaH, vratasthApanasya punarAgamanasya cAkaraNAt iti cet / ___ svarUpahiMsAvat svarUpamRSAvAdo'pi na dRSTa iti kiM na jAnAsi, yathA hi susAdhUnAmAdhAkarmAdau zrAvakANAM ca jinapUjanAdau svarUpato hiMsAyAmapi na vastuto hiMsakatvam, evameva pramattayogAbhAve kevalaM brahmavratAdirakSaNAbhiprAyeNa mRSAvAdaH svarUpata eva mRSA, nAnubandhata iti na sAdhUnAM tayA mRSAvAdaviramaNavratabhaGgApattiriti / nanu tathA'pi AtmahiMsA jinazAsane pratiSiddhA, durantabhavakAraNatvAt, tatkathamatra sA'nujJApyata iti cet ArtadhyAnAdipAravazyAtkriyamANA sA tathAtvAtpratiSiddhA, mahAvratarAjasya brahmacaryasya saMrakSaNAbhiprAyeNa kriyamANA''tmahiMsA tu anumataiveti / PO900000999900000000000000000000029999000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 149
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanu tathA'pi AtmahiMsAkaraNe tu paraloke'viratiprAptidhUvaiva, tadakaraNena maithunasevane tu yadyapi tadAnIM rAgabhAvena cAritrapariNAmabhaGge'pi pazcAtpazcAttApAdinA punaH sa saMyojayiSyata iti cirakAlaM cAritrapAlanaM, tajjanyA nirjarA, tathAvidhapariNatisambhave tu mokSo'pi bhavediti sa eva panthAH praguNaH, na AtmaghAtAdirUpa iti cet / na, tathAsvAbhAvyAnmaithunasaMjJAyA balavattaratvena sakRdapi tatsevane pazcAtprAyazcittakaraNe'pi punaH punaH tadabhilASa ujjRmbhate, tatazca punaH punaH tatsevanasambhAvanA'pi duvariti bhavati sarvathA cAritrapariNAmaghAtaH, kadAcicchAsanApabhrAjanAyAM tu satyAM bodhidurlabhatAdikamapi na duHzakamiti mahAhAnisambhavadarzanAdeva ciraM cAritrapariNAmarakSaNAbhiprAyeNA'pi maithunasevanaM nAnujJAtamiti / nanu maithunasaMjJA balavattarA, na tvAhArAdisaMjJeti atra ko niyAmakaH, pratyuta kavalAhArasya dvIndriyAdArabhya pravartamAnatvAt maithunasya ca spaSTatayA paJcendriyeSveva pravartamAnatvAt AhArasaMjJaiva adhikakAlavyApitvAd balavattareti sambhAvyata iti cet, na, zobhano'pyAhAro rAgaM vinA'pi bhoktuM zakyate, maithunantu kurupayA hastapAdakarNanAsikAdirahitayA'pi striyA kriyamANaM rAgaM vinA naiva bhavatIti anenaiva maithunasaMjJAyA balavattaratvamanumIyate / / progyapregnapre eggagedagoggagraapaagopgapgedagogpeppeoppoprogripgapgogging (118) 'jassa ya jogaM' ityevaM akRtvA = abhaNitvA nirgataH san evaM na labhate = na bhavatyAbhAvyaM sacittaM = pravrajyArthamupasthitaM gRhastham, nApyacittaM vastrapAtrakAdi, atha yasya yoga ityevamakRtvA gRhNAti tataH stainyaM bhavati, tasmAtkuru yasya yoga ityevam / (o.ni. 429) thority of doi koi dodibod kodihooddodkoskodi koi toideos ko sdkodide of deodhodi ko devideoday candra. eSa vidhiradhunA prAtaH 'upayoga karUM' ityAdyAdezaiH kriyate, tatkAle tu madhyAhne bhikSATanArthaM gamanakAla eva kriyamANaH sa vidhirAsIt / tadAnIM te gRhItopakaraNAH prAvRttakalpA eva enaM vidhi akurvan / ata evAdhunA prAtaH tadvidhikaraNakAle skandhe ekaH kalpaH kriyate, tacca prAcInakriyA-sApekSatApratipAdakamiti / llllllllllllllllllllllllllll 150 siddhAnta rahasya binduH
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll polpeoppproprogcoproacopadegoppopgopgupgopalippopropgopgopsion (119) ApucchaNA nAma saMdisaha uvaogaM karemitti, bitiyA .. paDipucchaNA-kaha gilAmitti, guru bhaNai - tahatti / yathA pUrvasAdhavo gRhNantItyarthaH / (o.ni. 430) allee veerool meel kkum meel kaal kttum atil meel kaal vikrm kaal meel meel pttum candra. nanu adhunA "jaha gahiaM puvvasUrihiM" ityevaM guruNocyate / prakRtapAThe tu "yathA pUrvasAdhavo gRhNanti" iti guruvacanaM pradarzitamasti, tatazca "jaha gahiaM puvvasAhuhiM" ityeva vaktuM yuktamiti cet ___ satyaM, tathA'pi yadi kutracidgacche vibhinnA sAmAcArI dRzyate, tarhi sA'pi apekSAto na duSTeti / ____nanu kathaM na duSTA ? sUrINAM bhikSATanaM pratiSiddhameveti sUribhiH bhikSA gRhItaiva neti "jaha gahiaM puvvasUrihiM" iti vacanameva vyAhanyata iti cet na, "yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM svAminyevopacaryate" iti nyAyAt sAdhubhiH gRhItaM sAdhusvAmini sUrau upacaryate iti sUribhirgahItaM taditi vacane'pi na kSatiriti / etattu tadgacchIyasAmAcArImithyAtvaparihArAyoktamiti bodhyam, asmAkantu "jaha gahiaM puvvasAhuhiM" iti pAThe zraddhAnaM / / uppittippiccittttill. (120) yadi hi te samanojJAH - ekasAmAcArIpratibaddhAstatasteSAM madhye pravizati, anye-amanojJA bhavanti yadi, tato bAhyata upakaraNaM sthApayitvA pravizya kRtikarma dvAdazAvartavandanaM dadAti, atha te saMvignapAkSikA avasannA bhavanti, tato bahirvyavasthita eva vandanaM kRtvA'bAdhAM pRcchati, atha te avasannAH khaggUDaprAyAstato bahirevopakaraNaM sthApayitvA punazca / ___pravizya teSAmucchobhavandanaM karoti / (o.ni. 434) booidoscoploadvocoolondoplyaldositopilvaaraayaidoodwaloodvedosdodownloads 000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 151
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ nhnhphp9999999h9999999h9999 04707 candra. grAmAntaraM bhikSArthaM gatasya sAdhoH 'yadi tatra sAdhavaH santi', tarhi ko vidhirityatra pratipAditam, tacca sugamam / atra hi asAmbhogikAnprati dvAdazAvartavandanaM karttavyatayA pratipAditamasti / etacca prAgevoktaM asmAbhiratra tu smaraNArthaM punarupAttamiti bodhyam / atra sAmbhogikAnasAmbhogikAMzca prati dvAdazAvartavandanam, saMvignapAkSikazithilAnprati vandanam, khaggUDazithilAnprati ucchobhavandanaM karttavyaM iti vivekaH / nanu sAmbhogikAsAmbhogikAn prati dvAdazAvartavandanaM tAvad yuktameva, teSAM saMvignatvAt / ye tu saMvignapAkSikAH zithilAH, tAnprati yad vandanaM tat kiMsvarUpaM ? kiM dvAdazAvartavandanamuta 'mastakena vandAmi' iti vacanarUpaM vandanamuta ucchobhavandanaM ? na tAvatprathamam, asaMvignAnprati tasyAnucitatvAt / na ca dvitIyaM yato hi saMvignapAkSikAH khaggUDazithilasakAzAdabhyadhikAH, tatazca yadi khaggUDazithilAnprati ucchobhavandanaM karttavyaM pratipAditam, tarhi saMvignapAkSikAnprati tu tadadhikavandanasyaiva karttavyatvaM bhavet, 'mastakena vandAmi' iti vacanAtmakavandanaM ca ucchobhavandanAd laghIya:, iti na tat tAnprati karttavyaM bhavediti / na ca tRtIyam, tasyAtrAnuktatvAt, khaggUDazithilAnpratyeva tasyoktatvAditi vandanatrayasyApyatra asambhavAt saMvignapAkSikAnprati kiMsvarUpaM vandanaM karttavyamiti prazno'vaziSyata eveti cet ucyate, 'mastakena vandAmi' iti dvitIyavandanaM tAnpratyucitamiti sambhAvayAmaH / nanu khaggUDazithilApekSayA'dhikAnAM teSAM tadapekSayA hInaM vandanaM kathaM karttavyatayocitaM bhavediti cet satyam, yadyapi asaMvignatvAt saMvignapAkSikA khaggUDazithilAzca dvaye'pyavandanIyA eva, tathA'pi grAmAntaraM gatasya sAdhoH vyavahAraucityamapekSya tAnprati kiJcitkarttavyaM bhavediti saMvignapAkSikAnprati vyavahAramAtrArthaM 'mastakena vandAmi' iti vandanaM kriyate / khaggUDazithilAzca saMvignAnprati snehavirahitAH tAvatA vandanena kadAcitkopaM gaccheyuH, tatazcAniSTamapi kiJcitkartuM prayateyuriti tannivAraNArthaM ucchobhavandanaM kriyate / saMvignapAkSikAstu saMvignasnehaparatvAt vandanAbhAve'pi paritoSamevApnuyuriti na tAnprati ucchobhavandanAvazyakatA / itthaM ca gauravalAghavAdikaM samprekSya saMvignapAkSikAnprati khaggUDazithilApekSayA hInamapi vandanaM nAnucitamiti sambhAvyate, tattvamatratyaM bahuzrutagItArthAdhInamiti saMGkSepaH / 70.70777777 152 ssssssssssss siddhAnta rahasya binduH
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77707 sssssssssess ( 121 ) sthApanAkulAni tathA mlecchagRhaM tathA aciyattagRhaM tathA chimpakAdigRhaM sUtakopetagRhaM vA, eteSu na praveSTavyam, iyaM gaNadharasthitistatazcaitAM maryAdAM pravezenAtikrAman virAdhayati darzanAdi / Aha pratikuSTakuleSu pravizato na kazcit SaDjIvavadho bhavati, kimarthaM parihAra iti ? ucyate / chakkAyadayAvanto'vi saMjao dullahaM kuNai bohiM / AhAre nIhAre durguchie piMDagahaNe ya / sugamA, navaraM AhAranIhArau yadyaguptaH sankaroti jugupsiteSu chimpakAdiSu yadi piNDagrahaNaM karoti tato durlabhAM bodhiM karotIti / nanu ca ye iha jugupsitAste caivAnyatrAjugupsitAstataH kathaM pariharaNaM karttavyaM ? ucyate / ye yasminviSayAdau jugupsitAH pravrajyAmaGgIkRtya vasatimaGgIkRtya bhaktaM pAnaM cAGgIkRtya, te tatra varjanIyAH / (o.ni. 443 ) pngnaubhaagii5555 ppsspp popuppyp candra. tathA ca jugupsitakulAni pravacanApabhrAjanAnimittatvenaiva varjanIyAni, na tu svarUpata eva / ata eva " yasminviSaye tAni jugupsitAni, tasminviSaye tAni varjanIyAni" ityarthApattyA jJAyate yaduta anyatra jugupsitAnyapi tAni yadi amukaviSaye'jugupsitAni, tarhi tatra te na varjanIyAnIti yathA pravacanavirAdhanA na bhavet, tathA pravartitavyam / na tvanyataratrA'pi ekAntamatinA bhAvyamiti / phww siddhAnta rahasya binduH (I) OMTa 70707 153
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll repregpoooooooooooppopodpregnenopropooooopropropguagegopgopsig (122) sarvathA yena kenacit doSeNa = nimittena yasya sambandhinA ayazaH = azlAghA AyAsaH = pIDA pravacane bhavati, agrahaNaM vA vipariNAmo vA zrAvakasya zaikSakasya vA, tanna karttavyam, tathA'pratyayo vA zAsane yena bhavati yadutaite'nyathA vadanti anyathA kurvanti evaMvidho'pratyayo yena bhavati tanna karttavyam / tathA jugupsA ca yenotpadyate yaduta varAkakA ete dayAmanaskAstadevaMvidhaM na kiJcitkAryam / yastu punarevaM karoti tasyedamuktaM bhagavatA / pravacanamanapekSamANasya tasya niddhandhasasya = niHzUkasya lubdhasya bahumohasya bhagavatA saMsAro'nanta ukta iti / tathA na kevalam bahumohasyaitadbhavati, yo'pyanyastasyApyevaM kurvato'nanta eva saMsAraH, etadevAha jo jaha va taha va laddhaM giNhai AhArauvahimAiyaM / samaNaguNamukkajogI saMsArapavaDDhao bhnnio| sugamA / evaM tAvajjJAnavatAmapi doSaH, ye tu punarAcAryeNa muNDitamAtrA agItArthA eva muktAste sutarAmajJAnAdeva eSaNAdi na kurvanti, etadevAha esaNamaNesaNaM vA kaha te nAhiti jiNavaramayaM vA / " kuriNamiva poyAlA je mukkA pavvaImettA sugamA / navaraM kuriNami = mahati araNye poyAlA = mRgAdipotalakAste iha yUthapatinA muktAH santo vinazyanti evaM te'pIti / evaM tAvadAcAryadoSeNaivaMvidhA bhavanti / (o.ni. 445-448) candra. spaSTameva sarvaM, atigabhIracetasA vibhAvanIyaM ceti / nanu atra "ye punarAcAryeNa muNDitamAtrA..." ityAdi ante ca "evaM llllllllllllllllllllllllllll 154 siddhAnta rahasya binduH
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tAvadAcAryadoSeNaivaMvidhA bhavanti" iti uktam / tatrAgItArthaziSyANAM pRthagmocanaM guroreva doSaH, ziSyAstu guruparatantratvAt tathAkaraNe'pi na doSabhAjo bhavanti / nahi ziSyANAmAzayo duSTaH, kintu "yadevAjJApayed guruH, tadeva mayA karttavyam" iti gurupAratantryabhAvAcchubhAdeva te tathA pravartanta iti ko doSasteSAmiti cet / __na, agItArthasyAsaMvignasya vA gurutayA svIkaraNameva teSAM ziSyANAM doSaH, na cAjJAnabhRtAM teSAM tAdRzagurusvIkAre na manaHkliSTatA'stIti na teSAM doSa iti vAcyam ajJAnasyApi doSatvAnapAyAt / kiJcAnAsannasiddhikAnAmeva prAya etAdRzagurusaMyogo bhavatIti teSAM bhavitavyatA'pi atra doSavatI bhavantI kena niSedhyA ? kiJca yathA kuvaidyaparatantro rogI tadvacanAnusAreNa pravartamAno niyamAd antamavApnoti, tatra 'ayaM kuvaidyo'sti' iti samyagjJAnaM bhavatu mA vA / evaM kuguruparatantraH ziSyastadvacanAnusAreNa pravartamAno niyamAd vinazyati, tatra "ayaM kugururasti" iti samyagjJAnaM bhavatu mA vA / ata eva saMvignagItArthagurugaveSaNArthaM saptazatAni yojanAni dvAdazavarSaparyantaM paryaTanamanujJAtam / ata eva ca "agurau gurutAmatirmithyAtvam" ityuktam / tathA ca yogazAstravacanaM "adeve devatAbuddhiH, gurudhIragurau ca yA / adharme dharmabuddhizca mithyAtvam" iti / / tasmAd yadyapi prakRte guroreva sa doSaH, yaduta sa ziSyAnagItArthAneva kevalAn vimuJcati, tathApi tAdRzagurupAratantryadoSeNa ziSyANAM vinAzo dhruvaH, na teSAM "vayaM tu gurupadezena pravartAmahe, iti nAsmAkaM doSaH" iti abhiprAyamAtreNa doSamuktiriti hitArthinA sadguroreva pAratantrye dRDhaM yatanIyam / sadguruzcAdhunA jaghanyato'pi nizIthacUrNivijJAtA mUlaguNapAlakazceti, tadadhikajJAnAbhAve'pi uttaraguNazaithilye'pi ca sati paJcamArakAdikamapekSya tasya sugurutvapratipAdanAt / vyaktaM caitatpaJcAzake iti / nanu aGgAramardakaziSyAH kuguruparatantrA api na vinaSTAH, pratyuta kugurupAratantryakAle'pi cAritrapariNAmavRddhibhAja Asanniti na kugurupAratantryaM vinAzakamiti cet / ___na, nipuNatayA kugurusadgurulakSaNaparIkSaNe'pi kuguroH tathAvidhakapaTAd yadi kugurulakSaNAni na jJAyante, sugurulakSaNAni ca spaSTaM dRzyante, tadA kugurau api sugurutvaprajJAmAzritya pAratantryaM na doSakAri, pramAdAbhAvAt / yadA tu tAdRzalakSaNAjJAnAdeva tajjJAne'pi vA pramAdAtisnehAdidoSapAravazyAdeva kugurau api sugurutAmatiH kriyate, tadA bhavatyeva doSaH, ajJAnAdidoSasadbhAvAditi / ata eva aGgAramardakaziSyaiH kugurulakSaNaparijJAnAnantaraM tasya tyAga eva kRta iti na vismaraNIyam / GOOGL020969000000000000000000000002889000000000209960000000 siddhAnta rahasya binduH 155
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll PREReseekerelesponslesheeleragenergrogreeroesdecodsigness (123) atra prAptAyAM bhikSAyAM dAvyAM vatsakena dRSTAnto veditavyaH / jahA egassa vANiyassa vacchao, taddivasaM tassa saMkhaDI, na koi tassa bhattapANiyaM dei, majjhAhe vacchaeNa raDiyaM, suNhAe se alaMkiyavibhUsiyAe diNNaM bhattapANaM / jahA tassa vacchassa cArIe diTThI ___Na mahilAe, evaM sAhuNAvi kAyavvaM / (o.ni.478) Stories kI samaya se drikoditositories tod boolitoolitorikodidos candra. vatsako hi prathamata eva manuSyastriyAM nIrAgo bhavati, tatrApi atIvabubhukSAyAM tu sutarAM tAM prati dRSTidAne'pi udAsIno bhavati / evameva munirapi vibhUSitAyAmapi striyAM prathamata eva virAgo bhavati, bubhukSAdazAyAM tu sutarAM tatheti sa bhaktAdiSvevopayogaM karoti, na strIrUpAdiSviti bhAvaH / Searancareer progregreedoeparaguardarogeogroggegrograagaasagrograpy (124) taruNyAH striyaH unnatasaptamaikabhAge pramlAne = zuSke sati uSNakAle gRhyate bhikSA, yataH soSNatayA kAlasya coSNatayA yAvatA kAlena asau unnatapradezaH zoSamupagatastAvatA kAlenetare nimnapradezAH sArdrA api acittAH saMjAtAH, ataH kalpate bhikSAgrahaNam / hemantakAle tasyA eva taruNyA dvayoH saptamabhAgayoH zuSkayoH satobhikSAgrahaNaM bhavediti / tasyA eva taruNyA varSAkAle triSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu bhikSAgrahaNaM bhavati / (o.ni. 492) Joideohdodidownlodedosdomosldomindiyndicoolipiysibooky says toolkysi kositors. candra. iyamatra bhAvanA - stryAdihaste nimnamunnatamanimnonnataM cetyevaMprakAreNa trayo vibhAgA bhavanti / tatra aGgulipavarekhA nimnabhAgaH, aGguliparvANi unnatabhAgaH, karatalaM llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ' tatra aa| sthApanA 1 animnonnatabhAga iti / ayaM ca stryAdihastaH saptabhAgaH vikalpyate / sthApanA . sacittajalAdrIbhUte'pi tasmin 'kasminkAle kadA bhikSA gRhyate' ityAdipratipAdanaparaM prakRtavacanaM prAyaH sugamam / navaraM abudhajanabodhAya spaSTamucyate / taruNastriyAH unnatasaptamaikabhAge zuSke sati grISme bhikSA gRhyate taruNastriyAH dvayoH saptabhAgayoH zuSkayoH satyoH hemante bhikSA gRhyate taruNastriyAH triSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu varSAyAM bhikSA gRhyate madhyamastriyAH dvayoH saptabhAgayoH zuSkayoH satyoH grISme bhikSA gRhyate madhyamastriyAH triSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu hemante bhikSA gRhyte| madhyamastriyAH caturyu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu varSAyAM bhikSA gRhyate sthavirastriyAH triSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu grISme bhikSA gRhyate sthavirastriyAH caturSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu hemante bhikSA gRhyate sthavirastriyAH paJcasu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu varSAyAM bhikSA gRhyate / evaM tAvat trividhAM striyamAzrityoktam / evameva puruSamapi trividhamAzritya vaktavyam / navaraM tatra taruNapuruSe bhAgadvayAdArabhya bhAgacatuSkaM yAvat, madhyamapuruSe bhAgatrayAdArabhya bhAgapaJcakaM yAvat sthavirapuruSe ca bhAgacatuSkAdArabhya bhAgaSaTkaM yAvat vaktavyam / evameva napuMsake'pi trividhe vaktavyam / navaraM tatra taruNanapuMsake bhAgatrayAdArabhya bhAgapaJcakaM yAvat, madhyamanapuMsake bhAgacatuSkAdArabhya bhAgaSaTkaM yAvat sthaviranapuMsake ca bhAgapaJcakAdArabhya bhAgasaptamaM yAvat vaktavyam / atra prakRtavibhAgakAraNaM tu idam / / strIzarIraM soSma bhavati, puruSazarIraM na soSma na zItamapi tu madhyamama, napuMsakazarIraM tu zItam / yathAyathA zarIrasyoSNatvamadhikaM, tathA tathA tallagnasya sacittajalasyAcittatvaM zIghrameva bhavatIti nyAyo'pi upayujyate / evameva grISmakAlaH soSmakAlaH, hemantakAlaH madhyamaH, varSAkAlazca zItakAla iti yathAyogyaM vibhAvanIyam / nanvevaM sAmAnyazarIre saMlagnamapi udakamalpakAlenaivAcittIbhavati, tarhi zarIrAdadhikoSNe jale kadAcitsacittajalaM nipatet, tadapi kiM na bhavati acittaM ? itthaM ca varSAkAle kadAciduSNajale varSAbindavo nipateyuH, tathA'pi svalpakAlenaiva teSAmacittIbhavanAt na tatsakalaM jalaM pariSThApanIyamapi tu svalpakAlAnantaraM upayojyamiti cet GROOGX2090890050000000000000000000026826290000000020201290000000 siddhAnta rahasya binduH 157
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll na, yadyapi bhavaduktarItyA prakRtapAThAnusAreNa ca uSNodakapatitaM sacittaM jalaM acittaM bhavatIti sambhavati / tathA'pi anavasthAdibhayAttadvyavahAro na kriyate prAyazaH, .. kathamanavastheti cet ittham / hastagataM jalaM tu niyataparimANamalpaparimANaM ca, na hi unnatabhAge zuSke sati nimnabhAgagatajalaM kadAcidalpaM kadAcidadhikamiti anaiyatyaM tatra sambhavati / na vA tatra bahuparimANaM sambhavati / tatazca tatra na doSaH anavasthAdikaH / uSNajale patitaM tu sacittajalaM kadAcidalpatamaM kadAcidalpataraM kadAcidalpaM kadAcid bahu kadAcid bahutaraM kadAcicca bahutamamityanekavidhaM sambhavati / tatazcAlpatamajalasyoSNodake acittatvasambhave'pi alpatarAdInAM tadasambhavo'pi sambhavati / parantu yadi alpatame acittatvavyavahAraH prArabheta, tahi parimANAjJAnAdi-vazato'lpatarAdiSvapi kramazaH sa vyavahAro bhavanvArayituM duHzakaH saJjAyeta / kiJca udakauSNyamapi naikavidhamiti auSNyabhedAnusAreNAcittIbhavanakAlabhedo'pi sutarAM bhavedeva / etacca sarvaM vyavahAre samavatArayituM duHzakaM, pramAdaniSThuratAdidoSajanakaM ceti utsargato'dhunA uSNajale patitaM sacittajalaM na acittIbhUtaM vyavahIyamANaM dRzyate / apavAdatastu saMvignagItArthAH tattadavasthAdyaucityena nirNayaM kurvantyeveti na tatra vivAdaH / soproprogrogropsopropropropsopropropdoprogeoprologropropsopsopropoopsog (125) bharaheravayavidehe pannarasavi kammabhUmigA sAhU / ekkaMmi hIliyamI savve te hIliyA hu~ti / bharaheravayavidehe pannarasavi kammabhUmigA sAhU / ekkaMmi pUiyaMmi savve te pUiyA huMti / - aha ko puNAi niyamo ekkaMmi vamANiyaMmi te savve / hoMti avamanniyA pUie ya saMpUiyA savve / nANaM va daMsaNaM vA tavo ya taha saMjamo ya sAhuguNA / ___ekke savvesu vi hIliesu te hIliyA hoti / emeva puiyaMmi vi ekkaMmi vi pUiyA jaiguNA u / llllllllllllllllllllllllllll 158 siddhAnta rahasya binduH
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssssssss -- thovaM bahunivesaM ii naccA pUyae maimaM // atrAha paraH , atha kaH punarayaM niyama: ? yadekasminnavamAnite sati sarva evApamAnitA bhavanti tathaikasmin pUjite sarva eva saMpUjitA bhavanti, na caikasminsaMpUjite sarve saMpUjitA bhavanti, na hi yajJadatte bhukte devadatto bhukto bhavatIti / AcArya Aha - jJAnaM darzanaM ca tapastathA saMyamazca ete sAdhuguNA vartante, ete ca guNA yathaikasminsAdhau vyavasthitAH, evaM sarveSvapi, ekarUpatvAtteSAM, yatazcaivamata ekasminsAdhau hIlite apamAnite sarveSu vA sAdhuSu hIliteSu te = jJAnAdayo guNA: hIlitAH apamAnitA bhavanti / evamekasminpUjite pUjitA yatiguNAH sarve bhavanti, yasmAdevaM tasmAtstokametadbhaktapAnAdi bahunivesaM = bahvAyamityarthaH, nirjarAheturiti, tasmAdevaM jJAtvA pUjayetsAdhUnmatimAniti / (o.ni. 527 - 28-29-30-31) 77707707077077070707070707070707 = jiijii jii(yeSZSSSSSSSS (visaalbhaa candra. tathA ca suvihitAnAM hIlanA kadApi na karttavyA, kintu bhaktapAnAdibhisteSAM yathAzakti vaiyAvRttyaM kAryamityupadezaH / 10101020100270970 siddhAnta rahasya binduH nanu evaM sati suvihitahIlanAkartRRNAM sarveSAM pratyekahIlanAyAmutkRSTasthitirasAdibandha eva syAt, yato hi suvihitAstrikAlApekSayA'nantAH, tatazcaikasyApi sAdhoH hIlanA'rthApattyA'nantaguNA saJjAtA, tatazcaikasAdhuhIlanAjanyakarmabandhApekSyA'nantaguNa eva karmabandhaH syAt, sa ca sarvotkRSTasthityAdirUpa eveti pratyekahIlanAyAmekarUpa eva bandho bhavet, na ca tAratamyena / parantu etattu aniSTameva, mithyAdRgAdInAM karmabandhatAratamyasyAvazyambhAvAt, suvihitahIlanAyAzca SaSThaguNasthAnaM yAvadaticArAdirUpatayA sambhavAditi mithyAdRgAdiSaSThaguNasthAnAntAnAM sarveSAM suvihitahIlanAyAmapi karmabandhatAratamyAvazyambhAvAt "ekasminhIlite sarve hIlitA bhavanti" ityAdi yaduktam, tatsarvaM na ghaTeteti cet 707070707 159
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll na, AdhAkarmabhakSiNo'nantasaMsAritvakathanavat sambhAvanAmAtropadarzanaparatvAdasya vacanasya / sAdhuhIlanAyAM hi kRtAyAM kvacit pariNAmatIvratayA sAdhutattvaM pratyAzAtanabhAvodayena sarvasAdhuhIlanAjanyakarmabandhaH sambhavati / tathA ca samyakatvamAlinyam / vastutastu nayApekSikamidaM vacanam / tathA hi "ekasmina hIlite pUjite vA sarve hIlitA pUjitA vA bhavanti" ityetad vacanaM vyavahAranayApekSayA, karmabandhastu nizcayanayApekSayA, nizcayazca bhAvagrAhIti jIvAdhyavasAyapekSayeti / __ayaM bhAvaH yathA hi kenacid rASTradhvaje hIlite sati 'sakalasyApi rASTrasya hIlanA tena kRtA' iti vyavahIyate, evamatra ekasminsAdhau hIlite sakalasAdhuhIlanA vyavahIyate iti prakRtavacanaM vyavahAranayApekSameva / yadA tu tajjanyakarmabandhavicAraNA kriyate, tadA hIlanAkarturbhAva evApekSitavyaH, tattIvratAyAM karmabandhAdhikyAt, tanmandatAyAntu karmabandhAlpatvAt / tathA ca mithyAdRgAdInAM sAdhuhIlanAyAM azubhapariNAmasya tIvratvAt adhiko bandhaH, sarvaviratAdInAM tu pramAdAdirUpAzubhapariNAmasya mandatvAt alpo bandha iti na kazcid virodhaH / Flageggiestasopshayogshesnasaashasoggagedagogsaggioreoggaggagedagopsig (126) vaiyAvaccaM niyayaM kareha uttamaguNe dharaMtANaM / savvaM kila paDivAi, veyAvaccaM apaDivAi / paDibhaggassa mayassa va nAsai caraNaM suyaM aguNaNAe / na hu veyAvaccaciya suhodayaM nAsae kammaM // lAbheNa jojayaMto jaiNo lAbhaMtarAiyaM haNai / kuNamANo ya samAhiM savvasamAhiM lahai sAhU // vaiyAvRtyaM niyataM - satataM kuruta, keSAm ? uttamaguNAn dhArayatAM sAdhUnAM kuruta / zeSaM sugamam / kiJca-pratibhagnasya unniSkrAntasya mRtsya vA nazyati caraNaM, zrutamaguNanayA, na tu vaiyAvRtyacitaM - baddhaM zubhodayaM nazyati karma / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 160
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll kiJca lAbhena-prAptyA ghRtAdeH 'yojayan' ghRtAdilAbhena yojayan kAn ? yatIn lAbhAntarAyaM karma hanti / tathA pAdaprakSAlanAdinA kurvansamAdhi sarvasamAdhi - manasaH svasthatAM vAco mAdhuryAdikaM kAyasya nirupadravatAM, evaM kurvastrirUpamapi sarvasamAdhiM labhate / bharaho bAhubalIvi ya dasArakulanaMdaNo ya vasudevo / vecAvaccAharaNA tamhA paDitappaha jaINaM / sugamA / navaraM paDitappaha - vaiyAvRtyaM kuruta / kiJca-bhavedvA na vA lAbhaH ? keSAM prAsukAnAmA-hAropadhyAdInAM tathA'pi tasya vaiyAvRtyArthamabhyudyatasya sAdhovizuddhapariNAmasya lAbha eva nirjarAyAH, avazyaM alAbhe'pi sati nirjarA bhavati, yasmAdevaM tasmAtkarttavyaM vaiyAvRtyam / veyAvacce abbhuTThiyasya saddhAe kAukAmassa / lAbho ceva tavassissa hoi adINamaNasassa / sugamA / navaraM vaiyAvRtye abhyutthitasya - udyatasya zraddhayA kartukAmasya lAbha eva / (o.ni.533-538) tiruk reem room meel tiruppoom irum aruvi pool irum tinnnm tinnnm tinnnm tinnnm tiruvikkum irum meel arrm tirum innnm irkkm candra. vaiyAvRtyalAbhavarNanaparo'yaM sakalo'pi granthaH sugamaH / atra ca yA niyuktigAthAH vRttau 'sugamA' padena sUcitAH tAH asmAbhiratra spaSTameva gRhItAH, yenArthAvabodhaH sugamaH syAt / yadyapyevaM suvihitamAtrasya vaiyAvRtye mahAnlAbhaH, tathA'pi bAlavRddhaglAnatapasvIprAghurNakAnAM vaiyAvRtye tu atizAyI lAbhaH, teSAM vizeSeNa vaiyAvRtyAhatvAt / idamapi vyavahAramatena, nizcayatastu pAtram yad vA tadvA'stu, nirjarAdi phalaM tu vaiyAvRtyakarAdhyavasAyApekSayaiva, ata evAbhavyAdivaiyAvRtyakaraNe tathAvidhabhAvotkarSe kevalajJAnAvAptiH sughaTeti sUkSmamIkSaNIyam / taduktaM aSTakaprakaraNe "sa vizuddhaH phalapradaH" iti / tatra sa 'AzayaH' iti bhAvaH / ossaissssssssssssoooossaivaioossssssailu ssaijai siddhAnta rahasya binduH 161
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll nanu 'vaiyAvRtyamapratipAti' ityatroktam / paraMtu "je AsavA te parisavA, je parisavA te AsavA" ityAcArAGgavacanAt vaiyAvRtyamapi keSAJcidanantasaMsArakAraNaM sambhavati, tatazca tatra tasyApratipAtitvaM kathaM ? yuktaJcaitat tIvrabhavAbhiSvaGgAdhyavasAye-nAbhavyA durbhavyAzca vaiyAvRtyaM kurvanto labhyanta eva, na ca teSAM tadapratipAti / kiJcApratipAtitvaM iti ko'rthaH ? sAkSAtparamparayA vA'vazyaM mokSasampAdakatvamiti cet tarhi abhavyeSu vaiyAvRtyapareSu avyAptiH, tavaiyAvRtye prakRtApratipAtitvAbhAvAt / sadgatijanakatvaM cet tahi tadapi na nirdoSam, na hi vaiyAvRtyakarA avazyaM sadgatigAmukA eveti niyamaH / veyAvRtyajanyazubhakarmaNo'naiSphalyaM cet tattu nikAcitasyaiva sambhavi, anikAcitasya tu vaiyAvRtyajanyazubhakarmaNo naiSphalyamapi sambhavedeva / kiJca tapaHprabhRtijanyazubhakarmaNo'pi anayA rItyA'naiSphalyaM bhavatyeveti ko vizeSaH vaiyAvRtye, yena tasyApratipAtitvamitareSAM ca sarveSAmanuSThAnAnAM pratipAtitvamuddhoSyata iti jJAtumIhe iti cet ____ satyam, tathApi bAhulyApekSayaitaduktamiti na doSaH, yadyapi vaiyAvRtyasyApi pratipAto'nyeSAmapi ca guNAnAmapratipAtaH sambhavatyeva, tathA'pi vaiyAvRtye namratA, upAlambhAdisahiSNutA, pramAdAnupayogAdinA lezato'pi kSatau satyAM avarNavAdaH, svazarIranirapekSatA paropakArazcetyevaM guNA yathA sambhavanti, na tathA'nyeSu anuSThAneSu iti vaiyAvRttyaM prAyo'pratipAti ityuktam / na tu sarvathA tadapratipAtitvameveti niyamaH / kiJca 'yasya vivAhaH, tasya gItayo gAyante, nAnyeSAM' iti nyAyAdatra vaiyAvRtyaM prakRtamiti tasya guNA gAyante, na caitAvanmAtreNAnyeSAM guNAnAmapakarSa iti yathAnayametatsaMyojyam / tathA ca dazakAlikavRttau zrImaddharibhadrasUribhiH "bharaheNavi puvvabhave veyAvaccaM kayaM suvihiyANaM / so tassa phalavivAgeNa AsI bharahAhivo rAyA / bhuMjittu bharahavAsaM sAmaNNamaNuttaraM aNucarittA aTThavihakammamukko bharahanariMdo gao siddhi / " ityuktvA tatraiva kiyadantare "vaiyAvRtyAdiSvapi deze naivopasaMhAraH, guNAntararahitasya bharatAdenizcayena tadakaraNAditi bhAvanIyamiti" iti pratipAditam / llllllllllllllllllllllllllll 162 siddhAnta rahasya binduH
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7077777770 ssssssss mnaam (127) zikSakA api sAgArikatvAtpRthag bhojyante ( o. ni. 549 ) dodcoooooooooooooooooooooooooooooooooooo boysostoboscom candra. zikSakAH sarvaviratisAmAyikacAritravanto niraticArachedopasthApanIyacAritrarahitAzceti / te ca mahAvratAbhAvAt sAgArikA gaNyante, tatazca yathA sAdhavaH sAgArikaiH saha na bhuJjanti, tathaiva zikSakaiH saha na bhuJjanti / etaccAdhunA'pi sarvatra sAmAcAryAM dRzyata eveti / 707 siddhAnta rahasya binduH 707770707 Jo mhaanaay mhaa ( 128) gurorAloke bhoktavyam, yadi punargurordarzanapathe na bhuGkte, tataH kadAcitsAdhuH atipracuraM bhakSayenniHzaGkaH san, sa ca savyAja ('savyAdhi' iti pAThAntaraM ) zarIraH kadAcidguroradarzana-pathe'kArakaM apathyamapi bhuJjIta niHzaGkaH san, kadAcidvA bhikSAmaTatA'nena snigdhadravyaM labdhaM bhavet, taccAnAlocyaiva bhakSayedekAnte, mA bhUnnAmAcAryo nivArayiSyati / ataH eteSAM pracurabhakSitAdInAM doSANAM jJAnArthaM guroH cakSurdarzanapathe bhuJjIta, yena guruH samIpasthaM bhuJjAnaM dRSTvA pracuraM bhakSayantaM nivArayati, tathA'kArakaM bhakSayantaM nivArayati, tathA aNAloiaM coriaM khAyaMtaM nivArayati, mA bhUdavAraNe'pATavajanitA doSAH syuH / (o.ni. bhA. 280 ) giiniigiiniigiiniigiimii5p5c5555 18121 candra. gurunizrAyAM bhoktavyamiti asya sAraH / zeSaM spaSTam / chaTha 2707 163
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll villiccrriyikkunn taayi rripp (129) jJAnAdirbhAvaH, jJAnaM darzanaM cAritraM ca, etajjJAnAdibhAvatrayamabhujyamAne truTyati-vyucchidyate, ata eteSAM jJAnAdInAM truTyatAM avicchinnapravAhArthaM bhuJjate, na varNArthaM bhujyate na varNo mama gauravaM syAdityevamarthaM, tathA balaM mama bhUyAdityevamarthamapi na bhujyate, rUpaM mama bhUyAd, bubhukSayA kSINo = kSINagaNDapArzvaH san mAMsopacayena pUritagaNDapAvo rUpavAn bhaviSyAmIti naivamarthaM bhuGkte, nApi viSayArthaM maithunAdyAsevanArthaM bhuGkte / (o.ni.bhA. 280) Sorkeofiroiodio dikoolkodkoshikodiokoi ko dhodios looskay s kodi todkodikodkomkodikosh candra. na hi sAdhava AhArasaMjJAparavazIbhUtAH santo bhuGkte, parantu karmodayajanyabubhukSayA saMyamasAdhanAvikSepaparihArAya bhuGkte, varNAdyapekSayA bhojane tu spaSTa evAticArAdidoSaH / etadevAtra nigaditam / - ttuNbjrriyuttuppiccirippiccittttuN pittippiccu. (130) gurozca sarvairevopakartuM zakyate, na tvekena, sUtrArthaparihAneH / (o.ni. 554) khMnykhMnyM khMnykhMny`ngnyMkhMnyMny`ngnyMkhMnyMnyMnyMny`ngnyMkhMnyMnyMkhMnyMhMwkhMny`Maa candra. 'gocarImaNDalI kimarthaM kriyate ? kimarthaM sAdhavaH pRthakpRthageva na bhuJjanti ?' ityasya samAdhAnArthaM kAraNAni pratipAdayannetadAha yaduta yadi gocarImaNDalI na bhavet, tarhi gurvarthaM bhaktapAnAdyanayanaM kaH kariSyati ? sarveSAM svocitabhaktapAnAdyAnayane vyApRtatvAt / yadi ca ko'pyeka eva sAdhuH sakalaM guruvaiyAvRtyaM kuryAt, tarhi sa tatraivAnavarataM pravRttaH san sUtramarthaM ca na zaknuyAdgrahItum, samayAbhAvAt / na caitadiSTam, sUtrArthayoratyAvazyakatvAt / tasmAttathA karttavyaM yathA sUtrArthavyAghAto'pi na bhavet gurorvaiyAvRtyamapi ca bhavediti / gocarImaNDalyAM tu llllllllllllllllllllllllllll 164 siddhAnta rahasya binduH
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssssl satyAM sarve mIlitvA bhuJjantIti tatra guruprAyogyavastUnAM lAbhasya saulabhyamiti gurorvaiyAvRttyaM naikasminneva, api tu anekeSu vibhaktaM bhavatIti na bhavati kasyApi sUtrArthahAni: / nanu guruvaiyAvRtyasya sUtrArthasvAdhyAyasya ca madhye kasyAdhikamAhAtmyaM ? vayantu manyAmahe yaduta guroranantopakAritvAttadvaiyAvRtyasyaiva prAdhAnyaM tadarthaM tu sUtrArthasvAdhyAyahAnAvapi na doSa:, guruvaiyAvRtyamAtreNaiva paramapadasambhavAt, tadarthameva ca sakalasyApyAyAsasya kriyamANatvAditi / ata evoktaM dazakAlike 'guruppasAyAbhimuho ramijjA' iti / guruprasAdazca guruvaiyAvRtyenaiva iti sUtrArthahAniM puraskRtya vaiyAvRtyasya sakalasAdhuSu vibhajanam, ekasyaiva sAdhoH guruvaiyAvRtyakaraNasya anucitatvaM yadatra jJApyate tanmandamiti cet na, yathAsthAnamubhayorapi prAdhAnyAdekasyaiva prAdhAnyasvIkaraNe syAdvAdAnabhijJatA - pAdanAt / tathAhi -'gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAGkSiNA bhAvyaM' iti hi prazamaratau vAcakavaromAsvAtivacanam / atra hi 'yasmAtkAraNAcchAstrArambhAH gurvadhInAH santi, tasmAd hitArthinA gurvArAdhane tatparatA vidheyA' iti jJApitamasti / anenaitatsiddhyati yaduta 'AtmahitaM zAstrArambhAdhInam, zAstrArambhAzca gurvadhInAH, tasmAt hitArthinAM gurvArAdhanaM zreyaH" iti / itthaM ca gurvArAdhanaM zAstrArambhArthameveti siddhaM / evaM ca yathA kRSiH dhAnyArthameveti yadi dhAnyaprAptirna syAt, tarhi kRSirnirarthakaiva, evaM gurvArAdhanaM zAstrArambhArthameveti yadi zAstrArambhAH na syuH tatazca sUtrArthahAniH syuH, tarhi vaiyAvRtyeNa gurvArAdhanaM nirarthakameveti / 2 tathA ca dhAnyakAraNatayA kRSeH kRSyekamAtraprayojanatayA ca dhAnyasyobhayayorapi prAdhAnyam, evaM zAstrArambhakAraNatayA - guruvaiyAvRtyasya guruvaiyAvRtyaikamAtraprayojanatayA ca zAstrArambhANAmu-bhayeSAmapi prAdhAnyamiti ubhayorhAniryathA na syAt, tathA prayatanIyamiti / SoDazakacaraMmazlokenApi ubhayayoH prAdhAnyaM jJAyate - tathAhi - "dharmazravaNe yatnaH satataM kAryo bahuzrutasamIpe / hitakAGkSibhirnRsiMhaiH vacanaM nanu hAribhadramidam" iti / atra 'dharmazravaNe satataM yatna kAryaH' iti padaiH sUtrArthayoH prAdhAnyam, bahuzrutasamIpe ityanena ca guroH tadvaiyAvRtyasya ca prAdhAnyaM pratipAditam / na hyucitavaiyAvRtyaM vinA guravo dharmaM zrAvayatIti / yattu 'guruppasAyAbhimuho ramijjA' ityuktam / tattu yuktameva, kevalaM guruprasAdaH ekenaiva 70705024 siddhAnta rahasya binduH 2705 165
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sAdhunA kriyamANena vaiyAvRtyenaiva bhavatIti tu mithyA, saMvignagItArthA hi guravaH yathaucityaM kriyamANena vaiyAvRtyena, tapasA, sUtrArthodyamena anyaizcAnekaiH guNaiH prasannA bhavanti / na hi anekeSu sAdhuSu satsu guravo ekenaiva kriyamANaM vaiyAvRttyamicchanti, api tu vibhaktameveti / tathA cotsargataH yathaucityaM guruvaiyAvRtye sUtrArthahAniparihAre cobhayatra yatanIyam / apavAdatastu anekasAdhvabhAve ekenaiva sAdhunA guruvaiyAvRtyaM karaNIyaM sUtrArtho gauNIkRtya, viziSTasUtrArthaprAptyavasare ca kAlAlpatAyAM gurumApRcchya yatanIyam / guroH prasannatA yathA bhavati, tathA karttavyamiti ramaNIyo'yaM panthAH mokSamArgArAdhanasyeti / Foorpretardarogenesdesipopropylordprescripsecogeograp candra. (131) bhikSAM tAvatsAdhavaH paryaTanti, yAvatpAtrakaM ___ caturbhiraGgalairUnamAste iti / ( o.ni. 556) tos kodikodkoskos kodkoskombositortoitos kodidol todkhoitord dryibodios candra. yadi hi pAtrakaM saMpUrNa bhriyate, tarhi parigalanadoSo bhAradoSaH tajjanyazramadoSaH iryAsamitivinAzadoSazcetyevamaneke doSA bhavanti, tasmAccaturbhi-raGgulairUnaM bhriyate, nAdhikamiti / Proggaggaprageogragyograpyogeograpyogsegrogeograagopseasoprogragyopraga (132) Aha-kiM punaH kAraNaM tadrvagalanaM kriyate ? AcAryapAnArthaM __ abhAvitasehAdipAnArthaM ca galanaM kriyate tathA pAdadhAvanArtham, 'posa'ti adhiSThAnam, tasya prakSAlanArtham, tathA bhavati ca sukhena vivekaH tyAgo'tiriktasya tasya pAnakasya, tathA sukhena vA''camanaM sAgArikasyAgrataH kriyate, evamarthaM galanaM kriyate iti / (o.ni. 557) irum tiruk meel tirum irukkum trum meel meel irukkum paal al trum tirukkum paal paakkum paalikkum irukkeennn candra. idantu bodhyam, adhunA yathA utkAlikatrayeNoSNIbhUtaM acittaM pAnakaM gRhyate, na tathA prAcInakAle, tadAnIM tAdRzajalavadanyeSAmapyacittajalAnAM grahaNAt / llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 166
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7070770707 7770707 tadanyajalagrahaNakAraNantu tadAnIM utkAlikatrayavajjalasya gacchocitaparimANatayA durlabhatvAt / tatazca gacchAvazyakatApUraNArthaM nirdoSANAmacitAnAmanyeSAmapi jalAnAM grahaNamAsIt / anyAni ca jalAni dhAnyakacavarAdiyuktAnyapi bhavantIti na tAni sarvathA zuddhAni, kintu kiJcinmalinAni, na ca tAdRzAni tAni AcAryAya dIyante, abhaktiprasaGgAt / na ca abhAvitazaikSebhyo dIyante, saMyamodvegaprasaGgAt / na ca taiH pAdadhAvanamadhiSThAnaprakSAlanaM ca kriyate anucitatvAt pratyuta pAdAdhiSThAnayormA - linyApAdanAt / na ca tAni atiriktAni sukhena vivicyante sasikthatvAdinA jIvavirAdhanAsambhavAt / na ca taiH sAgArikasyAgrataH AcamanaM kriyate, zAsanahIlanAprasaGgAt / tasmAt etAdRzakAryArthaM zuddhajalamAvazyakaM, tadarthaM ca tadgalanamAvazyakamiti / knn knn knn knn jaan kribe rimyyyy kr rs krnn kribaaku kribaaku ek (133 ) evaM tAvatpAtrakarNenApi udakamapavRtya pAnakagalanaM kriyate / atha punastatra kITikAmarkoTikAdayaH plavamAnA dRzyante, tatastatra galite ko vidhirityata Aha muiMgA-kITikA markoTakAzca taiH saMsaktaM jJAtvA gAlayet vaMzapiTakena zakunigRhakena vA gAlayet tad dravam / (o.ni. 558-559 ) " body bodoos Dodbye bye bye podcodeodoogpopoppo Pooooooo candra. nanvadhunA yathA zuddhavastreNa pAnakagAlanaM kriyate, tathA'tra kimiti na pratipAditam / kimiti vastrApekSayA - durlabhena vaMzapiTakena zakunigRhakena vA gAlanaM pratipAditaM iti cet atrAyamasmAkaM manISonmeSaH / utsargatastAvat pAtrakarNenodakamapavRtya pAnakagalanaM karaNIyaM, na vastreNa vaMzapiTakAdinA vA / yato hi yadi vastreNa pAnakaM gAlyate, tarhi pAnakagalanArthaM adhikaM vastraM parigrAhyaM syAditi parigrahadoSaH / tathA pAnakagalanAnantaraM . ArdrIbhUtaM tad vastraM zoSaNAya AtapAdiSu sthApanIyam, tatra ca vAyukAyavirAdhanA, tathA yAvattanna zuSyeta, tAvattatparipAlanAyAM palimanthadoSazca syAt / tathA vastreNa pAnakagAlanAya vastraM pAtrake gartArUpaM kiJciduNDaM karttavyam, tadarthaM hastastatra prakSepaNIyaH 2070707070705 2070707077777072707 siddhAnta rahasya binduH 167
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll tatazca hastagato malastatra lagati, tatsaMparkavazAcca pAnake saMmUcchimotpattisambhavaH, tannivAraNArthaM pAnake na hastadhAvane tu zarIrabaku zatA, pAnaka palimanthaH, adhikapAnakAvazyakatayA ca tadAnayanAyA'dhikaM paryaTanaM tajjanyazramAdidoSAzca bhavanti / tadevamAdidoSabhayAd vastrena sulabhenApi atra gAlanaM noktamiti anumIyate / etattu kITikAdirahitaM kacavarAdimacca pAnakamAzrityoktam / yadA tu trasasampRktaM tatpAnakam bhavati, tadA'pi vaMzapiTakena zakunigRhakena vA gAlanamuktam / yato hi vaMzapiTakAdiH svayamevoNDaH bhavati, tathA sa pAnakaM na AtmasAtkaroti, tatazca kevalaM trasajIvA eva tatra laganti, vastraM tu svayamapi AdraM bhavati, tatazca tallagnAstrasajIvA na jhaTiti pAnakazastrAtpRthagbhUtA bhavantItyayamadhiko doSaH / / tadevamAdi saJcintya granthakRtA vastreNa gAlanaM na pratipAditamapi tu trasAbhAve'pi pAtrakarNena, tatsattve ca chabbakAdibhirgAlanaM pratipAditamityadhikaM bahuzrutA vidanti / ssoageggagyearsioggage eageggiogrogpeppeggaggiorgeigyaggiopoghargeoggigiogging, (134) cittaM bAlAdInAM gRhItvA pRSTvA''cAryaM maNDalIsthaviraH pravizati, kiMviziSTaH ? ityata Aha - jamalajaNaNIsariccho nivesaI-upavizati (?parivizati) maNDalIsthavira iti, sa ca maNDalIsthaviro gItArtho ratnAdhiko'lubdhazca bhavati / anena ca padatrayeNASTau bhaGgAH sUcitA bhavanti, tatra teSAM madhye ye zuddhAH azuddhAzca tAn pradarzayannAha / (o.ni. 562) Jodi todayikodkoolkootos dodiyokootkooooooooooootos kodioskoolioskositors candra. bhojanamaNDalyAM kaH sakalasAdhubhyaH bhojanAdi pariveSayati dadAtIti yAvat, etatpratpiAdanArthaM prakRtaH pAThaH spaSTaH / navaramaSTau bhaGgA ete / 1. gItArthaH ratnAdhiko alubdhaH 2. gItArthaH ratnAdhikaH lubdhaH 3. gItArthaH aratnAdhikaH alubdhaH 4. gItArthaH aratnAdhikaH lubdhaH 5. agItArthaH ratnAdhika: alubdhaH 6. agItArthaH ratnAdhikaH lubdhaH 7. agItArthaH aratnAdhika: alubdhaH 8. agItArthaH aratnAdhikaH lubdhaH llllllllllllllllllllllllllll 168 siddhAnta rahasya binduH
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ssse 77707 tatrotsargata: prathamabhaGgavartI anujJAtaH, apavAdatazca tRtIyabhaGgavartI, na tvanye, agItArthatAlubdhatA'nyataradoSasattvena bhojanapariveSaNAnarhatvAt / sa ca prathamabhaGgavartI tRtIyabhaGgavartI vA kasya sAdhoH kiM prAyogyaM, kiM vA pratikUlamityetad sarvaM upayogaviSayaM kRtvA pariveSayati bhojanam / yamalajananIsAdRzyaM ca tasyetthaM yathA jananI svabhAvata eva laghau gurau ca putre samasnehA, tatrApi yamale tu sutarAM samasnehA, putradvayasya samakameva jananAt / evaM bhojanapariveSakaH sarveSvapi sAdhuSu bAleSu yuvaSu vRddheSu ratnAdhikeSu avamarAttrikeSu samarAtnikeSu gItArtheSu agItArtheSu dharmakathAdilabdhisampanneSu tadrahiteSu zobhanasvabhAveSu khaggUDeSu pariNateSu apariNateSu atipariNateSu anyeSvapi cAnekaprakAreSu sAdhuSu samAnasneho bhavati, anyathA svayaM gItArthatAyAmalobhatAyAM ca satyAmapi tattatsAdhurAgadveSAdivazato bhojanapariveSaNe'nucitapravRttibhAvAt sakalagacchaH kalahavikathAdirato'pi syAditi / nanu parirveSakasya gItArthatA'bhAve ko doSa iti cet bAlAdimadhye kasya kimucitaM anucitaM vA ? kasya kiM dAtavyaM kiM na dAtavyamityAdijJAnAbhAvAdaucityena pariveSaNAsambhavAt glAnivRddhisaMklezAdidoSA iti / evaM alobhatA'bhAve svayamevAsaktacittatayA sveSTaM sakalamapi svayameva gRhNIyAditi gacchasAdhUnAmucita- dravyAdyaprApteH zarIrahAneH tadddvArA zubhabhAvahAnezca sambhavAdityevamAdayo doSAH svayaM vicAraNIyAH / - tasmAtsthitametad yaduta yamalajananIsadRzaH pariveSakaH avazyaM gItArtho'lubdhazca bhavitumarhati, sa cotsargato ratnAdhiko'pavAdatazcAvamarAtnika iti / OMOM ( 135 ) tatra ca sAdhUnAM bhuJjAnAnAM ekaikasya sAdhoH pArzve mallakaM bhavati, tatra zleSma udgalayet -tasminmallake zleSmaniSThIvanaM kurvanti, tathA tatra bhuJjataH kadAcitkaNTako sthikhaNDaM vA bhavati, sa tatra kSipyate / atha tu bhuvi kSipyate, asthikaNTakAdi, tato vasatirlepakRtA - anAyuktA bhavati, atastatparihArArthaM mallakeSu kSipyate / (o.ni. 566 ) poses only possus pspose(Sereypey lyloeyningp 707072 siddhAnta rahasya binduH 1999 169
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 777077777777777072707077070707070707070707 candra. idamupalakSaNam, pAnakamadhyAd bindumAtramapi bhaktamadhyAcca kaNamAtramapi yathA bhuvau na nipatet, tathA bhRzaM yatante te sAdhavaH, ata eva yogodvahane'dhunA'pyetAdRzo vidhirdRzyate / kaNamAtrapatane ko doSa iti cet tatkiM vAratrakamantrIdRSTAnto na zruta: ?, yatra sAdhuM pratilAbhayitryA bindumAtrapatane jAte sati kramazaH yuddhamapi saJjAtam / yadyapi tadgRhe bhikSAgrahaNavelAyAM bindupatanenAbhUt, tathA'pi upAzraye'pi bindupatanAt jIvavirAdhanAdayo doSAH anumIyante eva / na kevalamanumIyante'pi tu pipIlikAdyAgamanaM tadvirAdhanAdayazca doSAH pratyakSaM dRzyante'pi / " kiJca yadi patitakaNAdyapanayanaM na kriyate, tadA'nantaroktarItyA hiMsAdayo doSAH, yadi ca kriyate tadA tatra pAnakopayogAvazyakatvAt pAnakahAniH svAdhyAyapalimanthazca / tathA'navasthayA kaNapatanarakSaNaprayatnopekSArUpayA kramazaH bahavo doSA sambhavantIti adhunA'pi etadanubhUyate kutraciditi bhojanakAle bindukaNamAtrapatanamapi mahatA yatnena saMrakSaNIyaM saMyamamagnena saMyamineti / Ta hhhhhaahhaahhaahhaa (136) niddhamahurANi puvvaM pittAIpasamaNaTThayA bhuMje / buddhibalavaDDhaNaTThA dukkhaM khu vikiMciuM niddhaM kimarthaM snigdhamadhurANi pUrvaM bhakSyante ? yato buddherbalasya ca varddhanaM bhavati, tathA cAha - ghRtena vardhate medha ityAdi, balavardhanaM ca prasiddhameva, balena ca vRddhena vaiyAvRtyAdi zakyate kartum, duHkhaM paristhApayituM snigdhaM dhRtAdi bhavati, yato'saMyamo bhavatIti / (o.ni. bhA. 284 ) 00000000000000 so candra. spaSTam / navaraM snigdhaM ghRtAdi, madhuraM zarkarAdi / payaHpAkAdi tUbhayasvarUpam / tacca yadi prathamaM bhujyate tarhi balAdivardhanaM bhavati, na pazcAdbhojane / tathA yadi tatprathamaM bhujyate, tadA yadi kadAcit bhojanamatiriktaM syAt, tadApi tat antaprAntaM syAt, tacca paristhApayituM 707077070707070 170 7070707070707070707070707 siddhAnta rahasya binduH
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sukaram, virAdhanA'sambhavAt alpatvAt yadi tu snigdhamadhurAdi pazcAd bhujyate, antaprAntAdi ca pUrvaM tadA yadi bhojanamatiricyeta, tarhi tat snigdhamadhurAyeva, tatpariSThApane ca prAyo baDhI virAdhanA bhavedeveti kAraNadvayApekSametat snigdhamadhurasya pUrva bhojanamiti / ca daoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo (137) udgamazuddhaM utpAdanAzuddha eSaNAdoSavarjitaM 'sAdhAraNaM' sAmAnya guDAdi ajAnAnaH atimAtram duSTena bhAvena AdadAnaH yo'sau patadgraho bhramati tasmAt, sAdhuH asArakaH - apradhAnaH, jJAnadarzanacAritrANyaGgIkRtyAsAraH sa bhavati tathodgamotpAdanAzuddhameSaNAdoSavarjitaM sAdhAraNametad dravyamityevaM jAnAno'duSTenAntarAtmanA kavalaM guDAderAdadAnaHsAdhurbhavati sasAraH jJAnadarzanacAritrasAravAn bhavati / kathaM punarasAraH sAdhurbhavati ? ata aha-udgamotpAdanAzuddhameSaNAdoSavarjitaM sAdhAraNametadguDAdItyevama-jAnAno duSTena bhAvenAdadAnaH sAdhuH steyaM karoti, tato'sAro'sau / sa kathaM puna sasAro bhavati ? / udgamotpAdanAzuddhameSaNAdoSavarjitaM 'sAdhAraNaM' tulyametatsarveSAM guDAdItyevaM jAnAno'duSTAntarAtmA svalpamAdadAnaH sAdhurnirjarAM karoti ataH sasAro __ jJAnadarzanacAritrairiti / (o.ni. 568-571) tiirum meel toolikkum meel kaal meel kaattiruppookkaal pool iruntittum peerum mee tirut trum trum arum meennn candra. spaSTam, navaraM sArmikavAtsalyaguNavikAsakaraNaikadakSena bhavitavyaM saMyamineti asya sAra iti| oolai ossaissai oovai ovaioooool siddhAnta rahasya binduH 171
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 996hph99.99hmhphmh ( 138 ) nAsti kSutsadRzA vedanA'to bhuJjIta tatprazamanArthaM, bubhukSito vaiyAvRtyaM kartuM na zaknoti ato bhuGkte, iryApathikAM bubhukSito na zodhayati yato'to bhuGkte / 'thAmo vA' prANaH, tasya parihAnirbhavati yadi na bhuGkte, atastadarthaM bhuJjIta / tathA guNanaM pUrvapaThitasya anuprekSA - cintanaM granthArthayoH, etadasau kartumasamarthaH san bhuGkte / (o.ni.bhA. 290-291 ) 000000000000000000000000000000 ssss candra. spaSTam / navaramatra 'kimarthaM bhojanaM karttavyaM sAdhunA' iti bhojanakaraNAya prayojakAni SaTkAraNAni pratipAditAni / bhojanasya kAraNikatvAt apavAdatvamUhanIyam / tathA atra granthArthayozcintanamanuprekSA nigaditA, tathA ca na kevalaM arthasyaivAnuprekSA'pi tu sUtrasyA'pyanuprekSA bhavatIti jJeyam / 707770 ss tarhi punarAvartanAnuprekSayoH ko bhedaH, asmAkantu idaM mataM yaduta paThitasUtrasya punaranusmaraNaM punarAvartanam paThitArthasya ca tat anuprekSeti cet na, sUtrasyArthasya vA uccAraNapUrvakaM punaHsmaraNaM punarAvartanam, tadeva kevalamanasA kriyamANamanuprekSA / na caitatsvamanISikAmAtram, dazakAlikavRttau tathaivoktatvAt / tathA ca tatpAThaH pariaTTaNA nAma pariaTTaNaMti vA abbhassaNaMti vA guNaNaMti egaTThA, aNuppehA nAma jo maNasA pariaDa No vAyA / iti / 172 sssssssss 707707707 siddhAnta rahasya binduH
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll N turrnnuprryaaNrryuN mhaamaay (139) AtaGko - jvarAdiH, AdigrahaNAdanyo vyAdhiryatra bhojanaM na pathyam, tadarthaM na bhuGkte / rAjJA rAjakuladhAraNAdirUpo yadhupasargaH kRtaH, svajano yadi unniSkramaNArthamupasargaM karoti, tato na bhuGkte / brahmavratapAlanArthaM na bhukte, yato bubhukSitasyonmAdo na bhavati / tathA prANadayArthaM na bhukte, yadi varSati, mahikA vA nipatati / tapo'rthaM na bhukte, tacca caturthAdi yAvatSaNmAsAH tAvattapo bhavati, tadarthaM na bhukte / SaSThaM zarIrasya vyavacchedArthamanAhAraH sAdhurbhavati / ebhiH pUrvoktaiH SaDbhiH sthAnairanAhAro yo bhavati, sa dharmaM nAtikrAmati bhikSurato dhyAnayogaratena bhavitavyamiti / (o.ni.583) dojkiyo krysterysekysi bosity of chotkoolaporan tod insanskoshobinsostostostostos candra. 'AhAratyAgaH kimarthaM karttavya' ityetatpratipAdakaM prakRtavacanaM spaSTameva / nanu evaM AhAravat AhAratyAgasyApi kAraNikatvAdApavAdikatvameva prAptam / tathA ca AhAro'pi apavAdaH, tattyAgazcApyapavAda iti vicitrametat / dvayorviparItAcArayorutsargApavAdaniyatatvAt iti cet na, AhAro na karttavya ityutsargaH, kAraNaSaTkamadhyAdanyatarakAraNasattve AhAraH karttavya ityapavAdaH, apavAdakAraNasattve'pi AhAratyAgaprayojakakAraNAntarapuSTatve sati AhAratyAgaH karttavya iti apavAdapratibandhako'yamutsarga eva / tathA hi ekatra bubhukSArUpaM AhArakAraNamupasthitam, tatraiva ca parjanyamahikAdirUpaM AhAratyAgakAraNamupasthitam, tatra ArtadhyAnAdyadhikadoSAbhAve sati apavAdaM parityajyAhAratyAgAtmaka utsarga eva AdaraNIyaH, ArtadhyAnAdyadhikadoSabhAve tu yatanayA'pavAda iti / evamanyakAraNeSvapi bodhyam / ___na caitadAgamAnanupAti, Agame utsargasUtrApavAdasUtrotsargotsargasUtrApavAdApavAdasUtrotsargApavAdasUtrApavAdotsargasUtrANi pratipAditAni, tatredamapavAdotsargArthakaM bhaviSyatIti na kAJcid bAdhAM pazyAmo vayamiti / kiJca na 'yat kAraNikaM tadapavAdaH' iti vyAptiH, kintu sAmAnyavidhirutsargaH, vizeSavidhistvapavAda ityatra bahu vaktavyam, tattu nocyate vistarabhayAt / ossaillailailailailailailailailailai siddhAnta rahasya binduH 173
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll hN prryaanrriyaanaayi. (140) yadA tu punarudvaritaM bhaktaM bhavati, tadA ko vidhirityata Aha - bhavet = syAt kadAcidudvaritam, tatra sAdhUnAM madhye kadAcitkecidAcAmlAdayo bhavanti, AdigrahaNAdabhaktArthiko vA kazcidbhavettatastadudvaritaM bhaktaM ratnAdhika AcAryAya darzayati, punazca pradarzite bhakte guruNA ca sandiSTaH uktaH yaduta AhvayAcAmlAdIn sAdhUn yena tebhyo dIyate, punazcAsau ratnAdhikaH sandiSTaH san caturthAdInsAdhUnvyAharati / sa ca vyAharannetAnna vyAharati, mohacikitsArthaM ya upavAsikaH sthitastaM na vyAharati, tathA vikRSTatapasaM sAdhuM na vyAharati, vikRSTatapazcASTamAdArabhya bhavati, tasya kadAciddevatA prAtihAryaM karoti atastasya na dIyate, glAnazca ____ jvarAdinA taM ca na vyAharati, AtmalabdhikaM ca na vyAharati / etAnantaroditAn sAdhUn muktvA zeSAn gatvA bhaNati yaduta AcAryA vyAharanti yuSmAn, teSAM ca madhye yazcaturthAdika AkAritaH, sa AkarNya kiM karoti ? ityAha - anatilaGghayan gurorAjJAmAgatya vanditvA bhaNati tamAcArya yaduta saMdizata yUyaM, AcAryo'pi bhaNati - bhuJjIta, so'pi bhaNati - 'jaM sarati tattiaM bhuJjAmi' zeSaM yadudvaritaM tattasyaiva yasya satkaH pratigrahakaH, punazca sa eva pariSThApayatIti / athAsau sAdhurevaM na bhaNati yaduta 'jaM sarai tattiaM' tatastasya evamabhaNatastasyaiva yaccheSaM bhaktamudvarItaM tadbhavati / sa eva vivecakaH pariSThApaka ityrthH| (o.ni. 588-591) iruntirttil iruntirm irum peeo epo ree reetaap meel meel kaal pookkum meel pttum prm tiruvikrm pool meel candra. sarvaM spaSTameva prAyaH, navaraM anenaitannizcIyate yaduta udvaritabhojanamadhye vikRtiprabhRtikamapi bhavet, tadapi ca AcAmle pAriSThApanikAkAreNa bhoktuM kalpate, tathA 'udvaritaM bhaktaM kasya dAtavyaM' ityatrAcAryANAmevAdhikAraH, na zeSANAmiti, tathA'STamAditapasi llllllllllllllllllllllllllll siddhAnta rahasya binduH 174
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 07070707774 udvaritabhojanaM na bhoktuM kalpata iti / nanu kutracidgacche udvaritavikRtikaM AcAmle na dIyate, tatkiM yuktaM na vA ? iti cet yadyapi zAstrarItyA AcAmle'pi udvaritavikRtikaM dAtuM kalpate, tathA'pi kutracidgacche bhavaduktA sAmAcArI asti cet tatkiM sA saMvignagItArthapravartitA'nyathA vA yadi prathamA, tarhi tadgacchIyaiH pAlanIyaiva sA, saMvignagItArthapravartitagacchIyasAmAcArIbhaGge tadgacchIyAnAM mahApAtakasambhavAt, yadi cAsaMvignagItArthapravartitA tarhi upekSaNIyA sA, tasyAH sAmAcAryAbhAsarUpatvAt / sssss chaTha mnmaay m (141 ) sA punaH pariSThApanikA jAtA jAtA bhavati / tatra jAtA grahaNakAla eva prANAtipAtadoSeNa yuktA athavA AdhAkarmAdidoSeNa jAtA utpannA / ajAtA punaH AdhAkarmAdidoSeNa na dUSitA yA sA'jAtetyucyate tatra jAtAsvarUpapratipAdanAyAha mUlaguNaiH- prANAtipAtAdibhirazuddhA, tathottaraguNaizca AdhAkarmAdibhirazuddhA, tathA lobhAtirekeNa - lobhAbhiprAyeNa sAdhunA gRhItA, sA'pyazuddhA lobhadoSadUSitA satI jAtetyucyate / tathA'bhiyogakRtA, abhiyogo dvividhaH - vazIkaraNacUrNo mantrazca tatra sA bhikSA kadAcitsaMyojitA bhavati mantrAbhimantritA vA sA'pyazuddhA ato jAtA sA pAriSThApaniketyucyate / viSeNa vyAmizraM bhaktaM kenacid dviSTena dattaM bhavati, tasya yA pAriSThApanikA sA jAtApAriSThApaniketi / (o.ni. 595 ) " ood cocoss Pooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo 1507010077707 siddhAnta rahasya binduH candra. ayaM bhAvaH, sAdhunA prANAtipAtAdikaM mUlaguNadoSaM sevitvA gRhItA bhikSA, AdhAkarmAdidoSAnvitA bhikSA, lobhapAravazyAgRhItA bhikSA, vazIkaraNacUrNamizritA bhikSA mantrAbhimantritA bhikSA, viSavyAmizritA ca bhikSA jAtApAriSThApanikA ucyate / eSA ca na sAdhubhirbhakSaNIyA yathAsambhavaM saMyamAtmapravacanavirAdhanAsambhavAt, kintu 07070727777707 175
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 vakSyamANavidhinA pariSThApanIyA / tatra prANAtipAtAdidoSaduSTA bhikSA lokAgamanarahite'citte gurUpadiSTe sthaNDile pariSThApanIyA, tatrApi same bhUbhAge, na tu gartAdau yato hi same bhUbhAge pariSThApitAM tAM prAghurNakAdayaH sAdhavaH sukhena pazyanti, kAraNe ca tathAvidhe sati grahItuM zaknuvanti / tatra ca sA bhikSA ekapuMjarUpatayA pariSThApyate, yena prAghurNakAdayo jAnanti yaduta "kaizcitsAdhubhiH pariSThApiteyaM bhikSA prANAtipAtAdidoSaduSTA, ekapuMjatayA pariSThApitatvAd" iti / tatazca te tathAvidhakAraNe sati " etAdRzI bhikSA grAhyA na vA" iti nirNayanti / pariSThApanakAle ca 'vyutsRSTaM vyutsRSTaM vyutsRSTaM' iti tisro vArAH vadati / tacca zrAvaNaM trivArAH etajjJApanArthaM karoti yaduta "mayA manasA vacasA kAyena caitadvyutsRSTaM" iti / lobhAdhAkarmAdidoSaduSitA bhikSA puJjadvayarUpatayA pariSThApanIyA, yena prArghuNakAdayo jAnanti yathA "lobhenAdhAkarmAdinA vA duSiteyaM bhikSA" iti / zeSaM pUrvavat / vazIkaraNacUrNamizritA mantrAbhimantritA viSAdivyAmizritA ca bhikSA atyarthaM kSutpIDAyAmapi satyAM niyamena pariSThApanIyA, sA cAtmavatprAghUrNakAdInAmapi anupayoginyeveti sA na ekadvayAdi - puJjarUpeNa kriyate'pi nu chAreNa mizrIkRtya pariSThApyate, yena ko'pyenAM na bhoktuM zaknotIti / yA tu sakaladoSarahitA udvaritA bhikSA sA'jAtA pAriSThApanikocyate / sA ca sAdhvAloke puJjatrayarUpeNa pariSThApyate, yato'dhvAne nirgatA anye sAdhavaH kAraNe samApati tAM grahItuM zaknuvanti, kadAcidvA pariSThApayitAra eva sAdhavaH kAraNe utpanne gRhNanti / tripuJcakaraNaM tu "iyaM bhikSA sakaladoSavarjitA, tripuJjatayA pariSThApitatvAt" iti sAdhUnAM jJApanArtham / saMvignA hi akAraNe na kadApi enAM pariSThApitAM bhikSAM gRhNanti, kAraNe sati ajAtAM bhikSAM gRhNanti, tadabhAve dvipuJjatayA pariSThApitAM AdhAkarmAdidoSadUSitAM bhikSAM gRhNanti, tadabhAve ekapuJjatayA pariSThApitAM prANAtipAtAdidoSadUSitAM bhikSAM gRhNanti / na tu chAreNAvaguNDya pariSThApitAM vazIkaraNacUrNamantraviSAnyataraduSTAmiti / 070707070 777070 eSA ca prAcInA sAmAcArI, adhunA tu sarvA'pi udvaritA bhikSA kSArAdibhiH avaguNDyaiva pariSThApanIyA, na tu ekapuJjAdirUpatayA / etacca zrIyatijItakalpe pratipAditamiti tadanusAreNAsmAbhirapyuktamiti bodhyam / 176 sssss chaTha 707070707070 sssssss siddhAnta rahasya binduH
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll Foggeogopsoproproproperpeopgoesopelesepseases peopregrogrogrease (142) kecanaivaM bhaNanti - yadyasAvAcAryastaruNo nirupahatapaJcendriyazca, tato'sau maNDalyAmeva bhukte sAmAnyam, atha asahuH = asamarthaH, tatastasya viSvak = pRthaggrahaNaM prAyogyasya karttavyam, evameva prAghUrNake'pi vidhidRSTavyaH, yadi prAghUrNakaH samarthastato naiva tatprAyogyagrahaNaM kriyate, athAsamarthastataH kriyata iti / kecitpunarevaM bhaNanti - yaduta samarthasyApyAcAryasya prAyogyagrahaNaM karttavyaM, yata ete guNA bhavanti AcAryasya prAyogyagrahaNe kriyamANe sUtrArthayoH sthirIkaraNaM kRtaM bhavati, yato manojJAhAreNa sUtrArthau sukhenaiva cintayati / ata AcAryasya prAyogyagrahaNaM karttavyam, tathA vinayazcAnena prakAreNa pradarzito bhavati, gurupUjA ca kRtA bhavati / sehasya cAcAryaM prati bahumAnaH pradarzito bhavati, anyathA seha idaM cintayati yaduta na kazcidatra gururnApi laghuriti, ato vipariNAmo bhavati, tathA prAyogyadAnakartuzca zraddhAvRddhiH kRtA bhavati tathA buddherbalasya cAcAryasatkasya vardhanaM bhavati, tatra ca mahatI nirjarA bhavati / (o.ni. 610) trum tirum trum tirum tirup pttum iruk t trum tirupprum trum tirut trum tiruppmum irum trum trum tirumpittum ittum irum candra. spaSTam / navaramatra prathamAbhiprAyApekSayA dvitIyAbhiprAyaH zreyAn, tatraiva ca vRttikRto'pi svArasyamiti yathAzakti prayatnena guruvaiyAvRttyaM kAryamiti / ovaissaissaissailjssaivaissaivaiss siddhAnta rahasya binduH 177
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll soproprogroproproproprogresopropeopgoproproprogregendegoriesdesig (143) glAnasya niyamena prAyogyagrahaNaM karttavyam / yadi paraM nAnAtvaM - prArthitamapi tatra glAne bhavati, glAnArthaM prAyogyasya prArthanamapi kriyate, tatazcobhAsitaM = prArthitaM sad glAnArthaM punazca yadudvarati, tatastad parityajyate, zeSaM yadanavabhAsiaM = aprArthitamudvaritaM tadbhuJjIta kazcitsAdhuriti / (o.ni. 614) aolityikoddos koironi koriysodkositorys bodyoskosdodkoskosh koi kod kodkodios. candra. ayaM bhAvaH / utsargata: ghRtAdiprAyogyavastUnAM prArthanaM pratiSiddhaM, "ete sAdhava udaramAtrabharaNaikacittAH nirlajjAzca" ityevaM zAsanApabhrAjanAdidoSasambhavAt / ata eva AcAryAdInAmapi prAyogyaM aprArthitameva grAhyam, na tu tatprArthanaM karttavyam / parantu glAnArthaM prAyogyAprArthane rogavRddhyAdibahudoSAH sambhavantIti tadarthaM aprArthitAlAbhe prArthanamapi anujJAtam / AcAryastu samartho'prArthitaprAyogyAlAbhe'pi na klAmyati, samarthatvAt / tasyApi glAnatve tu tadarthamapi prArthanamanujJAtameva, glAnatvena prArthitaprAyogyayogyatvAditi / / nanu glAnArthaM prArthitaM yad udvarati, tat kimarthamanyaiH sAdhubhiH na bhujyate, tasya nirdoSatvAta, na hi tadbhakSaNe jIvavirAdhanAdidoSaH ko'pyatra sambhavatIti cet ___na, tRtIyavratavirAdhanAbhayAd glAnAtiriktasAdhUnAM glAnArthaM prArthitasya pazcAdudvaritasya bhogo nAnujJAta iti / kathamatra tRtIyavratavirAdhaneti cet ittham, glAnArthaM prArthitaM vastu dAtryA glAnArthameva dIyate, tatazcAnyasAdhUnAM tad na dAvyA dattam, tatazca tadbhoge adattAdAnadoSaH sphuTaH / yadi ca dAtryA' prArthitameva tad dattaM bhavet, tarhi sakalasAdhvarthaM tasya dattatvAd glAnAnyasAdhUnAmapi tadbhoge na doSa iti / ___ ata eva - "yadi glAnArthaM grAhyamANamidaM udvariSyati, tarhi anye sAdhava idaM bhokSyanti' iti nivedanapUrvakaM tad gRhItaM syAt, dAtryA ca tattathA'numataM syAt, tadA prArthitamapi udvaritaM tad anyasAdhUnAM kalpata eva, adattAdAnadoSaparihArAt - iti sUkSmadhiyA vibhAvanIyam / idantu bodhyam / prAyogyaprArthanaM zAsanApabhrAjanAdidoSaprayojakatvAtpratiSiddhyate, tatazca yadi llllllllllllllllllllllllllll 178 siddhAnta rahasya binduH
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll kadAcit aprArthane tAdRzadoSasambhava upasthito bhavet, tarhi tadvAraNAya prArthanamapi yuktam / tathAhi - odanArthaM nirgataH sAdhuH kutracigRhe praviSTaH, tatra ca dAtryA odanaM vinA'nyadravyANi dAtuM pradarzitAni, sa tu "kimanyad ? kimanyad ?" ityevamodanArthaM pRSTavAnevAsIt / dAvyA cintitaM "nUnamasya mISTAnnAdirabhIpsitaH, sa ca nAstIti mayA na pradarzitaH" iti / itthaM ca "sAdhavo lampaTAH" ityAdyazubhabhAvastasyAH syAt, sA ca enAmeva vArtA anyAnapi kathayediti mahatIyaM zramaNApabhrAjanA / tatazca tatra prathamataH 'kimodanamasti na vA' iti prArthane na doSaH, odanasyAdhunA sAmAnyavastutvAt, sAmAnyasya ca prArthane prAyo doSAbhAvAditi anyadapi atra sUkSmamupayujya vijJeyam / Joopcopcopempeopoopeopeopeopelpeoppeopehachpeoporosopropolpepeopoope (144) evaM svAdhyAyAdi kRtvA punazcaturbhAgAvazeSAyAM caramapauruSyAM pratikramya kAlasya tataH sthaNDilAni pratyupekSante, kimarthaM ? uccArArthaM tathA prazravaNArthaM ca sthAnAni caturviMzatiparimANAni pratyupekSante / (o.ni. 633) tkkaal paal taareennnmk meek meek meek meel iruntum meel meel irukkmum irum prppirmmeentirp pttum meem candra. ayaM cAcAraH adhunA tathAvidhasaMyamAnukUlakSetrAbhAvAtprAyaH kutrApi na dRzyate, tathApi sarvatra saMyamibhiH sAyaMkAle yA AghADe Asanne uccAre....ityAdyAlapakaiH kriyA kriyate, sA kriyA kiMsvarUpA ? teSAM cAlApakAnAM kaH paramArtha iti atra pratipAdyate / tatra prathamamAlApakAH likhyante / 1. AghADe Asanne uccAre pAsavaNe aNahiyAse 2. AghADe Asanne pAsavaNe aNahiyAse 3. AghADe majjhe uccAre pAsavaNe aNahiyAse 4. AghADe majjhe pAsavaNe aNahiyAse 5. AghADe dUre uccAre pAsavaNe aNahiyAse 6. AghADe dUre pAsavaNe aNahiyAse 7. AghADe Asanne uccAre pAsavaNe ahiyAse 8. AghADe Asanne pAsavaNe ahiyAse 9. AghADe majjhe uccAre pAsavaNe ahiyAse 10. AghADe majjhe pAsavaNe ahiyAse 11. AghADe dUre uccAre pAsavaNe ahiyAse 12. AghADe dUre pAsavaNe ahiyAse ossai ooooolai olaivssaivaissaiss siddhAnta rahasya binduH 179
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ s sssss ete dvAdazAlApakAH 'AghADa' padena labdhAH / evameva dvAdazAlApakA anAgADhapadena labhyante iti caturviMzataya AlApakA saJjAtAH / ekaika AlApaka ekaikasya sthaNDilasthAnasya nirUpakaH iti bhavanti caturviMzatiparimANAni sthaNDilasthAnAnIti / adhunA bhAvArtha ucyate / tatra prAcInakAle sAmAnyata iyamupAzrayavyavasthA AsIt, yaduta upAzrayabhUtaM gRhaM madhye, prAyaH sarvAsu dikSu tridvyAdiSu vA dikSu kevalA bhUmiH, tataH tadAvaraNabhUtaM kuDyam, kuDyasya bahistAtpunaH kevalA bhUmiriti / evamupAzrayavyavasthA samyak manasi dhAraNIyA / adhunA 'AghADa'padasya vyAkhyAnaM kriyate / ' AghADa' iti 'kuDyasyAntarvartinyAM bhUmau' ityarthaH / ayaM bhAvaH atropAzraye sakalagacchena mAsAdikAlaM yAvatsthAtavyam, tatazca prazravaNAdikaM yadi upAzrayAsannabhUmau eva vyujsRjyeta, tarhi durgandhAdibhirasvAdhyAyAdi-doSAH syuH, tatazca rAtrAvapi bahirvartinyAM bhUmau eva vyutsRjanIyam / parantu yadi rAtrau bahirbhUmau stenasarpazvAdibhayam, luNTAkAdibhayaMvA, tato bahirgantuM na pAryate / tadevamantarbhUmau eva prazravaNAdivyutsRjanaprayojakakAraNasadbhAvaH 'AghADa' iti padenocyate / tatazca yatra yatrAlApake AgADhapadam, tatra tatra antarbhUmivyutsRjanamavaseyamiti / antarbhUmirapi tribhAgA kalpanIyA, tatra samIpavartibhAgaH 'Asanna' padenocyate, madhyamavartibhAgaH madhyapadenocyate / duravartibhAgazca dUrapadenocyate / uccAro nAma mala:, vaDInItiH, viSTeti yAvat / sa ca yadA bhavati, tadA prazravaNa eva bhavatIti na kevalasyoccArasya sambhava iti yatra yatrAlApake uccArapadam, tatra tatra prazravaNapadamapi gRhItamatra / prazravaNaM nAma mUtram / yadA tu uccAro na bhavati, tadA kevalam prazravaNaM sambhavatyeveti uccArapadarahitAH prazravaNapadasahitAH AlApakAH sambhavanti / tathA'ntarbhUmAvapi yadi zakyam, tarhi dUrabhAge eva gantavyam / sa ca dUrabhAga: dvibhAgarupatayA kalpanIyaH, AsannabhAgaH dUrabhAgazca / tatra yadi uccArAdizaGkA tAdRzI syAt, yayA bAdhitaH sAdhuH dUrabhAgasya dUrabhAge gantuM zaknuyAt, tarhi 'ahiyAse' padamucyate / uccArAdizaGkA soDhuM zakyata iti asyArthaH / parantu uccArAdizaGkA tAdRzI syAt, yayA bAdhitaH sAdhuH dUrabhAgasya dUrabhAge gantuM na zaknuyAt, parantu dUrabhAgasyAsannabhAga eva, tatazca tatra 'aNahiyAse' padamucyate / uccArAdizaGkA soDhuM azakyeti bhAvaH / ssssss 180 sssssss siddhAnta rahasya binduH
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll yadi ca dUrabhAge gamanamazakyam, tarhi madhyabhAge gantavyam / sa cApi dvibhAgarupatayA kalpyaH, AsannabhAgaH dUrabhAgazca / tatrApi sahyazaGkAyAM madhyabhAgasya dUrabhAge'sahyazaGkAyAM ca madhyabhAgasyAsannabhAge gantavyamiti / evaM yadi madhyabhAge gamanamazakyam, tarhi AsannabhAge gantavyam, sa cApi dvibhAgarupatayA kalpyaH, AsannabhAgazca dUrabhAgazca / tatrApi sahyazaGkAyAM AsannabhAgasya dUrabhAge'sahyazaGkAyAM cAsannabhAgasyAsannabhAge gantavyamiti / etacca sarvaM antarbhUmau bahibhUmau cobhayatrApi samavaseyam / itthaM ca bahirbhUmau uccAraprazravaNasthAnAni SaT, dUrabhAge dvau madhyabhAge dvau AsannabhAge ca dvau iti kRtvA / __antarbhUmau uccAraprazravaNasthAnAni SaT, dUrabhAge dvau madhyabhAge dvau AsannabhAge ca dvau iti kRtvA / evameva kevalaprazravaNasthAnAnyapi bahirbhUmau antarbhUmau ca SaTpaT avagantavyAnIti / tathA sakalabahirbhUmisthAnagamanAsambhava evAntarvatibhUmisthAnagamanamucitamiti spaSTamavagantavyam / idamatra matAntaram / antabhUmau na Asanna madhya dUrazcetyevaM bhAgatrayaM kalpanIyama, na vA pratyekabhAge sahyAsahyazaGkAnusAreNa bhAgadvayaM kalpanIyam, kintu antarbhUmau dvau bhAgau kalpanIyau, AsannabhAgo dUrabhAgazca, madhyabhAgo na kalpanIyaH, tatrAsannabhAge AsannamadhyadUrabhedaiH bhAgatrayam, dUrabhAge cAsannamadhyadUrabhedaiH bhAgatrayaM kalpanIyam / tatazca sahyazaGkAyAM satyAM dUrabhAgasambandhini bhAgatraye gantavyam, asahyazaGkAyAM satyAM AsannabhAgasambandhini bhAgatraye gantavyam / nanu Asanne dUre ca bhAgatrayakalpanaM kimarthamiti cet zvAdipratibandhena kasyacid bhAgasya pratibaddhatve sati anyabhAgaparibhogaH sambhavedityetadarthamiti jAnIhi / ayaM bhAvaH, dUrabhAge yadi ekameva yogyaM bhUmibhAgaM pazyet, tarhi rAtrau kadAcittatra zvopaviSTaH syAt, kadAcidvA gaustatropaviSTA bhavet tadevamAdikAraNAt tatroccArAdi kartuM na zakyeteti, tatazcAnyabhUmipratyupekSaNAkaraNAtkutra sa uccArAdikaM vyutsRjet ? bhAgatrayadarzane caikAdibhAgasya pratibaddhatve'pi anyabhAgopayogasambhavAnna kAcidApattiriti evameva bahirbhUmAvapi dRSTavyamiti / 00000202090000000000000000000000000000000000000000000000 siddhAnta rahasya binduH 181
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 777070 7770707 atra prathamamate antarbhUmau bhAgatrayam, pratyekabhAge ca bhAgadvayaM prakalpitam / dvitIyama cAntarbhUmau bhAgadvayam, pratyekabhAge ca bhAgatrayaM prakalpitam / tathA prathamamate triSu bhAgeSu sahyAsahyazaGkAbhyAM dvau bhAgau, dvitIyamate ca prathamaM sahyAsahyazaGkAbhyAM dvau bhAgau, tatazca dvayorbhAgayoH zvAdipratibandhApekSayA trayo bhAgA ityevaM tAratamyamasti / bahirbhUmAvapi evameva bhAgatrayaM kalpyam / nanu tarhi matadvayamadhye kiM satyaM kiM vA neti cet dvitIyamataM satyamiti vRttipAThAdavasIyate, tathA hi idAnIM kva tAH sthaNDilabhUmayaH pratyupekSaNIyAH ityata Aha - adhikAsikA bhUmayo yAH saJjJAvegenApIDitaH sukhenaiva gantuM zaknoti, tA evaMvidhAH antaH madhye'GgaNasya tisraH pratyupekSaNIyA: ? ekA sthaNDilabhUmirvasaterAsannA, madhye'nyA anyA dUre, evametAstisraH sthaNDilabhUmayo bhavanti, tathA'nyAstistra eva tasminnevAGgaNe Asannatare bhavanti anadhikAsikAHsaJjJAvegotpIDitaH san yA yAti tAH tisra eva bhavanti, ekA vasaterAsannatare pradeze'nyA madhye'nyA dUre, evametA antaH madhye'GgaNasya SaD bhavanti - iti pAThaH / atrAntarbhUmau bhAgadvayaM kalpayitvA pratyekabhAge bhAgatrayameva pradarzitaM dRzyata iti dvitIyamatasyaiva satyatA pratIyata ityalamadhikeneti / 7770 J.C 182 47070 ( 145 ) evaM sUryAstamayAnantaraM yadi nirvyAghAto guruH kSaNika Aste, tataH sarva evAvazyaM = pratikramaNaM kurvanti, atha zrAddhadharmakathAdinA vyAghAto gurorjAtaH akSaNikatvaM tataH pazcAdgururAvazyakabhUmau santiSThate / zeSAstu sAdhavo yathAzaktyA''pRcchya guruM svasthAne svasthAne yathAratnAdhikatayA''vazyakabhUmau tiSThanti, kimarthaM ? ' sUtrArthakSaraNahetoH ' sUtrArthaguNanAnimitaM tasyAmAvazyakabhUmau kAyotsargeNa tiSThanti / (o.ni. 637 ) oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo candra. nanu guroH dharmakathAdinA'kSaNikatve sati kimarthaM sAdhavaH svayameva pratikramaNaM na kurvanti, kimarthaM ca te guruM pratIkSante, tadarthaM ca kAyotsargasthAstAvatkAlaM sUtrArthI guNayanti ? 70777077070707070707 707070707707070707070707070707 siddhAnta rahasya binduH
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll iti cet pratikramaNaM gurunizrAyAM karttavyamiti vidhiH, yato hi pratikramaNe daivasikAyaticArA AlocanIyAH, tAzca zrotuM tatprAyazcittaM ca dAtuM gururarhati, nAnye, tatazca gurorabhAva AlocanAprAyazcittapradAnAdiko vyavahAraH kathaM saGghaTeteti sAdhUnAM pratikramaNArthaM gurupratIkSaNaM nyAyyam / eSa prAcIno vidhiH, vartamAne tu gurvAjJAnusAreNa pravartanaM nyAyyamiti saGkSepaH / vaahN jyrraaNjirrrrrrrrittttuN (146) Ayariyo appaNo aticAraM dviguNaM ciMtai, kiMnimittaM ? te sAhuNo bahugaM hiMDiyA tato tattieNa kAleNa ciMtiuM na sakkaMti / (o.ni. 637) andootosostostostostostorysostostostostomoolystorioskooliosystps, candra. ayaM bhAvaH, sAdhUnAM adhikavyApAravattvAdadhikA aticArAH sambhavanti, tatazca pratikramaNe'ticAracintanakAle teSAM prabhUtakAle nAticAracintanaM zakyaM bhavati, gurozcAtyalpavyApAratvAdaticArAlpatA, tata alpenaiva kAlenAticAracintanaM zakyeta kartum, tatazca guroH sAdhUnAM cAticAracintane kAlabhedo bhavedeva, tannivAraNArthaM guruNA aticAracintanaM vAradvayaM karaNIyam, yena tAvatkAlena sAdhUnAmapi aticAracintanaM sampUrNa syAt, tatazca ubhayeSAM samAnena kAlenAticAracintanaM saMpUrNaM bhavediti / / nanu guroH sAdhUnAM ca prAyaH samAnakAlenaivAticAracintanaM saMpUrNaM bhavediti asya AgrahaH kimarthaH ? guruH ekavAramevAticArAn cintayitvA kAyotsargaM ca pArayitvA tiSThet, sAdhavazca svAticArAn cintayitvA kAyotsarga pArayeyuH, tatazca samakameva pratikramaNaM kuryuriti evaMkaraNe na ko'pi doSo dRzyate'smAkamiti cet _____na, guruM pAritakAyotsarga jJAtvA sAdhavo'pi tvarayanti, tatazcAticAracintanaM na samyagbhavati, tadabhAve cAritrazuddhyabhAvaH, tathA yadi sAdhavazcireNa pArayanti kAyotsargam, tarhi tAvatkAlaM guruH kiM kuryAt ? tatazca gurorapi manaHsthiratArthaM dviguNaM aticAracintanaM nyAyyam / olaivooooooooooooooooooooluvlai siddhAnta rahasya binduH 183
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll anenaitadjJAyate yaduta AvazyakaM kurvadbhiH sakalairapi sAmAnyataH samAnakAlaM kAyotsargaH pArayitavyaH, na tu mahatAntareNeti / ore ore ot o evaa 222 22 2 2 jeroorro.e2 ore oke jotoovonnnrru (147) evamanena krameNAvazyakaM kRtvA parisamApya jinopadiSTaM gurUpadezena punazca stutitrayaM paThanti svareNa pravardhamAnamakSarairvA / prathamA zlokena stutiddhitIyA bRhacchandojAtyA bRhattarA, tRtIyA bRhattamA evaM pravardhamAnAH stutIH paThanti maGgalArthamiti / (o.ni. 639) / irukk meem prm trum iru tiruk meek meek meekm irukkmum room tirump tirumpt tirum meel meel eedeos: candra. tathA ca 'namo'stu vardhamAnAya' itizlokaH svalpAkSaraH mandasvareNa sarvaiH samakamuccArayitavyaH, yeSAM vikacAra... iti tu dvitIyazlokaH adhikAkSaraH madhyamasvareNa sarvaiH samakamuccAraNIyaH, kaSAyatApAdita... iti ca tRtIyazlokaH sarvAdhikAkSaraH uccasvareNa sarvaiH samakamuccAraNIyaH, etacca sarvaM maGgalArthaM kriyate iti / nanu anena pAThena jJAyate yaduta pratikramaNaM SaDAvazyakaparyantamevAsIt, tatazcAdhunA stavanadaivasikaprAyazcittakAyotsargasvAdhyAyaduHkhakSayakarmakSayanimittakakAyotsargalaghuzAntistavaparyantavidhirupA yA sAmAcArI dRzyate, sA kathaM praviSTeti cet saMvignagItArthapravartitasAmAcArIrupA sA tattatkAle tathAvidhakAraNasamutpannA'vazyamAdaraNIyA, sAmAcArIbhaGge mahApAtakaprasaGgAdityalamadhikena / lllllllllllllllllll lll 184 siddhAnta rahasya binduH
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll sopropsopropropeopropeopodgsoesdecippopropeopropyoggepropedgeopposie (148) priyaH = iSTo dharmo'syeti priyadharmA, tathA dRDhaH sthiro nizcalo dharmo yasya sa tathA, 'saMviggo' mokSasukhAbhilASI, avadyabhIruH pApabhIruH, khedajJaH = gItArthaH tathA abhIruH = sattvasaMpannaH, evaMvidhaH kAlagrahaNavelAM pratyupekSate sAdhuH, evaMvidhaH kAlavelAyAH pratijAgaraNaM karoti / (o.ni. 648) Bhoolkootoskoolkoolthyakoonlodpootos dostood todkootosboolystpototospotos candra. kAlikazrutagrahaNaM yogodvahanapUrvakaM karttavyam, tatra ca kAlikazrutagrahaNArthaM kAlagrahaNavidhiravazyaM karttavyo bhavati, taM vinA tadgrahaNasya niSedhAt, tacca kAlagrahaNaM kIdRzaH sAdhuH karotIti pratipAdanaparaM sarvametatspaSTam / aahippikkumaayi murriyi (149) idAnIM lakSaNayuktasya (pAtrakasya) phaladarzanAyAha saMsthite pAtrake = vRttacaturastre dhriyamANe lAbho bhavati, pratiSThA gacche bhavati, supratiSThite - sthire pAtrake, nirbaNe = nakhakSatAdirahite kIrtirArogyaM ca bhavati, varNADhye jJAnasaMpadbhavati / idAnImapalakSaNayuktaphalaM pradarzayannAha - huNDe - nimnonnate cAritrasya bhedo bhavati, vinAza ityarthaH, zabale = cittale cittavibhramaH cittaviplutirbhavati, duppae = adhobhAgA'pratiSThite pratiSThAnarahite tathA kIlakasaMsthAne kIlakavad dIrghamuccaM gatam, tasmiMzca evaMvidhe gacche ca caraNe cAritre vA na pratiSThAnaM bhavati / padmotpale - heDhe thAmagAgAre pAtre'kuzalaM bhavati, savraNe pAtrake sati vraNo bhavati pAtrakasvAminaH, tathA antaHabhyantare bahirvA dagdhe sati maraNaM tatra nirdizet / (o.ni. 686-691) iruk kum meek meek veel trum arum trum trum tiruvikkum pool irum meel irukkkum irum prm trum aruvikkum trum tirum ssjai vlaissai ssaissaissssssssailjssaijai siddhAnta rahasya binduH 185
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll candra. atra yAni pAtrakasya lakSaNAnyapalakSaNAni ca nigaditAni, tAni samyagupayujya bodhyAni / tathA pAtrakasyaitAdRzazubhAzubhaphalasAdhakatvaM viSAdidravyasya jIvanAzakatvamiva dravyasya tathAvidhazaktimattvasambhavAdevAduSTamiti / tathA ca lakSaNayuktaM pAtrakaM grAhyamitaraneti / nanu adhunA lakSaNayuktapAtrakANi prAya AdhAkarmadoSasamanvitAni eva prApyante, tadrahitAni tu pAtrANi prAyolakSaNarahitAni bhavantIti kiM karttavyaM ? kimAdhAkarmaduSTANi pAtrakANi lakSaNayuktatvena grAhyANi, kiM vA lakSaNarahitAni pAtrANi AdhAkarmadoSarahitatvena grAhyANIti cet yadi nirdoSaM lakSaNayuktaM ca pAtraM na labhyeta, tarhi lakSaNarahitamapi nirdoSaM pAtraM grAhyam, tasyApyabhAve lakSaNasahitaM sadoSaM pAtraM grAhyam / yadi ca sadoSaM lakSaNasahitaM ca pAtraM pazcAd lakSaNarahitaM bhavet, tarhi na tatpariSThApanIyamapi tu paribhoktavyameva, anyathA dvitIyasya sadoSapAtrasya grahaNe AdhAkarmAdisambandhijIvavirAdhanApApaprasaGgAt / yadi ca nirdoSApalakSaNasahita-pAtrakadhAraNe vyAdhyAdayo mahAnto doSAH syuH, tarhi tatpariSThApya nUtanaM sadoSaM lakSaNayuktaM ca pAtraM grAhyam, AtmavirAdhanAyAH saMyamavirAdhanAsakAzAd balIyastvAditi / nanu nirdoSaM lakSaNayutaM ca pAtramadhunA yadyapi sulabhameva, tathApi tat sAmAcArIviruddhamasti yato hi sAmAcAryAM kASThAdinirmitAnyeva pAtrakANi anumatAni, prakRtAni ca pAtrakANi plAsTIkadravyAntaravinirmitAnIti / tatazcAtra kiM karttavyam, kiM gacchIyA sAmAcArI balIyasI, kiM vA SaTkAyavirAdhanAparityAgo balIyAniti cet __ tattadgacchIyAnAM saMyaminAM tattadgacchIyasaMvignagItArthA evAtra pramANamiti kimanyenoktena / llllllllllllllllllllllllllll 186 siddhAnta rahasya binduH
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77707 ? sssssssssl mhaanaay mhaa " (150 ) yaiH paTalaistribhirekIkRtaiH sadbhiH savitA na dRzyate tirohitaH san, paJcabhiH saptabhirvA paTalairekIkRtaiH savitA nopalabhyate iti, kimuktaM bhavati ? raveH sambandhino razmayoH nopalabhyante, tAdRzAni paTalAni bhavanti, kiMviziSTAni kadalIgarbhopamAni kSaumANi zlakSNAni masRNAni ghanAni ceti / tatra yaduktaM trINi paTalAni paJca sapta vA paTalAni bhavantItyetadeva kAlabhedena vizeSeNa darzayannAha - grISme uSNakAle trINi paTalAni gRhyante, yAni tAni dRDhAni masRNAni ca bhavanti utkRSTAnItyarthaH, zizire ca catvAri gRhyante ghanAni masRNAni ca zobhanAni yadi bhavanti, sa hi manAk snigdhaH kAlaH, paJca paTalAni varSAsu gRhyante, yadyutkRSTAni ghanAni masRNAni ca bhavanti, sa hi atyantasnigdhakAlo yata utkRSTAnyetAni uktalakSaNAni pradhAnAnyetAni / ita urdhvaM madhyamAni na zobhanAni nApyazobhanAni vakSye iti / grISme uSmakAle catvAri madhyamAni paTalAni gRhyante tAni manAg jIrNAni, hemante paJca gRhyante madhyamAni varSAsu SaD / etAni 'madhyamAni' na pradhAnAni nApyapradhAnAni, tatra grISme paJca paTalAni jaghanyAni jIrNaprAyANi gRhyante, SaT punaH hemante jaghanyAni jIrNaprAyANi, varSAkAle sapta jaghanyAni saMgRhyante jIrNaprAyANi / evamuktena prakAreNa trividhe'pi kAlaparyante anyAni cAnyAni ca pAtrAvaraNAni sthaganAni paTalAni bhavanti / (o.ni. 69-701 ) pootosbodoosbooooooooooooooooooooooooooooooooo I 707072 siddhAnta rahasya binduH - > candra. spaSTaM sarvam / navaraM paTalAnAM jaghanyAdibhedena trividhatvAt tatsvarupAnusAreNa tattatkAle tattatsaMkhyAni paTalAni grAhyANIti na vismaraNIyam / tAni ca pratyekaM sArdhadvayahastadIrghANi sAdhaikahastavistIrNAni ca bhavanti / etadapi atraiva granthe pratipAditamasti / chaTa 17707075 187
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll meroesgreetledgresenterprerooseroggeryopropropoggapgagrapsip (151) kalpAgrahaNe tRNagrahaNamagnisevanaM ca bhavati, tannivAraNArthaM kalpagrahaNaM kriyate, tathA dharmazukladhyAnArthaM kalpagrahaNaM bhavati, etaduktaM bhavati - zItAdinA bAdhyamAno dharmazukle dhyAne dhyAtumasamartho bhavati, yadi kalpAna gRhNAti / ata evamarthaM dRSTaM kalpagrahaNam, tathA glAnasaMrakSaNArtham, maraNArtha = mRtasyopari dIyate kalpaH etadarthaM ca kalpagrahaNamiti / (o.ni. 707) 20m meel irupprum mee tinnnm tik tppool trum meel pttuttaal irrntaal meel meemprm meemmee epdeos candra. subodhaM sarvama, navaraM kalpAH trayaH, dvau sautriko eka urNAmayaH / zItAditIvratAyAntu adhikA api te gRhyanta apavAdataH / soproprdereroesogrescenderpreterprasagroggeogopgopimpropropries __(152) saMpAtimasattvarakSaNArthaM jalpadbhirmukhe dIyate, tathA rajaHsacittapRthvIkAyastatpramArjanArthaM mukhavastrikA gRhyate, tathA reNupramArjanArthaM mukhavastrikA-grahaNaM pratipAdayanti pUrvarSayaH / tathA nAsikAmukhaM badhnAti tayA mukhavastrikayA vasatiM pramArjayan, yena na mukhAdau rajaH pravizatIti / (o.ni. 713) Jobidobidobidoodooldovidosdomidobidobidosdobidobidobudvardobidobidoodoodwalinoidohidos candra. mukhavastrikAprayojanapratipAdako'yaM pAThaH sugamaH / llllllllllllllllllllllllllll 188 siddhAnta rahasya binduH
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll progroggograpsoproggooglecogenesies especiesorderoesceseglerespone (153) dviguNazcaturguNo vA kRtaH san yathA hastapramANazcaturastrazca bhavati, tathA colapaTTakaH karttavyaH, kasyArthamityata Aha-'therajuvANaTThA' / sthavirANAM yUnAM cArthAya karttavyaH / sthavirANAM dvihasto yUnAM ca caturhasta iti bhAvanA, yadi paramayaM vizeSaH, yaduta sthavirANAM zlakSNo'sAveva colapaTTakaH kriyate yUnAM punaH sthUla iti / (o.ni. 722) nillllmeel kaal meel kttum krm pool kttum trm irumpaal vittum trm tirutti trum trum arum iru tiruk kum irum trum candra. etadapi sarvaM spaSTam / navaraM yathAkAlaucityaM colapaTTakapramANaparivartanamapi nAnyAyyamiti / ___ tathAhi - pUrvakAle nAbheradhastAccaturaGgalaM parityajya jAnorupari ca caturaGgalaM parityajya colapaTTakaH akriyata, tadanusAreNa tatpramANaM ekahastavistArAtmakamAsIt, adhunA tAdRzapramANavastraparidhAne-'naucityadarzanAdadhikavistAramapi colapaTTakapramANaM na niSidhyata iti / jiccttukmjttttumittukk tyyaarraayirikkill. (154) varSAsu - varSAkAle aupagrahikaH upadhirdviguNo bhavati, kazcAsau ? varSAkalpAdiH, AdigrahaNAtpaTalAni, jo bAhire hiMDatassa timmati so so duguNo hoi, ekkotti puNo anno gheppai / sa ca varSAkalpAdirdviguNo bhavati, AtmarakSaNArthaM saMyamarakSaNArthaM ca, tatrAtmasaMrakSaNArtham, yadyaikaguNA eva kalpAdayo bhavanti, tatazca tehiM tinnehiM poTTasUleNaM marati, saMyamarakkhaNatthaM jai ekkaM ceva kappaM aimailaM oDheUNaM nIharai to tassa kappassa jaM pANiyaM paDai, tinassa, teNaM AukkAo viNassai, zeSastvavadhirekaguNa eva bhavati na dviguNa iti / (o.ni. 727) khMkhMkhMnyMkhMnyMkhiinykhMkhaabMkhM`Mrei`buukhMnykhMny``nylMkh`ngkh`khMkhMkhMuukhMkhM&khuu`MrkhMkhMkhaanii olaioolailailailailailaioooolaivaissoolaissai siddhAnta rahasya binduH 189
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7070770. 0707070770707070 170707707 candra. ayaM bhAvaH, kalpatrayAdirupa upadhiH varSAkAle bhikSATanAdau ArdrA bhavati, tatazca ya upadhi varSAkAle Ardo bhavituM zakyaH, sa dviguNaH dhAryate varSAkAle, saMstArakAdi upadhizca na varSAkAle'pi ArdrA bhavati, tatazca sa ekaikaH dhAraNIyaH / (155 ) yaccAnyadvastu, evamAdi upAnahAdi, tapaH saMyamayoH sAdhakaM yatijanasya oghopagheratiriktaM gRhItamaupagrahIkaM tadvijAnIhi / (o.ni. 730 ) 000000000000oooooooooooooooooooooooooooo candra. ya upadhi avazyaM dhAraNIyaH tadupayogakAraNaM bhavatu mA vA, sa oghopadhi:, yazca kAraNe sati upayogArthaM gRhyate sa aupagrahikopadhiH / upAnahAdi ca dIrghAdhvAdikAraNe sati saMyamAdirakSArthaM gRhyata iti tat aupagrahikopadhiriti / nanu upAnatparidhAne bahavo doSAH, tathAhi upAnatparidhAne "ahamanupAnatkasakAzAducca" ityevamahaGkAro bhavati, kaNTakAdibhayavigalanAcceryAyAmanupayuktatA bhavati, tatazca trasAdijIvopamardaH, gRhasthaizca samaM tulyatA bhavati, yato hi te prAyo'vazyaM upAnatparidhAnaM kurvantyeveti / upAnatparikarmakaraNe ca svAdhyAyAdi - palimantho bhavati, zarIrabakuzatA ca syAt zarIrarAgeNaivopAnatparidhAnAt / sAmAcArIbhaGgazca bhavati, anupAnatkavihArasyaiva sAdhusAmAcArItvAdityevamAdi- doSakalApasambhavAnna yuktamupAnatparidhAnamiti cet tatkiM utsargavadapavAdo'pi mArga iti jinavacanatattvaM na jAnAsi ? utsargata upAnatparidhAnaM na karttavyamityatra ko niSidhyati ? kevalaM kAraNe sati tadaparidhAne'dhikadoSasambhavAttatparidhAnamapi apavAdato'duSTamityevAkhyApyata iti ko doSa: ? kathaM tadaparidhAne'dhikadoSasambhava iti cet itthaM kaNTakAdyAkIrNe mArge upAnatparidhAnaM vinA vihAro duHzakaH, dhAryamavalambya vihArakaraNe tu kaNTakAdibhirAtmavirAdhanA, kaNTakajanyakSatacikitsAdikaraNe ca saMyamavirAdhanA, "jainasAdhavaH mithyAbhimAnino mUrkhaziromaNayazca ye evaM kaNTakAkIrNe'pi mArge upAnatparidhAnamakRtvaiva viharanti, pazcAcca duHkhino bhavanti" iti janavAdAcchAsanavirAdhanA ca / kiJca svAdhyAyaparihAni:, tathA siddhAnta rahasya binduH 70707070777070707777777070707 707777 190
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll vihArazaktihAnau satyAmanucite'pi sthAne sthairyakaraNAvazyakatvAt tatra ca nirdoSabhaktapAnadaurlabhyAt AdhAkarmAdidoSadhrauvyam / tathA kadAcitsAdhavaH sArthena saha dIrghAmaTavImullaGghayanti, tatra ca yadi te anupAnatkAH vrajeyuH, tarhi kaNTakAdipratibandhAd vilambitAH syuH, sArthazca zIghraM gacchet / evaM sArthasphiTitAste sAdhavaH aTavyAM AtmavirAdhanAdidoSabhAjo bhaveyuriti / tasmAdapavAdapade upAnatparidhAnamapi tapaHsaMyamasAdhakaM bhavatyeveti / upAnatparidhAnasambandhinI yatanA tu granthAntarAdavaseyA / ppaappiccittttirik (156) duSTAzca te pazavazca, zvAnazca zvApadAzca, teSAM saMrakSaNArthaM yaSTirgRhyate, tathA cikkhalaH sakardamaH pradezaH, tathA viSameSu rakSaNArtham, tathodakamadhyeSu ca rakSaNArthaM yaSTigrahaNaM kriyate, tathA tapasaH saMyamasya ca sAdhikA yaSTirbhaNiteti / kathaM tapaH- saMyamasAdhikA ? ityata Aha mokSArthaM jJAnAdIni iSyante, jJAnAdInAM cArthAya tanuH-zarIramiSyate, tadarthA ca yaSTiH zarIrArthetyarthaH, zarIraM yataH yaSTyAdhupakaraNena pratipAlyate |(o.ni. 741) dod koshioeilood Goddesidos donlodlodkyidos bodies toibosdodkyi boortoikekoites candra. zarIramAtrarAgaprayojyaM hi yaSTyAdhupakaraNavyApAraNaM karmabandhakAri saMsArajananaM ca, parantu mokSarAgaprayojyajJAnAdirAgaprayojyazarIrarAgaprayojyaM tu tat karmakSayakAri paramapadaprApakaM ceti upakaraNasyopakaraNatvaM adhikaraNatvaM vA'dhyavasAyAnusAri, na tu svarupata eveti vivekaH, ata eva rajoharaNAdikamapi upakaraNaM krodhAdinA paramAraNAya vyApriyamANamadhikaraNam, asipatrAdikaM cAdhikaraNaM gaccharakSAdyartha vyApriyamANamupakaraNamiti / oooooooooooooooooooooooooooli siddhAnta rahasya binduH 191
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll GOOGopodesdesemopeganeseamleshaggregardesopropologeogopsgoop (157) yadupakaraNaM pAtrakAdi upakAre jJAnAdInAmupayujyate, tadevopakaraNaM tasya sAdhorbhavati, yatpunaratirekaM-jJAnAdInAmupakAre na bhavati tatsarvamadhikaraNaM bhavati / (o.ni. 742) hMkhM``nykhMnyMkhMnyMkhMnyMkhMkhMny`nybMkhM``nykhMny`ngkhMkhMnyMkhMnyMnykhMnyMkhMnyMkhM`bMkhMkh`ng candra. tathA ca jJAnAdyupakAritvamupakaraNatvaM jJAnAdyanu pakAritvaM cAdhikaraNatvamityanantarapratipAdita evArtha atra gRhItaH / tathA copakaraNAnAmadhikaraNAnAM copakaraNatvaM adhikaraNatvaM ca na svAbhAvikaM, parantu jJAnAdyupakArApakAraprayojakatvenaiva, jJAnAdyupakArazca dravyakSetrAdInAzrityeti / tathAhi - prAcInakAle sAdhUnAM pustakAdikaM vinA'pi jJAnAdivRddhisambhavAt pustakAdigrahaNe ca saMyamavirAdhanAdidoSabAhulyAt pustakAdikaM tAnAzrityAdhikaraNa-mAsIt / adhunAtanAnAM sAdhUnAM prajJAdimAndyAtpustakAdikaM vinA jJAnAdivRddhyasambhavAt jJAnAdivRddhikaraM pustakAdikamalpadoSasambhave'pyupakaraNamiti / ata eva 'yatprAcInaM tadeva zobhanam, yannUtanaM tattucchaM' ityAgraho'pi na zreyAn, prAcInasya prAcInakAle zobhanatve'pyadhunA'zobhanatvasambhavAt, nUtanasya ca prAcInakAle'zobhanatve'pyadhunA zobhanatvasambhavAt / etacca pustakapratAdiprakAzanAdhAkarmAdidoSayuto pAzrayanivasanadaNDAsanAdyupadhigrahaNAdiSu spaSTame vAnubhUyata iti ke valaM prAcInatAdharmamAtreNAdaraNaM nUtanatAdharmamAtreNa ca tiraskaraNaM na jinamatavidAM prazaMsAhamiti saGkSepaH / ___vastutastu jJAnAdivRddhimapekSya gItArthena zAstrIyayA yatanayA AsevyamAnaM prAcInaM nUtanaM vA vastu sarvaM jinAnumatameveti tattiraskaraNe jinAnumatitiraskaraNamavazyambhAvIti bhAvasApekSadravyAdiparAyaNairbhavitavyaM madhyasthena matimatA / llllllllllllllllllllllllllll 192 siddhAnta rahasya binduH
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll Saesepsogrespresepsesceness PRGOOGOPIGERPAGAPROHORasoosee (157) atrAha kazcid boTikapakSapAtI yadhupakaraNasahitA api nirgranthA ucyante, tarhi gRhasthA api nirgranthAH, yataH te'pyupakaraNasahitA vartante, atrocyate - nanvidamuktameva yadutAdhyAtmavizuddhayA satyupakaraNe nirgranthAH sAdhavaH, kiJca yadyadhyAtmavizuddhirneSyate, tataH jIvanikAyaiH = jIvasaGghAtairayaM lokaH saMstRto vartate, tatazca jIvanikAyasaMstRte vyApte loke kathaM nagnakazcakraman vadhako na bhavati, yadyadhyAtmavizuddhirneSyate, tasmAdadhyAtmavizuddhayA dezitamahiMsatvaM jinaistrailokyadarzibhiriti / kva pradarzitaM tadityata Aha - utpATite pAde sati = IryAsamitasya sAdhoH saGkramArthamutpATite pAde ityatra sambandhaH, vyApadyeta saMghaTTanaparitApanaiH, kaH kuliGgI kutsitAni liGgAni indriyANi yasyAsau kuliGgI dvIndriyAdiH, sa paritApyeta utpATite pAde sati, mriyate cAsau kuliGgI, taM vyApAdanayogaM AsAdya = prApya na ca tasya tannimitto bandhaH sUkSmo'pi dezitaH samaye siddhAnte, kiM kAraNaM ? yato'navadyo'sau sAdhustena 'vyApAdaprayogeNa' = vyApAdanavyApAreNa kathaM ?, 'sarvabhAvena' = sarvAtmanA manovAkkAyakarmabhiranavadyo'sau yasmAttasmAnna sUkSmo'pi bandhastasyeti / (o.ni.749-750) trum tirut taalikkum pirm tinnnm tiruk kurm tirum ittum tiruntil iruntirt tiruntirm iruk krttinnnm irvikkum meel candra. nizcayanayasarvasvajJApikeyaM gAthAvRttiH prAyaH sugamA punaH punazcintanIyA / ovaiooooooooooooooooooooossai siddhAnta rahasya binduH 193
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll hiniyaayi mhaaraajaavaay mhaa (158) jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa // paramarahassamisINaM samattagaNipiDagajhariasArANAM / . pAriNAmiyaM pamANaM nicchayamavalambamANANaM // nicchayamavalaMbaMtA nicchayao nicchayaM ayANaMtA / nAsaMti caraNakaraNaM bAhirakaraNAlasA kei // yA virAdhanA yatamAnasya bhavet, kiMviziSTasya sataH ? sUtravidhinA samagrasya yuktasya gItArthasyetyarthaH, tasyaivaMvidhasya yA virAdhanA, sA nirjaraphalA bhavati, etaduktaM bhavati - ekasminsamaye baddhaM karmAnyasminsamaye kSapayatIti, kiMviziSTasya - adhyAtmavizodhiyuktasya = vizuddhabhAvasyetyarthaH / kiJca paramaM - pradhAnamidaM rahasyaM - tattvaM keSAM RSINAM - suvihitAnAM ? kiMviziSTAnAM ? samagraM ca tad gaNipiTagaM ca, samagragaNipiTakaM, tasya kSaritaH - patitaH sAraH prAdhAnyaM yaiste, samagragaNipiTakakSaritasArAsteSAmidaM rahasyam, yaduta pAriNAmikaM pramANaM pariNAme bhavaM pAriNAmikaM, zuddho'zuddhazca cittapariNAma ityarthaH / kiMviziSTAnAM satAM pAriNAmikaM pramANaM ? nizcayanayamavalambamAnAnAM, yataH zabdAdinizcayanayAnA-midameva darzanaM, yaduta pAriNAmikamicchantIti / Aha-yadyayaM nizcayastato'yamevAvalambyatAM kimanyeneti ? ucyate - nizcayamavalambamAnAH puruSAH nizcayataH paramArthato nizcayamajAnAnAH santo nAzayanti caraNakaraNam, kathaM? bAhyakaraNAlasAH, bAhya-vaiyAvRtyAdi, karaNaM tatra alasAH = prayatnarahitAH santazcaraNakaraNaM nAzayanti / kecididaM cAGgIkurvanti yaduta parizuddhapariNAma eva pradhAno na tu llllllllllllllllllllllllllll 194 siddhAnta rahasya binduH
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll bAhyakriyA, etacca nAGgIkartavyam, yataH pariNAma eva bAhyakriyArahitaH zuddho na bhavatIti, tatazca nizcayavyavahAramatamubhayarUpamevAGgIkartavyamiti / (o.ni.760-61-62) bMnykhMkhMnykhMnyMkhMnyMkhMkhMkhMkhMnyMnyMkhMnyMny`ngkhMkhMnyMkhMkhMnyMkhMnyMkhMkhMnyMkhM``Maa candra. nizcayavyavahArobhayapradhAnatAkhyApako'yaM grantho mananIyaH sugamazca / navaraM 'gItArthasya' iti padaM gItArthanizritopalakSaNam, gItArthavattasyApi virAdhanAyAH karmakSapaNaphalakatvAnapAyAditi / popylopedpraggageday agsdayogedgeigyappsapgarpiapsoggopsaas dagda (159) ye pravrajitA saMyamayogAnAM hAni kurvanti samarthA api - santastallokottara-manAyatanam / (o.ni. 769) doskoskool todi dodiyo ko daolodkyokiyo kodkyokoolapokyo sekysiysi boorkeys candra. yaiH saha suvihitAnAmavasthAnaM na yuktam, te lokottarAnAyatanamucyante, te evAtra pratipAditAH / agre ca mUlaguNapratisevinAmuttaraguNapratisevinAM cAnAyatanatvaM vakSyate / tatra mUlaguNapratisevinAmanAyatanatvaM tu yuktameva, na taiH saMvAsaH karttavyaH, parantu kAlAdidoSAt uttaraguNApratisevamAnAnAM prAyo'lAbhAt yathAzakyamatyalpottaraguNaprati-sevanAvatAM anAyatanatve'pi Ayatanamiva teSAM svarupamavagantavyam, arthAt taiH saha saMvAsAdiH karttavyaH, na tu sarvathaikAkinA bhAvyam / sarvathottaraguNapratisevanA'bhAvasya svasminnapyabhAvAditi / ooooooooooooooooooooooooolai siddhAnta rahasya binduH 195
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll seaseenageegseasesasterococceedeoaddesperegardedoesheerecip (160) 'SaTsthAne' prANAtipAtAdike udgamAdike ca trike, anayorekatare dvayorvA chalitena skhalitena satA sAdhunA kartavyA vizuddhiH ? kiMviziSTA ? - zuddhA = niSkalaGkA duHkhakSayArthaM karttavyeti / / sA ca vizuddhirAlocanApUrvikA bhavatIti kRtvA''locanAM pratipAdayannAha - __ AlocanA ca dvividhA - mUlaguNAlocanA uttaraguNAlocanA ceti, sA dvividhA'pyekaikA catuSkarNA bhavati, dvayorapi sAdhusAdhvIvargayorekaikasya catuSkarNA bhavati, eka AcAryo dvitIyazcAlocakaH sAdhuH, evaM sAdhuvarge catuSkarNA bhavati, sAdhvIvarge'pi catuSkarNA bhavati, ekA pravartinI dvitIyA tasyA eva yA Alocayati sAdhvI, evaM sAdhuvarge sAdhvIvarge ca catuSkarNA bhavati, athavA ekaikA mUlaguNe uttaraguNe ca catuSkarNA, dvayozca sAdhusAdhvIvargayormIlitayoraSTakarNA bhavati, kathaM ? AcArya AtmadvitIyaH pravartinI cAtmadvitIyA Alocayati yadA, tadA'STakarNA bhavati, sAmAnyasAdhvI vA yadyAlocayati tadA'pyaSTakarNaiveti, ahavA chakannA hojjA, yadA vuDDo Ayario havai, tadA egassavi sAhuNIdugaM Aloei, evaM chakannA havati, savvahA sAhuNIe appabitiyAe __ AloeavvaM, na u egAgiNIetti / (o.ni. 791) dohikodi odiyorayojitootos kotadodiyopodootyledysostosted of dyodoridoo dos candra. sarvaM spaSTam / navaraM yadi vRddhenA'pi AcAryeNa saha vRddhA'pi sAdhvI na vArtAlApAdikaM kartuM arhA, tarhi yUnA sAdhunA saha yuvatI sAdhvI kathamekAkinI vArtAlApAdikaM kartuM arhA bhavediti sUkSmamIkSaNIyam / nirapavAdabrahmacaryamahAvrataparipAlanAnukUlAnAM vRtibhUtAnAmAcArANAM pAlanamapi nirapavAdavat karttavyam, vizeSatastu duSSamAkAle kunimittakusaMskArakukarmAdidoSabahule, anyathA brahmavratarakSaNasya brahmaNA'pi kartumazakyatvAdityalamadhikena / llllllllllllllllllllllllllll 196 siddhAnta rahasya binduH
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll cong nong nghe 6 Cong nhan danh nhau nhu: nong (161) kiJcidakAryaM kRtvA punaryathA naiva kriyate, tathA tasya pratikramitavyaM, na punastadakAryaM hRdayena voDhavyam, sarvaM AlocayitavyamityarthaH / kathaM punastadAlocayitavyamityata Aha - tasya ca sAdhoryatprAyazcittaM mArgavido gurava upadizanti, tatprAyazcittaM tathA tenaiva vidhinA''caritavyam, kathaM ? anavasthAprasaGgabhItena satA''locayitavyam / anavasthA nAma yadi akAryasamAcaraNAtprAyazcittaM na dIyate kriyate vA, tato'nyo'pi evameva samAcarati yaduta prANivyaparopaNAdau na kiJcid prAyazcittaM bhavati, tatazca samAcaraNe na kazcid doSa iti / evamanavasthAprasaGgabhItena sAdhunA prAyazcittaM samAcaritavyamiti / itazcAlocayitavyam - na tatkaroti duHkhaM zastram, nApi viSaM nApi duHsAdhito vetAlaH, yantraM vA duSprayuktaM sarpo vA kruddhaH pramAdinaH puruSasya duHkhaM karoti, yatkaroti bhAvazalyamanuddhRtaM-uttamArthakAle-'nazanakAle / kiM karotItyata Aha - durlabhabodhikatvaM anantasaMsAritvaM ceti, etanmahAduHkhaM karoti bhAvazalyaM anuddhRtam / zastrAdiduHkhAni punarekabhave eva bhavanti, ataH saMyatena sarvamAlocayitavyam / (o.ni. 803-804) toideido dedoi doodyiosdod poisori dostosily doskoshdootodidesiy sidhoodootos candra. sarvaM spaSTam / navaramanavasthAprasaGgabhayaM parasminniva svasminnapi sambhavati, prAyazcittakaraNAbhAve punaH punaH pApodbhavanasya zakyatvAt, prAyazcittakaraNe tu prAyaH punaH pApodgamanamasambhavIti / tasmAtsvasminnapyanavasthAvAraNAyAvazyaM gurupradataM prAyazcittaM voDhavyamiti / ____ nanu pApAnAlocanAyAH phalaM durlabhabodhikatvAdikaM draupadIprabhRtijIveSu na dRzyate, nahi taiH pUrvabhave yathAchandatvAdidoSANAmAlocanA kRtA, na ca teSAM durlabhabodhikatvAdikamabhavat, tatazca kathametadavagantavyamiti cet oooooooooooooooooooooooooooo siddhAnta rahasya binduH 197
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll itthaM, kAryaM tAvatsakalakAraNamIlanenaiva bhavati, na tvekadvayAdikAraNaiH yathA ghaTaH mRccakrakulAladaNDAdibhiH / evaM durlabhabodhikatvAdikaM kAryaM anAlocanAdibhiranekakAraNaireva bhavati na tvekAdikAraNaiH / tatazca yathA kulAlaH ghaTaM karotItyucyate, tathaivAnAlocanA durlabhabodhikatvAdikaM karotIti ucyate / yathA ca mRdAdyabhAve kulAlasattve'pi ghaTo na bhavati, na ca tAvanmAtreNa 'kulAlaH ghaTaM karoti' itivAkyasya mithyAtvam, tathaiva tathAvidhatIvrAdhyavasAyAbhAve'nAlocanasattve'pi durlabhabodhikatvAdikaM na bhavati / na ca tAvanmAtreNa "anAlocanA durlabhabodhikatvaM karoti" iti vAkyasya mithyAtvam / tathA ca na kazcidatra doSaH sambhAvyate'smAbhiH / kiJcAlocanA yathA etadbhavasambandhisakalapApAnAM asminbhave bhavati tathaiva parabhave'pi bhavatyeva / tathA ca draupadyAdijIvAnAM prAgbhavIyapApAlocanAsadbhAvAdeva nAnAlocanA, tatazca na tatphalamanantasaMsArAdikaM / nanu prAgbhavIyapApAnAM pazcAdbhave smaraNAbhAvAtkathaM teSAmAlocaneti cet / __ "savvA vi hu pavvajjA bhavaMtarakaDANaM kammANaM pacchittaM" iti vacanAt pazcAdbhave'pi pravrajyAdinA prAgbhavIyapApAnAmAlocanAyAH sambhavAt / / ___ yA ca jAtismaraNAbhAvAtprAgbhavIyapApAnAmasmaraNenAlocanAnupapattirubhAvyate, sA'pi prakRtapAThabalAdoghAlocanA-sambhavasAdhanena nirAkaraNIyeti / itthaM ca bhavabhede'pi AlocanAsadbhAve sati anantasaMsArAdiphalAnutpattiriti / __ etattu bodhyam, prAgbhave pApanigahanabhAvatIvratAyAM tu parasminbhave tAdRzabhAvajanyatIvramohanIyakarmaNA''locanAkaraNAdhyavasAyapratibandhAdanAlocanA tatazcAnantasaMsArAdiphalAnAmapi nAsulabhatvamiti anyadetat / pagagegoeragveeracoprdesignesiesledgrapraogsprogropsignmegeague (162) Aha paraH utkRSTato'STabhavAbhyantare sAmAyikaM prApya niyamAtsiddhyatIti, jaghanyataH punarekasminneva bhave sAmAyikaM prApya siddhyatItyuktaM granthAntare, tatazca yaduktaM trIn bhavAnatItya siddhayati iti tadetannApyutkRSTaM nApi jaghanyaM, tatazca virodha iti / laillailailailailailailailailailailailai 198 siddhAnta rahasya binduH
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ llllllllllllllllllllllllllll ucyate, anAlIDhasiddhAntasadbhAvena yatkiJciducyate, yattaduktaM jaghanyata ekenaiva bhavena siddhayatIti, tad vajrarSabhanArAcasaMhanana-maGgIkRtyoktam, etacca chevaTTikAsaMhananamaGgI-kRtyocyate / chevaTThakAsaMhanano hi yadyatizayenArAdhanaM karoti, tatastRtIye bhave mokSaM prApnotIti, utkRSTazabdazcAtrAtizayArthe draSTavyo, na tu bhavamaGgIkRtya, bhavAGgIkaraNe punaraSTabhirevotkRSTato bhavaiH chevaTTikAsaMhanano siddhyatIti / (o.ni. 805) Bookdodio sity odyi tohtosbodystoodio hidesiy stories lookianded todidesike465 candra. nanu sAmAyikaM prApya utkRSTato'STabhavAbhyantare siddhyatIti uktamatra, paraM na tad ghaTate, yato hi caturdazapUrvadharAH sAmAyikamavApyA'pi anantabhavabhAjo bhavantIti prasiddhameveti cet na, utkRSTata aSTasveva bhaveSu sAmAyikaprAptiH sambhavati, nAdhikeSu iti hi tattvam / caturdazapUrvadharAzca tasminneva bhave sAmAyikabhAjaH patane sati anantabhavAn nigodAdiSveva paryaTanti, tatra ca sAmAyikaprApti styeveti na teSAmaSTabhavebhyo'dhikabhave sAmAyikAvAptiH, tatazca na doSaH / idamatra tattvam / ekasminbhave yadi kSaNamAtramapi SaSThaguNasthAnAvAptiH syAt, tarhi sa eko bhavo gaNanIyaH, evaM saMkhyAtakAlAdasaMkhyAtakAlAdanantakAlAd vA pazcAt yadi punarapi manuSyabhave SaSThaguNasthAnAvAptiH syAt, tahi sa dvitIyo bhavo gaNanIyaH / evaMkrameNASTasu bhaveSu eva sAmAyikAvAptiH, aSTamabhave'vazyaM mokSaH / etaccotkRSTataH, jaghanyatastu ekasminneva bhave sAmAyikAvAptiH, tasminneva bhave mokSAditi / tathA caturdazapUrvadhareSu asaGkhyAtatama eva bhAgaH anantasaMsArAdikamavApnoti, tadanye tu asaGkhyaguNAste tasminneva bhave saMkhyAtAsaMkhyAtAdibhavebhyaH pazcAdvA mokSaM yAntIti na sakalacaturdazapUrvadharANAM niyamAdanantasaMsAritvaM kalpanIyamiti sakSepaH / ____ itthaM tAvatsaMpUrNoghaniyuktimAzritya siddhAntarahasyabindugranthasya prathama ullAsa: samApto bhavati / ___ yatkiJcidatra jinAjJAviparItaM pratipAditamanAbhogAditaH, tacchodhayantu saMvignagItArthA iti prArthya viramyate / _ namo'stu tasmai jinazAsanAya / ovaissaissaivssaijaissaissssssssssaijai siddhAnta rahasya binduH 199
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ssss mhHh 999hmh / / prazastiH / / atulaparAkramatapovIryeNa vijitakarmArigaNasya adhiSThitakaivalyasAmrAjyasya mANDalikavRndAyamAnadivyazrIvibhAsamAnAnekasurAsurendrapUjitacaraNAmbujasya syAdvAdaprabhAvakasuramyatIrthapravartakasya zrIvIravibhorabhUd gaNabhRt zrIsudharmanAmA yathArthanAmA bhavyajIvavimuktyAdhArAnekaguNapravAhinyAM supAvanyAM paTTAvalyAM cUDAmaNikalpo prathamo paTTadharaH / 200 tathaiva jAtA: sunirmalAcArapracArapracalitacAritradharmapatAkAdharAH anekAcAryAH zrIjambvAdayaH / sArdhadvisahastre varSe'tikrAnte'jani tatra saccAritracUDAmaNi: sunipuNamatyA karmAsiddhAntaprabhAvakaH suvihitAnekazatazramaNavRndazilpI gacchanAyaka : zrIpremasUriH sUridharmaprAsAdaH / tasya ca ziSyaH sujAta: nyAyatIrthavismApakaH vardhamAnataponidhi : sUri : bhuvanabhAnuH svabhAH parAjItatuccharkSavAdI / tasya ca paTTe'dya vartate AcAryaH zrIjayaghoSAbhidhaH siddhAMtadivAkaraH zramaNasaMghasuvistArakaH kamanIyakAntayA bhUrikSAntyA parivRttaH gItArthasabhAmUlanAyakaH tasya sAmrAjye prAdUrbhUtaH yugapradhAnAcAryasmArakaH vIrazAsanodayaprAtihArika AbAlavRddhagamyadezanAdakSaH zrotRjanasamavAyasmAritatIrthakRdyugaH rAjabalAdudghATyamAnaSaTpaJcAzacchahastrazUnAgRhapratirodhenAhiMsAdharmaprabhAvakaH azrutajinavacanAnAmapi mokSamArgapradAyako'smadgurU zrIcandrazekharaH kArUNyapuNyamUrtiH tasya ca ziSyeNa mayA kRteyaM kRtiH muniguNahaMsena gurUpAdAravindacaJcarikeNa / 7077777777077707 470707070707 siddhAnta rahasya binduH
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIcenA pustako Apane svAdhyAya mATe ApI zakazuM... mumukSuone - nutanadIkSitone - saMyamIone atyaMta upayogI pustako 01) munijIvananI bALapothI (bhAga 1-2-3) 02) saMvigna saMcamIonI niyamAvali 03) have to mAtrane mAtra sarvavirati 04) gurumAtA 05) vaMdanA 06) zaraNAgati 07) mahApaMthanAajavALA 08) virATa jAge che tyAre 09) tribhuvanaprakAzamahAvIradevA 10) mahAbhiniSkramaNa 11) uMDA aMdhArethIvirAganI mastI (naM.4 thI 11 pustako avazya vAMcavA jevA che) 12) vizvanI AdhyAtmika ajAyabI (bhAga 1-2-3-4) vartamAna saMcamIonA zreSTha prasaMgo sAdhanagrantho 01) kalyANamaMdIra + kIrAtAjuMnIca + zizupAlavadha + naiSadhIyacaritam ( zloka + artha + samAsa + anvaya + bhAvArtha) nyAyasiddhAnta muktAvali (bhAga 1- 2) gujarAtI vivecana sahita vyAtipaMcaka (candrazekharIyAvRtti +vivecana) 04) siddhAntalakSaNa (candrazekharIyAvRtti bhAga 1- 2+vivecana) Agamagrantho. 01) oghaniryukti - bhAga 1- 2 (bhAga 1 - 2) droNAcAryavRtti + bhASAMtara pratAkAramAM 02) oghaniryukti sAroddhAra - (bhAga 1 - 2) viziSTapaMktio upara gujarAtI vivecana...pratAkAramAM dazavaikAlika (bhAga 1 thI 4 hAribhadrIvRtti + bhASAMtara) uttarAdhyayana sUtra - adhyayana - 1 (zAMtisUrivRtti + bhASAMtara) Avazyakaniryukti (bhAga 1 thI 8) hAribhadrIvRtti + bhASAMtara siddhAntarahasTabindu (o.ni.nI viziSTa paMktio para saMskRta TIkA) upadezamALA (siddharSigaNivRtti- 100 gAthAnuM bhASAMtara) saMyama-adhyAtma-pariNatipoSakagaththo 01) sAmAcArIprakaraNa (bhAga 1- 2) candrazekharIyAvRtti + gujarAtI bhASAMtara yogaviMzikA candrazekharIyAvRtti che de che. Dha 13) dhana te munivarAre... (kSamAdi dasa dharmo upara vistRta vivecana) aSTapravacanamAtA (AThamAtA para sUkSma-vistRta vivecana) mahAvrato (pAMca mahAvrato parasUkSma-vistRta vivecana) AtmasaMprekSaNA (AtmAnA doSo kevI rIte jovA? pakaDavA? enuM sUkSma varNana) mumukSuone mArgadarzana (dIkSA levAmAM naDatarabhUta banatA aneka praznonuM samAdhAna) 3pa0 gAthAnuM stavana (bhAga 1,2,3... 1 thI 5 DhALa para vistRta vivecana) 19) AtmakathAo (viratidUtamAM AvelI 11 AtmakathAonuM saMkalana) 20) zalyoddhAra (saMcamamAM lAgatA seMkaDo aticAronuM nirUpaNa... zreSThapustaka) 18) 'viratidUta mAsikanA 1thI 120 badhA aMko maLaze...
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra vibhAga + artha vibhAganA upayogI viSayo ane tenA praznapatronuM lisTa sUtra vibhAga 001) be pratikramaNa sUtro 002) paMca pratikramaNa sUtro '003) sAdhu-Avazyaka kriyAnA sUtro (be bhAgamAM) 004) zrI dazavaikAlika sUtra 005) vairAgya zataka 006) indriya parAjaya zataka 007) saMbodha sittarI 008). yogasAra 009) jJAnasAra 010) zAntasudhArasa 011). paMcasUtra (prathama) 012) vItarAgastotra 013) upadezamALA l014) prazamarati prakaraNa 015) kulakasaMgraha '016) vairAgyakalpalatA (1lo stabaka) 017). hadayapradIpa SatrizikA 018). yogazAstra 019) . aSTaka prakaraNa 020) SoDazaka prakaraNa 021) tatvArtha sUtra 022) adhyAtma kalpadruma 023) adhyAtmasAra 024) zrI uttarAdhyayana sUtra gujarAtI bhASA '025) samakitanA 67 bolanI sajhAyA 026) 125 gAthAnuM stavana 027) 150 gAthAnuM stavana 028) 350 gAthAnuM stavana 029) amRtavelanI sajajhAya 030) AnaMdaghana covIzI '031) yoganI ATha dRSTinI sajhAya 032) zrI devacaMdajI kRta covIzI artha vibhAga 033) jIvavicAra prakaraNa 034) navatattva prakaraNa 035) daMDaka prakaraNa 036) laghusaMgrahaNI 037) caityavaMdana bhASya 038) guruvaMdana bhASya 039) paccakkhANa bhASya '040) navya karmagrantha 1 thI 5 karmagranthA saralasaMskRtam 041) sakalAIta kAvya 042) bhaktAmara kAvyA 043) kalyANamaMdira kAvya 044) raghuvaMza be sarga 045) kIrAtAjunIyam be sarga . 046) zizupAla vadha be sarga. 047) maiSadhIyacarita eka sarga (048). zrI dasavaikAlika sUtra - (sumatisAdhuvRtti) '049) upadezamALA - (siddharSigaNivRtti) (050) zrI uttarAdhyayana sUtra - (lakSmIvallabhavRtti) 051) prAkRtavijJAna pAThamALA 052) pAia vijJANa kahA 053) zrI oghaniryukti 054) piMDaniryukti 055) pravacanasArodvAra 056) nyAya-bhuvanabhAnuM '057) tarkasaMgraha + nyAyabodhinI TIkA 058) nyAyasiddhAnta muktAvali 059) sAmAcArI prakaraNa 060) paMcavastaka prakaraNa 061) dharmabindu prakaraNa 062) dharmasaMgraha 063). paMcAzaka prakaraNa 064) kUpadRSTAnta vizadIkaraNa 065) ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI 066) aSTaka prakaraNa 067) SoDazaka prakaraNa 068) yogaviMzikA 069) yogazataka yogadaSTi samuccaya 071) yogabindu 072). dvADhiMza kAtrizikA (073) upadezapada 074) upadezarahasya 075) dasavaikAlika - hAribhaddI vRtti (076). zrI Avazyaka niryukti - hAribhadrIvRtti, (077). zrI uttarAdhyayana sUtra - zAMtisUrivRtti (078) zrI AcArAMga sUtra - zIlAMkAcAryavRtti 079) pAMca karmagrantha l080) kammapayaDI (karmaprakRttiH). 081) paMcasUtra '082) lalitavistarA 083) gurutattva vinizcaya '084) dharmaparIkSA 085) pratimAzataka 086) adhyAtmamata parIkSA 070) vAgara
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNadhara mahArAjAe racelI dvAdazAMgI eTale virATa samudrA vartamAnakALamAM upalabdha 45 Agamo eTale samudramAMthI nIkaLelA suMdara chIpalAo! e chIpalAo kholIne emAMthI ratno-motI meLavavAnA hoya che. A pustakamAM 'oghaniryukti' nAmanuM chIpaluM kholIne suMdara rahasyo rUpI ratnopragaTa karavAmAM AvyA che. saMcamIo! A ratna meLavIne tame sau AdhyAtmika jagatamAM mahAzrImaMta bano e ja ekamAtra paramakRpALu paramAtmAne prArthanA! naukaratu tama vinA manAya Manav Graphics 9892 11 55 12