Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ "aho! zrutajJAna" graMtha jIrNoddhAra 198 zIdhrabodha bhAga 21 thI 25 ': dravya sahAyaka : kacchavAgaDa samudAyanA adhyAtmayogI pU.A.zrI kalApUrNasUrIjI ma.sA.nA ziSya pU.A.zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA.nA AjJAnuvartinI pU.sA.zrI vidyu...bhAzrIjI ma.nA ziSyA pU.sA.zrI vikramendrazrIjI ma. nI preraNAthI vidyutavikrama ArAdhanA bhavana, tathA pU. sA. zrI IndrayazAzrIjI ma. nI preraNAthI IzA ArAdhanA bhavana-maNibhadra epArTamenTa zrAvikAonI jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla sanemala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2071 I. 2015
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 kramAMka prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustakanuM nAma rttA-TIDADAra - saMpAha pU. vikramasUrijI ma.sA. pRSTha pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra pU. meghavijayajI gaNi ma. sA. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda - 05. 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 zrI naMdIsUtra avacUrI zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI zrI arhadgItA bhagavadgItA zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH zrI yUkti prakAzasUtraM zrI mAnatuGgazAstram aparAjitapRcchA zilpa smRti vAstu vidyAyAm zilparatnam bhAga - 1 zilparatnam bhAga - 2 prAsAdatilaka kAzyazilpam prAsAdamaJjarI rAjavallabha yAne zilpazAstra zilpadIpaka vAstusAra dIpArNava uttarArdha jinaprAsAda mArtaNDa jaina graMthAvalI hIrakalaza jaina jyotiSa | nyAyapravezaH bhAga-1 dIpArNava pUrvArdha | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga - 1 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha tattpopaplavasiMhaH zaktivAdAdarzaH kSIrArNava vedhavAstu prabhAkara pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. zrI bI. bhaTTAcArya | zrI naMdalAla cunilAla somapurA zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI vinAyaka gaNeza ApaTe zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI zrI gaMgAdharajI praNIta zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI naMdalAla cunIlAla somapurA zrI jaina zvetAmbara konphransa zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI pU. municaMdrasUrijI ma. sA. zrI eca. Ara. kApaDIA zrI becaradAsa jIvarAja dozI zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya zrI sudarzanAcArya zAstrI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 238 286 84 18 48 54 810 850 322 280 162 302 156 352 120 88 110 498 502 454 226 640 452 500 454 188 214 414 192
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 824 288 30 | zinjaratnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadavRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 zrI narmadAzaMkara zAstrI | paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. bhAvasUrinI ma.sA. 520 034 (). pU. bhAvasUri ma.sA. zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 324 302 196 039. 190 040 | tilaka 202 480 228 60 044 218 036. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-5 037 vAstunighaMTu 038 | tilakamannarI bhAga-1 tilakamagnarI bhAga-2 tilakamajharI bhAga-3 sakhasandhAna mahAkAvyam saptabhaphImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvaloka sAmAnya niryukti guDhArthatattvAloka 046 saptabhInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraSiNIkaraNI nayopadeza bhAga-2 tarakiNItaraNI nyAyasamuccaya cAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa 053 bRhad dhAraNA yaMtra 05 | jyotirmahodaya pU. bhAvasUrinI ma.sA. pU. bhAvasUrina ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI. zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI sa. pU. akSayavijayajI 045 190 138 296 (04) 210 274 286 216 532 113 112
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra bhASA | 218. | 164 saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha-04. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com maho zrutajJAnamajtha ddhiAra - saMvata 2075 (5. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustasI www.ahoshrut.org vebasAITa 52thI ugl stGirls sii zAze. krama pustakanuM nAma tA-TI8152-saMpaES pRSTha 055 | zrI siddhahema bRhavRtti bRhadanyAsa adhyAya-6 | pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pa. jinavijayajI ma.sA. 160 057 lAratIya Tana bhe| saMskRti sanomana pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasUri 202 059 | vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri jaina saMgIta rAgamALA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI | 306 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sudarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI saM pU. meghavijayajI gaNi 516 064| viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnam | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 06764zamAtA vahI guzanuvAha gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 | moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA | saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 on jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho 14. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 376 060 322 073
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 754 194 3101 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA / saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra kuMvarajI ANaMdajI guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. | braja. bI. dAsa banArasa 133 || | karaNa prakAzaH brahmadeva saM./aM. | sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. | yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta barnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1,2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 / / jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhASavati zatAnaMda mArachatA saM./hi | eca.bI. guptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI prA./saM. | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI | jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra saM. harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana saM. pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha vizvezvaraprasAda dvivedI saM. bIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA | hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra krama viSaya saMpAdaka/prakAzaka prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma 154 uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya 155 | uNAdi gaNa vivRtti karttA / saMpAdaka pU. hemacaMdrAcArya pU. hemacaMdrAcArya 156 prAkRta prakAza-saTIka 157 dravya parikSA aura dhAtu utpatti 158 Arambhasidhdhi saTIka 159 khaMDaharo kA vaibhava 160 bAlabhArata 161 giranAra mAhAtmya 162 | giranAra galpa 163 praznottara sArdha zataka 164 bhAratiya saMpAdana zAstra 165 vibhaktyartha nirNaya 166 vyoma vatI - 1 167 vyoma vatI - 2 168 jaina nyAyakhaMDa khAdyam 169 haritakAvyAdi nighaMTU 170 yoga ciMtAmaNi- saTIka 171 vasaMtarAja zakunam 172 mahAvidyA viDaMbanA 173 jyotirnibandha 174 meghamAlA vicAra 175 muhUrta ciMtAmaNi- saTIka 176 | mAnasollAsa saTIka - 1 177 mAnasollAsa saTIka - 2 178 jyotiSa sAra prAkRta 179 muhUrta saMgraha 180 hindu esTrolojI bhAmAha Thakkara pherU pU. udayaprabhadevasUrijI pU. kAntIsAgarajI pU. amaracaMdrasUrijI daulatacaMda paraSottamadAsa pU. lalitavijayajI pU. kSamAkalyANavijayajI mUlarAja jaina giridhara jhA zivAcArya zivAcArya saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM. 5 - - yazovijayajI vyAkaraNa vyAkaraNa vyAkaraNa dhAtu jyotISa zIlpa prakaraNa sAhitya nyAya nyAya nyAya upA. nyAya bhAva mizra Ayurveda pU. harSakIrtisUrijI Ayurveda jyotiSa pU. bhAnucandra gaNi TIkA jyotiSa pU. bhuvanasundarasUri TIkA zivarAja jyotiSa jyotiSa pU. vijayaprabhasUrI rAmakRta pramitAkSaya TIkA jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhagavAnadAsa jaina jyotiSa aMbAlAla zarmA jyotiSa pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa jyotiSa kAvya tIrtha tIrtha bhASA saMskRta saMskRta prAkRta saMskRta/hindI saMskRta hindI saMskRta saMskRta / gujarAtI saMskRta/ gujarAtI hindI hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta / hindI saMskRta/hindI saMskRta / hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta/ gujarAtI saMskRta saMskRta saMskRta prAkRta / hindI gujarAtI gujarAtI johana kriSTe pU. manoharavijayajI jaya kRSNadAsa guptA bhaMvaralAla nAhaTA pU. jitendravijayajI bhAratIya jJAnapITha paM. zIvadatta jaina patra haMsakavijaya phrI lAyabrerI sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI jaina vidyAbhavana, lAhora caukhambA prakAzana saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya badrInAtha zukla zIva zarmA lakSmI veMkaTeza presa khemarAja kRSNadAsa senTrala lAyabrerI AnaMda Azrama meghajI hIrajI anUpa mizra orienTa insTITyUTa orienTa insTITyUTa bhagavAnadAsa jaina zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI pitAmbaradAsa TI. mahetA pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 264 144 256 75 488 226 365 190 480 352 596 250 391 114 238 166 368 88 356 168
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | viSaya pahA pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 kartA/saMpAdaka pUjya mammaTAcArya kRta | bhASA saMskRta 181 364 182 kAvyaprakAza bhAga-2 222 183 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane3 saMskRta saMskRta saMskRta 330 saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI pUjya jinavijayajI yazobhArati jaina prakAzana samiti zrI rasIkalAla choTAlAla zrI rasIkalAla choTAlAla | zrI vAcaspati gairobhA | zrI subramaNyama zAstrI 184 | nRtyaratna koza bhAga-1 156 248 pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva saMskRta saMskRta /hindI 504 185 | nRtyaratna koza bhAga-2 186 | nRtyAdhyAya 187 | saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka 188 | saMgIratnAkara bhAga-2 saTIka 189 saMgIranAkara bhAga-3 saTIka saMskRta/aMgrejI 448 440 616 | zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI | zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga 190 saMgIratnAkara bhAga-4 saTIka saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta gujarAtI | zrI sAraMgadeva 632 nArada 84 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI jaina graMtho 193 | nyAyabiMdu saTIka 192 zrI hIrAlAla kApaDIyA mukti-kamala-jaina mohana graMthamAlA / zrI caMdrazekhara zAstrI 220 saMskRta hindI 194 | zIghrabodha bhAga-1 thI 5 sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 422 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 304 pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 195 | zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196| zIghrabodha bhAga-11 thI 15 197 | zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 | zIghrabodha bhAga-21 thI 25 446 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA | 414 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 409 199 | adhyAtmasAra saTIka 476 eca. DI. velanakara saMskRta/gujarAtI | narottamadAsa bhAnajI saMskRta siMghI jaina zAstra zikSApITha saMskRta/gujarAtI | jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa 200| chandonuzAsana 200 | maggAnusAriyA 444 zrI DI. esa zAha 146
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ratnaprabhAkara jJAna-puSpamAlA-puSpa naM. 64. athazrI zIghrabodha bhAga 21 vA. atha zrI vyavahArasUtrakA saMkSipta sAra. ( uddezA daza.) zrImad AcArAMgAdi sUtromeM muniyoMke AcArakA pratipAdana kIyA hai. usa AcArase patita honevAloMke lIye laghu nizItha sUtrameM AlocanA kara, prAyazcitta le zuddha honA batalAyA hai| AlocanA sunanevAle tathA AlocanA karanevAle muni kaisA honA cAhiye tathA AlocanA kisa bhAvoMse karate hai, usako kitanA prAyazcitta dIyA jAtA hai, vaha isa prathama uddezAdvAre batalAyA jAvegAH (1) prathama uddezA(1) kisI munine eka mAsika prAyazcitta yoga, duSkRtakA sthAna sevana kIyA, usakI AlocanA gItArtha AcArya ke pAsa niSkapaTa bhAvase karI ho, usa muniko eka mAsika prAyazcitta 1---mAsika prAyazcita sthAna dekho-laghu nizIthasUtra. * mAsika prAyazcitta-jaise tapa mAsika, chedamAsika, pratyAkhyAna mAsika iske bhI laghumAsika, gurumAsika-do do bheda hai. khulAsA dekho laghunizItha sUtra,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 deve. agara mAyA' - kapaTa saMyukta AlocanA karI ho, to usa muniko do mAsakA prAyazcitta denA cAhiye. eka mAsato duSkRta sthAna sevana kIyA usakA, aura eka mAsa jo kapaTa mAyA karI usakA. (2) muni do mAsika prAyazcitta sthAna sevana kara mAyA ( kapaTa ) rahita AlocanA kare, usako do mAsika prAyazcitta denA, agara mAyA' (kapaTa) saMyukta AlocanA kare, usako tIna acchA 1 - eka nadI ke kInAre para nivAsa karanevAlA tApamane maccha bhakSaNa kIyA thA, usIse unhoMke zarIra meM bahuta vyAdhi ho gai; usa tApasake bhakta logoM ne eka vaidya bulAyA. vaidyane pUchA ki - ' Apane kyA bhakSaNa kIyA thA ? ' tApasa lajjAke mAre satya nahIM bolA, aura kahA ki 'maiMne kaMdamUlakA bhakSaNa kIyA. ' vaidyane davAkA prayoga kiyA, jisase phAyadA ke badale rogakI adhika vRddhi ho gaI. jaba vaidyane kahA ki - ' Apa satya satya kaha dIjIye, kyA bhakSaNa kIyA thA ? tApasane lajjA choDake kahA ki 'maiMne maccha bhakSaNa kIyA thA. ' taba vaidyane usakI davA deke rogacikitsA karI. isI mAphika kapaTa kara AlocanA karane se pApakI nyUnatAMka badale vRddhi hotI hai. aura mAyA ( kapaTa ) rahita AlocanA karane se pApa nirmUla ho AtmA nirmala hotI hai. vAste avvala pApa sevana nahIM kare, agara mohanIya karmake udayase ho bhI jAve, to zuddha aMtaHkaraNaka bhAvase AlocanA karanI cAhiye. 2 - kevalIke pAsa mAyA saMyukta AlocanA kare, to kevalI use prAyazcitta na de, kintu ke samIpa AlocanA karane ko kahai. kadmastha AlocanA prathama sunate hai, usa samaya prAyazcitta na de, dusarI daphe usI AlocanAko aura sune, phIra prAyazcita na de, tIsarI daphe ora bhI sune, tInoM daMphakI AlocanA eka sarikhI ho to anumAnase jAne ki mAyA rahita AlocanA hai. agara tInoM dapherme phAraphera ho to mAyA saMyukta AlocanA jAna eka mAsa mAyAkA aura jitanA prAyazcitta sevana kIyA ho utanA mUla milAke usako prAyazcita dIyA jAtA hai.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsika prAyazcita denA kAraNa-do mAsika mUlya prAyazcita aura eka mAsa mAyA-kapaTakA, evaM. (3) muni tIna mAsika prAyazcita sthAna sevana kara mAyA rahita AlocanA kare, usa muniko tIna mAsika prAyazcita dIyA jAtA hai. agara mAyA saMyukta AlocanA kare to cyAra mAsika prAyazcita denA cAhiye. bhAvanA pUrvavat. (4) mani cyAra mAsika prAyazcita sthAna sevana kara mAyA rahita AlocanA karI ho, to usa muniko cyAra mAsika prAyazcita denA, agara mAyA saMyukta AlocanA kare, pAMca mAsakA prAyazcita denA. bhAvanA pUrvavat. (5) muni pAMca mAsika prA0sthAna sevana kara AlocanA karI ho to usa muniko pAMcamAsika prAyazcita denA, agara mAyA saMyukta AlocanA karI ho, to usa muniko cha mAsika prAyazcita denA cAhiye. bhAvanA parvavat. che mAsase adhika prAyazcita nahIM hai. adhika prAyazcita ho to phIrase AThavAM prAyazcita arthAt mUlase dIkSA denI cAhiye. (6) muni bahuta sI vAra mAsika prAyazcita sevana kara mAyArahita AlocanA kare, usa muniko mAsika prAyazcita hotA hai, agara mAyA saMyukta AlocanA karanese do mAsika prAyazcitta hotA hai. eka mAsika mUla prAyazcita aura eka mAsa mAyAkA. . (7) evaM bahutase do mAsika. 1 jisa tIrthakarone utkRSTa tapa kIyA ho, tathA unhoM ke zAsanameM utkRSTa tapa ho, usako adhika tapakA prAyazcita nahIM dIyA jAtA hai. bhagavAn vIraprabhu utkRSTa che mAsI tapa kIyA thA, vAste vIrazAsanake muniyoMko utkRSTa che mAsase adhika tapa prAyazcitta nahIM dIyA jAtA hai. adhika hoto mUlase dIkSA dI jAve.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) bahutase tIna mAsika. (9) bahutase cyAra mAsika. . (10) bahutase pAMca mAsika prAyazcitta sevana kara AlocanA jo mAyA rahita karane vAloMko mUla sevana kIyA utanA hI prAyazcitta dIyA jAtA hai. agara mAyA saMyukta AlocanA kare. usa munikA mUla prAyazcittase eka mAsa adhika prAyazcitta yAvat che mAsakA prAyazcitta hotA hai. isake uparAnta cAhe mAyA rahita, cAhe mAyA saMyukta AlocanA kare. parantu che mAsase jyAdA tapAdi prAyazcitta nahIM dIyA jAtA. usa muniko to phirase dIkSAkA hI prAyazcitta hotA hai. bhAvanA pUrvavat. . (11) muni jo mAsika, domAsika, tIna mAsika cyAra mAsika, pAMca mAsika prAyazcitta sthAna sevana kara mAyA rahita niSkapaTa bhAvase AlocanA karane para usa muniko mAsika, do mAsika, tIna mAsika, cAra mAsika, pAMca mAsika prAyazcitta hotA hai. agara mAyA saMyukta AlocanA kare to mUla prAyazcittase eka mAsa adhika prAyazcitta hotA hai. iske Age prAyazcitta nahIM hai. bhAvanA pUrvavat. (12) muni jo bahuse mAsika, bahutase do mAsika, evaM tIna mAsika, cyAra mAsika, pAMca mAsika prAyazcitta sthAna se. bana kara mAyA rahita AlocanA kare, usa muniko mAsika yAvat pAMca mAsika prAyazcitta hotA hai. agara mAyAsaMyukta AlocanA kare use mUla prAyazcittase eka mAsa adhika yAvat chemAsakA prAyazcitta hotA hai. bhAvanA pUrvavat. (13) jo muni cAturmAsika, sAdhika cAturmAsika paMcamAsika, sAdhikapaMcamAsika prAyazcitta sthAnako sevana kara mAyA rahita AlocanA kare, use mUla prAyazcitta hI doyA jAtA hai.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 agara mAyAsaMyukta AlocanA kare, to mUla prAyazcitase eka mAsa adhika prAyazcitta dIyA jAtA hai. (14) evaM bahuta vacanApekSAkA bhI sUtra samajhanA. parantu che mAsa uparAnta prAyazcitta nahIM hai. bhAvanA pUrvavat. cAturmAsika prAyazcitta prathama ekavacana yA bahuvacana A gayA thA; parantu yahAM sAdhika cAturmAsika sambandhapara sUtra alaga kahA hai. (15) kisI muniko prAyazcitta dIyA hai. vaha muni prAyazcitta tapa karate huve aura bhI prAyazcittakA sthAna sevana kare, usako prAyazcitta dene kI apekSA yaha sUtra kahA jAtA hai. ___jo muni cAturmAsika, sAdhika cAturmAsika, paMcamAsika, sAdhika paMcamAsikase koI bhI prAyazcitta sthAna sevana kara mAyAsaMyukta AlocanA kare. agara vaha dveSa saMgha pragaTa sevana kIyA ho, to usako saMgha sanmukha hI prAyazcitta denA cAhiye ki saMghako pratIta rahai, aura dUsare sAdhuvoMko isa bAtakA kSobha rahai. tathA jisa prAyazcittako guptapanese sevana kiyA ho, saMgha use na jAnatA ho, use gupta AlocanA denI, jise zAsanakA uDahA na ho. yaha gItArthokI gaMbhIratA hai. isIse sAdhu dUsarI daphe dveSa na lagAvegA. tapazcaryA karate huve sAdhukA AcAra vyavahAra sAmAcArI zuddha ho, use guru AjJAse vAcanA AdikI sAhyatA karanA. kAraNayAcanA denA mahAn lAbhakA kArana hai. aura tapa karanevAle munikA citta bhI hamezAM sthira rahai. agara jo munikI sAmAcArI ThIka na ho usako dravyAdi jANI guru AjJA de to vAcanA denA, nahIM to na denA. parihAra tapakI pUratImeM usa sAdhukI vaiyAvacca karane meM anya mAdhuko sthApana karanA, agara prAyazcitta tapa karate aura bhI prAyazcitta sevana kare to yathA tapa usa cAlu
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 prAyazcittameM hI vRddhi karanA ( isakI vidhi nizItha sUtrameM hai . ) AlocanA karanevAloMke cyAra bhAMgA hai. yathA- - AcAryamahArAnakI AjJAse muni anya sthala vihAra kara kitane arase se vApIsa AcArya mahArAjake samIpa Aye, usameM kitane hI doSa lage the, usakI AlocanA AcAryazrI ke pAsameM karate hai. ( 1 ) pahale doSa lagA thA, usakI pahale AlocanA kare, arthAt kramaHsara prAyazcitta lagA hove, usI mAphika AlocanA kare. ( 2 ) pahale doSa lagA thA, parantu AlocanA karate samaya vismRta ho jAne ke sababase pahale dUsare doSoMkI AlocanA kare phira smRti hone se pahale sevana kIye huve doSoMkI pIche Alo canA kare. (3) pIche sevana kIyA huvA doSoMkI pahale AlocanA kare. ( 4 ) pIche sevana kIye huve doSoMkI pIche AlocanA kare. AlocanA karate samaya pariNAmoM kI caturbhagI. (1) AlocanA karanevAle muni pahalA vicAra kiyA thA ki apane niSkapaTabhAvase AlocanA karanI. isI mAphika zuddha bhAvoMse AlocanA kare, jJAnavanta muni. ( 2 ) mAyArahita zuddha bhAvoMse AlocanA karanekA irAdA thA, parantu AlocanA karate samaya mAyAsaMyukta AlocanA kare. bhAvArtha - jyAdA prAyazcitta Anese anya laghu muniyoM se muje laghu honA paDegA, logoM meM mAnapUjAkI hAni hogI - ityAdi vicAroMle mAyAsaMyukta AlocanA kare. ( 3 ) pahalA vicAra thA ki mAyAsaMyukta AlocanA karUMgA.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 AlocanA karate samaya mAyArahita zuddha nirmala bhAvoMse AlocanA kare. bhAvArtha- pahalA vicAra thA ki jyAdA prAyazcitta Ane se merI mAnapUjAkI hAni hogI. phira AlocanA karate samaya AcAryamahArAja jo sthAnAMga sUtrameM AlocanA karanevAof guNa aura zuddha bhAvase AlocanA karanevAlA isa loka aura paralokameM pUjanIya hotA hai. loka tArIpha karate hai. yAvat mokSasukhakI prApti hotI hai. aisA suna apane pariNAmako badalA ke zuddha bhAvoMse AlocanA kare. ( 4 ) pahale vicAra thA ki mAyAsaMyukta AlocanA karUMgA, aura AlocanA karate samaya bhI mAyAsaMyukta AlocanA kare. bAla, ajJAnI, bhavAbhinandI jIvoMkA yaha lakSaNa hai. AlocanA karanevAloMkA bhAvako AcAryamahArAja jAnake jaisA jisako prAyazcitta hotA ho, vesA use prAyazcitta deve. sabake lIye ekalA hI prAyazcitta nahIM hai. eka hI doSake bhinna fbhanna pariNAmavAloMko bhinna bhinna prAyazcitta dIyA jAtA hai. (16) isI mAphika bahutavAra cAturmAsika, sAdhika cAturmAsika, paMca mAsika, sAdhika paMca mAsika, prAyazcitta sevana kIyA ho. usakI do cobhaMgIyoM 12 vAM sUtrameM likhI gaI hai. yAvat jisa prAyazcitta ke yogya ho, aisA prAyazcita denA. bhAvanA pUrvavat. ( 17 ) jo muni cAturmAsika, sAdhika cAturmAsika, paMca mAsika, sAdhika paMca mAsika prAyazcitta sthAnako sevana kara AlocanA ( pUrvavat caturbhagI se ) kare, usa muniko tapakI andara tathA yathAyogya vaiyAvazcameM sthApana kare. usa tapa karate huvemeM aura prAyazcitta sevana kare, to usa cAlu tapameM prAyazcitta kI vRddhi
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 karanA tathA prAyazcitta tapa karake nikalate huveko agara laghu doSa laga jAve, to usI tapakI andara sAmAnyatAse vRddhi kara zuddha kara denA. (18) isI mAphika bahu vacanApekSA bhI samajhanA. jo muni prAyazcitta sevana kara nirmaLa bhAvoMse AlocanA karate hai. usako kAraNa batalAte huve, hetu batalAte huve, artha batalAte huve isa loka paralokake ArAdhakapanAke akSaya sukha batalAte huve prAyazcitta deve, aura dIyA huvA prAyazcittameM sahAyatA kara usako yathA nirvAha ho esA tapa karAke zuddha banA leve. pharja gItArtha AcArya mahArAjakI hai. yaha (19) bahuta se muni aise hai ki jo prAyazcitta sevana kIyA, usakI AlocanA bhI nahIM karI hai. use zAstrakAroMne 'prAyazcittIye' kahA hai. aura bahutase muni niraticAra vrata pAlana karate haiM, use ' aprAyazcittIye' kahA hai, vaha donoM prAyazcittIye, aprAyacittI muni ekatra rahanA cAhe, ekatra baiThanA cAhe, ekatra zayyA karanA cAhe, to usa muniyoMko pestara ' sthavira mahArAjako puchanA cAhiye, agara sthavira mahArAja kisI prakArakA khAsa kArana jAnake AjJA deve, to usa donoM pakSavAle muniyoMko ekatra rahanA kalpai. agara sthavira mahArAja AjJA na de to usa donoM pakSavAloMko ekatra rahanA nahIM kalpai. agara sthavira mahArAjakI 1 sthavira tIna prakArake hote hai. (1) vaya sthavira 60 varSakI AyuSyavAlA (2) dIkSA sthavira vIza varSakA cAritra paryAyavAlA, (3) sUtra sthavira sthAnAMgasUtra aura samavAyAMga sUtrake jAnakAra tathA kitaneka sthAnoMpara AcArya mahArAjako bhI sthavirake nAmase hI batalAye hai.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjJAkA bhaMga kara donoM pakSavAle muni ekatra nivAsa kare, to jitane dina vaha ekatra rahe, utane dinoMkA tapa prAyazcitta tathA cheda prAyazcitta Ave. bhAvArtha-prAyazcittIye, aprAyazcittIye muni ekatra rahane se lokame apratItikA kArana hotA hai. esA ho to phIra prAyazcittIye muniyoMko zuddhAcArakI AvazyaktAhI kyoM aura doSoMkA prAyazcitahI kyoM le ? ityAdi kAraNoMse ekatra rahanA nahIM kalpai. agara dravya, kSetra, kAla, bhAva dekhake AcArya mahArAja AjJA de, usa hAlatameM kalpai bhI sahI. yaha hI syAdvAda rahasyakA mArga hai. (20) AcArya mahArAjako kisI anya glAna sAdhukI vaiyAvaccake lIye kimI sAdhukI AvazyaktA honepara parihAra tapa karanevAle sAdhuko anya grAma muniyoMkI vaiyAvaccake lIye jAnekA Adeza dIyA, usa samaya AcArya mahArAja usa muniko kahe kihe Arya ! rahaste meM calanA aura parihAra tapa karanA yaha do bAtoM honA kaThina hai. vAste rahastemeM isa tapakA choDa denA. isapara usa sAdhuko azakti ho to tapa choDa kara jisa dizAmeM apane svadharmI sAdhu vicarate ho usI dizAkI tarapha vihAra karanA. rahastemeM eka rAtri, do rAtrise jyAdA rahanA nahIM kalpai. agara zarIrameM vyAdhi ho to jahAMtaka vyAdhi rahe, vahAMtaka rahanA kalpai. rogamukta honepara pahale ke sAdhu kahe ki-he Arya!eka do rAtri aura Thaharo, isase purNa khAtarI ho jAya. usa hAlata meM eka doya rAtri ThaharanA kalpai. agara eka do rAtrise adhika (sukhazIlIyApanAse) Thahare,to jitane roja rahe utane rojakA tapa tathA cheda prAyazcitta hotA hai. bhAvArtha-glAna muniyoMkI vaiyAvaccake lIye bhejA huvA sAdhu rahaste meM vihAra yA upakAra nimitta Thahara nahIM sake. tathA rogamukta honepara bhI jyAdA Thahara nahIM sake. agara Thahara jAve to
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jisa glAnoMkI vaiyAvaJcake lIye bhejA thA, usakI vaiyAvacca kona kare ? isa lAye usa muniko zIghratApUrvaka hI jAnA cAhiye. (21) isI mAphika ravAne hote samaya AcAryamahArAja tapa choDanekA na kahA ho, to usa muniko jo prAyazcittakA tapa kara rahA thA, usI mAphika tapa karate huve hI glAnikI vaiyAvazcameM jAnA cAhiye. rahastemeM vilaMba na kare. (22) isI mAphika pestara AcAryamahArAjakA irAdA thA ki vihAra samaya isa muniko kahe ki-rahaste meM tapa choDa denA, parantu vihAra karate samaya kisI kAraNase kaha nahIM sakA ho to usa muniko tapa karate have hI glAnoMkI vaiyAvaccame jAnA cAhiye. pUrvavat zIghratAse. (23) koi muni gacchako choDake ekala pratimArupa abhigraha dhAraNa kara akelA vihAra kare, agara akele vihAra karane meM aneka parisaha utpanna hote hai, usako sahana karanemeM asamartha ho, tathA AcArAdi zIthila ho jAnese yA kisI bhI kAraNase pIche usI gacchameM AnA cAhe to gaNanAyakako cAhiye ki-vaha usa munise phirase AlocanA pratikramaNa karAve aura usako cheda prAyazcitta tathA phirase utthApana deke gacchameM leve. (24 ) isI mAphika gaNavicchedaka. (25) isI mAphika AcAryopAdhyAyako bhI samajhanA. bhAvArtha-ATha' guNoMkA dhaNI ho, vaha akelA vihAra kara sakatA hai. akelA vihAra karane meM apratibaddha rahanese karmanirjarA bahuta hotI hai. parantu itanA zaktimAna honA cAhiye. agara parisaha sahana karane meM asamartha ho use gacchameM hI rahanA acchA hai. 1 sthAnAyAMga sUtrake AThave sthAnako dekhe.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 ( 26 ) saMyamase zithila ho, saMyamako pAsa rakha choDe; use pAsatthA kahA jAtA hai. koi muni gacchake kaThina AcArAdi pAlane meM asamartha hone se gaccha tyAga kara pAsatthA dharmako svIkAra kara vicarane lagA. bAda meM pariNAma acchA huvA ki- paudgalika kSaNamAtrake sukhoMke lIye meMne gaccha tyAga kara isa bhavavRddhikA kArana pAsatthapaneko svIkAra kara akRtya kArya kIyA hai. vAste aba pIche usI gacchameM jAnA cAhiye agara vaha sAdhu punaH gacchamai 'AnA cAhe, to pestara usako AlocanA-pratikramaNa karanA cAhiye. punaH cheda prAyazcitta tathA punaH dIkSA deke gaccha meM lenA kalpai. ( 27 ) evaM gaccha choDake svacchaMda vihArI honevA lokA alAyaka. ( 28 ) evaM kuzIla -- jinhoMkA AcAra kharAba haiM. pratidina vigai sevana karanevAloMkA alAyaka. ( 29 ) evaM usannA- kriyAmeM zithila, puMjana pratilekhana meM pramAdI, locAdi karanemeM asamartha, aisA usannoMkA alAyaka. ( 30 ) evaM saMsakta AcAravaMta sAdhu milane se Apa A cAravanta bana jAve, pAsatthAdi milane se pAsatthAdi bana jAve, arthAt durAcArIyoMse saMsarga rakhanevAloMkA alAyaka. 26, 27, 28, 29, 30. isa pAMcoM alAyakakA. bhAvArtha - ukta kAraNoM se gacchakA tyAga kara bhinna bhinna pravRti karanevAle phirase usI gaccha meM AnA cAhe to prathama AlocanA karAke yathAyogya prAyazcitta tapa yA cheda tathA utthApana deke phira gaccha meM lenA cAhiye ki usa muniko tathA anya muniyoMko isa bAtakA kSobha rahe. gaccha maryAdA tathA sadAcArakI pravRtti majabUta banI rahai.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (31) jo koi sAdhu gaccha choDake pAkhaMDI liMgako svI. kAra kare arthAt anya yatiyoM ke liMgameM rahe aura vApisa svagacchameM AnA cAhe, to use koi AlocanA prAyazcitta nahIM. phakta vyavahArase usakI AlocanA suna le, phira usa muniko gaccha meM le lenA cAhiye. bhAvArtha- agara koi rAjAdikA jaina muniyoM para kopa ho jAnese anya sAdhuvoMkA yoga na hone para apanA saMyamakA nirvAha karane ke lIye anya yatiyoMke liMgame raha kara, apanI sAdhukriyA barAbara sAdhana karatA kevala zAsana rakSaNake lIye hI aisA kArya kare, to use prAyazcitta nahIM hotA hai. isa viSaya meM sthAnAMga sUtra caturtha sthAnako caubhaMgI, tathA bhagavatI sUtra nigraMthA dhikAre vizeSa khulAsA hai. (32) jo koi sAdhu svagacchako choDake vrata bhaMga kara gRhasthadharmako sevana kara lIyA ho bAda meM usako pariNAma ho ki maiMne cAritra citAmaNiko hAthase gamA dIyA hai. arthAt saMsArase aruci-saMvegakI tarpha lakSya kara phirase usI gacchameM AnA cAhe to AcArya mahArAja usakI yogyatA dekhe, bhaviSyake lIye khyAla kara, use chedake tapa prAyazcitta kucha bhI nahIM de, kintu punaH usI rojase dIkSA deve. (33) jo koi sAdhu akRtya aisA prAyazcitta sthAnakoM se. vana kare phirase zuddha bhAvanA Anese AlocanA karane kI icchA kare, to usa muniko apane AcAryopAdhyAya jo bahuzruta, bahu AgamakA jANakAra, pAMca vyavahArake jJAtA ho unhoMke samIpa AlocanA kare, pratikramaNa kare, pApase vizuddha ho, prAyazcittase nivRtta ho, hAtha joDake kahe ki-aba meM aisA pApakarmako sevana na karuMgA. he bhagavan ! isa prAyazcittakI yathAyogya AlocanA do. arthAt guru deve usa prAyazcitta ko svIkAra kare.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 (34) agara apane AcAryopAdhyAya usa samaya hAjara na ho to apane saMbhogI ( eka maMDalameM bhojana karanevAle ) sAdhu jo bahuzruta-bahuta AgamoMke jAnakAra, unhoMke samIpa AlocanA kara yAvat prAyazcittako svIkAra kare. ( 35 ) agara apane saMbhogI sAdhu na mile to anya saMbhogavAle gItArtha-bahuta AgamoMke jAnakAra muni ho, unhoMke pAsa AlocanA kara yAvat prAyazcitta ko svIkAra kare. (36) agara anya saMbhogavAle ukta muni na mile, to rupa sAdhu arthAt AcArAdi kriyAmeM zithila hai, kevala rajoharaNa, mukhavatrikA sAdhukA rupa unhoMke pAsa hai, parantu bahuzruta-bahuta AgamoMkA jAnakAra hai, unhoMke pAsa AlocanA yAvat prAyazcitako svIkAra kare. (37) agara rupasAdhu bahuzruta na mile to pIche kRta zrAvaka 'jo pahalA dIkSA leke bahuzruta-bahuta AgamoMkA jAnakAra ho phira mohanIya karma ke udayase zrAvaka ho gayA ho.' usake pAsa AlocanA kara yAvat prAyazcita svIkAra kare. (38) agara ukta zrAvaka bhI na mile to- samabhAviyAI caMiyAI' arthAt suvihita AcAryoMkI kari hui pratiSThA aisI jinendra devoMkI pratimAke Age zuddha bhAvase AlocanAkara yAvat prAyazcita svIkAra kare. * ' samabhAviyAI ceiyAI ' kA artha-iMDIye loga zrAvaka tathA samyagdRSTi karate hai. yaha asatya hai. kayoMki AlocanAmeM gItArthokI AvazyaktA hai. jisameMbhI cheda sUtroM kA to avazya jAnakAra honA cAhiye aura jAnakAra zrAvakakA pATha to pahale A gayA, hai. isa vAste pUrva maharSiyoMne kIyA vaha hI artha pramANa hai.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - (39) agara aisA maMdiramUrtikA bhI jahAMparaM yoga na ho, to phira grAma tathA nagara yAvat sanniveza ke bAhAra jahAMpara koi sunanevAlA na ho, aise sthala meM jAke pUrva tathA uttara dizAke sanmukha muMha kara doya hAtha joDa zirape caDAke asA zabda uccAraNa karanA cAhiye-he bhagavan ! maiMne yaha akRtya kArya kIyA hai. he bhagavan ! meM ApakI sAkSIse arthAt Apake samIpa AlocanA karatA huM. pratikramaNa karatA hu. merI AtmAkI niMdA karatA huM. ghRNA karatA huM. pApoMse nivRci karatA huM. AtmA vizuddha karatA huM. AiMdAse aisA akRtya kArya nahIM karUMgA aisA kahe. yathAyoga svayaM prAyazcita svIkAra karanA cAhiye. bhAvArtha--jo kiMcit hI pApa lagA ho, usakI AlocanAke lIye kSaNamAtra bhI pramAda na karanA cAhiye. na jAne AyuSyakA kisa samaya bandha paDatA hai. kAla kisa samaya AtA hai. isa vAste AlocanA zIghratApUrvaka karanA cAhiye. parantu AlocanAke sunanevAlA gItArtha, gaMbhIra, dhairyavAna honA cAhiye. vAste zAstrakAroMne AlocanA karanekI vidhi batalAi hai. isI mAphika karanA cAhiye. iti. zrI vyavahAra sUtra-prathama uddezAkA saMkSipta sAra. ---ZEDke (2) dUsarA uddezA. ( 1 ) do svadharmI sAdhu ekatra ho vihAra kara rahe hai. usameM paka sAdhune akRtya kArya arthAt kisI prakArakA doSako sevana kIyA hai, to usa doSakA yathAyoga usa muniko prAyazcita deke
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ usa prAyazcicake tapakI andara sthApana karanA cAhiye, aura dusarA muni usako sahAyatA arthAt vaiyAvacca kare. (2) agara donoM muniyoMko sAthameM hI prAyazcita lagA ho, to usa muniyoMse eka muni pahale tapa kare. dusaga muni usako sahAyatA kare, jaba usa munikA tapa pUrNa ho jAya, taba dusarA muni tapazcaryA kare aura pahalA muni usako sahAyatA kare. (3) evaM bahutase muni ekatra ho vihAra kare jisameM eka muniko doSa lagA ho, to use AlocanA de tapa karAnA. dusarA muni usako sahAyatA kareM. (4) evaM bahutase muniyoMko eka sAthameM doSa lagA ho. jaise zayyAtarakA AhAra bhUlameM A gayA. sarva sAdhuvoMne bhogava bhI lIyA. bAda meM khabara hui ki isa AhArameM zayyAtarakA AhAra sAmela thA, to sarva sAdhuvoMko prAyazcitta hotA hai. usameM eka sAdhuko vaiyAvaccake lIye rakhe aura zeSa sarva sAdhu usa prAyazciekA tapa kare. unhoMkA tapa pUrNa honepara eka sAdhu rahA thA. vaha tapa kare aura dusare sAdhu usakI sahAyatA kare. agara adhika sAdhuvoMkI AvazyaktA ho to adhikako bhI rakha sakate hai. bhAvArtha - prAyazcita sahita AyuSya baMdha karake kAla karanese jIva virAdhaka hotA hai. vAste lage huve pApakI AlocanA kara usakA tapa hI zIghra kara lenA cAhiye. jisase jIva ArAdhaka ho pAraMgata ho jAtA hai. (5) pratihAra kalpa sAdhu-jo pahalA prAyazcitta sevana kIyA thA, vaha sAdhu tapazcaryA karatA huvA akRtya sthAnako aura sevana kIyA, usakI AlocanA karanepara AcArya mahArAja usakI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zaktiko dekha tapa prAyazcitta deve. agara vaha sAdhu takalIpha pAtA ho to usakI vaiyAvacca meM eka dusare sAdhuko rakhe agara vaha sAdhu dusare sAdhuvoMse vaiyAvaJcahI karAve aura apanA prAyazcittakA tapabhI na kare to vaha sAdhu dutaraphI prAyazcittakA adhikArI banatA hai. (6) prAyazcitta tapa karatA huvA sAdhu glAnapane ko prApta huvA ' gaNavicchedaka' ke pAsa Ave to gaNavicchedakako nahIM kalpai ki usa glAna sAdhuko nikAla denA ki tiraskAra karanA. gaNavicchedaka kA pharja hai ki usa glAna munikI aglAnapaNe caiyAvacca karAve. jahAMtaka vaha rogamukta na ho, vahAMtaka, phira rogamukta ho jAnepara vyavahAra zuddhi nimitta sadoSa sAdhukI vaiyAvaJca ka. ranevAle muniko stoka-nAma mAtra prAyazcita deve. (7) aNuThThappA pAyazcirA ( tIna kAraNoMse yaha prAyazcita hotA hai, dekho, bRhatkalpasUtrameM ) vahatA huvA sAdhu glAnapaneko prApta huvA ho, vaha sAdhu gaNavicchedakake pAsa Ave to gaNavicchedanako nahIM kalpai, usako gaNase nikAla denA yA usakA tiraskAra karanA. gaNavicchedakakI pharja hai ki usa munikI aglAnapaNe vai. yAvacca karAve. jahAMtaka usa munikA zarIra rogarahita na ho vahAMtaka. phira roga rahita ho jAne ke bAda jo muni vaiyAvacca karI thI, usako nAma mAtra stoka prAyazcitta denA. kAraNa-vaha rogI sAdhu prAyazcitta vaha rahA thA. jaina zAsanakI balihArI hai ki Apa prAyazcitta bhI grahana kare, parantu paropakArake lIye usa glAna sAdhukI vaiyAvacca kara use samAdhi upajAve. (8) evaM pAraMciya prAyazcitta vahatA huvA (dazavAprAyazcitra) (9) 'khitacita' kisI prakArakI vAyuke prayogase vi. kSipta-vikala citra huvA sAdhu glAna ho, usako gaccha bahAra
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 karanA gaNavicchekako nahIM kalpai. kintu usa munikI amlAnapaNe vaiyASacca karanA kalpai. jahAMtaka vaha munikA zarIra roga rahita na ho, vahAMtaka. yAvat pUrvavat. . (10) 'dittacitta' kandarpAdi kAraNoMse diptacitta hotA hai. (11) 'jakhkhAiThaM ' yakSa bhUtAdike kAraNase ,, , (12) 'umAyapataM' unmAdako prApta huvA. (13) 'upasagaM' upasargako prApta huvA. (14 ) ' sAdhikaraNa' kisIke sAtha krodhAdi honese. (15) 'saprAyazcitta ' kisI kAraNase adhika prAyazcitta Ane para. (16) bhAta pANIkA parityAga ( saMthArA) karane para. (17) 'arthajAta' kisI prakArakI tIvra abhilASa ho, tathA artha yAne dravyAdi dekhanese abhilASA vazAt. upara likhe kAraNoMse sAdhu apanA svarupa bhUla bebhAna ho nAtA hai, glAna ho jAtA hai, usa samaya gaNavicchedakako, usa muniko gaNa bAhAra kara denA yA tiraskAra karanA nahIM kalpai. kintu usa munikI vaiyAvacca karanA karAnA kalpai. kAraNaaisI hAlatameM usa muniko gaccha bAhAra nikAla dIyA jAya to zAsanakI laghutA hotI hai. muniyoM meM nirdayatA aura anya logoMkA zAsana-gacchameM dIkSA lenekA abhAva hI hotA hai. tathA saMyamI jIvoMko sahAyatA denA mahAn lAbhakA kAraNa hai. vAste gaNavicchedakako cAhiye ki usa munikA zarIra jahAMtaka roga mukta na ho vahAMtaka vaiyAvaJca kare. phira usa munikA zarIra rogamukta ho jAya taba vaiyAvazca karanevAle 10
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 muniko vyavahAra zuddhike nimitta nAma mAtra prAyazcitta deve. kAraNa vaha glAna sAdhu usa samaya doSita hai, parantu vaiyAvaca karanevAlA utkRSTa pariNAmase tIrthaMkara gotra bAMdha sakatA hai. (18) nauvA prAyazcitta sevana karanevAleko agRhasthapaNe dIkSA denA nahIM kalpai gaNavicchedakako. ( 19 ) nauvA anavasthita nAmakA prAyazcita koi sAdhu sevana kIyA ho, usako phirase gRhasthaliMga dhAraNa karavAke hI dIkSA denA gaNavicchedakako kalpai. ( 20 ) dazavA prAyazcita karanevAleko agrahasthapaNe dIkSA denA nahIM kalpai gaNavicchedakako. (21) dazavA pAraMcita nAmakA prAyazcita kisI sAdhune sevana kIyA ho, usako phirase gRhasthaliMga dhAraNa karavAke hI dIkSA denA gaNavicchedakako kalpai. (22) nauvAM anavasthita tathA dazavAM pAraMcita nAmakA prAyacica kisI sAdhune sevana kIyA ho, use gRhasthaliMga karavAke tathA gRhastha (sAdhu) liMgase hI dIkSA denA kalpai. bhAvArtha- nauvAM dazavAM prAyazcita (bRhatkalpa meM dekho ) yaha eka laukika prasiddha prAyazcita hai. isa vAste janasamUhako zAsanakI pratItike lIye tathA dusare sAdhuvoMkA kSobhake lIye use prasiddhi meM hI gRhasthaliMga karavAke phirase navI dIkSA denA kalpai. agara koi AcAryAdi mahAn atizaya dhAraka ho, jisakI vizAla samudAya ho, agara koI bhavitavyatAke kAraNa asA doSa sevana kIyA ho, vaha bAta guptapaNe ho to usako prAyazcita andara hI denA cAhiye. tAtparya - gupta prAyazcitta ho, to AlocanA bhI gupta denA. aura prasiddha prAyazcitta ho to AlocanA bhI prasiddha denA parantu Alo
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 147 canA vinA ArAdhaka nahIM hotA hai. jaise gacchako aura saMghako pratItikA kArana ho, ausA karanA cAhiye. (23) do sAdhu sadRza samAcArIvAle sAtha vicarate hai. kisI kAraNase eka sAdhu dusare sAdhupara abhyAkhyAna ( kalaMka) deneke irAdese AcAryAdike pAsa jAke arja kare ki-he bhagavana, mene amuka sAdhuke sAtha amuka akRtya kAma kIyA hai. isapara jisa sAdhukA nAma lIyA, usa sAdhuko AcArya bulavAke hitabuddhi aura madhuratAse puche-agara vaha sAdhu svIkAra kare, to usako prAyazcitta deve, agara vaha sAdhu kahe ki-mene yaha akRtya kArya nahIM kIyA hai. to kalaMkadAtA muniko usakA pramANa puraHsara puche, agara vaha sAbutI purI na de sake, to jitanA prAyazcitta usa muniko AtA thA, utanA hI prAyazcitta usa kalaMkadAtA muniko denA cAhiye. agara AcArya usa bAtakA pUrNa nirNaya na kara, rAga dveSake vaza ho apratisevIko pratisevI banAke prAyazcitta deve to utanA hI prAyazcittakA bhAgI prAyazcitta denevAlA AcArya hotA hai. bhAvArtha-saMyama hai so AtmAkI sAkSIse palatA hai. aura satya pratijJA jaisA vyavahAra hai. agara vigara sAbutI kisIpara AkSepa kAyama kara diyA jAyagA, to phira hareka muni harekapara AkSepa karate rahegA, to gaccha aura zAsanakI maryAdA rahanA asaMbhava hogA. vAste bAta karanevAle muniko prathama pUrNa sAbutI yA jAMca kara lenA cAhiye. (24) kisI muniko mohakarmakA prabala udaya honese kAmapIDita ho, gacchako choDake saMsArameM jAnA prAraMbha kIyA, jAte huvekA pariNAma huvA ki-aho! maiMne akRtya kIyA, pAyA huvA cAritra ciMtAmaNiko choDa kAcakA kaTakA grahana karanekI abhilASA karatA huM. aise vicArase vaha sAdhu phirase usI gacchameM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 AnekI icchA kare, agara usa samaya anya sAdhu zaMkA kare ki.. isane doSa sevana kIyA hogA yA nahIM ? unhoMkI pratItike lIye AcArya mahArAja usakI jAMca kare. prathama usa sAdhuko pUche. agara vaha sAdhu kahe ki maiMne amuka doSa sevana kIyA hai. to usako yathAyogya prAyazcita denA. agara sAdhu kahe ki maiMne kuccha bhI doSa sevana nahIM kIyA hai, to usakI satyatApara hI AdhAra rakhe. kAraNa prAyazcima Adi vyavahAra se hI dIyA jAtA hai. bhAvArtha - agara AcAryAdiko adhika zaMkA ho to jahA~ para vaha sAdhu gayA ho, vahAMpara talAsa karA li jAve. bhagavatI sUtra 8-6 manakI AlocanA manase bhI zuddha ho sakatI hai. (25) eka pakSavAle sAdhuko svalpakAlake lIye AcAryopAdhyAyakI padvI denA kalpai. parantu gacchavAsI nigraMthoMko usakI pratIti honI cAhiye. bhAvArtha- jinhoMko rAgadveSakA pakSa nahIM hai. athavA eka gaccha gurukulavAsako cirakAla sevana kIyA ho. prAyaH gurukulavAsa sevana karanevAlemeM aneka guNa hote hai. naye purANe AcAra vyavahAra, sAdhu Adike jAnakAra hote hai, gacchamaryAdA calAne meM kuzala hote hai, unhoMko AcAryakI maujUdagI meM paTTI dI jAtI hai. agara AcArya kabhI kAladharma pAyA ho, to bhI unhoMke pIche pIkA jhaghaDA na ho, sAdhu sanAtha rahai. svalpakAlakI pI denekA kAraNa yaha hai ki- - agara dusarA koI yogya ho to vaha unhoM ko bhI de sakate hai. agara dusarA pIke yogya na ho to, cirakAlake lIye hI usI padvIko rakha sakate hai. ( 26 ) jo koi muni parihAra tapa kara rahe hai, aura kitaneka aparihArika sAdhu pakatra nivAsa karate hai. unhoMko eka
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 maMDalapara saMvibhAgake sAtha bhojana karanA nahIM kalpai. kahAMtaka ? ki jo eka mAsika, do mAsika, tIna mAsika, cyAra mAsika, pAMca mAsika, che mAsika, jitanA tapa kIyA ho, utane mAsa aura pratyeka mAsake pIche pAMca pAMca dina. evaM che mAsake tapavAleke sAtha tapake sivAya eka mAsa sAthameM bhojana nahIM kare. kAraNa-tapasyAke pAraNevAloMko zAtAkArI AhAra denAcAhiye. vAste ekatra bhojana nahIM kare. bAdameM sarva sAdhu saMvibhAga saMyukta sAmela AhAra kare. ( 27 ) parihAra tapa karanevAle munike pAraNAdimeM aza- , nAdi cyAra AhAra vaha svayaM hI le Ate hai. dusare sAdhuko denA dilAnA nahIM kalpai. agara AcAryamahArAja vizeSa kAraNa jAnake AjJA de to azanAdi AhAra denA dilAnA kalpai. isI mAphika ghRtAdi vigai bhI samajhanA. (28 ) kisI sthavira mahArAjakI vaiyAvazcame koi parihArika tapa karanevAlA sAdhu rahetA hai, to usa parihArika tapasvIke pAtra lAyA huvA AhAra sthaviroMke kAmameM nahIM Ave. agara sthaviraM mahArAja kisI vizeSa kAraNase AjJA de de kihe Arya! tuma tumAre gauvarI jAte ho to hamAre bhI itanA AhAra le AnA. to bhI usa parihArika sAdhuke pAtrameM bhojana na kare. AhAra lAneke bAdameM AcArya apane pAtrame tathA apane kamaMDalameM pANI leke kAma leve ( bhogave). (29 ) isI mAphika parihArika sAdhu sthaviroMke lIye gaucarI jA rahA hai. usa samaya vizeSa kAraNa jAna sthavira kahe ki-he Arya! tuma hamAre lIye bhI azanAdi lete AnA. A. hArAdi lAne ke bAda apane apane pAtra AhAra, kamaMDalameM pANI le leve. phira pUrvako mAphika AhArAdi bhogave.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-prAyazcita leke tapa kara rahA hai. isI vAste vaha . sAdhu zuddha hai. vAste usane lAyA huvA azanAdi sthavira bhogava sake. parantu abI taka tapako pUrNa nahIM kIyA hai. vAste usa sAdhuke pAtrAdimeM bhojana na kareM. usase usa sAdhuko kSobha rahetA hai. tapako pUrNatAse pAra pahuMcA sakate haiM. iti. zrI vyavahAra mutra-dUsarA uddezAkA saMkSipta sAra, -* * (3) tIsarA uddezA. . (1) sAdhu icchA kare ki maiM gaNako dhAraNa karUM. arthAt ziSyAdi parivArako le AgevAna ho ke vicaraM. parantu AcArAMga aura nizIthasUtrake jAnakAra nahIM hai. una sAdhuko nahIM kalpai gaNako dhAraNa karanA. (2) agara AcArAMga aura nizIthasUtrakA jJAtA ho, usa sAdhuko gaNa dhAraNa karanA kalpa. bhAvArtha-AgevAna ho vicaranevAle sAdhuvoMko AcArAMgasUtrakA jJAtA avazya honA cAhiye, kAraNa-sAdhuvoMkA AcAra, gocAra, vinaya, vaiyAvaJca, bhASA Adi muni mArgakA AcArAMgasUtrameM pratipAdana kIyA huvA hai. agara usa AcArase skhalanA ho jAve, arthAt doSa laga bhI jAve to usakA prAyazcita nizItha sUtrameM hai. vAste ukta donoM sUtroMkA jAnakAra ho, usa muniko hI AgevAna hoke vihAra karanA kalpai. (3) AgevAna ho vihAra karanekI icchAvAle muniyA~ko pestara sthavira ( AcArya ) mahArAjase pUchanA isapara AcArya mahArAja yogya jAnake AjJA de to kalpai.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) agara AjJA nahIM deve to usa muniko Agevana hoke vicaranA nahI kalpai. jo vinA AjJA gaNadhAraNa kare, AgevAna ho vicare, usa muniko, jitane dina AjJA bAhAra rahai, utane dinakA cheda tathA tapa prAyazcita hotA hai aura jo unhoMke sAtha rahanevAle sAdhu hai, usako prAyazcitta nahIM hai. kAraNa vaha usa agre zvara sAdhu ke kahanese rahe the| (5) tIna varSakI dIkSA paryAyavAle sAdhu AcArameM, saMyamameM, pravacana, prajJAme, saMgraha karane meM, avagraha lene meM kuzalahozIyAra ho, jisakA cAritra khaMDita na huvA ho. saMyamameM sabalA doSa nahIM lagA ho, AcAra bhedita na huvA ho, kaSAya kara cAritra saMkliSTa nahIM huvA ho, bahu zruta, bahuta Agama tathA vidyAoMke jAnakAra ho, kamase kama AcArAMga sUtra, nizItha sUtra ke atha--para mArthakA jAnakAra ho, usa muniko upAdhyAya pada denA kalpai. (6) isase viparIta jo AcArameM akuzala yAvat alpa sUtra arthAt AcArAMga, nizIthakA ajJAtako upAdhyAyapada denA nahIM kalpai. . (7) pAMca varSoM kI dIkSA paryAyavAlA sAdhu AcArameM kuzala yAvat bahuzruta ho, kamase kama dazAzrutaskandha, vyavahAra, bRhatkalpa sUtroMke jAnakAra ho, usa muniko AcArya, upAdhyAyako par3ho denA kalpai (8) isase viparIta ho, use AcArya upAdhyAyakI parI denA nahIM kalpai. (9) ATha varSoMkI dIkSA paryAyavAle muni AcAra kuzala yAvat bahuzruta-bahuta AgamoM vidyAoMke jAnakAra kamase kama sthAnAMga, samavAyAMga sUtroMkA jAnakAra ho, usa mahAtmAvoMko
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNi, gaNavicchedaka, pI . denA kalpai. aura usa muniko ukta padvI lenA bhI kalpai. (10) isase viparIta ho to na saMghako pahI denA kalpe, na usa muniko padvI lenA kalpai. kAraNa-padvIdharoMke lIye prathama itanI yogyatA prApta karanI cAhiye. jo upara likhI hui hai. (11) eka dinake dikSitako bhI AcAryapadvI denA kalpai. bhAvArtha-kisI gacchake AcArya kAladharma prApta huve, usa gacchameM sAdhu saMpradAya vizAla hai, kintu pIche asA koi yogya sAdhu nahIM hai ki jisako AcAryapada para sthApana kara apanA nirvAha kara sake. usa samaya acchA, ucca, kulIna jisa kulakI andara baDI udAratA hai, vizvAsakArI ucca kArya kIyA huvA hai, saMsArameM apane vizAla kuTumbakA hitapUrvaka nirvAha kIyA ho, lokameM pUrNa pratIta ho-ityAdi uttama guNoMvAle kulakA yogya puruSa dIkSA lI ho, jaisA eka dinakI dIkSAvAleko AcAryapada denA kalpe. (12) varSa paryAya dhAraka muniko AcArya upAdhyAyakI padvI denA kalpai. bhAvArtha-koi gacchameM AcAryopAdhyAya kAladharma prApta ho gaye ho aura ciradikSita AcAryopAdhyAyakA yoga na ho, usa hAlatameM pUrvokta jAtivAn , kulavAn, gaccha nirvAha karane yogya acirakAla dIkSita hai, usako bhI AcAryopAdhyAya paTTI denI kalpai. parantu vaha muni AcArAMga nizIthakA jAnakAra na ho to use kaha denA cAhiye ki-Apa pestara AcArAMga nizIthakA abhyAsa karoM. isapara vaha muni abhyAsa kara AcArAMga nizItha sUtra par3ha le, to use AcAryopAdhyAya panI denA kalpai. agara
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMga nizItha sUtrakA abhyAsa na kare, to pachI denA nahIM kalpai. kAraNa-sAdhuvargakA khAsa AdhAra AcArAMga aura nizIthasUtra parahI hai. (13) jisa gacchameM navayuvaka taruNa sAdhuvoMkA samUha hai, usa gacchake AcAryopAdhyAya kAladharma prApta ho jAve to usa muniyoMko AcAryopAdhyAya vinA rahenA nahIM kalpai. usa muniyoMko cAhiye ki zIghratAse prathama AcArya, phira upAdhyAyapada para sthApana kara, unhI kI AjJAme pravRtti karanA cAhiye. kAraNaAcAryopAdhyAya vinA sAdhuvoMkA nirvAha honA asaMbhava hai. (14 ) jisa gacchameM nava yuvaka taruNa sAdhvIyAM hai. unhoMke AcArya, upAdhyAya aura pravartinI kAladharma prApta ho gaye ho, to unhoMko pahale AcAryapada, pIche upAdhyAyapada aura pIche pravatinIpada sthApana karanA cAhiye. bhAvanA pUrvavat (15) sAdhu gacchameM ( sAdhuveSameM ) raha kara maithunako sevana kIyA ho, usa sAdhuko jAyajIvataka AcArya, upAdhyAya, sthavira, pravartaka, gaNI; gaNadhara, gaNavicchedaka, isa padvIyomaise kisI prakArakI padvI denA nahIM kalpai, aura usa sAdhuko lenA bhI nahIM kalpai jisako zAsanakA, gacchakA aura veSakI maryAdAkA bhI bhaya nahIM hai, to vaha padvIdhara ho ke zAsanakA aura gacchakA kyA nirvAha kara sake ? (16) koI sAdhu prabala mohanIyakarmase pIDita honepara gaccha saMpradAyako choDake maithuna sevana kIyA ho, phIra mohanIyakarma upazAMta honese usI gacchameM phirase dIkSA leve, arthAt dIkSA denevAlA use dIkSAyogya jAne to de; usa sAdhuko tIna varSataka pUrvokta sAta patIse kisI prakArakI padvI denA nahIM kalpai,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura na to usa sAdhuko padvI dhAraNa karanA kalpai. agara tIna varSa atikramake bAda caturtha varSameM praveza kiyA ho, vaha sAdhu kAmavikArase bilakula upazAMta huvA ho, nivRtti pAi ho, iMdriyoM zAMta ho, to pUrvokta sAta padvImase kisI prakArakI pahI denA aura usa muniko padvI lenA kalpai. bhAvArtha-bhavitavyatAke yogase kisI gAtArthako karmodaya ke kAraNase vikAra ho, to bhI usake dilameM zAsana vasA huvA hai ki vaha gaccha, veSa choDake akRtya kArya kiyA hai, aura kAma upazAMta honese apanA Atmasvarupa samajha dIkSA lI hai. aiseko paTTI dI jAve to zAsanaprabhAvanApUrvaka gacchakA nirvAha kara sakegA. (17) isI mAphika gaNa vicchedaka. (18) evaM AcAryopAdhyAya. . bhAvArtha-apane padameM rahake akRtya kArya kare, use jAvajIva kisI prakArakI padvI denA aura unhoMko padvI lenA nahIM kalpai. agara apane padako, veSako choDa pUrvokta tIna varSoM ke bAda yogya jAne to padvI denA aura unhoMko lenA kalpai. bhAvanApUrvavat. (19) sAdhu apane veSako vinA choDe aura dezAMtara vinA gaye akRtya kArya kare, to usa sAdhuko jAvajIvataka sAta paTImeMse koibhI par3hI denA nahIM kalpai. bhAvArtha - jisa deza, grAmameM veSakA tyAga kIyA hai, usI deza, grAmAdimeM akRtya kArya karanese zAsanakI laghutA karanevAlA hotA hai. vAste use kisI prakArakI padvI denA nahI kalpai. a. gara kisI sAdhuko bhogAvalI karmodayase unmAda prApti ho bhI jAve, parantu usake hRdayameM zAsana vasa rahA hai. vaha apanA vezakA tyAga kara, dezAntara jA, apanI kAmAniko zAMta kara, phira
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmabhAvanA vRttise punaH usI gacchameM dIkSA le, bAdameM tIna varSa ho jAve, kAma vikArase pUrNa nivRtta ho jAya, upazAnta ho, iMdriyoM zAMta ho, usako yogya jAne to sAta padvImase kisI prakArakI paTTI denA kalpai. bhAvanA pUrvavat. (20) evaM gaNavichedaka. (21) evaM AcAryopAdhyAyabhI samajhanA. (22) sAdhu bahuzruta ( pUrvAgake jAna ) bahuta Agama, vi. dhAke jAnakAra, agara koi jabara kAraNa hone para mAyAsaMyukta mRSAvAda-utsUtra bolake apanI upajIvikA karanevAlA ho, use nAvajIva taka sAta padvI se kisI prakArakI pahI denA nahIM kalpai. bhAvArtha-asatya bolanevAloMkI kisI prakArase pratIti nahIM rahatI hai. utsUtra bolanevAlA zAsanakA ghAtI kahA jAtA hai. sabhIkA pattA milatA hai, parantu asatyavAdIyokA pattA nahIM milatA hai. vAste asatya bolanevAlA pIke ayogya hai. (23) evaM gaNavicchedaka. (24) evaM AcArya. (25) evaM upAdhyAya. (26) bahutase sAdhu ekatra ho sabake saba utsUtrAdi asatya bole. (27) evaM bahutase gaNa vicchedaka. (28) evaM bahutase AcArya. (29) evaM bahutase upAdhyAya. (30) evaM bahutase sAdhu, bahutase gaNavicchedaka, bahutase AcArya, bahutase upAdhyAya ekatra huve, mAyA saMyukta mRSAvAda
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bole, utsUtra bole, Agama viruddha AcaraNa kare-ityAdi asatya bole to sabake sabako jAyajIvataka sAta prakAra se koibhI par3hI denA nahIM kalpai. arthAt sabake saba pIke ayogya hai. iti. zrI vyavahArasUtra-tIsarA uddezAkA saMkSipta sAra. (4) cauthA uddezA. (1) AcAryopAdhyAyajIko zItoSNa kAlameM akele vi. hAra karanA nahIM kalpai. (2) AcAryopAdhyAyajIko zItoSNa kAlameM Apa sahita do ThANese vihAra karanA kalpai. adhika sAmagrI na ho, to utane rahai, parantu kamase kama do ThANe to honAhI cAhiye. (3) gaNavicchedakako zItoSNa kAlameM Apa sahita do ThANe vihAra karanA nahIM kalpai. (4) Apa sahita tIna ThANese kalpai. bhAvanA pUrvavat. (5) AcAryopAdhyAyako Apa sahita do ThANe cAtumAMsa karanA nahIM kalpai. (6) Apa sahita tIna ThANe cAturmAsa karanA kalpai. bhAbanA pUrvavat. (7) gaNavicchedakako Apa sahita tIna ThANe cAturmAsa karaNA nahIM kalpai. (8) Apa sahita cyAra ThANe cAturmAsa rahanA kalpai. bhAvArtha-kamase kama rahe to yaha kalpa hai. AcAryopAdhyAyase eka sAdhu gaNavicchedakako adhika rakhanA cAhiye. kAraNa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 dusare sAdhuvoMke kAraNa ho to AcArya icchA ho to vaiyAvaca kareM karAveM; parantu gaNavicchedakako to avazya vaiyAvazca karanA hI paDatA hai. vAste eka sAdhu adhika rakhanA hI cAhiye. ( 9 ) grAma- nagara yAvat rAjadhAnI bahutase AcAryopAdhyAya, Apa sahita do ThANe, bahuta se gaNavicchedaka Apa sahita tIna ThANe zItoSNakAlameM vihAra karanA kalpai. (10) aura Apa sahita tIna ThANe AcAryopAdhyAya, Apa sahita vyAra ThANe gaNavicchedakako cAturmAsa rahanA kalpai. parantu sAdhu apanI apanI nizrA kara rahanA cAhiye. kAraNakabhI alaga alaga jAnekA kAma paDe to bhI niyata kIye huve sAdhuvoMko sAtha le vihAra kara sake. bhAvanA pUrvavat. ( 11 ) AcArAMga aura nizIthasUtrake jAnakAra sAdhuko AgevAna karake unhoMke sAtha anya sAdhu vihAra kara rahe the. kadAcit vaha AgevAna sAdhu kAladharmako prApta ho gayA ho, to zeSa rahe huve sAdhuvoMkI andara agara AcArAMga aura nizIthasUtrakA jAnakAra sAdhu ho to use AgevAna kara, saba sAdhu unhoMkI AjJAmeM vicaranA. agara aisA na ho, arthAt saba sAdhu AcArAMga aura nizIthasUtrake apaThita ho to saba sAdhuvako pratijJApUrvaka vahAMse vihAra kara jisa dizA meM apane svadharmI sAdhu vicarate ho, usI dizAmeM eka rAtri vihAra pratimA grahana kara, usa svadharmIyoMke pAsa A jAnA cAhiye. rahaste meM upakAra nimitta nahIM ThaharanA. agara zarIrameM kAraNa ho to Thera sake. kAraNa- nivRtti honeke bAda pUrvasthita sAdhu kahe - he Arya ! ..eka doya rAtri aura Thaharo ki tumAre roganivRttikI pUrNa khAtarI ho. aisA maukApara eka doya rAtri ThaharanA bhI kalpai. eka doSa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 rAtrise adhika nahIM rahanA. agara rogacikitsA honepara eka doya rAtrise adhika Thahare, to jitanA dina Thahare, utanA hI dinoMkA cheda tathA tapa prAyazcitta hotA hai. bhAvArtha-AcArAMga aura nizItha lUtrake jAnakAra ho vaha muni hI munimArgako ThIka taurapara calA sakatA hai. apaThitoMke lIye rahaste meM eka doya rAtrise adhika ThaharanA bhI zAstrakAroMne bilakula manA kIyA hai. kAraNa-lAbhake badale baDA bhArI nukazAna uThAnA par3atA hai. cAritra to kyA parantu kabhI kabhI samyaktva ratna hI kho beThanA paDatA hai, vAste AcArAMga aura nizI. yake apaThita sAdhuvoMko AgevAna hoke vihAra karanekI sApha manAi hai. (12) isI mAphika cAturmAsa rahe huve sAdhuvoMke AgevAna muni kAla karanepara dusarA AcArAMga-nizIthake jAnakAra ho to usakI nizrAya rahanA. agara aisA na ho to cAturmAsameM bhI vihAra kara, anya sAdhu jo AcArAMga-nizIthakA jAnakAra ho, unhoMke pAsa A jAnA cAhiye, parantu eka doya rAtrise adhika apaThita sAdhuvoMko rahane kI AjJA nahIM hai. svecchAse raha bhI jAve, to jitane dina rahe, utane dina kA cheda tathA tapaprAyazcitta hotA hai. bhAvanA pUrvavat. (13) AcAryopAdhyAya anta samaya pIchale sAdhuvoMko kahe ki-he Arya! merA mRtyuke bAda AcAryapadavI amuka sAdhuko de denA. esA kahake AcArya kAladharma prApta ho gaye. pIchese mAdhu (saMgha) usa sAdhuko AcAryopAdhyAya paroke yogya jAne to use AcAryopAdhyAya padvI de deve, agara vaha sAdhu pIke yogya nahIM hai, ( AcArya rAgabhAvase hI kaha gaye ho.) agara gacchameM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dusarA sAdhu padvI yogya ho to usa yogya sAdhuko padvI deve. agara dusarA sAdhu bhI yogya na ho, to mUla jo AcArya kaha gaye the, usI sAdhuko padvI de deve. parantu usa sAdhuse itanA karAra karanA cAhiye ki-abhI gacchameM koi dusarA pahI yogya sAdhu nahIM hai, vahAMtaka tumako yaha padavI dI jAtI hai. phira pahI yogya sAdhu nikala AvegA, usa samaya Apako padavI choDanI paDegI-isa saratase padvI de deve, bAdameM koi padvIyogya sAdhu ho to, saMgha ekatra ho mUla sAdhuko kahe ki-he Arya! aba hamAre pAsa padvIyogya sAdhu hai. vAste Apa apanI padvIko choDa deM. itanA kahane para vaha sAdhu padvI choDa de to usako kisI prakArakA cheda tathA tapa prAyazcitta nahIM hai. agara Apa usa padvIko na choDe, to jitanA dina padvI rakhe, utanA dinakA cheda tathA tapa prAyazcittakA bhAgI hotA hai. tathA usa padvI choDAnekA prayatna sAdhu saMgha na kare to sabake saba saMgha prAyazcittakA bhAgI hotA hai. bhAvArtha-gacchapati yogya atizayavAna hotA hai. vaha apane zAsana tathA gacchakA nirvAha karatA huvA zAsanonnati kara sakatA hai. vAste padvI yogya mahAtmAvoMko hI denA cAhiye, ayogya ko padvI dene kI sApha manAi hai. (14 ) isI mAphika AcAryopAdhyAya prabala mohakarmodayase vikAra arthAt kAmadevako jIta na sake, zeSa bhogAvalikarma bhogavane ke lIye gacchakA parityAga karate samaya kahe ki-merI paTTI amuka sAdhuko denA. vaha yogya ho to usako hI denA, agara padvIke yogya na ho, to dusarA sAdhu pIke yogya ho, use padvI denA. agara dusarA sAdhu yogya na ho, to mUla jisa sAdhukA nAma AcAryane kahA thA, use parvokta sarata kara padvI denA, phira dusarA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya sAdhu hone para usakI padavI le lenA cAhiye. mA~ganepara padvI choDa de to prAyazcitta nahIM hai. agara na choDe tathA choMDAne ke lIye sAdhu saMgha prayatna na kare, to sabako tathA prakArakA cheda aura tapa prAyazcitta hotA hai. bhAvanA pUrvavat. (15) AcAryopAdhyAya kisI gRhasthako dIkSA dI hai, usa sAdhuko ghaDI dIkSA denekA samaya Anepara AcArya jAnate hube cyAra pAMca rAtrise adhika na rakhe. agara koI rAjA aura pradhAna zeTha aura gumAstA tathA pitA aura putra sAthameM dIkSA lI ho, rAjA, zeTha, aura pitA jo 'baDI dIkSA yogya na huvA ho aura pradhAna, gumAstA, putra vaDIdIkSA yogya ho gaye ho to jabataka rAjA, zeTha aura pitA vaDI dIkSA yogya naho vahAMtaka pradhAna, gumAstA aura putrako AcArya baDI dIkSAse roka sakate hai. parantu aisA kAraNa na hone para usa laghu dIkSAvAlA sAdhuko vaDI dIkSAse roke to rokanevAlA AcArya utane dinake tapa tathA chedake prAyazcittakA bhAgI hotA hai. (16) evaM anajAnate huve roke. (17 ) evaM jAnate anajAnate huve roMke, parantu yahAM daza rAtrise jyAdA rakhanese prAyazcitta hotA hai. noTaH-agara pitA, putra aura dusarAbhI sAthameM dIkSA lI ho, pitA vaDI dIkSA yogya na huvA, parantu usakA putra vaDI dIkSA yogya ho gayA hai aura sAtha dIkSA lenevAlAbhI vaDI dIkSAke yogya ho gayA hai. agara pitAke lIye putrako roka dIyA 1 sAta rAtri, cyAra mAsa, che mAsa-choTI dIkSAkA tIna kAla hai. itane samayameM pratikramaNaseM paMDiSaNa nAmakA adhyayana tathA dazavakAlikakA caturthAdhyayana paDhalenevAloMko vaDI dIkSA dI jAtI hai.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya, to sAthame dusare dIkSA lIthI, vaha putrase dIkSAmeM vRddha ho jAve. isa vAste AcArya mahArAja usa dIkSita pitAko madhura vacanoMse samajhAve he Arya ! agara tumAre putrako vaDI dIkSA AvegA, to usakA gaurava tumArehI lIye hogA-ityAdi samajhAyake putrako vaDI dIkSA de sakta hai. (18) koi muni jJAnAbhyAsake lIye svagacchako chor3a anya gacchameM jAve. anya gacchameM jo ratnatrayAdise vRddha sAdhu hai, vaha sAmAnya jJAnavAlA hai. aura laghu sAdhu hai, vaha acche gI. tArtha hai. unhoMke pAsa vaha sAdhu jJAnAbhyAsa kara rahA hai usa sa. maya koi anya sAdharmI sAdhu mile, vaha pUchate hai ki-he Arya ! tuma kisake pAsa jJAnAbhyAsa karate ho? uttarameM abhyAsI sAdhu ratnatrayAdise vRddha sAdhurvAkA nAma batalAve. taba pUchanevAlA kahe ki-ise to tumArehI jJAna acchA hai. to tuma unhoMke pAsa kaise abhyAsa karate ho. taba abhyAsaka kahe ki-meM jJAnAbhyAsa to amuka munike pAsa karatA hUM, parantu jo mahAtmA mujhe jJAna detA hai, vaha unhI ratnatrayAdise vRddha kI AjJAse detA hai. bhAvArtha-vaha nirdezakoMkA bahumAna karatA huvA abhyAsa karAnevAlA mahAtmAkAbhI vinaya sahita bahumAna kIyA hai. (19) bahutase svadharmI sAdhu ekatra hoke vicaranekI icchA kare, parantu sthavira mahArAjako pUche vinA ekatra ho vicaranA nahIM kalpai. agara sthaviroMkI AjJA vinA ekatra hoke vicare to jitane dina AjJA vinA vicare, utane dinoMkA cheda tathA tapa prAyazcitta hotA hai. ___ bhAvArtha-sthavira lAbhakA kAraNa jAne to AjJA de, nahIM 'to AjJA na deve. 11
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 (20) vinA AjJA vihAra kare, to eka doya tIna cyAra pAMca rAtrise apane sthaviroM ko dekhake satyabhAvase AlocanA -pratikramaNa kara, yathAyogya prAyazcittako svIkAra kara punaH stha. viroMkI AjJA rahe, kintu hAthakI rekhA suke vahAMtaka bhI AjJA bahAra na rahai. AjJA hai vahI pradhAna dharma hai. (21) AjJA bahAra vihAra karate ko cyAra pAMca rAtrise adhika samaya ho gayA ho, bAda meM sthaviroko dekha satyabhAvase AlocanA-pratikramaNa kara, jo zAstra parimANase sthaviroM tapa, cheda, punaH utthApana prAyazcitta deve, use savinaya svIkAra kare. dusarI daphe AjJA leke vicare. jo jo kArya karanA ho, vaha saba sthaviroMkI AjJAse hI kare, hAtha kI rekhA suke vahAMtaka bhI AjJAke bahAra nahIM rahai. tIsarA mahAvratakI rakSA ke nimita sthaviroMkI AjJAko yAvat kAyA kara sparza kare. evaM. ( 22 ) ( 23 ) do alApaka vihArase nivRtti hone kA hai. bhAvArtha-isa cyAroM sUtroM meM sthaviroMkI AjJAkA pradhAnapaNA batalAyA hai. sthaviroMkI AjJAkA pAlana karanese hI muniyoMkA tIsarA vrata pAlana ho sakatA hai. ( 24 ) do svadharmI sAthameM vihAra karate hai. jisameM eka ziSya hai, dusarA ratnatrayAdise guru hai. ziSyako zrutajJAna tathA ziSyAdikA parivAra bahuta hai, aura guruko svalpa hai. tadapi ziSyako gurumahArAjakA vinaya vaiyAvaJcAdi karanA, AhAra, pANI, vastra, pAtrAdi anukUlatApUrvaka lAke denA kalpai. gurukula vAsa raha ke unhoMkI sevA-bhakti karanA kalpai. kAraNa-jo parivAra hai, vaha saba gurukRpAkA hI phala hai.. (25) aura jo ziSyako zrutajJAna tathA ziSyAdikA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ parivAra svalpa hai, aura guruko bahuta parivAra hai. parantu gurukI icchA ho to ziSyako deve, icchA na ho to na deve, icchA ho to pAsameM rakhe, icchA ho to pAsameM na rakhe, icchA ho to azanAdi deve, icchA ho to na bhI deve, vaha saba gurumahArAjakI icchApara AdhAra hai. parantu ziSyako to gurumahArAjakA bahumAna vinaya karanA hI cAhiye. (26) do svadharmI sAdhu sAthameM vihAra karate ho, to usako barAbara hoke rahanA nahIM kalpai. parantu eka guru dusarA ziSya hoke rahanA kalpai. arthAt eka dusareko vRddha samajha unhoMko vandana-namaskAra, sevA-bhakti karate rahanA cAhiye. (27 ) evaM do gaNavicchedaka. / 28 ) do AcAryopAdhyAya. ( 29 ) bahutase sAdhu. ( 30 / bahutase gaNavicchedaka. / 31 ) bahutase AcAryopAdhyAya. (32) bahutase sAdhu, bahutase gaNavicchedaka, bahutase AcAyopAdhyAya, ekatra hoke rahate hai. unhoMko sabako barAbara hoke rahanA nahIM kalpai. parantu usa saboMkI andara guru-laghu honA cAhiye. guruvoMke prati laghuvoMko sAdhu vandana namaskAra, sevA-bhakti karate rahanA cAhiye. jisase zAsanakA prabhAva aura vinayamaya dharmakA pAlana ho sake. arthAt choTA sAdhu baDe sAdhuvoMko, choTA gaNavicchedaka baDe gaNavicchedakako, choTe AcAryopAdhyAya baDe AcAryopAdhyAyako vandana kare tathA kramasara jaise jaise dIkSAparyAya ho, usI mAphika vandana karate huveko zItoSNakAlameM vihAra karanA kalpai. iti. zrI vyavahAramatra-caturtha uddezAkA saMkSipta sAra. Ooon
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ( 5 ) pAMcavA uddezA. .( 1 ) jaise sAdhuSoMko AcArya hote hai, vaise hI sAdhvIyoMko AcAra, gaucarameM pravRtti karAnevAlI pravartinIjI hotI hai. usa pravartaNIjIko zItoSNakAlameM Apa sahita do ThANe vihAra karanA nahIM kalpai. (2) Apa sahita tIna ThANe vihAra karanA kalpai. (3) gaNavicchedaNI-eka saMghADe meM AgevAna hoke vicare, use gaNavicchedaNI kahate hai. use Apa mahita tIna ThANe zItoSNakAlameM vihAra karanA nahIM kalpai. (4) parantu Apa sahita cyAra ThANese vihAra karanA kalpai. ( 5 ) pravartaNIko Apa sahita tIna ThANe cAturmAsa karanA nahIM kalpai. (6) Apa sahita cyAra ThANe cAturmAsa karanA kalpai. (7) gaNavicchedaNIko Apa sahita cyAra ThANe cAturmAsa karanA nahIM kalpai. ( 8) Apa sahita pAMca ThANe cAturmAsa karanA kalpa. bhAvanA pUrvavat. (9) grAma nagara yAvat rAjadhAnI bahutasI pravartaNoyoM Apa sahita tIna ThANe, bahutasI gaNavicchedaNIyoM Apa sahita cyAra ThANese zItoSNa kAlameM vicaranA kalpai. aura bahutasI pravartaNIyoM Apa sahita cyAra ThANe. bahutasI gaNavicchedaNIyoM Apa sahita pAMca ThANe cAturmAsa karanA kalpa. ( 10 ) eka dusarekI nizrAme rahaiM.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 (11) jo sAdhvI AcArAMga aura nizItha sUtrakI jAnakAra anya sAdhvIyoMko le agresara vihAra karatI ho, kadAcit vaha AgevAna sAdhvI kAla kara jAve, to zeSa sAdhvIyoMkI andara jo AcArAMga aura nizItha sUtrakI jAnakAra anya sAdhvI ho, to usako AgevAna kara saba sAdhvIyoM usakI nizrAmeM vicare. kadAca aisI jAnakAra sAdhvI na ho to usa sAdhvIyoko anya dizAmeM jAnakAra sAdhvIyAM vicaratI ho, vahAMpara rahaste meM ekeka rAtrI rahake jAnA kalpai. rahasteme upakAra nimitta rahanA nahIM kalpai. agara zarIra meM rogAdi kAraNa ho, to jahAMtaka roga na miTe, vahAMtaka rahanA kalpai. roga mukta honeparabhI anya sAdhvIyAM kahe ki-he AryA ! eka do rAtri aura Thero, tAke tumArA zarIrakA vizvAsa ho, usa hAlatameM eka do rAtri rahanA kalpai. parantu adhika ThaharanA nahIM kalpe. agara adhika rahe, to jitane dina rahe, utane dinoMkA cheda tathA tapaprAyazcitta hotA hai. (12 ) evaM caturmAsa rahe huvekA bhI alApaka samajhanA. bhAvArtha-apaThita sAdhvIyoMko rahenA nahIM kalpai. agara cAturmAsa ho, to bhI vahAMse vihAra kara, AcArAMga, aura nizItha mUtrake jAnakArake pAsa AjAnA cAhiye. (13 ) pravartaNI anta samaya kahe ki he AryA ! meM kAla kara jAuM, to merI par3hI amuka sAdhvIko de denA. agara vaha sAdhvI yogya ho to use padvI de denA. tathA vaha sAdhvI padavIke yogya na ho aura dusarI sAdhvIyAM yogya ho, to use padvi denA cAhiye. dusarI sAdhvI padvi yogya na ho, to jisakA nAma batalAyA thA, use pati de denA, parantu yaha sarata kara lenA ki-abI hamAre pAsa padvIyogya sAdhvI nahIM hai vAste
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apako yaha pravartaNIke kahanese padvI dI jAtI hai, parantu anya koi pachI yogya sAdhvI hogI, to Apako yaha padvI choDanI hogI. bAdameM koi sAdhvI padvI yogya ho, to pahalese padvi choDA lenI. isapara padvI choDa de to kisI prakArakA prAyazcitta nahIM hai, a. gara vaha padviko nahIM choDe to jitane dina padvI rakhe, utane dina cheda tathA tapaprAyazcitta hotA hai. agara usakI paTTI choDane meM sAdhvI aura saMgha prayatna na kare, to usa sAdhvI tathA saMgha sabako prAyazcitta ke bhAgI bananA paDatA hai. (14) isI mAphika pravargaNI sAdhvI prabala mohanIyakarma ke udayase kAmapIDita ho, phira saMsArameM jAte samayakAbhI sUtra kahenA. bhAvanA caturtha uddezA mAphika samajhanA.. ( 15 ) AcArya mahArAja apane navayuvaka taruNa avasthAvAle ziSyako AcArAMga aura nizItha sUtrakA abhyAsa karAyA ho, parantu vaha ziSyako vismRta hogayA jANa AcAryazrIne pu. chA ki-he Arya! jo tumako AcArAMga aura nizIthasUtra vismRta huvA hai, to kyA zarIrameM rogAdikake kAraNase yA pramAdake kAraNase ? ziSya arja kare ki he bhagavan ! muje pramAdase sUtra vi. smRta huvA hai. to usa ziSyako jAvajIvataka sAtoM pachIyoMse kisI prakArako padvI denA nahIM kalpai.kAraNa abhyAsa kIyA huvA jJAna vismRta ho gayA, to gacchakA rakSaNa kaise karegA? agara ziSya kahe ki-he bhagavan ! pramAdase nahIM, kintu mere zarIra meM amuka roga huvA thA, usa vyAdhise pIDita honese sUtroM vismRta huvA hai. taba AcAryazrI kahe ki-he ziSya ! aba usa AcArAMga aura nizIthako phirase yAda kara legA? ziSya kabUla kare kihA~ maiM phirase usa sUtroMko kaMThastha kara lUMgA. to usa ziSyako
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta padvIyoMse pachI denA kalpai. agara kaMThastha karanekA svIkAra kara, phirase kaMThastha nahIM kare to, use na to padvI denA kalpai aura na usa ziSyako padvI lenA kalpai. (16) isI mAphika navayuvati taruNa sAdhvIko bhI samajhanA cAhiye. parantu yahAM padvI pravartaNI tathA gaNavicchedaNIdoya kahanA. zeSa sAdhuvat. (17) sthavira muni sthavira bhUmiko prApta huve, agara AcArAMga aura nizIthasUtra bhUla bhI jAve, aura pIche se kaMThastha kare, na bhI kare, to unhoMko sAtoM padvIse kisI prakArakI bhI padvI denA kalpa. kAraNa ki cirakAlase una mahAtmAvoMne kaMThastha kara usakI svAdhyAya karI hui hai. agara kramasara kaMThastha na bhI ho, to bhI usakI matalaba unhoMkI smRtimeM jarUra hai, tathA cirakAla dIkSAparyAya honese bahutase AcAra-gocara pravRtti unhoMne dekhI hui hai... . (18) sthavira, sthavirakI bhUmi (60 varSa ) ko prApta huvA, jo AcArAMga aura nizIthasUtra vismRta ho gayA ho, to vaha baiThe baiThe, sote sote, eka pasavADe sote huve dhIre dhIrese yAda kare. parantu AcArAMga aura nizItha avazya kaMThastha rakhanA cAhiye. kAraNa-sAdhuvoMkI dIkSAse leke anta samaya takakA vyavahAra AcArAMgasUtra meM hai, aura usase skhalita ho, to zuddha karaneke lIye nizIthasUtra hai. (19) sAdhu sAdhvIyoMke ApasameM bAraha' prakArakA saMbhoga hai. arthAt vastra pAtra lenA denA, vAMcanA denA ityAdi. usa sAdhu sAdhvIyoMko AlocanA lenA denA ApasameM nahIM kalpai. arthAt . . AlocanA karanA ho to sAdhu sAdhuvoMke pAsa aura sAdhvIyoM . 1 bAraha prakArakA saMbhoga samavAyAMgajI sUtrameM dekho.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 sAdhvIyoMke pAsa hI AlocanA karanA kalpai. agara apanI apanI samAjameM AlocanA sunanevAlA ho, to unhoMke pAsa hI AlocanA karanA, prAyazcitta lenA. agara daza boloMkA jAnakAra sAdhvIyoM meM usa samaya hAjara na ho, to sAdhvIyoM sAdhuvoMke pAsa bhI AlocanA kara sake, aura sAdhu sAdhvIyoM ke pAsa AlocanA kara sake. bhAvArtha-jahAMtaka AlocanA suna prAyazcitta denevAlA ho, vahAMtaka to sAdhvoyoko sAdhvIyoMke pAsa aura sAdhuvoMko sAdhuvoMke pAsa hI AlocanA karanA cAhiye ki jisase ApasameM paricaya na baDhe.agara aisA na ho,to AlocanA kSaNamAtra bhI rakhanA nahIM cAhiye. sAdhvIyoM sAdhuoMke pAsa bhI AlocanA le sake. (20) sAdhu sAdhvIyoMke ApasameM saMbhoga hai, tathApi ApasameM vaiyAvazca karanA nahIM kalpai, jahAMtaka anya vaiyAvacca karane vAlA ho vahAMtaka. parantu dusarA koi vaiyAvacca karanevAlA na ho, usa Aphata meM sAdhu, sAdhvIyoMkI vaiyAvaJca tathA sAdhvIyoM, sAdhuvoMkI vaiyAvacca kara sake. bhAvanA purvavat. (21) sAdhuko rAtri tathA vaikAlameM agara sarpa kATa khAyA ho, to usakA auSadhopacAra puruSa karatA ho, vahAMtaka puruSake pAsa hI karAnA. agara usakA upacAra karanevAlI koi strI ho, to maraNAnta kaSTameM sAdhu strIke pAsa bhI auSadhopacAra karA sakate hai. isI mAphika sAdhvIko sarpa kATa khAyA ho, to jahAMtaka strI upacAra karanevAlI ho, vahAMtaka strIse upacAra karAnA, agara strI na ho, kintu puruSa upacAra karatA ho, to maraNAnta kaSTameM puruSase bhI upacAra karAnA kalpai. yahAMpara lAbhAlAbhakA kAraNa dekhanA. yaha kalpa sthavirakalpI muniyoMkA hai. jinakalpI muniko
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 to kisI prakArakA vaiyAvazca karAnA kalpai hI nahIM. agara jinakalpI muniko sarpa kATa khAnepara upacAra karAve to prAyazcittakA bhAgI hotA hai. parantu sthavirakalpI purvokta upacAra karAne se prAyazcittakA bhAgI nahIM hai. kAraNa unhoMkA aisA kalpa hai. iti. zrI vyavahArasUtra - pAMcavA uddezAkA saMkSipta sAra. ( 6 ) chaTTA uddezA. ( 1 ) sAdhu icchA kare ki maiM mere saMsArI saMbaMdhI logoMke gharapara gaurI Adike lIye gamana karUM, to usa muniko cAhiye ki pestara sthavira (AcArya) ko puche ki - he bhagavan ! ApakI AjJA ho to meM amuka kAryake lIye mere saMsArI saMbandhIyoMke vahAM jAuM ? isapara AcAryamahArAja yogya jAna AjJA de, to gamana kare, agara AjJA na de to usa muniko jAnA nahIM kalpai. kAraNa- saMsArI logoMkA dIrghakAla se paricaya thA, vaha mohakI vRddhi karanevAlA hotA hai. agara AcAryakI AjJAkA ullaMghana kara svacchandAcArI sAdhu apane saMbandhIyoMke vahAM calA bhI jAve, to jitane dina AcAryakI AjJA bahAra rahai, utane dinoMkA tapa tathA cheda prAyazcittakA bhAgI hotA hai. (2) sAdhu alpazruta, alpa AgamavidyAkA jAnakAra akeleko apane saMsArI saMbaMdhIyoMke vahAM jAnA nahIM kalpai. ( 3 ) agara bahuzruta gItArthI ke sAthameM jAtA ho, to use apane saMsArI saMbaMdhIyoMke vahAM jAnA kalpai. ( 4 ) sAdhu gItArtha ke sAtha meM apane saMsArI saMbaMdhIyoMke vahAM bhikSAke lIye jAte hai. vahAM pahale cAvala cUlA se utarA ho to cAvala lenA kalpai, zeSa nahIM.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 (5) pahale dAla utarI ho to dAla lenA kalpai, zeSa nahIM.. (6) pahale cAvala dAla donoM utarA ho to donoM kalpai. (7) cAvala dAla donoM pIchese utarA hoto donoM na kalpai. (8) muni jAneke pahale jo utarA ho, vaha lenA kalpai. (9) muni jAne ke bAda khulAse jo utarA hovaha lenA na kalpai. (10) AcAryopAdhyAyakA gacchakI andara pAMca atizaya hote hai. (1) sthaMDila, gaucarI Adi jAke pIche upAzrayako andara Ate samaya. upAzrayakI andara Ake pagako pramArjana kare. (2) upAzrayakI andara laghu vaDInItise nivRtta ho sake. ( 3 ) Apa samartha honepara bhI anya sAdhuvoMkI vaiyAvaJca icchA ho to kare, icchA ho to na bhI kare. (4) upAzrayakI andara eka doya rAtri ekAnta Thera sake. (5) upAzrayakI bahAra arthAt prAmAdise bahAra jaMgalameM eka do rAtri ekAntameM Thera sake. ___ yaha pAMca kArya sAmAnya sAdhu nahIM kara sake, parantu AcArya kare, to AjJAkA atikrama na hove. (11) gaNavicchedaka gacchakI andara doya atizaya hote hai. (1) upAzrayakI andara ekAnta eka do rAtri raha sake. (2) upAzrayakI bahAra eka do rAtri ekAntameM raha sake. bhAvArtha-AcArya tathA gaNavicchedakoMke AdhArase zAsana rahA huvA hai. unhoMke pAsa vidyAdikA prayoga avazya honA cAhiye. kabhI zAsanakA kArya ho to apanI Atmalabdhise zAsanakI prabhAvanA kara sake.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12 ) grAma, nagara, yAvat saMniveza, jisake eka daravAjA ho, nikAsa pravezakA eka hI rahastA ho, vahAMpara bahutase sAdhu jo AcArAMga aura nizItha sUtra ke ajJAta ho, unhoMko ukta grAmAdimeM TheranA nahIM kalpai. agara unhoMkI andara eka sAdhu bhI AcArAMga aura nizIthakA jAnakAra ho, to koi prakArakA prAyazcitta nahIM hai. agara aisA jAnakAra sAdhu na ho to usa saba ajJAta sAdhuvoMko prAyazcitta hotA hai. jitane dina rahe, utane dinoMkA cheda tathA tapa prAyazcitta ajJAtoMke lIye hotA hai. bhAvanA purvavat. (13) evaM grAmAdike alaga alaga daravAje, nikAsa praveza alaga alaga ho to bhI bahutase ajJAta sAdhuvoMko vahAMpara rahanA nahIM kalpai. agara eka bhI AcArAMga nizItha paThita sAdhu ho to prAyazcitta nahIM Ave. nahi to sabako tapa tathA cheda prAyazcitta hotA he. bhAvArtha-ajJAta sAdhu agara unmArga jAtA ho, to jJAta sAdhu use nivAra sake. (14) grAmAdike bahuta daravAje, bahuta nikAza pravezake rAste hai. vahAMpara bahuzruta,bahutase Agama vidyAvoMke jAnakArako akelA TheranA nahIM kalpai, to ajJAta sAdhuvoMkA to kahanA hI kyA ? . (15) grAmAdike eka daravAjA, eka nikAsa pravezakA rAstA ho, vahAMpara bahuzruta, bahuta AgamakA jAnakAra muniko akelA rahanA kalpai; parantu usa muniko ahoniza sAdhabhAvakA hI ciMtana karanA, apramAdapaNe tapa saMyamameM magna rahanA cAhiye. (16) bahutase manuSya (strI, puruSa) tathA pazu Adi ekatra huvA ho, kuceSTAvoMse kAma pradIpta karate ho, maithuna sevana
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 . karate ho, vahAM para sAdhu sAdhvIko nahIM TheranA cAhiye. kAraNa AtmA nimittavAsI hai. jIvoMko cirakAlakA kAma vikArase paricaya hai. agara koi aise ayogya sthAnameM TheregA, to usa kAmI puruSa yA pazu Adiko dekha vikAra utpanna hone se koI acita zrotrase apane vIryapAta ke lIye hastakarma karate huve ko anughAtika mAsika prAyazcita hogA. ( 17 ) isI mAphika maithuna saMjJAse hasta karma karate huve ko anughAtika cAturmAsika prAyazcita hogA. (18) sAdhu sAdhvIyoM ke pAsa kisI anya gacchase sAdhvI Ai ho. usakA sAdhu AcAra khaMDita huvA hai. saMyama meM sabala doSa lagA hai, anAcArase AcArako bheda dIyA hai, krodhAdi kara cAritrako malina kara dIyA ho usa sthAnakI AlocanA vigara sune pratikramaNa na karAve, prAyazcitta na deve aisehI khaMDita AcAravAlekI sukhazAtA pUchanA, vAcanA denA, dIkSAkA denA sAtha meM bhojanakA karanA ( sAdhvIyoMko ) sadaiva sAthameM rahanA, svalpakAla tathA fararaat vatat denA nahIM kalpai. ( 19 ) AcArAdi khaMDita huvA ho to use AlocanA pratikramaNa karAke prAyazcita de zuddha kara usake sAtha pUrvokta vyavahAra karanA kalpai. ( 20 ) ( 21 ) isI mAphika sAdhu AzrayabhI do alApaka samajhanA. bhAvArtha - kisI kAraNase anya gaccha ke sAdhu sAdhvI anya gaccha meM jAye to prathama usako madhura vacanoMse samajhAve, Aloca nAda karAyake prAyazcitta de pIche usI gaccha meM bheja deve. agara usa gaccha meM vinaya dharma aura jJAna dharmakI khAmIse AyA ho, to use
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 zuddha kara Apa rakha bhI sake.kAraNa samayIko mahAyatA denA bahuta lAbhakA kAraNa hai. aura yogya ho to use svalpa kAla tathA jAvajIva taka AcAryAdi padvI bhI denA kalpai. iti. zrI vyavahArasUtra-chaThA uddezAkA saMkSipta sAra. (7) sAtavAM uddezA. (1) sAdhu sAdhvIyoMke ApasameM azanAdi bAraha prakArake saMbhoga hai. arthAt sAdhuvoMkI AjJAmeM vihAra karanevAlI sAdhvIyoM hai. unhoM ke pAsa koI anya gacchase nikalake sAdhvI Ai hai. AnevAlI sAdhvIkA AcAra khaMDita yAvat usako prAyazcitta dIyA vinA svalpakAlakI yA cirakAlakI paTTI denA sAdhvIyoko nahIM kalpai. (2) sAdhuvoMko pUcha kara, usa Ai hui sAdhvIko prAyazcitta deke yAvat svalpakAla yA cirakAlakI padvI denA sAdhvI. yoko kalpai. . (3) sAdhvIyoMko vinA pUche sAdhu usa sAdhvIko pUrvokta prAyazcitta nahIM de sake. kAraNa-Akhira sAdhvIyoMkA nirvAha ka. ranA sAdhvIyoMke hAtha meM hai. pIchese bhI sAdhvIyoMkI prakRti nahIM milatI ho, to nirvAha honA muzkIla hotA hai. . (4) sAdhu, sAdhvIyoMko pUcha kara, usa sAdhvIkI AlocanA suna, prAyazcita deke zuddha kara gacchameM le sake, yAvat yogya ho to pravargaNI yA gaNavicchedaNIkI padvI bhI de sake. - (5) sAdhu sAdhvIyoMke bAraha prakArakA saMbhoga hai. agara sAdhvIyoM gaccha maryAdAkA ullaMghana kara akRtya kArya kare (pAsatthA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 voMko vandana karanA, azanAdi denA lenaa| usa hAlata meM sAdhu, sAdhvIyoMke sAtha pratyakSameM saMbhogakA visaMbhoga kare. arthAt apane saMbhogase bahAra kara deve. prathama sAdhvIyoMko bulavAke kahe kihe AryA ! tumako do tIna daphe manA karane para bhI tuma apane akRtya kAryako nahIM choDatI ho. isa vAste Aja hama tumAre sAtha saMbhogako visaMbhoga karate haiM. usapara sAdhvI bole ki mene jo kArya kIyA hai usakI AlocanA karatI hUM, phira aisA kArya na karuMgI. to usake sAtha parvakI mAphika saMbhoga rakhanA kalpai. agara sAdhvI apanI bhUlako svakAra na kareM, to pratyakSameM hI visaMbhoga kara denA cAhiye. tAke dusarI sAdhvIyoMko kSobha rahai. (6) evaM sAdhu akRtya kArya kare to sAdhvIyoMko pratyakSameM saMbhogakA visaMbhoga karanA nahIM kalpai, parantu parokSa jaise kisI sAtha kahalA deve ki-amuka amuka kAraNoMse hama Apake sAtha saMbhoga toDa dete hai. agara sAdhu apanI bhUlako svIkAra kare, to sAJcIko sAdhuke sAtha vandana vyavahArAdi saMbhoga rakhanA kalpai. agara sAdhu apanI mUlako svIkAra na kareM, to usako parokSapaNe saMbhogakA visaMbhoga kara, apane AcAryopAdhyAya milena para sAcI kaha deve ki-he bhagavan ! amuka sAdhuke sAtha hamane amuka kAraNase saMbhogakA visaMbhoga kIyA hai, (7) sAdhuvoMko apane lIye kisI sAvIko dIkSA denA, zikSA denA, sAthameM bhojana karanA, sAthameM rakhanA, nahIM kalpai. (8) agara kiptI dezameM muni upadezase gRhastha dIkSA letA ho, parantu usakI laDakI bAdhA kara rahI hai ki--agara dIkSAlo, to meMbhI dIkSA le uMgI. parantu sAvI vahAMpara hAjara nahIM hai. usa hAlata meM sAdhu usa pitAke sAthameM laDakIko sAbbIyoMke lIye
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 dIkSA deve.yAvat usako sAdhvIyoM milanepara saprata kara deve. yaha sUtra hamezAMke lIye nahIM hai, kintu aisA koI vizeSa kAraNa honepara dravya, kSetra, kAla, bhAvake jAnakAroMkI apekSAkA hai. (9) isI mAphika sAdhvI apane lIye sAdhuko dIkSA na deve. (10) parantu kisI mAtAke sAtha putra dIkSAkA Agraha karatA ho, to sAdhvIyoM sAdhuke lIye dIkSA dekara AcAryAdi milanepara sAdhuko suprata kara deve. bhAvanA evaMvat. (11) sAlvIyoMko vikaTa deza vihAra karanA nahIM kalpai. kAraNa-jahAMpara bahutase taskara loga, anAryaloga ho, vahAMpara vastraharaNa, vratabhaMgAdika aneka doSoMkA saMbhava hai.. (12) sAdhuvoMko vikaTa dezamebhI lAbhAlAbhakA kAraNa jAna vihAra karanA kalpai. ... (13) sAdhuvoMko Apasa meM krodhAdi huvA ho, usase eka pakSavAle sAdhu vikaTa deza meM vihAra kara gaye ho, to dusarA pakSavAle sAdhuSoMko svasthAna rahake khamatakhAmaNA karanA nahIM kalpai. unhoMko vahAM vikaTa dezameM jAke apanA aparAdha kSamAnA cAhiye. (14) sAdhvIyoMko kalpai, apane sthAna rahake khamatakhAmaNA kara lenA. kAraNa-vaha vikaTa dezameM jA nahIM saktI hai. bhAvanA pUrvavat. (15 sAdhu sAmbIyAko asvAdhyAyakI andara svAvyAya karanA nahIM kalpai. arthAt AgamoMmeM 32 asvAdhyAya tathA anya bhI asvAdhyAya kahA hai. unhoMkI andara svAdhyAya karanA nahIM kalpe. (16) sAdhu sAdhvIyoMko svAdhyAya kAlameM svAbhyAya karanA kalpai. - (17) sAdhu sAdhvIyoM ko apane lIye asvAdhyAya kI andara svAdhyAya karanA nahIM kalpai.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 (18 ) parantu kisI sAdhu sAdhvIyoMkI vAcanA calatI ho, to usako vAcanA denA kalpai. asvAdhyAyapara pATe (vastra) bandha lenA cAhiye. yaha vizeSa sUtra gurugamyatAkA hai. (19) tIna varSake dIkSAparyAyavAlA sAdhu, aura tIsa varSakI dIkSAparyAyavAlI sAdhvIko upAdhyAyakI padvI denA kalpai. (20) pAMca varSake dIkSAparyAyavAlA sAdhu aura sATha varSakI dIkSAparyAyavAlI sAdhvIko AcArya (pravartaNI) paTTI denA kalpa. padvI dete samaya yogyAyogyakA vicAra avazya karanA cAhiye. isa viSaya caturtha uddezAmeM khulAsA kIyA huvA hai. (21) grAmAnugrAma vihAra karatA huvA sAdhu, sAdhvI kadAca kAladharma prApta ho, to usake sAthavAle sAdhuvoMko cAhiye kiusa muni tathA sAdhvIkA zarIrako leke bahuta nirjIva bhUmipara paraThe. arthAt ekAnta bhUmikApara paraThe, aura usa sAdhuke bhaMDopakaraNa ho, vaha sAdhuvoMko kAma Ane yogya ho to gRhasthoMkI AjJAse grahana kara apane AcAryAdi vRddhoMke pAsa rakhe, jisako jarurata jAne AcAryamahArAja usako deve. vaha muni, AcAryazrIkI AjJA leke apane kAmameM leve. (22) sAdhu sAdhvIyoM jisa makAnameM There hai. usa makAnakA mAlika apanA makAna kisI anyako bhADe detA ho, usa samaya kahe ki itanA makAnameM sAdhu There huve hai, zeSa makAna tumako bhADe detA huM, to gharadhaNIko zayyAtara rakhanA. agara gharadhaNI na kahe, aura bhADe lenevAlA kahe ki-he sAdhu! yaha makAna maiMne bhADe lIyA hai. parantu Apa sukhapUrvaka virAjo, to bhADe lenevAleko zayyAtara rakhanA. agara donoM AjJA de, to donoMko zayyAtara rakhanA.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 (23) isI mAphika makAna becaneke viSayameM samajhanA. (24) sAdhu jisa makAnameM There, usa makAnakI AjJA prathama lenA cAhiye. agara koi gRhasthakI nitya nivAsa karanevAlI vidhavA putrI ho, to usakI bhI AjJA lenA kalpai, to phira pitA putrAdikI AjJAkA to kahanA hI kyA? suhAgaNa anitya nivAsavAlI putrIkI AjJA nahIM lenA. kAraNa unakA sAsarA kahA hai: kabhI unake hAthase AhAra grahana karaneme Ave, to zayyAtara doSa laga jAve, parantu vidhavA nitya nivAsa karanevAlI putrIkI AjJA le sakate hai. (25) rahaste meM calate calate kabhI vRkSa nIce rahanekA kAma paDe, to bhI gRhasthoMkI AjJA lenA. agara koi na mile, to pahale vahAM para There huve musAphirakI bhI AjJA leke TheranA. ( 26 ) jisa rAjAke rAjyameM muni vihAra karate ho, usa rAjAkA dehAnta ho gayA ho, yA kisI kAraNase anya rAjAkA rAjyAbhiSeka huvA ho, parantu Ageke rAjAkI sthitimeM kucha bhI pheraphAra nahIM huvA ho, to pahalekI lIi hui AjJAmeM hI rahanA cAhiye. arthAt phirase AjJA lenekI jarurata nahIM hai. (27) agara naye rAjAkA abhiSeka honepara pahalekA kAyadA toDa dIyA ho, naye kAyade bAMdhA ho, to sAdhuvoMko usa rAjAkI dusarIvAra AjJA lenA cAhiye ki-hama loga Apake dezama vihAra kara, dharmopadeza karate hai. isameM ApakI AjJA hai ? kAraNa ki sAdhu vigara AjJA vihAra kare, to tIsarA vratakA rakSaNa nahIM hotA hai. caurI lagatI hai. vAste avazya AjJA leke vihAra karanA cAhiye. iti. .. zrI vyavahAra sUtra-sAtavAM uddezAkA saMkSipta sAra.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 (8) AThavAM uddezA. (1) AcArya mahArAja apane ziSya saMyukta kisI nagarameM cAturmAsa kIyA ho, vahAMpara gRhasyoM ke makAna meM AjJAse There hai. usameM koI sAdhu kahe ki-he bhagavan ! isa makAnakA itanA andarakA makAna aura itanA bahArakA makAna meM merI nizrAmeM rakhu ? AcAryazrI usa sAdhukI azaThatA-saralatA jANe ki-yaha tapasvI hai, bImAra hai, to utanI jagahakI AjJA deve to usa munikoM vaha sthAna bhogavanA kalpai. agara AcArya zrI jANe ki -yaha dhUrta. tAse Apa sukhazIlIyApaNAse sAtAkArI makAna apanI nizrAma rakhanA cAhatA hai. to usa jagahakI AjJA na de, aura kahe ki he Aya ! pestara ratnatrayo dise vRddha sAdhu hai, unhoMke kramasara sthAna dene para tumAre vibhAgameM Ave usa makAnako tuma bhogavanA. to sa muniko jaisI AcArya zrI AjJA de, vaisAhI karanA kalpai. (2) muni icchA kare ki-maiM halakA pATa, pATalA, tRNAdi, zayyA. saMstAraka, gRhasthoMke vahAMse yAcanA kara lAUM to eka hAtha se uThA sake tathA rahaste meM eka vizrAmA, doya vizrAmA, tIna vizrAmA leke lAne yogya ho, aisA pATa pATalA zItoSNa kAlake lIye lAve. bhAvArtha-yaha hai ki prathama to pATa pATalA aisA halakAhI lAnA cAhiye ki jahAM vizrAmAkI AvazyaktA hI na rahai. agara aisA na mile to eka do tIna vizrAmA khAte huve bhI eka hAthase lAnA cAhiye. (3) pATa pATalA eka hAthase vahana kara uThA sake aisA eka do tIna vizrAmA leke apane upAzraya taka lA sake. aisA jAne ki-yaha mere cAturmAsameM kAma AvegA bhAvanA parvavata.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 179 (4) pATa pATalA eka hAthase grahana kara uThA sake, eka do tIna cyAra pAMca vizrAmA le ke apane upAzraya A sake, aisA pATa pATalA, vRddha vayadhAraka muni jo sthira vAsakIyA ho, unhoM ke AdhArabhUta hogA esA jANa lAve. (5) sthavira mahArAja sthavira bhUmi ( sATha varSakI Ayudhyako ) prApta huve ko kalpai. [1] daMDa-kAna parimANa daMDA, bahAra Ate jAne samaya calanemeM sahAyakArI. [ 2 ] bhaMDa-maryAdAse adhika pAtra, vRddha vayake kAraNase. [3] chatra-zirakI kamajorI honese zaitya, garamI ni vAraNa nimitta zirapara kapaDAdise AcchAdana karaneke liye kambalI Adi. [ 4 ] mRttikA bhAjana-maTTIkA bhAjana laghunIta vaDI ___nIta zleSmAdike lIye. [5] laThThI--makAnameM idhara, udhara phirate samaya TekA rakhaneke lIye. [6] bhisiMkA-pUTha pIchADI baiThate samaya TekA rakha neke lIye. [7] cela-vastra, maryAdAse kucha adhika vana, vRddha Sayake kAraNase. [8] calamalI-AhArAdi karate samaya jIva rakSA ni mitta paDadA bAMdhanekA patrako calamalI kahate hai. [9.] carmakhaMDa -pAvokI camaDI kacI paDa jAnese calA na jAtA ho, usa kAraNase carmakhaMDa rakhanA paDe.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 [10] carmakoza -- guhya sthAna meM vizeSa roga hone para kAmameM lAyA jAtA hai. [ 11 ] carma aMguThI - vastrAdi sIve usa samaya aMgulI AdimeM rakhane ke lIye. carmakA upakaraNa vizeSa kAraNase rakhA jAtA hai. agara gaucapANI nimitta gRhasthoMke vahAM jAnA paDatA hai. usa samaya: Apake sAtha le jAneke sivAya upakaraNa kisI gRhasthoMke vahAM rakhe tathA unhoMko suprata karake bhikSAko jAve, pIche Anepara usa gRhasthoMkI rajA le kara, usa upakaraNoMko apane upabhoga meM leve, jinase gRhasthoMkI khAtarI rahai ki yaha upakaraNa muni hI lIyA hai. ( 6 ) jisa makAna meM sAdhu There hai. usa makAnakA nAma leke gRhasthoMke vahAMse pATapATale lAyA ho, phira dusare makAna meM jAnekA prayojana ho, to gRhasthoMkI AjJA vigara vaha pATapATale dUsare makAna meM le jAnA nahIM kalpai. (7) agara kAraNa ho, to gRhasthoMkI AjJAse le jA sakte hai. kAraNa- gRhasthoMke Apasa meM kei prakArake TaMTe phisAda hote hai. vAste vigara pUche le jAnepara gharakA dhaNI kahe ki - hamAre pATapATale usa dusare makAna meM Apa kyoM le gaye ? tathA unhoMke pATapATale hamAre makAna meM kyoM lAye ? ityAdi. (8) jahAMpara sAdhu There ho, vahAMpara zayyAtarakA pATapATale AjJA se liyA ho, phira vihAra karaneke kAraNase unhoMko suprata kara dIyA, bAda meM kisI lAbhAlAbhake kAraNase vahAM rahanA paDe, to dusarI daphe AjJA lIyA vigara vaha pATapATale vAparanA nahIM kalpai.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) pAparanA ho, to dusarI daphe aura bhI AjJA lenA cAhiye. (10 sAdhu sAdhvIyoMko AjJA leneke pahalA zayyA, saM. stAraka vAparanA ( bhogavanA ) nahIM kalpai. kintu pestara makAna yA pATapATalevAlekI AjJA lenA, phira usa zayyA saMstArakako vAparanA kalpai, kadAcit koi grAmAdimeM zeSa dina raha gayA ho, Age jAnekA avakAza na ho aura sAdhuvoMko makAnAdi sulabhatAse milatA na ho, to prathama makAna meM Thera jAnA phira bAdameM AjJA lenA kalpai. vigara AjJA makAnameM Thera gaye. phira gharakA dhaNI takarAra kare. usa samaya eka ziSya kahe ki-he gRhastha! hama rAtrimeM calate nahIM hai, aura dusarA makAna nahIM hai, to hama sAdhu kahAM jAve ? usapara gRhastha takarAra kare,jaba vRddha muni apane ziSyako kahe-bho ziSya! ekato tuma vinA AjJA gRhasthoMke makAna meM There ho, aura dusarA inhoMse takarAra karate ho, yaha ThIka nahIM hai. inase gRhasthakI zraddhA vRddha munipara baDha jAnese vaha kahate hai kihai muni ! tuma acche nyAyavanta ho. yahAM Thero, merI AjJA hai. (11) muni, gRhasthoMke ghara gaucarI gaye, agara koI svalpa upakaraNa bhUlase vahAM paDa jAve, pIchese koi dusarA sAdhu gayA ho, to use gRhasthoMkI AjJAse lenA cAhiye. phira vaha muni mile to use de denA cAhiye, agara na mile to usako na to Apale, na anya sAdhuvoko de. ekAnta bhUmipara paraTha denA cAhiye. (12) isI mAphika vihArabhUmi jAte munikA upakaraNa viSaya. (13) evaM grAmAnugrAma vihAra karate samaya upakaraNa viSaya. bhAvArtha--sAdhukA upakaraNa jAnake sAdhuke nAmase gRhasthakI AjJA leke grahaNa kIyA thA, aba sAdhu na milanese agara Apa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogave, to gRhasthakI aura tIrthaMkaroMkI corI lage. gRhasthoMse AjJA leneko jAnese gRhasthoMko apratIta ho ki-kyA munikoM isa vastukA lobha hogA. vAste vaha muni mile to use de denA, nahIM to ekAnta bhUmipara paraTha denA. ismai bhI AjJA lenevAloMmeM adhika yogyatA honA cAhiye. (14 ) eka dezameM pAtra phAsuka milate ho, dusare dezameM vicaranevAle muniyoMko pAtrakI jarurata rahatI hai, to usa muni. yoMke lIye adhika pAtra lenA kalpai. parantu jabataka usa muniko nahIM pUchA ho, vahAMtaka vaha pAtra dusare sAdhuvoMko denA nahIM kalpai. agara usa muniko pUchanese kahe ki-mereko pAtrakI jarurata nahIM hai. ApakI icchA ho, use dIjIye, to yogya sAdhuko vaha pAtra denA kalpai. (15) apane sadaiva bhojana karate hai, usa bhojanake 32 vi. bhAga karanA (kalpanA karanA.) usameM aSTa vibhAga AhAra kara. nese pauNa uNodarI, sola vibhAga karanese AdhI uNodarI, co. vIza vibhAga bhojana karanese pAva uNodarI, eka vibhAga kama bhojana karanese kiMcit uNodarI tathA eka cAvala (sIta) khAnese utkRSTa uNodarI kahI jAtI hai. sAdhu mahAtmAvoMko sadaivake lIye uNodarI tapa karanA cAhiye. iti. zrI vyavahArasUtra-AThavAM uddezAkA saMkSipta sAra.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) nauvAM uddezA. makAnakA dAtAra ho, use zayyAtara kahate hai. unhoMke gha. rakA AhAra pANI sAdhavoMko lenA nahIM kalpai. yahAMpara zayyAtarakAhI adhikAra kahate hai. 1) zayyAtarake pAhuNA ( mahemAna ) AyA ho. usako apane gharakI andara tathA vADAkI andara bhojana banAneke lIye sAmAna dIyA aura kaha dIyA ki--Apa bhojana karane para bar3ha jAve vaha hamako de denA. usa bhojanakI andarase sAdhuko deve to sAdhuko lenA nahIM kalpai. kAraNa-vaha bhojana zayyAtarakA hai. (2) sAmAna dene ke bAda kaha dIyA ki-hama to Apako de cuke hai. aba baDhe huve bhojanako ApakI icchA ho vaisA karanA. usa AhArase muniko AhAra deve, to muniko lenA kalpai. kA. raNa-vaha AhAra usa pAhuNAkI mAlikIkA ho gayA hai. (3-4) evaM do alApaka makAnase bAhAra baiThake bhojana ka. rAve, usa apekSAbhI samajhanA. (5-6-7-8) evaM cyAra sUtra, zayyA tarakI dAsI, pesI kAmakArI AdikA makAna kI andarakA do alApaka, aura do alApaka makAnake bAhArakA. bhAvArtha-jahAM zayyAtarakA haka ho, vaha bhojana mumikoM lenA nahIM kalpai. aura zayyAtarakA hakka nikala gayA ho, vaha AhAra muniko lenA kalpai. (9) zayyAtarake nyAtIle ( svajana ) eka makAnameM rahate ho, gharakI andara eka cUlepara :eka hI baratanameM bhojana banAke apanI upajIvikA karate ho. usa AhArase muniko AhAra deve to muniko lenA nahIM kalpai.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 (10) zayyAtarake nyAtIle eka makAnakI andara pANI vigare sAmela hai. eka cUlepara bhinna bhinna bhAjanameM AhAra taiyAra kIyA hai. usa AhArase muniko AhAra deve to vaha AhAra muniko lenA nahIM kalpai. kAraNa-pANI donoMkA sAmela hai.. (11-12 ) evaM do sUtra, gharake bahAra culApara AhAra taiyAra karanekA yaha cyAra sUtra eka gharakA kahA. isI mAphika (13-14 15-16 ) cyAra sUtra alaga alaga ghara arthAt eka polameM alaga alaga ghara hai. parantu eka cUlApara ekahI baratanameM AhAra banAve pANI vigere saba sAmela honese vaha AhAra.sAdhu sAdhvIyoMko lenA nahIM kalpai. (17) zayyAtarakI dukAna kisIke sIra (hissA-pAMtI) meM hai. vahAMpara tela Adi kraya vikraya hotA ho. vecanevAlA bhAgI. dAra hai. sAdhuvoko tailakA prayojana hone para usa dukAna ( joki zayyAtarake vibhAgameM hai, to bhI ) se tailAdi lenA nahIM kalpai. zayyAtara detA ho, to bhI lenA nahIM talpai sIravAlA de to bhI lenA nahIM kalpai. (19-20) evaM zayyAtarakI gulakI zAlA ( dukAna.) (21-22) evaM kriyANAkI dukAnakA do sUtra. (23-24) evaM kapaDAkI dukAnakA do sUtra. (25-26) evaM sUtakI dukAnakA do sUtra. (27-28) evaM kapAsa ( rui ) kI dukAna kA do sUtra. (29-30) evaM pasArIkI dukAnakA do sUtra. (31-32) evaM halavAikI dukAnakA do sUtra. (33-34) evaM bhojanazAlAkA do sUtra. (35-36) evaM AmrazAlAkA do sUtra.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ aThArAse chattIsavAM sUtrataka koI vizeSa kAraNa honepara dukAnoMpara yAcanA karanI par3atI hai. zayyAtarake vibhAgame dukAna hai, jisapara bhAgIdAra kraya vikraya karatA hai, vaha deve tobhI muniko lenA nahIM kalpai. kAraNa-zayyAtarakA vibhAga hai, aura zayyAtara detA ho, tobhI muniko lenA nahIM kalpai. kAraNa zayyAtarakI vastu grahana karanese AdhAkarmi Adi doSoMkA saMbhava hotA hai tathA makAna mIlane meM bhI muzkelI hotI hai. (37) satta sattamiya bhikSupratimA dhAraNa karane vAle muniyA~ko 49 ahorAtra kAla lagatA hai. aura AhAra pANIkI 7-14 21-28-35-42-49-196 dAta hotI hai. arthAt prathama sAta dina ekeka dAta, duje sAta dina do do dAta, tIje sAta dina tIna tIna dAta, cauthe sAta dina cyAra cyAra dAta, pAMcave sAta dina pAMca pAMca dAta, chaTe sAta dina che che dAta, sAtave sAta dina sAta sAta dAta, dAta-eka daphe akhaMDita dhArAse deve, use dAta kahate hai. aurabhI isa pratimAkA jaisA sUtroMmeM kalpamArga batalAyA hai. usako samyaka prakArase pAlana karanese yAvat AjJAkA ArAdhaka hotA hai. (38) evaM aThTha amiya bhizca pratimAko 64 dina kAla lagatA hai. anna pANIkI 288 dAta, yAvat AjJAkA ArAdhaka hotA hai. (39) evaM navanavamiya bhikSu pratimAko 81 dina, 405 AhAra pANIkI dAta, yAvat AjJAkA ArAdhaka hotA hai. (40) evaM daza dazamiya bhikSu pratimAko 100 dina 550 * AhAra pANIkI dAta. yAvat AjJAkA ArAdhaka hotA hai. (41) vajaRSabhanArAca saMhanana jaghanyase daza pUrva, utkRSTa
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 cauda pUrvadhara maharSiyoMkI pratijJA-apekSA ( pratimA ) do prakArako kahate hai. kSullakamoyaka pratimA, mahAmoyaka pratimA. jisameM kSullakamoyaka pratimA dhAraNa karanevAle maharSiyoMko zaradakAlamRgasara mAsase ASADha mAsa taka jo grAma, nagara yAvat sannivezake bahAra vana, vanakhaMDa jisameM bhI viSama durgama parvata, pahADa, girikandarA, mekhalA, guphA Adi mahAn bhayaMkara, jo kAyara puruSa dekhe to hRdaya kampAyamAna ho jAve, aisI viSama bhUmi kAkI andara bhojana karake jAve, to cha upavAsa (che dinataka) aura bhojana na kIyA ho to sAta upavAsase pUrNa kare, aura mahAmoyaka pratimA, jo bhojana karake jAve, to sAta dina upavAsa, bhojana na kare to ATha dina upavAsa kare. vizeSa isa pratimAkI vidhi gurugamyatAmeM rahI hui hai. vaha gItArtha mahAtmA. vose nirNaya kare. kyoM ki-ahAsutta, ahAkApaM, ahAmaggaM. sUtrakAroMne bhI isI pAThapara AdhAra rakhA hai. antameM pharamAyA hai ki-jaisI jinAjJA hai, vaisI pAlana karanese AjJAkA ArAdhaka ho sakatA hai. syAvAda rahasya gurugamase hI mila sakatA hai. (43 ) dAtakI saMkhyA karanevAle muni pAtradhArI gRhasthoMke yahAM jAte hai. eka hI daphe jitanA AhAra tathA pANI pAtra meM paDa jAtA hai, usako zAstrakAroMne eka dAtIkA mAna batalAyA hai. jaise bahatase jana eka sthAnameM bhojana karate hai. vaha svalpa svalpa AhAra ekatra kara, eka lADu banAke eka sAthameM deve. use bhI eka hI dAtI kahI jAtI hai. (44 ) isI mAphika pANIkI dAtI bhI samajhanA. (45) muni mokSamArgakA sAdhana karaneke lIye aneka prakArake abhigraha dhAraNa karate hai. yahAM tIna prakArake abhigraha batalAye hai.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 [1] kASThake bhAjanameM lAke deve aisA AhAra grahana karanA. [2] zuddha hAtha, zuddha bhojana cAvala Adi mile to grahana karanA. [3] bhojanAdise kharaDe huve (lipta ) hAthoMse AhAra deve to grahana karanA. (46) tIna prakArake abhigraha[1] bhAjanameM DAlatA huvA AhAra deve, to grahana karUM. [2] bhAjanase nikAlatA huvA deve to grahana karUM. [3] bhojanakA svAda leneke lIye prathama grAsa muMhameM DAlatA ho, vaisA AhAra grahana karUM. tathA aisA bhI kahate hai-grahana karatA huvA tathA prathamagrAsa AsvAdana karatA huvA deve to mere AhArAdi grahana karanA. abhigraha karanepara vaisAhI AhAra mile to lenA, nahIM to anAdarapaNe hI parIsaharupa zatruoMkA parAjaya kara mokSamArgakA sAdhana karate rahanA. iti. . zrI vyavahAra mUtra novAM uddezAkA saMkSipta sAra. (10) dazavAM uddezA. (1) bhagavAn vIra prabhune doya prakArakI pratimA (abhi graha ) pharamAha hai. [1] vana madhyama caMdrapratimA-bajakA Adi aura anta vi. stAravAlA tathA madhya bhAga patalA hotA hai.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 . [2] yavamadhyama caMdrapratimA-yavakA Adi anta patalA aura madhya bhAga vistAravAlA hotA hai. isI mAphika muni tapazcaryA karate hai. jisameM yavamadhyacaMdra pratimA dhAraNa karanevAle muni eka mAsa taka apane zarIra saMrakSaNakA tyAga kara dete hai. jo deva manuSya tiryaMca saMbaMdhI koI bhI parIsaha utpanna hote hai use samyak prakArase sahana karate hai. vaha parIsaha bhI do prakArake hote hai. [1] anukula-jo vandana, namaskAra pUjA satkAra karanese rAga kesarI khaDA hotA hai. arthAt stutimeM harSa nahIM. [2] pratikUla-daMDAse mAre, jotase, beMtase mAre pITe, A. kroza vacana bole, usa samaya dveSa gajendra khaDA hotA hai. isa donoM prakArake parISahako jIte yavamadhyama pratimA dhArI muniko zuklapakSakI pratipadAko eka dAta AhAra aura eka dAta pANI lenA kalpai. dujako do dAta, tIjako tIna dAta, yAvat parNimAko paMdraha dAta AhAra aura paMdraha dAta pANI lenA kalpai. AhArakI vidhi jo grAma, nagarameM bhikSAcara bhikSA lekara nivRtta ho gaye ho, arthAt do prahara ( dupahara ) ko bhikSAke lIye jAve. caMcalatA, capalatA, AturatA rahita jo ekelA bho. jana karatA ho, dupada, catuSpada na baMche aisA nIrasa AhAra ho, sobhI eka paga daravAjAkI andara, aura eka paga daravAjAke bAhAra, vaha bhI kharaDe hAthoMse deve, to lenA kalpai. parantu do, tIna, yAvat bahutase jana ekatra ho, bhojana karate ho vahAMse na kalpai. bAlakake lIye, garbhavatIke lIye, glAnake lIye kIyA huvA bhI nahIM kalpai. bacAvoMko dudha pAna karAtIko choDAke deve to bhI nahIM kalpai. ityAdi eSaNIya AhAra pUrvavat lenA kalpai.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNapakSakI pratipadAko caudaha dAta, dUjako teraha dAta, yAvat caturdazIko eka dAta AhAra, aura eka dAta pANI lenA kalpa, tathA amAvasyAko cauvihAra upavAsa karanA kalpai. aura sUtroMmeM isakA kalpamArga batalAyA hai; isI mAphika pAlana karanese yAvat AjJAkA ArAdhaka ho saktA hai. vana madhyama candra pratimA svIkAra karanevAle muniyoMko yAvat anukUla pratikUla parIsaha sahana kare. isa pratimAdhArI muni, kRSNapakSako pratipadAko paMdraha dAta AhAra aura paMdraha dAta pANI, yAvat amAvasyAko eka dAta AhAra, eka dAta pANI lenA kalpai. zuklapakSakI pratipadAko doya dAta AhAra dIya dAta pANI lenA kalpai. yAvat zuklapakSakI caturdazIko paMdraha dAta AhAra, paMdraha dAta pANI, aura purNimAko cauvihAra upavAsa karanA kalpai yAvat samyak prakArase pAlana karanese AjJAkA ArAdhaka hotA hai. yaha donoM pratimAmeM AhArakA jaise jaise abhigraha kara bhikSA nimitta jAte hai, vaisA vaisAhI AhAra milanese AhAra karate hai. agara aisA AhAra na mile to, usa roja upavAsahI karate hai. (2) pAMca prakArake vyavahAra hai [1] AgamavyavahAra. [2] sUtravyavahAra. [3] AjJAvyavahAra. [4] dhAraNAvyavahAra. [5] jItavyavahAra. (1) AgamavyavahAra-jaise arihaMta, kevalI, manaHparyava. jJAnI, avadhijJAnI, jAtismaraNa jJAnI, caudaha pUrvadhara, daza pUrvadhara, zrutakevalI-yaha saba Agama vyavahArI hai. inhoMke lIye kalpa-kAyadA nahIM hai. kAraNa-atizaya jJAnavAle bhUta, bhaviSya, vartamAnameM lAbhAlAbhakA kAraNa jAne, vaisI pravRtti kare.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) sUtravyavahAra-aMga, upAMga, mUla, chedAdi jisa kAla meM jitane pUtra ho, usake anusAra pravRtti karanA, use sUtra vyavahAra kahate hai. (3) AjJAvyavahAra-kitanI eka bAtoMkA sUtrameM pratipA. dana bhI nahIM hai, parantu usakA vyavahAra pUrva maharSiyoMkI AjJAse hI calatA hai. (4) dhAraNAvyavahAra-gurumahArAja jo pravRtti karate the, AlocanA dete the, taba ziSya usa bAtakI dhAraNA kara lete the. usI mAphika pravRtti karanA yaha dhAraNA vyavahAra hai. (5) jItavyavahAra-jamAnA jamAnAke bala, saMhanana, zakti, lokavyavahAra Adi dekha azaTha AcAra, zAsanako pathyakArI ho, bhaviSya meM nirvAhA ho, aisI pravRttiko jItavyavahAra kahate hai. Agama vyavahArI ho, usa samaya Agama vyavahArako sthApana kare, zeSa cyAroM vyavahArako AvazyaktA nahIM hai. Agama vyavahArake abhAvama sUtra vyavahAra sthApana kare, sUtra vyavahArake abhAvameM AjJA vyavahAra sthApana kare, AjJA vyavahArake abhAvameM dhAraNA vyavahAra sthApana kare, dhAraNA vyavahArake abhAvameM jIta vyavahAra sthApana kare. prazna-he bhagavan ! ese kisa kAraNase kahate ho ? uttara--he gautama ! jisa jisa samaya meM jisa jisa vyavahArakI AvazyaktA hotI hai, usa usa samaya usa usa vyavahAra mAphika pravRtti karanese jIva AjJAkA ArAdhaka hotA hai. bhAvArtha-vyavahArake pravRtAnevAle niHspRhI mahAtmA hote
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai. vaha dravya kSetra kAla bhAva dekha ke pravRtti karate hai. kisI apebhAse AgamavyavahArI sUtravyavahArakI pravRtti, sUtravyavahArI AjJAvyavahArakI pravRtti, AjJAvyavahArI dhAraNAvyavahArakI pravRtti, dhAraNAvyavahArI jItavyavahArakI pravRtti arthAt eka vyavahArI dusare vyavahArako apekSA rakhate hai, usa apekSA saMyukta vyavahAra pravRtAnese jinAjJAkA ArAdhaka ho sakatA hai. (3) cyAra prakArake puruSa ( sAdhu ) kahe jAte hai. [1] upakAra karate hai, parantu abhimAna nahIM kare. [2] upakAra to nahIM kare, kintu abhimAna bahuta kare. [3] upakAra bhI kare aura abhimAna bhI kare. [4] upakAra bhI nahIM kare aura abhimAna bhI nahIM kare. ( 4 ) cyAra prakArake puruSa ( sAdhu ) hote hai. [1] gacchakA kArya kare parantu abhimAna nahIM kare. [2] gacchakA kArya nahIM kare, khAlI abhimAna hI kare. [3] gacchakA kArya bhI kare, aura abhimAna bhI kare. [4] gacchakA kArya bhI nahIM kare, aura abhimAna bhI nahIM kare. (5) cyAra prakArake puruSa hote hai. . [1] gacchakI andara sAdhuvoMkA saMgraha kare, kintu abhi mAna nahIM kare. [2] gacchakI andara sAdhuvoMkA saMgraha nahIM kare, parantu abhimAna kare. [3] gacchakI andara sAdhuvoMkA saMgraha kare aura abhimAna bhI kare.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 [4] gacchakI andara sAdhuvoMkA saMgraha bhI nahIM kare, ___ aura abhimAna bhI nahIM kare, evaM vastra, pAtrAdi. (6) cyAra prakArake puruSa hote hai[1] gacchake chate guNa dIpAve, zobhA kare, parantu abhi mAna nahIM kare evaM caubhaMgI. (7) cyAra prakArake puruSa hote hai. [1] gacchakI zuzrUSA ( vinaya bhakti) karate hai, kintu abhimAna nahIM karate. evaM caubhaMgI. evaM gacchakI andara jo sAdhuvoMko aticArAdi ho, to unhoMko AlocanA karavAke vizuddha karAve. (8) cyAra prakArake puruSa hote hai[1] rupa-sAdhukA liMga, rajoharaNa, mukhavastrikAdiko choDe ( duSkAlAdi tathA rAjAdikA kopa honese samayako jAnake rupa choDe ) parantu jinendrakA zraddhArupa dharmako nahIM choDe. [2] rupako nahIM choDe ( jamAlIvat ) kintu dharmako choDe. [3] rupa aura dharma-donoko nahIM choDe. [4] rupa aura dharma-donoMko choDe, jaise kuliMgI zraddhAse bhraSTa aura saMyamarahita. (9) cyAra prakArake puruSa hote hai [1] jinAjJArupa dharmako choDe, parantu gacchamaryAdAko nahIM choDe. jaise gacchamaryAdA hai ki-anya saMbhogIko vAcanA nahIM denA, aura jinAjJA hai ki-yogya ho usa sabako vAcanA denA. gacchamaryAdA rakhanevAlA sabako vAcanA na deve.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 [2] jinAjJA rakhe, parantu gacchamaryAdA nahIM rakhe. [3] donoM rakhe. [4] donoM nahIM rakhe. bhAvArtha-dravyakSetra dekhake AcArya mahArAja maryAdAvAdI ho ki--sAdhu sAdhuoMko vAcanA deve, sAdhvI sAdhvIyoMko vAcanA de. aura jinAjJA hai ki yogya ho to sabako bhI AgamavAcanA de. parantu dezakAlase AcAryamahArAjakI maryAdAkA pAlana, bhavijyameM lAbhakA kAraNa jAna karanA paDatA hai. (10) cyAra prakArake puruSa hote hai[1] priya dharmI-zAsanapara purNa prema hai, dharma karane meM utsAhI hai, kintu da dharmI nahIM hai, pariSaha sahana karane ko mana majabuta rakhane meM asamartha hai. [2] dRDha dharmI hai, parantu priyadharmI nahIM hai. [3] donoM prakAra hai. [4] donoM prakAra asamartha hai. (11) cyAra prakArake AcArya hote hai[1] dIkSA denevAle AcArya ho, kintu utthApana nahIM karate hai. [2] utthApana karate hai, parantu dIkSA denevAle nahIM hai. [3] donoM hai. [4] donoM nahIM hai. bhAvArtha-eka AcArya vihAra karate Aye, vaha vairAgI ziSyoMko dIkSA deke vahAM nivAsa karanevAle sAdhuvoMko suprata 13
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ c 194 kara vihAra kara gaye. usa nava dikSita sAdhuko utthApana baDI dIkSA anya AcAryAdi deve isI apekSA samajhanA. (12) cyAra prakArake AcArya hote hai- . [1] upadeza karate hai, parantu vAcanA nahIM dete hai. [2] vAcanA dete hai, kintu upadeza nahIM karate hai. [3] donoM karate hai. [4] donoM nahIM karate hai. bhAvArtha-eka AcArya upadeza kara de ki-amuka sAdhuko amuka AgamakI vAcanA denA vaha vAcanA upAdhyAyajI deve. koi AcArya aise bhI hote hai ki Apa khuda apane ziSya samu. dAyako vAcanA deve. (13) dharmAcArya mahArAjake cyAra antevAsI ziSya hote hai[1] dIkSA dIyA huvA ziSya pAsameM rahai, parantu utthA pana kIyA huvA ziSya pAsa meM nahIM mile. [2] utthApanavAlA mile, parantu dIkSAvAlA nahIM mile. [3] donoM pAsa meM rahai. [2 ] donoM pAsameM nahIM mile. bhAvArtha-AcArya mahArAja apane hAthase laghu dIkSA dI, usako vaDI dIkSA kisI anya AcArya ne dI. vaha ziSya apane pAsameM hai. aura apane hAthase utthApana (baDI dIkSA ) dI, vaha sAdhu dusare gaNavicchedaka ke pAsa hai. tathA laghu dIkSAvAlA anya sAdhuvoMke pAsa hai, Apake pAsa saba vaDI dIkSAvAle hai. (14) AcArya mahArAjake pAsa cyAra prakArake ziSya rahate hai
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 [1] upadeza dIye huve pAsameM hai, kintu vAcanA dIyA yaha pAsameM nahIM hai. [2] vAcanAvAlA pAsameM hai, kintu upadezavAlA pAsameM nahIM hai. [3] donoM pAsameM hai. [4] donoM pAsameM nahIM hai. bhAvArtha-purvavat. evaM cyAra sUtra dharmAcArya aura dharma antavAsI ke hai. laghu dIkSA, vaDIdIkSA upadeza aura vAcanAkI bhAvanA purvavat evaM 18 sUtra. (19) sthavira mahArAjakI tIna bhUmikA hotI hai[1] jAti sthavira. [2] dIkSA sthavira. [3] sUtra sthavira. jisameM sATha varSakI AyuSyavAlA jAtisthavira hai, vIza varSa dIkSAvAlA dIkSA sthavira hai aura sthAnAMga tathA samayAyAMga sUtra-arthake jAnakAra sUtra sthavira hai. (20) ziSyakI tIna bhUmikA hai [1] jaghanya-dIkSA dene ke bAda sAta dinake bAda vaDI dIkSA dI jAve. [2] madhyama dIkSA dene ke bAda cyAra mAsa honepara vaDI dIkSA dI jAve. [3] utkRSTa che mAsa hone para baDI dIkSA dI jAve. bhAvArtha-laghu dIkSA dene ke bAda piMDeSaNA nAmakA adhya
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ yana sUtrArtha kaMThastha karalene ke bAdameM vaDI dIkSA dI jAve, usakA kAla batalAyA hai. (21) sAdhu sAdhvIyoMko kSullaka-choTA laDakA, laDakI yA ATha varSase kama ummaravAlAkoM dIkSA denA, vaDIdIkSA denA, zikSA denA, sAthameM bhojana karanA, sAmela rahanA nahIM kalpai. bhAvArtha-jabataka vaha bAlaka dIkSAkA svarupako bhI nahIM nAne, to phira use dIkSA de apane jJAnAdimeM vyAghAta karane meM kyA phAyadA hai ? agara koi Agama vyavahArI ho, vaha bhaviSyakA lAbha jAne to vaha eseko dIkSA de bhI saktA hai| (22) sAdhu sAdhvIyoMko ATha varSase adhika ummaravAlA vairAgIko dIkSA denA kalpai, yAvat usake sAmela rahanA. (23) sAdhu sAdhvIyoMko, jo bAlaka sAdhu sAdhvI jisakI kakSAmeM bAla ( roma ) nahIM AyA ho, aisoMko AcArAMga aura nizItha sUtra paDhAnA nahIM kalpai. (24) sAdhu sAdhvIyoMko jisa sAdhu sAdhvIkI kAkhameM roma (bAla ) AyA ho, vicAravAn ho, use AcArAMga sUtra aura nizIthasUtra paDhAnA kalpai. ( 25 ) tIna varSoMke dIkSita sAdhuvoMko AcArAMga aura nizItha sUtra paDhAnA kalpai. nizIthasUtrakA pharamAna hai ki jo Agama paDhane ke yogya ho, dhIra, gaMbhIra, Agama rahasya samajhane meM zaktimAna ho use AgamoMkA jJAna denA cAhiye. ( 26 ) cyAra varSoM ke dIkSita sAdhuvoMko sUyagaDAMga sUtrakI vAcanA denA kalpai. ( 27 ) pAMca varSoM ke dikSita sAdhuvoMko daza kalpa aura vyavahArasUtrakI vAcanA denA kalpe.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28 ) ATha varSoM ke dIkSita sAdhuvoMko sthAnAMga aura samavAyAMga sUtrakI vAcanA denA kalpai. (29) daza varSoM ke dIkSita sAdhuvoMko pAMcavA Agama bhagavatI sUtrakI pAcanA denA kalpai. (30) igyArA varSoM ke dIkSita sAdhuvoMko kSullaka pravRtti, vimANa mahavimANa pravRtti, aMgaculIyA, vaMgaculIyA, vyavahAraculIyA adhyayanakI vAcanA denA kalpai. (31) bArahA varSoM ke dIkSita muniko aruNopAta, gahalopAta, dharaNopAta, vaizamaNopAta, velaMdharopAta nAmakA adhyayanakI yAcanA denA kalpa, (32 ) terahA varSoM ke dIkSita muniko utthAnasUtra, samutthAnasUtra, devendropAta, nAgaparyAyasUtrakI vAcanA denA kalpai. (33 ) caudA varSoM ke dIkSita muniko svapanabhAvanA sUtrakI vAcanA denA kalpai. (34) pandara varSoM ke dIkSita muniko caraNabhAvanA sUtrakI vAcanA denA kalpai. (35) solA varSoM ke dIkSita muniko vedanIzataka nAmakA adhyayanakI vAcanA denA kalpai. " (36) sattarA varSAMke dIkSita muniko AsIviSabhAvanA nAmakA adhyayanakI vAcanA denA kalpai. ( 37 ) aThArA varSoM ke dIkSita muniko dRSTiviSabhAvanA nAmakA adhyayanakI vAcanA denA kalpai. (38) ekonaviMza varSoMke dIkSita muniko dRSTivAda aMgakI vAcanA denA kalpai.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 (39) bIza varSoMke dIkSita sAdhuko sarva sUtroMkI vAcanA denA kalpai. arthAt svasamaya, parasamayake sarva jJAna paThana pAThana karanA kalpai. (40) daza prakArakI vaiyAvaJca karanese karmokI nirjarA aura saMsArakA anta hotA hai. AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, navaziSya, glAna muni, kula, gaNa, saMgha, svadharmI isa dazoMkI vaiyAvazca karatA huvA jIva saMsArakA anta aura karmokI nirjarA kara akSaya sukhako prApta kara letA hai. iti dazavAM uddezA samApta. iti zrI vyavahArasUtrakA saMkSipta sAra samApta
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA-puSpa naM. 66 / / zrI ratnaprabhasUri sadgurubhyo namaH // atha zrI zIghrabodha bhAga 22 vAM. (zrInizItha sUtra.) nizItha-AcArAMgAdi AgamoM meM muniyoMkA AcAra batalAyA hai, usa AcArase skhalanA pAte huve muniyoMko naziyata denerupa yaha nizithasUtra hai. tathA mokSamArgapara calate huve muniyoko pramAdAdi caura unmArgapara le jAtA ho, usa muniyoMko hitazikSA de sanmArgapara lAnerupa yaha nizithasUtra hai. zAstrakAroMkA nirdeza vastutattva batalAnekA hai, aura vastu. tatvakA svarupa samyak prakArase samajhanA usIkA nAma hI sa. myagjJAna hai, dharmanIti ke sAtha lokanItikA ghaniSTha saMbaMdha hai. jaise lokanItikA niyama hai ki-amuka akRtya kArya karanevAlA manuSya, amuka daMDakA bhAgI hotA hai. isase yaha nahIM samajhA jAtA hai ki saba loga aise akRtya kArya karate hoMge. isI mAphika dharmazAstroMmeM bhI likhA hai ki-amuka akRtya kArya karanevAleko amuka prAyazcitta diyA jAtA hai. isIse yaha nahIM samajhA jAve kisaba dharmajJa amuka akRtya kArya karanevAle hoMge. hAM, dharmazAstra aura nItikA pharamAna hai ki agara koibhI akRtya kArya karegA,
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 vaha avazya daMDakA bhAgI hogA. yaha udaMza durAcArase bacAnA aura sadAcArameM pravRtti karAne ke lIye hI hai. durAcAra sevana karanA mohanIya karmakA udaya hai, aura durAcArake svarupako samajhanA yaha jJAnAvaraNIya karmakA kSayopazama hai, durAcArako tyAga karanA yaha cAritra mohanIyakarmakA kSayopazama hai. jaba durAcArakA svarupako ThIka taurapara jAna legA, taba hI usa durAcAra prati ghRNA AvegI. jaba durAcAra prati ghRNA AvegI, taba hI aMtaHkaraNase tyAgavRtti hogI. isavAste pestara nItijJa honekI khAsa AvazyaktA hai. kAraNa-nIti dharmakI mAtA hai. mAtAhI putrako pAlana aura vRddhi kara saktI hai. .. yahAM nizithasUtrameM mukhya nItike sAtha sadAcArakA hI pratipAdana kIyA hai. agara usa sadAcArameM vartate huve kabhI mohanIya karmAdayase skhalanA ho, use zuddha banAne ko prApazcitta batalAyA hai. prAyazcitta kA matalaba yaha hai ki-ajJAtapanese ekadaphe jisa akRtya kAryakA sevana kiyA hai usakI AlocanA kara dUsarI bAra usa kAryakA sevana na karanA cAhiye. ___ yaha nizithasUtra rAjanItike mAphika dharmakAnunakA khajAnA hai. jabataka sAdhu sAdhvI isa nizithasUtrarupa kAnunakoSako ThIka taurapara nahIM samajhe ho, vahAMtaka use agresarapadakA adhikAra nahIM mila saktA hai. agresarakI pharja hai ki-apane Azrita rahe huve sAdhu sAdhvIyoMko sanmArga meM pravRtti karAve. kadAca usameM skhalanA ho to isa nizithasUtrake kAnuna anusAra prAyazcitta de use zuddha banAve. tAtparya yaha hai ki sAdhu sAdhvI jabataka AcArAMga aura nizithasUtra gurugamatAse nahIM paDhe ho, vahAMtaka usa muniyoMko agresara hoke vihAra karanA, vyAkhyAna denA, gocarI jAnA nahIM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpai. vAste AcAryazrIko bhI cAhiye ki apane ziSya ziSyaNIyoko yogyatA pUrvaka pestara AcArAMgasUtra aura nizithasUtrakI vAcanA de. aura muniyoMko bhI prathama isakA hI abhyAsa karanA cAhiye. yaha merI namratA pUrvaka vinaMto hai. saMketa(1) jahAMpara 3 tInakA aMka rakhA jAvegA, use--yaha kArya svayaM kare nahIM, anya sAdhuvoMse karAve nahIM, anya koi sAdhu karate ho use acchA samajhe nahIM-usako sahAyatA deve nahIM. (2) jahAMpara kevala munizabda yA sAdhuzabda rakhA ho vahAM sAdhu aura sAdhvIyoM donoM samajhanA cAhiye. jo sAdhuke sAtha ghaTanA hotI hai, vaha sAdhu zabdake sAtha joDa denA aura sAdhvIyoMke sAtha ghaTanA hotI ho, vaha sAdhvIzabdake sAtha joDa denA. (3) laghu mAsika, guru mAsika, laghucAturmAsika, guru cAturmAsika tathA mAsika, do mAsika, tIna mAsika, caturmAsika, paMca mAsika aura che mAsika-isa prAyazcittavAloMkI kyA kyA prAyazcitta denA, usake badalemeM AlocanA sunake prAyazcitta denevAle gItArtha-bahuzrutajI mahArAja para hI AdhAra rakhA jAtA hai. kAraNa-AlocanA karanevAle kisa bhAvoMse doSa sevana kIyA hai, aura kisa bhAvoMse AlocanA karI hai, kitanA zArIrika sAmarthya hai, vaha dravya, kSetra, kAla, bhAva dekhake hI zarIra tathA saMyamakA nirvAha karake hI prAyazcita dete hai. isa viSayameM vIsavAM udezAmeM kucha khulAsA kIyA gayA hai. astu.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 (1) atha zrI nizithasUtrakA prathama uddezA. jo bhikhkhu-aSTa karmorupa zatrudalako bhedanevAloMko bhikSu kahA jAtA hai. tathA niravadha bhikSA grahaNa kara upajIvikA karaNevAloMko bhikSu kahA jAtA hai. yahAM bhikSuzabdase zAstrakAroMne sAdhu sAdhvIyoM donoMko grahana kIyA hai. 'aMgAdAna' aMgazarIra ( puruSa strI cinharupa zarIra ) kuceSTA (hastakarmAdi) karanese cittavRtti malInake kAraNa karmadala ekatra ho Atmaprade. zoMke sAtha karmabandha hotA hai. use ' aMgAdAna' kahate hai. (1) hastakarma. (2) kASTAdise aMga saMcalana. (3) ma. rdana. (4) tailAdise mAlIsa karanA, (5) kASThAdi sugandhI padArthakA lepa karanA. (6) zItala pANI tathA garama pANIse prakSAlana karano. (7) tvacAdikA dUra karanA. (8) ghrANeMdriyadvArA gaMdha lenA. (9) acitta chidrAdise vIryapAtakA karanA. yaha sUtra mohanIya karmakI udIraNA karanevAle hai. aisA akRtya kArya sAdhuvoMko na karanA cAhiye. agara koi karegA, to nimna likhita prAyazcittakA bhAgI hogA. mohanIya karmakI udIraNA karanevAle muniyoMko kyA nukazAna hotA hai, vaha dRSTAMtadvArA batalAyA jAtA hai. (1) jaise sute huve siMhako apane hAthoMse uThAnA. (2) sute huve sarpako hAthoMse masalanA. (3) jAjvalyamAna agniko apane hAthoMse masalanA. (4) tikSaNa bhAlAdi zatrapara hAtha mAranA. (5) dukhatI hui AMkhoko hAthase masalanA. (6) A. zIviSa sarpa tathA ajagara sarpakA muMhako phADanA. (7) tIkSaNa dhAravAlI talavArase hAtha ghasanA, ityAdi pUrvokta kArya karanevAlA manuSyako apanA jIvana denA paDatA hai. arthAt siMha, sarpa,
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 agni zastrAdise kuceSTA karanese kuceSTA karanevAloMko baDA bhArI nukazAna hotA hai. vAste muni ukta kArya svayaM kare, anyake pAsa karAve, anya karate huveko Apa acchA samajha anumodana kare. a. rthAt anya ukta kArya karate huveko sahAyatA kare. (10) koi bhI sAdhu sAdhvI sacitta gandha gulAba, kevaDAdi puSpoMkI sugandha svayaM leve, lIrAve, leteko anumodana kare. (11) ,, sacitta pratibaddha sugandha le, lIrAve, leteko anumode. (12) , pANIvAlA rahastA tathA kIcaDavAlA rahastApara anyatIrthIyoM ke pAsa anyatIrthIyoMke gRhasthoM ke pAsa kASTha pattharAdi rakhAve, tathA uMcA caDhaneke lIye rassA sIDI Adi rakhAve. (3) (13) ,, anya tIrthIyoMse tathA anya ke gRhasthoMse pANI nikAlanekI nAlI tathA khAi gaTara karAve. (3) (14) ,, anya tIrthIyoMse, anya ke gRhasthose chIkA, chIkAke Dhaka Adika karAve. (3) (15), anya0 anya0 ke gRhasthoMse sUtakI dorI, u. nakA kaMdorA nADI-rasI, tathA cilamilI ( zayana tathA bhojana karate samaya jIvarakSA nimitta rakhI jAtI hai. ) kare. (3) (16),, anya0 anya ke gRhasthoMse sui (sUci) gha. sAve-tIkSaNa karAve. (3) (17) ,, evaM kataraNI. ( 18 ) nakhachedaNI. (19) kAnasodhaNI. bhAvArtha-bArahase unnIsave sUtra meM anya tIrthIyoM tathA anya tIrthIyoMke gRhasthoMse kArya karAnekI manA hai. kAraNa-unhoMse kArya karAnese paricaya baDatA hai. vaha asaMyati hai, ayatanAse kArya kare. asaMyatiyoMke sarva yoga sAvadha hai.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 (20), bigara kAraNa sui, (21) kataraNI, (22) nakha chedaNI, (23) kAnasodhaNIkI yAcanA kare. (3) bhAvArtha-gRhasthoMke vahAM jAnekA koibhI kArana na honepara bhI sui, kataraNIkA nAmase gRhasthoMke vahAM jAke sui, kataraNI AdikI yAcanA kare. (24), avidhise sui, (25) kataraNI, (26 ) nakhachedaNI. (26) kAnasodhaNI yAce. (3) bhAvArtha-sui Adi yAcanA karate samaya aisA kahanA cAhiye ki-hama sui le jAte hai, vaha kArya ho jAnepara vApisa lA deMge, agara aisA na kahe to avidhi yAcanA kahate hai. tathA sui Adi lenA ho, to gRhastha jamIna para rakha de, use AjJAse uThA lenA. parantu hAthohAtha lenA ise bhI avidhi kahate hai, kAraNalete rakhate kahAM bhI laga jAve, to sAdhuvoMkA nAma sAmela hotA hai. (28 ) ,, apane akeleke nAmase sui yAcake lAve. a. panA kArya hone ke bAda dusarA sAdhu mAganepara usako deve. (29) evaM kataraNI. (30) nakhachedaNI. (31) kAnasodhaNI. ___ bhAvArtha-gRhasthoMko aisA kahe ki maiM mere kapaDe sIneke lIye sui Adi le jAtA huM, aura phira dusaroMko denese satyava. canakA lopa hotA hai. dusare sAdhu mAMganepara na denese usa sAdhuke dilameM raMja hotA hai. vAste upayogavAlA sAdhu kisIkA bhI nAma kholake nahIM lAve. agara lAve to sarva sAdhu samudAyake lIye lAve. (32), kArya honese koI bhI vastu lAnA aura kArya ho jAnese vaha vastu vApisa bhI dI jAve use zAstrakAroMne 'paDi
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 hAriye kahate hai. arthAt use laracINI bhI kahate hai. vastra sIne ke nAmase suikI yAcanA karo, usa suise pAtra sIve, isI mAphika. ( 33 ) vastra chedane ke nAmase kataraNI lAke pAtra chede. (34) nakha chedane ke nAmase nakhachedaNI lAke kAMTA nIkAle. (35) kAnakA mela nikAlane ke nAmase kAnasodhaNI lAke dAMtokA mela nikAle. bhAvArtha - eka kAryakA nAma kholake koI bhI vastu nahI lAnA cAhiye. kAraNa - apane to eka hI kArya ho, parantu usI vastuse dusare sAdhuvako anya kArya ho, agara vaha sAdhu dusare sAdhuvoMko na deve, to bhI ThIka nahIM. aura deve to apanI pratijJA kA bhaMga hotA hai vAste pestara yAcanA hI ThIkasara karanA cAhiye. arthAt sAdhu aisA kahe ki hamako isa vastukA khapa hai. agara gRhastha pUche ki - he muni ! Apa isa vastuko kyA karoge ? taba muni kahe ki hamAre jisa kArya meM jarurata hogI, usameM kAma leMge. ( 36 ),, sui vApisa dete bakhata avidhi se deve. ( 37 ) kataraNI avidhi se deve. (38) evaM nakhachedaNI avidhi se deve. ( 39 ) kAnasodhaNI avidhi se deve. bhAvArtha- sui Adi dete samaya gRhasthoMko hAthohAtha deve. tathA idhara udhara pheMke calA jAve, use avidhi kahate hai. kAraNa- gRhasthoMke hAthohAtha denemeM kabhI hAthameM laga jAye to sAdhukA nAma hotA hai. idhara udhara pheMka denese koi pakSI Adi bhakSaNa karane se jIvaghAta hotA hai. (40), tuMbAkA pAtra, kASThakA pAtra, maTTIkA pAtra jo anya-tIrthIyoM tathA gRhasthoMse ghasAve, puMchAve, viSamakA sama karAve,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 samakA viSama karAve, naye pAtrA taiyAra karAve, tathA pAtroM saMbaMdhI svalpa bhI kArya gRhasthoMse karAve. 3 bhAvArtha - gRhasthoMkA yoga sAvadha hai. ayatanAse kare. mAtetagI rakhanA paDe, usakI niSpat paisA dIlAnA paDe. ityAdi doSoMkA saMbhava hai. ( 41 ),, dAMDA (kAna parimANa) laThThI ( zarIra parimANa ), cIpaTI lakaDI tathA vAMsakI khApaTI, kardamAdi utAraneke lIye aura vAMsakI sui rajoharaNakI dazI poneke lIye - usako anyatIrthIyoM tathA gRhasthoMke pAsa samarAve, acchI karAve, viSamakI sama karAve ityAdi. bhAvanA pUrvavat. (42),, pAtrAko eka thegalA ( kArI ) lagAve. 3 bhAvArtha - vigara phUTe zobhAke nimitta tathA bahuta dina calane ke lobhase thegalo (kArI ) lagAve. 3 (43),, pAtrA ke phUTa jAnepara bhI tIna thegale se adhika lagAve. ( 44 ) vaha bhI vinA vidhi, arthAt azobhanIya, jo anya loga dekha hIlanA kare, aisA lagAve. 3 (45) pAtrAko avidhise bAMdhe, arthAt idhara udhara zithila bandhana lagAve. ( 46 ) vinA kAraNa eka bhI bandhana se bAMdhe. 3 ( 47 ) kAraNa honepara bhI tIna bandhanoM se adhika bandhana lagAye. ( 48 ) agara koi AvazyaktA honepara adhika bandhanavAlA pAtrA bhI grahana karanekA avasara huvA to bhI use deDha mAsa se adhika rakhe. 3
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 (49), vastrako eka thegalA (kArI) lagAve, zobhAke lIye. (50) kArana honepara tIna thegalese adhika lagAve. 3 (51) avidhise vastra sIve. 3 ( 52 ) vastrake kArana vinA eka gAMTha deve. (53) jIrNa vastrako calAneke lIye tIna gAMThase adhika deve. ( 54 ) mamatvabhAvase eka gAMTha deke vastrako bAMdha rakhe. ( 55 ) kArana honepara tIna gAMThase adhika deve. (56) vanako avidhise gAMTha deve. (57) muni maryAdAse adhika vakhakI yAcanA kare. 3 ( 58 ) agara kisI kAraNase adhika vastra grahana kIyA hai, use deDha mAsa se adhika rakhe. 3 bhAvArtha- - vastra aura pAtra rakhate hai, vaha muni apanI saMyamayAtrAkA nirvAhake lIye hI rakhate hai. yahAMpara pAtra aura vastrake sUtra batalAye hai. usameM khAsa tAtparya pramAdakI tathA mamatvabhAkI vRddhi na ho aura muni hamezAM laghubhUta rahake svahita sAdhana kare.. (59),, jisa makAna meM sAdhu There ho, usa makAna meM dhuvA jamA huvA ho, kacarA jamA huvA ho, use anyatIrthIyoM tathA unhoMke gRhasthoMse lIrAve, sApha karavAve. 3 (60), pUtikarma AhAra - eSaNIya, nirdoSa AhArakI andara eka sIta mAtra bhI AdhAkarmI AhAra kI mila gaI ho, athavA sahasra gharake antare bhI AdhAkarmI AhArakA lepa bhI zuddha AhAra meM mizrita ho, aisA AhAra grahana kare. 3 upara likhe huve 60 boloMse koibhI bola muni svayaM se
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 vana kare, anya koike pAsa sevana karAve, anya koi sevana karatA ho use acchA samajhe, usa muniko guru mAsika prAya: citta hotA hai gurumAsika prAyazcitta kisako kahate hai, vaha isI nizitha sUtrake vIsavAM uddezAmeM likhA jAvegA. iti zrI nizithasUtra - prathama uddezAkA saMkSipta sAra. ( 2 ) zrI nizithasUtra kA dUsarA uddezA. ( 1 ) ' jo koi sAdhu sAdhvI ' kASThakI daMDIkA rajoharaNa arthAt kASThakI daMDIke upara eka sUtakA tathA unakA vastra lagAyA jAtA hai, use odhArIyA (nizitIyA) kahate hai. usa oghArIyA rahita mAtra kASThakI daMDIkA hI rajoharaNa Apa svayaM kare, karAve, anumode. ( 2 ) evaM kASThakI daMDIkA rajoharaNa grahana kare. 3 ( 3 ) evaM dhAraNa kare. 3 ( 4 ) evaM dhAraNa kara grAmAnugrAma vihAra kare. 3 ( 5 ) dusare sAdhuvoMko aisA rajoharaNa rakhanekI anujJA de. 3 ( 6 ) Apa rakhake upabhoga meM leve. ( 7 ) agara aisAhI kAraNa honepara kASThakI daMDIkA rajoharaNa rakhA bhI ho to deDha (1|| ) mAsa se adhika rakhA ho. ( 8 ) kASThakI daMDIkA rajoharaNako zobhAke nimitta dhove, dhUpAdi deve. bhAvArtha -- rajoharaNa sAdhuvoMkA mukhya cinha hai. aura zAstrakAroMne rajoharaNako dharmadhvaja kahA hai. kevala kASThakI daMDI honese anya jIvoMko bhayakA kAraNa hotA hai. idhara udhara paDajAne se
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 jIvAdiko takalIpha hotI hai. tathA pratimA pratipanna zrAvaka hotA hai, vaha kASThakI daMDIkA rajoharaNa rakhatA hai. usIkA alaga paNa bhI vastra vihIna rajoharaNa muni rakhanese hotA hai. isI vAste vastrayukta rajoharaNa muniyoMko rakhanekA kalpa hai. kadAca aisA kAraNa ho to doDha mAsa taka vastra rahita bhI rakha sakte hai. (9) ,, acitta pratibaddha sugaMdhako suMghe. 3 (10), pANIke mArgameM tathA kIcaDa-kardama ke mArgamai kASTa, patthara tathA pAToM aura uMce caDhane ke lIye avalaMbana muni svayaM kare 3 (11) evaM pANIkI khAi, nAloM svayaM kare. (12) evaM chIkA DhakaNa kare. (13) sUta, una, saNAdikI rasI-dorI kare, tathA cilamilI Adi kI dorI baTe. 3 (14) ,, suiko ghase. (15) kataraNI ghase. (16) nakhachedaNI ghase. (17) kAnasodhaNI- muni Apa svayaM ghase, tIkSaNa kare. 3 bhAvArtha-bhAMge, tUTe tathA hAthameM lagane se rakta nikale to asvAdhyAya ho pramAda vaDe gRhasthoMko zaMkA ityAdi doSa hai. ( 18) ,, svarupa hI kaThora vacana, amanojJa vacanabole. 3 (19),, svalpa hI mRSAvAda vacana bole. 3 (20), svalpa hI adattAdAna grahana kare. 3 (21) ,, svalpa hI hAtha, paga, kAna, AMkha, nakha, dAMta, muMha-zItala pANIse tathA garama pANIse ekavAra dhove vA vAravAra dhove. 3 14
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 (22) ,, akhaMDita carma arthAt saMpUrNa carma mRgachAlAdi . rakhe. 3 bhAvArtha-vizeSa kAraNa honepara sAdhu carmakI yAcanA karate hai, vaha bhI eka khaMDe sArakhe. (23), saMpUrNa vana rakhe. 3 bhAvArtha-saMpUrNa vastrako pratilekhana ThIka taurapara nahIM hotI hai, caurAdikA bhaya bhI rahatA hai. (24),, agara saMpUrNa vastra lene kA kAma bhI paDa jAye, to bhI usako kAmameM Ane yoga TukaDe kIyA vigara rakhe. 3 / / (25), tuMbA, kASTha, maTTIkA pAtrako Apa svayaM ghase, samAre, sundara AkAravAlA kare. 3 bhAvArtha-pramAdAdikI vRddhi aura svAdhyAya dhyAna meM vitra hotA hai. (26) evaM daMDa, laThThI, khApaTI, vaMsa, sui svayaM ghase, samAre, sundara banAve. 3 - (27) , sAdhuSoM ke pUrva saMsArI nyAtole the, unhoM kI sahAyatAse pAtrakI yAcanA kare. 3 (28), nyAtIke sivAya dusare logoM kI sahAyatAse pAtrakI yAcanA kare. (29) koi mahAn puruSa (dhanADhya) tathA rAjasatAvAlAkI sahAyatAse (30) koi balavAnakI sahAyatAse. ( 31 ) pAtra dAtArako pAtradAnakA adhikAdhika lAbha batalAke pAtra yAce.3
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 bhAvArtha-sAdhu dInatA se ukta nyAtIlAdikoM kahe ki -hamAre pAtrakI jarurata hai. Apa sAtha calake mujhe pAtra dIlA do. Apa sAthameM na caloge, to hame pAtra koi na degA tathA nyAtI - lAdi sAdhuvoMke lIye pAtrayAcanAkI kozISa kara, sAdhuko pAtra dalAve. arthAt muniyoMko parAdhIna na honA cAhiye. nityapiMDa ( AhAra ) bhogave. 3 " ( 32 ) . 33 ) agrapiMDa arthAt pahele utarI huI roTI Adiko gRhastha, gAya kutte ko dete hai-- aisA AhAra bhogave. 3 "" ") ( 34 ) hamezAM bhojana banAve use AdhA bhAga dAnArtha nIkalate ho, aisA AhAra tathA apanI AmadAnIse AdhA hissA punyArtha nikAle, usase dAnazAlAdi khole. pesA AhAra leve. 3 " ( 35 ) nitya bhAga arthAt amuka bhAgakA AhAra dInAdiko denA - aisA niyama kIyA ho, aisA AhAra leve - bhogaye. 3 ( 36 ) 11 3 bhogave. punyArtha nIkAlA huvA AhArase kiMcit bhAga bhI bhAvArtha- jo gRhastha dAnArtha, punyArtha nikAlA bhojana dona garIboM ko dIyA jAtA hai. use sAdhu grahana karanese usa bhikSAcara logoMko aMtarAya hogA. athavA anya bhI AdhAkarmI, uddezika Adi doSakA bhI saMbhava hogA. fare pakahI sthAna meM nivAsa kare. 3 ( 37 ),, bhAvArtha - vigara kAraNa eka sthAnapara rahane se gRhastha logoMkA paricaya baDha jAnepara rAgadveSakI vRddhi hotI hai. pahale athavA pIche dAnezvara dAtArakI tArIpha gu ( 38 ) ( prazaMsA ) kare. 3
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 bhAvArtha-jaise cAraNa, bhATa, bhojakAdi, dAtArokI tArIpha karate hai, usI mAphIka sAdhuvA~ko na karanA cAhiye. vastutatva svarupa avasarapara kaha bhI sakte hai. (39) ,, zarIrAdi kAraNase sthiravAsa rahe huve tathA grAmAnugrAma vihAra karate huve jisa nagarameM gaye hai. vahAMpara apane saMsArI pUrva paricita jaise mAtApitAdi pIche sAsu susarA unhoMke gharameM pahile praveza kara pIche gaucarI jAve. 3 bhAvArtha--pahile una logoMko khavara hone se pUrva snehake mAre sadoSa AhArAdi banAve. AdhAkarmI AhArakA bhI prasaMga hotA hai. (40), anya tIrthIyoMke sAtha, gRhasthoM ke sAtha, prAyazcittIye sAdhuvoMke sAtha tathA mUla guNoMse patita aise pAsatthAdike sAtha, gRhasthoke vahAM gaucarI jAve. 3 bhAvArtha-anya tIrthIyAdike sAtha jAnese logoMko zaMkA hogI ki-yaha saba loga AhAra ekatra hI lAte hoMge, ekatra hI karate hoMge. athavA dusarekI lajAse dabAvase bhI AhArAdi denA paDe. ityAdi. (41) evaM sthaMDila bhUmikA tathA vihArabhUmi (jinamandira) (42 ) evaM grAmAnugrAma vihAra karanA. bhAvanA pUrvavat. (43) , muni samudANI bhikSAkara sthAnapara Ake acchA sugandhi padArthakA bhojana kare aura kharAba durgandhi bhojanako paraThe. 3 (44 ) evaM acchA nItarA huvA pANI pIye aura kharAba gudalA huvA pANI paraThe. 3 (45), acchA sarasa bhojana prApta ho, vA Apa bhojana
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanepara AhAra baDha jAve aura do kozakI andara eka maMDaleke usa bhojana karanevAle svadharmI sAdhu ho, usako vigara pUche vaha AhAra paraThe. 3 bhAvArtha-jabataka sAdhuvoMko kAma Ate ho, vahAMtaka paraThanA nahIM cAhiye. kAraNa-sarasa AhAra paraThanese aneka jIvoMkI virAdhanA hotI hai. ( 46 ,, makAna ke dAtArako zayyAtara kahate hai. usa zayyAtarakA AhAra grahaNa kare. (47) zayyAtarakA AhAra vinA upayogase lIyA ho, khabara paDanepara zayyAtarakA AhAra bhogave. 3 (48), zayyAtarakA ghara pUche vigara gaveSaNA kIye vigara gaucarI jAve. 3 kArana-na jAne zayyAtarakA ghara kaunasA hai. pahaleke AhArake sAmela zayyAtarakA AhAra A jAve, to saba AhAra paraThanA paDatA hai. (49) ,, zayyAtarakI nizrAse azanAdi cyAra prakArakA AhAra grahana kare. 3 bhAvArtha-makAnakA dAtAra calake ghara batAve. dalAlI kare, to bhI sAdhuko AhAra lenA nahIM karai. agara leve to prAyazcittakA bhAgI hotA hai. (50), Rtubaddha caumAsa paryuSaNA taka bhogavane ke lIye pATa, pATalA, tRNAdi saMstAraka lAyA ho, use paryuSaNAke bAda bhogave. 3 (51) agara jantu Adi utpanna huvA ho to, daza rAtrike bAda bhogave. arthAt jantuvoMke lIye dazarAtri adhika bhI rakha sake. (52) ,, pATa pATalA varSAdameM pANIse bhIjatA ho, use uThAke andara na rakhe. 3
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 " ( 53 ) eka makAnake lIye pATa pATalA lAyA ho, phira. kisI kAraNa se dusare makAnameM jAnA ho, usa bakhata vigara AjJA dusare makAnameM le jAve. 3 ( 54 ),, jitane kAlake lIye pATa pATalA tRNa saMstAraka lAyA ho, use kAlamaryAdAse adhika vinA AjJA bhogave. 3 (55) pATa pATalA ke mAlikakI AjJA bigara dusareko deve. 3 ," "" ( 56 ) pATa pATalA zayyA saMstAra vinA dIye dusare grAma vihAra kare. 3 (57) jIvotpatti na honeke kAraNa pATa pATale para koI bhI padArtha lagAyA ho, use vigara utAre dhaNIko pIchA deve. 3 (58) ,, jIva sahita pATa pATalA gRhasthoMkA vApisa deve. 3 (59), gRhasthoM kA pATa pATalA AjJAse lAyA, use koi caura le gayA. usakI gaveSaNA nahIM kare. 3 "" bhAvArtha - bedarakArI rakhanese dusarI daphe pATa pATalA mIlanemeM muzkelI hogI ? ( 60 ) jo koi sAdhu sAdhvI kiMcit mAtra bhI upadhi na pratilekhana karI rakhe, rakhAve, rakhate huveko acchA samajhe. upara likhe 60 boloM se koi bhI bola, sAdhu sAdhvI sevana kare, dusaroMse sevana karAve, anya sevana karate huveko acchA samajhe, sahAyatA deve. usa sAdhu sAdhvIyoMko laghu mAsika prAyacitta hotA hai. prAyazcitta vidhi purvavat. iti zrI nizisUtra ke dUsare uddezAkA saMkSipta sAra.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 (3) zrI nizithasUtrakA tIsarA uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' musAphira khAnemeM, bAgabagIce meM, gRhasthoMke gharameM, parivrAjakoMke AzramameM, cAhe vaha anya tIrthI ho cAhe gRhastha ho, parantu vahAMpara jora jorase pukArakara azanAdi cyAra prakArake AhArakI yAcanA kare, karAve, karateko acchA jAne. yaha sUtra eka vacanApekSA hai. (2) isI mAphika bahu vacanApekSA. (3-4 ) jaise do alApaka puruSAzrita hai, isI mAphika do alApaka strI Azrita bhI samajhanA. yaha cyAra alApaka sAmAnya. paNe kahA, isI mAphika cyAra alApaka ukta loka kutUhala ( kautuka ) ke lIye Aye huvese azanAdi cyAra prakArake AhArakI yAcanA kare. 3.5-6-7-8 evaM cyAra alApaka ukta cyAroM sthAnapara sAmane lAne apekSAkA hai. gRhasthAdi sAmane AhArAdi lAve, usa samaya muni kahe ki-sAmane. lAyA huvA hamako nahIM kalpai, isapara gRhastha sAta ATha kadama vApisa jAve. taba sAdhu kahe ki tuma hamAre bAste nahIM lAye ho, to yaha azanAdi hama le sakte hai. aisI mAyAvRtti karanese bhI prAyazcittake bhAgI hote hai. evaM 12 sUtra huve. _ (13) , gRhasthoMke gharapara bhikSA nimitta jAte hai, usa samaya gRhastha kahe ki-he muni! hamAre gharameM mata Aiye. aisA kahanepara bhI dusarI daphe usa gRhasthake vahAM bhikSA nimitta praveza kare. 3 . . (14), jImanavAra dekha vahAMpara jAke azanAdi cyAra AhAra grahana kare. 3
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-isa vRttise laghutA hotI hai. lolupatA baDhatI hai. (15), gRhasthoMke vahAM bhikSA nimitta jAte hai. vahAM tIna gharase jyAdA sAmane lAke dete huve azanAdiko grahana kare.3 ____ bhAvArtha-dRSTise vigara dekhI hui vastu to muni grahaNa kara hI nahIM sakate hai, parantu kitaneka loka cokA rakhate hai, aura koha dezoMmeM aisI bhI bhASA hai ki-yaha bhAtapANIkA ghara, yaha baiThanekA ghara, yaha jImanekA ghara-aise saMjJA vAcI gharoMse tIna gharase upa. rAMta sAmane lAke deve, use sAdhu grahana kare. 3 (16), apane pAvoMko (zobhAnimitta) pramArje, acchA sApha kare. 3 (17) apane pAvoMko dabAve, caMpAve. ( 18 ) ,, taila, ghRta, makkhana, carabIse mAlisa karAve. 3 (19) lodra kokaNAdi sugandhi dravyase lipta kare. ( 20) evaM zItala pANI, garama pANIse ekavAra, vAravAra dhove.3 ( 21 ) ,, alatAdika raMgase pAvoMko raMge. 3 bhAvArtha-vigara kAraNa zobhA nimitta ukta kArya svayaM kare, aneroMse karAve, karate huveko acchA samajhe, athavA sahAyatA deve, vaha sAdhu daMDakA bhAgI hotA hai. isI mAphika che sUtra ( alApaka) kAyA ( zarIra ) Azri. ta bhI samajhanA, aura isI mAphika che sUtra, zarIrameM gaDagumbaDa Adi honepara bhI samajhanA. 33 (34) ,, apane zarIrameM meda, phunasI, gaDagumbaDa, jalaMdhara, harasa, masA Adi honepara tIkSaNa anase chede, toDe, kATe. 3
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 (35) evaM cheda bheda kATakara andarase rakta, rAda, carabI, nikAle. 3 (36),, evaM zItala pANI, garama pANI kara, vizuddha hone para bhI dhove. 3 (37) evaM vizuddha hone para bhI aneka prakAra lepanakI jAtikA lepa kare 3. ( 38 ) evaM aneka prakArakA mAlisa mardana kare 3. (39 ) evaM aneka prakArake sugaMdhi padArtha tathA sugandhi dhUpAdikI jAtI lagAke apane zarIrako suvAsita banAve 3. (40) evaM apane zarIra meM kiramIyAdiko aMguli kara nikAle. 3 ___yaha solAse cAlIza taka pacIza sUtroMkA bhAvArtha-ukta kArya karanese pramAdavRddhi, asvAdhyAyavRddhi zastrAdise AtmaghAta, rogavRddhi tathA zuzrUSAvRddhi aneka upAdhiye khaDI ho jAtI hai. vAste prAyazcitakA sthAna kahA hai. utsarga mAgavAle muniyoMko rogAdikoM samyak prakAra se sahana karanA aura apavAda mArgavAle muniyoMko lAbhAlAbhakA kAraNa dekha guru AjJAke mAphika vartAva karanA cAhiye. yahAMpara sAmAnya sUtra kahA hai. (41), apane dIrgha-lambA nakhoMko ( zobhA nimitta ) kaTAve, samarAve. 3 ... (42), apane guhya sthAnake dIrghabAloMko kaTAve, kapAdhe, samarAve.3 (43),, apanI cakSuke dIrgha bAloMko kaTAve, samarAve.3 (44) evaM jaMghoMkA bAla ( keza). (45.) evaM kAkhakA bAla. (46) dADhI muMchokA bAla.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) mastakake bAla, (48) evaM kAnoMke bAla. (49) kAnakI andarake bAla. ukta laMbe bAloMko / zobhA nimitta ) kaTAve, samarAve, sundaratA banAve, vaha muni prAyazcitakA bhAgI hotA hai. mastaka, dADhI mucchoke loca samaya loca karanA kalpe. (50),, apane dAMtoMko ekavAra athavA vAraMvAra ghase.3. (51) zItala pANI garama pANIse dhove. 3 (52) alatAdike raMgase raMge.3 , bhAvArtha-apanI sundaratA-zobhA baDhAneke lIye ukta kArya kare, karAve, karateko sahAyatA deve. (53) ,, apane hoThoMkoM masale, ghase. 3 (54) cAMpe, dabAve. (55) tailAdikA mAlIsa kare. (56) lodrava Adi sugaMdhi dravya lagAve. (57) zItala pANI garama pANIse dhove. 3 (58) alatAdi raMgase raMge, raMgAve, raMgateko sahAyatA deve bhAvanA pUrvavat. (59), apane uparake hoThoMkA laMbApaNA tathA hoThopara ke dIrghabAloMko kATe, samAre, sundara banAve. 3 (60) evaM netraki bhopaNa kATe, samAre. 3 (61) evaM apane netroM ( AMkhoM )ko masale. - (62) mardana kare. (63) tailAdikA mAlIsa kare.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 (64) lodravAdi sugandhI dravyakA lepana kare. (65) zItala pANI, garama pANIse dhove. (66) kAjalAdi raMgase raMge, arthAt zobhAke lIye suramAdikA aMjana kare. 3 (67) ,, apane bha~varoM ke bAloMko kATe, samAre. 3 (68) evaM pachavADe tathA chAtIke bAloMko kATe, samAre sundaratA banAve.3 (69) ,, apane AMkhoMkA maila, kAnoMkA maila, dAntoMkA maila, nakhoMkA maila nikAle, vizuddha kare. 3 bhAvArtha-apanI zuzrUSA nimitta ukta kArya karanekI manA hai kAraNa-isIse pramAdakI vRddhi hotI hai, aura svAdhyAyAdidharma kRtyameM vighna hotA hai. (70),, apane zarIrase parasevA, maila, jamA huvA pasInA mailako nikAle, vizuddha kare, karAve, karateko acchA samajhe. 3 bhAvanA pUrvavata.. (71 ) ,, grAmAnugrAma vihAra karate samaya zItoSNa nivAraNArthe zirapara chatra dhAraNa kare. 3 yahAMtaka zuzrUSA saMbandhI 56 bola huve hai. .. (72) ., saNakA dorA, kapAsakA dorA, unakA dorA, arkatUlakA dorA, voDa vanaspatike doroMse vazIkaraNa kare. 3 (73),, gRhasthoMke gharameM, gharake dvArameM, gharake pratidvArameM, gharakI andarake dvArameM, gharako polameM, gharake cokameM, gharake anya sthAnoM meM Apa ladhunIta (paisAba ) vaDInIta (TaTI) paraThe, paraThAve, pariThateko acchA samajhe.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 (74) evaM zmazAna meM muradeko jalAyA ho, usakI rAkhameM muradekI vizrAmakI jagahA, muradekI sthUma banAi ho, usa jagahA, muradekI paMkti (kabaroM, muradekI chatrI banAi-vahAMpara jAke TaTI, paisAba kare, karAve, karateko acchA samajhe. (72) kolase banAnekI jagahA, sAjIkhArAdike sthAna, gau, balahAdike roga kAraNase DAma dete ho usa sthAnameM, tusoMkA Dhera karate ho usa sthAnameM, dhAnake khaLe banAte ho usa sthAnameM, . TaTI paisAba kare. 3 (76 sacitta pANIkA kIcaDa ho, kardama ho, nIlaNa, phUlaNa ho aise sthAnameM TaTI paisAba kare. 3 ( 77 ) navI banI gozAlA, navI khodI hui maTTI, maTTIkI khAna, gRhasthalogoM apane kAmameM lI ho, yA na bhI lI ho aise sthAnameM TaTI paisAba kare. 3 (78) uMbarake vRkSokA phala paDA ho, evaM vaDavRkSa, pIpalavRkSoMke nIce TaTI paisAba kare. 3 isa vRkSoMkA bIja sukSama aura bahuta hote hai. ( 79 / ikSu / sAThA ) ke kSetrameM, zAlyAdi dhAnyake kSetrameM, kasuMbAdi phUloMke vanameM, kapAsAdike sthAnameM TaTI paisAba kare. 3 (80) maDaka vanaspati, sAka va. mulAva mAlaka va0 khAra va0 bahu bIjA va0 jIrA va damaNaya va maruga vanaspatike sthA. nomeM TaTI paisAba kare. 3 81) azokavana, sItavana, campaka vana, Amravana, anya bhI tathA prakArakA jahAMpara bahutase patra, puSpa, phala, bIjAdi jIvoMkI virAdhanA hotI ho, aise sthAnameM TaTI paisAba kare. 3 tathA ukta sthAnoMme TaTI paisAba paraThe, pariThAve, pariThoko acchA samajhe.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 bhAvArtha-- pragaTa AhAra nihAra karanese muni durlabhabodhI panA upArjana karatA hai vAste TaTI pezAbake lIye dura jAnA cAhiye. (82) ,, apane nizrAke tathA paranizrAke mAtrAdikA bhAjanameM dinako, rAtriko, yA vikAlameM atibAdhAse pIDita, usa mAtrAdike laghunIta, vaDInIta kara sUrya anudaya arthAt jahAMpara dinako sUryakA prakAza nahIM paDate ho, aisA AcchAdita sthAnapara paraThe, pariThAve, pariThateko acchA samajhe. bhAvArtha-dravyase jahAM sUrya kA prakAza paDate ho, aura bhAvase pariThanevAle munike hRdaya kamalameM jJAna (pariThane kI vidhi) sUrya prakAza kIyA ho-aise donoM prakArake sUryodaya na huvA muni paraThe to prAyazcitakA bhAgI hotA hai. kAraNa-rAtrimeM mAtrAdi kara sAdhu sUryodaya ho itanA bakhata rakha nahIM sakte hai. kyoMki usa pesAba AdimeM asaMkhya saMmUrchima jIvoMkI utpatti hotI hai. isa ghAste ukta artha saMgatiko prApta karatA hai. ukta 82 boloMse eka bhI bola sevana karanevAle sAdhu sAdhvIyoMko laghumAsika prAyazcitta hotA hai. vidhi dekho vIsavAMuddezAse. iti zrI nizithasUtra-tIsarA uddezAkA saMkSipta sAra. (4) zrI nizithasUtra-cauthA uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvIyoM' rAjAko apane vaza kare, karAve, karateko acchA samajhe. (2) evaM rAjAkA arcana-pUjana kare. 3 (3) evaM acchA dravyase vastra, bhUSaNa, bhAvase guNAnuvAdAdi bolanA.3
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 ( 4 ) evaM rAjAkA arthI honA. 3 isI mAphika pyAra sUtra rAjAke rakSaNa karanevAle divAnapradhAna Azrita kahanA. 5-8 isI mAphika cyAra sUtra nagara rakSaNa karanevAle koTavAlakA bhI kahanA. 9-12 isI mAphika pyAra sUtra nigrAmarakSaka ( ThAkurAdi ) Azrita kahanA. 13-16 evaM cyAra sUtra sarva rakSaka phojadArAdika Azrita kahanA. pavaM sarva 20 sUtra huve. "" bhAvArtha - muni sadaiva niHspRha hote hai. muniyA ke lIye rAjA aura raMka sadRza hI hote hai. " jahA punnasta katthai, tahA tucchassa katthai agara rAjAko apanA karegA, to kabhI rAjAkA kahanA hI mAnanA hogA. aisA hone se apane niyamameM bhI skhalanA pahuMcegA vAste muniyoMko sadaiva niHspRhatAse hI vicaranA cAhiye (yahAM mamatvabhAvakA niSedha hai. ) ( 21 ) akhaMDa auSadhi ( dhAnyAdi) bhakSaNa kare. 3 93 bhAvArtha - akhaMDa dhAnya sacitta hotA hai. tathA suMThAdi akhaMsameM jIvAdi bhI kabI kabI milate hai. vAste akhaMDita auSadhi khAnekI manA hai. ( 22 ) ( 23 ) 27 ( 24 ) hts gRhastha aise bhI hote hai ki sAdhuvoMke lIye AhAra pANI sthApana kara rakhate hai. aise gharoMkI yAca pucha, gaveSaNA kIye vigara sAdhu nagara meM gaucarI nimitta praveza kare. 3 "> AcAryopAdhyAya ke vinA dIye AhAra kare 3. AcAryopAdhyAyake binA dIye vigai bhogave . 3 "
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 ( 25), agara koI sAdhvIyoMke vizeSa kAraNa honepara sAdhuko sAdhvIyoMke upAzraya jAnA paDe to avidhi ( pahale sAdhvIyoMko sAvaceta hone yoga saMketa kare nahIM ) se praveza kare. 3 bhAvArtha-ekadama cale jAnese na jAne sAdhvIyoM kisa aba. sthAmeM baiThI hai. (26), sAdhvI Aneke rahastepara sAdhu daMDA, laThThI, rajo. haraNa, mukhavatrikAdi koI bhI choTI baDI vastu rakhe. 3 bhAvArtha-agara sAdhu aisA jAne ki-yaha rakhe huve padArthako oLaMgake sAdhvI AvegI, to usako kaheMge-he sAdhvI ! kyA isI mAphika hI pUjana pratilekhana karate hoMge? ityAdi hAMsI yA apamAna kare. 6 (27) ,, klezakArI bAteM kara naye krodhako utpanna kare. 3 (28) ,, purANA krodhako khamatakhAmaNA kara upazAMta kara dIyA ho, use udIraNA kara krodhako prajvalita banAve. 3 (29) ,, muMha phADa phADake haMse. 3 (30), pAsatthe ( bhraSTAcArI) ko apanA sAdhu de ke unhoMkA saMghADA banAve. arthAt usako sAdhu deke sahAyatA kare.3 (31) evaM usake sAdhuko leve. 3 - (32-33) evaM do alApaka ' usanna' kriyAse zithilakA bhI samajhanA. (34-35) evaM do alApaka 'kuzIloM' kharAba AcAravA. loMkA samajhanA. (36-37) evaM do alApaka nitiyA' nitya eka gharake
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bhojana karanevAle tathA nitya vinA kAraNa eka sthAnapara nivAsa karanevAloMkA samajhanA. ( 38-39 ) evaM do alApaka 'saMsatthA ' saMvegIke pAsa saMvegI aura pAsatthAvoMke pAsa pAsatthA bananevAloMkA samajhanA. ( 40 ) " kace pANIse ' saMsakta ' pANIse bhIMje huve aise hAthoMse bhAjanameM se cATuDI ( kuracI) Adise AhAra pANI gra hana kare. 3 snigdha ( pUrA kA na ho) sacitta rajase, sacitta maTTI se, osake pANIse, nImakase, haratAla se, maNasIla (voDala), pIlI maTTI, geruse, khaDIse, hIMgaluse, aMjanase, (sacitta maTTIkA) lose, kukasa, tatkAlIna ATAse, kandase, mUlase, adrakase, puSpase, koSThakAdi - evaM 21 padArtha sacitta, jIva sahita ho, use hAtha kharaDA ho, tathA saMghaTTA hote huve AhAra pANI grahana kare. 3 vaha muni prAyazcittakA bhAgI hotA hai. isI mAphika 21 padArthoMse bhAjana kharaDA huvA ho usa bhAjanase AhAra pANI grahana kare. 3 evaM 81 "" ( 82 ) grAmarakSaka paTelAdiko apane vaza kare, arcana kare, acchA kare, arthI bane. evaM isI uddezAve prAraMbha meM rAjAke cyAra sUtra kahA thA. isI mAphika samajhanA evaM dezake rakSakoM kA cyAra sUtra evaM sImAke rakSakoMkA cyAra sUtra evaM rAjya rakSakoM kA pyAra sUtra evaM sarva rakSakoMkA cyAra sUtra. kula 20 sUtra. bhAvanA pUrvavat. 101 (102),, anyonya Apasa meM eka sAdhu dusare sAdhukA paga dabAve cAMpe evaM yAvat eka dusare sAdhuke grAmAnugrAma vihAra karate huve ke zirapara chatra dhAraNa kare, karAve. jo tIsarA uddeza meM kahA hai, isI mAphika yahAM bhI kahanA. parantu vahAM para
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara0 samAna sUtra sAdhuvoMke lIye haiM. aura yahAMpara vizeSa sUtra sAdhu ApasameM eka dusareke pAMvAdi dAbe-cAMpe. bhAvArtha-vizeSa kAraNa vinA svAdhyAya dhyAna na karate huve dabAne-caMpAnevAlA sAdhu prAyazcittakA bhAgI hotA hai. agara kisI prakArakA kAraNa ho tA eka sAdhu dUsare sAdhukI vaiyAvacca karanese mahA nirjarA hotI hai. 56 sUtra milAnese 157 sUtra huve. (158), upadhi pratilekhanake antameM laghunIta, vaDInIta pariThaNekI bhUmikAko pratilekhana na kare. 3 bhAvArtha-rAtri samaya pariThanekA prayojana honepara agara dinako na dekhI bhUmikApara paisAba Adi pariThanese aneka trasa sthAvara prANIyoMkI ghAta hotI hai. (159) bhUmikAke bhinna bhinna tIna sthAna pratilekhana na kare. 3 pahele rAtrimeM, madhya rAtrimeM, anta rAtrimeM pariThaneke lIye. (160), svalpa bhUmikApara TaTI paisAba paraThe. 3 svalpa bhUmikA honese jaldIse suka nahIM sake. usameM jIvotpatti hotI hai. vAste vizAla bhUmipara paraThe. (161 ) ,, avidhise paraThe. 3 (162), TaTI paisAba jAkara sApha na kare, na karAve, na karate huveko acchA samajhe. use proyazcitta hotA hai. (163 ) TaTI paisAba kara pANIse sApha na karake kASTha, kaM. karA, aMgulI tathA zIlA Adise sApha kare, karAve, karateko acchA samajhe. vaha muni prAyazcittakA bhAgI hotA hai. arthAt malakI zuddhi jala hIse hotI hai. isI vAste hI jaina muni pANImeM cunA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 vigairaha DAlake rAtri samaya jala rakhate hai. zAyada rAtrimeM uTI paisAbakA kAma paDa jAve to usa jalase zuci kara sake.* (164),, TaTI paisAba jAke pANIse zuci na kare, na karAve, na karate huveko acchA samajhe. vaha muni prAyazcitakA bhAgI hotA hai. (165 ) jisa jagahapara TaTI paisAba kIyA hai, usa TaTo paisAbake upara zuci kare. 3 (166 ) jisa jagaha TaTI paisAba kIyA hai, usase ati dUra jAke zuci kare. 3 (167 ) TaTI paisAba kara zucike lIye tIna pasalI arthAt jaruratase adhika pANI kharaca kare. 3 . bhAvArtha-TaTI paisAbake lIye pestara sukI jagaha ho, vaha bhI vizAla, nirjiva dekhanA cAhiye. jahAMpara TaTI baiThA ho vahAMse kucha pAvoMse saraka zuci karanA cAhiye. tAke samUcchima jIvoMkI utpatti na ho. azucikA chAMTA bhI na lage aura jaldI suka bhI jAve. yaha vidhi bAdakA kathana hai. (168), prAyazcitta saMyukta sAdhu kabhI zuddhAcArI muniko kahe ki-he Arya! apane donoM sAthahI meM gaucarI cale, sAtha hImeM azanAdi cyAra prakArakA AhAra lAve. phira bAdameM vA AhAra bheTa ( vibhAga kara ) alaga alaga bhojana kareMge. aise vaca noMko zuddhAcArI muni svIkAra kare, karAve, karateko acchA samajhe, vaha muni prAyazcittakA bhAgI hotA hai. * DhuMDhIye aura terApanthI loga rAtri samaya pANI nahIM rakhate hai. to isa pAThava pAlana kaise kara sakate hoMge? aura rAtrima TaTI paisAba honepara kyA karate hoMge ?
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 bhAvArtha-sadAcArI jo durAcArIkI saMgata karegA to logoMmeM apratItikA kAraNa hogA. iti. upara likhe 168 boloMse koI bhI bola sAdhu sAdhvI sevana kareMge to laghu mAsika prAyazcittake bhAgI hoMge. prAyazcittakI vidhi vIsavAM uddezAse dekhe. iti zrI nizithasUtra-cauthA uddezAkA saMkSipta sAra. (5) zrI nizithasUtra--pAMcavAM uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' sacitta vRkSakA mUla-vRkSakA mUla jamInameM rahatA hai, kanda (jhaDoM) jamInameM pasaratI hai. skandhajamInake upara jisako mUla peDa kahate hai. usa mUla peDase cotarapha cyAra hAtha jamIna sacitta rahatI hai. kAraNa-usa jamInake nIce kanda ( jhaDo) pasarI hui hai. yahAMpara sacitta vRkSakA mUla kahA hai, vaha usI apekSA hai ki pasarI hui jhaDoM tathA vaha mUla uparakI sacitta bhUmi upara kAyotsarga karanA, saMstAraka bichAnA aura baiThanA yaha kArya kare. 3 (2) evaM vahAM khaDA hoke eka bAra vRkSako avalokana kare tathA bAra bAra dekhe. 3 (3) evaM vahAMpara baiThake azanAdi cyAra AhAra kare. (4) evaM TaTI paisAba kare. 3 . (5) evaM svAdhyAya pATha kare.3 ... (6) evaM ziSyAdiko jJAna paDhAve. 3 (7) evaM anujJA deve. 3
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 (8) evaM AgamoMkI vAcanA deve. 3 (9) evaM AgamoMkI vAcanA leve. 3 (10) evaM paDhe huve jJAnakI AvRtti kare. 3 bhAvArtha-vahasthAna jIva sahita hai. vahAM baiThake koI bhI kArya nahIM karanA cAhiye, agara aise sacitta sthAnapara baiThake ukta kArya koi bhI sAdhu karegA, to prAyazcittakA bhAgI hogA. (11) , apanI caddara anya tIrthI tathA unhoMke gRhasthoM ke pAsa sIlAve. 3 (12) evaM apanI caddara dIrgha laMbI arthAt parimANase a. dhika kare. 3 (13) ,, niMbake patte, poTala vRkSake patte, bila vRkSake patte zItala pANIse, garama pANIse dhoke prakSAlake sApha karake bhojana kare. 3 yaha sUtra koi vizeSa araNIyAdike prasaMgakA hai. (14) ,, kAraNavazAt saracInA rajoharaNa lenekA kAma paDe.* muni gRhasthoMko kahe ki tumArA rajoharaNa hama rAtrima vApisa de deMge. aisA karAra karanepara rAtrimeM nahIM deve. 3 __(15 ) evaM dinakA karAra kara dinako nahIM deve. 3 . bhAvArtha-isameM bhASAkI skhalanA hotI hai. mRSAvAda lagatA hai. vAste muniko pestarase aisA samaya karAra hI nahIM karanA cAhiye. ____koi taskara munikA rajoharaNa curAke le gayA, khabara karanese cora kahatA hai ki maiM dinako lajjAkA mArA de nahIM saktA. parantu rAtrike samaya aApakA rajoharaNa de jAuMgA. aisI hAlatameM gRhasthoMse karAra kara muni rajoharaNa lAve ki-tumArA rajoharaNa rAtrimeM dedUMgA.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 (16-17 ) evaM do sUtra zayyAtara saMbaMdhI rajoharaNakA bhI samajhanA. jaisA rajoharaNakA cyAra sUtra kahA hai, isI mAphika dAMDo, lAThI, khApaTI, vAMsakI sUikA bhI cyAra sUtra samajhanA. evaM 21. (22),, saracInA zayyA, saMstAraka, gRhasthoMko vApisa suprata kara dIyA, phira usapara baiThe Asana lagAve. 3 agara bai. ThanA ho to dusarI daphe AjJA lenA cAhiye. nahIM to corI lagatI hai. (23) evaM zayyAtara saMbaMdhI. (24),, saNa, una, kapAsakI laMbI dorI bhaThe kare. 3 (25), sacitta (jIva sahita ) kASTha, vAMsa, betAdikA dAMDA kare. 3 (26) evaM dhAraNa kare ( rakhe ) ( 27 ) evaM use kAmameM leve. bhAvArtha-harA jhADakA jIva sahita daMDAdi karane rakhane aura kAmameM lenekI manA hai. ise jIvavirAdhanA hotI hai. isI mAphika citravAlA daMDA kare, rakhe, vApare. 28-30 isI mAphika vicitra arthAt raMga beraMgA daMDA kare, rakhe, bApare. vaha sAdhu prAyazcittakA bhAgI hotA hai. 31-33 / / (34), grAma nagara yAvat sannivezakI navIna sthApanA hui ho, vahAMpara jAke sAdhu azanAdi cyAra AhAra grahana kare. 3 . bhAvArtha--agara koi saMgrAmAdike kaTakake lIye navA grAmAdikakI sthApanA karate samaya abhiSeka bhojana banAte hai, vahAM muni jAnese zubhAzubhakA khyAla tathA logoMko zaMkA hotI hai
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 ki-yaha koI pratipakSIyoMki tarphase to na AyA hogA ? ityAdi zaMkAke sthAnoMko varjanA cAhiye. ( 35 ) evaM lohAke Agara, taMbAkA, taruveke, sIsAke, caMdIke, suvarNake, ratnoMke, vanake AgarakI navIna sthApanA hotI ho vahAM jAke sAdhu azanAdi AhAra grahana kare. 3 (36), muMhase bajAnekI vINA kare. 3 (37) dAMtoMse bajAnekI vINA kare.3 (38) hoThoMse bajAnekI vINA kare. 3 (39) nAkase bajAnekI vINA kare. 3 ' (40) kAkhase bajAnekI , (41) hAthoM se bajAnekI , (42) nakhase bajAnekI (43) patra vINA (44) puSpa vINA (45) phala vINA (46) bIja vINA (47) harI tRSNAdikI vINA kare. 3 isI mAphika muMha vINA bajAve, yAvat hari tRNAdikI vINA bajAve ke bAraha sUtra kahanA. evaM 59. (60), isake sivAya kisI prakArakI vINA jo anudaya zabda viSayakI udIraNA karanevAle vAjiMtra bajAvegA, vaha sAdhu prAyazcittakA bhAgI hogA. . bhAvArtha-svAdhyAya dhyAnameM vighnakAraka, pramAdakI vRddhi karanevAlA zabdAdi viSaya hai. isIse muniyoMko hamezAM dUra hI rahanA cAhiye.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 (61), sAdhu sAdhvIyoMke uddeza (nimitta) banAye huve makAnameM sAdhu sAdhvI praveza kare. 3 (62) evaM sAdhu ke nimitta makAna lIMpAyA ho, chapparabaMdhI karAi ho, nayA daravAjA karAyA ho-usa makAnameM praveza kare.3 (63) evaM andarase koI bhI vastu sAdhuvoMke lIye bAhAra nikAle, kAjA, kacarA nikAla sApha kare, usa makAnameM muni praveza kare, vahAM Thahare. 3 bhAvArtha-jahAM sAdhuvoMke lIye jIvAdikA bAda ho aisA makAnameM sAdhu Thahare, vaha prAyazcittakA bhAgI hotA hai. (64), jisa sAdhuvoMke sAtha apanA ' saMbhoga' AhArAdi lenA denA nahIM hai, aura kSAtyAdi guNa tathA samAcArI milatI nahIM hai, usako saMbhoga karanekA kahe. 3 (65), vana, pAtra. kambala, rajoharaNa acchA majabuta bahutakAla calane yogya hai. usako phADatoDa TukaDe kara paraThe, paraThAve. 3 (66) evaM tuMbAkA pAtra, kASThakA pAtra, maTTIkA pAtra majabuta rakhane yogya, bahuta kAla calane yogyako toDaphoDa paraThe. 3 (67) evaM daMDA, laTThI, khApaTI, vAMsasUci, calane yogyako paraThe. 3 bhAvArtha-kisI prAmAdimeM sAmAnya vastu milI ho, aura baDe nagarameM vaha hI vastu acchI milatI ho, taba pudgalAnaMdI vicAra kare-isako toDaphoDake paraTha de, aura acchI dusarI vastu yAca le-ityAdi parantu aisA karanevAle sAdhuvoMko nirdaya kahA hai. vaha prAyazcittakA bhAgI hotA hai.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 "" ( 68 ) parimANase adhika 'rajoharaNa' arthAt cauSIza aMgulakI daMDI aura ATha aMgulakI dazIyoM evaM vatrIza aMgulakA rajoharaNa se adhika rakhe, dusaroMse rakhAve, anya rakhate huveko acchA samajhe, athavA sahAyatA deve. * " ( 69 ) rajoharaNakI dazIyoMko ati sukSama ( bArIka) kare. 3 prathama to karaNemeM pramAda bar3hatA hai. aura usakI andara jIvAdi pha~sa jAnese virAdhanA bhI hotI hai. ( 70 ) rajoharaNakI dazIyoMpara ekabhI bandhana lagAve. 3 ( 71 ) evaM oghArIyA meM daMDI aura dazIyoM bandhanake lIye tIna bandhase jyAdA bandhana lagAve. 3 ( 72 ) evaM rajoharaNako avidhise bandhe. nIcA uMcA, zithila, sakhta ityAdi. 3 (73) evaM rajoharaNako kASThakI bhArIke mAphika bicameM bandha kare. jisase pUrNa taurapara kAjA nIkAlA nahIM jAve. jIaat yatanA bhI pUrNa na ho sake ityAdi. ( 74 ) rajoharaNako zirake nIce (ozIkAkI jagaha ) "" dhare. 3 ( 75 ),, bahu mUlyavAlo tathA varNAdikara saMyukta rajoharaNa rakhe. 3 caurAdikA bhaya tathA mamatva bhAvakI vRddhi hotI hai. ( 76 ),, rajoharaNako ati dUra rakhe tathA rajoharaNa bigara idhara udhara gamanAgamana kare. 3 29 ( 77 ) rajoharaNa upara baiThe. 3 kAraNa rajoharaNako zAstrakAroMne dharmadhvaja kahA hai. gRhasthoMko pUjane yogya hai. * DhuMDhIye loga isa niyamakA pAlana kaise karate hoMge ? kAraNa ka -- do do hAthake laMbe rajoharaNa rakhate hai. isa vIravANIpara kucha vicAra karanA cAhiye.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 (78), rajoharaNa upara suve, arthAt rajoharaNako bea. dabIse rase, rakhAve, rakhateko acchA samajhe. - bhAvArtha-mokSamArga sAdhanemeM munipada pradhAna mAnA gayA hai. munipadakI pahecAna, muni ke veSase hotI hai. muniSeSameM rajoharaNa, mukhabatrikA mukhya hai. isakA bahumAna karanese munipadakA bahumAna hotA hai. isakI beadabI karanese munipadakI beadabI hotI hai, vaha jIva durlabhabodhI hotA hai. bhavAntarameM usako rajoharaNa mukhavatrikA milanA durlabha hogA. vAste isakA Adara, satkAra, vinaya, bhakti karanA bhavyAtmAvoMkA mukhya kartavya hai. ____ upara likhe 78 boloMse koi bhI bola sevana karanevAle mu. niyoMko laghu mAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta vidhi dekho vIsavAM uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra-pAMcavA uddezAkA saMkSipta sAra. --* *-- (6-7) zrI nizithasUtra-chaTThA-sAtavAM uddezA. . zAstrakAroMne karmoMkI vicitra gati batalAi hai. jisameM bhA mohanIya karmakA to raMga DhaMga kucha ajaba tarahakA hI batalAyA hai. baDe baDe sattvadhArI jo AtmakalyANakI zreNipara caDate huveko bhI mohanIya karma nIce girA detA hai. jaise ArdrakumAra, araNikamuni, naMdiSeNa, kaMDarIkAdi. ucA caDhanA aura nIcA giranA-isameM mukhya kAraNa saMgatakA hai. satsaMga karanese jIva ucca zreNIpara caDhatA hai, kusaMgata karanese jIva nIcA giratA hai susaMgata aura kusaMgata-donoMkA svarupako
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 samyakaprakArase jAnanA yaha jJAnAvaraNIya karmakA kSayopazama hai. jAnaneke bAdameM kusaMgatakA tyAga karanA aura satsaMgakA paricaya karanA yaha mohanIya karmakA kSayopazama hai. isa jagaha zAstrakAroMne kusaMgatake kAraNako jAnake parityAga karaNekA hI nirdeza kIyA hai. agara dIrghakAlakI vAsanAse vAsita muni apanI AtmaramaNatA karate huve ke pariNAma kabhI gira paDe tathA akRtya kArya kare, usako bhI prAyazcitta le apanI AtmAko nirmala banAnekA prayatna isa chaThe aura sAtave uddezAmeM batalAyA gayA hai. jisako dekhanA ho vaha gurugamatA pUrvaka dhAraNa kIye huve jJAnavAle mahA. tmAvoMse sune. isa donoM uddezoMkI bhASA karaNI isa vAste hI mulatavI rakha gai hai. iti 6-7 isa donoM uddezoMke boloMko sevana karanevAle sAdhu sAdhvI yoMko guru cAturmAsika prAyazcitta hogA. iti zrI laghunizitha sUtrakA chaThA sAtavAM uddezA. (8) zrI nizithasUtrakA AThavAM uddezA. (1) 'jo koI sAdhu sAdhvI' musAphirakhAnA, udyAna, gRhasthoMkA ghara yAvat tApasoMke Azrama itane sthAnoM meM muni a. kelI strI ke sAtha vihAra kare; svAdhyAya kare azanAdi cyAra prakArakA AhAra kare, TaTI paisAba jAve, aura bhI koI niSThura viSaya vikAra saMbaMdhI kathA vArtA kare. 3 (2) evaM udyAna, udyAnake ghara (baMgalA), udyAnakI zAlA, nijANa, ghara-zAlAmeM akelA sAdhu akelI strIke sAtha pUrvokta kArya kare. 3
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 (3) grAmAdike koTa, aTTAlI, ATha hAtha parimANa rahastA, khurajoM, gaDha, daravAjAdi sthAnoMmeM akelA sAdhu akelI zrI ke sAtha ukta kAryoM kare. 3 (4) pANIke sthAna talAva, ku~ve, nadIpara, pANI lAneke rahastepara, pANI AnekI neharameM, pANIkA tIrapara, pANIke uMca sthAnake makAna meM akelI strIse ukta kAryoM kare. 3 (5) zUnya ghara, zUnya zAlA, bhagna ghara, bhagnazalA, kuDAghara, koSThAgAra Adi sthAnoMme akelI strI sAtha ukta kAryoM kare. 3 (6) tRNaghara, tRNazAlA, tusoMke ghara, tusoMkIzAlA, bhu. sAkA ghara, bhuMsAkI zAlAme--akelI strIke sAtha ukta kAryoM kare. 3 (7) rathazAlA, rathaghara, yugapAta ( mainA ) ko zAlA, gharAdimeM akelI strIke sAtha ukta kAryoM kare. 3 (8) kirayANAkI zAlA, ghara, baratanoMkI zAlA-gharameM akelI strI ke sAtha ukta kAryoM kare. 3 (9) beMloMkI zAlA-ghara, tathA mahA kuTuMbavAloMke vilAsa makAnAdimeM akelA strI ke sAtha ukta kAryoM kare. 3 bhAvArtha-kisI sthAnapara bhI akelI strI ke sAtha muni kathA vArtA karegA, to logoMko avizvAsa hogA, manovRttimalina hogI, ityAdi aneka doSoMkI utpattikA saMbhava hai. vAste zAstrakAroMne manA kIyA hai. (10) rAtrike samaya tathA vikAla saMdhyA (zyAma) samaya aneka strIyoMkI andara, strIyoMse saMsakta,strIyoMke parivArase pravRtta hoke aparimita kathA kahe. 3 bhAvArtha-dinako bhI strIyoMkA paricaya karanA manA hai, to
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 rAtrikA kahanA hI kyA ? nItikAroMne bhI suzIla bahanoMko rAtri . samaya apane gharase bAhAra jAnA manA kIyA hai. DhuMDhIye aura terApanthI sAdhu rAtrimeM vyAkhyAnake liye seMkaDo trIyoMko AmantraNa kara durAcArako kyoM baDhAte hai ? / (11),, svagaccha tathA paragacchakI sAdhvIke sAtha grA. mAnugrAma vihAra karate kavI Apa Age, kabI sAdhvI Age cale jAne para Apa ciMtArupa samudrameM girA huvA ArtadhyAna karatA vihAra kare tathA ukta kAryoM karate rahe. 3 yaha 11 sUtroMmeM jaise muniyoMke lIye strIyoMke paricayakA niSedha batalAyA hai, isI mAphika sAdhvIyoMko puruSoM kA paricaya nahIM karanA cAhiye. (12), sAdhu sAdhvIyoMke saMsAra saMbaMdhI svajana ho cAhe asvajana ho, zrAvaka ho cAhe azrAvaka ho, paraMtu sAdhuke upAzraya AdhIrAta tathA saMpUrNa rAtri usa gRhasthoMko upAzrayameM rakhe, rahane deve. 3 (13) evaM agara gRhastha apanehI dilase yahAM rahA ho use sAdhu niSedha na kare, aneroMse niSedha na karAve, niSedha na karate huve ko acchA samajhe vaha muni prAyazcittakA bhAgI hotA hai. bhAvArtha-rAtri meM gRhasthoMke rahane se paricaya baDhatA hai, saMghaTTA hotA hai, sAdhuvoMke mala mUtra samaya kadAca una logoMko dugaMdha hove, svAdhyAya dhyAnameM vighna hove ityAdi doSoMkA saMbhava hai. vAste gRhasthoMko apane pAsameM rAtribhara nahIM rakhanA. agara vizAla makAnameM apanI nizrAyameM ekAda kamarA kIyA ho, apane upabhogameM AtA ho, usa makAnakI yaha bAta hai. zeSa makAnameM zrAvaka loga sAmAyika, pauSadha tathA dharmajAgaraNA kara bhI sakate hai. (14) agara koI aisA bhI avasara A jAve, athavA niSedha
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 337 karane para bhI gRhastha nahIM jAtA ho to usakI nizrAyase makAna se bAhara nikalanA tathA praveza karanA nahIM kalpai. agara aisA kare to muni prAyazcittakA bhAgI hotA hai. ( 15 ),, rAjA - ( pradhAna, purohita, hAkima, koTavAla, aura nagarazeTha saMyukta ) jAti, kula, uttama aisA kSatriya jAtikA rAjA, jisake rAjyAbhiSekake samaya apane gotrajoMko bhojana karAne nimitta tathA kisI prakAra ke mahotsava nimitta azanAdi cyAra prakArakA AhAra nipajAyA ( taiyAra kara (yA ), usa aza nAdi cyAra prakArakA AhArase sAdhu sAdhvI AhArAdi grahana kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha- dravyase vahAM jAnese laghutA hove, lolupatA baDhe, bahuta se bhikSuka ekatra honese vastra, pAtra, zarIrakI virAdhanA hove, bhAva se apanA AcAra meM khalala pahuMce. zubhAzubha honese sAdhuvoMpara abhAvakA kAraNa hove ityAdi aneka doSoMkA saMbhava hai. vAste muni aisA AhArAdi grahana na kare. agara koi AjJA ullaMdhana karegA, vaha isa prAyazcittakA bhAgI hogA. (16) evaM rAjAkI uttarazAlA arthAt beThanekI kacerI tathA andarakA gharakI andara se azanAdi cyAra Ahora grahana kare. 3 ( 17 ) azvazAlA, hAthIzAlA, vicAra karanekI zAlA, gupta salAha karanekI zAlA, rahasyakI vArttA karanekI zAlA, mathuna karma karanekI zAlA, ukta sthAnoMme jAte huvekA azanAdi cyAra AhAra grahana kare. 3 " ( 18 ) saMgraha kIyA huvA, saMgraha karate hue pakvAnAdi, tathA mevA miSTAnnAdi aura dudha, dahIM, makkhana, ghRta, guDa, khAMDa, sakkara, mizrI, aura bhI bhojanakI jAti grahana kare. 3
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 (19), khAtoM pItoM bacA huvA AhAra deto, bheTatoM, bacA huvA AhAra, nAkhatoM bacA huvA AhAra, anya tIrthIyoMke nimitta, kRpaNoMke nimitta, garIba logoMke nimitta-aisA AhArAdi grahana kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvanA pUrvavat paMdrahavAM sUtrakI mAphika samajhanA. upara likhe 19 bolose koI bhI bola, sAdhu sAdhvI sevana karegA, usako guru cAturmAsika prAyazcitta hogA,prAyazcitta vidhi dekho vIsavAM uddezAme. iti zrI nizithasUtra-AThavAM uddezAkA saMkSipta sAra. (6) zrI nizithasUtrakA nauvAM uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' rAjapiMDa (azanAdi AhAra ) grahana kare, grahana karAve grahana karate huveko acchA samane. bhAvArtha-senApati, pradhAna, purohita, nagarazeTha aura sArthavAha-isa pAMca aMga saMyuktako rAjA kahA jAtA hai. (1) unhoMke rAjyAbhiSeka samayakA AhAra lenese zubhAzubha hone meM sAdhuvoMkA nimitta kAraNa rahatA hai. (2) rAjAkA baliSTha AhAra vikAraka hotA hai, aura rAjAkA AhAra bace, usameM paMDA logoMkA vibhAga hotA hai. vaha AhAra lenese una logoMko aMtarAyakA kAraNa hotA hai. evaM rAnapiMDa bhogave. 3 (3), rAjAke anteura (janAnAgRha meM praveza kare, karAve, karateko acchA samajhe.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 bhAvArtha- - sAdhu hamezAM mohase virakta hotA hai. vahAM jAnepara rupa, lAvaNya, zRMgAra tathA mohaka padArtha dekhanese mohakI vRddhi hotI hai. prazna, jyotiSa, maMtrAdi pUchane para sAdhu na batAne se kopAyamAna hove, rAjAdiko zaMkA hove ityAdi doSoMkA saMbhava hai. ( 4 ) " sAdhu, rAjA ke anteura-gRhadvAra jAke daravAnase kahe ki - he AyuSman ! mujhe rAjAkA anteurameM jAnA nahIM kalpe. tuma hamArA pAtra leke jAo, andarase hame bhikSA lA do. aisA vacana bole. 3 (5) isI mAphika daravAna bole ki - he sAdhu ! tumako rAjAkA aMteurameM jAnA nahIM kalpe ApakA pAtra mujhe do, meM Apako andara se bhikSA lAdUM. aisA vacana sAdhu sune, sunAve, sunateko acchA samajhe. bhAvArtha - vigara dekhe AhAra lenA nahIM kalpai. sAmane lAyA AhAra bhI muniko lenA nahIM kalpai. ( 6 ) rAjA jo uttama jAtivAlA hai. unake rAjyAbhiSeka samaya bhojana niSpanna huvA hai, jisameM dvArapAloMkA bhAga hai, pazu, pakSIkA bhAga, nokakA bhAga, devatAkA bhAga, dAsa dAsIyoMkA bhAga, abhvakA bhAga, hAthIyoMkA bhAga, aTavI nivAsIyoMkA bhAga, durbhikSa- jisako bhikSA na milatI ho, duzkAlAdikaM garIboMkA bhAga, glAna - camAroMkA bhAga, bAdalAdi barasAta se bhikSAko na A sake, pAhuNA AyA huvA unhoMkA bhAga, inhoMke sivAya bhI ke jIvakA bhAgavAlA AhAra hai. use grahana kare, karAve, karate ko acchA samajhe. 'd bhAvArtha- - ukta jIvoMko antarAya paDe jisase sAdhuvoMse dveSa kare, aprItikA kAraNa hove ityAdi.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 . (7 )" rAjAkA rAjyAbhiSeka huve, usake dhAnya-koThA-. rakI zAlA, dhana-khajAnAkI zAlA, dudha, dahI, ghRtAdi sthApana karanekI zAlA, rAjAke pIne yogya pANIkI zAlA, rAjAke dhAraNa karane yogya vastra, AbhUSaNakI zAlA, isa che zAlAoMkI yAcanA na karI ho, pUchA na ho, gaveSaNA na karI ho, parantu cyAra pAMca roja gRhasthoMke ghara gaucarIke lIye praveza kare. 3 bhAvArtha-ukta che zAlAoMkI yAcanA kIye vinA gaucarI jAve tA kadAca anajAnapaNe usI zAlAoMmeM calA jAve, taba rAjAdiko apratItikA kAraNa hotA hai. usa samaya viSAdikA prayoga huvA ho to sAdhukA avizvAsa hotA hai. isa vAste zAstrakAroMne prathamase hI muniyoMko sAvaceta kIyA hai. tAke kisI prakorase doSakA saMbhava hI na rahe. (8), rAjA yAvat nagarase bAhAra jAtA huvA tathA nagarameM praveza karate huveko dekhaneko jAneke lIye eka kadama bharanekA manase abhilASA kare, karAve, karate huveko acchA samajhe. (9) evaM strIyoM sarvAMga vibhUSita, zaMgAra kara AtI jAtIko netroMse dekhane nimitta eka kadama bharanekI abhilASA kare. 3 (10), rAjAdika mRgAdikA zikAra gayA, vahAMpara azanAdi cyAra prakArakA AhAra banAyA usa AhArase Apa grahana kare. (11), rAjAke koi bheTaNA-nijarANA AyA hai, usa samaya rAjasabhA ekatra hui hai, masalata kara rahe hai, vaha sabhA vi. rjana nahIM hui, vibhAga nahIM paDA. agara koi navI junI honevAlI hai. usa hAlatameM sAdhu AhAra pANIke lIye gaucarI jAve, aza. nAdi cyAra AhAra grahana kare. 3
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 (12) jahAMpara rAjA Thahare hai, usakI najadIkameM, AsapAsameM sAdhu Thahara svAdhyAya kare, azanAdi cyAra AhAra kare, laghu. nAta vaDInIta paraThe, aurabhI koi anArya prayoga kathA kahe. 3 (13), rAjA bAhAra yAtrA nimitta gayA huvAkA azanAdi cyAra AhAra grahana kare. 3 (14 ) evaM yAtrAse Ate huvekA AhAra leve. 3 (15-16 ) evaM do sUtra nadIyAtrA AtoM jAtokA. (17-18) evaM do sUtra giriyAtrAkA. - (19) evaM kSatriya rAjAkA mahA abhiSeka hote samaya gamanAgamana kare, karAve. 3 (20) evaM caMpAnagarI, mathurA, banArasI zrAvasti, sAketapura, kapilapura, kauzAMbI mithilA, hastinApura, aura rAjagRhaisa nagaroMmeM agara rAjyAbhiSeka calatA ho, usa samaya sAdhu doya vAra tInavAra gamanAgamana kare, karAve, karatekoM acchA samajhe. bhAvArtha- sAmAnya sAdhuvoMko aise samaya gamanAgamana nahIM karanA cAhiye. kAraNa-zubhAzubhakA kAraNa ho tathA rAjAdiko vAdI prativAdIke viSaya zaka utpanna huve. isalIye manA hai. (21) ,, rAjyAbhiSekakA samaya kSatriyoMke lIye banAyA bhojana, rAjAvoM ke lIye, anya dezoMke rAjAvoMke lIye, nokaroMke lIye, rAjavaMzIyoMke lIye, banAyA huvA AhAra muni grahana kare, karAve, karateko acchA samajhe. kAraNa-yaha bhI rAjapiMDa hI hai. (22),, rAjyAbhiSeka samaya, jo naTa- svayaM nAcanevAle, naTave-parako nacAnevAle, rasIpara nAcanevAle,jhAlIpara kUdanevAle, 16
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakAra vAMsapara khelanevAle, malla--muSTiyuddha karanevAle, bhAMDa--kuceSTA karanevAle, kathA kahanevAle, pAvaDe joDa joDa gAnevAle, bAMdareko mAphika kRdanevAle, khela tamAsA karanevAle, chatra dharanevAleinhoMke lIye azanAdi AhAra banAyA ho, usa AhArase sAdhu grahana kare. 3 kAraNa-antarAyakA kAraNa hotA hai. (23) , rAjyAbhiSeka samaya, jo azva pAlanevAle, hastI pAlanevAle, mahiSa pAlanevAle, vRSabha pAlanevAle, evaM siMha, vyA. ghra, chAlI mRga, zvAma, sUvara, bheDa, kukaDA, tItara, vaTevara, lAvaga, cala, haMsa, mayUra, zukAdi poSaNa karane vAle, inhIke mardana karanevAle, tathA isiko phirAne khIlAnevAle, inhoMke lIye cyAra prakArakA AhAra niSpanna kIyA huvA AhAra sAdhu grahana kare, ka. rAve, karateko acchA samajhe. vaha muni prAyazcitakA bhAgI hotA hai. (24), rAjyAbhiSeka samaya, jo sArthavAhakake lIye, paga caMpI karanevAloMke lIye, mardana karanevAloMke lIye, tailAdikA mAlIsa karanevAloMke lIye, snAna majjana karAnevAloMke lIye, zaMgArasajAnevAloM ke lIye, cammara, chatra, vastra, bhUSaNa dhAraNa karAnevAloMke lIye, dIpaka, taravAra, dhanuSya, bhAlAdi dhAraNa karanevAloMke lIye, azanAdi cyAra prakArakA AhAra banAyA, usa AhArase muni AhAra grahana kare. bhAvanA pUrvavat. ( 25 ) ,, rAjyAbhiSeka samaya, jo vRddha puruSoMke lIye, kRta napuMsakoMke lIye, kaMcukI puruSoMke lIye, dvArapAloMke lIye, daMDa dhArakoMke lIye banAyA AhAra sAdhu grahana kare. 3 (26) ,, rAjyAbhiSeka samaya jo kubja dAsIyoMke lIye, yAvat pArasadezakI dAsIyoM ke loye banAyA huvA AhAra, muni grahana kare. 3 bhAvanA pUrvavat antarAya hotA hai.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 isa 26 boloMse koI bhI bola sAdhu sAdhvIyoM sevana kare, karAve, karateko anumodana kare, arthAt acchA samajhe. usa sAdhu sAdhvIyoMko guru cAturmAsika prAyazcitta hogA. prAyazcitta vidhi dekho vIsacA uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra-nauvA uddezAkA saMkSipta sAra. .. - SEP---- (10) zrI nizithasUtra-dazavA uddezAH (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI' apane AcArya bhagavAnako tathA ratnatrayAdise vRddha muniyoMko kaThora (sneha rahita ) vacana bole. 3 (2),, apane AcArya bhagavAn tathA ratnatrayAdite vRddha muniyoMko karkaza ( marmabhedI ) vacana bole. 3 (3) evaM kaThora (karkaza ) kArI vacana bole. 3 ( 4 ) evaM AcArya bhagavAnkI AzAtanA kare. 3 bhAvArtha-AzAtanA mithyAtvakA kAraNa hai. (5), anantakAya saMyukta AhAra kare. 3 bhAvArtha-vastu acitta hai, parantu nIla, phUla, kanda, mulAdise pratibaddha hai. aisA AhAra karanevAlA prAyazcitakA bhAgI hotA hai. (6), AdAkarmI AhAra (sAdhuke lIye hI banAyA gayA ho) ko grahana kare. 3 . (7)., gatakAlameM lAbhAlAbha sukha duHkha huvA. usakA nimitta prakAze.3
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 (8) evaM vartamAna kAlakA. (9.) evaM anAgata kAlakA nimitta kahe, prakAza kare. bhAvArtha-nimitta prakAza karanese svAdhyAya dhyAnameM vighna hove, rAga dveSakI vRddhi hove, apratItikA kAraNa-ityAdi doSoM. kA saMbhava hai. ( 10 ,, anya kisI AcAryakA ziSyako bharamameM (bhra. mameM DAla deve, cittako vyagra kara apanI tarpha rakhane kI kozIza kare.3 (11) ,, evaM praziSyako bharama (bhrama) meM DAla, dizAmugdha banAke apane sAtha le jAve tathA vastra, pAtra, jJAnasUtrAdikA lobha de, bharamAke le jAve. 3 (12),, kisI AcArya ke pAsa koi gRhastha dIkSA letA ho, usako AcAryajIkA avaguNavAda bola ( yaha to laghu hai, honAcArI hai, ajJAna hai-ityAdi ) usa dIkSA lenevAlAkA citta apanI tarpha AkarSita kare. 3 (13) evaM eka AcArya se aruci karAke dusaroM ke sAtha bhe. javA de. bhAvArtha-aisA akRtya kArya karanese tIsarA mahAvratakA bhaMga hotA hai. sAdhuvoMkI pratIti nahIM rahatI hai. eka aisA kArya karanese dusarA bhI dekhAdekhI tathA dveSake mAre kareMgA, to sAdhumaryAdA tathA tIrthakaroMke mArgakA bhaMga hogA. (14) ,, sAdhu sAdhvIyoMke ApasameM kleza ho gayA ho to usa klezakA kAraNa pragaTa kIye vinA, AlocanA kIyA vigara, prAyazcita lIye vigara, khamatakhAmaNA kIyA vigara tIna rAtrike uparAMta rahe tathA sAthameM bhojana kare. 3
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 bhAvArtha--vigara khamatakhAmaNA rahegA, to kAraNa pAke phira bhI usa klezakI udIraNA hogA. ( 15 ) ,, kleza karake anya AcArya pAsase Aye huveko tIna rAtrise adhika apane pAsa rakhe. 3 bhAvArtha-Aye huve sAdhuko madhura vacanoMse samajhAye ki-he bhadra! tumako to jahAM jAvaMgA, vahAM hI saMyama pAlanA hai, to phira apane AcAryako hI kyoM choDate ho, vApisa jAve, AcArya mahArAjakI vaiyAvacca, vinaya, bhakti kara prasanna karo. ityAdi hita zikSA de, klezase upazAnta banAke vApisa usI AcAryake pAsa bhejanA. aisA kAraNase tIna rAtri rakha sakte hai. jayAdA rakhe to prAyazcittakA bhAgI hotA hai. (16) ,, laghu prAyazcittavAleko guru prAyazcita kahai. 3 / dveSake kAraNase .. (17) evaM guru prAyazcittavAleko laghu prAyazcitta kahe. 3 ( rAgake kAraNase) ( 18 ) evaM laghu prAyazcittavAleko guru prAyazcitta deve. 3 ( 19 ) guru prAyazcittavAleko laghu prAyazcitta deve. 3 bhAvanA pUrvavat. ( 20) ,, laghu prAyazcitta sevana kIyA huvA sAdhuke sAtha AhAra pANI kare. 3 (21) , laghu prAyazcittakA sthAna sevana kIyA hai, use . AcArya sunA hai ki-amuka sAdhune laghu prAyazcitta sevana kIyA hai. phira usake sAtha AhAra pANI kare, karAve, karateko acchA samajhe.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 (22), evaM sunalene para tathA svayaM jAnalenepara AlocanA karane yogya prAyazcittakI AlocanA nahIM kare. yaha hetu usake sAtha AhArapANI kare. 3 (23) saMkalpa-amuka dina AlocanA kara prAyazcitta le. vegA. parantu jabataka AlocanA kara prAyazcitta nahIM lIyA hai, vahAMtaka use doSita sAdhuke sAtha AhAra pANI kare, karAve, karateko acchA samajhe. jaise cyAra sUtra laghu prAyazcitta Azrita kahA hai, isI mAphika cyAra sUtra ( 24-25-26-27 ) guruprAyazcitta Azrita kahanA. isI mAphika cyAra sUtra 28-29-30-31 / laghu aura guru donoM sAmelakA kahanA. x (32) ,, laghu prAyazcitta tathA guru prAyazcitta, laghu prAyacittakA hetu, guru prAyazcittakA hetu, laghu prAyazcittakA saMkalpa, guru prAyazcittakA saMkalpa. sunake, hRdayameM dhArake phira bhI usa prAya. zcitta saMyukta sAdhuke sAtha eka maMDalapara bhojana kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-koi sAdhu prAyazcitta sthAna sevana kara AlocanA nahIM karate hai. usake sAtha dusare sAdhu AhAra pANI karate ho, to use eka kIsmakI sahAyatA milatI hai. dusarI daphe doSa sevanameM zaMkA nahIM rahetI hai. dusare sAdhu bhI svacchaMdI ho prAyazcitta sevana karanemeM zaMkA nahIM lAveMgA tathA doSita sAdhuvoMke sAtha bhojana karanevAloMmeM ekAMza vyApta hogA, ityAdi. isI vAste x eka prAcIna pratimeM guru prAyazcitta aura laghu prAyazcittaMsa bhI cyAra sUtra likhA huvA hai. vikalpake saMbaMdhase yaha bhI cyAra vikalpa ho sakte hai. tathA laghu prA0kA hetu, guru prA0 saMkalpa, laghu prA0 saMkalpa, guru prA0 hetu. laghu guru donoMkA hetu tathA donoMkA saMkalpa yaha bhI cyAra sUtra hai.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 doSita sAdhudhoMko hitabuddhi se AlocanA karavAke hI unhoMke sAtha AlApa saMlApa karane kI hI zAstrakAroMkI AjJA hai. (33), sUryodaya hone ke bAda tathA sUrya asta hone ke pahalA muniyoMkI bhikSAvRtti hai. sAdhu nIrogI hai, aura sUryodaya hone meM tathA asta na hone meM kuccha bhI zaMkA nahIM hai. usa samaya bhikSA grahana kara, lAyake bhojana karaneko baiThA, tathA bhojana karate bakhata svayaM apanI matise tathA dusare gRhasthoMke vacana aSaNa karanese khyAla huvA ki-yaha bhikSA sUryodaya pahalA tathA sUrya asta hone ke bAda meM grahana kI gai hai. (ati bAdala tathA parvatA. dikI vyAghAtase) aisI zaMkA hone para muMhakA bhojana thukake sApha kare, pAtrAkA pAtrAme rakhe. hAthakA hAthameM rakhe. arthAt usa saba AhArako ekAnta nirjIva bhUmipara vidhipUrvaka paraThe, to bhagavAnakI AjJAkA atikrama na huve, (pariNAma vizuddha hai . agara zaMkA honepara bhI Apa bhogave tathA anya kisI sAdhuvoko deve, to vaha muni, rAtribhojanake doSakA bhAgI hotA hai. use cAturmAsika prAyazcica denA cAhiye. (34) ,, isI mAphika sAdhu nirogI hai, parantu sUryodaya hone meM tathA asta honemeM zaMkA hai, yaha do sUtra nirogIkA kahA. isI mAphika do sUtra rogI sAdhuvoMkA bhI samajhanA. ( 35-36 ) - bhAvArtha-kisI AcAryAdikI vaiyAvaccameM zIghratAse jAnA paDe, choTe gAmoMmeM dinabhara bhikSAkA yoga na banA, divasake anta. meM kisI nagara meM pahuMce, usa samaya bAdala bahuta hai, tathA parvatakI vyAghAta honese aisA mAluma hotA hai ki--abI dina hogA tathA pahale dina bhikSAkA yoga nahIM banA. dusare dina sUryodaya hote hI kSudhA upazamAneke lIye tathA vizeSa pipAsA honese, chAsa
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra48 Adi lenekA kAma paDe, usa apekSA yaha vidhi batalAi hai. sA.. mAnyatAse to sAdhu dusarI tIsarI pauruSImeM hI bhikSA karate hai. (37) ,, koi sAdhu sAdhvIyoMko rAtri samaya tathA vaikAla (pratikramaNakA bakhata ) samaya agara AhAra pANI saMyukta ugAlo ( gucalako ) Ave, usako nirjIva bhUmipara paraTha denese AjJAkA bhaMga nahIM hotA hai. agara pIche bhakSaNa kare, karAve, karateko acchA samajhe. (38) ,, kisI bImAra sAdhuko sunake usakI gaveSaNA na kare.3 (39 ) amuka gAmameM sAdhu bImAra hai, aisA suna Apa dusare rahastese calA jAve, jAne ki-maiM usa gAmameM jAuMgA to bImAra sAdhukI mujhe vaiyAvaJca karanA paDegA. . ___ bhAvArtha-aisA karanese nirdayatA hotI hai. sAdhukI vaiyAvazca karane meM mahAn lAbha hai. sAdhukI vaiyAvaJca sAdhu na kareMgA, to dusarA kauna karegA? (40) ,, koi sAdhu bImAra sAdhuke lIye davAi yAcaneko gRhasthoMke vahAM gayA, parantu vaha davAi na milI to usa sAdhune AcAryAdi vRddhoMko kaha denA cAhiye ki-mere antarAyakA u. daya hai ki isa bImAra munike yogya davAi mujhe na milI. agara vApisa Ayake aisA na kahe. vaha muni prAyazcittakA bhAgI hotA hai. kAraNa-AcAryAdi to usa munike vizvAsapara baiThe hai. (41), davAi na milanepara sAdhu pazcAttApa na kare. jaise-aho! mere kaisA antarAya karmakA udaya huvA hai kiitanI yAcanA karanepara bhI isa bImAra sAdhuke yogya davAi na milI ityAdi.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 bhAvArtha-jitanI davAi mile, utanI lAke bImArako denAna milanepara gaveSaNA karanA. gaveSaNA karane para bhI na mile to pazcAttApa karanA. kAraNa bImAra sAdhuko yaha zaMkA na ho kisaba sAdhu pramAda karate hai. mere lIye davAi lAnekA udyama bhI nahIM karate hai. (42) ,, prathama varSARtu-zrAvaNa kRSNapratipadAme grAmAnugrAma vihAra kare. 3 ( 43), aparyuSaNako paryuSaNa kare. 3 (44 : paryuSaNako paryuSaNa na kare. bhAvArtha-ASADha caumAsI pratikramaNase 50 dina bhAdrapada zuklapaMcamIko paryuSaNa hotA hai. paryuSaNa pratikramaNa karanese 70 dinoMse kArtika cAturmAsika pratikramaNa hotA hai agara vartamAna caturmAsameM adhika mAsa bhI ho, to use kAla cUlikA mAnanA caahiye| (45) ,, paryuSaNa ( sAMvatsarika ) pratikramaNa samaya gauke bAloM jitane keza ( bAla ) zirapara rakhe. 3 bhAvArtha - muniyoMkA sAMvatsarika pratikramaNa pahalA zirakA loca karanA caahiye| (46) ,, paryuSaNa-saMvatsarIke dina itara svalpa bindu mAtra AhAra kare. 3 bhAvArtha-saMvatsarIke dina zakti sahita sAdhuSoMko cauvi- . hAra upavAsa karanA cAhiye. (47) ,, anya tIthIyoM tathA anya tIthIyoMke gRhasthoMke sAtha paryuSaNa kare, karAve, karateko acchA samajhe.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 bhAvArtha-jaise jaina muniyoMke paryuSaNa hote hai, isI mAphika anya tIrthI loga bhI apanI RSi paMcamI Adi dinako mukara kIyA hai. vaha anyatIrthI kahe ki-he muni! tumArA paryuSaNa ha. mako karAve aura hamArA paryuSaNa tuma karo. aisA karanA sAdhu sAdhvIyoMko nahIM kalpai. (48) ,, ASADhI cAturmAsIke bAda sAdhu sAdhvI vana, pAtra grahana kare. 3 bhAvArtha-jo vastrAdi lenA ho, vaha ASADha cAturmAsI pratikramaNa karane ke pestara hI grahana kara lenA. bAda meM kArtika cAtumAsI taka dhana nahIM le sakte hai.+ upara likhe 48 boloMse koi bhI bola sevana karanevAle sAdhu sAdhvIko guru cAturmAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta vidhi dekho vIsavAM uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra-dazavAM uddezAkA saMkSipta sAra. (11) zrI nizithasUtra-igyAravAM uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' lohAkA pAtra kare, karAve, karateko acchA samajhe. (2) evaM lohAkA pAtrAko rakhe. + samavAyAMgasUtra-"samaNe bhagavaM mahAvIre sabIsai rAi mAsa vaikrate sattariehiM rAidiehi saMsehiM vAsAbAsaM pajjosamei' arthAt ASADha cAturmAsIse pacAza dina aura kArtika cAturmAsike sIttara dina pahalA sAMvatsarika pratikramaNa karanA sAdhuvoMko kalpe.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 (3) evaM lohAkA pAtrAmeM bhojana kare tathA anya kAmameM leve.3 (4) evaM tAMbAkA pAtra kare. (5) dhAre rakhe. (6) bhogave.3 (7) evaM taruvekA pAtrA kare. (8) dhAre. (9) bhogave. 3 evaM tIna sUtra sIsAke pAtroMkA 10-1112. evaM tIna sUtra kAMsIke pAtroMkA 13-14-15. evaM tIna sUtra rupAke pAtroMkA 16-17-18. evaM tIna sUtra suvarNake pAtroMkA 19 - 20-21. evaM jAtirupa pAtra 24. evaM maNipAtroMke tIna sUtra. 2526-27. evaM tIna sUtra kanakapAtroMkA 28-29-30. dAMta pAtroMke 33. sIMga pAtroMke 36. evaM vastra pAtroMke 39. evaM carma pAtroMke tIna sUtra 42. evaM patthara pAtrake tIna sUtra 45. evaM aMkaratnoMke pAtroMkA tIna sUtra 48. evaM zaMkha pAtroMke tIna sUtra 51. evaM vajraratnoM ke pAtra kare, rakhe, upabhogameM leve. 3 iti 54 sUtra. . bhAvArtha-muni pAtra rakhate hai. vaha nirmamatva bhAvase kevala saMyamayAtrA nirvAha karane ke lIye hI rakhate hai. ukta pAtro dhAtuke, mamatvabhAva baDhAnevAle hai. caurAdikA bhaya, saMyama tathA AtmaghA. take mukhya kAraNa hai. vAste ukta pAtroMkI manA karI hai. jaise 54 sUtroM ukta pAtra niSedhake lIye kahA hai, isI mAphika 54 sUtra pAtroMke baMdhana karane ke niSedhakA samajhanA. jaise pAtroMkA lohakA bandha kare, lohake bandhanavAlA pAtra rakhe, lohAkA bandhana vAlA pAtra upabhogameM ledhe yAvat vanaratnoM takake sUtra kahanA. bhAvArtha pUrvavat. 108
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ (109), pAtrA yAcane nimitta doya koza uparAMta gamana kare, gamana karAve, gamana karaneko acchA samajhe.3 (110) evaM doya koza uparAMtase sAmane doya kozakI andara lAyake deve, usa pAtrako muni grahana kare. 3 __ (111),, zrIjinezvara devoMne sUtradharma dvAdazAMgarupa ), cAritradharma (paMcamahAvratarupa', isa dharmakA avaguNavAda bole, niMdA kare, ayaza kare, akIrti kare. 3 (112 ) ,, adharma, mithyAtva, yajJa, homa, RtudAna, piMDadAna, ityAdikI prazaMsA-tArIpha kare. 3 . ___ bhAvArtha-dharmakI nindA aura adharmakI tArIpha karanese jI. voMkI zraddhA viparIta ho jAtI hai. vaha apanI AtmA aura aneka para AtmAvoMko DubAte huve aura duSkarma upArjana karate hai. (113 ) , jo koi sAdhu sAdhvI, jo anyatIrthI tApasAdi aura gRhastha logoMke pAvoMko masale, caMpe, puje. yAvat tIsarA uddezAne pAvoMse lagAke grAmAnugrAma vihAra karate huveke zirapara chatra karanetaka 56 sUtra vahAMpara sAdhu Azrita hai, yahAMpara anyatIrthI tathA gRhastha Azrita hai. iti 168 pUtra huve, (169 ,, sAdhu Apa andhakArAhi bhayotpattike sthAna nAke bhaya pAme. (170 ) anya sAdhuvoMko bhayotpattike sthAna le jAya ke bhayotpanna karAve. (171 ) svayaM kutUhalAdi kara vismaya pAme. ( 172 ) anya sAdhuvoMko vismaya upajAve. ( 173 ) svayaM saMyamadharmase viparIta bane.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 (174 ) anya sAdhuvoMko viparIta banAve, arthAt apanA svabhAva saMyamameM ramaNatA karanekA hai, inhase viparIta bane, hAMsI TaMTA, phisAdAdi kare, karAve, karateko sahAyatA deve. ... ( 175 ) , muMhase bajAne kI vINA kare, karAve, karate hugheko sahAyatA deve. bhAvArtha-bhaya, kutUhala viparIta honA, saba bAlaceSTA hai, saMyamako bAdhAkArI hai. vAste sAdhuvoMko pahalese aisA nimitta kAraNahI nahIM rakhanA cAhiye. yaha mohanIya karmakA udaya hai. isako baDhAnese baDhatA jAve, aura kama karanese kamatI ho jAve, vAste aise akRtya kArya karanevAloMko prAyazcitta batalAyA hai. ( 176 ) ,, doya rAjAvoMkA viruddha pakSa cala rahA hai. usa samaya sAdhu sAdhvIyoM vAravAra gamanAmamana kare. 3 bhAvArtha-rAjAvoMko zaMkA hotI hai ki-yaha koi parapakSavAlA sAdhuveSa dhAraNa kara yahAMkA samAcAra leneko AtA hogA. tathA zubhAzubhakA kAraNa honese dharmako-zAsanako nukazAna hotA hai. ( 177 , dinakA bhojana karanevAlokA avagunavAda bole. jaise eka sUrya meM doya vAra bhojana na karanA ityAdi. (178 ) ,, rAtribhojanakA guNAnuvAda bole, jaise rAtribhojana karanA bahuta acchA hai. ityAdi. ( 179 ) ,, pahale dina bhojana grahana kara, dusare dina di. nako bhojana kare. tathA pahalI porasImeM bhikSA grahaNa kara cauthI porasImeM bhojana kare. 3 (180 ) evaM dinako azanAdi cyAra AhAra grahana kara rAtrimeM bhojana kare, 3
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ raka ( 181 ) rAtrimeM azanAdi cyAra AhAra grahana kara dinako bhojana kare. 3 (182) evaM rAtrimeM azanAdi cyAra AhAra grahana kara rAdhimeM bhojana kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-rAtrimeM AhAra grahana karane meM tathA rAtri bhojana karanemeM sukSma jIvoMko virAdhanA hotI hai. tathA prathama porasImeM lAyA AhAra, carama porasImeM bhogavanese kalpAtikama doSa lagatA hai. (183), koi gADhAgADhI kAraNa vigara azanAdi cyAra prakArakA AhAra, rAtrima vAsI rakhe, rakhAve, rakhateko acchA samajhe. ( 184 ) ati kAraNase azanAdi cyAra AhAra, rAtrima vAsI rakhA huvAko dusare dina bindumAtra svayaM bhogave, anya sAdhuko deve. 3 bhAvArtha-kabI gocarImeM AhAra adhika AgayA, tathA gocarI lAne ke bAda sAdhuvoMko bukhArAdi bemArIke kAraNase AhAra baDha gayA, vakhata kamatI ho, paraThanekA sthAna dUra hai, tathA ghanaghora varSAda varSa rahI hai. aise kAraNase vaha bacA huvA AhAra raha bhI jAve to usako dusare dina nahIM bhogavanA cAhiye, rAtri samaya rakhanekA avasara ho, to rAkhateM masala denA cAhiye. tAke usameM jIvotpatti na ho. agara rAtrivAsI rahA huvA azanAdi AhArako muni khAne kI icchA bhI kare, use yaha prAyazcitta bata. lAyA hai. (185 ) ,, koi anAryaloka mAMsa, madirAdikA bhojana svayaM apane lIye tathA Aye huve pAhuNe ( mahimAna ) ke lIye
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 banAyA ho, idhara udhara lAte, lI jAte ho, jisakA rupa hI adarzanIya hai. jahAMpara aisA kArya ho rahA hai, usIkI tarpha jAnekI abhilASA, pipAsA, icchA hI sAdhuvoM ko na karanI cAhiye. agara kare, karAve, karateko acchA samajhe. vaha muni prAyazcittakA bhAgI hogA. kAraNa-vaha jAtemeM logoMko zaMkAkA sthAna milegA. (186) , devoMko naivedya caDhAne ke lIye, jo azanAdi AhAra taiyAra kIyA hai, usakI andarase AhAra grahana kare. 3 yaha lokaviruddha hai. kadAca devatA kope to nukazAna kare. (187 ) ,, jo koi sAdhu sAdhvI jinAjJA virAdhake apane chaMde calanevAle hai, usakI prazaMsA kare. 3 (188) aise svacchaMde calanevAloMko vande. 3 isIse svacchaMdacArIyoMkI puSTi hotI hai. ( 189 ) ,, sAdhuvoMke saMsArapakSake nyAtIle ho, a nyAtIle ho, zrAvaka ho, anya gRhastha ho, parantu dIkSAke yogya na ho, jisameM dIkSA grahana karanekA bhAna bho na ho, aisA apAtrako dIkSA deve. 3 bhAvArtha-bhaviSyameM baDA bhArI nukazAnakA kAraNa hotA hai. ( 190 ,, agara ajJAtapanese aise apAtrako dIkSA de dI ho, tatpazcAt jJAta huvA ki-yaha dIkSAke lIye ayogya hai. usako paMcamahAvratarupa vaDodIkSA deve. 3 ( 191 ) agara vaDodIkSA dene ke bAda jJAta ho ki-yaha saMyamake lIye yogya nahIM hai. aiseko jJAna, dhyAna deve, sUtrasiddhAMtakI vAcanA deve, usakI caiyAvacca kare, sAtha meM eka maMDale. para bhojana kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvanA pUrvavat.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 256 - (192 ) , vastra sahita sAdhu, vastra sahita sAdhvIyoMkI. andara nivAsa kare. 3 ( 193 ) evaM vastra sahita, vastra rahita. .. ( 194 ) vastra rahita, vastra sahita. (195 ) vara rahita, vastra rahitakI andara nivAsa kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-sAdhu, sAdhvIyoMko kisI prakArase sAmela rahanA nahIM kalpai. kAraNa-adhika paricaya honese aneka tarahakA nukazAna hai. aura sthAnAMgasUtrakI catubhaMgIke abhiprAya-agara koI vizeSa kAraNa ho-jaise kisI anArya grAmakI andara anArya AdamIyoMkI badamAsI ho, aise samaya sAdhvIyoM ekatarphase Aha ho, dusarI tarphase sAdhu Aye ho, to usa sAdhvIke brahmacarya rakSaNa nimitta, dharmaputrake mAphika raha bhI sakte hai. tathA vastrAdi caura haraNa kIyA ho esA vizeSa kAraNase raha bhI sakte hai. ( 196 ),, rAtrimeM ghAsI rakhake pIpIlikA usakA cUrNa, suThI cUrNa, balavAluNAdi padArtha bhogave. 3 tathA prathama porasImeM lAyA carama porasImeM bhogave.3 ( 197),, jo koi sAdhu sAdhvI-bAlamaraNa-jaise parvatase paDake marajAnA, marusthalakI retI khucake maranA, khADa-khAimeM paDake maranA. isa cyAroMmeM phasa kara maranA, kIcaDameM phasa kara maranA, pANI meM DUbake maranA, pANI meM praveza karanA, kUpAdimeM kUdake maranA, agnimeM praveza kara tathA kUda kara agnimeM paDake maranA, viSa bhakSaNa kara maranA, zastrase ghAta kara maranA, pAMca iMdriyoMke vaza ho maranA, manuSya marake manuSya honA.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 pazu marake pazu honA aMtaHkaraNameM mAyazalya rakhake maranA, phAMsI leke maranA, mahAkAyAvAle mRtaka pazuke kalevarameM praveza ho maranA saMyamAdi zubha yogoMse bhraSTa ho, arthAt virAdhaka bhAvameM maranA, inhake sivAya bhI jo bAlamaraNa maranevAloMkI prazaMsA tArIpha kare, karAve, karateko acchA samajhe. upara likhe 197 boloMse eka bhI bola sevana karanevAle sAdhu-sAdhvIyoM ko gurucAturmAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta fafa dekho arari uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra - igyAravAM uddezAkA saMkSipta sAra. ( 12 ) zrI nizithasUtra - bArahavAM uddezA. ( 1 ) ' jo koi sAdhu sAdhvI' 'kalUNaM' dInapaNAko dhAraNa karatA huvA trasa - jIva gau, bhaiMsAdiko tRNakI rasI (dorI) se bAMdhe. evaM muMja rasIseM bAMdhe. kASThakI cAkhaDI tathA khoDAse bandhana kare, carmakI rasIse, rajjukI rasIse, sUtakI rasIse, anya bhI kisI prakArakI rasIse, trasa jIvoMko bAMdhe, badhAve, anya koI sAdhu bAMdhate ho, usako acchA samajhe. (2) evaM ukta bandhanoMse bandhA huvA trasa jIvoMko khole, kholAve, kholatoMko acchA samajhe. vaha bhAvArtha- koi sAdhu, gRhasthoMke makAna meM There huve hai. gRhastha jaina muniyoMke AcArase ajJAta hai. gRhastha kahe ki he muni ! meM amuka kAryake lIye jAtA hUM. mere gau, bhaisAdi pazu, - 17
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 jaMgalase AjAve, to yaha rasI (dorI ) yahAM rakhatA huM. tuma usa .. pazuvoMko bAMdha denA, tathA yaha baMdhe huve gau, bhaMsAdi pazuvoMko choDa denA. usa samaya muni, makAna meM rahane ke kAraNa aisI dInatA lAve ki-agara isakA kArya meM nahIM karUMgA, to muje makAnameM Theraneko na deMgA, tathA makAnase nikAla degA, to maiM kahAM TheruMgA? aisI dInavRttiko dhAraNa kara, muni, usa gRhasthakA vacana svIkAra kara, ukta rasIyoMse trasa-prANI jIvoMko bAMdhe tathA choDe to prAya cittakA bhAgI hotA hai. tAtparya yaha hai ki-muniyoM ko sadaiva niHspRhatA-nirbhayatA rakhanA cAhiye. makAna na mile to jaMgalameM vRkSa nIce bhI Thera jAnA, parantu aisA parAdhIna ho, gRhasthoMkA kArya na karanA cAhiye.* * isa pAThakA terAhAnthI loga bilakula mithyA artha kara jIvadayAkI jaDa para kuThAra calAte haiM. vaha loga kahate haiM ki-'kAlUgaM' anukaMvA lAke muni jIyoM ko bAMdhe nahIM, aura choDe nahIM, tathA gRhastha loga marate huve jIvoMko choDAve, usako acchA samajhanemeM muniko pApa lagatA haiM, to choDAnevAle gRhasthoMko punya kahAMsa ? vahAMtaka pahuMca gaye haiM ki-hajAroM gause bharA havA makAvameM agni laga jAve tathA koi mahAtmAvoMko duSTa jana phAMsI lagAve, use bacAnemeM bhI mahApApa lagatA hai. aisA terAhapanthIyoMkA kahanA hai. buddhimAn vicAra kara sakte hai ki bhagavAn neminAtha tIrthakara, Ane vivAha samaya hajAroM pazu, pakSIyoM kI anukaMpA kara, UnhoM ko jIvitadAna dIyA thA. paramAtmA pArzvaprabhune ani jalatA huvA nAgako bacAyA. bhagavAn zAMtinAthane pUrvabhavameM pArevAkA prANa bacAyA. bhagavAn vIraprabhue mozAlAko bacAyA. aura tIrthakarone khuda apane mukhAraviMdase anukaMpAko samyaktvakA cauthA lakSaNa batalAyA haiM. to phira panthI loga kisa AdhArase kahate hai ki anukaMpA nahIM karanA. agara vaha loga mithyAtvake prabala udayase kaha bhI deve, to Arya manuSya use kaise mAna sakegA ? dhizeSa khulAsA anukaMpAchattIsIse dekho.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 (3), pratyAkhyAna kara vAraMvAra bhaMga kare.3 . (4), pratyeka vanaspati mizrita bhojana kare. 3 (5), kisI kAraNase carma rakhanA paDe, to bhI romasahita carma rakhe. (6), tRNakA banA huvA pIDA (pATa-bAjoTa) palAlakA banA pIDA, gobarase lIMpA huvA pIDA, kASTakA pIDA, vetakA pIDA, gRhasthoMke vastrAdise AcchAdita kIyA huvA para svayaM baiThe, anyako baiThAve, baiThate huveko acchA samajhe. ___ bhASArtha-usameM jIvAdi ho to dRSTigocara nahIM hote hai. baiThanese jIvoMkI virAdhanA hotI hai. ityAdi doSakA saMbhava hai. (7) ,, sAdhvIkI pIchovaDI ( caddara ) anyatIrthI tathA unhoMke gRhasthoMse sIvAve. 3 isIse anya tIrthIyoMkA paricaya baDhatA hai, parAdhIna honA paDatA hai. usake yoga sAvadha hote hai. ityAdi, (8) ,, carmA, jitanI pRthvIkAyakA AraMbha svayaM kare, anyake pAsa Adeza de karavAve, karate huveko acchA samajhe. evaM apkAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAyakA 9.10-11-12 (13) ,, sacitta vRkSapara caDe, caDhAve, caDhateko acchA samajhe. (14), gRhasthoMke bhAjanameM azanAdi AhAra kare. 3 (15), gRhasthoMkA vana pehare. 3 bhAvArtha-vastra apanI nizrAyameM yAcake nahIM lIyA hai, mRhasthoMkA vana hai, vAparake vApisa deve. usa apekSA hai. arthAt gRhasthake vastra mAMgake le lIyA, phira vApisa bhI de dIyA, aisA karanA sAdhuvoMkoM nahIM kalpai.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 (16), gRhasthoMke palaMga, patharaNe Adipara suve-zayana. kare. 3 (17) ,, gRhasthoMko auSadhi batAve, gRhasthoMke lIye aura Sadhi kare. ... (18) ,, sAdhu bhikSAko Aneke pestara sAdhu nimitta hAtha, cATuDI, kaDachI, bhAjana kace pANIse dhokara sAdhuko a. zanAdi cyAra AhAra deve. aise sAdhu grahana kare. (19) ,, anyatIrthI tathA gRhastha, bhikSA dete samaya hAtha, cATuDI, bhAjanAdi kace pANIse dho deve aura sAdhu use grahana kare. 3 bhASArtha-jIvoMkI virAdhanA hotI hai. (20),, kASThake banAye huve putaloye, anva, gajAdi. evaM vastrake banAye. cITeke banAye. lepa, lISTAdise dAMtake banAye khIlune, maNi, caMdrakAMtAdise banAye huve bhUSaNAdi, pattharake banAye makAnAdi, graMthita puSpamAlAdi, veSThita-bIThase bITha milAke puSpadaDAdi. suvarNAdi dhAtu bharatase banAye padArtha, bahuta padArtha ekatra kara citra vicitra padArtha, patra chedana kara aneka modaka ( mAdaka) padArtha, jisako dekhanese mohanIya karmakI udIraNA ho aisA padArtha dekhanekI abhilASA kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-aise padArthako dekhanekI abhilASA karanese sthAdhyAya dhyAnameM vyAghAta, pramAdakI vRddhi, mohanIya karmakI udIraNA, yAvat saMyamase patita hotA hai. (21),, kAkaDIyoM utpanna hone ke sthAna, 'kAcchA' kele Adi phalotpattike sthAna, utpalAdi kamalasthAna, parvatakA
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 nirjaraNA, ujaraNA, vApI, puSkariNI. dIrgha vApI, gujAgara vApI, sara (talAva ), sarapaMkti-Adi sthAnoMko netroMse dekhanekI abhilASA kare. 3 bhAvanA pUrvavat. (22),, parvatake nadIke pAsa ke kAcchA kelIghara, guptaghara, vana- eka jAtikA vRkSa, mahAn aTavIkA vana, parvata-viSama parvata. ( 23 ) grAma, nagara, kheDa, kaviTha, maMDapa, droNImukha, paTTaNa, sonA-cAMdIkA Agara, tApasoMkA Azrama, ghoSI nivAsa karanekA sthAna, yAvat sanniveza. ( 24 ) grAmAdimeM kisI prakArakA mahotsava ho rahA ho. ( 25 ) grAmAdikA vadha (ghAta ) ho rahA ho. ( 26 grAmAdimeM sundara mArga bana rahA hai, use dekhaneko jAnekA mana bhI kare. 3 ( 27 ) grAmAdimeM dAha ( agni) lagI ho, use dekhanekI abhilASA manase bhI kare. 3 (28) jahAM azvakrIDA, gajakrIDA, yAvat suvarakrIDA hotI ho. - (29) jahAMpara caurAdikI ghAta hotI ho. (30) azvakA yuddha, gajayuddha, yAvat zUkara yuddha hotA ho. - ( 31 ) jahAMpara bahuta gau, azva, gajAdi rahete ho, aisI gauzAlAdi.. (32) jahAMpara rAjyAbhiSekakA sthAna hai, mahotsava hotA ho, kathA samAptakA mahotsava hotA ho, mAnAnumAna-tola, mApa, laMba, coDa jAnanekA sthAna, vAjIMtra, nATaka, nRtya, bInA bajAnekA sthAna, tAla, Dhola, mRdaMga Adi gAnA bajAnA hotA ho.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ( 33 ) caura, bIla, pAradhIyoMkA upadravasthAna, vaira, khAra, krodhAdise huvA upadrava yuddha, mahAsaMgrAma, klezAdike sthAnoMko. ( 34 ) nAnA prakArake mahotsavakI andara bahutasI khIryo, puruSoM, yuvaka, vRddha, madhyama vayavAle, aneka prakArake vastra, bhUSaNa, caMdanAdise zarIra alaMkRta banAke kei nRtya, kei gAna, keha hAsya, vinoda, ramata, khela, tamAsA karate huve, vividha prakArakA azanAdi bhogavate huveko dekhane jAnekA manase abhilASa kare, karAve. karateko acchA samajhe. (35), isa loka saMbaMdhI rupa ( manuSya- strIkA ), paraloka saMbaMdhI rupa, (deva-devI, pazu Adi) dekhe huve, na dekhe huve, sune huve, na sune huve, aise rUpoMkI andara raMjita, mUcchita, gRddha ho dekhanekI manase bhI abhilASA kare. 3 bhAvArtha - upara likhe saba kisamake rupa, mohanIya karmakI udIraNA karAnevAle hai. jaise eka daphe dekhanese harasamaya vaha hI hRdayameM nivAsa kara jJAna, dhyAnameM vighna karanevAle bana jAte hai. vAste muniyoMko kisI prakArakA padArtha dekhanekI abhilASA taka bhI nahIM karanA cAhiye. "" ( 36 ) prathama porasI meM azanAdi vyAra prakArakA AhAra lAke use carama porasI taka rakhe. 3 "" (309) jisa grAma, nagara meM AhAra grahana kIyA hai, u sako doM kozase adhika le jAve. 3 "" ( 38 ) kisI zarIra ke kAraNa se gobara lAnA paDatA ho, pahale dina lAke dusare dina zarIrapara bAMdhe. ( 39 ) dinako lAke rAtrimeM bAMdhe.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 (40) rAtrimeM lAke dinako bAMdhe. (41) rAtrimeM lAke rAtrimeM bAMdhe. bhAvArtha-jyAdA vakhata rakhanese jIvAdikI utpatti hotI hai, tathA kalpadoSa bhI lagatA hai. isI mAphika cyAra bhAMgA lepaNakI jAtikAbhI samajhanA. bhAvArtha-gaDa guMbaDa honepara poTIsa vigere tathA zarIrake lepana karanemeM Ave, to upara mujaba cyAra bhAMgAkA doSako choDake niravadha auSadha karanA sAdhukA kalpa hai. 45 (46),, apanI upadhi ( vastra, pAtra, pustakAdi ) anyatIrthIyoMko tathA gRhasthoMko deve, vaha apane zira uThAke sthAnAM. tara pahuMcA deve. (47) use upadhi uThAneke badalemeM usako azanAdi cyAra prakArakA AhAra deve, dIlAve, deteko acchA samajhe. bhAvArtha-apanI upadhi gRhastha tathA anyatIrthIyoMko dene meM saMyamakA vyAghAta, gRhasthoMkI khuzAmata karanA paDe, upakaraNa phUTe tUTe, sacitta pANI AdikA saMghaTA honese jIvoMkI hiMsA hove, usake pagAra tathA AhArapANIkA baMdobasta karanA paDe. ityAdi doSa hai. (48) ,, gaMgA nadI, yamunA nadI, sItA nadI, airAvatI nadI aura mahI nadI-yaha pAMcoM mahAnadIyoM, jisakA pANI kitanA hai ( samudra samAna ). aisI mahA nadIyoM eka mAsameM doya bAra, tIna bAra utare, utarAve, anya utarate huveko acchA samajhe. bhAvArtha-vAravAra utaranese jIvoMkI virAdhanA hove tathA kisI samaya anajAnate hI vizeSa pANIkA pUra AjAnese ApaghAta, saMyamaghAta ho, ityAdi doSa lagate hai.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 upara lekhe 48 bAloMse eka bhI bola sevana karanevAle sAdhu, sAdhvIyoMko laghu cAturmAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta vidhi dekho vIsavAM uddezAmeM. iti zrI nizithasUtrake bArahavAM uddezAkA saMkSipta sAra. (13) zrI nizithasUtra-terahavA uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' antarA rahita sacitta pRthvIkAyapara baiTha-suve khaDA rahai, svAdhyAya dhyAna kare. 3. (2) sacitta pRthvIkI raja uDI hui para baiTha, yAvat svAdhyAya kare.3 ( 3 ) evaM sacitta pANIse snigdha pRthvIpara baiTha, yAvat svAdhyAya kare. 3 (4) evaM sacitta-tatkAla khAnase nikalI hui zilA, tathA zilAko toDe huve choTe choTe pattharapara baiThe, tathA kIcaDase, kacarAse jIvAdikI utpatti hui ho, kASThake pATa-pATalAdimeM jIvotpatti hui ho, iMDA, prANI (beiMdriyAdi) bIja, harikAya, osakA pANI, makaDIjAlA, nilaNa-phUlaNa, pANI, kaccI maTTI, mAMkaDa, jIvoMkA jhAlA saMyuka ho, usapara baiThe, uThe, suve, yAvat svAdhyAya kare, karAve, karateko acchA samajhe. (5),, gharakI dehalIpara, gharake uMbare (daravAjAkA madhya bhAga ) ukhalapara, snAna karaneke pATepara, baiThe, suve, zayyA kare, yAvat vahAM baiThake svAdhyAya-dhyAna kare. 3 (6) evaM tATI, bhIta, zilA, choTe choTe patthare vigerese AcchAdita bhUmipara zayana kare, yAvat svAdhyAya dhyAna kare. 3
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 (7) ,, eka tarpha Adi bhItapara donoM tarpha Adi Adi bhItapara pATa-pATalA rakhake baiThe, moTI iMToMkI rAzipara tathA aura bhI jisa jagA calAcala ( asthira ) ho, usa sthAnapara baiTha yAvat svAdhyAya kare. 3 bhAvArtha-jIvoMkI virAdhanA hove, Apa svayaM gira paDe, AtmaghAta, saMyamaghAta hove, upakaraNAdi paDanese tUTe phUTeityAdi doSa lagatA hai. (8),, anyatIrthI tathA gRhastha lAgoMko saMsArika zilpakalA, citrakalA, vanakalA, gaNitakalAdi (12) zlAghAkaraNarupa joDakalA, zlokabaMdhakI kalA, copaDa, zetraMja, kAMkarI ramanekI kalA, jyotiSakalA, vaidyakakalA, salAha denA, gRhasthake kAryameM paTu banAnA, kleza, yuddha saMgrAmAdikI kalA batalAnA, zikhavAnA, svayaM kare, anyase karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-muni Apa saMsArameM aneka kalAvoMkA abhyAsa kIyA huvA hai, phira dIkSA lene para gRhasthoMpara sneha karate huve, ukta kalAvoM gRhasthoMko zIkhAve, arthAt usa kalAvoMse gRhasthaloga sAvadha vepAra kara aneka klezake hetu utpanna kareMge. vAste muniko to gRhasthoMko eka dharmakalA, ki jisase isaloka paralokameM sukhapUrvaka AtmakalyANa kare, aisA hI batalAnI cAhiye. (9) ,, anyatIrthIyoMko tathA gRhasthoMko kaThina zabda bole. 3 (10) evaM sneha rahita karkaza vacana bole. 3 ' (11) kaThora aura karkaza vacana bole. 3 (12), AzAtanA kare.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 (13) kautuka karma ( dorA rAkhaDI). (14) bhUtikarma, rakSAdikI poTalI kara denA. . (15),, prazna, hAni-lAbhakA prazna pUche.. (16 ) anyatIrthI gRhastha pUchanepara aise praznoMkA uttara, arthAt hAni lAbha batAve. (17) evaM prazna, vidyA, maMtra, mUta, pretAdi nikAlanekA prazna pUche. (18) ukta prazna pUchanepara Apa batalAve tathA zIkhAve. (19) bhUtakAla saMbandhI. (20) bhaviSyakAla saMbandhI. (21) vartamAnakAla saMbandhI nimitta bhASaNa kare. 3 (22) lakSaNa-hastarekhA, pagarekhA, tila, masA, lakSaNa AdikA zubhAzubha batAve. (23) svapnake phala prarupe. (24) aSTApada-eka jAtakI ramata, jaise zetraMjI AdikA khelanA zIkhAve. (29) rohaNI devIko sAdhana karanekI vidyA zikhAve. ( 26 ) hariNagamaiSI devako sAdhana karanekA maMtra zikhAve. (27) aneka prakArakI rasasiddhi, jaDIbuTTI, rasAyana batAve. ( 28 ) lepajAti-jisase vazIkaraNa hotA ho. (29) digmUDha huvA anyatIrthI, gRhasthoMko rahastA batalAve, arthAt klezAdi kara kitaneka AdamI Age cale gaye ho, aura
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 kitaneka AdamI unhoMko mAraneke lIye jA rahe ho, usa samaya muniko rahastA pUche, tathA (30) koi zikArI digmUDha huve rahastA pUche, use muni rahastA batAve, tathA dusare bhI anyatIrthI gRhasthoMko rahastA batAve. kAraNa vaha Age jAtA huvA digmUDhatAse rahastA mUla nAve, dUsare rahaste calA jAve, kaSTa paDanepara munipara kopa kare ityAdi. _(31) dhAtu nidhAna, anyatIrthI---gRhasthoMko batalAve. Apa gRhasthapaNemeM nidhAna jamInameM rakhA, vaha dIkSA lete samaya kisIko kahanA bhUla gayA thA, phira dIkSA lene ke bAda smRti honepara apane rAgIyoMko batalAve tathA dIkSA lene ke bAdameM kahAMpara hI nidhAna dekhA huvA batAve. kAraNa vaha nidhAna anarthakA hI hetu hotA hai, mokSamArgameM vighnabhUta hai. bhAvArtha-yaha saba sUtra anyatIrthIyoM, gRhasthoMke lIye kahA hai. muni, gRhasthAvAsa anarthakA hetu, saMsArabhramaNakA kAraNa jANa tyAga kIyA thA, phira ukta kriyA gRhasthalogoMko batalAnese apanA niyamakA bhaMga, gRhastha paricaya, dhyAnameM vyAghAta ityAdi aneka nukazAna hotA hai. vAste isa alAya balAyase alaga hI rahanA acchA hai. (32),, apanA zarIra ( muMha ) pAtremeM dekhe. (33) kAcameM dekhe. (34) talavArameM dekhe. (35.) maNimeM dekhe. ( 36 ) pANImeM dekhe.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 (37) tailameM dekhe. ( 38 ) DhIlAgulameM dekhe. ( 39 ) carabImeM dekhe. bhAvArtha-ukta padArthoM meM muni apanA zarIra muMha) ko dekhe, dekhAve, dekhatoMko acchA samajhe. dekhanese zuzrUSA baDhatI hai. sundaratA dekha harSa, malinatA dekha zokase rAgadveSa utpanna hote hai. muni isa zarIrako nAzavanta hI samajhe. isakI sahAyatAse mokSamArga sAdhanekA hI dhyAna rakhe. (40),, zarIrakA ArogyatAke lIye vamana (ulaTI kare. 3 ( 41 , evaM virecana ( julAba ) leve. 3 (42 ) vamana, virecana donoM kare. 3 . (43) Arogya zarIra honepara bhI davAiyoM le kara zarIrakA bala-vIryakI vRddhi kare. 3 bhAvArtha-zarIra hai, so saMyamakA sAdhana hai. usakA nirvAhake lIye tathA bemArI Anepara vizeSa kAraNa ho to ukta kArya kara sake. parantu Arogya zarIra honepara bhI pramAdakI vRddhi kara apane jJAna-dhyAnameM vyAghAta kare, karAve, karateko acchA samajhe, vaha muni prAyazcittakA bhAgI hotA hai. (44) ,, pAsatthA sAdhu, sAdhvIyoM ( zithilAcArI ) mayamako eka pAsa rakhake kevala rajoharaNa, mukhapatrikA dhAraNa kara rakhI ho, aise sAdhuvoMko vandana-namaskAra kare.3 ( 45 ) evaM pAsatthAvoMkI prazaMsA-tArIpha zlAghA kare. 3 (46) evaM usanna-mUlaguNa paMcamahAvrata, uttaraguNa piMDavi. zuddhi Adike doSita sAdhuvoMko vandana kare. 3
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 (47) evaM prazaMsA kare. 3 evaM do sUtra kuzIlIyAbhraSTAcArI sAdhuvoMkA. ( 48-49 ) evaM do sUtra nitya eka gharakA piMDa ( AhAra ) tathA zaktivAn hone para bhI eka sthAna nivAsa karanevAloMkA. ( 50-51 ) evaM do sUtra saMsaktA -pAsatthA milanese Apa pAsattha ho, saMvegI milane se Apa saMvegI ho, aise sAdhuvoMkA. ( 52-53 ) evaM do sUtra kathagA - svAdhyAya dhyAna choDake dinabhara khIkathA, rAjakathA, dezakathA tathA bhaktakathA karanevAloMkA. ( 54-55) evaM do sUtra pAsaNiyA- grAma, nagara, bAga, bagIce, ghara, bAjAra ityAdi padArtha dekhate phire, aise sAdhuvoMkA. ( 56-57 ) evaM do sUtra mamatvoMpAdhi dhAraNa karanevAloM kA. jaise yaha merA - yaha merA kare aise sAdhuvoMkA. ( 58-59 ) evaM do sUtra saMprasArika jahAM jAve. vahAM mamasvabhAvase prasArA karate rahe, gRhasthoMke kArya meM anumati detA rahe. ( 60-61 ) aise sAdhuvoMko vaMdana kare, prazaMsA kare. 3 bhAvArtha - yaha saba kArya jinAjJA viruddha hai. mokSamArgameM vighna karanevAlA hai, asaMyamavardhaka hai. isa akRtya kAryoMko dhAraNa karanevAle bAlajIva, muniveSako lajjita karanevAlA hai. aisekA vandana - namaskAra tathA tArIpha karanese zithilAcAra kI puSTi hotI hai. usa bhraSTAcArI sAdhuvoMko eka kisamakI sahAyatA milatI hai. vAste ukta sAdhuvoMko vandana namaskAra karanevAlA bhI prAyazcittakA bhAgI hotA hai. (62), ghRtrIkarma AhAra - gRhasthoMke bAlabacako khelAke AhAra grahana kare. 3
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 (63), dUtIkarma AhAra-udhara idharakA samAcAra kahe ke AhAra grahana kare. 3 (64) ,, nimitta AhAra-jyotiSa prakAza karake AhAra.3 (65),, apane jAti, kulakA abhimAna karake AhAra.3 (66),, raMka bhikhArIkI mAphika dInatA karake ,, 3 (67) ,, vaidyaka-auSadhipramukha batalAyake AhAra leve. 3 (68-71),, krodha, mAna, mAyA, lobha karake AhAra leghe.3 ( 72 ) , pahalA pIche dAtArakA guNa kortana kara AhAra leve.3 (73) ,, vidyAdevI sAdhana karanekI vidyA batAke ,, 3 (74 ) ,, maMtradeva sAdhana karanekA prayoga batAke ,, 3 ( 76 ) ,, cUrNa- aneka auSadhi sAmela kara rasAyaNa batAke ,, 3 (76) ,, yoga-kzIkaraNAdi prayoga batalAyake ,, 3 bhAvArtha--ukta 15 prakArake kArya kara, gRhasthoMkI khuzAmata kara AhAra lenA niHspRhI muniko nahIM kalpai. upara likhe, 76 boloMse eka bhI bola sevana karanevAloMko laghu cAturmAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta vidhi dekho bIsavAM uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra-berahavAM uddezAkA saMkSipta sAra.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 (14) zrI nizithasUtra-caudavAM uddezAH (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' ko gRhasthalogapAtra-mUlyalAke deve ,tathA anya kisIse mUlya dilAve. deteko sahAyatA kara mUlyakA pAtra sAdhu sAdhvIyoMko deve, usa akalpanIya pAtrako sAdhu sAdhvI grahana kare, ziSyAdise grahana karAve, anya koi grahana karate huve sAdhuko acchA samajhe. (2) evaM sAdhu sAdhvIke nimitta pAtra udhArA lAke deve, use grahana kare. 3 (3) evaM salaTA palaTA karadeve. 3 (4) evaM nirbalase sabala jabarajastIse dilAve, do bhAgIdAroMkA pAtrameM ekakA dila nahIM hone para bhI dusarA deve tathA sAmane lAyake deve, use grahana kare. 3 (5), kisI dezameM pAtroMkI prApti nahIM hotI ho, aura dusare dezoMme niravadya pAtra milate ho, vahAMse sAdhu, gaNi ( AcArya) kA uddeza, arthAt AcAyake nAmase, apane pramANase adhika pAtra grahana kIyA ho, vaha pAtra AcAryako AmaMtraNa na kare, AcAryako pache vigara apanI icchAnusAra dusare sAdhuko debe, dilAve. 3 ... bhAvArtha-satya bhASAkA bhaMga, avizvAsakA kAraNa, sAthameM klezakA kAraNa bhI hotA hai. .. (6), laghu ziSya ziSyaNI, sthavira-vayovRddha sAdhu sAdhvI, jisakA hAtha, paga, kAna, nAka, hoTha Adi avayava chekSA huvA nahIM hai, bemAra nahIM hai, arthAt vaha zaktimAna hai, usako parimANase adhika pAtra deve, dilAve, detoMko acchA samajhe.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra72 (7) kathaMcit hAtha, paga, kAna, nAka, hoTha chedAyA huSA hai, kisI prakArakI ati bemArI ho, usako parimANase adhika pAtra nahIM deve, nahIM dilAve, nahIM dete huveko acchA samajhe. bhAvArtha-Arogya avasthAmeM adhika pAtra denese lolUpatA baDhe, upAdhi baDhe, ' upAdhikI poTa samAdhise nyArI,' agara rogAdi kAraNa ho, to use adhika pAtra denAhI cAhiye. bemAra rogavAlAko sahAyatA denA, muniyoMkA avazya karttavya hai. (8), ayogya, asthira, rakhane yogya na ho, svalpa samaya calane kAbIla na ho, jise yatanA pUrvaka gaucarI nahIM lAsake, aisA pAtrako dhAraNa kare. 3 (9) acchA majabUta ho, sthira ho, gaucarI lAne yogya ho, muniko dhAraNa karane yogya ho, aisA pAtrako dhAraNa na kare. 3 bhAvArtha-ayogya, asthira pAtra sundara hai tathA majabUta pAtra dekhane meM acchA nahIM dIsatA hai. parantu muniyoMko acchA kharAbakA khyAla nahIM rakhanA cAhiye. (10), acchA varNavAlA sundara pAtra milane para vairAgyakA DhoMga dekhAneke lIye use vivarNa kare.3 . (11) vivarNapAtra milane para mohanIya prakRtiko khuza karaneko suvarNavolA kare. 3 bhAvArtha-jaisA mile, vesese hI gujarAna kara lenA cAhiye. (12),, navA pAtrA grahana karake taila, ghRta, makkhana, carabI kara masale lepa kare.3 (13),, navA pAtrA grahana kara usake lodrava dravya, kokaNa
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 dravya aura bhI sugandhI suvarNavAlA dravya ekavAra vAravAra lagAve, lepa kare. 3 (14) ,, navA pAtrAko grahana kara, zItala pANI, garama pANIse ekavAra vAravAra dhove. 3 evaM tIna sUtra, bahuta dina pAtrA calegA, usa lIye tailAdi, lodravAdi pANIse dhovekA samajhanA. 15-16-17 ( 18 ) ,, sugandhi pAtra prApta kara, use durgandhi kare. 3 (19) durgandhi pAtra prApta kara use sugandhi kare. 3 (20) sugandhi pAtra grahana kara taila, ghRta, makkhana, carabIse lepa kare. { 21) evaM lodravAdi dravyase. ( 22 , zItala pANI. uSNa pANIse dhove. evaM tIna sUtra durgandhi pAtra saMbaMdhi samajhanA. 23-24-25 evaM che sUtra sugandhi, durgandhi pAtra bahuta dina calane ke lIye bhI samajhanA. 26-27-28-29-30-31 bhAvanA pUrvavat. (32),, pAtrauMko AtApameM rakhanA ho, to aMtarA rahita pRthvIpara AtApameM rakhe. 3 (33) pRthvI ( raja) para AtApameM rakhe. 3 (34) saMsakta pRthvIpara AtApameM rakhe. (35) jahAMpara kIDI, maMkoDA, maTTI, pANI, nIlaNa, phUlaNa, jIvoMkA jhAlA ho, aisI pRthvIpara pAtrA AtApameM rakhe. 3. kAraNaaise sthAnomeM jIvoMkI virAdhanA hotI hai. (36), gharake uMbarApara daravAjeke madhyabhAgapara, ukhala, khuTA Adipara pAtroMko AtApa lagAneko rakhe. 3
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra74 (37) kuTTIpara, bhItapara, zilApara, khule avakAzameM pAtroMko . AtApa lagAneko rakhe. 3 (38) Adi bhItake khaMdapara, chatrIke zikharapara, mAMcApara, mAlApara, prAsAdapara, havelIpara aura bhI kisI prakArako ucI jagAhapara, viSamasthAnapara, muzkIlase rakhA jAve, muzkIlase uThAyA jAve, lete rakhate paDajAnekA saMbhava ho, aise sthAnomeM pAtroMko AtApa lagAneko rakhe. 3 ____ bhAvArtha-pAtrA rakhate utArate Apa svayaM pIsalake paDe, to AtmaghAta, saMyamaghAta tathA pAtrA tUTe phUTe to AraMbha baDhe, usako acche karanemeM vakhata kharaca karanA paDe ityAdi doSakA saMbhava hai. (39) ,, gRhasthake vaha pAtrAmeM pRthvIkAya (lUNAdi ) bharA huvA hai usako nikAlake muniko pAtra deve, usa pAtrako muni grahana kare.3 (40) evaM apkAya. (41) evaM teukAya. ( rAkha upara aMgAra rakha tApa karate hai.) (42) vanaspati. (43) evaM kanda, mUla, patra, puSpa, phala, bIja nikAla pAtrA deve, usa pAtrako muni grahana kare. 3 jIva virAdhanA hotI hai. (44), pAtrAmeM auSadhi (gahuM, java, javArAdi) paDI hA, use nikAlake pAtra deve, vaha pAtra muni grahana kare. 3 (42) evaM prasa pANI jIva nikAle. 3 (46), pAtrako aneka prakArako sAdhuke nimitta koraNI kara deve, use muni grahana kare. 3 (47) ,, munike gRhasthAvAsake nyAtIle anyAtIle, zrAvaka
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra71 azrAvaka munike lIye grAmameM tathA grAmAMtarameM munike nAmase pAtrAkI yAcanA kare, vaha pAtra muni grahana kare, 3 (48) evaM pariSadakI andara uThake kahe ki he bhadrazro. tAvoM! muniko pAtrAkI jarurata hai, kisIke ho to denA. ityAdi yAcanA kIyA huvA pAtra grahana kare. 3 (49), muni pAtra yAcanA karanepara gRhastha kahe-he muni! Apa Rtubaddha ( mAsa kalpa) yahAMpara There. hama ApakoM pAtrA deveMge aisA kahane para vahAMpara muni mAsakalpa rahe. 3 (50) evaM cAturmAsakA kahanepara, muni pAtroMke nimitta cAturmAsa kare. 3 bhAvArtha-gRhasthaloga mUlya maMgAve, tathA kASThAdi kaTavAke nayA pAtra banAve. ityAdi. isa uddezAne pAtroMkA viSaya hai. muniko saMyamayAtrA nirvAha karaneke lIye dRDha ( majabUta ) saMhananavAle muniyAko eka pAtra rakhanekA hukama hai. madhyama saMhananavAle tIna pAtra rakhake mokSamArgakA sAdhana kara zake. parantu usake raMgane meM suvarNa, sugandhi karanemeM apanA amUlya samaya kharaca karanA na cAhiye. lAbhAlAbhakA kAraNa tathA snigdha rahaneke bhayase raMganA paDatA ho, vaha bhI yatanAse karasakta hai. ipara likhe 50 boloMse eka bhI bola sevana karanevAle mu. niyoMko laghu cAturmAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta vidhi dekho vImavAM uddezAmeM. ___ iti zrI nizithasUtra-caudavAM uddezAkA saMkSipta sAra. 1 aupagrahika, kamaMDala ( tIrapaNI ) paDigAdi bhI rakhasakte hai.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 (15) zrI nizithasUtra-paMdarahavA uddezA... (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' anya sAdhu sAdhvI pratye niSThura vacana bole. (2) evaM sneha rahita karkaza vacana bole. (3) kaThora, karkaza pacana bole, bolAve, bolateko acchA samajhe. (4) evaM AzAtanA kare. 3 bhAvArtha-aisA bolanese dharma snehakA nAza aura klezako vRddhi hotI hai. muniyoMkA vacana priyakArI, madhura honA cAhiye. (5) , sacitta Amraphala bhakSaNa kare, 3 (6) evaM sacitta Amraphalako cUse. 3. (7) evaM AmraphalakI guTalI, Amraphalake TukaDe (kAtaLI AmraphalakI eka zAkhA, (DAlI) chatu Adiko cUse. 3 (8) AmraphalakI pesI madhyabhAgako cUse. 3 (9) sacitta Amra pratibaddha arthAt AmraphalakI phAMkoM kATI hui, parantu abItaka sacitta pratibaddha hai, usako khAve. 3 (10) evaM ukta jIva sahitako cUse. 3 (11) sacitta jIva pratibaddha Amraphala DAlA, zAkhAdi bhakSaNa kare. 3 (12) evaM use cUse. 3 bhAvArtha-jIva sahita AmraphalAdi bhakSaNa karanese jIva virAdhanA hotI hai, hRdaya nirdaya ho jAtA hai. apane grahana kiyA huvA niyamakA bhaMga hote hai. (13) ,, apane pAva, anyatIrthI, anyatIrthI gRhasthoMse
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 masalAve, dabAve, caMpAve. 3 evaM yAvat tIsarA uddezAmeM 56 sUtra svaapekSAkA kahA hai, isI mAphika yahAM sAdhu, anya tIrthI, anyatIrthI gRhasthoMse karAve, karAnekA Adeza deve, karAte hudheko acchA samajhe. yAvat grAmAnugrAma vihAra karate samaya apane zirapara chatra dhAraNa karavAve. 3 ___ bhAvArtha-anyatIrthI logoMse kucha bhI kAma nahIM karAnA cAhiye. vaha kArya pazcAt zItala pANI vigerekA AraMbha kare, karAve ityAdi. 68 (69) ,, ArAma, musAphirakhAnA, udyAna, strIpuruSako ArAma karanekA sthAna, gRhasthoMkA gRha tathA tApasake AzramakI andara laghunIta (paisAba ) vaDInIta (TaTI ) pariThe. (70) ,, evaM udyAnake baMgalA (gRha) udyAnakI zAlA, nijAna, gRhazAlA isa sthAnomeM TaTI, paisAba paraThe. 3 (71 ) koTa, koTake phiraNI rahastA, daravAjA, burajopara TaTI paisAba paraThe. 3 . 72 ) nadI, talAva, kuvAkA pANI AnekA mArga, pANI nIkalanekA pantha, pANIkA tIra, pANIkA sthAna (AgAra ) para TaTI, paisAba paraThe, paraThAve. 3 (73) zunya gRha, zunya zAlA, bhagnagRha, bhagazAlA, kuDagara, bhUmimeM gRha, bhUmikI zAlA, koThArakA gRha zAlA. isa sthAnomeM TaTI, paisAba paraThe. 3 (74) tRNa gRha, tRNa zAlA, tusa gRha-zAlA, mUsAkA gRha-zAlA, isa sthAnomeM TaTI, paisAba kare 3, paraThe. 3 (75, ratha rakhanekA gRha-zAlA, yugapAta-sevikA, mainA rakhanekA gRha-zAlAmeM TaTI, paisAba paraThe. 3
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 ( 76 ) kariyANAgRha-zAlA, dukAna, dhAtuke baratana rakhanekA gRha-zAlA. (77) vRSabha bAMdhanekA gRha, zAlA tathA bahutase loka nivAsa karate ho aisA gRha, zAlAmeM TaTI, paisAba paraThe, arthAt upara likhe sthAnomeM TaTI, paisAba kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-gRhasthoMko dugaMchA, dharmakI hIlanA, yAvat durlabhabodhIpaNA upArjana karatA hai. muniyoMko TaTI, paisAba karaneko jaMgalameM khuba dUra jAnA cAhiye. jahAMpara koi gRhastha logoMkA gamanAgamana na ho, isIse zarIra bhI nirogI rahatA hai. (78),, apane lAi hui bhikSAse azanAdi cyAra AhAra, anyatIrthI aura gRhasthoMko deve, dilAve, deteko acchA samajhe. (79.) evaM vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa deve. 3 bhAvanApUrvavat, (80),, pAsatthe sAdhuvoMko azanAdi cyAra AhAra. (81) vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa deve. 3 ( 82-83 ) pAsatthAse azanAdi cyAra AhAra aura vastra, pAtrA, kaMbala, rajoharaNa grahana kare.3 evaM usannoMkA cyAra sUtra 84.85-86-87. evaM kuzIlIyoMkA cyAra sUtra 88-89-90-91. evaM nitIyoMkA cyAra sUtra 92-93-94-95. evaM saMsaktoMkA cyAra sUtra 96.97-98-99. evaM kathagoMkA cyAra sUtra 100-101-102-103, evaM mamatvavAloMkA cyAra sUtra 104-105-106-187.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 279 evaM pAsaNiyoMkA cyAra sUtra 108-109-110-111. bhAvanA pUrvavat samajhanA. ukta zithilAcArIyoMse paricaya karanese dekhAdekha apanI pravRtti zithila hogI. lokazaMkA, zAsanahIlanA, pAsatthAvakA poSaNa ityAdi doSoMkA sabhava hai. ( 112 ) jAnakAra gRhastha sAdhuvoMke pUrva sajjanAdi, vakI AmaMtraNA kare, usa samaya muni usa vasrakI jAMca pUcha, gaveSaNA na kare. 3 z ( 113 ) jo vastra, gRhastha loka nitya paherate ho, snAna, majjana ke samaya paherate ho, rAtri samaya strI paricaya samaya paherate ho tathA utsava samaya, rAjadvAra jAte samaya ( bahumUlya ) paherate ho, aise vasra grahana kare. bhAvArtha- sajjanAdi pUrva sneha kAraNa bahu mUlya doSita patra detA ho, to muniko pestara jAMca pUcha karanA cAhiye. tathA nityAdi vastra lenese, vaha vastra azuci tathA viSaya vardhaka hotA hai. ( 114 ),, sAdhu, sAdhvI apane zarIrakI vibhUSA karaneke lIye apane pAvako ekavAra masale, dAbe, caMpe, vAravAra masale, dAbe, caMpe, evaM vibhUSA nimitta ukta kArya anya sAdhuvoMse karAve, anya sAdhu ukta kArya karateko acchA samajhe, tArIpha kare, sahAyatA kare, karAve, karateko acchA samajhe. evaM yAvat tIsare uddezAmeM 56 sUtroM kahA hai, vaha vibhUSA nimitta yAvat grAmAnugrAma vihAra karate apane zirachatra dharAve. 3 evaM 169 ( 170 ) apane zarIrakI vibhUSA nimitta vakha, kaMbala, rajoharaNa aura bhI kisI prakArakA upakaraNa dhAraNa kare, dhAraNa karAve, karate ko acchA samajhe. pAtra, 37
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 ( 171 ) evaM vastrAdi dhove, sApha kare, ujvala kare. ghaTA maTA ustarI de, gaDIbandha sApha kare, karAve, karateko acchA samajhe. ( 172 ) evaM vastrAdiko sugaMdhi padArtha lagAveM, dhUpa dekara sugandhi banAve. 3 bhAvArtha - vibhUSA karmabandhakA hetu hai. viSaya utpanna karanekA mUla kAraNa hai. saMyamase bhraSTa karanemeM agresara hai. ityAdi doSoMkA saMbhava hai. upara likhe 172 boloMse eka bhI bola sevana karanevAle muniyoMko laghu cAturmAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta vidhi dekho vIsavA uddezAse. iti zrI nizitha sUtra - paMdaravA uddezAkA saMkSipta sAra. -EUR(@K+ ( 16 ) zrI nizithasUtra - solavA uddezA. - ( 1 ) ' jo koi sAdhu sAdhvI' gRhastha zayyA - jahAMpara daMpatI krIDAkarma karate ho, aise sthAnameM praveza kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha- vahAM jAnese aneka viSaya vikArakI leharoM utpanna hotI hai. pUrva kIye huve bilAsa smRtimeM Ate hai ityAdi doSakA saMbhava hai. ( 2 ) " gRhasthoMke kacApANI paDA ho, aise sthAna meM praveza kare. 3 (3) evaM agni sthAnameM praveza kare.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 bhAvArtha-jahAM jaisA padArtha, vahAM aisI bhAvanA rahetI hai. vAste ese sthAnoMmeM nahI There agara gaucarI Adise jAnA ho to kArya honese zIghratAse loTa jAve. (4), ikSu (selaDIke sAMThA) ko cUse. yAvat paMdarahave uddezAmeM Amraphalake ATha sUtra kahA hai, isI mAphika yahAM bhI samajhanA. bhAvanA pUrvavat. 11 (12),, aTavI, araNya, viSamasthAna jAnevAloMkA tathA aTavImeM praveza karate huvekA azanAdi cyAra prakArakA AhAra leve.3 bhAvArtha-koi kASThavRtti karanevAlA apanA nirvAha ho, itanA AhAra lAyA hai, use dInatAse muni yAcanepara agara AhAra muniko de deveMgA, to phira use apane lIye dusarA AraMbha karanA hogA, phalAdi sacitta bhakSaNa karanA paDegA yA baDe kaSTase aTavI ullaMghana kareMgA. ityAdi doSoMkA saMbhava hai. (13),, uttama guNoMke dhAraka, paMcamahAvrata pAlaka, jiteMdriya. gItArtha, jaina prabhAvaka, kSAtyAdi guNa saMyukta muniyoMko pAsatthe, bhraSTAcArI Adi kahe, niMdA kare. 3 (14) zithilAcArI, pAsatthAvoMko uttama sAdhu kahe. 3 (15 ) gItArtha, saMvegI, mahApuruSoMse vibhUSita gacchako pAsatthoMkA gaccha kahe. 3 (16) pAsatyoMke gacchako gItArthoM kA gaccha kahai. 3 bhAvArtha-dveSake vaza ho acchAko burA, .rAgake vaza ho khurAko acchA kahe. yaha dRSTi viparyAsa hai. isase mithyAtvakI puSTi, zithilAcArIyoMkI puSTi, uttama gItArthoMko apamAna, zA. sanakI hIlanA- ityAdi aneka doSoMkA saMbhava hotA hai.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 ( 17 ) " koi sAdhu eka gacchase kleza kara vahAMse vigara matakhAmaNA kara, nikala dusare gacchameM Ave, dusare gacchavAle usa klezI sAdhuko apanepAsa apane gacchameM rakhe, use azanAdi cyAra AhAra deve, dilAve, deteko acchA samajhe. bhAvArtha - klezavRttivAle sAdhuvoMke lIye kucha bhI rokAvaTa na hogA, to eka gacchameM klezakara, tIsare gacchameM jAyegA, eka. gacchaka klezI sAdhuko dusare gacchavAle rakhaleMge to usa gacchakA sAdhuko bhI dusare gacchavAle rakhaleMge isase klezakI uttarottara vRddhi hogI, zAsanakI hIlanA, AtmakalyANakA nAza, kSAMtyAdi guNoMkA uccheda Adi aneka hAni hogI. (18) evaM klezI sAdhuvoMkA AhAra grahana kare. ( 19-20 ) vastrAdi deve, leve. ( 21 - 22 ) zikSA deve, leve. ( 23 - 24) sUtra siddhAMtakI vAcanA deve, leve. bhAvArtha - aise klezI sAdhuvoMkA paricayataka karanese, cepI roga lagatA hai. vAste dUrahI rahanA cAhiye. eka sAdhuse dUra ra hegA, to dUsadakoM bhI kSobha rahegA. (25),, sAdhuvAMke bihAra karane yogya janapada--deza mojUda hote huve bhI bahuta dina ullaMghane yogya araNyako ullaMgha anArya deza ( lATa dezAdi ) meM bihAra kare. 3 bhAvArtha - apanA zArIrika sAmarthya dekhA vigara karanese raste meM AdAkarmI Adi doSa tathA saMyama se patita honekA saMbhava hai. ( 26 ) jisa rahaste meM caura, dhADAyatI, anArya, dhUrtAdi ho, aise rahaste jAve. 3
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 bhAvArtha-vastra, potra, chIna leve, mAra pITa kare dveSa baDhe, yAvat patita kare. agara svayaM zaktimAn , vidyAdi camaskAra, sthira saMhananavAlA, upakAra lAbhAlAbhakA kAraNa jA. natA ho, vaha jA bhI sakte hai. (27) ,, dugaMchaNika kula. (1) svalpa kAla suvA sutakavAlA ghara. (2) dIrgha kAla zudrAdi inhoMke gharase azanAdi cyAra prakArako AhAra grahana kare. 3 ( 28 ) evaM vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa grahana kare. 3 (29) evaM zayyA (makAna / saMstAraka grahana kare. 3 bhAvArtha-uttama jAtike manuSya, jisa kulase pareja rakhate ho, jisake hAthakA. pANI taka bhI nahIM pIte ho, aise kulakA AhAra pANI lenA, sAdhuke vAste manA hai. (30) ,, dugachaNika kulameM jAke svAdhyAya kare. 3 (31) evaM ziSyako vAcanA deve. (32) sadupadeza deve. (33) svAdhyAya karane kI AjJA deve. (34) dugaMchaNika kula ( ghara ) meM sUtrakI vAcanA leve. (35) svAdhyAya ( artha ) leye. ( 36 ) svAdhyAyakI AvRtti kare. bhAvArtha-cAMDAlAdi tathA suvAsutakavAloMke gharameM sadaiva asvAdhyAyahI rahatI hai. vahAMpara sUtra siddhAMtakA paThana pAThana karanA manA hai. tathA dugaMcha arthAt lokavyavahAramai niMdanIya kArya karanevAlA, jisakI loka dugaMchA karate hai, pAsa na baiThe, na bai
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThAve, aisA pAsasthA, hINAcArI, AcAra, darzanase bhraSTa tathA apratItivAlAko jJAna dhyAna denA tathA usase grahana karanA manA hai. yahAM prathama loka vyavahAra zuddha rakhanA batalAyA hai. sAthame yogAyoga, aura lAbhAlAbha, dravya, kSetrakA bhI vicAra karanekA hai. (37) ,, azanAdi cyAra AhAra lAke pRthvI upara rakhe.3 (38) evaM saMstAraka para rakhe. 3 ( 39) adhara khuMTIpara rakhe, chIkApara rakhe, chAtapara rakhe. 3 bhAvArtha-aise sthAnapara rakhanese pIpIlikA Adi jIvoMkI virAdhanA hove. kIDIyoM Ave, kAga, kUtA apaharaNa kare, snigdhatA--cIkaTa laganese jIvotpatti hove-ityAdi doSakA saMbhava hai. ( 40 ) ,, asanAdi cyAra AhAra, anyatIrthI tathA gRhasthoMke sAthameM baiThake bhogave. 3 (41) cotarapha anya tIrthI gRhastha, cakrakI mAphika aura Apa svayaM usake madhya bhAgameM baiThake AhAra kare. 3 bhAvArtha-sAdhuko guptapaNe AhAra karanA cAhiye, jInase koiki abhilASahI nahove. (42)., AcAryopAdhyAyajIke zayyA, saMstArakake pAvoMse saMghaTTA kara nigara khamAyoM jAve. 3 (43) ,, zAstra parimANase tathA AcAryopAdhyAyakI AjJAse adhika upakaraNa rakhe. 3 (44) ,, AntarA rahita pRthvIkAyapara TaTI, paisAba paraThe. (45) jahAMpara pRthvIraja ho, vahAMpara. (46) pANIse snigdha jagAhapara.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 (47) sacitta zilA, choTe choTe pattharepara, tathA ghasa jIva, sthAvara jIva, nIlaNa, phUlaNa, kacI pRthvI, jhAlAdipara TaTI, paisAba paraThe, paraThAve. (48 ) gharakA uMbarA, sthUbha, ukhale, oTale. (49) khandhA, bhIta, zela, lelU, urdhvasthAnAdi. (50) iMTo, staMbha, kASThake Dhagapara, gobarapara. (51) khADa, khAi, sthuma, mAMcA, mAlA, prAsAda, havelI bhAdi jo urdhva ho, usapara jAke TaTI, paisAva paraThe, pariThAve, pariThAvateko acchA samajhe. bhAvanA pUrvavat. jIvotpatti, lokA. pavAda tathA zAsanahIlanA ityAdi doSoMkA saMbhava hai. upara likhe 51 boloMse eka bhI bolako sevana karanevAle muniyoMko laghu cAturmAsika prAyazcitta hotA hai. prAyazcitta vidhi dekho vIsavA uddezAmeM. iti zrI nizithasUtrake solavA uddezAkA saMkSipta sAra. . (17) zrI nizithasUtra-sattaravA uddezA. .. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI ' kutUhala nimitta prasa prANIyoMko-jIvoMko tRNapAza ( bandhana ) muMjakI rasI, vetakI rasI, sUtakI rasI, carmakI rasIse bAMdhe, baMdhAve, bAMdhateko acchA jAne. (2) evaM ukta baMdhanase bandhe huveko choDe. 3 bhAvanA pUrvavat. esI kutUhala karanese parajIvoMko takalIpha apane pramAda, jJAna, dhyAnameM vighna hotA hai.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 (3) ,, kutUhala nimitta tRNamAlA, puSpamAlA, patramAlA, phalamAlA, harikAyamAlA, bIjamAlA kare. 3 (4) dhAre, dharAve, dharateko acchA samajhe. ( 5 , bhogave. (6) pehare. (7 kutUhala nimitta lohA, tAMbA, taruvA, sosA, cAMdI, suvarNake kholune citra kare. 3 (8) dhAraNa kare,3 (9) upabhogameM leve. 3 (10) evaM hAra (aThArasarI) adahAra ( nausarI ) tInasarI suvarNa tArase hAra kare. 3 (11) dhAraNa kare. 3 (12) bhogave. 3 (13) carmake AbharaNa yAvat vicitra prakArake AbharaNa kare. 3 (14) dhAraNa kare.3 (15) upabhogameM leve.3 bhAvArtha-kutUhala nimitta koI bhI kArya karanA karmabandhakA hetu hai. pramAdakI vRddhi, jJAna, dhyAna, svAdhyAyameM vyAghAta hotA hai. (16) ,, eka sAdhu dusarA sAdhukA pAva anyatIrthI tatha gRhasthoMse caMpAve, dabAve, yAvat tIsare udezAke 56 bola yahAMpara kahanA. evaM eka sAdhu, sAdhvIyoMke pAva, anyatIrthI tathA gRhasthoMse dabAve, caMpAve, masalAve. evaM 56 sUtra. evaM eka sAdhvI sAdhuke pAva anyatIrthI gRhasthoMse dabAve, caMpAve, masalAve. evaM
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 56 sUtra. evaM sAdhvI sAdhvIyoMke pAva anyatIrthI gRhasthose dabAve, caMpAve, masalAve. yAvat tIsare udezA mAphika 56-56 bola kahenA, cyAra alApakake 224 sUtra kahanA. kula 239. bhAvArtha-sAdhu yA sAdhvI, koi bhI kozIza kara anyatIrthI tathA unhoMke gRhasthoMse sAdhu, sAdhvIyoMkA koI bhI kArya nahIM karAnA cAhiye. kAraNa-unhoMkA sarva yoga sAvadha hai. ayatanAse karanese jIvavirAdhanA ho, zAsanakI laghutA, adhika paricaya, unhoke pratye pIchA bhI kArya karanA paDe, isameM bhI rAga, dveSakI pravRtti baDhe ityAdi aneka doSoMkA saMbhava hai. vAste sAdhuvoMko niHspRhatAse mokSamArgakA sAdhana karanA cAhiye. (240 ) ,, apane sadRza samAcArI, AcAra vyavahAra a. pane sarIkhA hai, aisA koi grAmAntarase sAdhu Aye ho, apane There hai, usa makAna meM sAdhu, utarane yogyasthAna hone parabhI usa pAhuNe sAdhukoM sthAna na deve. 3 ( 241 ) evaM sAdhvIyoM, grAmAMtarase Ai hui sAdhvIyoMko sthAna na deve, 30 bhAvArtha-isase vatsalatAkI hAni hotI hai, lAkoMko dhamase zraddhA zithila paDatI hai, dveSabhAvakI vRddhi hotI hai. dharmasne. hakA lopa hotA hai. __(242) ,, uMce sthAnapara par3I hui vastu, takalIphase utArake deve, aisA azanAdi vastu sAdhu le ve. 3 ( 243) bhUmigRha, koThArAdi nIce sthAna meM paDI hui vastu deve. use muni grahana kare. 3 (244 ) koThI, koThArAdi anya sthAnameM vastu rakha, legAdi kIyA ho, usako kholake vastu deve, use muni leve. 3
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 bhAvArtha-kabI vastu lete, rakhate posake paDajAnese AtmaghAta, saMyamaghAta, jIvAdikA upamardana hotA hai. pIcchA lepa karaneme AraMbha hotA hai. ( 245),, pRthvIkAyapara rakhA huSA azanAhi cyAra AhAra uThAke muniko deve, vaha AhAra munigrahana kare, 3 . (246 ) evaM apkAyapara. (247 ) evaM teukAyapara. ( 248) vanaspatikAya para rakhA huvA AhAra deve, use muni grahana kare. 3 bhAvArtha-aisA AhAra lenese jIvoMkI virAdhanA hotI hai. AjJAkA bhaMga vyavahAra azuddha hai. ( 249 ) ,, ati upNa, garamAgarama AhAra pANI dete samaya guhastha, hAthase, muMhase, supaDese, tADake paMkhese, patrase, zA. khAke, zAkhAke khaMDase havA, lagAke jisase vAyukAyakI virAdhanA hotI hai, aisA AhAra muni grahana kare. 6 ( 250 ) ,, ati uSNa-garamAgarama AhAra pANI muni grahana kare. bhAvArtha-usame agnikAyake jIva pradeza hote hai. jIsase jIva hiMsA kA pApa lagatA hai. (251 ) ., usAmaNakA pANI, baratana dhoyA huvA pANI, cAvala dhoyA huvA pANI, bora dhoyA huvA pANI, tila* tusa0 java0 bhUsA0 lohAdi garama kara bujAyA huvA pANI, kAMjIkA pANI, Amra dhoyA huSA pANI, zuddhodaka jo ukta padArthoM dhoyoMko jyAdA vakhata nahIM huvA hai, jisakA rasa nahIM badalA hai, jisa
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 jIvoMkoM abItaka zastra, nahIM praNamyA hai, jIva pradezoMkI sattA naSTa nahIM huI hai, arthAt vaha pANI acitta nahIM huvA hai, aisA pANI sAdhu prahana kare. 3 * (252 ) ,, koi sAdhu apane zarIrako dekha, dunIyAko kaheki- meremeM AcAryakA sarva lakSaNa hai. arthAt mujhe AcAryapada do-aisA kahe. 3 bhAvArtha-AtmazlAghA karanese apanI kImata karAnA hai. ( 253) ,, rAgadRSTi kara gAvaM, vAjiMtra bajAve, naToMkI mAphika nAce. kUde, azvakI mAphika haNahaNATa kare, hastIkI mAphika gulagulATa kare, siMhakI mAphika siMhanAda kare, karAve3 bhAvArtha-muniyoMko aisA unmAda kArya na karanA, kintu zAMtavRtti se mokSamArgakA ArAdhana karanA cAhiye. ( 254),, bherIkA zabda, paTahakA zabda, muMhakA zabda, mAdalakA zabda, nadIghoSakA zabda. jhalarIkA zabda, vallarIkA zabda, Damaru, maTUyA, zaMkha, peTA, golarI, aura bhI zrotraMdriyako AkarSita karanekI abhilASA mAtra bhI kare. 3 (255 ) ,, vINAkA zabda, tripaMcIkA zabda, kUNAkA, pApacI vINA, tArakI vINA, tubIkI vINA, satArakA zabda, DhaMkAkA zabda, aura bhI vINA-tAra AdikA zabda, zrotraMdriyako unmatta banAnevAle zabda sunanekI abhilASA mAtra kare. 3 ( 256) ,, tAla zabda, kAMsItAlake zabda, hastatAlAdi, * eka jAtikA dhovaNa meM dusarI jAtIkA dhovaNa mIlA denese agara visparza hotoM trasajIvoM ki utpatI ho jAtI hai DhuMDhaka bhAiyoMkoM isapara khyAla karanA cAhiye. 19
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 aura bhI kisI prakArake tAlako yAvat zravaNa karane kI abhilASA mAtra bhI kare. (257 ) ,, zaMkha zabda, vAMsa veNu, kharamukhI Adike zabda sunanekI abhilASA kare. 3 (358),, kerA gAvoMkA) khAi yAvat talAva AdikA vahAMpara jaurase nikalAtA huvA zabda. ( 259 ) "kAcchA gahana, aTavI, parvatAdi viSama sthAnase aneka prakArake hote huve zabda." (260 ) "grAma,nagara, yAvat sannivezake kolAhala zabda." ( 261 ) grAmameM agni, yAvat sannivezameM agni Adise ma. hAn zabda. ( 262 ) grAmako bada-nAza, yAvat sannivezakA badakA zabda. ( 263 ) azvAdikA krIDA sthAna meM hotA huvA zabda. ( 264 ) caurAdikI ghAtake sthAnameM hotA huvA zabda. . ( 265 ) azva, gajAdike yuddhasthAnameM " ( 266 ) rAjyAbhiSekake sthAnameM, kathagoM ke sthAna, paTahA. dike sthAna, hote huve zabda. ( 267 ) "bAlakoMke vinoda vilAsake zabda." upara likhe saba sthAnoMmeM zrotraMdriyase zravaNa kara, rAga dveSa utpanna karanevAle zabda, muni sune, anyako sunAve, anya koi sunatAho use acchA samajhe. bhAvArtha-aise zabda zravaNa karanese rAga dveSakI vRddhi, pramA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakI prabalatA, viSayavikArako uttejana, svAdhyAya-dhyAnakI vyAghAta, ityAdi aneka doSoM utpanna hote hai / ( 268 ) jo koi sAdhu sAdhvI, aneka prakArake isa loka saMbaMdhI manuSya-manuSyaNIkA zabda, paraloka saMbaMdhI devI, devatA, tiryaca, tiryaMcaNIke zabda, dekhe huve zabda, vigara dekhe huve zabda, sune huve zabda, na sune huve zabda, yAvat aise zabda suna usake upara rAga, dveSa, mUcchita, gRddha, Asakta ho, zrotraMdriyakA poSaNa kare, karAve, karateko acchA samajhe. upara likhe 268 boloMse eka bhI bola koi sAdhu sAdhvI sevana kareMgA, use ladhu cAturmAsika prAyazcitta hogA. prAyazcitta vidhi dekho vIsavA uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra-sattaravA uddezAkA saMkSipta sAra. (18) zrI nizithasUtra-aThAravA uddezA. - (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI' vigara kAraNa naukA (nAvA) meM baiThe, baiThAve, baiThateko acchA samajhe. bhAvArtha-samudrakI shela karaneko tathA kutuhalake lIye naukAmeM baiThe, use prAyazcitta hotA hai. (2),, sAdhu sAdhvIyoMke nimitta naukA mUlya kharIda kara rakhe, usa naukApara caDhe. 3 (3) evaM naukA udhArI leve, usapara baiThe. 3 . (4) salaTo palaTo karI hui naukApara baiThe. 3 (5) nirbalase koI savala jabaradastIse le, usa naukApara
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 baiThe. 3 evaM do manuSyoMke vibhAgame hai, ekakAdila na honevAlI naukApara caDhe. 3 sAdhuke nimitta sAmane lAi hui naukApara caDhe.3 (7) jalameM rahI hui naukAko kheMcake sAdhuke lIye sthalameM lAve, usa naukApara caDhe. 3 (8) evaM sthalameM rahI naukAko jalakI aMdara sAdhuke nimitta lAve, usa naukApara caDhe. 3 (9) jisa naukAkI andara pANI bharAgayA ho, usa pANIko sAdhu ulace (bAhAra pheMke ) 3 . (10) kAdaSameM khucI hui naukAko kardamase nikAle. 3 (11) kisI sthAnapara par3I hui naukAko apane lIye magavAke usapara caDhe. 3 (12) urdhvagAminI naukA pANIke sAmane jAnevAlI, adhogAminI naukA, pANIke purameM jAnevAlI naukApara caDhe. 3 (13) naukAkI eka yojanakI gatike TAimameM AdA yonana jAnevAlI naukApara baiThe. (14) rasI pakaDa naukAko Apa svayaM calAve. (15) na calatI hui naukAko daMDAkara, vettakara, rasIkara Apa svayaM calAve. 3 (16 ) naukAmeM Ate huve pANIko pAtrAse, kamaMDalase ulaca bAhAra pheMke. 3 (17) naukAke chidrase Ate huve pANIko hAtha, paga aura koi bhI prakArakA upakaraNa karake roke. 3 bhAvArtha-prathama to jahAMtaka rahastA ho, vahAMtaka naukAmeM
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 293 sAdhuSoMko baiThanAhI nahIM cAhiye. agara baiThanA ho to jaldIse pAra ho, aisI naukAmeM baiThe, nadIkA dusarA taTa dRSTIgocara hotA ho, aisI naukAmeM baiThe. beThatI bakhata muni sAgArI anazana kara naukAmeM baiThe. jaise naukAmeM baiThane ke pahalA bhI gRhasthoMkI dAkSiNyatAse gRhasthoMkA kAma na kare, isI mAphika hI naukAmeM baiThaneke bAda bhI gRhasthakA kArya na kare. jaisI munikI dRSTi naukAvAsI jIrvopara hai, vaisIhI pANIke jIvoMpara hai. muni savajIvoMkA hita cAhAte hai. vahAMpara gRhasthakA kArya, sAdhu dAkSiNatAse na kare yaha apekSA hai. kAraNa muni usa samaya anazana kiyA huvA apanA jInAbhI nahI icchatA hai. ( 18 ) ,, sAdhu naukAmeM, dAtAra naukAme. / 19 sAdhu naukAmeM dAtAra pANImeM. ( 20 ; sAdhu pANImeM, dAtAra naukAmeM. / 21) sAdhu pANImeM, dAtAra pANImeM. ( 22 ) sAdhu tathA dAtAra donoM naukAme. ( 23 ) sAdhu naukAme dAtAra kardamameM. (24) sAdhu kardamameM, dAtAra naukAmeM. (25) sAdhu tathA dAtAra donoM kardamameM. naukA aura jalake sAtha caturbhagI-26 27-28 (29 / naukA aura sthalake sAtha caturbhagI samajhanA.30 31 32 33 jala aura kardamase caturbhagI. 34 35 36 37 jala aura sthalake sAtha caturbhagI. 38 39 40 41 kardama aura sthalake sAtha caturbhagI. 42 43 44 45. ukta 18 vA sUcase 45 vA sUtra taka dAtAra AhAra pANI deve to sAdhuSoMko lenA nahIM kalpai.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 yadyapi sthalameM sAdhu aura sthalameM dAtAra hAtI kalpai; paraMtu naukAmeM baiThate samaya sAdhu sthalameM AhAra pANI cukAke vastra, pAtrakI ekahI peTa ( gAMTha ) kara lete hai. vAste usa samaya AhAra pANI lenA nahIM kalpai. bhAvanA pUrvavat. yahAM panthIloga kItanIka kuyuktiyoM lagAte hai vaha saba mithyA hai. sAdhu parama dayAvanta hote hai. saba jIvoMpara anukaMpA hai. (46) ,, mUlya lAyA huvA vastra pahana kare, 3 (47) evaM udhArA lAyA huvA vastra. (48) salaTa palaTa kIyA huvA vastra. (49) nirbalase sabala jabaradastIse dilAve, do vibhAga) ekakA dila na honepara bhI dusarA deve, aura sAmane lAke deve aisA vastra pahana kare. 3 bhAvArtha-mUlyAdikA vastra lenA muniko nahIM kalpai. (50) ,, AcAryAdike lIye adhika vana grahana kIyA ho vaha AcAryako vigara AmaMtraNa karake apane manamAne sAdhako deve. 3 (51), laghu sAdhu sAdhvI, sthavira (vRddha) sAdhu sAdhvI jisakA hAtha, paga, kAna, nAka Adi zarIrakA avayava chedA huvA nahIM, bemAra bhI nahIM hai, arthAt sAmarthya honepara bhI usako pra. mANase' adhika vastra deve, dilAve, deteko acchA samajhe. (52) evaM jisake hAtha, pAMva, nAka, kAnAdi chedA huvA ho, use adhika vana na deve, na dilAve, na deteko acchA samajhe. 1 tIna vastrakA parimANa hai. eka bakha 24 hAthakA hotA hai. sAdhvIMka cyAra (4) vastrakA parimANa hai.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 bhAvArtha-baimAramunike raktAdise vastra azuci ho, vAste adhika denA batalAyA hai. (53) ,, vana jINa hai, dhAraNa karane yogya nahIM hai, sva. lpakAla calane yogya hai, aisA vastra grahana kare. 3 (54) nayA vastra, dhAraNa karane yogya, dIrghakAla calane yogya hai, aisA vastra na dhAre. 3 bhAvanA pAtra uddezAkI mAphika. (55) ,, varNavanta vastra grahana kara, dhivarNa kare. 3 ( 56 ) vivarNakA suvarNa kare. 3 (57 ) nayA vastra grahana kara use taila, ghRta, makkhana, carabI lagAve.3 (58) evaM lodrava, kokaNa. abIrAdi dravya lagAve. 3 ( 59) zItala pANI, garama pANIse ekavAra, vAravAra dhove. 3 (60-61-62) nayA vastra grahana kara bahuta dina calegA isa abhiprAyase tailAdi, lodravAdi, dravya lagAve, zItala pANI garama pANIse dhove.3 (63) nayA sugaMdhi vastra prApta kara use durgandhI kare. (64) durgandhi vastra prApta kara use sugandhi kare. (65) sugaMdhi vastra grahana kara, use tailAdi. .. (66) lodravAdi lagAve. (67) zItala pANI, garama pANIse dhove. evaM tIna sUtra du. gaidhi vastra prApta kara. (68-69-70 ) evaM che sUtra bahuta dinApekSA bhI kahanA. (76 ) sUtra huve.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 (77 ) ,, antarArahita pRthvI ( sacitta ) aise sthAnameM vastrako AtApa deve. 3 ( 78 ) evaM sacitta raja para vastrako AtApa deve. (79) kace pANIse snigdha pRthvIpara vastrako AtApa deke.3 (80) sacitta zilA, kAMkarA, kolaDIye jIvoM kAjhAlA, kASTasaMgRhIta jIva, iMDA, bIjAdi jIva vyApta bhUmipara vastrako AtApa deve. 3 (81) gharake uMbarepara, dehalIpara. ( 82 ) bhiMtapara choTe khadIyApara yAvat AcchAdita bhUmipara vastrako AtApa deve.3 (83) mAMcA, mAlA, prAsAda, zikhara, havelI, nisaraNI, Adi urdhvasthAna para vastrako AtApa deve. bhAvArtha-aise sthAnoMpara vastrako otApa dene meM dete lete svayaM Apa gira paDe, vastra vAyuke mArA gira paDe, use AtmaghAta, saMyamaghAta, parajIvadhAta-ityAdi doSoMkA saMbhava hai. (84), vastrakIandara pUrva pRthvIkAya bandhI huithI, usako nikAla kara deve. 3 usa vastrako grahana kare. 3 / 85 ) evaM apkAya kacA jalase bhIjA huvA tathA pANIke maMghaTese. (86 ) evaM teukAya saMghaTese. ( 87 ) evaM vanaspatikAyase. ( 88 ) evaM auSadhi, dhAnya, bIjAdi. (89) evaM trasa prANI-jIvoMsahita tathA gamanAgamana karabAyake.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 ". bhAvArtha-sAdhuko kapaDe nimitta pRthvyAdi kisI jIvoMko takalIpha hotI ho, aisA vastra lenA sAdhuvoMko nahIM kalpai. ( 90 ) sAdhuvoM ke pUrva gRhasthAvAsa saMbaMdhI nyAtIle ho, anyanyAtIle ho, zrAvaka ho, azrAvaka ho, vaha loga grAmameM tathA grAmAntara meM sAdhuke nAmase yAcanA- - jaise mahArAjako vastra cAhiye, mahArAjako vastra cAhiye, Apake vahAM ho to dIjIyeityAdi yAcanA kara deve, vaisA vastra sAdhu leve. 3 bhAvArtha-sAdhuko vastrakI jarurata ho to Apa svayaM yAcanA kare, parantu gRhasthoMkA yAcA huvA nahIM leve. " ( 91 ) nyAtIlAdi pariSadakI andarase uThake sAdhuke nimitta vastrakI yAcanA kare, vaha vastra sAdhu grahana kare. 3 bhAvArtha - kisI kapaDevAloMkA denekA bhAva nahIM ho, parantu eka acchA AdamIkI yAcanAse use zaramIMdA hoke bhI denA paDatA hai. vAste sAdhuko svayaMhI yAcanA karanI cAhiye. (92), sAdhu vatrakI nizrAya Rtubaddha ( mAsakalpa ) There. 3 ( 93 ) evaM vastra ke lIye cAturmAsa kare. 3 bhAvArtha - muni, vastrakI yAcanA karanepara gRhastha kahe ki - he muni ! tuma abI yahAMpara mAsakalpa ThereM, tathA cAturmAsa kareM, hama Apako vastra deMge, aura vastra dezAntara se maMgavA deMge, aisA vacana suna, muni mAsakalpa tathA cAturmAsa There. agara TheranA hoto apane kalpa tathA paraupakArake lIye TheranA cAhiye. parantu kapaDeMkI khuzamaMdI mAteta hoke nahIM There, aisA niHspRhI vItarAgakA dharma hai.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 upara likhe 93 boloMse koI sAdhu sAdhvI eka bola bhI se. vana kare, karAve karateko acchA samajhegA, usako laghu cAturmAsika prAyazcitta hogA. prAyazcitta vidhi dekho vIsavA uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra-aThAravA uddezAkA saMkSipta sAra. (16) zrI nizithasUtra unnIsavA uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI' bahumUlya vastu-vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa tathA auSadhi Adi, koi gRhastha bahumUlyavAlA vastukA mUlya svayaM lAve, anyake pAsa mUlya maMgavAke tathA anya sAdhuke nimitta mUlya lAte huveko acchA samajhe. vaha vastu bahu mUlyavAlI muni grahana kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-bahu mUlyavAlI vastu grahana karanese mamatvabhAva baDhe, caurAdikA bhaya rahe, ityAdi. (2) evaM bahumUlyavAlI vastu udhArI lAke deve, use muni grahana kare.3 (3) salaTA palaTAke deve, use muni grahana kare. 3 (4) nirbalase jabaradastI sabala dilAve, use grahana kare.3 (5) do bhAgIdAroMkI vastu, ekakA dila denekA na honepara bhI dusarA deve, use muni grahana kare. (6) bahu mUlya vastu sAmane lAke deve, use grahana kare.3 bhAvanA pUrvavat. * (7) ,, agara koi bemAra sAdhuke lIye bahu mUlya auSa
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhikI khAsa AvazyakatA honepara tIna dAtta mAtrA ) se adhika grahana kare.3 (8), bahu mUlya vastu koi vizeSa kAranase (auSadhAdi) grahana kara grAmAnugrAma vihAra kare. 3 bhAvArtha-caurAdikA bhaya, mamatvabhAva baDhe taskarAdi mAra pITa kare, gama jAnese ArtadhyAna khaDA hotA hai. ityAdi. (9), bahu mUlya vastukA rupa parAvartana kara gRhastha deve, jaise kasturI aMbarAdikI golIyoM banA de. gAla de, aise ko grahana kare.3 bhAvArtha-jahAMtaka bane vahAMtaka muniyoMko svalpa mUlyakA vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa, auSadhise kAma lenA cAhiye. upalakSaNase pustaka, pAnA Adi svalpa mUlyavAlese hI kAma ca. lAnA cAhiye. (10), syAma, prAtaHkAla, madhyAnha, aura AdirAtri, yaha cyAroM TAimameM eka muhUrta (48 minITa) asvAdhyAyakA kAla hai. isa cyAroM kAlame svAdhyAya (sUtroMkA paThana, pAThana ) kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha -isa cyAroM TAimameM tiryagloka nivAsI deva phirate hai. devatAvoMkI bhASA mAgadhI hai. agara usa bhASAmeM tuTI ho to deva kopAyamAna ho, kabI nukazAna kare. (11, dinakI prathama porasI, carama porasI, rAtrikI prathama porasI, carama porasI, isame asvAdhyAyakA kAla nikAlake zeSa cyAroM porasImeM sAdhu sAdhvIyoM svAdhyAya na kare. na karAve, na karateko acchA samajhe.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ( 12 ) asvAdhyAya ke samaya kisI vizeSakAraNase "" tIna pRcchanA ( prazna) se adhika pUche. 3 bhAvArtha - adhika pUchanA ho to svAdhyAyake kAlameM - cAhiye. pUchanA (13) evaM dRSTivAda - aMgakI sAta pRcchanA ( prazna ) se adhika pUche. 3 :9 ( 14 ) cyAra mahAn mahotsabakI andara svAdhyAya kare. 3 yathA - iMdra madotsava, caita zukla 15 kA, skandha mahotsava, ASADha zukla 15 kA. yakSa mahotsava, bhAdrapada zukla 15kA, bhUtamahotsava kArtika zukla 15 kA. isa pyAra dinoMmeM mUla sUtroMkA paThana pAThana karanA sAdhuko nahIM kalpai. * 52 ( 15 ) cyAra mahA pratipadA - vaizAkha kRSNa 1, zrAvaNa kRSNa 1, Azvina kRSNa 1, mAgazara kRSNa 1. isa pyAra dinoM meM mUla sUtroMkA paThana pAThana karanA nahIM kalpai. ( 16 ) svAdhyAya porasImeM svAdhyAya na kare. 3 " ( 17 ) svAdhyAyakA vyAra kAla hai. usameM svAdhyAya na kare. 3 bhAvArtha - svAdhyAya - ' saos grafamukkhANaM ' muniko svAdhyAya dhyAna meM hI magna rahanA cAhiye. cittavRti nirmala rahai. pramAdakA nAza karmoMkA kSaya aura sadgatiki prAptIkA maukhya kAraNa svAdhyAyahI hai. * zrI sthAnAMgajI sUtra - caturtha sthAne-Azvina zukla 15 ko yakSa mahotsava kahA haiM. usa apekSA kArtika kRSNa pratipadA mahA paDivA hotI haiM. isa vAste donoM AgamoMko bahumAna dete huve donoM pUrNimA, donoM pratipadAko asvAdhyAya rakhanA cAhiye tattva kevalIgamya.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 (18), jahAMpara asvAdhyAyayogya padArtha TaTI, paisAba, hADa, mAMsa, raudra, paMceMdriyakA kalevarAdi 34 asvAdhyAyase koI bhI asvAdhyAya ho, vahAMpara svAdhyAya kare, karAve, bhAvanA pUrvavat. (19), apane asvAdhyAya TaTI, paisAba, raudrAdi zarIra-azuci ho, sAdhvI RtudharmameM ho, gaDa, gumbaDake rasI cIkatI ho-ityAdi apane asvAdhyAya hote svAdhyAya kare, karAve, karateko acchA samajhe. (20),, haThele samosaraNakI vAcanA na dI ho, aura u. parake samosaraNakI vAcanA deve, arthAt jisako AcArAMgasUtra na paDhAyA ho, use sUyagaDAMgasUtrako vAcanA deve.3 sUyagaDAMgajI sUtrakI yAcanA dI, use sthAnAMga pUtrako vAcanA deve.3 evaM yAvat kramasara sUtrakI pAcanA denA kahA hai, usako utkramazaH vAcanA deve, denekI dusareko AjJA deve, kanya koi uskramazaH Agama vA. canA dete huveko acchA samajhe. vaha AcAryopAdhyAya khuda prAyacittake bhAgI hote hai. bhAvArtha-jaina siddhAMtakI saMkalanA zailI isI mAphika hai ki-vaha Agama kramazaH vAcanAse hI samyak prakArase jJAnakI prApti hotI hai. . (21), nau brahmacaryakA adhyayana (AcArAMgasUtra prathama zrutaskandha ) kI vAcanA na de ke uparake sUtroMkI vAcanA deve, dilAdhe, deteko acchA samajhe. bhAvArtha-jIvAdi padArtha tathA munimArga, ucca koTikA vairAgyase. saMpuraNa bharA huvA brahmacaryakA nau adhyayana hai, pAste mokSamArgameM sthira sthobha karAneke lIye muniyoMko prathama AcA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 rAMgasUtra hI paDhanA cAhiye, agara aisA na paDhAve, unhoMke lIye yaha prAyazcitta batalAyA huvA hai. (22) ,, 'aprApta' vAcanA leneko yogya nahIM huvA hai. dra vyase bAlabhAvase mukta na huvA ho, arthAt kAkha meM roma (bAla) na AyA ho, bhAvase Agama rahasya samajhanekI yogyatA na ho, dhairya, gAMbhIrya, na ho, vicArazakti na ho, aise aprAptako AgamoMko vAcanA deve, dilAve, deteko acchA samajhe. (23), 'prApta' ko AgamoMko vAcanA na deve, na dilA. ve, na deteko acchA samajhe. dravyase bAlabhAvase mukta huvA ho, kA. sameM roma Agaye ho, bhAvase sUtrArtha lenekI, grahana karanekI, tatva vicAra karanekI, rahasya samajhanekI yogyatA ho, dhairya, gAMbhIrya, dIrghadarzitA ho, aise prAptako AgamoMkI vAcanA na deve. 3 bhAvArtha-ayogyako AgamajJAna denA, vaha baDA bhArI nukazAnakA kAraNa hotA hai. vAste jJAnadAtA AcAryopAdhyAyajI mahArAjako prathamase pAtra kupAtrakI parIkSA karake hI jinavANI rupa amRta denA cAhiye. tAM ke bhaviSya meM svaparAtmAkA kalyANa kare. ( 24 ) ati bAlyAvasthAvAlA muniko Agama vAcanA deve. 3 (25) bAlyAvasthAse mukta huvAko Agama vAcanA na deve.3 bhAvanA 22-23 sUtrase dekho. (26), eka AcAryake pAsa vinayadharmasaMyukta dAya zijyoM paDhate hai. usameM ekako acchA citta lagAke jJAna-dhyAna zikhAve, sUcAryakI vAcanA deve [rAgake kAraNase, dusareko na zi
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAve, na sUtrArthakI vAcanA deve [dveSake kAraNase] to vaha AcArya prAyazcittakA bhAgI hotA hai. bhAvanA pUrvavat. (27) ,, AcAryopAdhyAyake vAcanA dIye vigara apanehI manase sUtrArtha, vAMce, vaMcAve, vAMcateko acchA samajhe. gavArtha-jaina siddhAMta ati gaMbhIra zailIvAle, aneka rahasyase bhare huve, kitaneka zabda to khAsa guru gamatAkI apekSA rakhanevAle hai, vAste gurugamatAse hI sUtra vAMcane kI AjJA hai. gurugamatA vigara sUtra vAMcanese aneka prakArakI zaMkAoM utpanna hotI hai. yAvat dharmazraddhAse patita ho jAte hai. (28) ,, anyatIrthI, aura anya tIrthIyoMke gRhasthoMko sUtrArthakI vAcanA deve, dilAve, deteko acchA samajhe. bhAvArtha-unha logoMkI prathamasehI mithyAtvakI vAsanA ha. dayameM jamI hui hai. usako samyaka jJAnahI mithyA ho pariNamatA hai. kAraNa-vAcanA denevAle para to usakA vizvAsahI nahIM. vinaya, bhaktihInako vAcanA na deve. kAraNa nandIsUtrame kahA hai ki samyasUtra bhI mithyAtvIyoMkoM mithyArUpame pariNamate hai. (29) ,, anyatIrthI, anyatIrthIyoMke gRhasthoMse sUtrArthakI yAcanA grahana kare, karAve, karateko acchA samajhe. bhAvArtha-anyatIrthI brAhmaNAdi jainasiddhAntoMke rahasyakA nAnakAra na honese vaha yathAvat nahIM samajhA sake, na yathArtha artha bhI kara zake. vAste aise ajJAtoMse vAcanA lenA manA hai. itanAhI nahI kintu unhoMkA paricaya karanAhI bIkakula manA hai. AjakAla kItanIka nirnAyaka tarUNa sAdhvIyoM svacchandatAse ajJa brAhmaNoM pAse paDhati hai. joskA natIjA pratyakSa anubhava kara rahI hai.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 (30) ,, pAsatyAvoMko sUtrArthakI vAcanA deve. 3 (31) unhose vAcanA leve. 3 (32--33) evaM usannAvoMko vAcanA deve, leve. (34.35 ) evaM kuzIlIyoMke do sUtra. ( 36-37 ) evaM do sUtra, nityapiMDa bhogavanevAloMkA tathA nitya eka sthAna nivAsa karanevAloMkA, use vAcanA deve-leve. ( 38- 39 ) evaM saMsaktAko vAcanA deve tathA leve. / bhAvArtha-pAsatthAvoMko vAcanA denese unhoMke sAtha paricaya baDhe, unhoMkA kucha asara, apane ziSya samudAyame bhI ho tathA loka vyavahAra azuddha honese zaMkA hogAki isa donoM maMDalakA AcAra-vyavahAra sadRza hogA. tathA pAsatthAvoMse vA. canA lenemeM vahahI doSa hai. aura usakA vinaya, bhakti, vandana, namaskAra bhI karanA paDe. ityAdi, vAste aisA hInAcArI pAsasthAvoMke pAsa, na to vAcanA lenA, aura na aiseko vAcanA denA. upara likhe 39 bolose eka bhI bola koi sAdhu sAdhvI sevana karegA, usako laghu cAturmAsika prAyazcitta hogA. prAyazcitta vidhi dekho vIsavA uddezAmeM. iti zrI nizithasUtra-unnIsavA uddezAkA saMkSiptasAra. (20) zrI nizithasUtra-vIsavA uddezA. (1) 'jo koi sAdhu sAdhvI' eka mAsika prAyazcitta sthAnaka (pahalA uddezAse pAMcavA uddezAtakake bola) sevana kara mAyA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 rahita- saralatA se AlocanA kare, use eka mAsika prAyazcitta dIyA jAtA hai. aura ( 2 ) mAyAsaMyukta AlocanA karanepara use doya mAsika prAyazcitta dete hai. kAraNa - eka mAsa mUla doSa sevana kIyA usakA. aura eka mAsa jo AlocanA karate mAyA-kapaTa sevana kIyA, usakI AlocanA, evaM do mAsa. ( 3 ) isI mAphika doya mAsa doSasthAnaka sevana kara mAyArahita AlocanA karanese doya mAsakA prAyazcitta. 4 ) mAyAsaMyukta karanese tIna mAsakA prAyazcitta bhAvanA pUrvavat. (5) tIna mAsavAloMko mAyArahita se tIna mAsa. (6) mAyAsaMyuktako cyAra mAsa. ( 7 ) cyAra mAsavAloMko mAyArahitase cyAra mAsa. (8) mAyAsaMyuktako pAMca mAsa. ( 9 ) pAMca mAMsa - mAyArahitako pAMca mAsa. (10) mAyArahitako che mAsa. che mAsase adhika prAyazcitta nahIM hai. kAraNa - Ajake sAdhu sAdhvI, vIraprabhuke zAsana meM vicarate hai, aura vIraprabhu utkRSTase utkRSTa che mAsakI tapazcaryA karI hai. agara che mAsase adhika prAyazcitta sthAna sevana kIyA ho, usako phirase dusarI daphe dIkSA grahanakA prAyazcitta hotA hai. ( 11 ),, bahutavAra mAsika prAyazcitta sthAnako sevana kare. jase pRthvIkI virAdhanA hui, sAthameM apkAyakI virAdhanA ekabAra tathA vAravAra bhI virAdhanA huI, vaha eka sAthameM Aloca 20
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 nA karI, use bahutavAra mAsika kahate hai. agara mAyArahita nikapaTa bhAvase AlocanA karI ho, to use mAsika prAyazcitta deve. (12) mAyAsaMyukta AlocanA karanese domAsika prAyazcitta hotA hai. bhAvanA pUrvavat. (13) evaM bahutase domAsika prAyazcitta sthAna sevana kara- .. nese mAyArahitavAloMko domAsika AlocanA. (14) mAyAsahitako tIna mAsika AlocanA. yAvat bahutase pAMca mAsika, mAyArahita AlocanAse pAMca mAsa, mAyAsahita AlocanA karanese che mAsakA prAyazcitta hotA hai. sUtra 20 huve. bhAvanA prathama sUtrakI mAphika samajhanA. (21), mAsika, do mAsika, tIna mAsika, cyAra mAsika, pAMca mAsika, aura bhI kisI prakArake prAyazcitta sthAnoMko sevana kara mAyArahita AlocanA karanese mula sevA ho. utanAhI prAyazcitta hotA hai. jaise eka mAsika yAvat pAMca mAsika. ( 22 ) agara mAyA-kapaTase saMyukta AlocanA kare, use mUla prAyazcittase eka mAsa adhika prAyazcitta hotA hai. yAvat mAyArahita ho, cAhe mAyAsahita ho, parantu che mAsase adhika prAya. zcitta nahIM hai. adhika prAyazcitta ho, to pahalekI dIkSA chedake navI dIkSAkA prAyazcitta hotA hai. evaM do sUtra bahuvacanApekSA bhI samajhanA. 23-24 sUtra huve. (25), cyAra mAsika, sAdhika cAturmAsika, paMca mAsika, sAdhika paMca mAsika prAyazcitta sthAna sevana kara mAyAra. hita AlocanA kare, use mUla prAyazcitta deve. (26) mAyAsaMyukta AlocanA karanese pAMca mAsa, sAdhika
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 pAMca mAsa, che mAsa, che mAsa, isase upara mAyAsahita, cAhe mA. yArahita ho, prAyazcitta nahIM hai. bhAvanA pUrvavat, evaM do sUtra bahuvacanApekSA. 27-28 sUtra huve. (29),, caturmAsika, sAdhika caturmAsika, paMca mAsika, sAdhika paMcamAsika prAyazcitta sthAna sevana kara AlocanA kare, mAyArahita tathA mAyAsahita. usa sAdhuko uparavat prAyazcitta deke kisI bemAra tathA vRddha muniyoMkI vaiyAvaJca karane nimitta sthApana kare. agara prAyazcitta sevana kIyA, use saMgha jAnatA ho to saMghake sanmukha prAyazcitta denA cAhiye, jisase saMghako pratIta rahe, sAdhuvoMko kSobha rahe, dusarI daphe koi bhI sAdhu, aisA akRtya kArya na kare, ityAdi. agara doSa sevanako koI bhI na jAne, to use andara hI AlocanA denA. usakA doSa jo pragaTa karate jitanA prAyazcitta, doSa sevana karanevAloMkoM AtA hai, utanA hI gupta doSako pragaTa karanevAloMko hotA hai. kAraNa esA karanese zAsanahIlanA muniyoMpara abhAva doSa sevanameM niHzaMkatA Adi doSakA saMbhava hai. AlocanA karanevAloMkA cyAra bhAMgA: (1) AcAryamahArAjakA ziSya, ekase adhika doSa sevana kara AlocanA karate samaya kramasara pahale doSakI pahale AlocanA kare. ( 2 ) evaM pahele sevana kIyA doSakI vismRti honese pIche AlocanA kare. (3) pIche sevana kIyA doSakI pahale AlocanA kare. (4) pIche sevana kIyA doSakI pIche AlocanA kare, AlocanAke pariNAmApekSA aura bhI caubhaMgI kahate hai(1) AlocanA karaneke pahalA ziSyakA pariNAma thA ki
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 -apane kalyANake lIye vizuddha bhAvase AlocanA karanA, aura . AcArya pAsa Ake vizuddha bhAvase hI AlocanA karI. (2) AlocanA vizuddha bhAvase karanekA vicAra kIyAthA, phira adhika prAyazcitta Anese, mAna, pUjAkI hAnike khyAlase mAyAsaMyukta AlocanA kare. (3) pahale mAyAsaMyukta AlocanA karanekA vicAra kIyA thA, parantu mAyAkA phala saMsAravRddhikA hetu jAna niSkapaTa bhAvase AlocanA kare. (4) bhavAbhinandI-pahalA vicAra bhI azuddhaM aura pIchese AlocanA bhI kapaTasaMyukta kare kAraNa karmoM kI vicitra gatI hai. yaha ATha bhAMgA sarva sthAna samajhanA. bhavyAtmA muni, apane kIye huSe karma (pApasthAna)ko samyak prakArase samajhake nirmala cittase AlocanA kara AcAryAdi zAstrApekSA prAyazcitta deve, use apane AtmAkI zAkhase tapazcaryA kara prAyazcittako pUrNa kare. (30) evaM bahuvacanApekSA bhI samajhanA. . (31), caturmAsika sAdhika caturmAsika, paMca mAsika sAdhika paMcamAsika prAyazcitta sthAna sevana kara pUrvokta ATha bhAMgoMse AlocanA kare, usa muniko yathAvat prAyazcitta tapameM sthApana kare, usa tapameM vartate huveko anya doSa laga jAve, to usakI AlocanA de usI callu tapameM vRddhi kara denA agara tapa karate samaya vaha sAdhu asamartha ho to anya sAdhu, unhoMke vaiyAvaJca meM sahAyatA nimitta rakhe, use tapa pUrNa karAnA AcAryakA kartavya hai. (32) evaM bahuvacanApekSA bhI samajhanA
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-callu tapameM doSoMkI AlocanA kara tapa leve tA svalpa tapazcaryA karanese prAyazcitta utara jAve, aura pAraNA karake tapa karanese bahuta tapa karanA paDe. isa hetuse sAtha hImeM lagetAra tapa karavAya denA acchA hai. tapakI vidhi aneka sUtra meM hai. (33) jo muni, mAyArahita tathA mAyAsahita AlocanA karI, usako AcArya ne cha mAsika tapa prAyazcitta dIyA hai, usI tapakA andara vartate muni, ora doya mAsika prAyazcitta Ave, aisA doSasthAnako sevana kIyA, aura usa sthAnakI AlocanA agara mAyArahitakI ho, to usa tapake sAtha vIza rAtrikA tapa sAmela kara denA. kAraNa-pahalA tapa karate usa munikA zarIra kSINa ho gayA hai. agara mAyAsaMyukta AlocanA karI ho to do mAsa aura vIza rAtri pahaleke (chemAsIka tapa) tapake sAtha milA denA cAhiye. parantu usa tapasI sAdhuko pIchekI AlocanAkA hetu, kAraNa, artha ThIka saMtoSakArI vacanoMse samajhA denA cAhiye he muni! jo isa tapake sAtha tapa kareMge, to do mAsakI jagAhA vIza rAtrimeM prAyazcitta utara jAveMgA, agara yahAM na kareMge, to tapasyAkA pAraNA karake bhI tereko che mAsakA (mAyAsaMyukta to tIna mAsakA ) tapa karanA hogA. isa vakhata tapa adhika kareMge to yaha hamArA sAdhu, tumArI vaiyAvacca vigerahase sahAyatA kareMgA, ityAdi. vaha sAdhu isa bAta ko svIkAra kara usa tapako cAhe AdimeM, cAhe madhya meM, cAhe antameM kara deve. jitanA jyAdA parizrama ho, use muni karmanirjarAkA hetu samajhe. (34) evaM paMca mAsika prAyazcitta vizuddha karate bIcameM do mAsika prAyazcitta sthAna sevana kara AlocanA kare, usakI vidhi 33 vAM sUtra mAphika samajhanA.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ' evaM cAturmAsika. ( 36 ) evaM tIna mAsika (37) evaM doya mAsika. / 38 ) eka mAsika. bhAvanA pUrvavat samajhanA. ( 39 ) jo muni che mAsI yAvat eka mAsI tapa karate huve antarAmeM do mAsI proyazcitta sthAna sevana kara mAyAsaMyukta A locanA karI, jisase doya mAsa, vIza ahorAtrikA prAyazcitta, AcArya ne dIyA, usa tapako pahaleke tapake antameM prAraMbha kIyA hai. usa tapameM vartate huve muniko aura bhI doya mAsika prAyazcitta sthAnakA doSa lagajAve, use AcArya pAsa AlocanA mAyArahita karanA cAhiye. taba AcArya use vIza dinakA tapa, use pUrva tapazvaryA ke sAtha baDhA deve, aura usakA kAraNa, hetu, artha Adi pU. varvokta mAphika samajhAve. mUla tapake sivAya tIna mAsa daza dina kA tapa huvA. (40),, tIna mAsa daza rAtrikA tapa karate aMtare aura bhI do mAsika prAyazcitta sthAna sevana kara AlocanA karanese vIza rAtrikA tapa prAyazcitta denese cyAra mAsakA tapa kare. bhA. vanA pUrvavat. (41) ,, cyAra mAsakA tapa karate antaremeM domAsI prAyazcitta sthAna sevana karanese pUrvavat vIza rAtrikA prAyazcitta pUrva tapameM milA deve, taba cyAra mAsa vIza rAtri hotI hai. (42) ,, cyAra mAsa vIza rAtrikA tapa karate aMtare do mAsika prAyazcitta sthAna sevana karanese aura vIza rAtri tapa usake sAtha milA denese pAMca mAsa daza rAtri hotI hai.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43),, pAMca mAsa daza rAtrikA tapa karate aMtare do mAsika prAyazcitta sevana karane se vIza rAtrikA tapa usake sAtha milA denese pUrNa che mAsa hotA hai, isake Age tapa prAyazcitta nahIM hai. phira cheda yA navI dIkSA hI dI jAtI hai. bhAvano pUrvavat. (44),, che mAsI prAyazcitta tapa karate huve muni, antare eka mAsika prAyazcitta sthAnako seve, usakI AlocanA karanepara AcArya use pUrvatapake sAtha pandara dinoMkA tapa adhika karAve. (45) evaM pAMca mAsika tapa karate. (46) evaM cyAra mAsika tapa karate. (47) tIna mAsika tapa karate. (48) do mAsika tapa karate, (49) evaM eka mAsika tapa karate antare eka mAsika prA. yazcitta sthAna sevana kIyA ho, to AdA mAsa sabake sAtha milA denA, bhAvanA pUrvavat. (50),, che mAsika yAvat eka mAsika tapa karate a. ntare eka mAsika aura prAyazcitta sthAna sevana kara mAyA saMyukta AlocanA kare, use sAdhuko AcAryane doDa (1 // ) mAsika tapa dIyA hai, vaha sAdhu pUrva tapako pUrNa kara, usake antameM doDa (1 // mAsika tapa kara rahA hai. usameM aura mAsika prAyazcitta sthAnase bI mAyA rahita AlocanA kare, use pandara dinakI AlocanA de ke pUrva doDa mAsake sAtha milA denA. evaM do mAsakA tapa kare. (51), do mAsika tapa karate aura mAsika prAyazcitta sthAna seSana kara AlocanA karanese, pandarAdinakI AlocanA de pUrva do mAsake sAtha milAke aDhAi mAsakA tapa kare.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 ( 52 ),, aDhAi mAsavAlAko mAsika prA0 sthAna sevana karanese pandarA dinakA tapa deke pUrvake sAtha milAke tIna mAsa kara de. ( 53 ), evaM tIna mAsavAlAke sADhA tIna mAsa. " ( 54 ) sADhA tIna mAsavAlAke pyAra mAsa. ( 55 ) cyAra mAsavAlAke sADhA cyAra mAsa. ( 56 ) sADhe cyAra mAsavAlAke pAMca mAsa. (57) pAMca mAsa vAlAke sADhA pAMca mAsa. (58) sADhA pAMca mAsa vAlAke che mAsa. bhAvanA pUrvavat samajhanA. (59) do mAsika prAyazcitta tapa karate antare eka mAsika prAyazcitta sthAna sevana karane se pandarAdinakI AlocanA de ke pUrva do mAsake sAtha milA dene se aDhAi mAla. " ( 60 ) aDhAi mAsakA tapa karate antare do mAsa prAyacitta sthAna sevana karane se vIza rAtrikA tapa de ke pUrva aDhAi mAsa sAtha milAnese tIna mAsa aura pAMca dina hotA hai. ( 61 ) tIna mAsa pAMca dinakA tapa karate aMtare eka mAsika prA0 sthAna sevana karanese pandarA dinoMkA tapa, usa tIna mAsa pAMca rAtrike sAtha milAnese tIna mAsa vIza ahorAtri hotI hai. (62) tIna mAsa vIza ahorAtrikA tapa karate antaremeM do mAsika prA0 sthAna sevana karane vAleko vIza ahorAtrikI AlocanA deke pUrvakA tapake sAtha milA denese 3 -20 - 20 cyAra mAsa daza dina hote hai.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 (63) cyAra mAsa daza dinakA tapa karate antaremeM eka mAsika prA0 sthAna sevana karane vAleko pandarA dinakI Alo. canA pUrva tapake sAtha milA denese 4-10-15 cyAra mAsa paMcavIza ahorAtrI hotI hai. (64) cyAra mAsa paMcavIza ahorAtrikA tapa karate anta. rameM do mAsika prA0 sthAna sevana karanevAleko vIza rAtrikI AlocanA, parvatapake sAtha milA denese paMca mAsa aura paMdarA ahorAtri hotI hai. (69) pAMca mAsa paMdarA rAtrikA tapa karate antarAmeM eka mAsika prA0 sthAna sevana karanevAleko pandarA ahorAtrikI A. locanA, pUrvatapake sAtha sAmela kara denese che mAsika tapa hotA hai. iske Age kisI prakArakA prAyazcitta nahIM hai. agara tapa karate prAyazcittakA sthAna sevana karate hai, usakI AlocanA denevAle AcAryAdi, usa durbala zarIravAlA tapasvI muniko madhuratAse usa AlocanAkA kAraNa, hetu, artha batalAve ki tumArA prAyazcitta sthAna to eka mAsika, do mAsikakA hai, parantu pestarase tumArI tapazcaryA cala rahI hai. jisake jariye tumArA zarIrakI sthiti nirbala hai. lagatAra tapa karane meM jora bhI jyAdA pa. DatA hai. isa vAste isa hetu-kAraNase yaha Aloca nA dI jAtI hai. kRta pApakA tapa karanA mahA nirjarAkA hetu hai. agara tumArA utthAnAdi maMda ho to merA sAdhu tumArI vaiyAvaJca kareMgA tu zAntise tapa kara apanA prAyazcitta pUrNa karo. ityAdi. 20 AlocanA sunanekI tathA prAyazcitta denekI vidhi anya sthAnause yahAMpara likhI jAtI hai. AlocanA sunanevAle.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 (1) atizaya jJAnI ( kevalI Adi ) jo bhUta, bhaviSya, vartamAna-trikAladarzI ho, unhoMke pAsa niSkapaTa bhAvase Alo-' canA karate samaya agara koI prAyazcitta sthAna, vismRtise Alo. canA karanA raha gayA ho, use vaha jJAnI kaha deve ki-he bhadra! amuka doSakI tumane AlocanA nahIM karI hai. agara koi mAyA -kapaTa kara kisI sthAnakI AlocanA nahIM karI ho, to use vaha jJAnI AlocanA na deve, aura kisI chadmastha AcAryake pAsa AlocanA karanekA kaha deve. (2) chadmastha AcArya AlocanA sunanevAle kitane guNoMke dhAraka hote hai ? yathA (1) paMcAcArako akhaMDa pAlanevAlA ho, sattarA prakArase saMyama, pAMca samiti, tIna.gupti, daza prakArakA yatidharmake dhAraka, gItArtha, bahuzruta, dIrghadarzI-ityAdi kAraNa-Apa nirdoSa ho, vahahI dusaroMko nirdoSa banA sake, usakAhI prabhAva dusare para paDa sake. (2) dhAraNAvanta-dravya, kSetra, kAla bhAvake jAnakAra, gurukula vAsako sevana kara aneka prakArase dhAraNA karI ho, syAdvAdakA rahasya, gurugamatAse dhAraNa kIyA ho, (3) pAMca vyavahArakA jAnakAra ho--AgamavyavahAra, sUtra vvavahAra, AjJA vyavahAra, dhAraNA vyavahAra, jIta vyavahAra (dekho vyavahAra sUtra uddezA 10 vAM) kisa samaya kisa vvavahArase kAma lIyA jAve, yA-pravRtti kI jAve usakA jAnakAra avazya honA cAhiye. (4) kitaneka aise jIva bhI hote hai ki lajjAke mAre zuddha AlocanA nahIM kara sake; parantu AlocanA sunane vAloM meM
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha bhI guNa avazya honA cAhiye ki-madhuratA pUrvaka Alocaka sAdhukI lajA dUra karaneko sthAnAMga-Adi sUtroMkA pATha sunAke hRdaya nirmala banA deve. jaise-he bhadra! isa lokakI lajjA parabhavameM virAdhaka kara detI hai, rupA aura lakSamaNA sAdhvIkA dRSTAnta sunAve. (5) zuddha karane yogya hove, Apa svayaM bhadraka bhAva-apakSapAtase zuddha AlocanA karavAke, arthAt AlocanA karanevAloMkA guNa batAve, ATha kAraNoMse jIva zuddha AlocanA kare-ityAdi. (6) marma prakAza nahIM kare. dhairya, gAMbhIrya, hRdayameM ho, kisI prakArakI AlocanA koibhI karI ho, parantu kAraNa hone parabhI kisIkA marma nahIM prakAze. (7) nirvAha karane yogya ho. AlocanA adhika AtI hai, aura zarIrakA sAmarthya, itanA tapa karanekA na ho, usake lI. ye bhI nirvAha karaneko svAdhyAya, dhyAna, vandana, vaiyAvacca-Adi aneka prakArase prAyazcittakA khaMDa khaMDa kara usako zuddha kara sake. (8) AlocanA na karanekA doSa, anartha, bhaviSyameM virAdhakapaNA, saMsAravRddhikA hetu, tathA ATha kAraNoMse jIva Alo. canA na karanese utpanna hotA duHkha yAvat saMsAra bhramaNa kare. aikhA batalAve. - (9.10) priya dharmI aura dRDha dharmI ho, dharma zAsanapara pUrNa rAga, hADa hADa kimIjI, raga raga, nazoM aura romaromameM zAsana vyApta ho, arthAt yaha doSita sAdhu AlocanA na karegA, to dusarA bhI doSa laganese pIchA na haTegA. aisI kharAba pravRtti honese bhaviSyameM zAsanako baDA bhArI dhokA pahuMcegA. ityAdi hitAhitakA vicAravAlA ho. (zrI sthAnAMgajI sUtra-dazave sthAne)
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara likhe daza guNoMko dhAraNa karanevAle AlocanA sunane yogya hote hai. vaha prathama AlocanA sune, dusarI bakhata aura kahe-he vatsa ! maiM pahalA ThIka tarahase nahIM sunI, 'aba dusarI daphe sunAve. taba dusarI daphe sune. jaba kucha saMzaya ho to, kahekihe bhadra! mujhe kucha pramAda A rahAthA, vAste tIsarI daphe aura sunA, tIna daphe sunanese eka sadRza ho, to use niSkapaTa zuddha AlocanA samajhe. agara tIna daphemeM kucha phAraphera ho, to use mAyA saMyukta AlocanA samajhanA. ( vvavahArasUtra. ) muni apane cAritrameM doSa kisavAste lagAte hai ? cAritra mohanIyakarmakA prabala udaya honese jIva apane vratameM doSa lagAte hai. yathA (1) 'kandarpase'-mohanIya karmake udayase unmAdadazA prApta ho, hAsya vinoda, viSaya vikAra-Adi aneka kAraNoMse doSa lagAte hai. (2) pramAda ' mada, viSaya, kaSAya, nidrA aura vikathAisa pAMca kAraNoMse prerita muni doSa lagAte hai. jaise paMjana, pratilekhana, piMDa vizuddhimeM pramAda kare. (3) 'ajJAta' ajJAnatAse tathA anupayogase, halana, calanAdi ayatanA karanese-- (4) * AturatA' hareka kArya AturatAse karanemeM saMyamatratokoM bAdhA pahucatI hai, (5) 'ApattadazA' zarIravyAdhi, tathA araNyAdimeM ApadA Anese doSa lagAve. 1 ziSyakI parikSA nimittadoSa lagatA hai dekho utpAtIkasUtra.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 ( 6 ) 'zaMkA' yaha pUMjana pratilekhana karI hogA yA nahI karI hogA ityAdi kAryame zaMkA honA. ( 7 ) ' sahasAtkAre' balAtkArase, kisI kArya karanekI icchA na honepara bhI vaha kArya karanAhI paDe. ( 8 ) ' bhaya ' sAta prakArakA bhayake mAre adhIrapanAse( 9 ) ' dveSadazA ' krodha mohanIya udaya, amanojJa kArya meM dveSabhAva utpanna hone se doSa lagatA hai. (10) ziSyAdikI parIkSA ( AlocanA ) zravaNa karane ke nimitta dusarI tIsarI bAra kahanA paDatA hai, ki maiMne pUrNa nahIM sunAthA, aura sunAveM. ( sthAnAMgasUtra. ) doSa laga jAnepara bhI muniyoMko zuddha bhAvase AlocanA karanA baDAhI kaThina hai. AlocanA karate karate bhI doSa lagA dete hai. yathA ( 1 ) kampatA kampatA AlocanA kare. arthAt AcAryAdikA bhaya lAveki-- mujhe loga kyA kaheMge ? arthAt asthira cittase AlocanA kare. ( 2 ) AlocanA karaneke pahalA guruse pUche ki he svAmin ! agara koi sAdhu, amuka doSa seve, usakA kyA prAyazcitta hotA hai ? ziSyakA abhiprAya yaha ki agara svalpa prAyazcita hogA, to AlocanA kara leMge, nahiM to nahIM kareMge. ( 3 ) kisIne dekhA ho, aise doSakI AlocanA kare, ora na dekhA ho, usakI AlocanA nahIM kare. ( kauna dekhA hai ? ) ( 4 ) baDe baDe doSoMkI AlocanA kare, parantu sukSma doSoMkI AlocanA na kare.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) sUkSma doSoMkI AlocanA kare, parantu sthUla doSAMko AlocanA na kare. (6) baDe jora jorase zabda karate AlocanA kare. jisase bahuta loka sune, ekatra ho jAve. (7) bilakula dhIme svarase bole. jisameM AlocanA sunanevAloMkI bhI purA zabda sunAyA jAya nahIM. (8) eka prAyazcitta sthAna, bahutase gItArthoM ke pAsa Alo. canA kare. irAdA yahaki-konasA gItArtha, kitanA kitanA prAyazcitta detA hai. (9) prAyazcitta dene meM ajJAta (AcArAMga, nizithakA ajJAta ) ke samIpa AlocanA kare. kAraNa vaha kyA prAyazcitta de sake ? (10) svayaM AlocanA karanevAlA khuda hI usa prAyazcittaM ko sevana kIyA ho, usake pAsa AlocanA kare. kAraNa-khuda prAyazcitta kara doSita hai, vaha dusaroMko kyA zuddha kara sakeMgA? unhase saca bAta kavI kahI na jAyagI. ( sthAnAMgasUtra.) AlocanA kona karatA hai ? jisake cAritra mohanIya karmako kSayopazama huvA ho, bhavAntarameM ArAdhaka padakI abhilASA rakhatA ho, vaha bhavyAtmA AlocanA kara apanI AtmAko pavitra banA sake. yathA (1) jAtivAna. (2) kuladhAn. isa vAste zAstrakAroMne dIkSA dete samaya hI prathama jAti, kula, uttama honeko AvazyakatA batalAi hai.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAti-kula uttama hogA, vaha muni AtmakalyANake lIye Alo. canA karatA kabI pIchA na haTeMgA. (3) vinayavAn - AlocanA karane meM vinayakI khAsa A. vazyakatA hai. kyoMki-AtmakalyANameM vinaya mukhya sAdhana hai. (4) jJAnavAn-AlocanA karanese zAyada isa lokameM mAna-pUjA, pratiSThAmeM kabI hAni bhI ho, to jJAnavaMta, use apanA suhRdayameM kabI sthAna na deMgA. kAraNa-aisI mithyA mAna-pUjA, isa jIvane anantIvAra karAi hai. tadapi ArAdhakapada nahIM milA hai. ArAdhakapada, nirmala cittase AlocanA karanese hI mila sake, ityAdi. (5) darzanavAn-jisakI aTala zraddhA, vItarAgake dharmapara hai, vaha hI zuddha bhAvase AlocanA kareMgA. usakI hI AlocanA pramANa ginI jAtI hai, ki jisakA darzana nirmala hai. (6) cAritravAna-jisako pUrNatose cAritra pAlanekI abhiruci hai, vaha hI lage huve doSoMkI AlocanA kareMgA. (7) amAyI -jisakA hRdaya niSkapaTI, sarala, svabhAva hogA, vaha hI mAyArahita AlocanA kareMgA. (8) jiteMdriya-jo indriyaviSayako apane AdhIna banA lIyA ho, vaha hI karmoke sanmukha moracA lagAne, taparupa ana leke khaDA hogA, arthAt AlocanA le, tapa vaha hI kara sakeMgA, ki jinhoMne indriyoMko jItI ho.. . . (9) upazamabhAvI-jinhoMkA kaSAya upazAnta ho rahA hai. na use krodha satAtA hai, na mAnahAni mAna satAtA hai, na mAyA na lobha satAtA hai, vaha hI zuddha bhAvase AlocanA kareMgA.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10 prAyazcitta grahana kara, pazcAttApa na kare, vaha AlocanA karane ke yogya hote hai. (sthAnAMgasUtra.) prAyazcitta kitane prakArake hai ? prAyazcitta daza prakArake hai. kAraNa-eka hI doSako sevana karanevAloMko abhiprAya alaga alaga hote hai, tadanusAra use prAyazcitta bhI bhinna bhinna honA cA. hiye. yathA (1) AlocanA-eka aisA azakta parihAra doSa hotA hai ki-jisako guru sanmukha AlocanA karanese hI pApase nivRtti ho jAtI hai. .. (2) pratikramaNa-AlocanA zravaNa kara guru mahArAja kahe ki-Aja to tumane yaha kArya kIyA hai, kintu AiMdAse aisA kArya nahIM karanA cAhiye. isapara ziSya kahe-tahatta-aba maiM aisA kAryase nivRtta hotA huM. akRtya kAryase pIchA haTatA huM. (3) ubhayA-AlocanA aura pratikramaNa donoM kare. bhA. vanA pUrvavat.. (4) vivega-AlocanA zravaNa kara aisA prAyazcitta dIyA jAya ki-dusarI daphe aisA kArya na kare. kucha vastukA tyAga karAnA tathA pariThana kArya karAnA. (5) kAyotsarga-daza, dhIza, logassakA kAusagga tathA khamAsaNAdi dilAnA. (6) tapa-mAsika tapa yAvat che mAsika tapa, jo nizithasUtrake 20 uddezoMmeM batalAyA gayA hai. (7) cheda-jo mUla dIkSA lIthI, usameM eka mAsa, yAvat
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUra? che mAsa takakA cheda kIyA jAve, arthAt itanA mAsaparyAyase kama kara dIyA jAya. jaise eka muni, dIkSA grahanake bAdameM dusarA mu. nine tIna mAsa pIche dIkSA lIthI, usa bakhata pIchese dIkSA lene. vAlA muni, pahale dIkSitako vandana kare. aba vaha pahalA dIkSita muni, kisI prakArakA doSa sevana karanese use cAturmAsika cheda prAyazcitta AyA hai. jisase usakA dIkSAparyAya cyAra mAsa kama kara dIyA. phira vaha tIna mAsa pIchese dIkSA lIthI, usako vaha pUrvadIkSita muni vandanA kare. (8) mUla-cAhe kitanA hI varSoM kI dIkSA kyoM na ho, pa. rantu AThavA prAyazritta sthAna sevana karanese usa munikI mUla dIkSAko chedake usa dina phirase dIkSA dI jAtI hai. yaha muni, sarva muniyoMse dIkSAparyAyameM laghu mAnA jAvegA. (9) anuThThayA (10) pADUciyA-yaha doya prAyazcitta sevana karanevAloMko punaH gRhastha liMga dhAraNa karavAyake dIkSA dI jAtI hai. isakI vidhi zAstromeM vistArase batalAi hai, parantu vaha isa kAlameM ghiccheda mAnA jAtA hai. (sthAnAMgasUtra.) sAdhuvoMko agara koI doSa laga jAve to usI bakhata AlocanA karalenA cAhiye.vigara AlocanA kiyA gRhasthoMke vahAM gaucarI na jAnA, vihArabhUmi na jAnA, grAmAnugrAma vihAra nahIM karanA. kAraNa-AyuSyakA vizvAsa nahIM hai. agara virAdhikapaNemeM AyuSya bandha jAve, to bhaviSyameM bar3A bhArI nukazAna hotA hai. agara kisI sAdhuvoMke ApasameM kaSAyAdi huvA ho, usa samaya laghu sAdhu khamAve nahIM to vRddha sAdhuSoMko vahAM jAke khamAnA. laghu:sAdhu
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAhe uThe, na uThe, Adara-satkAra de, na bhI de, vandana kare, na bhI . kare, khamAve, na bhI khamAve, to bhI ArAdhika padake abhilASI muniko vahAM jAke bhI khamatakhAmaNA karanA. bRhatkalpasUtra.) AlocanA kisake pAsa karanA ? apanA AcAryopAdhyAya, gItArtha, bahuzruta, ukta daza (18 guNoMke dhArakake pAsa AlocanA karanA. agara unhoMkA yoga na ho to ukta 10 guNoMke dhAraka saMbhogI sAdhuvoMke pAsa AlAcanA kare. unhoMkA yoga na ho to anya saMbhogI sAdhuvoMke pAsa AlocanA kare. unhoMkA yoga na ho to rupa sAdhu (rajoharaNa, mukhavatrikAkA hI dhAraka hai ) gItArtha honese ukhake pAsa bhI AlocanA karanA. unhoMke abhAvameM pacchakADA zrAvaka (dIkSAse girA huvA, parantu hai gItArtha), unhoMke abhAvameM suvihita AcAryase pratiSThA karI hui jinapratimAke pAsa jAke zuddha hRdayase AlocanA kare, unhoMke abhAvameM grAma yAvat rAjadhAnIke bAhAra, arthAt ekAnta jaMgalameM jAke siddha bhagavAnakI sAkSIse AlocanA kare. ( vyavahArasUtra.) muni, gaucarI Adi gaye huveko koi doSa laga jAve, vaha sAdhu, nizitha sUtrakA jAnakAra honese vahAMpara hI prAyazcitta grahana kara leve, aura AcArya para AdhAra rakhe ki - maiM itanA prAyazcitta lIyA hai, phira AcArya mahArAja isameM nyUnAdhika kareMgA, vaha mujhe pramANa hai. aisA kara upAzraya Ate bakhata rahasteme kAla kara jAve to vaha muni ArAdhika hai,jisakA 24 bhAMgA hai. bhAvArthakoi yoga na ho to svayaM zAstrAdhArase AlocanA kara prAyazcitta le lenese bhI ArAdhika ho sakte hai. ( bhagavatIsUtra / nizithasUtrake 19 uddezAoMme cyAra prakAra ke prAyazcitta ba. talAye hai.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) laghumAsika. ( 2 ) guru mAsika. (3) laghu cAturmAsika. 323 ( 4 ) guru cAturmAsika. tathA isI sUtrake vIsavAM uddezAmeMmAsika, do mAsika, tIna mAsika, cyAra mAsika, pAMca mAsika aura che mAsika. isa prAyazcittoMme pratyeka prAyazcittake tIna tIna bheda hote hai ( 1 ) pratyAkhyAna prAyazvica. (2) tapaprAyazcitta. ( 3 ) cheda prAyazcitta. isa tInoM prakArake prAyazcittoMkA bhI punaH tIna tIna bheda hote hai. (1) jaghanya, (2) madhyama, (3) utkRSTa. jaise ( 1 ) pratyAkhyAna prAyazcitta, jaghanyameM ekAsanA, madhyameM viga (nISI), utkRSTameM AMbilake pratyAkhyAnakA prAyazcitta dIyA jAtA hai. evaM tapa aura cheda. kisI munine mAsika prAyazcitta sthAna sevana kara, usa doSakI AlocanA kisI gItArtha, bahuzruta AcArya Adike samIpa karI hai. aba usa sAdhukI AlocanA zravaNa karatI bakhata vacAra kare ki - isane yaha prAyazcitta sthAna kisa abhiprAyale dhana kIyA hai ? kyA rAga, dveSa, viSaya, kaSAya, svArtha, indriya vaza, kutUhala prakRti - svabhAvase ? dharmarakSaNa nimitta ? zAsana sevA nimitta ? gurubhakti nimitta ? ziSyako paThana pAThanake vAste ? apane jJAnAbhyAsa vAste ? ApadA Anese ? rogAdi vizeSa kAraNase ? araNya ullaMghana karanese ? kisI dezameM ajJAtako upa
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUra deza nimitta ? ityAdi kAraNoMse doSa sevana kara AlocanA kyA .. mAyA saMyukta hai ? mAyA rahita hai ? loka dekhAvu hai ? antaHkaraNase hai ? ityAdi sabakA vicAra, AlocanA zravaNa karate bakhata karake yathA prAyazcittake yogya ho, use itanAhI prAyazcitta denA cAhiye. prAyazcitta dete samaya usakA kAraNa hetu, artha bhI samajhA denA. jaise kahe ki-he ziSya ! isa kAraNase, isa hetuse, isa Agamake pramANase tumako yaha prAyazcitta dIyA jAtA hai. (vyavahArasUtra.) agara prAyazcitta denevAlA AcArya Adi rAga dveSake paza ho, nyUnAdhika prAyazcitta deve to, denevAlA bhI prAyazcittakA bhAgI hotA hai, aura ziSyako svIkAra bhI na karanA cAhiye tathA zAkhAdhArase jo prAyazcitta denepara bhI vaha prAyazcittIyA sAdhu, use svIkAra na kare to, use gacchameM nahIM rakhanA cAhiye. kA. raNa-eka avinaya karanevAleko dekha aura bhI avinIta banake gacchamaryAdAkA lopa karatA jAveMgA. ( vyavahArasUtra.) zarIrabala, saMhanana, manakI majabutI-Adi acchA hone se pahale jamAnemeM mAsika tapake 30 upavAsa, cAturmAsikake 120 upavAsa, che mAsIke 180 upavAsa dIye jAte the, Aja bala, saMhanana, majabutI itanI nahIM hai: vAste usake badala prAyazcitta dAtAvoMne 'jItakalpa' sUtrakA abhyAsa karanA cAhiye, gurugamatAse dravya, kSetra, kAla, bhAvakA jAnakAra honA cAhiye. tAMke sarva sAdhu sAdhvIyoMkA nirvAha karate huve, zAsanakA dhorI banake zAsana calAve. (jItakalpasUtra.) nizithasUtrake lekhaka-dharmadhuraMdhara. puruSa pradhAna prabala pratA
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUrala pI, parama saMvega raMgame raMge huve, akhilAcArI, jJAna, darzana, cAritra saMyukta, pAMca samiti samitA, tIna gupti guptA, sattarA prakArakA saMyama, bAraha bheda tapa, daza prakArake yatidharmakA dhAraka, caraNa, karaNa pratipAlaka, jinhoM mahA puruSoMkI kIrtiki dhvani, gaganamaMDalameM garjanA kara rahI thI, jinhoMke syAdvAdake siMhanAdase bAdI rupa gaja-hastI palAyamAna hote the, jinhoMkA samyak jJAnarupa sUrya, bhUmaMDalake ajJAnarupa andhakArakA nAza kara bhavya nIvoMke hRdaya-kamalameM udyota kara rahA thA, jinhoMkI amRtamaya deza nArupa sudhArasase AkarSita huve caturvidha saMgharupa bhramaroMke susvarase nIkalate huye ujvala yazarupa guMjAra zabdakA dhvani, tIna lokameM vyApta ho rahA thI, aise zrI vaizAkhAgaNi AcArya mahArAjane sva-para AtmAvoM ke kalyANa nimitta. isa mahA prabhA vaka laghu nizithasUtrako likhake apane ziSyoM, paraziSyoMpara bahuta upakAra kIyA hai. itanAhI nahi balke vartamAna aura bhaviSyameM honevAle sAdhu sAdhvIyoM para bhI baDA bhArI upakAra kIyA hai. iti zrI nizithasUtra -- vIzavA uddezAkA saMkSipta sAra. iti zrI laghu nizithasUtra-samApta. Orixno..nx.000mirrorx-0 * iti zrI zIghrabodha bhAga 22 vAM A samApta. rox-0000 -0. .) O
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ratnaprabhAkara jJAnapuSpamAlA pu0 naM. 67-68-69 zIghrabodha bhAga 23-24-25vA. saMgrAhakamunizrI jJAnasundarajI
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlacanda kisanadAsa kApar3iyA 'jainavijaya' pri0 presa-khapATiyA cakalA, suurt| - - -AN
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIratnapabhAkara zAnapuSpamAlA puSpa naM0 67-68-69. / zrI sayaMprabhasUrIsadgurubhyo namaH athazrI zIghrabodha bhAga 23-24-25 saMgrAhakazrImadupakeza (kamalA) gacchIya muni zrI jJAnasundarajI (gayavaracandajI) dravya sahAyakazrIsaMgha-phalodhI-supanAMki AvAdAnIse prbndhkrtaa| zAhA megharAjajI moNoyata-mu0 phlodhii| prathamAvRte 2000 ] . [vIra saM0 2448, ... .likama saM0 1979. DarpanNATHARTHANA NOTES E - ACHERS
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka- .. megharAja muNota-phalodhI (pAravADa) prakArakamUlacanda kisanadAsa kApaDiyA jainavijaba pri. presa-khATiyA cakalA suurt|
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) " 38928 viSayAnukramaNikA / (1; zIghrabodha bhAMga 21vAM ' . naM0 sUtra zataka uddezo viSaya pRSTa (1) zrI bhagavatInI 24 24 (1) gamAdhikAra 1 (2) " " , (1) , 21 (2) zIghrabodha bhAga 24 vAM (1) zrI bhagavatInI sUtra 21-80 vanAspati 1 22-10 , 13-50 , 9 25-. 4 kAlAdhikAra 10 . 25- 4 alpA bahutva 13 25-7 saMyati 25- 8 narakAdi 27 31-8 khulaka yummA 19 32-28 , 31 36-114 ekendriya zataka 33 34-124 zreNI zataka 16 39-132 ekendri mahAyummA 41 15) , 36-131 bendriya , 5. 37-112 tendriya , 12 15). , .28-112 caurindriya , 53 17) - 39-131 asaMjJIpAMce 51
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 [4) , (17) , .. 40-231 saMjJo pAMce0, 55 (18) , 41-196 rAsIyummA 61 (19) , samAptI (3) zIghrabodha bhAga 25 vaaN| (1) zrI bhagavatIjI sUtra 1-1 calamANe / , 1-1 paitAlIsa dvAra 1-1 jJAnAdi prazna 1-4 Astitva 1-4 vIryAdhikAra 1-6 sUrya udaya 1-7 sabase sarva 1-7 gati 7-1 AhAradhikAra 32 7-1 akarmIko gati 36 7-2 pratyAkhyAnAdhikAra 40 7-6 AyuSya karma 7-7 kAmabhoga 22ESee
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI devaguptasUrIzvara sadgurubhyo namaH athazrI zIghra bodha bhAga 21 vA kalyANapAda pArAmaM zruta gaGga himAcalam / vizva traye zitAraM ca taM vande zrIjJAtanandanam // 1 // thokar3A nambara 1 sUtrazrI bhagavatIjI zataka 24 vAM (gamAdhikAra ) vartamAna aMga apekSA bhagavatIsUtra mahAtvavAlA mAnA jAtA hai isI mAphIka bhagavatI sutrake igatAlIpta zatakameM nauvIsavA gamAnAmakA zataka mahAtvavAlA hai| isa cauvIsavA zatakakA adhi. kAra sAmAnya buddhivAloM ke liye baDA hI durgamya hai, tadyapi isa kaThina adhikArakoM thokar3ArUpameM sarala aura itanA sugamatAse likhege ki pAThakagaNa svalpa parizramadvArA isa gaMbhira rahasyavAlA saMbandhakoM sukha pUrvaka samajhake apanI AtmAkA kalyANa kara shke| isa gamAdhikArake maukhya ATha dvAra batalAyA jaavegaa| yathA (1) gamAdvAra (2) RddhidvAra (3) sthAnadvAra (4) jIvadvAra (5) agatisthAnadvAra (6) bhavadvAra (7) gamAsaMkhyAhAra (8) naannaantaadvaar|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) AThadvAroMkA vivaraNa / (1) gamAdvArA eka hI gati tathA jAtike andara bhavApekSA tathA kAlApekSa gamanAgamana karate hai use gamA kahate hai niskA nau bheda hai / jese manuSya, ratnaprabhA, narakake aMdara, gamanAgamana kare toM bhavApekSA jaghanya doyabhava utkRSTa ATha bhava kare aura kAlApekSA nava gamA hotA hai yathAH (1) " oghase oSa " odha kahate hai / samuccayakoM jismeM jaghanya aura utkRSTa donoM samAveza ho zakate hai, bhavApekSa jaghanya doyabhava ( eka manuSyakA dusarA narakakA ) kAlApekSA pratyaka mAma aura daza hajAra varSa aura utkRSTa ATha bhava karate hai kAlApekSA cyAra koDa pUrva aura cyAra sAgaropama, yaha prathama gamA havA / (2) " oghase jaghanya " manuSyakA jaghanya utkRSTha kAla aura narakakA nadhanya kAla jese do bhava kare to jaghanya prayaka mApta aura daza hajAra varSa utkRSTa ATha bhava kare to cyArakoDa pUrva varSa aura cAlIsa hajAra varSa yaha dusarA gyaa| (3) " oghase utkRSTa " jaghanya do bhava kare to pratyaka mAsa aura eka sAgaropama utkRSTa cyArakoDa pUrva aura cyAra sAgaropara yaha tIparA gamA huvaa| (8) " jadhanyase odha " jaghanya do bhava kare to pratyaka mAsa aura daza hajAra varSa utkRSTa ATha bhava kare to cyAra pratyaka mAsa aura cyAra sAgaropama yaha cothA gamA / ... (5) " jaghanyase jaghanya " na0 do bhava0 pratyakamAta aura daza ha nAra varSa 3. cyAra pratyaka mAsa aura cAlIsa hajAra
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSa yaha pAMcavA gamA huvaa| (6) " jaghanyase utkRSTa " ma. do bhava0 pratyaka mAsa aura eka sAgaropama utkRSTa ATha bhava kare to cyAra pratyaka mAsa aura cyAra sAgaropama yaha chaThA gamA huvaa| (7) " utkRSTase ogha" u0 do bhava0 koDapU va aura daza hajAra varSa u0 cyAra koDa pUrva cyAra sAgaropama yaha sAtavA gamA huvaa| ... (8) " utkRSTase jaghanya " ja0 do bhava0 pUrvakoDa aura daza hajAra u0 cyAra koDa pUrva aura cAlIsa hajAra varSa yaha bhAThavA gamA huvaa| (9) " utkRSTa se utkRSTa " ja0 dobhava. koDa pUrva aura eka sAgaropama0 u0 cyAra pUrvakoDa aura cyAra sAgaropama yaha nauvA gamA huvaa| kamase kama pratyaka mAsakA aura jyAda pUrvakoDavAlA manuSya slapamA narakame jA saktA hai vaha narakame jaghanya daza hamAra varSa u0 eka sAgaropama AyuSya pAtA hai tathA manuSya aura ratnapramA narakake lagetAra bhava kareM to jaghanya doya bhava utkRSTa mATha bhava, jisme cyAra manuSyakA aura cyAra nArakIkA isakA nava gamA hotA hai| kAlamAna upara navagamAmeM likhA hai| isI mAphoka sarva sthAnapara smjhnaa| ma. (2) RDihAra-jese yahAse manuSya marake naska jAtA hai sira 10 dvAra batalAyA jAtA hai. yathA / ...
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) (1) utpAta-nIva narakAdi gatimeM utpanna hotA hai vahA kahAse nAtA hai jaise ratnaprabhA narakame jAnevAlA, manuSya tIyaca haiM, . . (2) parimANa-eka samayameM kitane jIva. jA-ke utpanna hotA hai (3) saMhanana-kitane saMghayaNa vAlA jAke , (4) avagahAnA-kitani avaggahAna vAlA. , (5) saMsthAna-kitanA saMsthAnavAlA.. ... (6) lezyA kitanI lezyAvAlA . (7) draSTI kitanI droSTI vAlA .. (8) jJAna-kitane jJAnAjJAna vAlA (9) yoga-kitane yogavAlA jIva (10) upayoga-kitane upayogavAlA (11) saMjJA-kitane saMjJAvAlA (12) kaSAya-kitani kaSAyavAlA (13) indriya-kitani indriyavAlA (14) samugdhAtavA-kitanI samu0 vAlA (15) vedanA-kitanI vedanAvAlA .. (16) veda-kitanI vedavAlA (17) sthiti-kitani sthitivAlA . (18) adhyavazAyA-kese adhyazAyavAlA (19) anubandha-kitanA anubandhavAlA , .. (20) saMbhaho-kitanA bhava aura kAla lAge ..
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ . pratyaka jAtikA jIva pratyaka gati jAtimeM utpanna hotA hai vaha yaha 10 boloMki Rddhi sAthameM le jAtA hai| isa viSayameM kamase kama laghu daMDakakA jAnakAra Avazya honA cAhiye tAMke pratyaka bolapara pUrvokta 20 bola svayaM lagA zake / (3) sthAnadvAra-pratyeka jAtimeM jIva utpanna hotA hai vaha kitane sthAnase AtA hai vaha saba sthAna kitane hai vaha batalAte hai| 7 sAta narakake sAta sthAna | 1 vyAntara devoMkA eka sthAna 10 daza bhuvanapatiyoMke daza,, / 1 jyotISI devoMkA eka sthAna 5 pAMca sthAvarake pAMca sthAna | 12 bAraha devalokoMkA bAraha sthAna 3 tIna vaikalendriyake tIna,, / 1 naugravaigakA eka sthAna 1 tIryaca pAMcendriyake eka,, 1 cyAra anuttara vaimAnakA eka, 1 manuSyakA eka sthAna , 1 sarvAdhasiddha vaimAnakA eka, .sarva mIlake 44 sthAna hotA hai| (4) jIvadAra-jIva anante hai jisme saMsArI jIvoMka saMkSepase 161 bheda batalAyA hai parantu yahApara saprayogya 18 jIvoMko grahana kiyA hai yathA 14 tIsare dvArame jo sthAna batalAye hai itanehI yahAMpara jIva samajha lenA / sivAya:- 1 asaMjJI tIrthaca pAMcendriya / / 1 asaMjJI manuSya caudaasthaankiyaa| evaM 48 1 tIryaca yugalIyA (akarma bhUmi) / jIva hai| 1 manuSya yugalIyA (akarma bhUmi) / (7) Agatika sthAnadvAra-pUrvokta 44 sthAnameM A-ke .
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) prasanna hote hai vaha pratyaka sthAnake jIva kitane kitane sthAnase mAte hai yathA 3 ratnaprabhA narakama saMjJI- manuSya, saMjJI tIryaca, asaMjJI vIryaca yaha tIna sthAnase Ate hai| 12 zeSa che narakameM saMjJI manuSya, saMjJI tIryaca yaha doya sthAnase Ake utpanna hote haiN| - 19 daza bhuvanapati eka vyAntara evaM 11 sthAnameM saMjJI manuSya, saMjJI tIryaca, asaMjJo tIryaca. manuSya yugalIyA, tIryaca yugalIyA evaM pAMca pAMca sthAnase Ake utpanna hote hai| . _ 78 pRthvI pANI vanAspati evaM tIna sthAnameM cauvIsa daMDaka aura asaMjJI manuSya asaMjJo vIryaca evaM chavIsa sthAnose bhAte hai| yadyapi cauvIsa daMDakake bAhAra saMsArI jIva nahI hai parantu prathama saprayojana manuSya tIryacake daMDakameM saMjJI jIvoMkoM gRhana kara yaha asaMjJIkoM alaga gInA hai| 10 teu vAyu tIna vaikalendri evaM pAMca sthAnameM pAMca sthAvara tIna vaikalendriya saMjJI manuSya, tIryaca, asaMjJI manuSya, tIryaca, evaM bAraha bAraha sthAnoMse Ake utpanna hotA haiM 5-12-60 __ 39 tIryaca pAMcendriyameM. sAtanaraka. dazabhuvanapati, vyantara jotiSI. mAThadevaloka. pAMcasthAvara, tInavaikalendriya. saMjJImanuSya. tIyaca asaMjJI manuSya. tIryaca evaM 39 sthAnase mA-ke utpanna hotA hai| __ 13 manuSyameM che nArakI, daza bhuvanapati, eka vyantara, jotISI, bArahAdevaloka, ekanaugrIvaiga, ekacyArAnuttaravaimAna, eka
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArtha siddha vaimAna, pRthvI pANI vanAspati tIna vailendriya saMjJI muSpa, vIryaca, asaMjJI manuSya, tIryaca evaM 13 sthAnoMse Ake prasanna hotA hai| ' . 12 jotISI. saudharma. izAna evaM tIna sthAnoM meM. saMjI manuSya. tIryaca. manuSya yugalIyA, tIrthaMca yugalIyA. evaM cAra cAra sthAnase Ate hai| .. 12 tIjA devalokase mATha vA devaloka takake cha sthAnameM saMjJo manuSya saMjJo tIrthaca evaM do do sthAnase Ate hai / 7 cyAra devaloka (9-10-11-12 vAM) eka naugrIvai. gakA, eka cyArAnuttara vamAnakA, ekasarvArthasiddha vaimAnakA evaM 7 sthAnameM eka saMjJI manuSyakA hI mAyake utpanna hotA hai| evaM sarva mIlAke 311 sthAna huve iti / (6) bhavadyAra-konasA jIva kitane sthAna meM jAte hai vaha yahA~se kitani sthiti vAlA jAte hai vahAMpara kitani sthiti pAte hai tathA jAne apekSA aura mAne apekSA kitane kitane bhava karate hai| (1) asaMjJI tIrthaca pAMceMdriya marake vaikraya zarIra dhAraka bAraha sthAna, pehalI naraka, daza muvanapati,vyaMtarameM jAte hai| yahAMse jaghanya antara muharta, utkRSTa koDa pUrva vAlA jAtA hai vahAMpara jaghanya 10000). varSa u0 palyopamake asaMkhyAtameM bhAga ki sthitimeM jAte hai, bhava jaghanya tathA utkRSTa doya bhava karate hai, yahAMse asaMjJI marake jAtA hai vaha eka bhava, vahAMpara bhI eka bhava karate hai / ukta 12 sthAnavAlA pIcchA asaMjJI tIryaca pAMceMdriyame.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM AtA hai, vAste doya hI bhava karatA hai| zeSa nau gayA aura bIsadvAra RddhikA pahalA dusarA dvArase svamati lagA lenA cAhiyoM (2) saMjJI tIryaca pAMcendriya marake vaikraya zarIra ghArI 27 sthAnameM jAve-yathA sAta naraka, daza bhuvanapati, vyaMtara, jyotISI pahalAse AThavA devaloka taka, yahAMse jaghanya aMtara mahurta u0 koDa purva, vahAMpara apane apane sthAnaki jaghanya aura utkRSTa sthiti pAve bhavApekSA 21 sthAnameM jaghanya 2 yava u08 bhavaso. doSabhava, eka yahAMkA eka vahAMkA, utkRSTaATha cyAra yahAMkA cyAra vahAMkA, sAtabI narakameM jAneki apekSA che gamA ( tIno chaTo naumo varjake ) ja0 tInamava u0 sAta bhava kare / ane ki apekSA ja0 doya u0 che bhava kare aura tIna gamA pekSA jAnemeM ja0 3 bhava u0 5 bhava, AnApekSA jaghanya doya bhava u0 cyAra bhava kre| bhAvArtha:... satAvI narakaki utkRSTa sthiti 31 sAgaropamakA bhava kare to doya bhavase adhika na kare / ora jaghanya bAvIsa sAgaropamake bhava kare to tIna bhavase adhika nahI kare vAste 3-7+2-6+3 5+2-1 bhava kahA hai| 4 (3) manuSya marake, pahalI naraka, daza bhuvanapati vyantara jyotISI, saudharma, izAna devaloka evaM 15 sthAnameM jAve, yahAMse jaghanya pratyaka mAsa aura utkRSTa koDa pUrva ki sthitivAlA jAve vahAMpara apane apane sthAna ki jaghanyotkRSTa sthiti pAve | bhava jaghanya doya utkRSTa pATha kre|
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) (4) manuSya narake zArkaramAdi ke naraka, tIsarAse bAharavA devalokataka daza devaloka, eka naunIMvega, eka pyArAnusara vaimAna.' eka sarvArthasiddha vaimAna evaM 19 sthAna meM jAve mahAMse sthiti jaghanya athaka varSa ki u0 koDa pUrva ki, vahAM para jaghanyotkRSTa apane apane sthAna mAphIka samajhanA | bhavApekSA pAMca naraka ( 2-1-4-5-6 ThI) aura che devaloka ( 3-4-5 - 6 - 7 - 8 vAM ) meM ja0 2 bhava u0 ATha bhava kre| sAtavI narakakA jaghanyotkRSTa doya bhava kAraNa sAtavI naraka se nikalake manuSya nahI hove / cyAra devaloka (9-10-11-12 vAM) aura naugrIvaigameM ja0 tIna bhava u0 sAtabhava, cyArAnuttaravaimAnameM ja0 tIna bhava u0 pAMca bhava sarvArthasiddha vaimAnameM jAne apekSA tIna bhava Ane apekSA do ma kare | (5) daza bhuvanapati, vyantara, jyotIpi, saudharma izAna devalokake devatA marake, pRthvI pANI vanaspatimeM jAve, yahAMse sthiti ja0 u0 apane 2 sthAna se samajhanA / vahAM para bhI apane apane sthAna mAphIka bhavApekSA ja0 doya bhava utkRSTebhi doga bhava kare / kAraNa pRthvyAdise nikalake devatA nahI hote haiM / (1) manuSya yugala aura tIryaca yugala marake, dazabhuvanapati, svantara, jyotISI, saudharma, izAna, evaM 14 sthAnameM utpanna hote hai, vahAMse sthiti jaghanya sAdhika koDa pUrva u0 tIna palyopama, para ja0 dazahajAra varSa u0 asura kumAra meM tIna palyopaka nAvAdi nava kumArameM dezonI doyapalopama, vyantarameM eka pasyopama motISImeM jAve to yahAse na0 palyopamake AThamA bhAga u0 ,
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIna pasyopama, vahAMpara ja0 palyopamake AThame bhAga, u* eka palyopama lakSavarSa sAdhika, saudharma devalokameM jAve to yahAMse mAra eka palyopama aura izAna deva lokameM sAdhika eka palyopama usa tIna palyopamavAlA jAve vahAM para bhI na0 u0 isI mAphI sthiti pAve / mavApekSA jaghanyotkRSTa doya bhava kre| bhAvArya yugalIyA ki jItanI sthiti ho usase adhika sthiti devalokane nahIM mIlatI hai aura devatoMse pIcchA yugalIyA nahIM hote hai vAste doya bhava karate hai| (7) pAMca sthAvara marake pAMca sthAvarameM jAve sthiti yahAMse tathA vahAMpara apane apane sthAna mAphIka pAve / bhava cyAra sthAvarameM jAve to ja0 doya bhava / u0 asaMkhyAte bhava kare / kAla na. doya antara mahurta u0 asaMkhyata kAla / pAMca sthAvara vanAspatimeM jAve to ja. doya bhava / * u0 anante bhava kre| kAla ja0 doya antara mahurta u0 bhananto kAla lAge / evaM Ane apekSA bhI samajhanA / (8) pAMca sthAvara marake tIna vaikalendriyameM jAve to bhava ja0 doya bhava u0 saMkhyAte mava kre| kAla ma0 doya antara mahurta u0 saMkhyAto kAla kAge / sthiti yahAMse tathA vahAMpara sva sva sthAnaki samajhanA / evaM mAne apekssaa| ... (9) pAMca sthAvara marake tIryaca pAMcendriya tathA manuSyameM nAve / sthiti sva sva sthAna pramANe / bhava ma0 doya u. ATha bhava kre| evaM Ane apekSA / kAla ja. doya antara mahurta 30 donoM sthAnaki utkRSTa sthitise bhinna bhinna upayogase khnaa|
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( ?? ) : (10) tIna vaikalendriya marake pAMca sthAvara tIna vaikalendriya tIca pAMcendriya aura manuSya meM jAve / sthiti yahAMki tathA vahAMki sva sva sthAna mAphIka / bhava cyAra sthAvarameM / asaMkhyAte 'tIna vaikalendriyameM saMkhpAte / vanAspati meM anante / tIrthaca pAMcandriya tathA manuSya meM ATha bhava aura jaghanya saba sthAna para doka bhava samajhanA / kAla svasva sthAna ki jaghanya utkRSTa sthiti pramANe samajhanA * (11) tIyaMca pAMcendriya marake daza sthAna = pAMca sthAvara tIna vaikalendriya tIca pAMcendriya aura manuSyameM jAve sthiti pUrvavat bhava ja0 doya utkRSTa ATha bhava kare kAla pUrvavat nijoyogase samajhanA / (12) manuSya marake, tIna sthAvara, tInavaikalendriya, tIryaca. pAMcendriya, manuSya evaM ATha sthAname jaave| sthiti pUrvavat bhaka ja0 doya u0 ATha bhava kare / (1) manuSya marake teukAya vAyukAyame jAve sthiti pUrvavata maya ja0 u0 doya bhava kare / kAraNa teu vAyu marake manuSya na hove | noTa - Upara vaikalendriya meM utkRSTa saMkhyAtebhava cyAra sthAvarameM asaMkhyAte aura vanaspatimeM anante bhava jo kahA hai vaha pahalA dusarA cothA pAMcavA yaha cyAra gamAki apekSA hai zeSa 3-68-9 isa pAMca gamA meM jaghanya doya bhava u0 ATha bhaka karate hai /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. (7) gamA saMkhyAbAra-prathama dvArameM nau gamA 'batalAye hai, konasA nIva marake kitane sthAnameM jAte hai, mRtyusthAna aura utpanna sthAnameM kitane bhavataka gamanAgamana karate hai usme kitanA kAla lagatA hai, jiskA alaga alaga kitanA gamA hote hai vaha isa sAtavA dvArase batalAyA jaavegaa| ... jaghanya doya bhava aura utkRSTa doya bhavake gamA 774 / jaghanya utkRSTa doya bhavake sthAna kitane hai| 12 asaMjJI tIrthaca pahalI naraka, dazamuvanapati, vyantara isa 19 sthAna jAte hai vahAM jaghanyotkRSTa doya bhava karate hai| 28 manuSya yugala, daza bhuvanapati vyantara jyotISI saudharma izAna devatAoMmeM jAte hai vahAM ja0 u0 doya bhava karate hai| isI mAphIka tIryaca yugalIyA bhI samajhanA donoMkA aThAvIsa sthAnA , 12 daza bhuvanapasi, vyantara, jyotISI, saudharma, izAna yaha cauda sthAnake jIva marake pRthvI, pANI, vanAspanimeM jAte hai vahAM ja0 u0 doya bhava karate haiM caudAkoM tIna guNe karanese 42 hotA hai| .. 3 manuSya marake, teukAya, vAyukAyameM jAte hai vahAM jA u. doya bhava karate hai tathA manuSya sAtavI narakameM bhI ja0 u0 doya bhava karate hai evaM tIna sthAna / ___evaM 85 sthAna huve / pratyaka sthAnake nau nau gamA karanese 765 tathA sarvArthasiddha vaimAnase Ane apekSA doya bhava karate hai jiskA tIna gamA kAraNa vahA~ sthiti utkRSTa hotI hai (7-8-9 gamA) aura asaMjJo manuSya marake teu kAyameM tathA
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAyu kAyameM jAte hai vahAM bhI doSa bhava karate hai parantu asaMjJI manuSyaki jaghanya sthiti honese gamA (1-5-6) tIna tIna hI hotA hai 765-3-6 sarva mIlAke 77 4 gamA hotA hai| jaghanya doyabhava utkRSTa ATha bhavake gamA 1641 hote hai isake sthAnoMkA vivaraNa, yathAH- 26 saMjJI tIyaMca pAMcendriya marake satAvIsa sthAna jAte hai jisme eka sAtavI naraka vanake zeSa 26 sthAna | 11 manuSya marake 15 sthAna jAve dekho chaThA dvArase / 11 manuSya marake 19 sthAnameM jAve nismeM 1.3.4.5-6 Tho naraka tathA 3-4-6-6-7-8 vA devaloka evaM 11 sthAna jaave| evaM 52 sthAna jAne apekSA aura 52 sthAna pIcchA Ane apekSA sarva 104 sthAnameM ja0 doya bhava u0 ATha bhava kare pratyaka sthAnapara nau nau gamA honese 936 gamA hve| pRthvIkAya marake pRthvIkAyameM jAve nismeM pAMca gamAmeM ja0 doya mava u0 ATha bhava karate hai evaM zeSa cyAra sthAvara tIna vaikalendriyakA pAMca pAMca gamA gInanese 40 gamA hote haiM / saMjJI manuSya saMjJo tIryaca asaMjJI tIyeca marake. pRthvIkAyameM jAve vahA~ na. doya u0 mAThabhava niske nau nau gamA aura asaMjJo manuSya pRthvIkAyameM jAve bhava ja. doya u0 ATha kare parantu jaghanya sthiti honese tIna gamA (1-5-6 ) hotA hai evaM 30 gamA tathA 40 pehalAke evaM 70 gamA pRthvIkAyake huve isI mAphIka
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) zeSa cyAra sthAvara tIna vaikalendriyake gunane se 160 gamA hotA hai parantu saMjJo manuSya asaMjJI manuSya marake teu kAyameM jAve jIsA 9 - 3 bArahA gamA ja0 u0 doyabhavameM gInA gayA hai vAste teDa 'kAyakA 12 vAyukAyake 12 evaM 24 gamA yahAM para bAda karane se 936 gamA zeSa rahate hai / pAMca sthAvara tIna baikalendriya marake tIyaMca pAMcendriyameM jAve jisake pratyakake nau nau gamA honese 72 gamA huvA / saMjJI manuSya saMjJI tIrthaca asaMjJItIrthaMca marake tIrthaca pAMcendriyameM jAve jiskA sAta sAta gamAse 21 tathA asaMjJI manuSyake tIna solA 24 gamA huvA, pUrvake 72 mIlAnese 96 gayA / evaM manuSyake bhI 96 gamA hotA hai parantu te kAya vAyu-kAya marake manuSya meM nahIM Ave vAste unhoMkA 18 gamA bAda karanese 78 gamA hote hai / evaM 936-131-96-78 sarva milake 1646 gamaandara jaghanya dobhava utkRSTa ATha bhava karate hai / jaghanya doya bhava u0 saMkhyAte asaMkhyAte anante bhavake gamA 216 hote hai jisake vivaraNa / pAMca sthAvara tIna vaikalendriya marake pRthvI kAyameM jAte hai - 1-2-4-5 vA isa pyAra gamAmeM vaikalendriya se saMkhyAte kAra sthAvarase asaMkhyAte, banAspatise anante bhava karate haiM AThoM bolase 32 gamA eka pRthvIkAyake sthAnakA hotA hai isI mAphaka pAMca sthAvara tIna vaikAlendrikA bhI lAke 156 gamA huvA |
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) ja0 5 u0 7 bhakke gamA 101 / cyAra vaimAna tathA mAtavI naraka evaM 5 sthAnake nau nau gamA honese 45 aura tIrthaca sAtavI naraka (27 sthAnase 26 pUrva gInA) jAve usakA 6 gamA evaM 11 jAne apekSA aura 51 gamA bhI Aneki apekSA evaM 102 gamA huvaa| ja0 3 mava u0 1 bhava tathA ja0 2 bhava u0 4 bhavake gamA 17 hai yathA cyArAnuttara vaimAna bhe jAnekA 9 gamA tIryaca sAtavI naraka jAnekA 3 evaM 12 tathA pIcchA mAnekA 12 evaM 24 aura sarvArthasiddha vaimanakA 3 gamA evaM sarva 17 gamA huvaa| ____sarva 774-1646-256-102-27 kula 2805 gamA huve / aura 84 gamA tuTate hai jiskA vivaraNa isa mujaba hai| 6. asaMjJI manuSya pAMca sthAvara tIna vaikalendriya tIryaca pAMcendriya, aura manuSya isa 10 sthAnapara asaMjJI manuSya ki jaghanya sthiyi honese 4-5-6 yaha tIna tIna gamA gInA jAnese zeSa che che gamA tuTA daza sthAnake 60 gamA hotA hai| 13 sarvArtha siddha vaimAnake devatoMki utkRSTa sthiti honese mAte jAteke tIna tIna gamA gInA gayA hai vAste che che gamA vaTA evaM 12 gamA huvaa| 12 jyotISI sau dharma izAna isa tIna sthAnameM manuSya yugalIyA tathA tIrthaca yugaloyA mAneki apekSA sAta sAta gamA gInA gayA hai vAste do do gamA tuTanese tIna sthAnake 6 gamA mahappakA, che gamA tIrthacakA, evaM bAraha gamA tuTA 10.12.12
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM kula 84 gamA tuTe vaha pUrvaloMke sAtha mIlA denese sarva sIlake 2805-84-2889 gamA have iti / . 2889, gamA huve hai isapara jo dusaredvArameM Rddhire bIsadvAra pratyaka bolameM lagAnese kIsa kIsa bolameM taratamatA rahetI hai uskoM zAstrakAroMne ' nANanta kahA hai| (8) nANantAdvAra-sAmAnya prakAre eka jIva marake kIsI bhI sthAnameM jAtA hai usake nau gamA hotA hai jaba prathama gamA para dusaredvArake vIsadvAroMki Rddhi lagAI jAtI hai.zeSa ATha gaMmA rahete hai, to prathama gamAkI RddhimeM aura zeSa ATha gamAmeM kyA taratama hai vaha isa nANantA dvArase vtlaavegaa| . (1) asaMjJI tIrthaca marake bAraha sthAnameM jAtA hai jisameM nANantA pAMca pAMca hai madhanya gayA tIna nANantA tInatIna (1) AyuSya antara mahurta (2) anubandha antara mahurta (3) adhyavazAya aprasastha, utkRSTa gamA tIna nANantA do do (1) AyuSya pUrva koDakA (2) anubandha pUrvakoDakA evaM bAraha sthAnameM pAMca pAMca nANantA honese saba 60 nANantA huvA / ___ (2) saMjJo tIryaca marake 27 sthAnameM jAtA hai nANatA daza daza hai / jaghanya gamA tIna nANantA ATha ATha (1) avagAhAnA na0 aMgulake asaMkhyAtameM lAga u0 pratyaka dhanuSya (2) lezyA narakameM jAnevAloM meM tIna tathA devaloMkameM jAnevAlomeM cyAra tathA pAMca (3) dRSTI eka mithyAtvaki (4) jJAnana hI kiMtu ajJAna doya (5) yoga eka kAyAkA (6) AyuSya antara mahurtakA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) 19) anubandha antaramahurtakA, (8) adhyavasAya narakameM jAnevAloMkA apasastha, devatoMmeM jAnevAloMkA prasastha, evaM / utkRSTa gamA vIna nANantA do do (1) AyuSya pUrvakoDakA (2) anubandha bhI pUrvakoDakA evaM 27 sthAnameM daza daza nANantA honese 270 parantu 6-7-8 vA devalokameM lezyAkA nANantA nahIM honeseM 270 se tIna bAda karanese 267 nANantA huaa| - (3) manuSya marake 15 sthAnameM jAtA hai| nANantA mATha hai,. jaghanya gamA tIna nANantA pAMca pAMca (1) avagAhAnA ja. aMgulake asaMkhyAtameM bhAga u. pratyaka aMgulakI (2) tIna jJAna tIna ajJAna ki bhananA (3) samudghAta tIna prathama ka (4) AyuSya pratyaka mAptakA (5) anubaMdha pratyaka mAsakA, utkRSTa gamA tIna nANantA tIna tIna (1) avagAhAnA pAMcaso dhanuSyaki (2) AyuSya koDa pUrvakA (3) anubaMdha koDa pUrvakA evaM 15 sthAnameM ATha ATha nANantA honese 120 nANantA huvaa| (4) manuSya marake 19 sthAnoMmeM jAve nANantA che che / ja0 gamA tIna nANantA tIna tIna (1) avagAhAnA pratyaka hAki (2) AyuSya pratyaka varSakA (3) anubaMdha pratyaka varSakA / u0 gamA tIna nANantA tIna tIna (1) avagAhAnA pAMcaso dhanuSya ((2) AyuSya koDa pUrvakA (3) anubandha koDa pUrvakA evaM 19 koM ke gunA karanese 114 nANantA huvA / " () tIyaM ca yugalIyA marake 14 sthAnameM jAve, nANantA bAMca pAMca ja0 gamA tIna nAgantA tI tIna (1) avagAhAnA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . (18) bhuvanapati vyantarameM jAve to ja0 pratyaka dhanuSya ki u0 imAra yojana sAdhika / jyotISImeM jAve to ja0 pratyaka dhanuSya u. 1800 dhanuSya. saudharma IzAnameM jAve toM na0 pratyaka dhanuSya u. doyagAu tathA doyagAu sAdhika (2) AyuSya bhuvanapati vyantara jAve to koDapUrva sAdhika jotISImeM palyopapake AThame bhAga. sodharma izAnameM jAve to eka palyopama tathA eka palyopama sAdhika u0 tInapalyopama / (3) anubandha AyupyakI mAphika / u0 gamAtIna nANantA do do (1) ayuSya * tIna palyopamaMkA (1) anubandha bhI tIna palyopapakA evaM 14 sthAnako pAMcagune karane se 7. nANantA huvaa| (6) manuSyayugalIyA 14 sthAna jAve nANantA che che / na0 gamA tIna nANAntA tIna tIna (1) avagAhAnA bhunapati vyantarameM jAve to pAMca so dhanuSya sAdhika, jyotISomeM jAvetoM 900 dhanuSya sAdhika. saudharma devaloka jAve to eka gAu. izAMna devaloka jAve to sAdhika eka gAU.. (2) AyuSya bhuvanapati vyaMtarameM jAve to sAdhika kor3a pUrva. jyotISa yoMmeM jAve to palyopamake AThavA bhAga. saudharma devalokameM na ve to eka palyopama. izAMnameM sAdhika patyopama (3) anubandha AyuSya ki mAphika | utsSTa gamA tona nANantA tIna tIna (1) avagAhAnA tInagAu (2AyuSya tIna patyopama (1) anubandha AyuHyake mAphoka evaM caudasthAnase che gunA karanese 84 nANantA huaa| (7) daza bhuvanapati. tryantara. jyotISI. saudharma. IzAna
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) devaloka yaha caudA sthAnakedeva marake pRthvI pANI vanAspatimeM bhAve. nANantA cyAra cyAra / ja0 gamAtIna nANantA do do (1) svasthAnakA jayanya AyuSya (2) anubandha AyuSya mAphIka, utkRSTa gamA tIna nANantA do do (1) svasthAnakA u0 AyuSya (2) anubandha AyuSya ki mAphika evaM caudAkoM cyAra gune karanese 56 pRthvI kAyakA 56 apakAyakA 56 vanAspati kAyakA sarva 168 nANantA huvaa| (8) pRthvIkAya marake pRthvI kAyameM utpanna hote haiM nANantA . che che ja0 gamAtIna nANantA cyAra cyAra (1) lezyA tIna (2) antara mahurtakA AyuSya (3) anubandha antara mahurtakA (4) adhyavasAya aprasastha, u0 mamAtIna nANantA do do (1) Ayupya 12000 varSa (2) anubandha 22000 varSa, evaM apakAya parantu AyuSya utkRSTa 7000 varSa evaM te ukAya parantu lezyAkA nANanta vargake pAMca nANantAM hai u0 AyuSyAnubandha tInarAtrIkA evaM vAyukAya parantu samudghAtakA nANanta adhika honese 6 nANa. ntA hai u0 mAyupyAnubandha 3000 varSa evaM vanAspatikAra parantu nANantA sAta hai jisameM hai to pRthvIvat (7) avagAhanaH 30 pratyaka aMgulakI hai sarva 30 nANantA huvA / tInavaikalendriya bhaura asaMjJo tIyaca pAMcendriya marake pRthvI kAyameM jAve nisakA nANantA nau nau hai ja0 gamAtIna nANanta sAta sAta (1) ava.. gAhAnA aMgulake asaMkhyAtameM bhAga (1) dRSTho mithyAtvaki (3) mavAnadoya (1) yogakAyAko (5) Ayupya antara mahurtakA (6)
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) " anubaMdha aMtara mahurtakA (7) adhyavasAya aprasastha / u0 gamAtIna nANantA do do (1) AyuSya svasna sthAnakA utkRSTa [2) anu. baMdha AyuSya mAphIka / 16 nANantA huvA / saMjJI tIrthaMca pAMcendriya marake pRthvI kA meM Ave jiskA nANantA 11 jaM0 gamAtIna nANantA nau hai 7 pUrvavata (8) lezyAtIna (9) samugghAtatIna u0 gamAmeM do dANantA pUrvavat evaM 11 / saMjJI manuSya marake pRthvI kAya meM Ave jiskA nANattA 12 ja0 gamAtIna nANanta nau tIryaMcavata u0 gamAtIna neNantA tIna ( ( ) avagAhAnA pAMcaso dhanuSya ( 2 ) AyuSya pUrvakoDa (3) anubandha pUrvakoDakA evaM 12 / evaM sarva 30 - 36-11-12 kula 89 evaM zeSa cyAra sthAvara tIna vaikalendriyake 89-89 gInanese 712 nANAntA huvA | (9) pAMca sthAvara tIna vaikalendriya asaMjJI tIca saMjJI tIca saMjJI manuSya marake tIrthaMca pAMcendriyameM jAve jisake 89 nAtA tothvIvat samajhanA aura 27 sthAna vaikrayakA tIrthaca meM Ave jiskA nANantA cyAra pyAra hai ja0 gamAtIna nANantA do do (1) sva svasthAnakI ja0 sthiti (2) anubaMdha AyuSya mAphIka u0 gamAtIna nANantA do do (1) sva svasthAnakA utkRSTa AyuSya (2) anubaMdha AyuSya mAphoka evaM 108 tathA 89 pUrvaka sarva 197 / (10) tIna sthAvara tIna vaikalendriya tIryaca pAMcendriya manuSya marake manuSya meM jAve jiskA 89 nANantAse teu vAyukA 11 bAda karata 78 nANantA rahA aura baikayake 32 sthAnake
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIva manuSyameM Ave jiskA nANantA cyAra cyAra ja0 gamA tIna nANantA do do (1) svasva sthAnakA na. AyuSya (2) anubaMdha AyuSya mAdIka / u0 gamAtIna nANantA do do (1) svasva sthAnakA u0 mAyuSya (2) anubandha AyuSya mAphIka evaM 128 tathA pUrvakA 78 molAnese 201 nANantAhuvA / sarva 60-267-120-114-70-84-168-712 197-206 kula 1998 nANantA huvA / iti / / ___yaha ATha dvAroMse gamAkA thokaDA bhavyAtmAvoMke kaMThastha karaneke liye saMkSiptase sAra likhA hai iske andara RddhikA 20 dvAra hai vaha laghu daMDakAdise sva upayogase sarva prayogasthAna para gAlenA usakA vistAra thokaDA nambara 2meM likhA jAvegA parantu pestara yaha thokaDA kaMThastha karalenese AgekA sabandha sukha pUrvaka samajhameM Ate jAveMgA vAste hamAra nivedana hai ki dravyAnuyoga rasIka bhAiyoMko ese apUrva jJAnakoM kaMThastha kara apanA nara bhavakoM avazya pavitra banAnA cAhiye / kimadhikam sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / thokaDA naM. 2 . sUtra zrI bhagavatIjI zataka 24 vAM, (gamAdhikAra ) isa mahAn gaMbhira rahasyavAlA gamAdhikAra samajhanemeM maukhya sAhityarUpa laghu daMDaka hai vAste prathama pAThaka vargakoM laghudaMDaka kaNThastha karalenA caahiye|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) isa thokaDAmeM maukhya doya bAtoM prathama ThIka ThIka samajhalenA cAhiye (1) gamA jIsakA nau bheda hai (2) Rddhi jiskA vIsa dvAra hai| . (1) gamA-gati, jAti, ke andara gamanAgamana karanA jisme bhava tathA kAlaki maryAdA batAnevAlekoM gamA kahate hai| jese tIryaca pAMcendri ratnaprabhA narakameM jAve to jaghanya doyabhava eka tIryacakoM, dusaro narakakoM yaha doya bhavakara narakase nikalake manuSyameM jaave| utkRSTa ATha bhava-cyAra tIryacakA, cyAranarakakA phIratoM anya sthAna (manuSyameM)meM jAnA hIpaDe kAraNa tIryaca aura ratnaprabhA narakake ATha bhavase adhika nahIM kare / kAlaki apekSA tIryaca pAMcendriyakA na0 antara muhurta / u0 pUrvakoDa tathA narakakA na0 dazahajAra varSa / u0 eka sAgaropamaki sthiti hai jiske naugamA hotA hai yathA / (1) 'oghase ogha' ogha kahate hai samuccayakoM / jIsme jaghanya aura utkRSTa donoM prakArakA AyuSya samAvesa ho zaktA hai | jese ja0 doyabhava antara mahUrtase kor3a pUrvakA tIryaca ratnaprabhA narakameM utpanna hote haiM, vahAMpara dazahajAra varSase eka sAgaropama ki sthiti prApta karatA hai tathA AThabhava kare to cyAra mantara mahutase cyAra kor3a pUrva tIryacakA kAla aura cAlIsahajAra varSase cyAra sAgaropama nAraMkIkA kAla yaha prathama 'oghase ogha' gamAhuvA / (2) 'oghase jaghanya ' tIryacakA jaghanya utkRSTa kAla aura nArakIkA svasthAna para jaghanyakAla /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) (3) ' oghase utkRSTa ' tIrthacakA ja0 u0 kAla aura nArakI kA utkRSTa kAla samajhane / (8) 'jayase ogha' tIryacakAjaghanya aura narakIkA oghakALa / (5) 'maghanyase jaghanya' tIrthaca aura nArakI donoMkA jaghanya kAla / (6) 'jaghanyase utkRSTa' tIryaM cakA jagha * kAla aura narakakA u0 kAla (7) 'utkRSTase ogha' tIrthacakA utkRSTa aura narakakA odhakAla / (8) 'u0 se jaghanya' tIryaMcakA utkRSTa aura narakakA jagha0 kAla } (9) ' u0 se utkRSTa ' tIrthaMca aura naraka donoMkA utkRSTakAla / (2) Rddhi - jiskA 20 dvAra hai / jo jIva parabhava gamana karatA hai vaha isa bhavase konasI konasI Rddhi sAthameM leke jAtA hai, jese tIrthaca pAMcendriya ratnaprabhA narakameM jAtA hai toM kitani Rddhi sAthameM le jAtA hai yathA (1) utpAda - vIryaca pAMcendriyase naraka meM utpanna hotA hai / (2) parimANa = eka samayameM 1-2-3 yAvat asaMkhyAte (3) saMghayaNa-che oM saMghayaNavALA tIyaMca nArakImeM utpanna ho| (4) avagAhAnA - jaghanya aMgulake asaM0 bhAga | u0 hajAra manavAlA, vIryaca naraka meM utpanna hotA hai / (1) saMsthAna - che va sthAnavAlA / (6) lezyA chevoM lezyAbAlA / ( bhavApekSA ) (7) jJAnAjJAna- tInajJAna tathA tInajJAnaki bhajanA |
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) draSTI tIna-sampuraNa bhavApekSA honese tIna draSTI hai| (9) yoga tIna-tInoM yogavAlA / (10) upayoga-doya-sAkAra AnAkAra / (11) sNjnyaa-sNjnyaacyaarvaalaa| (12) kaSAyacyAra-cyAroMkaSAyavAlA / (13) indriy-paaNc-paaNcoindriyvaalaa| (14) samudghAta-pAMca samudghAtavAlA / kramaHsara (15) vedanA-sAtA asAtA dono vedanAvAlA / (16) vedatIna-tInoM bedvaalaa| (17) adhyavasAya-asaMkhyAte vaha aprazastha / (18) AyuSya-ja0 mantara mahurta / u0 koDapUrvavAlA / (19) anubandha AyuSva mAphIka (kAyasthiti) (20) saMbhaho-kAlAdezeNa aura bhvaadeshenn| bhavApekSA ja0 doyamava u0 AThabhava, kAlApekSA nau pahalA likha gayA hai| ___ isa gamAnAmAke cauvIzavAM zatakakA cauvIsa udeza hai yathA sAtoM narakakA prathama udezA, daza bhuvanapatiyoMke daza udezA, pAMca sthAvaroMkA pAMca udezA, tIna vaikalendrikA tIna udezA, vIryaca pAMcendriya, manuSya, vyantaradeva, jyotISIdeva, vaimAnikadeva, inhI pAMcokA pratyaka pAMca uddezA evaM sarva mIlake 24 uddezA hai.| (1) narakakA pahalA udezA hai jisa narakakA sAta bheda hai
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) - ratnaprabhA zArkaraprabhA vAlukAprabhA paGkaprabhA dhUmaprabhA tamaprabhA samatamAprabhA isa sAtoM naraka meM utpanna honevAlA jIva bhinna bhinna sthAnoMse yAte haiM vAste pestara sabake bhagati sthAna likha denA ucita hogA kyuki Age bahuta sugama ho jAyagA / (1) ratnaprabhA narakaki Agati pAMca saMjJI tIca pAMca asaMjJI tIrthaca, eka saMkhyAte varSakA karmabhUmi manuSya evaM 11 sthAna se A - ke ratnaprabhA narakameM utpanna hotA hai / (2) zArkara prabhAMki Agati pAMca saMjJI tIyaMca aura saMkhyAte varSakA karmabhUmi manuSya evaM che sthAna se Ave / (3) vAlukAprabhAki Agati pAMca sthAnaki mujapura varjeke / (4) paMkapramAki Agati khecara varnake cyAra sthAnaki / (5) dhUmaprabhAki Agati thalacara varjake tInasthAnaki / (6) tamapramAka yAgati urapurI barjeke doya sthAnaki / (7) tamatamA prabhAki Agati doyaki parantu stri nahIM Ave / ratna prabhA narakaki 19 sthAnaki Agati hai jisame pAMca asaMjJI tIrthaca Ate hai vaha pUrva 20 dvArase kitanI kitani Rddhi leke Ate hai / * (1) utpAta = asaMjJI tIrthacase / (2) parimANa - eka samaya meM 1 - 2 - 3 yAvat saMkhyAte / (3) saMhanana = eka chevaTA saMhananavAlA tIrthaMca / 1 jalacara sthalacara khecara urapurI bhujapurI /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) (4) avamAhAnA jaghanya aMgulake asaMkhyAtameM bhAgaM u0 1000 jojanavAlA yadyapi aMgulake asaMkhyAtameM bhAgavAlA narakameM nahIM jAtA hai parantu yahAM para sarva bhavApekSA hai ki tIrthaMcake bhavameM itani AvagAhAnA hotI hai evaM sarvatra samajhanA / B (5) saMsthAna eka huDakavAlA / (6) lezyA = kRSNa nila kApotavAlA - ratnaprabhA meM jAnevAleke lezyA eka kApota hotI hai parantu yaha bhI pUrvavat sarvabhavApekSA hai / (7) dRSTI - eka mithyAtva vAlA | (8) jJAna - jJAna nahIM kintu doya ajJAna vAlA / (9) yoga - vacana aura kAyAvAlA / (10) upayoga - sAkAra aura anAkAra / (11) saMjJA - mahArAdika cyAroMvAlA / (12) kaSAya - krodha mAna mAyA lobha cyArovAlA | (13) indriya- zrotendriyAdi pAMco indriyavAlA | (14) samudghAta - vedanI kaSAya maraNantika tInoM / (15) vedanA - sAtA asAtA donoMvAlA / (16) veda - eka napuMsaka vedavAlA / (17) sthiti - ja0 antara mahurba u0 pUrvakoDa vAlA | (18) adhyavasAya - asaMkhyAte so prastha aprasastha / (19) anubandha - ja0 antara mahurta u0 pUrva koDakA / (20) saMbhaho - bhavAdezeNaM jadhanya doyabhava u0 doyabhava
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAraNa asaMjJI tIryaca pAMcendriya naraka jAtA hai parantu narakase nikalake asaMjJI tIryaca pAMcendriya nahIM hotA hai / kAlApekSA 10 daza hajAra varSa antara mahurta adhika u0 palyopamake asaM. khyAtameM bhAga aura koDa pUrva adhika itI 20 dvaar| asaMjJI tIryaca pAMcendriya aura snaprabhA narakake naugamA / (1) 'oghase ogha' bhavAdezeNaM doya bhava, kAlAdezeNaM, daza hajAra varSa antara mahurta adhika / u0 koDa pUrvAdhika palyopamake asaMkhyAta bhAga / 1 / (2) 'oghase jaghanya antara mahurta dazahajAra varSa / u0 koDapUrva dazahajAra varSa / . (3) 'oghase utkRSTa' antara mahurta palyopamake asaMkhyAte bhAga, pUrva koDa varSa aura palyApamake asaMkhyAtamoM bhAga / (4) 'jaghanyase ogha' antara mahurta daza hajAra varSa / u0 antara mahurta aura palyopamake asaMkhyAmeM maag| (5) 'ja0se jaghanya antara mahurta dazahanAra varSa / antara mahurta aura dazahamAra varSa / - (6) ja se utkRSTa, antara mahurta palyopamake asaMkhyAte bhAga / u0 antara mahurta palyopamake asaMkhyAte bhAga / .. (7) 'utkRSTa se ogha' koDa pUrva daza hajAra varSa, koDapUrva palyopamake asaMkhyAte bhaag| (8) 'u0se jaghanya' koDapUrva daza hajAra varSa, u0 koDapUrva aura dazahajAra varSa / ..(9) 'u0se utkRSTa' koDapUrva, palyopamake asaMkhyAte bhAga,
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 koDapUrva aura palyo0 asaM0 bhAga / pUrva bho 20 dvAra Rddhike batalAye gaye hai vaha pratyaka mama para lagA lenA isake andara jo taphAvata hai vaha yahAMpara batalA (3) ogha gamA tIna 1-2-3 samuccayavat / (3) jaghanya gamA tIna 4-5-6 jisameM nAMNantA tIna / (1) sthiti antara mahurta vAlA jAve / (2) adhyavasAya asaMkhyAte so aprasastha / (3) anubandha ja0 u0 antara mahurtakA / (3) utkRSTa gamA tIna 7-8-9 jisameM nANantA doya / (1) sthiti kor3apUrva vAlA jAve / (2) anubandha bhI koDapUrvakA / iti asaMjJI tIryaca pAMcendriya marake ratnaprabhAmeM jAte hai zeSa 6 narakameM asaMjJI nahIM jAte hai| (1) saMjJI tIryaca pAMcendriya saMkhyAte varSavAle marake sAtoM narakameM jAzakte hai jisameM ratnaprabhAmeM utpanna huve to ja0 daza hajAra varSa u0 eka sAgaropama ki sthiti pAve / jiskI RddhikA viisdvaar| (1) utpAta-saMjJI tIryaca paaNcendriyse| (2) parimANa-eka samayameM 1-2-3 yAvat asaMkhyAte / (3) saMhanana-che vo saMhananavAlA tIryaca /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) avagAhAnA-ja0 aMgulake asaM0 bhAga u0 hajAra boganavAlA / ... (5) saMsthAna-che voM saMsthAnavAlA / (6) lezyA-che voM vAlA (7) dRSTI tInovAlA / (8) jJAna-tInajJAna tathA tIna ajJAnaki bhjnaa| (9) yoga-tInoM (10) upayoga donoM (11) saMjJAcyAra / (12) kaSAya cyAroM (13) indriya pAMcoM (14) samudghAta pAMcoM (19) vedanA-sAtAsAtA (16) veda tInoM prakarake / (17) sthiti ja0 antara mahurta u0 koDa pUrvavAlA / (18) adhyavasAya-asaMkhyAte, prasastha, aprasastha / (19) anubandha-ja0 antara mahurta u0 koDa pUrva varSakA / (20) saMbhaho-bhavApekSA ja0 doyabhava u0 AThabhava, kAlA pekSA ja0 antara mahurta daza hajAra varSa u0 cyAra koDa pUrva aura cyAra sAgaropama itanA kala taka tIryaca aura ratnaprabhA narakameM gamanAgamana kare niskA nau gamA / (1) oghase odha-daza hajAra varSa antara mahurta cyAra koDa pUrva cyAra sAgaropama / / . (2) oghase jaghanya-antara mahurta daza hajAra varSa cyAra koDa pUrva aura cAlIsa hajAra varSa / / . (3) oghase utkRSTa ' antara mahurta eka sAgaropama u. cyAra koDa pUrva aura cyAra sAgaropama / 3 / ... (4) ja0 se ogha' antara mahurta daza hajAra varSa uH cyAra antara mahurta cyAra sAgaropama / /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) ja0 se jaghanya' antara mahurta daza hajAra varSa u0 cyAra antara mahurta aura cAlIsa hAra varSa / 5 / / ___(6) na0 se utkRSTa' aMtara mahurta, eka sAgaropama 30 cyAra aMtara mahurta, cyAra sAgaropama / 6 / . (7) u0 se ogha' koDa pUrva daza hajAra varSa u0 cyAra koDa pUrva cyAra saagropm| (8) u0 se jaghanya' koDa pUrva daza hajAra varSa, u0 cyAra koDa pUtra aura cAlIsa hajAra varSa / / (9) u0 se utkRSTa, koDa pUrva eka sAgaropama u0 cyAra koDa pUrva aura cyAra sAgaropama // 9 // ... nau gamA hai isameM pratyaka gamApara RDake vIsa vIsa dvAra lagA lenA jo taphAvata hai vaha batalAte hai| (3) ogha gamA tIna 1-2-3 samuzcayabat (6) jaghanya gamA tIna pratyaka gamA, ATha nANantA / (1) avagAhanA u0 pratyaka dhanuSyaki / (2) lezyA tIna, kRSNa, nila, kApota / (3) dRSTI eka mithyAtvaki (4) jJAnanahIM ajJAna doya (5) samudghAta, tIna, vedanI, kaSAya, maraNantika / (6) sthiti jagha0 va utkRSTa antara mahurtaki / (7) adhyavasAya, asaMkhyAte, soM, apasastha / (8) anubandha, jaghanya utkRSTa antara mahurta / (3) utkRSTa gamA tIna nANantA doya pAve /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) sthiti, ja0 u0 koDapUrvakA / (2) anubandha, ja0 u0 pUrvakoDa / saMjJI tIryaca pAMcendriya jaise ratnaprabhA narakameM utpanna huve nisaki Rddhi tathA naugamA kahA hai isI mAphIka zArkaraprabhAmeM bhI samajhanA paraMtu zArkaraprabhAmeM sthiti jaghanya eka sAgaropama u. tIna sAgaropamaki hai vAste naugamAmeM sthiti upayogase kahenA zeSAdhikAra ratnaprabhAvat samajhanA / __bhavApekSA ja0 doya u0 ATha bhava, kAlApekSA naugamA / (1) oghase ogha, antara mahurta eka sAgaropama / u0 cyAra / koDapUrva 11 sAgaro. / (2) oghase ja0 antara* eka sAgaro / u0 cyAra antara0 / cyAra saagro| . / (3) oghase u0 antara0 eka sAgaro0 u0 cyAra koDapUrva 12 sAgaro0 (1) ja0 se ogha. antaramahurta eka sAgaropama u0 cyAra antara - bArahA sAgaropama / (5) na0se jaghanya, antara* eka sAgaro0 cyAra antara0 cyAra sAgaro0 (6) ja0se utkR0 antara0 eka sAgaro0 cyAra koDapUrva 12 sAgaro0 . (7) utsa0 se ogha0 koDapUrva tIna sAgaro0 cAra koDapUrva 12 sAgaro0
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) (8) u0se jaghanya0 koDapUrva tIna sAgaro0 cyAra antara0 - cyAra sAgaro (9) use utkRSTa0 koDapUrva eka sAgaro0 cyAra koDapUrva 11 sAgaro0 isI mAphIka vAlukAprabhA, paMkapamA, dhUmaprabhA, tamaprabhA, bhI samajhanA paraMtu naugamAmeM sthiti jagha0 utkRSTa apane apane sthAnakI samajhanA tathA RddhimeM saMhanana dvAra pahalI dusarI narakameM chevoM saMhananavAlA tIryaca jAve tInI narakameM chevaTo saMhanana vajeke pAMca saMhananavAlA jAve evaM cothI narakameM kilakA saMhanana varjake cyAra saMhananavAlA jaave| pAMcavI narakameM arddhanArAca varjake tIna saMhananavAlA jAve / chaTonarakameM nArAca varSake doya saMhananavAlA jaave| saMjJI tIryaca pAMcendriya marake sAtavI narakameM jAve vahApara sthitina0 22 sAgaropama u0 33 sAgaropamaki pAveM, Rddhike 20 dvAra rala prabhAki mAphIka parantu sahananadvArame eka bajrarUpama nArAcavAlA tathA vedadvArameM eka stri veda nahIM jAve / saMbhaho bhavApekSA ja0 3 bhava u0 7 bhava kAlapekSA ja0 22 sAgaropama doya antara muhurta 0 u0 66 sAgarosma cyArakoDa pUrvAdhika / paraMtu tIje chaTeM navameM gamAmeM ja0 3 bhava u0 pAMca bhava karate hai kAraNaki 21 sAgaropamake lagate tIna bhava kara sakate hai paraMtu 33 sAgaropamake tIna bhava lagatA nahIM kare kiMtu doya bhava kara sake / vAste 3-1-9 game 3-5 bhava kre|
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhopase ogha022 sAgaro doya antara03069 sA yAra koDapUrva, modhase ja022 sA doya antara0 u066 sA cyAra antara0 moghase u0 13 sA. doSa antara0 u066 mA0 3 koDapUrva na0 ogha0 22 sA. doya antara0 u0 66 sA0 cyAra ko ja0 ja . .." " cyAra antara ja0 u0 . , , .. tIna koDaparva u0 mogha 33 sA doya kohapUrva , cyAra koDapUrva 30 ja0 , , . , cyAra antara0 u0 u. , , , tIna koDa pUrva nANantA u0 gamAtI na nANatA do doya sthiti na0 koDapUrva / bhanubandha AyuSya ki mAphIka / saMjJI manuSya saMkhyAte varSavAle marake ratnaprabhA narakameM jAve so yahAMse jaghanya pratyakramAsa u0 koDapUrva vahAMpara ja0 daza hajAra varSa u0 eka sAgaropamaki sthitimeM utpanna hote hai / Rddhi jese| . (1) utpAta-saMkhyAte varSavAlA saMjJo manuSyase / (2) parimANa-eka samayame 1-2-3 u0 saMkhyAte / (3) saMhanana-che voM sNhnnvaalaa| (4) avagAhAnA ja0 pratyaka aMgula u0 500 dhnussyvaalaa| (1) jJAna-cyAra jJAna tIna ajJAnaki mananA (bhvaapekssaa)| (6) samudghAta, kevalI samu0 varjake che samu0 vAlA / )7) sthiti-na pratyakamAsa u0 koDapUrva / (8) manubaMdha ja0..pratyakamAta u0 koddpuurv| .
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) zeSa sarvadvAra saMjJI tauryaca pAMcendriya mAphIka samajhanA / bhavApekSA ja0 doSa u. mATha bhava, kAlApekSA ja0 pratyakamAsa daza hajAra varSa u0 cyAra koDapUrva, cyAra sAgaropama taka gamanA gamana kare jiske gamA nau| oghase ogha' pratyaka daza hajAra u0 cyAra koDapUrva cyAra sA0 mAsa * varSa oghase ja0' , , u0 cyAra pratya0 40000varSa oghase u. , , u0 cyAra koDapUrva cyAra sA. na0se ogha , u0 cyAra koDapUrva cyAra sA0 jise ja0 , , u0 pra0mA0 40000varSa jase u0 , , u0 ,, koDapurva cyAra sA. u0 ogha eka koDa pUrva eka sA0 u0 cyAra koDa pU0 cyA0 sA0 u0 ja. , , u0 cyAra antara 40000 varSa u0 u0 , , u0 , koDa pUrva cyAra sAgaro pratyaka gamA para 20 dvAra ki Rddhi pUrvavat lagA lenA taphAvata he so batalAte hai ogha gamA. tIna to pUrvavata hI hai| jaghanya gamAtIna-4-5-6 nANantA 5 (1) avagAhAnA ja0 aMgulake asaMkhyAtameM bhAga u0 pratyaka aMgulaki / (2) jJAna-tina jJAna tIna ajJAna ki bhnnaa| . (3) samudghAta-pAMca kamaH sara (4) sthiti na0 u0 pratyaka mAsa ki . (1) anubandha-ma0 u0 pratyaka mAsakoM ... .
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa gamA tIna nANantA pAve tIna tIna / (1) zarIra avagAhAnA na. u0 500 dhanuSyaki (2) AyuSya ja0 u0 koDa pUrvakA (3) anubandha na0 u0 koDa pUrvakA saMjJo manuSya marake zArkaraprabhA narakameM utpanna hotA hai| sthiti yahAMse ja0 pratyaka varSa aura utkRSTa koDa pUrva vahAM para ma0 eka sAgaropama u0 tIna sAgaropama Rddhike 20 dvAra ratnaprabhAki mAphIka parantu yahAMpara sthiti na0 pratyaka varSa u0 koDa pUrva evaM anubandha aura zarIra bhavagAhAnA ja0 pratyaka hAtha u0 pAMcaso . dhanuSya ki bhava na* doya u0 ATha kAla na. pratyaka varSa aura eka sAgaropama u0 cyAra koDa pUrva aura bAraha sAgaropama itanA kAla taka gamanAgamana kare / naugamA ratnaprabhAki mAphIka parantu sthiti zArkaraprabhAse kehnaa| .3 ogha gamA tIna 1-2-3 samucca vat . 13 jaghanya gamA tIna 4-5-6 nANantA tIna tIna . .. (1) avagAhAnA ja0 u0 pratyaka hAthaki (1) sthiti ja0 u0 pratyaka varSaki (3) manunandha AyuSyaki mAphIka pratyaka varSakoM 3 utkRSTa gamA tIna nANantA tIna tIna / (1) zarIra avagAhAnA na* u* pAMcaso dhanuSyaki (2) mAyuSya ja0 u. koDa pUrvakoM (1) anubandha ja0 30 koDa pUrvako
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa mAphIka yAvat chaThI tamaprabhA taka naugamA aura RDi 20 dvArase kahanA parantu sthiti svasvasthAnase kahanA, saMhanana, isa mAphIka pahelI dunI narakameM, che, tInImeM pAMca, cothImeM cyAra, pAMcamImeM tIna, chaThImeM doya, sAtavI narakameM eka brajaRSabha nArAca saMhanana vAlA jAve / saMjJI manuSya saMkhyAte varSavAlA marake sAtavI narakameM jAve yahAMse sthiti ja. pratyaka varSa u0 koDa pUrvavAlA yahAMparaM jarU 22 sAgaropama u0 13 sAgaropama. Rddhike 20 dvAra zArkara prabhAvat parantu eka saMhananavAlA jAve kintu stri vedavAlA na jaave| bhavApekSA ja0 doya u0 doya bhava kare kAraNa manuSya sAtavI naraka jAte haiM kintu vahAMse manuSya nahI huve, sAtavI narakase nikalake to eka tIryaca hI hotA hai| kAlApekSA ja0 pratyaka varSa aura 21 sAgaropama u0 koDapUrva aura tetIsa sAgaropama. 'oghase ogha' pratyaka varSa 22 sA0 u0 koDapUrva 33 sA. 'oghase ja0 , u0 , 12 sA. 'oghase u0 , , u0 " 33 sA. ma. ogha , u., 13 sA0 ja0 na0 u0 pra0 varSa 22 sA* u0 koDapUrva 33 sA. u0 odha koDapUrva tetIsa sA0 u0, 33 sA0 u0 ja0 u0 pra0 varSa 22 sA. u0 u0 koDapUrva 33 mA
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ (37) ra 20 dvArameM jo taphAvata hai se bodha gamA tIna 1-1-3 samuccayavat / jaghanya gamA tIna 4-5-6 nANantA tIna tIna (1) avagAhAnA ja0 u0 pratyaka hAthaki (2) AyuSya0 ja0 u0 pratyaka varSakA (3) anuvandha ja0 u0 pratyaka , .. hai utkRSTa gamA tIna nANantA tIna tIna ... .. - (1) avagAhAnA ja0 u0 pAMcaso dhanuSyaki (2) AyuSya ja0 u0 koDapUrvakA : (3) anubandha ja0 u0 koDapUrvakA / iti nArakikA prathama uddezo samAptam / .. (2) asurakumAra devatAkA dusarA uddeshaa| asurakumArake sthAnameM pAMca saMjJI tIryaca, pAMca asaMjJI viMca aura eka manuSya evaM 11 sthAnoM ke paryAptA Ate hai| ..(1) masaMjJI tIryaca jese ratnaprabhA narakameM kAhA hai isI phIka naugamA aura Rddhike 20 dvAra yahAMpara bhI kehanA parantu hA~ para adhyavasAya prasastha smjhnaa| . :(2) saMjJI tIyeca pAMcendriya asurakumArameM utpanna hote hai doya prakArake hai| . . .: (1) saMkhyAte varSavAle (2) masaMkhyAte varSabAle / jismeM lama asaMkhyAte varSavAle saMjJI tIryaca paryAptA asura kumArameM ja0 hajAra varSa u0 tIna palyopamaki sthitimeM utpanna hote hai sapara Rddhika 20 dvaar| -
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) (1) utpAta asaMkhyAte varSake tIryaca pAMcendriya paryAsAse / (1) parimANa-eka samaya 1-1-3 yAvata saMkhyAte / / (3) saMhanana-eka vajra RSema nArAyavAlA / (1) avagAhanA-ja0 pratyaka dhanuSya, u0 che gaauvaalaa| (1) saMsthAna-eka samacatustra saMsthAnavAlA / (6) lezyA-kRSNa nilakApota tejasavAlA / (7) dRSTI eka mithyAtva (8) jJAna nahIM majJAnadoya / (9) yoga-tIno yogavAlA (10) upayoga donovAlA / (11) saMjJA-cyAroM saMjJAvAlA (12) kaSAya caaroNvaalaa| (13) indriya pAMcovAlA (14) samuddhAta tIna ve. ka. ma (15) vedanA-sAtAasAtAvAlA (16) maraNadono (17) sthiti ja. sAdhika purvakoDa u* tIna palyopama / (18) madhyavasAya asaMkhyAte pratastha aprasastha donoN| (19) anubandha bAyuSyaki mAphika / (20) saMbhaho=bhavApekSA ja0 u0 doSa bhava kare kAlApekSA ja. sadhika koDa pUrva aura daza hajAra varSa u0 che palyopama 3-3-1 // gamA nau / oghase ogha ? sAdhikakoDapUrva 10000 varSa u0 6 palyau0 oghase ja0 ,, u. 3 palyA 10000 varSa / oghase u0 ,, u0 sadhikakoDa pUrva 3 pa0 / ja. ogha ,, u0 sAdhikakoDa pUrva 3 palyo /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ma. ,, u0 sAdhi ko 1.... varSa na0 u0 ,, u0 6 palyopama u0 ogha 6 pasyopama u. sA. kAM. 3 palmopama u0 ja0 ,, u0 sAdhi0 100.0 varSa u0 u. , , u01 palyo. nANantA isa mAphIka hai| (1) tIje game 10 utIna palyopaki sthitivAlA jaave| (2) cothe game ja0 u* sAdhika pUrvakoDa vAlA jAve aura avagAhanA ja0 pratyaka dhanuSya u0 1000 dhanuSyavAlA jAve evaM 5-14 gama bhii| (3) sAtave gameM na0 u0 tIna palyoMki sthitivAlA nAve isI mAphIka AThave tathA nauvAgamA samajhanA / ___saMjJI tIyaca pAMcendriya saMkhyAte varSavAlA marake asurakumAra devatoMmeM jAve to naugamA aura Rddhike 20 dvAra jese saMjJItIryaca pAMcendriya saMkhyAte varSavAlA ratnaprabhA narakameM utpanna samaya kahI thI isI mAphIka samajhanA itanA vizeSa hai ki ratnaprabhAmeM u. sthiti eka sAgaropamaki thI yahAMpara u0 sthiti eka sAgaropama . sAdhika kehanA / gamA 4-5-6 lezyA cyAra aura madhyavasAya prasastha smjhnaa| ___ saMjJI manuSya doya prakArake hai (1) saMkhyAte varSavAle (2) asaMkhyAte varSavAle jismeM asaMkhyAte varSavAle manuSya (yugalIyA) marake asura kumAra, jAva to vahAMpara sthiti na0 dazahajAra varSa
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) u0 tIna parayopamaki pAte hai| naugamA aura Rddhike 20 dvAra asaMkhyAta varSAvAlA tIryacakI mAphIka samajhanA itanA vizeSa hai| ki prathamake gamA tIna jisameM pahelA dusarA gamAmeM avagAhAnA jaghanya sAdhika pAMcaso dhanuSya u0 tIna gAu ki tathA tIsare gama meM avagAhAnA jaghanya utkRSTa tIna gAuki hai / apane jaghanya kAlake tIna gamA 4-5-6 meM avagAhAnA ja0 u0 sAdhika pAMcaso dhanuSya hai / aura apane utkRSTa g2amA tIna 7-8 - 9 meM 1 avagAhanA ja0 u0 tIna gAuki hai zeSa pUrvavat / saMkhyAte varSakA saMjJI manuSya asura kumAra meM utpanna huve toM jaise saMjJI saMkhyAte varSakA manuSya, ratnaprabhA narakameM utpanna huvA thA isI mAphIka naugamA tathA 20 dvAra RddhikA samajhanA parantu mAmeM utkRSTa sthiti asurakumAra ki sAdhika sAgaropamakI kahanI / zeSAdhikAra ratnaprabhAvat / iti cauvIsavA zatakakA dusarA uddezA / jese asura kumArakA adhikAra kahA hai isI mAphIka nAgakumAra suvarNa kumAra, bidyutakumAra, agnikumAra, dvipakumAra, dizAkumAra, udghIkumAra, vAyukumAra, stanatkumAra, isa nau jAtike devatoMkoM nau nikAya bhi kahate hai / vizeSa itanA hai ki inhoMki sthiti ja0 daza hajAra varSa utkRSTI dezona doya palyopamaki hai vAste gamA kAlameM isa sthiti se bolAnA | noTa - yugalIyA manuSya tathA tIrthaMca Apani utkRSTI sthitise adhika sthiti devatoM meM nahIM pAte hai / vAste devatAvAMke utkRSTa
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ svisimeM AnevAlA avagAhAnA ja0 dezonA doSagAu u0 tInagAu aura sthiti ja0 dezonA doya palyopama u0 tIna palyApama samajhanA iti / iti cauvIsavA zatakakA igbArA uddezA samApta huve / .. (12) pRthvIkAyAkA uddezA-pRthvIkAyAke andara pAMca sAvara tIna vaikalendriya asaMjJo tIryaca asaMjJI manuSya. saMjJI maica, saMjJo manuSya, daza muvanapati vyantara jyotISI saudharma devaloka izAna devaloka evaM 16 sthAnase Aye huve jIva pRthvIapameM utpanna ho zakte hai vahAM (pRthvIkAyameM) sthiti ja0 antara mahataM utkRSTI 22000 varSaki hotI hai / RddhikA 20 dvAra / bIkAya marake pRthvIkAyameM utpanna hote hai jiskI Rddhike 20 baar| (1) utpAta-pRthvIkAyAse Ake utpanna hote hai| (2) parimANa-eka samayameM 1-2-3 yAvat asaMkhyAte / (3) saMhanana-eka chevaTa saMhanana leke AtA hai| (4) avagAhAnA-ja0 u0 aMgulake asaM0 bhAga / (5) saMsthAna-eka hunDaka (candrAkAra) bAlA (6) lezyA-cyAra (bhava saMbandhI) vAlA (7) dRSTI-eka mithyAtvavAlA / (8) jJAna-ajJAna doyavAlA / jJAna nahIM hote hai| (9) yoga-eka kAyAkA (10) upayoga donoM. sA. ma. (11) saMjJA cyAroM (12) kaSAya cyAroM
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) indriya eka sparza. (11) samuddhAta-tIna vedavita kavAya* maraNantika / (15) vedanA-sAtA asAtA (12) veda eka napuMsakabAma (17) sthiti na0 antara mahurta. u0 22000 varSavAlA (18) adhyavasAya, asaMkhyAte, prasastha, aprasasya / / (19) anubandha-ja0 antara mahurta. u0 12000varSavAlA (20) saMbhaho-bhavApekSA ja. doyabhava u0 asaMkhyAte bhavA kAlApekSA ja0 doya antara mahurta. u0 asaMkhyAte kaal| itanA kAla gamanAgamana kare / aura naugamA nice pramANe / (1) moghase ogha-bhava ja. doya u0 asaMkhyAtA. kAla na0 doya antara mahurta. u0 asaMkhyAtA kAla / (2) oghase na0 ja0 doyabhava u0 masaMkhyAte bhava. kAla ja0 doya antaramahurta u0 asaMkhyAte kAla / (3) oghase u0 / bhava bha0 doya u0 ATha bhava kare. kAla ja0 antaramahurta aura 22000 varSa. u0 176000 varSa / (4) ja0se ogha 0 pahelA gamA sADhaza parantu lezyA tIna sthiti aura anubandha antaramahurta adhyavasAya aprssth| (1) jase jaghanya, cothA gamAkI mAphIka / () na0se utkRSTa-pAMcamA gamA mAphIka parantu bhava ja0 doya. u0 ATha bhava kare kAla na0 antara mahurta aura 12000 varSa u0 cyAra. mantara mahurta u0 88000 varSa / (7) use ogha-tImA gamA mAphIka yahAMpara sthiti. ja. u0 22000 varSaki /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. (8) use apanya / ma0 u0 mantaramahurtameM upaje. bhava na0 1308 bhava kAla ja0 12000 varSa bhantara mahata. u0 88000 varSa cyAra mantara mhurt| (9) 30 se utkRSTa sthiti na0 u0 22000 varSa, bhava0 doya u0 mATha kare kAla ja0 41000 varSa, u. 176000 varSa / isa nau goMke bhandara 3-6-7-8-9 isa pAMca goka andara jaghanya doyabhava u0 mATha mava kare zeSa 1-2-1-1 isa cyAra gamoMmeM jaghanya doSa bhava u0 masaMkhyAte bhava kare / kAla ja. doya antara mahurta u0 asaMkhyAte kAla taka paribhramana kare / apakAya marake pRthvIkAyake andara utpanna hove uskAmi nau gamA aura Rddhika 20 dvAra pRthvIkAyaki mAphIka samajhanA paraMtu saMsthAna chevaTA pANIke buda budeke AkAra tathA gamAmeM apakAyaki sthiti u0 7000 varSaki samajhanA / ... evaM teukAya parantu saMsthAna sUcikalAikA sthiti u. tIna ahorAtrIki evaM vAyukAya parantu saMsthAna dhvajA patAkA aura sthiti u0 3000 varSa vanAspiti kAyakA alApaka mapakAya mAphIka samajhanA parantu vizeSa (1) saMsthAna, nAnAprakArakA, (2) avagAhAnA 1.2.3.7-8-9 isa che gamAmeM ja. aMgulake asaMkhyAtameM bhAga u0 sAdhika hajAra jonanaki aura 4.9.6 isa tIna gamAmeM ja* u0 aMgulake asaMkhyAtameM bhAga avagAhAnA. tathA sthiti u0 daza hamAra varSase gamA lagA lenaa|
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ .: bendriya marake pRthvI kAyameM utpanna huve, to ja0 tara mahurtameM utkRSTI 22000 varSoMki sthitimeM (1) utpAta bendriyase (2) parimANa 1-3-3 saM* asaMkhyAte (3) saMhanana eka chevaTAvAlA (4) avagAhAna ja0 aMgu0 asaM0 bhAga u0 bAraha yojanavAlA (5) saMsthAna eka hunDaka (6) lezyA tIna (7) dRSTI doya0 (8) jJAna-doyajJAna doya ajJAnaki niyamA (9) yoga doya (10) upayoga doya (11) saMjJA cyAra (12) kaSAya cyAra (13) indriya doya (14) samuddhAta tIna kramaHsara (15) sthiti ja0 antara u0 bArahA varSa (16) adhyavasAya prasasthAprasastha (17) vedanA donoM (18) veda eka napuMsaka (19) anubandha sthitivat (20) saMbha hoM bhavApekSA na0 doya u0 saMkhyAte bhava kAlApekSA ja0 doya antara mahurta u0 saMkhyAtoM kAla taka paribhramana kare, jiskA gamA nau| nisme madhyamake tIna gamA 4.5.6 meM zarIra avagAhAnA na0 u0 aMgulake asaMkhyAtameM bhAga dRSTI eka mithyAtvaki jJAna nahIM kiMtu doya ajJAna hai / yoga eka kAyAkA sthiti ja0 u0 antara mahurta anubandha ja0 u0 antara mahurta adhyavasAya apratastha utkRSTa gamAtIna 7.8.9 parantu sthiti tathA anubandha na. u. bAraha varSakA hai tathA 3.6.7.8-2 isa pAMca goMmeM bhava ja. doya u0 ATha bhava kare zeSa 1.2.4-5 isa cyAra gamoMmeM na0 doyabhava u0 saMkhyAte bhava kare kAla. ja0 doya aMtara mahurta u0 saMkhyA? kAla lAge gamA pRthvIkAla aura bendriyaki sthitise pUrvavat lagA denA / veiMdriyaki mAphIka tendriya bhI samajhanA parantu yahA ava.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45) gAhAnA utkRSTa tIna gAuki aura sthiti anubandha u0 guNapacAsa dina zeSa vendriya mAphoka 2. dvAra RddhikA tathA naugamA lagA lenaa| ___cauriMdriya bhI vendriya mAphoka parantu avagAhAnA cyAragAu aura sthiti tathA anubandha u0 che mAsakA hai zeSa pUrvavat / evaM asaMjJI tIryaca pAMcendriya bhI samajhanA parantu zarIra avagAhAnA utkRSTha 1000 jonanaki indriya pAMca. sthiti tathA' anubandha u0 koDapUrvakA bhavApekSA ja0 doyabhava u0 ATha bhava0 kAlApekSA. ja0 doya antaramahurta. u0 cyAra ko'pUrva aura 8000 varSa adhika zeSa Rddhi tathA nau gamA vendriya mAphIka samajhanA parantu gamAmeM sthiti pRthvIkAya. aura asaMjJo vIryaca pAMcendriya ki kehnaa| : saMjJI tIrthaca pAMcendriya saMkhyAte varSa vAlA pRthvIkAyameM utpanna hove to0 ja0 antaramahurta u. koDavarSaki sthitivAlA utpanna hogA Rddhi. (1) utpAta-saMjJI tIryaca pAMcendriya saMkhyAte varSavAlAse / (2) parimANa-ja0 1-2-3 u0 saMkhyAte asaMkhyAte / . . (3) saMhanana-che voM saMhananavAlA / .(4) avagAhAnA-ja0 aMgulake asaMkhyAte bhAgau0 1000 bhojanavAlA / (5) saMsthAna-che vau (6) lezyA che voM (7) dRSTi tInoM.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) jJAna-tIna jJAna tIna ajJAnaki mamanAvAlA / / (9) yoga tIna-(10) upayoga doSa (11) saMjJA cyAra (12) kaSAya cyAra vaalaa| . (13) indriya pAcoMvAlA (14) samudghAta pAMca prthmse| (19) vedanA-sAtA asAtA donoM (16) veda tiinovaalaa| (17) sthiti0 ja0 antara mahurta u* koDapUrva vaalaa| (18) madhyavasAya-asaMkhyAte. prasastha. apasastha. (19) anubandha na* antara mahurta. u0 koDapUrva. . (10) saMbhaho. bhavApekSA. ja. doya bhava u* bhATha bhava. kAlApekSA. ja. doya antaramahurta u0 cyAra koDapUrva aura 88000 varSa adhika niske naugamA pUrvavata lagA lenA nisa gamAmeM taphAvata he so isa mAphIka hai / madhyama gamA tIna 4-5-5 pratyaka gamAmeM nANantA.no.nI. (1) avagAhAnA na0 u0 aMguLake asaMkhyAtameM bhAga / (2) lezyA tIna (3) dRSTi eka mithyAtvaki (4) jJAna nahI ajJAna doya (5) yoga eka kaayaakoN| (6) samudadhAta tIna prathamaki (7) sthiti na0 u0 mantara mahurta (8) evaM anusandha (9) adhyavasAya. asaMkhya. aprasastha / utkRSTa gamA tIna 7-8-9 nANantA do do| sthiti. ja0 u0 koDapUrvaki evaM anubandha / naugamAkA kAla pRthvIkAra aura tIyaMca pAMcendriyake sthitise lagA lenA / anAya saba pUrvabata smjhnaa|
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ masaMjJI manuSya marake pRthvIkAyameM ja0 bhantara mahurta u. 22000 varSaki sthitimeM utpanna hotA hai. Rdi svayaM upayogase dehanA sugama hai / nau goMke badale yahAMpara 4-5-6 tIna gamA behanA kAraNa asaMjJI manuSya aparyAptI avasthAmeM hI mRtyu prApta ho jAte hai vAste apanA jaghanya kAlase tIna gamA hotA hai zeSa che gamA sUnya hai| saMjJI manuSya saMkhyAta varSavAlA pRthvIkAyameM ja0 antaramahuta . utkRSTa 22.00 varSoMki sthitimeM utpanna hotA hai. Rddhike 2. dvAra jese ratnaprabhA narakame manuSya utpanna samaya kahI thI isI mAphIka kehanA taphAvata gamAmeM hai so kahate hai| (3) prathama dusarA tIsarA gamAke nANantA / . (1) bhavagAhanA ja0 aMgulake asaM0 bhAga u. 6.. dhnussy| (2) mAyuSya na0 antara0 u0 pUrvakoDakA / (3) anubandha AyuSyakimA phIka / (1) madhyama gamA tIna 4-6-6 tIyaMca pAMcendriya mAphIka / (3) utkRSTa gamA tIna 7-8-9 nANantA tIna tIna / (1) avamAhAnA ja0 u0 500 dhnussyki| (2) mAyuSya ja. u. koDa pUrvakA / (1) manubaMdha bhAyupyaki mAphIka / nau gamAkA kAla manuSyaki na. u0 sthiti tayA ethvI kAyaki 100 sthitise lgaalenaa| rIti saba pUrva likhI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) pRthvIkAyake andara cyAro nikAyake devatA utpanna hote hai yathA bhuvanapatideva, vyantaradeva, jyotISIdeva, vaimAnikadeva, jisase bhuvanapatideva daza prakArake hai yathA asurakumAra yAvatastanata kumAra / asura kumArake deva pRthvI kAyameM ja0 aMtara mahuta u. 22000 varSoMki sthitimeM utpanna hote hai, jisakI Rddhi / / (1) utpAta-asurakumAra devaMtAvoMse / (2) parimANa-ja0 1.2.3 u0 saMkhyAte asNkhyaate| (3) saMhanana-che voM saMhananase asaMhananI hai / (4) avagAhAnA bhava dhAraNI ja0 agulake asaMkhyAtameM bhAga u0 sAta hAtha uttara vaikraya kare to ja0 aMgulake saMkhyAtameM bhAga u0 sadhika lakSa jojanaki yaha bhava saMbandhI apekSA hai| (1) saMsthAna-bhavadhAraNI samacatusra. uta0 nAnAprakArakA / ... (6) lezyA cyAra (7) dRSTI tIna (8) jJAna tIna ajJAna tIna ki bhajanA (9) yogatIna (10) upayoga doya (11) saMjJAcyAra (12) kaSAya cyAra (13) indriya pAMcoM (14) samudadhAta pAMcakramaHsara . ( 15 ) vedanA donoM (16) veda doya. triveda, puruSe veda. (17) sthiti ja0 10000 varSa. u0 sAdhika sAgaropama. (18) anubandha sthiti mAphika (19) adhyavasAya, asaM0 prasastha, aprasastha donoM (20) saMbhaho bhavApekSA na doya bhava u0 doya bhava kAraNa devatA pRthvIkAyameM utpanna hote hai parantu pRthvI kAyase pIchA devatA nahIM hote hai vAste eka bhava pRthvI kAyakA dusarA devatoMkA kAlApekSA ja0 antara mahurta aura daza hajAra varSa u0 12000 varSa aura sAdhika sAgasepama itanA kAla taka gamanAgamana kare. niske gamA nau|
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamA 9 oghase ogha 1 oghase jaghanya 2 oghase utkRSTa 3. jaghanyase ogha 4 jaghanyase jaghanya 5. jaghanyase utkRSTa ( 49 ) 6 utkRSTase ogha jaghanya doyabhava 10000 varSa antaramahurta 10000 varSa antaramahurta 10000 varSa antaramahuta 10000 varSa 22000, sAdhika sAgaropama 7 22000 varSa utkRSTase jaghanya sAdhika sAgaro 0 antaramahurta 8 utkRSTase utkRSTa sAdhika sAgaro0 22000 varSa 22000 " 10000 varSa antaramahurta 10000 varSa utkRSTa doyabhava sAdhika sAgaropama 22000 varSa sAdhika sAgaropama antaramahUrta sAdhika sAgaropama 22000 varSa 10000 varSa 22000 "" . 10000 vaSa antaramahurta 10000 varSa 21000 95 sAdhika sAgaro0 22000 varSa sAdhika sAgaro 0 antaramahu sAdhika sAgaro0 22000 varSa evaM nAgAdi nau jAtike bhuvanapatikA alApaka bhi samajhanA parantu sthiti anubandha tathA gamAke kAlameM ja0 dazahajAra u0 dezonI doya palyopama samajhanA /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) * evaM vyantara devatAvakA alApaka parantu sthitti manubandha aura gamAkAla saba sthAnameM, ja0 dazahajAra varSa u0 eka palyopaya samajhanA / isI mAphIka jyotISI devatAvoM bhi samajhanA / parantu jyotIshah pAMca bheda hai jinhoMki sthiti (1) candra devoMkI ja0 pAvapalyopama u0 aura eka lakSa varSa adhika samajhanA | eka palyopama (2) sUryadevoM kI ja0 pAva0 u0 eka palyo0 hajAra varSa / (3) grahadevoMkI ja0 pAva0 u0 eka palyopama / (4) nakSatradevoMkI ja0 pAva0 u0 Adepalyopama / (9) tArAdevoM kI ja0 u0 / jyotISIdeva cakke pRthvI kAyameM ja0 antaramahUrta u0 22000 varSaki sthitimeM utpanna hote hai jisake Rddhike 20 dvAra asura kumAraki mAphIka parantu - (1) lezyA eka tejasalezyAvAlA / (2) jJAna tIna tathA ajJAna tIna ki niyamA / (3) sthiti jaghanya u0 eka palyo 0 lakSa varSa / ( 8 ) anubandha sthitiki mAphIka | (5) saMbhahoM, ja0 doya bhava u0 doyabhava, kAla ja0 palyopamake AThave bhAga aura antara mahurta u0 eka palyopama upara eka lakSa bAbIsahajAra varSa adhika / nau gamA pUrvavat lagAlenA parantu sthiti jyotISI deva aura pRthvI kAyaki samajhanA /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnikase sudharma devalokake devatA cakke ethvIkAyamena. antara mahurta u0 22000 varSoM ki sthiti utpanna hote hai| parantu sthiti, anubandha tathA gamAkA kAla. ja. eka palyopama utara doya sAgaropamakA samajhanA / isI mAphIka, IzAMna devalokake devatA cavake pRthvIkAyameM utpanna hote hai parantu yaha ja0 eka palyopama sAdhika 30 doya sAgaropama sAdhika smjhnaa| zeSa 20 dvAra RddhikA tathA nau gamA pUrvavat lagAlenA iti / .. iti cauvIsavA zatakakA bArahavA udeshaa| (13) apa kAyakA terahavA udezA-jese : pRthvI kAyakA udezA kahAhai isI mAphIka apakAya bhI samajhanA parantu pRthvI kAyaki sthiti u0 22000 varSa ki thI parantu yahA apakAyaki sthiti 7000 varSa ki samajhanA gamAke kAlameM 7000 varSase gamA kahanA zeSa pRthvIvat iti / 24-13 / (14) teukAyakA caudavA udezA-adhikAra pRthvIkAya mAphIka samajhanA parantu devatA cavake teukAyameM utpanna nahI hote hai aura sthiti teukAyaki u0 tIna ahorAtrIkI hai. zeSAdhikAra pRthvI kAyavat 21-14 - (15) vAyukAyakA pandaravAudezA yaha bhI pRthvIkAya mAphIka hai parantu devatA nahIM Ave. sthiti 3000 varSa kise AmAkA kAla samajhanA zeSa pRthvIkAyavat iti 24-19 .. (16) vanaspati kAyakA zolavA udezA-yaha bhI pRthvIkAbAta ismeM devatA utpanna hote hai| sthiti u0 10... varSa
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) bendrimI vIryaca, sa utpanna hote hai ki hai parantu 1-2-4-5 isa cyAra gamAvoMmeM naspatike mIla 'pratya samaya anante jIva utpanna hote hai / isa cyAra goMki apekSA ja* doyabhava u0 anantebhava. kAlApekSA na. doka antaramahurta u0 anantokAla zeSa pAMcagamA pRthvI kAyavata sama'jhanA / iti 24-16 (17) bendriyakA sataravA udeza-pAMca sthAvara tIna vaikalendriya saMjJItIryaca, asaMjJI vIryaca, saMjJI manuSya, asaMjJI ganuSya, evaM 12 sthAnake jIva marake bendriyameM utpanna hote hai yahAM (bedriyameM) sthiti ja0 antara mahurta u0 bAraha varSaki pAte hai AnebAleke Rddhike 20 pUrvavat kahanA pRthvI Adi 1.2-4.5 isa cyAra gamAmeM ja0 doyabhava0 u0 saMkhyAte bhava karate haiM kAla0 ja0 doya antaramahurta u0 saMkhyAtoMkAla lAge zeSa pAMca gamAmeM ja* doyabhava u0 ATa bhava karate hai jiske gamAkA kAla vendriya tathA isme AnevAle jIvoMke jaghanya utkRSTa sthitise pUrvavat lagA lenA / parantu tIrthaca pAMcendriya tathA manuSya nau gamAmeM ja0 doyabhava utkRSTa ATha bhava karate hai / zeSa pRthvIvat iti 24-17 (18) evaM tendriyakA udezA0 parantu sthiti u0 49 ahorAtrise gamA kehanA zeSa bedriyabat iti 24-18 (19) evaM coriMdriyakA udezA0 parantu sthiti u0 che mAsase gamA kehanA zeSa bendriyavat iti 24-19 (20) tIryaca pAMceMdriyakA udezA-sAtanaraka, dezamuvanapati,
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaMtara, jyotISI, saudharma devalokase yAvata AThavAM sahasra devalokake devatA, pAMca sthAvara, tIna vaikalendriya, tIryaca pAMcendriyasthAnake jIva marake tIryaca pAMcedriyameM na0 antaramahurta aura manuSya itane u. koDapUrvaki sthitimeM utpanna hote hai / jismeM prathama ratnaprabhA narakeke nairiyA marake tIryaca pAMcedriyameM ja0 antaramahurta u0 koDapUrvaki sthitimeM utpanna hote hai. jiskI Rddhi isa mAphIka hai| (1) utpAta-ratnaprabhA narakase / (2) parimANa-eka samayame 1-3-3 u0 saMkhya asNkhy| (3) saMhanana-che saMhananase asaMhanana maniSTa pudgala / , (1) bhavAgahAnA-bhavadhAraNI ja0 gu0 asaM0 mAga u0 7 // dhanuSya 6 magula: uttara vaikraya na. saMgu. saMkhya. bhAga0 u0 15 // dhanu0 12 aMgula yaha sarva bhavApekSA hai| (5) saMsthAna bhavadhAraNI tathA uttaravaikraya ekahunDaka saMsthAna / (6) lezyA eka kApota (7) dRSTI tInoM / (8) jJAna, tIna jJAnaki niyamA tIna ajJAnaki bhjnaa| (9) yoga tInoM (10) upayoga donoM (11) sNjnyaacyaaroN| (12) kaSAya cyAroM (13) indri paaNcovaalaa| (14) samudghAta cyAra kamaHsara / (19) vedanA sAtA asAtA (16) veda eka napuMsaka / ... (17) sthiti ja0 10000 varSa u0 eka sAgaropama / (18) anubandha sthiti mAphIka / (19) madhyavasAya asaMkhyAte prasastha aprasastha /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) saMmaho-bhavApekSA ja0 doya bhava u0 ATha bhaka kAlApekSA ja0 dazahajAra varSa antaramahurta u* cyAra sAgaropama cyAra koDa pUrva adhika itanA kAlataka gamanAgamana karate hai niskA nau gmaa| (1) oghase ogha0 ja0 dazahajAra varSa antara mahurta u0 cyAra sAgaropama aura cyAra koDapUrva adhika / (2) oghase jaghanya, daza hajAra0 antamahurta u0 cyAra sAgaropama cyAra antaramahurta / (3) oghase utkRSTa-dazahanAra0 koDapUrva u0 cyAra koDapUrva cyAra sAgaropama / .. (4) jaghanyase ogha 0 daza hajAra mantaramahurta u0 cAlIsa hajAra varSa aura cyAra koDapUrva / ... (1) ja0se ja0 dazahajAra varSa antaramahutaM u0 cAlIsa hajAra varSa aura cyAra mantara mahurta / (6) na0 se utkRSTa, dazahajAra varSa koDapUrva u0 cAlIsa inAra varSa aura cyAra koDapUrva / (7) u* se ogha, eka sAgaropama antaramahurta u0 cyAra sAgaropama aura cyAra koDa pUrva / (8) use jaghanya, eka sAgaropama antaramahurta u0 cyAra sAgaropama aura cyAra antara mahurta / (9) u0 se u0, eka sAgaropama eka koDapUrva u0 cyAra sAgaropama aura cyAra koDapUrva /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyama gamA tIna 4-5-6 nisme sthiti tathA anubandha aghanya utkRSTa daza hajAra varSakA hai| ... . utkRSTa gamA tIna 7-8-9 jisme sthiti tathA anubandha nadhanya utkRSTa eka sAgaropamakA hai| evaM chaTI naraka taka parantu avagAhAnA lezyA sthiti anu. bandha apane apane sthAnaki kahanA gamA saba sthAnapara mapati 2 sthitise lagA lenA zeSa ratnaprabhA narakavata smjhnaa| sAtavI narakake nairiyA marake tIryaca pAMcendriyameM ja0 aMtara mahurta u0 koDapUrva ki sthitimeM utpanna hote hai niske Rddhike 20 dvAra ratnaprabhAki mAphIka parantu avagAhAnA bhava dhAriNI na0 aMgulake masaMkhyAte bhAga u0 500 dhanuSya uttara vaikraya ja0 aMgu0 saMkhyAtameM bhAga u0 1... dhanuSya lezyA eka kRSNa sthiti na0 22 sAgaro0 u0 13 sAgaropamaki anubandha sthiti mAphIka / bhavApekSA na doya bhava u0 6 bhava kare / kAlApekSA ja0 bAvIsa sAgaropama antaramahurta adhika u0 chAsaTa (66) sAgaropama tIna koDapUrva adhika / yaha prathamake 6 gamAki apekSA hai aura 7-8-9 isa tIna gamAki apekSA ja0 doya bhava u0 cyAra bhava kare kAraNa sAtavI narakake u0 doya bhavase adhika na kare / kAlApekSA ja0 tetIsa sAgaropama antara mahurta, u066 sAgaropama doya koDapUrva adhika nau gamAkA kAla pUrvavat lagA lenA ( sugama hai|) pRthvIkAya marake tIryaca pAMcendriyameM ja0 antara mahurta u0 koDapUrvaki sthitimeM utpanna hote hai miskI Rddhike 20 dvaar|
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) utpanna-pRthvI kAyAse / (1) parimANa-eka samayameM 1-2-3 saMkhyA asNkhyaa| (3) saMhanana-eka chevaTA saMhananavAlA / (4) avagAhAnA ja0 u0 aMgulake asaMkhyAtameM bhAga / (1) saMsthAna-eka hunDaka ( candrAkAra / ) (6) lezyA-cyAra-kRSNA, nila, kApota, tejasa lezyA / (7) dRSTi-eka mithyAtva dRSTIvAlA / (8) jJAna-jJAna nahI kintu ajJAna doyavAlA / (9) yoga-eka kAyAkA (10) upayoga donoMvAlA / (11) saMjJA-cyArovAlA (12) kaSAya cyArovAlA / (13) indriya eka sparzedriyavAlA / (14) samuddhAta tIna vedani, kaSAya, maraNAMtika / (19) vedanA, sAtA asAtA, (16) veda eka napuMsaka ..(17) sthiti ja0 antara mahurta u0 22000 varSavAlA (18) anubaMdha sthiti mAphIka samajhanA (19) adhyavasAya, asaMkhyAte, pra0 aprasastha. (20) saMbha ho. bhAvAdezeNaM ja* doyabhava u0 ATha bhava kare / kAlApekSA ja0 doyaantaramahUrta, u0 cyAra koDapurva aura 88000 varSa itane kAla taka gamanAgamana kare / jiskA gamA 9 pRthvIkAyeke udezAmeM tIryaca pAMcedriya utpanna samaya 9 gamA kaha Aye haiM usI mAphIka smjhnaa| evaM apakAya, teukAya, vAyukAya vanAspatikAya, bedriya, tedriya, caurindriya bhI samajhanA Rddhike
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) 20 dvAra apane apane sthAnase aura nau gamA apane apane kAlase lagA lenA, TathivyAdike sthAna meM prathama tIrthaca pAMcedriya gamA thA isI mAphIka yahA bhi samajha lenA / tIryaca pAMcedriyakA daMDaka eka hai parantu ismeM (1) saMjJI tIca pAMcedriya (2) asaMjJI tIrthaMca pAMcedriya, jisame bhi saMjJI tIca pAMcedriyakA doya bheda hai (1) saMkhyAte varSavAle (karmabhUmi) (2) asaMkhyAte varSavAle yugalIMyA | yahAMpara vIsavAdaMDaka samucca tIca pAMcedriyakA cala rahA hai jisme vyAroM bheda samajha lenA, saMjJI, asaMjJI, karmabhUmi, akarmabhUmi asaMjJI toca pAMcendriya marake tIrthaMca pAMcendriyake daMDakameM ma0 antaramahurta u0 palyopamake asaMkhyAtameM bhAgaki sthitimeM . utpanna hotA hai| Rddhike 20 dvAra jaise pRthvIkA meM utpanna samaya 'hA thA isI mAphIka sajhanA / bhavApekSA ja0 doya bhava0 u0 kSeyabhava * kAlApekSA z2a0 doya antaramahurta u0 palyopamake asaMsvAtameM bhAga aura koDapUrva jisake gamA nau isa mujaba / (1) game bhava ja0 doya0 u0 2 kAla ja0 doya antaramahurta, u0 palyo 0 asaM 0 bhAga aura koDapUrva. (2) game-bhava ja0 doya0 u0 8 kAla ja0 doya antara u0 cyAra koDapUrva aura pyAra aMtaramahurta / . (3) game - parimANAdi ratnaprabhAvat bhava ja0 u0 2 kAla ja0 palyo 0 asaM0 bhAga antaramahurta, u0 pasyopamake asaMkhyAtameM bhAga aura koDapUrva adhika /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) (1) gameM evIbata, bhava ja. doya u. mATha kAla ja. doga aMtaramahurta u* cyAra koDapUrva aura cyAra aMtaramahuna / . (6) garne codhAvat kAla u* ATha antaramahurta / .. . () game cothAvat kAla ja. koDapUrva mantaramahurta u0 cyAra koDapUrva cyAra antaramahurta / (7) gameM pRthvIvat bhava ja0 u0 doyamava kAla na0 koDa. pUrva antaramahurta u0 parayopamake asaMkhyAtameM bhAga aura koDapUrvA ... (8) gameM pRthvIvat bhava ja. doya u0 ATha, kAla koDapUrva antaramahurta u0 cyAra koDapUrva aura cyAra antaramahurta / . (9) gameM bhava ja0 u0 doya kAla ja0 palyo pamake asaMkhyAte bhAga aura koDapUrva evaM utkRSTa / zeSa RDi samuccayavat / saMjJI tIyaMca pAMcendriya saMkhyAte varSavAlA jo tIryaca pAce. ndriyameM ja0 antaramahurta u0 tIna patyopamaki sthitimeM utpanna hotA hai, kAraNa na0 sthiti karmabhUmimeM aura utkRSTa sthiti yugalIyoMki samajhanA / Rddhike 20 dvAra jese saMkhyAtA varSavAlA saMjJI tIryaca pAMcendriya ratnaprabhA narakameM utpanna hote samaya kahI hai isI mAphIka samajhanA / aura nau gamA isa mAphoka / ... (1) gameM bhava ja0 doyabhava u0 doyabhava kAla ja0 doya antaramahurta u0 tIna palyopama aura koDapUrva parantu avagAhAnA ja0 aMgulake asaMkhyAtameM bhAga u0 1000 jojanaki / ... (2) duje gameM bhava ja. doya u0 ATha kAla na* doya antaramahurta u0 cyAra koDapUrva aura cyAra antaramahurta /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ (59) (3) gameM ja0 u0 tIna palyopamaki sthitimeM utpana hove parimANa 1-2-3 u* saMkhyAte jIva utpanna hote hai| mavagAhAnA pUrvavat bhava ja0 doSa u0 doya bhava kare kAla ja0 antara mahurta aura tIna palyopama u* tIna palyopama aura koDapUrva / (4-5-6 ) isa tIna gamAki Rddhi tIryaca pAMcendriya jo pRthvIkAbameM gayA thA usa mAphIka bhava ja* doyamava u. mATha bhava kare kAla cothe gameM antaramahurta koDapUrva u0 cyAra mantara mahurta aura cyAra koDapUrva, pAMcave gameM na0 doya antaramahurta u0 mATha antaramahurta, chaTe gameM koDapUrva aura antaramahurta u0 cyAra koDapUrva aura cyAra mantaramahurta / (7) sAtave gameM ja0 u0 koDapUrvavAlA nAve bhava ja. u0 doya kare kAla ja0 koDapUrva aura antaramahurta u0 tIna palyopama aura koDapUrva / (8) gameM bhava ja0 doya. u0 ATha bhava kAla ja0 koDa pUrva antaramahurta u0 cyAra koDapUrva aura cyAra aMtaramahurta / / (9) gameM parimANa sthiti anubaMdha tIsare gameMki mAphIka bhava ja0 u0 doyabhava kare kAla tIna palyopama aura koDapUrva u0 tIna palyopama aura koDapUrva / tathA asaMkhyAte varSake tIryaca yugalIye hote hai vAste vaha marake tIyaMcameM nahIM jAte hai unhoMki gati kevala devatoMki hI hai vAste yahA utpAta nahIM hai / iti / .. manuSya saMjJI tathA asaMjJI doya prakAra ke hote hai jismeM asaMjJI manuSya marake vIryaca pAMcendriyameM na0 aMtaramahurta u0
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ koDapUrvaki sthitimeM utpanna hotA hai Rddhike 10 dvAra pRthvIkAyameM utpanna samaya kahA thA isI mAphIka | bhava tathA kAla aura gamA asaMjJI tIryacameM kahA isa mAphIka samajhanA / .: saMjJI manuSya saMkhyAte varSake AyuSyavAlA (karmabhUmi) marake tIryaca pAMcaMdriyameM na0 antaramahurta u0 koDapUrvaki sthitimeM utpanna hote hai niskI Rddhi jese manuSya pRthvIkAyameM utpanna samaya kahI thI isI mAphIka samajhanA / bhava tathA kAla nau gamA dvArA batalAte hai| (1) gameM bhava na0 u0.2 bhava kAla ja. doya aMtaramahurta u0 tIna palyopama aura koDapUrva / (2) gameM bhava ja0 doya u0 ATha bhava kAla ja0 doya antaramahurta u0 cyAra koDapUrva aura cyAra antaramahurta / (3) gameM bhava ja0 u0 doya bhava, kAla ja0 pratyaka mAsa aura tIna palyo* u tIna palyo aura koDapUrva / parantu yahA RddhimeM avagAhAnA na0 pratyaka aMgula u0 pAMcaso dhanuSya aura sthiti ja0 pratyaka mAsa u0 koDapUrva ki samajhanA / (4-5-1) gameM saMjJo tIryaca pAMcendriya sAdRza parantu parimANa 1-2-3 u0 saMkhyAte samajhanA / ... (7) gau 0 bhava ja0 u0 doya, kAla koDapUrva antaramahurta u0 tIna palyopama pratyaka koDapUrvAdhika RddhimeM avagAhAnA ja0 u0 pAMcaso dhanuSya sthiti ja0 u0 koDapUrva ki zeSa prathama gamAvat (8) gameM sAtavAvat paraMtu bhava ja0 1 u0 ATha mava kAla ma. aMtaramahurta koDapUrva u0 cyAra koDapUrva cyAra aMtaramahurta /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ - (9) gameM, pUrvavata paraMtu bhava ja0 u0 doya kAla na. tIna palyo0 koDapUrva evaM utkRSTa bhI samajhanA / asaMkhyAte varSakA manuSya devatoMmeM jAte haiN| vAste yaha nahIM kAhA hai| daza muvanapati aMtara jyotISI sau dharma devalokase yAvat sahastradeva loka takake devatA cavake tIryaca pAMcendriyameM ja0 aMtara mahurta u0 koDapUrvaki sthiti utpanna hote hai / jInoki Rddhi jese asura kumArake deva pRthvIkAyameM utpanna samaya kahI thI isI mAphIka samajhanA, bhava tathA kAla nau gamA hAre kahate hai| bhava nau gamAmeM ja0 doya u0 ATha Ala / (1) gameM 10000 varSa antara0 u01 sAgaroM0 sA0 4 koDa. (2) gameM , . , , 40 hajAra varSa 4 antara. (3) gameM , 1 koDa0 , 4 sA0 sA0 koDa. (4) gameM , antara0 , 40 hajAra0 4 koDa0 (5) garma , , ,40 , 4 aMtara (6) gameM , koDapUrva ,, , 4 koDa0 (7) gameM sA0 sA0 antara , 4 sA0 sA0 4 koDa0 (8) garbha , , 4 sA0 sA0 4 aMtara0 (9) gameM , koDapUrva , 4 sA0 sA0 4 koDa. - yaha asurakumAra aura dIryacake nau gamA kahA hai isI mAphIka apanI apani sthitimeM tIrthaMca pAMcendriyaki sthitise gamA bhagA denA RddhimeM avagAhAnA tathA lezyA aura sthiti anu. kapa apane apane ho so kahenA yaha saba laghudaMDakavArloko sugama pAste nahIM likhA hai svaupayoga kahanA iti 24-20 / . ..
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) (21) manuSyakA udezA - manuSyake daMDaka meM saMjJI, asaMjJo saMkhyAte varSavAle, asaMkhyAte varSavAle yaha saba manuSyake daMDaka meM hi gine jAte hai| che naraka daza bhuvanapati vyantara, jyotISI, vAraha devaloka, naugrIcaiga0 pAMca anuttaravaimAna, tIna sthAvara, tIna vaikale - ndriya, tIrthacapAMcedriya aura manuSya, itane sthAnake jIva marake, manuSya meM ja0 antaramahUrta u0 tIna palyopama ki sthitimeM utpanna hote hai / " yathAsaMbhava " jisme / ratnaprabhA narakase marake jIva manuSyameM ja0 pratyakamAsa u0 koMDa pUrva ki sthiti meM utpanna hote hai| Rddhike 20 dvAra jese ratnapramAse tIrthaca pAMcendriyame utpanna samaya kahI thI isI mAphIka samajhanA parantu yahA parimAName 1-2-3 OM0 saMkhyAte utpanna.. hote hai kyuki asaMjJI manuSyameM to nArakI utpanna hove nahI aura saMjJI manuSya meM saMkhyAte se jyAde sthAna he nahI aura gamAmeM manuSyakA jaghanyakAla pratyeka mAsakA kehanA kAraNa pratyeka mAsale kapa sthiti meM utpanna nahI hote hai / vAste gamA pratyaka mAsa se kehanA | isI mAphIka zArkara pramA- yAvat tamaprama mI samajhanA, parantu yahAMse AyA huvA jIva manuSya jaghanya smiti pratyaka varSase kama nahI pAvegA vAste gamAme manuSyaki ja0 sthiti pratyaka varSa ki kahanA zeSa Rddhi avaggahAnA lezyA AyuSya anubandhAdi sva svasthA nase upayoga se kahanA "sAtavI narakakA amAva" pRthvIkAya marake, manuSya meM ja0 antara mahurta u0 koDapUrva ki sthitimeM utpanna hote hai / bhiske Rddhike 20 dvArA aura
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ nau gamA pUrva pRthvIkAya tIrthava pAMcendrigameM utpanna samaya kahA thA isI mAphIka kahanA parantu tIsare uTe nau meM gamAmeM parimANa 1.2. 3 u0 saMkhyAte samajhanA aura prathama game pRthvI kAya apane jaghanya kAlameM adhyavasAya prapanya aprapA donoM hote hai dusaregame apramastha zrIsare gameM prasasya zeSa tIrthaca candriya mAphoka hai evaM apakAya vanApatikAya vendriya. tendri", rindriya, asaMjJI nIryaca pAMcendriya saMjJI tIrthaca pAMcendriya asaMjJo manuSya saMjJo manuSya yaha saba jaise tIca pAMcendri ke daMDakameM utpanna samaya Rddhi tathA gamA kahA thA isI mAphIka mAnA parantu parimANa sthiti anubandhAdi apane apane sthAnase kahanA / ___ asura kumArake deva cavake manuSyameM ja0 pratyaka mAsa u. koDapUrvaki sthiti utpanna hote hai Rddhi ke 20 dvAra jese tIrthaca pAMcandriyameM utpanna samaya kahA thA isI mAphaka kahanA pAntu parimANameM 1-2-3 u0 saMkhyAte kahanA / aura gamAmeM tIrthacakA nahA nakraya antara mahata kA, kAla, kahA thA vaha yahAM ( manuSya meM ) pratyaka mAsakA kalase .mA kahatA / evaM daza muka. napani vyantara jyotISI saudharma izAMna devaloka taka aura tIje devalokase nau prAga taka ke deva manuSyameM ja0 pratyaka varSa aura u0 koDapUrva meM utpanna hote hai Rddhike 20 dvAra svaupayogase kahanA kAraNa raghu daMDaka kaNThasya karanevAlokoM bahuta hI sugam hai vAste yahA nahIM likhA hai nAgante aura gamA tathA makke liye prathama thokar3emeM vistAra se liva Aye hai / itanA dhyAna rakhanA ki naugrI vaigameM avagAhAnA tathA saMsthAna eka mava pANI hai samudaghAta sadbhA
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM pAMca hai parantu vaikraya aura tenasa karate nahIM hai| pAThaka devaloka taka na. doya bhava u0 ATha bhava karate hai| maNata nauvA devalokake deva cakke manuSya meM ja0 pratyaka varSa usa koDapUrvaki sthiti utpanna hote hai| mava ja0 doya u0 cha / kAra na. aThArA sAgaropama pratyaka varSa u* satAvana sAgaropama tIna koDapUrva isI mAphoka nau gamA parantu Rddhi saba devalokake sthAnase kahanA isI mAphoka dazavA, igyAravA, bArahavA devaloka aura na Avegama mI kahanA sthiti gamA svapayogase lagA lenA / Rddhi ke 20 dvAra pratyaka sthAnapara kahanA cAhiye / vijaya vaimAnake deva manuSyameM na. pratyaka varSa u0 pUrvakoDa sthitimeM utpanna hote hai| parantu avagAhAnA eka hAtha dRSTIeka samyagdaSTI, jJAnatIna, sthiti ja0 31 sAgaroMphma, 2033 sAgaropama zeSa Rddhi pUrvavat bhava ja0 doya u0 cyAra mava, kAla ja0 31 sAgaroMpama pratyaka varSa 2066 sAgaropama, doya koDapUrva madhika isI mAphIka zeSa ATha gamA mI samajhanA / evaM vinayaMta, jayanta, aparAjita vaimAna mI samajhanA / tathA sarvArthasiddhi vaimAnavAle deva na0 doyabhava, u0 mi doyamava karate hai yaha gamA 7-(-9 tIna hogA kAla . (7) gameM kAla tetIsa sAgaropama pratyaka varSa (8) garbha kAla , " ". (9) gameM kAla , , koDapUrva zeSa che gamA tuTa jAte hai kAraNa sarvArthasiddha vaimAname jara u0 tetIsa sAgaropama ki hI sthiti hai| iti 14-21 / /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) bANamitra (vyantara ) devatoM kA uddezA-saMjJo tIrthaka asajJI tIryaca saMjJo manuSya tathA manuSya tIrthaca yugaLIyA marake para devatAoMmeM ma0 daza hamAra varSa u0 eka pharavopamaki spitimeM utpanna hotA hai isaki 20 dvAraki Rddhi tathA nau gamA nagakumAraki mAphIka samajJanA tathA yugalIyA utkRSTa sthitivAlA mI vyantara devoMmeM nAvegA to eka patyopamaka sthiti pAvegA adhika sthitikA amAva hai| iti 24-32 (23) jyotISI devoMkA uddezA-saMjJA tIrthaca saMjJo manuSya aura manuSva tIrthaca yugalIye marake jyotISI devatoMmeM ja0 palyo. pamake ATha ve mAga u0 eka palyopama eka lakSa varSaki sthitimeM utpanna hote hai| vivaraNa___ asaMkhyAta varSake saMjJo tayaca pAMcendriya, marake jyotISo devatAvoMmeM utpanna hote hai paraMtu apani sthiti ja. patyopamake ATha ke mAga utkRSTa tIna palyopamavAle vahAM jyotISIyoMmeM ja0 u0 eka palyAM0 lakSa varSa adhik| zeSa Rddhi anurakumAraki mAphokae bhavana0 u0 doya mava kare jisake nau gmaa| (1) gameM pazyo0 u0 cyAra palyo0 lakSa varSa / (2) gameM ,, u0 tInapalyo / adhik| (3) gameM doSa palyo do lakSa varSa u0 1 10 lasa barSa / (4) gameM, ja0 u0 pAvapalyoM0 parantu avagAhAnA ja. pratyeka dhanuSya u0 1800 dhanuSya saadhik| . (5-6) yaha doya gamA tuTa jAte haiM-zunya hai| kAraNa
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhanya sAdhika koDapUrvaki sthiti yugaLIyoMki hotI haiM. parantu nyotISIyoM meM isa sthitikA sthAna nahIM hai| . ... (7) gameM 3 palyo0 u0 cyAra. palyo lakSa varSa / . (8) gameM 3 palyo. u0 tInapalyo - sAdhika / - (9) gameM 4 palyo0 lakSa varSa evaM utkRSTa / saMkhyAte varSAyuvAlA tIryaca pAMcendriya nyotISI devoMmeM utpanna hote hai / vaha asurakumAraki mAphoka Rddhi aura naugamA samajhanA / asaMkhyAte varSavAle saMjJI manuSya parake jyotISo devoMmeM utpanna hote hai vaha asaMkhyAte varSavAle saMjJo tIryacaki mAphoka samajhanA / itanA vizeSa hai ki 1-2-3 isa tIna gamA agAhAnA ja0 nau so dhanuSya sAdhika u0 tIna gAuki 4. isa gamAmeM avagAhAnA ja0 u0 sAdhika nauso dhanuSya tathA 7-8-9 isa tIna gamAmeM avagAhAnA na0 u0 tIna gAuki hai zeSa pUrvavat / ____ saMkhyAte varSa ke saMjJo manuSya jyotISIyoMme utpanna hate hai niske Rddhi tathA naugamA, jese manuSya asurakumArame utpanna huvA thA parantu yahA para sthiti manuSya aura jyotoSo devoMse gamA pahanA zeSa pUrvavata iti 24-23 / ___(24) vaimAnika devatAvoMkA uddezA-bAraha devaloka, noMgrIbaiga, gaMvAnuttara vaimAna yaha saba vaimAnikameM pIne jAte hai| prathama saudharma devalokake andara saMjJo tIrthatra saMkhyAta varSa vAle asaMkhyAta varSavAle saMjJo manuSya saMkhyAte varSavAle utpanna hote hai| yaha sarva jyotISIyoMke mAphoka mAnA, 7 paMcyA mAge TIka
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAMcendriya marake saudharma devalokameM ja0 eka palyopama u0 tIna palyopamaki sthiti utpanna hote hai| vaha samadRSTI, mithyA dRSTI, donoM prakArake aura doya jJAna doya ajJAnavAle, sthiti ja0 eka pasyopama u0 tIna palyopama evaM anubandha mI samajhanA / zeSa nyotISIyoMke mAphIka. mava na0 u0 doya kare kAla ja. doya yalyopama u0 che palyopama / nau gmaa| (1) gameM ja0 doya palyo. u0 che palyopama ' (2) gameM ja0 , u0 cyAra patyopama (3) gameM ja0 cAra palyopama u0 che palyopama (4) gameM ja0 doya palyoga030 doya palyopaya avagAhanA (5) gameM ja0 , 120 pratyaka dhanuSya (u0 doya gAu kii| (6) gameM ja0 , ucAra patyopama (7) gamaiM ja0 che palyo u0 che palyo. (8) gameM ja0 cyAra palyo030 cyAra palyo. (9) garbha na0 che palyo. u0 che palyo. saMkhyAte varSavAle saMjJo tIryaca pAMcendriyakA alAvA bhasurakumArake mAphIka parantu madhyamake 4-5-6 tIna gamAmeM dRSTI doya, jJAna doya, ajJAna doya kehnaa| yaha nau gamA saudharma devaloka aura tIryaca pAMcendriyaki sthitise lagAnA / ___ asaMkhyAte varSavAlA manuSya ko saudharma devalokame utpanna hotA hai vaha saba asaMkhyAte varSake tIrthacake mAphIka sAta gamA sayAnA parantu pahale, dusare gamAmeM bhAgAhanA na. eka gAu u0 .
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) tIna gAu tathA tIsare gameM ja0 u0 tIna gAuki cothe game '. u. eka gAu / pIchale 7-8-9 tIna gamAmeM na0 u0 tIna gAu ki bhAvagAhAna zeSa pUrvavat / . saMkhyAte varSavAlA saMjJo manuSya saudharma devalokameM ja0 eka pazyopama u0 doyasAgaropamaki sthitimeM utpanna hote hai| zeSa Rddhi caura naugamA asurakumAraki mAphIka samajhanA parantu yahAMpara gamA saudharma devaloka aura manuSyaki sthitise bolaanaa| ___ izAMna devalokameM pUrvaki mAphIka karmabhUmi akarmabhUmi, tIryava pAMcendri tathA manuSya utpanna hote hai vaha saba saudharmavat samajhanA parantu yahAMpara sthiti na0 eka palyopama sAdhika honese yugalIyoMse AnevAloMki spiti mAdhikapalyopama, avagAhAnA sAdhika eka gAu tathA cothA gamAme vahAM doyagAu avagAhAnA thi0 vaha yahAMpara sAdhika doyagAu kahanA zeSa saudharmavat / gamAmeM zAna devalokaki sthiti ja eka palyopama sAdhika. u. doya sAgaroyama sAdhika khnaa| ___ sanatkumAra devalokake andara saMkhyAte varSavADA sajJI tIryaca pAMcendriya ja0 doya sAgaropama u0 sAta sAgaropamaki sthitimeM utpanna hote hai jiskI Rddhike 20 dvAra asurakumAravat parantu apane jaghanya kAlake 4-5-6 gamAmeM lezyA pAMca samajhanA zeSa saudharmavat / bhava ja0 2 u0 9 kAla tIryaca aura sanatkumAra devalokase svaupayoga lagA lenaa| : saMkhyAta varSakA saMjJo manuSya sanatkumAra devalokameM utpanna hote hai vaha zArkaraprabhA narakavat samajhanA parantu gamAmeM sthiti manuH
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ (69) dhya tathA sanatkumAra devalokakI kahanA ! yathA(1) gameM pratyaka varSa, doyasAgaro0 u0 cyAra koDapUrva 28 sAgaro. (2) gameM , u0 4 pratyavarSa ATha sA. u. 4 koDapUrva 28 sA. (4) gameM , , u0 4 pu0 28 sA. (5) gameM , , u0 4 pratya. 8 sA0 (1) gameM , , u. 4 koDa* 28 sA0 (7) gameM koDapUrva sAtasAgaro0 u0 4 pra0 18 sA. (8) gameM , , u0 4 pra0 sA0 (9) gameM , , u0 4 koDa0 28 sA0 ' evaM mahedradevaloka, brahmadevaloka, lAMtakadevaloka, mahAzukradevaloka, sahasrAradevaloka parantu gamAmeM spiti apane apane devalokaki madhanya utkRSTase gamA bolnaa| vizeSa hai ki lAMtakadevalokameM saMjJI tIryaca pAMcedriya apani ja0 sthitikAlameM lezyA chavoM kahanA manuSya tathA tIrthaca saMhanana pAMcave chaTe devalokameM pAMcasaMhananabAlA bhAve chevaTA dharmake / sAtavA AThavA devalokameM cyAra saMhananavAlA bhAve kIlIkA saMhanana vanake / aNat nauvA devaloka, saMkhyAte varSavAlA saMjJI manuSya marake nauvA devalokameM na0 aThArA sAgaropama u0 ugaNIsa sAgaropamaki spitimeM utpanna hote hai Rddhi pUrvavat parantu saMhanana tIna prathamake. * mara ja0 tIna maba u0 sAta mana kare kAla ja0 aThArA sAgaropama doya pratyaka varSa u0 satAvana sAgaropama cyAra koDapUna
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ m m m m m "EEEEEE (70) adhika / evaM zeSa ATha gamA mI lagA lenA. yAvata bArahavAM devaloka taka parantu sthiti sva sva sthAnase kahanA, gamA nau, mava ja0 tIna bhava u0 sAta mava / bArahavA de0 aura manuSya / / (1) gameM ja0 pratyeka varSa 21 sAgaro0 u066 sA0 koDa " u063 sA0 4 pratyevarSa , u061 sA. 4 koDa. (1) gameM ma. , , u0, " ma. , . , u066 sA0 4 pratye. ja0 " , u066 sA0 4 koDa (7) gameM ja0 koDaparva 22 mA0 u0, . " (8) gameM na0 , u015 sA0 4 pratye0 (9) garbha ma0 , .,. u016 sA0 4 koTa0 .... evaM naugrIvaiga parantu prathamake do saMhananavAlA bhAve / gamA naugrAvagaki sthitise lagA lenaa| vinayavemAnameM saMkhyAte varSavAlA saMjJI manuSya utpanna hote / vaha ja0 31 sAgaropama u0 35 sAgaropamaki sthitimeM utpanna hote hai / Rddhi pUrvavat parantu saMhanana eka prathamavAlA, dRSTI eka samyagdaSTI, jJAnI jJAnavAlA zeSa pUrvavat / bhava na0 3 30 5 maya gamA nau| (1) gameM pratyevarSa 31 mA0 u066 sA0 3 koDapUrva (2) gameM , , . u062 sA0 3 pratye0 (3) gameM , u066 sA0 3 koDa (1) garma , . , ... u019. " ...
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) mameM , u015 sA. 3 pratye. (6) gameM , , 069 mA0 3 kota. (7) gameM kouparva 33 sA0 u066 sA0 3 koDa. (8) gameM , , u011 sA0 3 pratye. (9) garbha , u066 sA0 3 koDapUrva evaM vijayanta, jaganta, aparAjita, sarvArtha siddha baimAnake aMdara saMkhyAte varSavAlA saMjJo manuSyotpanna hote hai vaha na0 u0 tetIsa sAgaropamaki sthitimeM utpanna hote hai| Rddhi sva upayogase smjhnaa| gamA 3 tIjA chaTA nauvA / (1) tIje game mA tIna kare kAla na. 33 sAgaropama doya pratyaka varSa adhika u0 33 sA0 2 koddpuurv| . ____ (2) chaThe gau mA tIna-kAla 33 sA0 doya pratyeka varSa u0 33 sA0 doya pratyeka varSa adhik| .. (3) nauvA gameM mava tIna kAla ja0 u0 33 sAgaropama doya koddpuurvaadhik| - abagAhAnA toje chaThe gameM ja0 pratyeka hAyaki nauvAM gameM ja0 u0 pAMcaso dhanuSyaki / sthiti na0 u0 koDapUrvaki iti 24-24 ___ isa gamA zatakameM bahutase sthAnapara pUrvaki molAmaNa dete huve gamA nahIM likhA hai isakA kAraNa prathama to hamArA irAdAhI kaNThastha karAnekA hai agara sarUyAtase kaMThastha kareMge unhoM ke liye sake saba gamA kaNThastha hI ho jaaygaa|
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) Rddhike vArAme yaha viSaya bahuta sugama hai joki raghu daMDake jAnanevAlA sahanameM hI samajha sakA hai| ...gamA aura Rddhi ke liye hamane prathama thokaDAhI alaga banA dIyA hai agara pestara vaha yokaDA paDa liyA jAyagA to phIra bahuta sugama ho jaaygaa| ___ pAThaka vargako isa bAtakoM khAsa dhyAna meM rakhani cAhiye ki svarUpa hI jJAna kyoM na ho, parantu kaNThasya kiyA huA ho vaha itanA to upayogI honAtA hai ki minna bhinna viSA meM pUrNa madada. kAra banake viSayakoM pUrNa taura dhyAnameM jamA dete hai| ___isa zIghra bodhake saba bhAgameM hamAga prathama hetu jJAnAbhyASo. yoMkoM kaNThastha karAnekA hai aura isI hetuse hama vistAra nahIM karate huve saMkSiptase hI sAra sAra samajhA dete hai| AsA hai ki isa hamAre irAdekoM pUrNa kara pAThaka apani AtmAkA kalyANa Avazya kregaa| kimadhikam / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva sacam / iti zIghrabodha bhAga 23 vAM samApta /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ % .... zrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA puSpa naM068 __ zrI kakkasUrIzvarasadgurumyonamaH athazrI . zIghrabodha bhAga 24vAM. thokaDA naM. 1 sUtra zrI bhAgavatIjI zataka 21 vAM (varga ATha) isa ikavIsavAM zasakake pATha varga aura pratyeka vargake. daza daza udezA honete 80 udezA hai| ATha vargake nAma / (1) zAlIgahu naba nvArAdikA varga (2) kalamugacINA maTharAdikA .., (3) alasI kasuMgAdikA (8) bAMsa-veta stA AdikA (1) ikSu-seThaDI jAtikA (6) DAma-tRNanAtikA , vRkSa utpanna honA (7) aktoharA-eka bhAtike vRkSameM dusari jAtikA(8) tulasI Adi velIyoMkA varga prayama zAlI Adike vargakA mUlAdi daza udezA hai jisme pahalA udezApara battItadvAra utAregA yathA (1) usAda dvAra-zAlIke mUlameM kitane sthAnase jIva mAya ke usanna hote hai ? tIryacake 16 bheda jese tIryacake 48 bheda
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnago hai nisma banAspatika 6 bheda mAnA hai yahAM para sakSama bAdarale paryAptA aparyApta evaM cyAra mAtA hai. vAste 16 sthAnA aura manuSyake tIna bheda hai karmabhUmi manuSyakA paryAptA aparyApta aura samunsama evaM 19 sthAnakA jIva marake zAlIka mUlame bhAsate hai| : (1) parimANa dvAra-eka samayameM kitane bhIka usanna hosakte hai| eka doya tIna yAvata saMkhyAte asNkhyaate| (1) apaharana dvAra-eka samaya utkRSTa asaMkhyAte jIva utpanna hote hai usa jIvoMko pratyaka samaya ekeka jIva nikAlA jAvetoM kitanA kAla lAge. uskoM asaMkhyAtI sarpiNI utsarpiNI jItanA kAla laage| (1) avagAhanA dvAra-ja0 aMgulake asaMkhyAtame mAga0 utkRSTa pratyeka dhanuSpaki hotI hai| (1) bandhadvAra-jJAnAvarNiya karma bandhaka ( 1 ) kisI samaya eka jIva uptanna ki apekSA eka nIva mIlatA hai (2) kIsI samaya bahuta jIva uptanna samaya bahuta jIva molatA hai evaM zeSa sAta karmAkA doSa doya mAMgA samajhanA parantu AyuSya karmake ATha mAMgA hotA hai yathA (1) AyuSya karmakA bandhaka eka (2) avandhaka eka (3) bandhaka bahuta (4) avandhaka bahuta (1) bandhaka eka, avandhaka eka (1) bandhaka eka avandhaka bahuta (7)bandhaka bahuta gandhaka eka (8) pandhaka bahuta abandhaka mI bahuta / (6) vededvAra-jJAnAvaNiya karma vedanAbAlA eka tathA gaNA aura sAtA basAtA vedaniya karmakA mAMgA ATha zeSa kA~kA do do mAmA pUrvavata smjhnaa| . . . . ..
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) udayaddhAra-jJAnAvaNiya udayabAlA eka jJAnA0 udayabAlA bahuta evaM yAvat aMtarAya krmkaa| (8) udiraNAdvAra-AyuSya aura vedeniya karmokA bhATha bhATha mAMgA zeSa che karmokA do do mAgA pUrvavata / / (9) lezyAddhAra-zAlIke mUlameM jIva utpanna hote hai usme leNyA syAtakRSNa sthAnika syAtakApAta lezyA hotI hai bahuta jIvoM apekSA 26 mAgA hote hai dekho zIghra. rAga 8 uspelodhikAra / (10) dRSTIdvAra dRSTI eka mithyAtyaki mAMgA doya / eka bhIvotpannApekSA eka, bahuta bIvotpannApekSA bhut|| (11) jJAnaddhAra-ajJAnI eka majJAnI bahuta / (12) yogadvAra-kAyayogi eka kAyayogi bhut| (13) upayogadvAra-sAkAra anAkArake bhAMgA ATha / (14) varNadvAra-jIvApekSA varNAdi nahI hote haiM aura zarI. rApekSA pAMca varNa doya gaMdha pAMca rasa ATha sparza pAve / (15) uzvAsadvAra-uzvAsa, niHzvAsA nouzva sanonizvAsa tIna padake mAMgA 26 utpanvata / : (11) AhAradvAra-AhArIka eka-bahutA eka aura bahutake do maaNgaa| 1 zIghrabodha bhAga 8 vAMmeM utpala kamalake 32 dvAra savistAra chapa gaye haiM vAste sAdRza viSayaki bholAmana dI gai hai, dekho AThavA bhaag|
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) vratIdvAra-avatI eka avatI bahuta / (18) kriyAdvAra-sakriya eka sakriyA bahuta / (19) baMdhadvAra-sAta karmo ke bandha aura ATha karmoM ke bandhale ATha mAMgA pUrvavat / : (20) saMjJAdvAra-AhArasaMjJA maya0 maithuna0 parigraha cyAra padake 80 mAMga dekho utpalAdhikAra / (11) kaSAyadvAra-krodha, mAna, mAyA, lopa cyAra padake mAMga 80 dekho utpalAdhikAra / (21) vedadvAra-napuMsakaveda eka napuM0 bahuta (23) bandhadvAra-triveda, puruSaveda, napuMsakaveda hama tInoM vedake 26 mAMgoMse banda karatA hai| (24) saMjJodvAra-asaMjJo eka-bahuta / (25) indriyadvAra-saindriyaeka-bahuta / (26) anugandhadvAra kAyasthiti-jaghanya antara mahurta. utkRSTa khyAte kAla arthAt zAlAdike mUlakA mUlapaNe rahe to asaMkhyAta kAla raha zAte hai| (17) saMmaho-anya gati tayA jAtike andara kitane mA kare kItane kAutaka gamanAgamana kre|
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- . mana kAka jAma jA u0 bhava ja0 utkRSTa kAla asaMkhyA0 kAla cyAra sthAvarameM banAspatimeM vaikalendriya tIrthaca pAMcendriya manuSyameM !2 asaMkhya 2 anantA saMkhyAta 2 ATha bhATha doya antaramahurta ananta0 , saMkhyAtadeg , pratyaka (koDapUrva (28) AhAgdvAra-288 bolokA AhAra dete hai| (29) sthitidvAra-ja0 antaramahurta u0 pratyaka varSaki / (30) samudaghAta-vedani, maraNaMti, kaSAya evaM tIna / (31) maraNa-samohIya, asamohIya dona prakArase / (32) gatidvAra-marake 49 sthAnameM jAte hai pUrvavata / (pra) he bhagavAn sarva prANabhUta jIva sAva, zAlIke mUlapaNe para utpanna huve ? ___hAM gautama, eka vAra nahI kintu anantI anantI vAra utpanna have hai / iti / / / jese yaha zAlIke mUlakA pahalA udezA kahA hai isI mAphIka cAlIke kanda udezA, skandhaudezA, svacAudezA, sAkhAudezA, pakhAla udezA, aura patraudezA evaM sAtaudezA sAhaza hai sabapara 11-32 dvAra uttaarnaa| AThavAM puSpa udezAmeM jIva 74 sthAnoMse Ate hai jisma 19 to pUrva kahA hai, dazabhuvanapati, AThavyantara, pAMca jyotISI,
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ saudharma devaloka, aura zAna devaloka, evaM pacavIsa devatAoM ke paryAptA cakke zAlIke puSpoMmeM Ate hai vAste 71 sthAnoMki mAgati hai| zyA cyAra mAMgA 80 hai avagAhAnA utkRSTa pratyaka aMguki hai evaM nauvAM, phalaudezA tathA dazavAM bIjaudezA bhI samajhanA / tAtparya yaha hai ki zALI gahu java jvArAdike sAta udejoMmeM devatA utpanna nahIM hote hai| zeSa tIna udezAmeM devatA marake utpanna hote hai| kAraNa puSpAdi acche pugandhavAle hote hai| . iti prathama vargake daza udezA prathama varga samAptam // (2) dusarA kala mugAdikA varga, zAlI mAphIka dazoM udezA samajhanA tIna udezoMmeM deva avtre| (3) tIsarA-alasI kasuMgAdikA vargazAlI mAphoka dazo udezA smjhnaa| (4) bAMsa vetakA cothA varma, zAlI mAphIka hai parantu darzo udezAmeM devatA utpanna nahIM hote hai| (1) izu vargake tIsarA skandhaudezAmeM devatA utpanna hote hai zeSameM nahIM, skandhameM madhuratA rahetI hai| (6) DAma tRNAdi vargake dazoupadezoMmeM devatA nahIM mAve sarva vAMsa vargaki mAphIka samajhanA / (7) ajhoharA varga, vAsasargake mAphoka smjhnaa| . (8) tulasIvarga, vAsavargake mAphIka samjhanA / __noTa-jIsa udezAmeM devatA utpanna hote ho vahAM lezyA vAra pAve aura mAgA 80 hote hai zeSameM lezyA tIna bhAgA 26 hoI hai| iti magavatI sutra zataka 21 // varga ATha udezA 80 smaapt| ne meM bhaMne nameva mancama /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) thokaDA nambara 2 ....sUtra zrI bhAgavatIjI zataka 22 (varga che) isa bAvIsavAM zatakake che varga hai pratyeka vargake daza daza udezA honase sAi udezA hote hai / yathA (1) tAla tambAlAdi vRkSakA varga (2) eka phalameM eka bona amra hADe niMba Adike varga (1) eka phalameM bahuta bIna AtthIyA vRkSa taMDuka vRkSa bada(4) gucchA vRntAki AdikA vrg| [rika vRkSAdi / (5) gulma-navamAlato AdikA varga (6) veli-puMphalI, kAliMgI, tumbIdi varga isa che vargase prathama tAlatambAlAdi vRkSake mUla, kanda, skandha, svacA, sAkhA, yaha pAMca udezA zAlI vargAta kAraNa isa pAryoM udezoMmeM devatA utpanna nahIM hote hai| dezyA tIna mAMgA 26 hote hai| sthiti ja0 antara mahU u0 dazahamAra varSAMki hai| zeSa parivAla, patra, puSpa, pha, bIna isa pAMca udezomeM devatA bhAke utpanna hote hai, lezyA cAra mAgA ( hote hai| aura sthiti R0 bantara mahurta u0 pratyaka varSa kI hai| avagAhAnA madhanya aMgulake asaMkhyAtameM pAga hai utkRSTI mULa kandaki pratyaka dhanuSyaki, skandha, tvacA, sAkhA, ki pratyaka gAu0 paravAla, patra, ki pratyaka dhanuSyaki, puSpoMki pratyaka hAtha, phala, bIna ki pratyaka 'aMgulaki hai. zeSa adhikAra zAlI varga mAphIka sajhanA / dani rokaa|
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) egaThipA-niMba, naMdu, kosaMba, pIlu, ityAdi jIsake phalameM eka guThalI ho ese vRkSoMke vargakA daza udezA nirvizeSa prathama vargavat samajhanA iti egaThiya vargake daza udezA / samAptaM / (3) bahuvIjA-AgasthiyAke vRkSa, taMDuvRkSa kaviTa AmbANa ityAdi vRkSoMkA vargake daza udezA tAla vargake sAhaza samajhanA iti tIsarA varga0 s0| (4) gucchA-vegaNa, malAi, gana, paDalAdi gucchA vargake daza udezA nirvizeSa vAsa vargaki ma phoka samajhanA iti gucchA varga samAptaM / (5) gulma-nau malati sarikA kraNava nAlikA AdikA vargake deza udezA nirvizeSa zAlI vargaki mAphoka samajhanA iti gulma varga samAptam / (6) veli-pU1phalI, kAliMgo tubI tausI elA bAluki adi velivargake daza udezA tAlavargaki mAphIka parantu phala udeze bhavagAhAnA u0 pratyaka dhanuSyaki hai aura spiti saba udeze u. pratyaka varSaki hai iti veliArga samAptaM / ___ yahAM che vargake sATha udezA hai pratyaka udeze pattIsa battIsa dvAra utAraNA cAhiye vaha AmnAya zAlIvargameM likhI gaI hai sivAya khAsa taphAvataki bAtoM yahAMpara darzAI hai vAste sva upayogase vicA. raNA caahiye| iti bAvIsavAM zataka che varga sATha uddezA samAptaM / se bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ yokDA nambara 3 zrI bhagavatI sUtra zataka 23 (varga pAMca ) . . . .. isa tevIsavAM zatakake pAMca varga niske pacAsa udezA hai isa zataka meM ananta kAya sAdhAraNa vanArasatikA adhikAra hai sAdhAraNa banAspatikAyameM jova ananta kAlataka chedana, medana, mahAn duHkha. sahana kiyA hai vAste isa zatakake prArambhameM " namo muyadevayArA magavaIe " sutra devatA bhagavatIko namaskAra karake (1) Alubarga (2) lohaNI varga (3) AvakAya varga (4) pAThami Adi varga (5) mAsapanI Adi barga kahA hai| (1) Alu mUlA Ado. haladI Adike vargakA daza udezA vAsa udezAki mAphIka hai parantu parimANa dvArameM 1-2-3 yAvat saMkhyAte asaMkhyAte anante utpanna hote hai samaya samaya ekeka jIva nikAle to anantI sapiNi, utsapiNi purNa hojAya / sthiti jaghanya aura utkRSTa aMtara mahurtaki zeSa vAsavargavat samajhanA iti prathama varga daza udezA samAptam / (2) lohani asakannI, bajranno, AdikA vargake daza udezA, Alubargake mAphoka paraMtu avagAhAnA tAlavarga mAphIka samajhanA iti samAptam / (3) AyakAya kahuNI Adi jamIkandakI eka jAti hai isake bhI 10 udezA Aluvarga mAphIka hai paraMtu avagAhAnA tAla varga:mAphIka samajhanA iti tIsarA varga samAptam / (4) gAdamira nAla ke madhurasANA mAdi0 mokaMdaki eka
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) nAti hai isakA mI daza udezA Alurga sAdRza hai parantu agAhAnA velivarga mAphIka samajhanA iti // // (5) mAsapannI muggapanno jIva sarisava mAdi yaha mI eka jamIkandakI jAti hai isake mI mUlAdi daza uddezA nirvizeSa Aluvarga sAdRza samajhanA iti pAMcama varga samAptam / isa tevIsavA zatakake pAMca varga pacAsa uddezA hai pratyeka udezApara pUrvokta battIsa ktIpadvAra svaupayogase lagAlenA / sucInA 21.22-23 zataka par3hane ke liye pestara utpalakamalA dhikAra kaNThastha karalenA cAhiye ki yaha tInoM zataka sugamatA pUrvaka samajhameM Asake iti / ... sevaM bhaMte sevaM bhaMte tamevasaccam / thokaDA naMbara 4 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 29 uddezo 4 (alpA bahutva) (1) isa ArApAra saMpArake andara anante paramANu punala anante dviradezI skandha evaM tIna pradezI, cyAra pradezI, pAMca pradezI, che pradezI, sAta pradezI ATha pradezI, no pradezI, daza pradezI yAt saMkhyAte pradezI, asaMkhyAte pradezI, ananta pradezo skaMdha anante haiN| - (2) isa caudA rAna parimANavAle lo kameM, eka bAkAza pradezI avagAhana kiye huve pudgala anante hai evaM 2-3-4-5-6 7-8-9-10 bAkAza deza bagAhana kiye huve punaH ananta
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai yAvat saMkhyAte, masaMkhyAte, AkAza pradeza avagahAna kiye huve pudgaka anante hai| ___(3) ima anAdi lokake andara eka samayakI sthiti vAle pudraka anante hai evaM 2-3-4-6-6-7-8-9-10 yAvat saMkhyAte samayakI sthiti, asaMkhyAte samayaki sthiti vAle paddala (4) isa pravAha lokake andara eka guna kAle varNa evaM 2-3 4.5-6-7.8-9.10 yAvatsaMkhyAte asaMkhyAte anante guNa kAle pragala anante hai evaM nIlevarNa raktavarNa pItavarNa zvetavarNa sugaMdha durgandha tIktarasa kaTukarasa kaSAyarasa abIlarasa madhurasa karkazaparza mRdU, guru raghu, zIta, uSNa, rUkSa, snigdha yaha vIsaboloMke eka gunase anaMta guNatakake pudgala anaMte anante hai| dravyApekSA, kSetrApekSA, kAlApekSA, bhAvApekSA, isI cyAroMke dravya aura pradezApekSA alpAbahutva kahate hai| (1) dravyApekSA alpA0 (1) do pradezI skaMdha dravpase paramANuvoMke dravya bahuta hai (2) tIna pradezI kaMdha dravyase do pradezIke rAya bahuta hai (3) cyAra ,, ,, tIna pra0skaM0 dravya , (4) pAMca , " cyAra ", " " (5) che , ,pA~ca " " " (6) pAta , che , , , , (7) ATha , , sAta " " " (4) no ATha ," " "
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) (9) daza , nau ,, , , (10) daza , , saMkhyAta , , , , (11) saMkhyAta , , asaM0 , , , , . (12) ananta , , asaM0 " " " " . (2) pradezApekSA alpA0 (1) paramANuvoMse do pradezIke pradeza bahuta hai| (2) do pradezI skaMdhase tIna pra. ke pradeza bahuta hai| (3) tIna pra0 ska0 se cyAra pra0 ke , , (4) cyAra , , se pAMca pra0 ke ,, (5) pAMca , , se che pra0 ke , (1) che , ,, se sAta pra. ke , , ,, se ATha ke , ,, se no pra0 ke , (9) nau ,, se daza pra0 ke , (10)deza , , se saMkhyAte pra0 ke,, (11) saMkhyA,, ,, se asaMkhyA pra0 ke, (12) ananta,, , se asaMkhya 0 pra0 ke,, , (3) kSetrApekSA dravyoMki alpA0 doya AkAza pradeza abagAhya dravyoMse, ekAkAza pradeza avagAhya dravya bahuta hai evaM yAvata dazAkAza avagAhye dravyoMse nau AkAza avagAhye dravya bahuta hai| dazAkAza avagAhye dravyase saMkhyAtA kAza avagAhye dravya bahuta hai| saMkhyA 0 avagA se asaMkhyAtAkAza avaga:hye dravya bahuta hai| (4) kSetrApekSA pradezaki alpA0 ekAkAza avaga hye pradezase 220
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ do AkAza avagAhye pradeza bahuta hai evaM yAvata nau aba0 se dazAkAza avagAhya pradeza bahuta hai, dazAkAza avagAhyo saMkhyAta AkAza pradeza avagAhya pradeza bahuta, saMkhyAta0 se asaMkhyAte pradeza avagAhye pradeza bahuta hai| - (5-6) kAlApekSA drapa aura pradezakI alyA bahutva kSetraki mAphika samajhanA / (7-8) mAvApekSA dravya aura pradezaki malabahatva pAMca varNa doyagaMdha pAMca rasa aura cAra sparza evaM 16 boloki alpA0 paramANukI mAphIka arthAta dravyaki naM0 1 pradezaki naM. 2mAphIka samajhanA aura karkazamparzaki alpA bahuta yathA= eka guNa kazA sparzase do guNa karkaza sparza ke dravya bahuta hai evaM nau guNase daza guNake dravya bahuta, daza guNase saMkhyAta guNake bahuta, saMrUpAta guNoMse asaMkhyAta guNake bahuta, asaMkhyAta guNa karkaza sparzaka dravyoM se ananta guNa karkaza sarzake dravya bahuta hai| isI mAphIka prade. zakI mI allA0 samajhanA evaM mRdusparza, gurusparza, ghusparza mI samajhanA iti / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / thokaDA nambara 5 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 25 uddezA 5 (kAladhikAra) (0 he bhagavAn ! eka AvilakAmeM kyA saMkhyAte samaya hote haiM ? asaMkhyAte samaya hote hai ? anante samaya hote hai ?
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) (u) he gautama eka AviLakA asaMkhyAte samartha hote / kintu saMkhyAte, anante samaya nahIM hote hai| (2) evaM ekazvAsozvAsameM asaMkhyAta samaya hote hai| (3) stokakAlameM asaMkhyAta samaya hote hai| (4) evaM eka lavakAlameM asaMkhyAte samaya hote hai (:) evaM mahurta (6) ahorAtrI (7) pakSa (8) mAsa (9) Rtu (10) apana (11) saMvatsara (12) yuga (13) zatavarSa (11) sahastravarSa (15) lakSavarSa (16) pUrvoge (17) pUrva (18) tuTItAMga (19) tuLIta (2.) aDaDAMga (21) aDaDa (22) manavAMga (23) avaya (24) ihAMga (25) hUha (26) upagaMga (27) upaLa (28) padmAMga (29) padma (10) nilaniAMga (30) nikani (30) (31) asthanibhAya (32) atyani (33) AyurAMga (34) Ayu (35) nAyurAMga (36) nAyu (37) pAyurAMga (38) pAyu (39) culIyAMga (40) cUliyA (11) zIza peloyAMga (42) zISapelIyA (43) palyoSau (41) sAgaropama (45) utsarviNi (16) aksapiNi (47) kAlacakra evaM 17 bola eka vacana apekSA asaMkhyAta samaya 1 samayakoM zAstrakAroMne bahuta hI sakSama batalAyA hai dekho anuyoga. dvaarsutrko|2 lakSa caurAsI vargakA eka pUrvAga hote hai (3) caurAsI lakSakoM caurAsI lakSa gune karanese 70560000000000 varSakA eka pUrva hotA haiM Age ekeka bolakoM caurAsI caurAsI lakSa gunAkara lenA / (4) yahAtaka gaNata viSaya batalAye hai (5) kurveke draSTAntase palyopamakAla (6) daza koDAkoDa phlyopamakA eka sAgaropama (7) bIsa kroDAkoDa sAgaropamakA eka kAla cakrara (8) anante kAlacakrakA eka pudgala pravartana hote hai|
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai aura (18) eka pudgala pravartanameM saMkhyAta samaya nahIM basaMrUpAta samaya nahIM kintu ananta samaya hote hai (49) evaM bhUtakALameM (10) evaM bhaviSya kAlameM (51) evaM sarva kAlameM mananta samaya hai kAraNa isa cyAra boloMmeM kAla anaMto hai| __(pra) bahuvacanApekSA ghaNi avilakAmeM samaya saMkhyAte hai masaMkhyAte hai ? bhanante hai| . __(u) saMkhyAte nahIM syAt asaMkhyAte sgata anante samaya hai evaM 17 vAM bola kAlacakra taka kahanA zeSa cyAra bola ( 1849-10-11) meM saMkhyAte, asaMkhyAte samaya nahIM kintu anante samaya hai| (9) eka zvAsozvAsameM AvichakA kitani hai| (u) saMkhyAtI hai, zeSa nahIM evaM 12 bolataka syAta saMkhyAtI 13-14-15-16-17 isa pAMca boloM meM asaMkhyAtI hai zeSa 18-49-50-51 vAM bolameM anantI hai evaM bahuvacanApekSA pantu 42 bolotaka syAt saMkhyatI syAt asaMkhyAtI syAta anantI pAMca boloM meM syAt asaMkhyAtI syAt bhanantI zeSa cyAra boloM meM bhAvikakA anantI hai| isI mAphoka ekeka boLa uttarottara pRcchA karane meM eka vacanApekSA 11 vAloM taka saMkhyAte 5 vAloMmeM asaMkhyAte 4 vAloM meM anaMte aura bahutavacanApekSA 12 bolo taka syAta saMkhyAte syAta asaMkhyAte sAta anaMte, pAMca bolomeM, syata asaMkhyAte syAt anante aura cyAra boloM meM anante kahanA / carama prazna / (1) bhUtakAlameM pudgala pravartana kitane hai|
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ (u) anante evaM bhaviSyakAlameM mI evaM sarva kalameM mI mana nte pudgala pravartana hote hai| kAraNa kAla manantA hai| bhUtakAlase bhaviSyakAla eka samaya adhika hai / kAraNa / vartamAnakAlakA samaya hai vaha maviSya kAlameM gInA jAtA hai| bhUtakAlaki Adi nahIM hai aura bhaviSyakAlakA aMta nahIM hai vartamAna samaya eka hai usako zAstrakAroMne bhaviSyakAlameM hI gInA hai iti| - sevaM bhaMte sevaM bhaMte tamevasacam / / . . thokar3A nambara 6. sUtra zrI bhagavatIjI zataka 25 uddezA 7 . - (saMyati) nigraMtha pAMca prakAra ke hote hai vaha thokaDA, zIghrabodha mAga cothAmeM chapA gayA hai, aba saMyati (sAdhu ) pAMca prakArake hote hai yathA sAmAyika saMyati, chadopasthApaniyasaMthati, parihAra vizuddha saMyati, sukSama saMparAya saMyati, yathAkSAta saMpati isa pAMco saMyatiko 36 dvArase vivaraNakara zAstrakAra batAte hai| .. (1) prajJApanadvArAMca saMyatiki parUpaNA karate hai (1) sAmA yika saMyatike do bheda hai (1) svalpa kAlakA mo prathama aura carama jinoMke sAdhuvoMkoM hotA hai usakI maryAda jaghanya sAtadina madhyama cyAra mApta utkRSTha che mAsa (2) bAvIsa tIryakaroM ke tathA mahAvideha kSetrameM muniyoMke sAmAyika saMyama hote hai vaha jAvajIba taka rahete haiM (2) chadopasthApaniya saMyama, jiskA do bheda hai (1) sa aticAra ko pUrva saMyamake andara AThavAM prAyazcita sevana kara
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ nese phArase chaMdo0 saMyama diyA jAtA hai (2) tevIsaveM tIrthaMkaroM kA sAdhu cauvIsaveM tIrthaMkaroMke zAsana meM Ate hai usako bhI do. saMyama diyA jAte hai vaha nirAticyAra chado0 saMbama hai (3) parihAra vizuddha saMyamake do bheda hai (1) nivRtamAna jese nau manuSya nau nau varSake ho dIkSAle vIsa varSa gurukulavAse nau pUrvakA dhyayana kara vizeSa guNa prApti ke liye guru AjJAse parihAra vizuddha saMyamako svIkAra kare / prathama chemAsa taka cyAra muni tapazcarya kare cyAra muni tapasvI muniyoMki vyAvazca kare eka muni vyAkhyAna vAce dusare cha mAsameM tapasvI muni vyApacca kare vyApaccayavAle tapazcaryakare tIsare chamAptameM vyAkhyAna vAlA tapazcaryakare sAtamunI unhoMki jyAvazcakare, eka muni vyAkhyAna vAMce / tapazcaryakA kramaH uSNa"kAlameM ekAntara zItakAlameM chaTa chaTa pAraNA caturmAptAmeM aThama bhaThama pAraNA kare, ese 18 mAsataka tapazcarya kare / jinakalpako svIkAra kare agara esA nahoto vApIsa gurukulanAsAko svIkAra kare / (4) sukSma saMparAya saMyamake do bheda hai / (1) saMklaza pariNAma upazamazreNise girate huveke (2) vizuddha pariNAma kSapakazreNi char3ate huveke (5) yathAkhyAta saMyamake do bheda hai (1) upazAnta vitarAgI (2) kSivitarAgI jismeM kSiNavitarAgIke do bheda hai (1) data (2) kevalI nimeM kevalokA doya bheda hai (1) saMyogI kevalI (1) ayogI kevaDhI / iti dvAram / ': (2) veda -sAmAyika saM0 chadopasthApaniyata savedI, tathA dI bhI hote hai kAraNa nau vAM guNa sthAnake do samaya zeSa rahane ra meda saba hote hai aura ukta donoM saMyama nau vA guNa sthAna taka
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) hai| magara sada hoto khiveda, puruSaveda nAveda isa tInoMkako hote hai| parIhAra vizuddha saMyama puruSa veda puruSa napuMsakoko ho hai sukSma yathAsthAna yaha dono saMgama avedI hote hai jisme upakSAMta padI (10-11-gu0) aura kSiNa avedI (10.11.13.11) guNaspAma) hote hai iti dvAram / (1) rAma-gyAra saMthama sarAgI hote hai kyAkhyAta saM0 vita rAgI hote hai so upazAnta tayA kSiga vItarAgI hote hai| (1) kalpa- kalpake pAMca bheda hai| (1) sthitakAma-(1) khApa (1) udezIka AhAra kalla (1) rAnapaNDa (1) zayyAtapaNDa (5) mAsIkalpa (6) caturmAsIka kalpa (7) vratakarUpa (8) pratikramaNakalpa (9) kRtakarmakalsa (17) puruSajeTakalpa evaM (10) prakArake kalpa prathama aura carama binoM ke sAdhuoMke sthitAsa hai| (2) asthita kalpa pUrvako 10 kasa kaahaa| vaha madhyamake 12 tIrthakaroMke muniyoMke asthita kalpa hai kyoMki (1) zayyAtara bata, kRtakarma, puruSa jeSTa, yaha cyAra karatasthita hai zeSa chepaka asthita hai vivaraNa paryuSaNa kalpameM hai| (3) sthivara kalpa-maryAdApUrvaka 14 upakaraNa rakhe gurukula bAso sevana kare gaccha saMgrahata rahai / aura mI maryAdA pAlana kre| (1) binakalpa-jadhanya madhyama utkRSTa utsarga pakSa svIkAra kara aneka upasarga sahana karate jaMgalAdimeM rahe dekho nandIsUtra vistAra /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (1) kalAtita-Agama vihArI atizya jJAnavAle mahAtmA mo kalpasaM vitirakta arthAt mata paviSyake kAmAlAma dekha kArya kare iti / sAmA* saM0 meM pUrvokta pAMcoM kalpapAve do. pari. hAra meM kalpa tIna pAve, sthita kalpa, sthivara kalpa, jina kalma / sUkSma yathAkhya0 meM kalpadoSa pAve asthita kalpa aura kalpAtita itidvAram / (5) cAritra-sApA0 do0 meM nirgaya cyAra hote hai pulAka bukaza pratisevana, kaSAyakuzIla / parihAra0 sukSma0 meM eka kaSAya kuzIla nirNaya hote hai yayAkhyAta saMyamameM nirgaya aura sanAtaka yaha doya nigrantha hote hai dvAram / / ___(1) prati sevanA-sAmA0 chado0 mUraguNa ( pAMca mahAvata) prati sevI (doSa lagAve) uttara guNa (paMDa vizaddhAdi) pratisevIdayA aprati sevI hote hai dvAram / (7) jJAna-prapamake cyAra saMghamameM kramAsara cyAra jJAnaki mAnA 2-3-3- yayAkhyAtameM pAMca jJAnaki bhajanA jJAna ne apekSA sAmA0 chado0 prabanya baSTa pravacana u0 11 pUrva De / parihAra0 sa0 novAM pUrvaki tIsarI AcAra vastu u0 nau pUrva sampUrNa, sukSma0 yathAsyAta na0 aSTa prakcana u0 14 pUrva kA sUtra vitirakta ho itidvAram / . (8) tIrtha-sAmA* tIryameM ho, atIthameM ho, tIrthakaroMke ho paura pratyeka buddhiyoM ke hote hai| do0 pari0 sukSma tIrthameM hote hai yathAkhyAta sAmAyika saMyamavat cyAroM meM hote hai vihAram /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) ... (9) liMga-parihAra vibhudi dravye aura mAve svaliMgI; zeSa ccAra saMyama dravyApekSA svaliMgI anyAhaMgI hote hai| mAve svaliMgI hote itidvAram / ... (10) zarIra-sAmA0 chado0 zarIra 3-4-5 hote hai zeSa tIna saMyamameM zarIra tIna hote hai vaha vaikraya AhArIka nahIM karate hai dvAram / (11) kSetra-janmApekSA sAmA0 sUkSma saMparAya, yathAkhyAta, pandarA karma bhUmimeM hote hai| chado0 pari0 pAMca bharata pAMca hAra marata evaM daza kSetroM meM hote hai / sAhAraNapekSA parihAra0 kA sAhAraNa nahIM hote hai zeSa cyAra saMyama karmabhUmi akarmabhUmimeM mI mIdate hai itidvAram / (12) kAla-sAmA0 janmApekSA avasarpiNi kAlameM 3-4-5 Are janme aura 3-4-5 Are pravRte / utsapiNi kAlameM 2-3-4 Are janme 3-4 Are pravRte / nosapiNi noutsapiNi cothe paLImAga (mahAvidahe)meM hove / sAhAraNApekSA anyapalI mAga ( 30 akarmabhUmi )meM mI mIla sake / evaM chado0 parantu janma pravRtana tathA sarpiNi utsapiNi videhakSetrameM na huve, sAhAraNApekSA saba kSetroMmeM mIle / parihAra0 avasapiNi kAlameM 3..4 Are janmeM pravRte utsarpiNI kAlameM 2.3.4 Are janme 3.4 Are prvRte| sukSma0 yathArUyAta avasarpiNikAle 3-4 Are janme 3.4 ArepravRte / utsapiNikAlameM 2-3-4 mAre janme 3-4 Are pravRte / no sapiNino utsapiNi cothApalI mAgameM mI mIle sAhAraNApekSA anya palI mAgameM bhI lAdhe iti dvAram /
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) gatidAra yaMtrase saMthanake nAma | gati sthiti | na. | u0 | ja. / u. sAmA0 chadopa0ko dharma kalpa anuttara vai02 palyo. 23 sAgaro. parihAra0 saudharma sahastra 2 palyo0 18 sAgaro0 sukSama anuttara vai0 anuttara vai031 sAga033 sA0 / yathAkhyA0 manu0 anu0 31 mA033 mA0 devatAvoMmeM indra, sAmAnika, tAvatrIsakA, lokapAla, aura aharmendra yaha pAMca padvi hai / sAmA0 chado ArAdhi hotoM pAMcose eka padvivAlA deva ho parihAra vizuddha prathamaki cyAra padvise eka padvi ghara ho / sukSa0 yathA0 ahaMbhendri padvidhara hoM / jaghanya virAdhi hoto cyAra prakArake devoMse deva hoveM / utkRSTa dirAdhi hoto saMsAramaMDacha / itidvAram / (11) saMyamake sthAna-sAmA0 chedo0 pari0 inatInoM saMyamake sthAna asaMkhyAte asaMkhyAte hai / sukSama0 antara mahurtake samaya parimANa asaMkhyAte sthAna hai / yathAkhyAnake saMyamakA sthAna eka hI hai| jiskI alpAbahutva / (1) stoka yathAkhyAta saM0ke saMyama sthAna / (2) sUkSma ke saMyamasthAna asaMkhyAtAgune / (3) parihArake , , (4) sAmA0 chedo0 saM0sya0 tUlya :"
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ - (15) nikAze-saMyamake paryA ekeka saMyamake paryava anaMte anante hai / sAmA0 chedo0 parihAraH paraspara tathA ApasameM SaTguna hAnivRddhi hai tathA Apasame tulya bhI hai| sukSma0 yathAkhyAtase nInoM saMyama anantagune nyUna hai / sukSma0 tInoMse manantaguna adhika hai ApasameM SaTguna hAni vRddhi, yathAkhyAtase ananta guna nyUna hai / yathA0 cyAroMse anantaguna adhika hai / apasameM tulya hai| alpA bahutva / (1) stoka sAmA0 chedo0 jaghanya saMyama paryava apasame tUlya (2) parihAra0 ja0 saM0 paryava anaMtagunA (3) , utkRSTa0 " (4) sA0 cha0 (5) sUkSa0 na0 , (7) yathA na030 Apasame tUlya ,, ghAram (16) yoga-prathamake cyAra saMyama saMyogi hote hai, yayA jyAta0 saMyogi ayogi mI hote hai| (17) upayoga-sukSma0 sAkAropayogavAle, zeSa cyAra saMyama sAkAra anAkAra donoM upayogavAle hote hai| (18) kaSAya-prathamake tInasaMyama saMcalanake cokameM hotA hai|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) sudA0 saMjvalanake lomo aura yArUpAta 0 upazAnta mAya aura kSiNa thAyameM bhI hotA hai| (19) lekSyA-sAmA0 chedo0 meM cheoM lezNa, parihAra tenoM padma zukla tInaLezyA, sUkSma0 eka zukla, yathAkhyAta. eka zukla tathA malezI mI hote hai| (20) pariNAma-sAmA0 chedo0 parihAra meM hiyamAna0 vRddhamAna aura avasthita yaha tInoM pariNAma hote hai / nismeM hiyamAna vRddhamAnaki spiti ja. eka samaya u0 antara mahUta aura bhAsthitaki na0 eka samaya u0 sAta samaya0 / sUkSa0 pariNAma doya hiyamAna vRddhamAna kAraNa zreNi caDhate yA paDate jIva vahAM rahete hai unhoMki sthiti ja0. u0 antara mahurtaki hai / yathAkhyAta. pariNAma vRddhamAna, asthita nimeM vRddhamAnaki sthiti na0 30 antara mahurta aura avaspitaki na0 eka samaya u0 dezonAkoDa 4 ( kebalIki apekSA ) dvAram / __ (21) bandha-sAmA0 udo0 pari0 sAta tathA pATha karma madhe sAta bandhe to AyuSya nahIM bancha / sukSma0 AyuSya0 mohaniya karma vajeke che karma kandhe / yathAkhyAta. eka sAtA vedaniya madhe tayA bhavandha / (22) vada-prathamake cyAra saMkama bAThoM karma vede| yathAvyAta. mAtrA ( mohani varga) me vo tathA cyAra manAtIyA karma veda / (23) udiraNA-sAmA* udo0 pari0. 7-8-6 karma
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ udira sAtameM bhApuSpa aura che meM bApa mohanIya vajeke / sukSmaH 5-6 karma udire pAMcameM AyuSya mohaniya vedaniya vrssk| yathAlyA0 5-2 doya nAma gautra karmaki uMdiraNA kare tathA anu. diraNA mI hai| (24) upasaMpajhANa-sAmA0 sAmAyika saMyamako choDe to. udoSasthApaniya sukSama saMparAya saMyamAsaMyami ( zrAvaka ) tathA asaM yamameM jAve / chado0 chadopasthApaniyoM choDe,to. sAmA0 pari0 sukSma0 asaMyama, saMyamAsaMyamameM jAve / pari0 parihAra vizuddhakoM choDe to udo0 asaMyama do sthAnameM jAve / sukSma0 sUkSmasaMparAchoDe to sAmA0 chado0 yathA0 sayamameM jAve / yathA yathAkhyA takoM choMDake sukSma0 asaMyama aura mosameM jAve sarva sthAna asaMyama kahA hai vaha saMghamameM kAlakara devatAvoM meM nAte hai usa apekSA samajhanA itidvAram / (25) saMjJA-sAmA0 udo0 pari0 cyAroM saMjJAvAle hote hai tathA saMjJA rahita mI hote hai zeSa donoM no saMjJA hai| (23) mAhAra=nayamake cyAra saMyama AhArIka hai yathAkhyAta spAt AhArIka syAt anAhArIka ( caudavAguga0 ) (27) mavasAmA0 chado0 pari0 jaghanya eka utkRSTa 8 bhava kare arthAt sAta devake aura ATha manuSyake evaM 19 maya kara mokSa jAve sUkSama 20 eka-u0 tIna bhava kare / yakSa0 na0 eka u tIna tathA usI. mavameM mokSa jAve / . / tihAram /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) (28 ) AgaresasaMyama kitanIvAra Ate haiN| . saMyama nAma ekamA pezA bahutamavApekSA ma. | u0 na0 u0 sAmAyika0 1 pratyeka sauvAra / 2 pratyeka hamAravAra 1 pratyeka sauvAra 2 sAdhika nausobAra parihAra 13 tInavAra 2sAdhika nausovAra sUkSma cyAravAra 2 novAra yayAkhyAta ( 29 ) sthiti-saMyama kitane kAla rhe| cho.. doyavara saMyama nAma | ekajIvApekSA | bahuta jIvApekSA 0 | u0 / na. / u. sAmA0 eka samaya dezonakoDa pUrva pAvate pAvate do0 ... 250 varSa 50 ko 0 mA parihAra0 , 29varSonAko, de. dopovaSa dezonA koDa pUrva sukSma0 / antaramata antaramahurta antara ma? ,, dezonAkoDapUrva gavate te (30) antara-eka jIvApekSA pAMcoM saMyamakA aMtara ja0 pAntara mahurta u0 dezonA AdA pudgalapAvartana bahuta jIvApekSA sA * yathA0 ke antara nahIM hai / udo0 ja0 63000 varSa parihara0 ja0 84000 varSa utkRSTa aThArA kroDakoDa sAgaropamA dezonA / saya ja0 eka samaya u0 chemAta / yathA0
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) __(31) samudvAta-pAmA0 udo0 meM kevalI samu0 varbhake che samu. pAve0 parihAra tIna kramApara sukSa0 samu0 nahIM. yathA0 eka kevalI samudavAta / .. . (31) kSetra0 cyAra saMyama loka asaMkhyAtameM bhAgameM hove / yathA0 lokake yAsaMkhyAta mAgameM hote tayA sarva lokameM ( kevalo samu0 apekSA ) / (33) sparzanA-jese kSatra hai vese sparzanA mo hotI hai parantu yayAkhyAtApekSA kuccha sparzanA adhika bho hotI hai| (34) bhAva-prathamake ccAra saMyama kSayopazama bhAvameM hote hai aura yathAkhyAta / upazama tayA kSAyaka mAvameM bhI hotA hai| (35) parimANa dvAra-sAmA0 vartamAnApekSA syAt moLe sthAna na mIle bhagara mIletoM ja0 1-2-3 u. pratyeka hajAra mIle / pUrva tamAphyAyApekSA niyama pratyaka hajAra koDa mAle ( evaM kado0 vartamAnA pekSA mIle to 1.2.3 pratyeka sau mIle / pUrva paryAyApekSA agara moThetoM na0 u. pratyaka sau koDa meM le / pari. hAra0 vartamAna agara mole? 1.2.3 pratyeka sau / pU paryAya moletoM 1-2-3 pratyaka hanAra mAle / sukSapa. vartamAnApekSA ma letoM 1-2-3 u0 162 pIle nismeM 108 kSapaka zreNi aura 54 upazama zreNi caDhate huve pUrva paryAyapekSA molenoM 1.2.3 u. pratyeka sau mIle / yapA0 vartamAna agara mole to 1-1.5 u. 162 / pUrva paryAyApekSa. niyamA pratyeka sau koDa mIle (kelI ki apekssaa|) (36) allA bahutva /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) (1) stoka sUkSama saMparAya saMyamavAle / (2) parihAra vizuddha saMyamavAle saMkhyAte gune / (3) yathAkhyAta saMyamavAle saMkhyAtagune / . (1) dopasthAtipa saMyamavAle saMkhyAta gune / (5) sAmAyika saMyamavAle saMkhyAta gune / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tamevasaccam / thokaDA naMbara 7 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 25 uddezA 8 (5) he magavAn manuSya tIryacase marake narakameM utpanna honenAlA nIva narakameM kI tarahase utpanna hotA hai| (u) he gauttama-jese koi manuSya sapaghADAse bhraSTa huvA punaH usa sathavADAkoM mIlaneki amiLASA karatA huA, emA hI adhyavasAyakA tIvra nimata yogoke karaNase bhAturatAse calatA huA pIchache sthAnakA tyAga kara Ageke syAnaki amihASA kAtA huvA usa sabADAse mIlake use svIkAra kara vicaratA hai| isI mAphAka' jIva manuSya tayA tIrthacake AyuSya dalako kSayakara bharIra tyAgakara paragatimeM gamana karate hai usa samaya ke ho vegase avyavasAyoMkA nimatta kAramaNa yogaki AturatAse zIghratA pUrva calatA huvA narakake aspatI sthAnako svIkAra kara vicaratA hai| (5) he bhagavAna jese koI yuvaka puruSa vijJAnacanta hAyaki bAhu sAre saMkoca kare hApaki muTho khoLe, baMdha kare, AMkhakomIce khole, itanI dera narakameM utpanna hote nIvako lAge /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) (3) nahIM gautamI nArakikoM narakameM utpanna honemeM 1-23 samaya lagatA hai| (1) paramavako mAyuSya kIsa kAraNase bAndhatA hai| (E) adhyavasAyoMke nimita kAraNa hetu.aura yogoMki preraNAse jIva paramavakA AyuSya bAndhatA hai| (pra) yaha jIva gatikI pravRti kyoM karatA hai| . (u) pUrva bhavameM jIta jIvoMne (1) mavakSaya=manuSya tathA tIrthacakA mAtra (2) sthitikSaya=jIvana paryaMta sthiti (4) AyuSprakSaya=7ramavase gati prarAMma samayase agara vigraha gati bhI karI ho to usa AyuSyameM gonI jAtI hai isa tInoMkA kSaya honese jIva paramaya saMbaMdhI gatike andara pravRti karatA hai| ___(pra) jIva narakameM utpanna hotA hai| vaha apane Atma Rddhi ( anupUrvAdi ) se yA para Rddhi se narakameM uptanna hotA hai| ... (u) svAtmAki Rddhise uptanna hotA hai / evaM apane karmose apane prayogoMse narakameM utpanna hotA hai| jese narakAdhikAra kahA hai isI mAphIka 24 daMDaka parantu ekendriyameM gatike samaya 1-2-3-4 samajhanA / iti 25-8 (2) isI mAphIka mAtra siddhi jIvAkA 25-9 (3), , abhavya , , 29-10 (4), , samyagdaSTI , 29-11 (6) , mithya droSTI , 25-11 * sevaM bhaMte se bhaMte tamevasacam /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) yokaDA nambara 8 zrI bhagavatI sUtra zataka 31 - . (khulaka yummA) 'mAgeke zatakoM meM mahAyummA batalAye jaavegaa| usa mahAyumAki apekSA yaha laghu yummA hai| (pra) he mAvAna ! khulaka (laghu) yummA kitane prakArake hai|| (u) hai gautama ! laghu yummA cAra prakArake hai-yathA-kaDayummA teugAyummA dAvarayummA kalayumA yummA / (1) kaDayumpA-jIsa rAsIke andarase cyAra cyAra gInane / para zeSa cyAra rUpa rahe bhAte ho use kaDayummA kahate hai (2) zeSa tIna raha jAte ho use. teugAyummA (3) zeSa dora rUpa bar3ha jAnese dAbara yummA (4) zeSa eka rUpa bar3ha jAne se kalayugA yummA kehate hai| - (0) khulaka kaMDayummA nArakI kAMhAse Ayake utpanna hote hai (u) pAMca saMjJI pAMca asaMjJo tIryaca tathA saMkhyAte varSakai saMjJI manuSya evaM 11 syAnoMse Ake utpanna hote hai| (4) eka samayameM kitane jIva utpanna hote hai| . (u) 1-8-12-16 evaM cyAra cyAra adhika gInane yAvata saMkhyAte asaMkhyAte jIva nArakimeM utpanna hote hai| .. (5) vaha jIva kIsa rItise utpanna hote hai ? - (3) yokaDA naM. 7 meM likhA mAphika yAvat adhyavasAyake nimatta yogoMkA kAraNase zIghratA pUrvaka apanI rUddhi, karma,
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) prayogase utpanna hote hai / isI mAphIka sAtoM narake samajhenA parantu Agatiko sthAna isa mApha kI hai| (1) ratnaprabhAke bhAgatike sthAna 11 hai (2) zArkara pramAke , , 6 masaMjJo tIryaca vameM (3) vAlukA pramAke , , 5 manapara varSe . (4) paGkapramAke , 4 khecara vaje (5) dhUmrapramAke , , 3 sthalacara vaneM (1) tamaprabhAke , , 2 urapura va (7) tamatamAke , 1 pUrvavata stri meM evaM teyugA yuggA parantu parimANa 3-7-11-15 saM0 ma0 evaM dAra yummA , .. 1-6-10-11 ,, , evaM kalaugA , , , 1-5-9-13 ,, yaha ova ( sAmAnya ) sUtra huvA bhava vizeSa kahate hai ki kRSNalezI nArakI pAMcavI, uThI, sAtavI, pUrvokta cyAra yugma tInoM narakapara lagA denA evaM nilezI parantu naraka, tIjI coSI aura pAMcavI zeSa oghavat evaM kApota lezI parantu naraka pahalI dusarI tIsarI zeSa moghavat eka samuccaya aura tIna lezyAke tIna evaM cyAra udezA huve isko oSa udezA kahate hai iti cyAra udeshaa| 1 evaM matrya siddhi jIvoMkA bhI lezyA saMyukta cyAra udeshaa| evaM mamavya jIvoM kA bhI lezyA saMyukta cyAra udezA / evaM samya. gdraSTI jIvoMkA mI lezyA saMyukta cyAra udezA, parantu kRSNA lezyA dhikAre sAtavI naraka meM samyagdraSTI jIvoMki utpAta niSeda hai|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM mizgadraSTI jIvoMkA lezyA saMyukta cyAra udezA evaM kRSNA pakSI jIvoMkA lezyA saMyukta cyAra udezA / evaM zukla pakSI bIvoMkA lezyA saMyukta cyAra udezA / evaM sarva molAnese 28 udezA hote hai| iti sevaM bhaMte seva bhaMte tameva saccam / thokaDA nambara 9 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 32 vAM ( udezA aThAvIsa ) khulaka yummA cyAra prakArake hai| kaTyummA, teugAyummA dAvara yummA, kala ugA yummA parimANa saMjJA pUrvavat / (pra) khulaka yummA nAraki antare rahita nikalake kitane sthAnoM meM utpanna hote hai ? (u) pAMca saMjJo tIryaca aura eka saMkhyAte varSavALe karmabhUmi manuSyameM utpanna hote haiM / parimANa eka samaya 4-8-12-16 yAvata saMkhyAte asaMkhyAte nikalate hai| adhyaka sAyake nimata yogoMkA kAraNa pUrvavat / svakarma Rddhi aura prayogase nikalate hai / evaM zArkarAprapA vAlukApamA paGkapamA dhUma pramA tamapramA samajhanA isa che o narakake mikale huve jIva pUrvI che che syAnameM jAte hai aura sAtavI narakase nikale huve manuSya nahIM hote hai kevala pAMca prakArake tIrthatrameM hI utpanna hote hai zeSa adhikAra pUrvavata samajhanA / evaM teugA dAra yummA kalaugA parimANa pUrvavata kahane zataka 31 vA mAphIka /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) yaha ogha udezA huvA isI mAphIka kRSNa lezyAkA udezA evaM nika lekhAkA udezA, evaM kApota lezyAkA udezA yaha kAra uddezAko zAstrakAroMne ogha udezA kahA hai / evaM vyAra udezA matra siddhi jIvoMkA / amatra siddhi jIvoMkA samyagdraSTI jIvoMkA, parantu kRSNa lezyA udeze sAtavIM narakase samyagdraSTI jIva nahIM nikalate haiM / >1 29 19 evaM cabAra udezA mithyAdraSTI jIvakA "" " "" " "9 " kRSNa pakSI jIvoMkA zukla pakSI jIvoMkA 19 "3 evaM sarva mIlake 28 udezA 39 jeze 31 vAM zataka meM utpanna honeko 28 uddezA kahA thA isI mAphIka isa 12 vAM zatakamai 18 uddezA naraka se nikalane kA kahA hai| sarvajJa bhagavAnane apane kevala jJAnase nArarkiko kRtayummA Adise utpanna hote huve koM dekhA hai esI parUpanA karI hai eka kammA Adi yummApaNe apanA jIva anantIvAra utpanna huvA hai isa samaya samyaka jJAna ArAdhana karalene se phorase usa sthAna meM isa yummA dvAra utpanna hI na honA paDe esI prajJA isa thokaDAke andara sadaiva rakhanI cAhiye iti / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ thokar3A nambara 1 zrI bhagavatIjI.sUtra zataka 33vAM (ekendiA zataka) (pra) he bhagavAn ! ekendriya kitane prakArake hai| . (u) he gautama ! ekendriya vIsa prakArake hai yathA pRthvIkAya sukSma, bAdara, ekekake paryAptA, aparyApta, evaM apakAyake cyAra teukAyake cyAra, vAyukAyake cyAra, banAspatikAyake cyAra sarva 20 bheda hote hai| (5) vIsa bhedase pratyeka bhedake karma prakRti ( satArUpa) kitanI hai| ___(u) pratyeka bhedavAle jIvoMke karma prakRti maTha ATha hai yathA jJAnAMvarNiya, darzanAvaNiya, vedaniya, mohaniya, AyuSya, nAma, gotra aura antarAya krm| (prapratyeka bhedavAle jIvoMke kitane karmokA bandha hai| . (3) sAta karma ( AyuSya varSake ) tathA ATha karma baaNdhe| (pra) kitanI karma prakRtikoM vede| (3) ATha karma tathA zrotendriya, cakSuindriya, ghrANendriya, rasendriya, puruSa veda, strI veda, isa 14 prakRtiko vedate hai / cyAra indriya aura doya veda ekendriyake na honese isa bAtakA duHkha vedate hai yaha bAta adhyAvasAyApekSA hai kevalI kevala jJAnase dekhA hai| iti 33vAM zatakakA prathama uddezA samApta / (5) anAntara utpanna huve ekendriya kitane prakAra ke hai|
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) (3) pRthvyAdi pAMca sUkSma pAMca bAdara evaM dazoMkA aparyAptA kAraNa anAntara arthAta prathama samabake utpanna jIvoMmeM paryAptA nahIM hote hai isa liye yahAM daza bheda gInA gayA hai| ___isa daza prakArake jIvoMke ATha karmoMki sattA hai bandha sAta karmakA hai kyoMki manAntara samayake nIva AyuSya karma nahIM bAnyate hai aura pUrvoka caudA prakRtiko vedate hai| mAvanA pUrvavata iti 31vAM zatakakA dusarA udezA huvaa|| (3) parampara udezo- parampara utpanna huvA ekendriyakA 20 bheda hai jiske AThoM kauki satA, sAta ATha kokA kdha caudA prakRti vede iti 33-3 / (4) anAntara avagAhyA ekendripa pRthyAdi pAMca sUkSma pAMca bAdarake maparyaptA evaM 10 prakArake hai sattA ATha karmoki bandha sAta kaukA caudA prakRti vede iti 33-4 / (5) parampara avaggamA ekendriyake vIsa bheda hai sattA ATha koki, bandha sAta mATha karmo kA caudA prakRti vedate hai| 33.5 (6) anAntara mAhArika udezA dusare udezAke mAphaka 35-6 (7) parampara AhArIka ,, tIsarA , , 33-7 (8) anAntara paryAptA , dusare , , 33-8 (9) parampara paryAptA / , tIsare ., ,, 33-9 (10) carama udezA dusare , , 33-10 (11) acarama udezA dusare , , 33.11 isa gyArA udezAyoMmeM cyAra udezA 2-4-6-vAmeM sAta
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha kamaukI, pandha sAta kokA, kAraNa anAntara samayavAloM ke AyuSyakA bandha nahIM hotA hai| gauda prakRti vedate hai, zeSa sAta udezAvoMmeM, ATha kamaukI sttaa| sAta tathA ATha kokA bandha aura caudA prakRti vedate hai bhAvanA prathamodezAki mAphIka iti 33vAM zatakakA prathama antara zataka samAptam / / (2) kRSNalezI zatakake mI 11 udezA jismeM 2-1-68vA udezAmeM daza daza bheda jIsake bATha karmokI sattA. sAta karmokA bandha. caudA prakRti veda aura zeSa sAta udezoMke Sosa vIsa bheda jismeM ATha karmoki sattA, 7 sAta tathA ATha kokA bandha, caudA prakRti veda iti 33-2 / (3) evaM nilalezIkA igyArA udezA saMyukta 33-3 (4) evaM kApotalezIkA igyArA udezA saMyukta 33-4 yaha lezyA saMyukta cyAra antara zataka samuJcaya kAhA hai isI mAphoka lezyA saMyukta cyAra zataka manya jIvoMkA aura cyAra zataka amanya jIvoMkA mI samajhanA pAntu amanya zataka pratyeka zataka udezA nau nau kahanA kAraNa carama acarama udezA abhavyameM nahIM hotA hai sarva bArahA antara zatakake 124 udezA hai bismeM 18 udezA anAntara samayake hai nismeM ekendriya ke daza daza bola aparyAptA honese 48-10=480 boloMmeM ATha kauki sattA, sAta kokA bandha aura caudA prakRti vedate hai zeSa 76 uddezameM ekendriyake vIsa vIsa bheda honese 1510 boloMmeM ATha koki sattA. sAta ATha kokA bandha, cauda prakRti
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ vede iti.33vAM zatakake bhantara zataka 12 aura udezA 124 iti tetIsavA staka smaapt| . .. . sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva sacam / thokaDA naM0 11 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 34vAM (zreNizataka) : isa ArApAra saMsArake andara jIva anAdi kAse eka syAnase dusare sthAnapara gamanAgamana karate hai eka sthAnase dusare sthAnapara jAnAmeM kitane samaya lagate hai yaha isa yonDA dvArA batalAyA jaaygaa| (gha) he magavAn / ekendriya kitanA prakAraki hai| (u) pRthvyAdi pAMca sthAvara sUkSma pAMca sthAvara bAdara inha dazoMkA paryAptA aparyAptA evaM ekendriyakA 10 bheda hai| (1) ratnaprabhA narakake pUrvakA caramAntase sukSma pRthvIkAyake aparyAptA jIva marake, ratnaprapA narakake pazcamake caramAntameM sUkSma pRthvIkAyake aparyAptApaNe utpanna hotA hai usako rahastemeM 1.2.3 samaya lagatA hai, isakA kAraNa yaha hai ki zAstrakAroMne sAta prakAraki zreNi vatalAi hai yathA=(1) RjuzreNi ( samazreNi ) (2) eko baGkA (3) dovakA (4) eka konAvAlI (5) doyakonAvAlI (6) cakravAla (7) arddhacakravAla / jisameM jIva RjuzreNi karate huveko eka samaya lAge eko vakA zreNI karanese doya samayA do
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ - (37) kA zreNi karanese tIna samaya lagatA hai| jahAMpara tIna samaya lAge vahAM bhAvanA sarvatra smjhnaa| (1) ratnapramA narakake pUrvakA caramAntase mukSma pRthvIkAyakA aparyAptA marake, ratnaprabhA narakake pazcamakA caramAntame sUkSma pRthvI kAyake paryAptApaNe utpanna honemeM 1.2.3 samaya rahastemeM lAge bhAvanA puurvt| . ___ evaM ratnapramA narakakA pUrvake caramAntase sukSma pRthvI kAyako aparyApta jIva marake ratnaprabhA ke pazcamake bAdara teukAyakA paryAptA aparyApta vIke zeSa 18 bolapaNe utpanna honevAloMko 1-2-3 samaya rahastemeM lAge / ratnaprabhA ke pUrvake 'caramAntake eka sUkSma pRthvI kAyakA aparyAptAkA 18 sthAnoM meM utpAta kahI hai isI mAphoka badara te ukAyake paryAptA aparyAptA choDake zeSa 18 bolokA jIva, ratnapramA narakake pazcamake caramAntake 18 bolopaNe utpanna huve jisko rahastemeM 1-2-3 samayA lAge evaM bola 324 huve / ratnapramA narakakA pUrvake caramAntase 18 boloMke jIva manudhya lokake bAdara teukAyake paryAptA aparyAptapaNe utpanna ho usake 33 bola tathA manuSya laukake bAdara teukAyake payotA paryAptA marake ratnaprabhAke pazcapake caramAntameM 18 aThArI boLapaNe utpanna ho jisake 36 bola manuSya logake bAdara teukAyake paryAptA apapti marake manuSya laukake bAdara teukAya paryAptAM aparyAptA paNe utpanna huve usakA cyAra bola isa 76 bolameM rahaste calate jIvoMko 1-2-3 samaya lAge evaM 324-76 mIlAke 400 vola huve
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) sanapramA naraphake pUrvake caramAntase marake pazcamake caramAntameM utpanna huve jIske 400 bhAMgA kahA hai isI mAphika pazcamake caramAntase parake pUrvake caramAntameM utpanna huve jIke mI 400 mAMgA / evaM dakSiNake caramAntase marake uttarake caramAnnameM utpanna huve jIsake 400 maaNgaa| uttarake caramAntase marake dakSiNake gharamAntameM utpanna hupe jIsakA mI 400 mAMgA evaM cyAroM dizAvoMke 1600 mAge hote hai / bhAvanA pUrvavat samajhanA / jese ratnapramAke cyAroM dizAoMkA caramAntase 1600 mAga kiyA hai isI mAphIka zArkara pramAkA bho 1100 bhAgA karanA parantu bAdara te ukAyake jIva manuSya lokase marake zArkara pramAke caramAntameM utpanna huve tathA zArkara pramAke caramAntase marake manuSya laukameM utpanna huve jIsake rahastemeM 2-3 samaya lAge kAraNa zArkarapramA naraka bhaDhAI rAjake vistAravAlI hai vAste pahale samaya samazreNikara tamanAlImeM AvegA / dUsare samaya samaveNAra manuSya lokameM Ave agara vigraha kare to tIna samaya mI lAge zeSAdhikAra ratnaprabhAvata samajhanA 1600 mAgA zArkara pramAkA evaM bAlukA prabhAkA mI 1600 mAMgA evaM paGka pramAkA mI 1900 mAMgA evaM dhUmaprabhAkA mI 1600 mAMgA evaM tamapramAkA mI 1600 mAMgA evaM tamatamA pramAkA mI 1600 mAMgA noTa sAtoM narakake caramAntameM pAdara te ukAyake paryApta bhara
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 39 ) ryApta nahIM hai vAste manuSya lokake bAdara te ukAyake paryAptA apayatAkA gaganAgamana grahaNa kiyA haiM dujo nArakase sAtavI naraka ash caramAntase manuSya aaukase gamanAgamana meM 2-3- samaya sama jhanA zeSa bhAga 1 - 2 - 3 samaya samajhanA sAtoM naraka ke 11200 mAMgA hote hai / isa asaMkhyAte koDonakoDa vistAravALA laukake doya vibhAga hai (1) nAlI ucApaNemeM caudA rAma goTha ekarAja pari mANa nIsmeM basa jIva tathA sthAvara jIva hai (2) sthAvaranAlI jo tanAlI ke bAhAra jahAMtaka bhalauka navAve vahAMtaka usake andara kevala sthAvara jIva hai / adholokake sthAvara nAlI se sukSma pRthvI kAyakA aparyAptA jIva marake / urdhva lokake sthAvara nAlIke sUkSma pRthvI kAyake aparyApaNe utpanna ho usameM rahaste calatoMko syAt 3 samayA svAt 4 samayA lAge kAraNa prathama samaya sthAvara nAlIse asanAlImeM Ave dumare samaya urdhva lokameM jAve tIsare samaya urdhva lokAke sthAvara nAlI meM jAke utpanna huve agara vigraha kare to pyAra samaba mI uga jAte hai| evaM pahaleki mAphIka adholokaki sthAvaranAlIse 18 bolokA jIva marake urdhva lokake sthAvara nAlI meM aThArA bolo meM utpanna hotoM 1-4 samaya lago evaM 324 bola huvA | manuSya lokake bAdara u u lokaki sthAvaranAlIke 18 bolo paNe utpanna huve to 2 - 3 samaya lAge kAraNa sthAvara nAlI meM eka daphe hI jAnA paDe / evaM 18 boloMke jIva manuSya lokake te ukAya paNe utpanna hone meM paryAptA apayAptAke 26 bola evaM 72 tathA
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) manuSya DokakA bAdara teu kAyake paryAptA paryAptA manuSya lokameM hoto 1-2-3 samaya lAge kula pUrvavat 400 mAga isI mAphIka utpanna urdhva lokaki sthAvara nAloke jIva marake agholokaki sthAvara nAlImeM utpanna huve jIskA mI pUrvavat 400 mAga huve yahAM taka 11200-400-400-12000 mAga huve| lokake caramAntameM pAMca sukSma sthAvarake paryAptA aparyAptA evaM 10 tathA bAdara vAyukAyake paryAptA aparyAptA bholAke 12 bola pAve / lokake pUrvake caramAntarase mukSma pRthvI kAyakA aparyApta marake lokake pUrvake caramAntameM sUkSma pRthvI kAyake aparyAptapaNe utpanna hoto vigraha gatikA 1-2-3-4 samaya lAge / kAraNa samazreNi eka samaya, eka vaGkAzreNi do samaya, do vaGkA zreNi tIna samaya ( pUrvavat ) jo abolokake pUrvake caramAntase prathama samaya samazreNikara apnAlIye Ave dusare samaya uvalokameM jAve tIsare samaya urvalokake pUrvake caramAntame jAve parantu vaha alaukake pradezo ki viSamatA ho to cothe samaya utpanna sthAnapara jA utpanna hove vAste cyAra samaya taka mI laage| evaM bArahA boloM paNe utpanna ho to 1-2-3-4 samaya lAge bola 144 huvaa| 144 pUrva caramAntase pUrvake caramAntakA vi0 1-2-3-4 ___, , , dakSiNa , " __ " " , pazcima __.. , utta! " , dakSi caramanprase pUrva caramAntakA
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ oc c c o c 144 // c .c occ c 0 0 0 144 , , , dAkSaNa. ... ,. 144 , , , pazcama . " .... 144 ,, . , uttara... ", " 144 pazcana 44 , , ..., dakSiNa ... !, pazcara , " uttara , , pUrva , 144 ,, ,, dakSiNa , 144 , , , pazcara , 141 ,, , , uttara , * evaM 144 ko 16 guNA karanese 1304 mAMgA hote hai tathA 12000 pUrvake moTAnese yahAMtaka 14301 pAMgA huve / ca sthAvarake 20 bhedoM ki samudavAta utpAta aura sthAna dekho zIghraba dha ma ga 12 vAM sthAnapadake thokaDe dekho| ekendrika 10 bheda hai jiske ATha karmoM ke sattA, banna sAta ATha karmoM kA aura caudA prakRtiko vedate hai / ekendriki Agati 74 sthAnaki hai 46 tIrthaca, tIna manuSya, patravIta devatA ekendriyake cyAra samdvAta kramaHsara hai| ekendriya cyAra prakAra ke hai| (1) samasthiti sama krmvaale| (2) samasthiti viSama karmAle / (3) viSama sthiti sama krmshaale| .....
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) (4) viSama sthiti aura viSaya karmavAle / aisA honekA kyA kAraNa hai so patalAte hai| (1) ma AyuSya aura sAthameM utpanna huvA / (2) sama AyuSga aura viSama utpanna huve / (3) viSama AyuSya aura sAthameM utpanna huvA / (4) viSama AyuSya aura viSama utpanna huvA / iti covIsavA zatakakA prathama uddezA samApta / (2) anantara utpanna huvA ekendrizke daza bheda hai| pRth yAdi pAMca sUkSmasthAvara pAMca bAdarasthAvara inhI doMke aparyAptA hai kAraNa prathama samayake utpanna huveme paryAptA nahI hote hai| prathama samayake utpanna huvA marake anya gatimeM bhI nahI jAte hai| 'samRdayAta utpAta aura sthAnako dAkhe sthAnapada / daza medoMme AToM karmaki sattA hai| bandha yuSyAke mAta khe|| hai caudA :kRti vedate hai| utpAta 71 sthAnase + mudyAta doya vadani vaSAya / anAntara samara ke utpanna huvA ekendri| doya prakAra ke hote hai (1) mati samakarmavAlA (1) sama'sthati viSama varmavAlA / iti 34-2 evaM manAntara avaga hyA anantara AhArika aura mAnara patA, yaha cyAra uddezA sAdRza hai| 14304 pAmpara utpanna hone kA uddezo sancAta 14304 parampara avagAhA 14304 parampara AhArika 94304 parampara paryAptA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) 14304 carama udezo 14304 acarama udezo , isa mogha samuccaya) zatakake gyArA udezAke sarva mAMgA 100128 hote hai isI mAphIka 100128 kRSNalezI zatakake 11 udezA 100128 nilalezI zatakake 11 udezA 100128 kApotalezI zatakake 11 udezA 100128 samuccaya manya saMbandhI 11 udezA 10.128 mavya kRSNalezI zataka udezA 11 10.128 bhavya nilalezI , , , 100128 mavya kApotalezI , , , amaya jIvoMkA mI lezyA saMyukta cyA zataka hai parantu amanyameM carama acarama udezoMkoM choDa zeSa pratyeka zatakake nau nau udezA kahanA / jisme cyAra udezA to anAntara samayake honese mAMgA nahIM hote hai zeSa pAMca uddezAvoMke pratyeka udeze 14301 bhAgoMke hIsArase 71520 mAge eka zataka ke hote hai evaM pAra zatakake 286080 bhAMge hote hai| pahaleke ATha zatakake 801024 mAgA mIlAnese 1087101 mAgA zreNizatakake hote hai| iti cautIsavAM mUla zataka ke bArahA antara zatakakA 121 udeshaa| . . sevaM bhaMte sevaM bhaMte tamevasacam / samAptaM cautIsavA zataka /
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) thokaDA nambara 12. sUtra zrI bhagavatIjI zataka 35 vIM - (mahAyummA) prathama 31-32 zataka meM khulaka=ghu yummA kahA thA usaki apekSAse yahAM mahAyummA kahA hai| (pra0) he bhagavAn ! mahAyummA kitane prakAra ke hai ? (u0) he gautama ! mahAyummA zolA prakArakA hai-yathA(1) kaDayummA vahayummA jese 16-32 saM0 a0 anaM0 (2) , teugA ,, 19-35 saM0 ataM0 a0 (3) , dAvarayummA,, 18-34 , , , (4) , kalayugA , 17-33 , , , (5) teugA kaDayummA ,, 12-18 ,,,, (6) , te ugA , 15-31 , , , , dabara0 , 14-30 , " kalayugA, 13-29 ,,, (9) dAbara0 kaDayummA , -24 " " " (10) , teugA , 11-27 , , , dAvara0 , 10-26 , , (12) , kaldhugA , 9-25 , , (13) kalayugA kaDayummA , 4-2. " " (14) , teugA 7-13 / " (11) " dAbara. 6-22 , " " (16) , kalayugA 5-21 , , ,
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' jaise ekendriyake andara kuDayummA kaDayumme utpanna hote hai caha eka samaya 16-32-18-64 evaM zolA zolA vRddhi karato yAvata saMkhyAte asaMkhyAte anI utpanna hote hai vaha satra zolA zolAke hisAbase utpanna hote hai isI mAphIka 16 yummAke ajha rakhA hai isme upara zolA zolAki vRddhi karanA / isa zatakameM ekendriya mahAyummA zatakakA adhikara batalAyA hai pratyeka gummopara battosa battIpsa dvAra utAre jaavegaa| he bhagavAn kaDayummA kaDayummA ekendriya kahAMse Ake utpanna hote hai isI mAphIka apane apane dvArake prathama kaDayummA kaDyummA ekendriya saba dvAroM ke sAtha bolanA / * 1) utpAta-74 sthAnoMse Ake utpanna hote hai / (2) parimANa-16-32-18 saMkhyA0 asaM 0 anante / (3) apaharaNa-pratyeka samaya ekeka jIva nikAle to anantI sarpiNi utsapiNi pUrNa hojAya itanA jIva hai| (4) avagAhanA-ja0 aMgu0 asaM0 bhAga0 u0 sAdhika 1000 jojana / - (5) bandha sAtoM koMke bandhavAle jItra bahuta aura AyuSya , karmake bandha tathA bhabandhavAle mI bahuta hai| . .. (6) vede-AThoM karmoM ke vedanevAlA bahuta atAtA tathA apAtA vedanevAlA bhI bahuta hai| ___(7) udaya-AThoM karmake udayavAlA bhut| (8) udiraNA-che karmoke udiraNAvAlA bahuta AyuSya aura vedaniya kauke udiraNAvA bahuta anudiraNAvAle bahuta / /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) lezyA-kRSNa nika kApota tejolazyAvAle bahuta / . (10) dRSTI-mithyAdRSTI nIva bahuta hai| (11) jJAna nahIM, ajJAnI bIva bahuta haiN| (12) yoga-kAyAke yogavAle bahuta hai| (11) upayoga-sAkAra anAkAra upa0vAle bahuta / (11) varNAdi-jIvApekSAvarNAdi nahIM hai,zarIrApekSA vrnnaadihai| (15) uzvAsagA-uzvAsa ni0 nouzvA0 ni0 ke bahuta hai| (16) AhAra-AhArIka anAhArIka bahuta hai| (17) vratI-sarva jIva avatI hai| (18) kriyA-sarva jIva sakriyA hai| (19) bandha-sAtakarma bandhanevAle. mahata ATha0 bahuta hai| (20) saMjJA-cyAroM saMjJAvAle bahuta bahuta hai| (21) kaSAya-cyAroM kaSAyavAle "" (11) veda-napuMsaka vedavAle bahuta / (23) kdhaka-tInoM vedake bandhaka bahuta bahuta hai| (24) saMjJo-sarva jIva asaMjJI hai| (25) indriya-sarva jIba indriya sahita hai| (26) anubandha-ja0 eka samaya u0 anantakAla tIryacake 46 manuSyake 3 devatoMke 25 evaM 74 dekhoM ikendriyaki Agati 1 eka samaya jIvaki sthiti anuvandha nahI kintu mahAyumma ki rAsa rehane apekSA haiM kAraNa jIva samaya samaya utpanna hote hai cavate bhI hai|
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ (57) (27) saMmaho-dekho gamAkA bokaDA pRthvI adhikAra / (28) AhAra-vyAghAtApekSA syAta 3-4-5 dizA niryAghAtApekSA niyamA chevoM dizAkA AhAra leve| (19) sthiti-ma0 eka samaya (mahA yummA mheneki apekSA) ukRSTa 22000 varSaki (10) samudghAta-prathamaki cyArovADe bahuta 1 (31) maraNa-samohima masamohiyake bahuta 2 (33) pavana-marake 49 sthAna 46-3meM jAte hai| (10) he mAvAn / sarva prANabhUta jIva satya kaDayummA kaDayummA ekendrayapaNe pUrva utpanna huvA hai| (u0) he gautama-eka bAra nahIM kintu bhavantIvAra utpanna ___ yaha 32 dvAra kahayummA kaDayummApara uttAre gaye hai isI mAphIka 11 mahAyummA para utAra denA parantu parimANa dvArameM pUrva vataTAye huve parimANa kahanA ca hi iti 15-1 (1) prathama samayake kaDayummA 3 ki pRcchA 1 (u0) prathama uddezA ki mAphoka 39 dvAra kahanA parantu prathama samayake utpanna huga jIvoM meM nANantA daza hai yathA / (1) avagahAnA 10 u0 aMgu0 asaM0 mAga / (2) AyuSya karmakA avandhaka hai (3) AyuSya karmake anudiraka hai. (4) uzvAsa nizvAsagA nahIM hai
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) (5) sAta karmo kA bandhaka hai kintu mAThakA nhiiN| ... (6) anuvandha ja0 u0 eka samayakA hai / (7) sthiti na0 uta eka samaya ki (rAsI ki) . (8) sadghATa-vedani aura pAya / (9) maraNa-koi prakArakA nahIM hai| (10) cavana-cavana ho anyasthAna nahIM nAte hai| zeSa dvAra pUrvavat evaM 16 mahA yummA pamanAnA iti 35.2 (3) aprathama samayakA udezA prathamAt 35-3 (4) carama samaya udezAmeM devatA nahIM ata hai lezyA tIna zeSa 32 dvArase zolA mahAyummA prathama u0vat 35-4 (5) acarama udezo prathama u0vat / 355 (6) prathama prathama udezo durA u03ta 39 6 ' (7) prathama aprapama udezo dusarA ukta 367 (8) prathama carama udezo dusarA udezAvata 35. 8 (9) prathama acarama u0 dumarA u0vata 35-9 (10) carama carama udezo cothA udezavata 39.10 (11) caramA carama udezo durA u0vat 39-11 isa gyArA udezoMmeM 1.3.5 yaha tIna udezA sAdRza hai zeSa ATha udezA sAiza hai| cothA AThavA dazA udeze devatA sarvatra nahIM upaje vAste lezyA mI tIna huve zeSAdhikAra prayamo dazA mAphoka samajhanA iti igyArA udezA saMyukta paitIsavA zatakakA prathama antara zataka samAptam / 39-1.11
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ (49) (2) dusarA zataka kRSNa lezIkA hai vaha prathama zatakaki mAphIka igyArA udezA kahanA parantu nANantA tIna hai (1) lezyA eka kRSNa (2) anubandha ja0 eka samaya u0 antara mahurta (3) sthiti ja0 eka samaya u0 antara mahurta zeSa igyArA udezA prathama zataka mAphIka parantu yahAM devatA sarvatra nahIM upaje / 1-3-5 sAhaza zeSa kATha udezA sAdRza hai iti 39-2 (3) evaM nila lezyAkA zatakake udezA 11 (1) evaM kApota lezyA zatakake udezA 11 ismeM lezyA apani apani aura sthiti anubandha kRSNaki mAphIka iti paitIsavAM zatakakA cyAra antara zataka 44 udezA huvaa| . . ____ jese ogha zataka aura tIna lezyAkA tIna zataka kahA hai isI mAphIka bhavya siddhi jIvoM kA bhI cyAra zataka samajhanA pAntu yahAM sarva nIvAdi mavya ekendriyapaNe utpanna nahIM huvA hai| kAraNa sarva jIvoMmeM abhavya jIva mI semala hai / zeSAdhikAra pahale ke cyAra zataka sAdRza hai iti 35-8 __jese bhavya siddhi jIvoMkA lezyA saMyukta cyAra zataka kahA hai isI mAphIka cyAra zataka abhavya siddhi jIvoM kA bhI samajhanA iti 39-12-132 paitIsavAM zatakake antara zataka bArahA udezA eka sau vattIpta samAptaM / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tame vasaccam /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) thokaDA naMbara 13. sUtra zrI bhagavatI zataka 36 (bendriya mahAyummA) ___mahAyummA 16 prakArake hote hai parimANa. paitIsave zatakaki mAphika samAjhanA. kaDayummA kaDayummA bendriya kAhAse Ake utpanna hote hai ? tIryacake 46 aura manuSya ke 3 evaM 49 sthAnoMse . Ake bendriyameM utpanna hote hai yahAM bhI ekeMdriyaki mAphIka 12 dvAra kahanA cAhiye jIsa dvArameM pharaka hai vaha yahAMpara batA diyA nAtA hai| (1) utpAta-19 sthAnaki hai| (2) parimANa-11-32-18 yAvata asaMkhyAte / (3) bhapaharanameM kAla yAvat asaMkhyAte / (4) bhavagAhAnA u* bArahA yonanaki / ++ (9) lezyA-kRSNa niLa kApota / (10) dRSTo doya-samyagdRSTI mithyAdRSTI (11) jJAna-doyajJAna doyaajJAna / (12) yoga-doya manayoga vacanayoga +++ (25) indriya-doya sparzendriya rseNdriy| (26) anubaMdha-ja0 eka samaya u0 saMkhyAte kAla / (28) AhAra=niyamA chevau dizA kAle / (29) sthiti ja0 eka samaya u0 bArahA varSa / (30) samudvAta tIna vedaniya, kaSAya, maragati /
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSa 19 dvAra ekeMdriya mahAyummAvata samajhanA zeSa 15 mahAyummA bhI isI mAphIka parantu parimANa apanA apanA kahanA iti 36-1 (2) dusarA prathama samayake udezAmeM nANantA 11 hai yathA(1) avagAhAnA na* aMgu0 asaM0 mAga / (2) AyuSya karmakA anandhaka hai (3) AyuSyakarma udiraNA mI nahIM hai (5) uzvAsa nizvAsagA bhI nahI hai (1) sAta kokA bandhaka hai parantu AThakA nahI (6) anubandha ja0 u0 eka samayakA (7) spiti na0 u. eka samayaki (8) samuddhAta-doya. vedaniya kaSAya (9) yoga-eka kAyAka hai (10) maraNa nahI (11) cAna nahIM hai| zeSa 21 dvAra pUrvokta hI samajhanA evaM 16 mahAyummA iti 36-3 isI mAphIka apamAdi sarva 11 udezA hote hai 1-35 yaha tIna udezA sAdRza hai zeSa 8 umezA sAiza hai parantu 4-6-8-1* isa cyAra udezoM meM jJAna aura samakita nahIM hai| iti chatIsavA zatakakA antara zatakake igyArA udezA samAptam / (2) isImAphIka kRSNalezI bendriyakA gyArA udezA saMyukta dusarA bhantara zataka hai parantu lezyA tInake sthAna eka kRSNA lezA hai. anubandha pauspiti na0 aikasamaya u0 antara
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) hai / kAraNa audArIka zarIra vArIke lezyA bhantara mahUrtase adhika nahI rahetI hai iti 26-2-22 (3) evaM nillezyAvAle vendriyakA zataka | (4) evaM kApa tazI bendriyakA antara zataka | 0 isI mAphIka mavya siddhi jIvoMkA mI lezyA saMyukta cyAra zataka kahAnA * sarva jIvoMki utpAta ekendriya mahAyummA ki mAphIka samajhanA - kAraNa sarva jIva manyapaNe utpanna nahI huvA na hogA - parva jIvoMmeM anya jIva bhI samela hai / amatrya mavyapaNe na utpanna huvA na hogA | isI mAphIka lezyA saMyukta cyAra zataka abhaya siddhi jIvoMkA bhI samajhanA / iti chattIsavAM mULa zataka ke bAraha antara zataka pratyeka zatake gyArA igyArA uddezA honese 132 uddezA huvA iti 36 vA zataka samAptaM / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / thokar3A nambara 14 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 37 vAM (tendriya mahAyummA ) jese vendriya mahAyummA zataka ke 132 uddezA kahA hai isI mAphIka tendriya mahAzataka ke bArahA antara zataka aura pratyeka zataka ke igyArA igyArA udezA kara sarva 132 kaha denA parantu yahAM para /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ (53) (1) avagAhAnA na0 aMguTake asaMkhyAtameM mAga utkRSTa tIna gAuki kehnaa| (2) mahAyummAyoMki sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa ekuNa pacApta ahorAtrIki khnaa| .(3) indraya tIna ghaNendriya sendriya sparzendriya kahanA / zeSAdhikAra bendriyamahAyummA mAphIka samajhanA iti 3712-132 iti setItvA zataka samAptam sevaM bhaMte se bheta tameva saccam / __ thokaDA naMbara 15. sUtra zrI bhagavatIjI zataka 38 vAM (cauridriya mahAyummA) jIsa rItise tendriya mahAyummA zataka kahA hai isI mAphaka yaha cauriMdriya mahAyummA zataka samajhanA / vizeSa itanA hai| (1) avagahAnA jaghanya aMgulake asaMkhyAtame mAga utkRSTa cyAra gAuki hai| (2) sthiti-jaghanya eka samaya, utkRSTa chemAsa (3) indriya, kSundriya, ghaNendriya rasendriya sparzendriya / zeSAdhikAra tendriya mAphIka iti 38-12-132 iti aDatIzavAM zataka samAptam / . . sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) ___ pokaDA naM0 16 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 39 vAM - ( ajJI pAMcendriya mahAyummA) jIta rItase caurindriya mahAyummA zataka kahA hai isI mAphIka yaha asaMjJo pAMcendriya mahAyummA zataka samajhanA parantu (1) aba. gAhanA ja0 aMgulake asaMkhyAtameM mAga utkRSTa 1000 yonanaki (2) indriya pAcoM hai (1) anubandha jaghaya eka samaya u0 pratyeka koDapUrvakA (4) sthiti ma0 eka samaya u0 koDapUrva ke varSoMki (5) cacana 49 sthAna pUrvavat samajhanA / pratyeka antara zatakake igyArA igyAra udezA pUrvavat karanese bArahA antara zatakake 132 udezA huA / iti ekunacAlIsavA zataka samAptam / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / thokaDA nambara 17 mutra zrI bhagavatIjI zataka 40 vAM ( saMjJI pAMcendriya mahAyummA) mahAyummA 16 prakArake hai parimANa ekendriya mahAyummA zatakameM likhA Aye hai| yahAMpara kDayummA kaDayummA saMjJo pAMcendriya kahAMse Ake utpanna hote hai tathA 31 dvAra batalAte hai| (1) utpAta sarva sthAnoMse Ake utpanna hote hai| (2) parimANa-16-32-48 yAvata asaMkhyAte / (3) apaharaNa-yAvata asaMkhyAti utsapiNi 1
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ (.55) (4) bandhavedaniya karbhake bandhaka bhu| zeSa sAtoM karmoM kA kadhaka mI ghaNA avandhaka bhI ghaNA / (5) udaya-sAta kauke udayavAlA vaNA. mohaniya karmaka udayavAle ghaNA tathA anodayazAlA bhI bgaa| (6) udiraNA, nAma gautra karmoMke jarika ghaNA, zeSa che karmoMkA udiraka tathA anudiraka mI ghgaa| (7) vede-sAta karmoM kA vedakA ghamA, mohaniya karmakA vedakA anavedakA bhI bgaa| (8) avagAhAnA 30 1000 monAki / (9) lezyA-kRSNa yAvat zukla lezyAvAle mI vagA (10) dRSTI-samya0 mithyaH mizra0 / (11) jJAna-jJAnI ajJAnI donoM ko (12) yoga-mana vacana kAyAle (13) upayoga-sAkAra anAkA va le (14) varNAdi-ekendriya mAphIka (15) uzvAsagA , , (16) bAhAra , , (17) vrativati atrati jAti (18) kriyA-sakriya ghaNA (19) bandha 7-8-6-1 3auke bandhane vAle, (20) saMjJA, cyAroM saMjJAvAle tathAno saMjJA , (21) kaSAya, cyAroM kaSAyavAle tathA apAya,, (22) veda tInoMveda tathA avedI ,
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. ' (13) bandhaka,-tInoM vedake bandhaka tathA andhaka mI (24) saMjJo asaMjJI nahIM, saMjJI bahuna hai| (25 indriya, anendriya nahI sendriha bahuta / (26) anubandha. ja0 ekasamaya u pratyaka sausAgaropama sAdhika (17) saMmaho-jese gamAjIke thokaDe likhA hai| (28) AhAra niyamA che dizakA 288 bolakA (29) sthiti ja0 eka samaya u0 tetIpta sAgaro. (30) samudrAta kevalI varSake che vAle ghnnaa|| (31) mANa donoM prakAra se mare | sa0 a0 (32) cavana-cakke sarva sthAnameM bhAve / (pra) he karUNA sindhu / sarva prANabhUtajI vasatva kaDayummA kaDayummA saMjJI pAMcendriyapaNe utpanna huvA hai| (3) he gautama sarva prANabhUta jIva satva kaDa0 kaha0 saMjJo pAMcendriyapaNe pUrva ekavAra nahIM kintu anantI anantI vAra utpanna huvA hai / kAraNa jIva anAdi kAlase saMsArameM paribhramaNa kara rahA hai| isI mAphIka zeSa 15 mahAyummA mI samajha lenA parantu parimANa apanA apanA kahAnA / iti 10 zataka prathama udezA / (2) prathama samayake saMjJo pAMcendriya kaDayummA kahAse utpanna hote hai isyAdi 32 dvAra / . (1) utpAta-sarvasthAnase (2) parimANa pUrvavat (3) apahA. raNa pUrvavata (4) avagAhAnA na0 u0 aMgulake asaMkhyAtameM mAma
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) (5) bangha AyuSya karmakA avandha zeSa pUrvavat (6) geMde bhAkA vedakA hai (7) udaya ATha karmokA (8) udiraNA AyuSya karmakA anudiraka vedaniya karmaki bhajanA zeSa che kamaukA udiraka anudiraka / (9) lezyA chevoM (10) dRSTo doSa samya0 mithyA0 (11) jJAnAjJAna donoM (12) yoga- kAyAko (13) upayoga donoM (14) varNAdi, eke ndrapazta / (15) uzvAsaga, no uzva0 no nizvA0 (16) AhArIka (17) atrI hai (18) kiyA sakriya hai (19) ban- sAta bangA (20) saMjJa =cyAroM (21) kaSAy=cyAroM (22) veda= tInoM ( 23 ) bandhaka = abandhaka (24) (jJo hai| (25) indriya-peM' drava hai (26) anubaMdha ja0 u0 eka samaya (27) saMbha ho gamAvata (28) AhAra niyama che dizAkA (29) sthiti ma0 u0 eka samaya (30) samudrayAta = doya vadeniya0 kaSAya (11) maraNa nahIM (32) cavana nahIM / evaM 16 mahAyummA parantu parimANa apanA apanA kahanA. sarva prANabhUta nIva sattra prathama mamayake . kaDa0 saMjJApAMceMdriyapaNe anntI vAra utpanna huvA hai bhAvanA pUrvavata iti 40 - 2 samAptam / (3) prathama samayakA udezA ( 4 ) carama samayakA udezA (5) acarama samayakA uddezA (6) prathama prathama samayakA udezA (7) prathama aprathama samayakA u0 (8) prathama carama samayakA u0 (9) prathama kAvazma samayakA u0 (10) carama cazma samayakA 0 ( 11 ) carama acarama samayakA udezA. isa igdArA udezAvoM meM pahalA, tI aura pAMcamA yaha tIna udezA sAhaza hai| zeSa ATha udezA sAhaza hai / iti cAlIsA zataka ke igyArA udezoMse prathama antara zataka samApta huA /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) (2) kRNa lezyAkA dusarA zataka mahAyummA 16 prakArake hai prathama kaDayummA kaDayummA paradvAra / (1) utpAta. manuSya tIyaMcase tathA nArakI devatA paryApta kRSNa lezIse Ake sajJo pAMcendriya kaDa* kaDa0 kRSNalezIye utpanna hote haiN| (2) bandha, udaya, udiraNA, vede, ekendrivat (3) lezyA-eka kRSNa lezyA (4) bandhaka-sAta ATha karmokA bandhaka hai (5) sajJA, kaSAya, veda, bandhaka, ekendriyavat (6) anubandha. ja. eka samaya u0 33 sAgaropama antaraM mahurta adhika (7) sthiti-ja0 eka samaya u0 33 sAgaro. zeSa 19 dvAra ogha udezA mAphoka samajhanA. evaM zeSa 15 mahAyummA bhI kehanA. evaM prathama samayAdi 11 udezA ogha zatakake mAphIka nANante saMyukta aura 1-3-5 yaha tona udezA sAdRza zeSa ATha udezA sAhaza iti 40-2-22 (3) evaM nilalezyAkA igyArA udezA saMyukta tIrA antara zataka hai parantu anubandha ja* eka samaya, u0 daza sAgaropama pasyopamake asaMkhyAta bhAga adhika evaM sthiti bhI samajhanA iti (4) evaM kApota lezyAkA igyArA udezA saMyukta coyA antara zataka parantu anubandha ja0 eka samaya u0 tIna sAgaropama palyopamake asaMkhyAtamA bhAga Adhika evaM sthiti bhI samajhanA iti 40-4-44
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ (59) (1) evaM tejo lezyAkA igyArA udezA saMyukta pAMcavA antara zataka parantu anubandha u0 doya sAgaropama palyopamake asaMkhyAtame bhAga adhika. evaM sthiti. kintu 1-3-5 udezAmeM no saMjJA bhI kahanA kAraNa tejolezI sAtave gunasthAna bhI hai vahAMpara saMjJA nahIM hai zeSa pUrvavat iti 40-5-55 / / . (6) evaM padmalezyAke hagyArA udezA saMyukta chaTA antara zataka hai parantu anubandha ja. eka samaya u0 daza sAgaropama antara mahurta sAdhika. sthiti daza sAgaropama zeSa teno lezyAvat samajhanA iti 40-6-19 ___ (7) zuklalezyAke igyArA udezA saMyukta sAtavA antara zataka ogha zatakaki mAphaka samajhanA parantu anubandha ja0 eka samaya u0 tetIsa sAgaropama antara mahurta sAdhika sthiti u. tetIsa sAgaropamaki hai iti 407-77 iti / lezyA saMyukta sAta zataka samuccayake huve / ___ noTa-utpAta tathA cavanahArameM sarvasthAnoMke jIvoMki utpAta tathA cavana kahA hai vaha apane apane lezyAvoMke sthAnavAle nAraki devatA jIsa jIsa lezyAme utpanna hote hai aura cavanameM bhI jIsa jIsa lezyAse cavate hai usa usa lezyAke sthAnameM utpanna hote hai tAtparya yaha huvA ki nAraki devatAvoMme apani apani lezyAkA hI sarva sthAna smjhnaa| isI mAphIka bhavya jIvoMkA bhI lezyA saMyukta sAta zataka kahAnA. sarva jIva utpannakA uttarameM pUrvavat niSeda karanA / iti 1=14114 /
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) abhavya jIvoMkA sAta zataka bhavya jIvoMki mAphIka hai parantu mo taphAvata hai so batalAte hai / (1) utpAta-pAMcAnuttara vaimAna choDake (10) dRSTI eka mithyAtvakI (11) jJAna-jJAna nahIM ajJAna hai| (17) vrati-vrati nahIM, avati hai| (26) anundha u0 tetIsa sAgaropama (narakApekSA) parantu zukla lezyA zatakame u0 (29) sthiti-u0 tetIpta sAgaropabha zukla lezyAki anubandhavat (30) samRghAta-pAMca kramaHsara (31) sAgaropama-antara mahurta samajhanA / (9) lezyA-kRSNAdi chevoM (32) cavana pAMcAnuttara vaimAna choDa sarvatra ___ zeSa sarva dvAra asaMjJI tIyaMca pAMcendriyaki mAphIka samajhanA. sarva jIva abhavyapaNe utpanna nahI huvA hai| 1-3-5 eka gamA zeSa ATha udezA eka gmaa| isI mAphIka zolA mahAyummA samajhanA / iti / (2) kRSNalezI zatakameM nANantA tIna / (1) lezyA eka kRSNa lezyA / (2) anu0 u0 tetIsa sAgo0 antara0 adhika (1) sthiti u0 tetIsa sAgaropama /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) (3) evaM nila lezyAkA zataka mANantA (1) lezyA eka nilalezyA (adhika (2) anu0 u0 dazasAgaro0 palyA0 asaMbhAga (3) sthiti u0daza sAgaropama , , (1) evaM kApota lezyAkA zataka nANantA (1) lezyA eka kApota lezyA [adhika (2) anu0 u0 doya sAgaroM0 palyo0 asaM0 bhAga (3) sthiti tIna sAgaropamaki (5) evaM teno lezyAkA zataka nANantA . (1) lezyA eka tejasa lezyA / (2) anu0 u0 doya sAgaro0 palya0 asaM0 bhAga (3) sthiti // // " (6) evaM padmalezyAkA zataka nANantA (1) lezyA eka padma lezyA (2) anu0 daza sAgaro0 antara mahurta a0 (3) sthiti u0 daza sAgaro. (7) evaM zukla lezyA zataka nANantA (1) lezyA eka zukla lezyA (2) anu0 u0 31 sAgaro0 antara mahurta. (3) sthiti 31 sAgaropama zeSa adhikAra pUrvavat samajhanA. iti cAlIsavA zataphake antara zataka 21 udezA 231 saMyuta cAlIsavA zataka smaaptm| sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / pArA
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) thokar3A nambara 18. zrI bhagavatIjI sUtra zataka 41vAM (rAsI yummA ) (pra) he bhagavAna / rAsI yummA kitane prakArake hai| (u0) he gautama / rAsI yummA cyAra prakArake hai| yathA rAsI kaDayummA, rAsI teugAyummA, rAsI dAbarayummA, rAsI klyugaayummaa| (10) he bhagavAn rAsI kaDayummA yAvat rAsI kalayugA kIsakoM kahate hai| (1) jIsa rAsIke andarase cyAra cyAra nikAlane para ze cyAra rUpa vaDhanAve use rAsI kaDayummA kahate hai (2) isI mAphIva zeSa tIna vaDha jAnese rAsI teugA (3) doya vaDha jAnese rAsI dAbara yummA (4) aura eka baDha jAnese rAsI dAbara yummA kahA jAte hai| (pa) rAsI yumnA nArakI kahAse Ake utpanna hote hai ? (1) utpAta-pAMca saMjJI tIyaMca pAMca asaMjJI tIyeca tathA eka saMkhyAla varSakA kama bhUmi manuSya evaM 11 sthAnoMse Ake utpanna hote hai| (2) parimANa- 4.8.12.16 yAvat saMkhyA0 masaMkhyAte / (3) sAntara-aura niraantr| (1) sAntara-utpanna ho to ja0 eka samaya utkRSTa asaMkhyAta samaya taka huvA hI kre|
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) nirAntara utpanna hotoM ja0 doya samaya u0 asaMkhyAta samaya utpanna huvA hI kre| (1) ja0 samayadvAra-(1) jisa samaya rAsI kaDayummA hai usa samaya rAsI teugA nahIM hai / (2) nisa samaya rAsI teugA hai usa samaya rAsI kaDayummA nahIM hai (3) jisa samaya rAsI kaDayummA hai usa samaya rAsI dAbarayummA nahIM hai (4) jisa samaya rAptI dAbarayummA hai upta samaya kaDayummA nahIM hai (5) nisa samaya rAsI kaDayummA hai usa samaya rAsI kalayuga nahIM hai (6) jisa samaya rAsI kalayuga hai usa samaya rAsI kaDayummA nahIM hai / arthAt cyAro yugmAse eka hogA usa samaya zeSakA niSeda hai| (5) nArakimeM jIva kIsa tarahase utpanna hotA hai (258) sathavADAkA draSTAMtakI mAphIka utpanna hote hai| (pra) nArakImeM jIva utpanna hote hai vaha AtmAke saMyamase yA asaMyamase utpanna hote hai| (u) AtmAkA asaMyamase utpanna hote hai| .. (pra) AtmAkA saMyamase jIve hai yA asaMyamase / (u) asaMyama-se jIve hai vaha alezI nahIM parantu salezI hai akriyA nahIM kiMtu sakriyA hai| (pra) sakriya nArakI usI bhavameM mokSa jaavegaa| (u) nahIM usI bhavameM mokSa nahIM jAve / isI mAphIka 24 daMDakaki pRcchA aura uttara hai niske andara jo nANantA hai so nice batalAte hai|
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) . (1) vanAspatike utpAta anantA hai / (2) agatike sthAna apane apane agAti sthAnoMse kahanA dekho gatyAgatikA thokddaakoN| (3) manuSya daMDakameM utpanna to AtmAke asaMyamase hote hai parantu upajIbakAdhikArameM koI saMyamase koI asaMyamase karate hai| jo AtmAke saMyamase manuSya jIve hai vaha kyA salezI hote hai yA alezI hote hai ? salezI malezI donoM prakArase hote hai| jo malezI hai vaha niyamA akriya hai / jo akriya hai vaha niyamA mokSa jaavegaa| jo salezI hai vaha niyamA sakriya hai / jo sakriya hai vaha kitaneka toM tadbhava mokSa nAvegA / aura kitaneka tadbhava mokSa nahIM jaavegaa| jo AtmAke asaMyamase jIve hai vaha niyamA salezI hai / jo salezI hai vaha niyamA sakriya hai / jo sakriya hai vaha usa bhavame mokSa nahIM jAvegA / iti rAsIyummA nAmakA igatAlIptavA zatakakA prathama udezA samAptaM / 41-1 (2) evaM rAsI teugA yummAkA udezA parantu parimANa 3-7-11-15 saMkhyAte asaMkhyAte / ___ (3) evaM rAsI dAbara yummAkA udezA parantu parimANa 2-6-10-14 saMkhyAte asaMkhyAte / (4) evaM rAsI kalayugA udezA parantu parimANa 1-5-9.13 saMkhyAte asNkhyaate| isa cyAra udezoMkoM ogha (samuccaya) udezA kahate hai /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) isI prakArase cyAra udezA kRSNalezyAkA hai parantu yahAM jyotISI aura vaimAnika vanake / bAvIsa daMDaka hai / nArakI deva. toMke jItane sthAnameM kRSNa lezyA ho unhoM ki Agati ho vaha yathAsaMbhava kahenA / vizeSa itanA hai ki manuSyake daMDakame saMyama, alezI, akriyA, tadbhavamokSa yaha cyAra bola nahI kahenA kAraNa isa boloMkA kRSNa lezyAmeM abhAva hai yahAMpara bhAva lezyAki apekSA hai / zeSAdhikArI 'ogha' vat iti 41-8 __(8) evaM cyAra udezA nilalezyAkA apanA sthAna aura agati yathA saMbhava kahenA zeSa kRSNalezyAvat iti 41-12 (4) evaM kApota lezyAkA bhI cyAra udezA parantu bhAgati tathA lezyAkA sthAna yAthAsaMbhava kehanA iti 41-16 / (4) evaM teno lezyAkA bhI cyAra udezA parantu yahAM daMDaka 18 hai nArakImeM teno lezyA nahIM hai, devatAvoMmeM saudharmazAna devaloka taka kahAnA Agati pani apani samajhanA / (4) evaM padma lezyAkA bhI cyAra udezA parantu daMDaka tIna hai pAMcavA devaloka taka aura Agati apani apani kahenA iti / jaina siddhAMta syAhAda gaMbhira zailIvAle hai jese chaTe guNasthAna lejhyA cha mAnI gai hai yahAMpara padma lezyA taka saMyama bhI nahIM mAnA hai / yaha saMbhava hotA hai ki kRSNa lezyAmeM saMyama mAnA hai vaha vyavahAra nayaki apekSA hai aura padma lezyA taka saMyama nahIM mAnA hai vaha nizcaya nayaki apekSA hai ismeM mi sAmAnya vizeSa . pakSa honA saMbhava hai / tattva kevalIgamyaM / .....
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) evaM zukla lezyAkA bhI cyAra udezA parantu daMDaka tIna hai manuSyake daMDakameM jesa samuccayameM vistAra kiyA hai saMyama salezI alezI sakriya akriya tadbhava mokSa mAnA kAhA hai vaha sarva kahenA / iti cyAra udezA samuccaya aura che lezyAke cauvIsa udezA sarva 28 udezA hotA hai| 28 udezA ogha (samuccaya) lezyA saMyukta 28 udezA bhavya siddhi jIvoMkA pUrvavat 28 udezA abhavya siddhi jIvoMkA parantu sarva sthAna asaMyama hI samajhanA 28 udezA samyagdRSTI jIvoMkA oghavat 28 udezA mithyAtvI jIvoMkA abhavyavat 28 udezA kRSNapakSI jIvoMkA abhavyakta 28 udezA zukla pakSI jIvoMkA oghavat iti 196 udezA huve iti egatAlIsavA zataka samAptam sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / ___ thokaDA nambara 19 zrI bhagavatI sUtraki samAptI / saMprata samaya prAyaH paitAlIsa Agama mAnA jAte hai jisme paJcamAGga bhagavati sUtra baDA hI mahAtvavAlA hai| isa bhagavatI sUtrameM ____ (1) munIndra-iMdrabhUti agnibhUti nagranthaputra nAradaputra kAlasavesI gaMgayAjI Adi muniyoMke praznake uttara
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 67 ) (2) devIndra - zakendra IzAnendra camarendra aura 4 sUriyAma Adi devoMke pucche huve praznoMke uttara (3) narendra- udAi rAjA, zreNaka rAjA, koNaka rAjA, Adi rAjAvAM ke pucche huve praznoMke uttara (4) zrAvakoM - Ananda, kAmadeva, saMkha, pokhalI, maMDuka, surdazana aura bhI AlaMbhIyA nA garIke, tuMgIyA nagarIke zrAvarkoke pucche huve praznokA uttara | (1) zrAvikA - mRgAvatI jeyavantI sulasA celanA sevAnandA Adi zrAvikA ke pRcchA huvA praznoMke uttara / (6) anya tIrthIyoM - kAlodAi selodAi saMkhodAI zivarAja RSi pogala nAmakA sainyAsI tathA saumala brahmaNa Adi anya tIrthIyoM ke pucche huve praznoMkA uttara / isake sivAya isa AgamArNavameM kevala gautamasvAmike pucche huve 36000 praznokA uttara bhagavAna vIra prabhu dIyA hai / isa sUtra samudrase amUlya ratna grahana karaneki abhilASAvAle bhavya AtmAvoMke liye zAstrakAroMne cyAra anuyogarUpI cyAra naukA batalAye hai jese ki - (1) dravyAnuyoga - jisme jIva aura kakA nirNIrthe Sadravya sAta naya cyAra nikSepA saptabhaMgI aSTapakSa utsargopavAda sAmAnya vizeSa abIra bhAva bhAva kAraNa kArya dravyaguNaparyAya dravyakSetra kAlabhAva ityAdi syAdvAda zailIse vastattvakA jJAna honA use dravyAnuyogya kahate hai /
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) - (2) gaNatAnuyoga-jismeM kSetrakA lambA panA coDa panA urdhva adho nadi draha parvata kSetrakA mAna devalokake vaimAna nArakoke narakA vAsa tathA jyotISI devoMkA vaimAna jyotISIyoMki cAla graha nakSatrakA udaya asta samavakra honA tathA varga mUla dhana Adi phalAvaTa isakoM gaNatAnuyoga kahate hai| (3) caraNa karaNAnuyoga-jismeM munike pAMca mahAvrata pAMca samiti tIna guptI daza prakAra yati dharma, sattarA prakArakA saMyama bArahA prakArakA tapa pacavIsa prakAraki pratilekhana gaucarIke 47 doSana ityAdi tathA zrAvakoMke bArahavrata ekaso cauvIsa aticAra igyArA pratimA pUjA prabhAvanA sAmi vatsala sAmAyika pauSada Adi kriyAvoM hai use caraNa karaNAnuyeNa kahate hai| (4) dharmakathAnuyoga-jismeM bhUtakAlameM hogaye jaina dharmake prabhAvIka puruSa cakravarta baladeva vAsudeva bhaMDaloka rAnA sAmAnya rAjA seTha senApati AdikA jo jIvana cAritra tathA nyAya nIti hetu yukti alaMkAra AdikA vyAkhyAna ho use dharma kathAnuyoga kahate hai| isa cyAra anuyogameM dravyAnuyoga kArya rUpa hai zeSa tInAnuyoga isake kAraNa rUpa hai isa prabhAvazAlI paJcamAGga bhagabatI sUtrameM cyAroM anuyoga dvAroMkA samAvesa hai tadyapi vizeSa bhAga dravyAnuyoga vyApta hai isI liye pUrva mahARSiyoMne dravyAnuyogakA mahAnidhikI aupamA bhagavatI sUtrako dI hai| (1) bhagavatI sutrake mUla zrutaskandha eka hai (2) bhagavatI sUtrake mUla zataka 41 hai /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 69 ) (3) magavatI sUtra ke antara zataka 138 hai (4) bhagavatI sUtra ke varga 19 hai (5) bhagavatI sUtra ke udezA 1924 hai (1) bhagavatI sUtrake hAla meM zloka 15772 hai (7) bhagavatI sUtraki hAla meM TIkA karavana 18000 hai (8) bhagavatI sUtra vAcanA 67 dine dI jAtI hai| * ( 9 ) bhagavatIsUtra ki niyukti bhadrabAhu svAmi racIthI (10) bhagavatI sUtraki curaNI pUrvagharoMne racIthI * 16 pahalese AThave zataka pratyeka zataka do do dinoMse bacAyA jAya jiske dina zolA hote hai / 33 nauvAM zataka se pandaravA ( gozAlA ) zatakako choDa dear zataka evaM zataka ki vAcanA utkRSTa pratyaka zataka tIna tIna dinase vAcanA de jiskA tetIsa dina hote hai / 2 pandaravA ( gozAlA ) zataka eka dinameM vacAve agara raha jAve to Ambilakara dusare dina bhI vacAve | 3 ekavIsavA bAvIsavAM tevIsavA zatakaki vAcanA pratyaka dina ekeka zataka ki vAcanA deve / 4 cauvIsavAM paMcavIsavA zatakaki vAcanA do do dina ka 1 chAvIsavAse tetIsavA zataka eka dinameM vAcanA deve / 8 cautIsa vAseM igatAlIsavAM zataka ATha zataka, pratyaka dina pratyaka zataka bacAve isI mAphIka bhagavatI sUtrakI vAcanA apane ziSyakoM 67 dinameM deva vAcanA lenevAle muniyoMkoM AmbilAdi tapazcarya karanA cAhiye /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) (11) bhagavatI sutra hAlaki Toka abhayadeva suri racIta hai| ___ isa bhagavatI sUtrakA pAMca nAma hai / (1) zrI bhagavatI sUtra loka prasiddha nAma (2) pAMcama aMga dvAdazAGgIke andarakA nAma (3) vivahA paNNanti mUla prAkRta bhASAkA nAma (4) ziva zAnti pUrva mahA RSiyoMkA dIyA huvA (5) navaraMgI naye naye praznottara honAse isa mahAn prabhAvazAlI paJcamAGga bhagavatI sUtraki seva bhakti upAsanA paThana pAThana manana karanese jIvoMko jJAna darzana cAritrakA lAbha hote hai / bhagavatI sUtra anAdi kAlase tIrthakara bhagavAna pharamAte Aye hai isaki ArAdhana karanese bhUtakAlameM anante jIva mokSameM gaye hai| vartamAnakAle (vidahakSetra) mokSa jAte hai bhaviSya. kAlameM anante jIva mokSa jAvegA iti zam bhagavatI sUtra zataka udezA tathA praznottarake antameM bhagavAna gautama svAmi " sevaM bhaMte sevaM bhate " esA zabda kahA hai| yaha apana vinaya bhakti aura bhagavAna vIra prabhu prate pUjya bhAva darzA rahe hai / he bhagavAna Apake bacana satya hai zreyaskAra hai bhavyAtmAvoMke kalyANa kartA hai ityAdi vAste yahAM bhI pratyaka thokaDAke antameM yaha zabda rakhA gayA hai / iti sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva sacam /
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ratnaprabhAkara jJAnapuSpamAlA-puSpa nambara 69: athazrI zIghrabodha bhAga 25vA. ___ thokaDA naM0 1 / sUtra zrI bhagavatIjI zataka 1 uddezo 1 lo zrI bhagavatI sutraki AdimeM gaNadhara bhagavAna paJca parameSTIko namaskAra karake zrI zruta jJAnako namaskAra kiyA hai| rAjagRhanagara guNazalodyAna zreNakarAjA celaNArANI abhayakumAra maMtrI bhagavAna vIraprabhukA mAgama indramRti (gautama) gaNadhara inha savakA varNana karate huve vizeSa utpAtika sUtrako bholAmaNa di hai| ____ bhagavAna vIraprabhu eka samaya rAnagRha udyAnameM padhArethe. rAjA zreNaka Adi nagara nivAsI bhavva bhagavAnakoM vanda karaneko aaye| bhagavAnaki amRtamaya dezanA pAna kara svasthAnapara gamana kiyA / ____ gautamasvAmine vandana namaskAra kara bhagavAnase abha karI ki he karUNA sindhu (1) calanA prAraMbha kiyA use calIyA hI kehanA / (2) udIraNA prAraMbha kiyA use udIrIyA hI kehanA / (3) vedanA prAraMbha kiyA use vedIyA hI kehanA / (4) prakSiNa karanA prAraMbha kiyA use pakSiNa kiyAhI kahanA (5) chedanA prAraMbha kiyA use chedAhuvA hI kehnaa| (6) bhedanA prAraMbha kiyA use bhedAhuvA hI kehanA /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) dahAna karanA prAraMbha kiyA use dAhAna kiyA hI kehnaa| (8) maranA prAraMbha kiyA use mRtyu huvA hI kehnaa| (9).nirjarA karanA prAraMbha kiyA use nirIyA hI khnaa| isa nau padoMke uttarameM bhagavAna pharamAte hai ki hAM gautama calanA prAraMbha kiyA use cAlIyA yAvat nirjaranA prAraMbha kiyA use nirjariyA hI kehanA cAhiye / bhAvArtha-yaha prazna karmoM ki apekSA hai / bhAtmAke pradezoMke sAtha samaya samayameM karmabandha hote hai va karma sthiti paripakva honese samaya samaya udaya hote hai / AtmapradezoMse karmoMkA caLanakAla vaha udayAvalikA hai inhI donoMkA kAla asaMkhyAta samayakA antara mahurta parimANa hai parantu calana prAraMbha samayakoM calIyA kahanA yaha vyavahAra nayakA mata hai agara calana samayakoM calIyA na mAnA jAve to dvitIyAdi samaya mI calIyA nahIM mAnA jAvegA, kAraNa prathama samaya dusarA samayameM koI bhI vizeSatA nahIM hai aura prathama samayako na mAnA jAya to prathama samayaki kriyA niSphala hogA jese koi puruSa eka paTakoM utpanna karanA cAhe toM prathama tantu prAraMbhakoM baTa mAnaNA hI paDegA / agara prathama tantukoM paTa na mAnA jAya to dusare tantumeM bhI paTotpatI nahIM hai vAste vaha saba kriyA niSphala hogA aura paTotpatIki bhI nAsti hogaa| isI mAphIka Atma pradezoMse karma dalaka calanA prAraMbha huvA uskoM calIyA hI maannaa| zAstrakAroMkA amiSTa hai isa manyatAsa jamAlIke mattakA nirAkAra kiyA hai|
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) calana prAraMbha samayakoM calIyA kehanA sthiti kSayApekSA hai| . (2) udIraNA prAraMbha samayakoM udIriyA kahanA=no karma satAmeM paDA huvA hai parantu udayAvalikAmeM Aneyogya hai usa karmA ki madhyavasAyake nimittase udIraNA karate hai / udIraNA karateMkoM masaMkhyAta samaya lagate hai parantu yahAM prAraMbha samayako pUrvake dRSTAMta mAphoka samajhanA caahiye| .. (3) vedate huveke prAraMbha samayakoM vedyA khnaa| jo karma udaya Aye ho tathA udIraNA kara udaya AvilakAmeM lAke prathama samaya vedaNA prAraMbha kIyA hai usako pUrva dRSTAMta mAphIka vedyA hI khenaa| (4) prakSiNa arthAt kAmapradezoM ke sAtha rahe huve karma dalaka mAtmapradezoMse prakSiNa honeke prAraMbha samayako prakSiNa hubA pUrva draSTAMta mAphIka khnaa| (5) chedate huvekoM chedAyA-karmoki dIrghakAlaki sthitikoM apabatana karaNase chedake laghU karanA vaha apavartana karaNa asaM. khyAte samayakA hai parantu pUrva draSTAMta mAphIka prAraMbha samayakoM chedyA khnaa| (6) medate huvekoM bheyA kahanA-koke tIvra tathA maMda rasako apavartana tathA ughavasanakaraNa karake maMdakA tIvra aura tIvakI maMda karanA yaha karaNa asaMkhyAte samayakA hai parantu pUrva draSTAMta mAphaka prAraMbha samaya bhedate huveko bhedyA khnaa| / (7) dahate huveko dahana khenaa| yahAM karmarUpI kASTakau zukla dhyAnarUpI agnike andara dahana karate huvekoM pUrva zetakI mAphoka bahana kiyA hI khnaa|
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) mRtyu prAraMbhakoM mariyA kahanA-yahAM AyuSya kamaMkA / ' prati samaya kSiNa hote huvekoM pUrvake draSTAntaki mAphoka mUryA hI khenaa| (9) nirjarAke prAraMbha samayakoM nirjayoM kahanA=no karma udayase tathA udIraNAse vedake Atma pradezoMse prati samaya nijaMga karI jAtI hai usa nirjarAkA kAla asaMkhyAte samayakA hai parantu yaha pUrva draSTAntase prAraMbha samayako nirjA kahanA : iti nau praznoMkA uttara diiyaa| . (pra0) he bhagavAn ! calateko calIyA yAvat ninarateke nirjayoM yaha nau padoMkA kyA eka artha bhinna bhinna uccAraNa bhinna bhinna varNa (akSaroM) athavA bhinna bhinna artha bhinna bhinna uccA. raNa, bhinna bhinna vaNavAlA hai| u0) he gautama ! calate huveko calIyA, udIrate huneko udIrIyA, vedate huvekoM vedIyA aura prakSiNa karate huvekoM prAkSaNakiyA yaha cyAra padoM ekArthI hai aura uccAraNa tathA vaNa bhinna bhinna hai| yahA para kevalajJAna utpAdApekSA hai kAraNa karmoM kA calanA udoraNa tathA udaya huvekoM vedanA aura AtmapradezoMse pakSiNa karanA yaha sava puruSArtha pahale nahI utpanna huve ese kevalajJAna paryAyakoM utpanna karane kA hI hai vAste utpannapakSApekSA isa cyAroM padoMkA atha eka hI hai| zeSa rahe pAMca pada (chedAte huvekoM chedyA yAvat nimarate huveko nirnayA) vaha eka dusarese minna athavAle hai yaha para vita 'pakSaki apekSA arthAt kamaukA sarvatA nAza karanA jaise
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) chedAte hu~ko checA, terebai guNasthAna rahe huve koMki sthitikI ghAta karate huve yoga nirUddha karate hai| (6) bhedate huveko meghA=yaha rasadhAtaki apekSA hai parantu sthiti ghAta karatoM rasaghAta anantaguNI hai vAste bhinnArthI hai| (7) dahana karate huveko dahana kiyA-yaha pradeza bandhApekSA hai| pAMca hrasva akSara kAlame zuklavyAna caturtha pAye karma pradezakA dahAnApekSA honese yaha pada pUrvase bhinnArthI hai| (1) mRtyu hoteko mUryA kahanA. yaha pada AyuSya karmApekSA hai| AyuSya karmake dalakakSaya jo punarjanma na ho ese carama AyuSya saya apekSA honese yaha pada pUrvase bhinnArthI hai| (9) nirjarate huvekoM nirjaryA kahenA-sakala kokA kSayarUpa nirjara pUrve kavI na karI huI caudave guNasthAnake carama samaya 2 sakala karmakSayarUpa honese yaha pada pUrvake padoMse bhinnArthI hai| . __isa vAste pehaleke cyAra pada ekArthI aura zeSa pAMca pada bhimA hai| . .. .. - sevaM bhaMte sevaM bhaMta tameva sacam / thokaDA nambara 2. sUtra zrI bhagavatIjI zataka ! uddezA 1 (49 dvAra) isa thoDeke 45 dvAra cauvIsa daMDaka para utArA jAvege, caubIsa daMDakameM prathama nArakkei daMDakapara 45 dvAra utAre jAte haiN|
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) (1) sthitidvAra nArakike nairiyoMki sthiti jaghanya daza hajAravarSa utkRSTa tetIsa sAgaropamaki hai ! (2) sAzvosAzvadvAra - nAra kike nairiyA nirantara sAvosAzva lete so bhI lohAraki ghAmaNaki mAphIka zIghratAse / (3) AhAra = nArakike neriye AhArake arthI haiM ? hAM AhArake arthI hai / (4) nAra kike nairiye AhAra kitane kALase lete hai ? nArakike AhAra do prakArakA hai ( 1 ) anajAnate huve (2) jAnate huve jisame jo anajAnate huve AhAra lete hai vaha pratisamama AhArake puloMkoM mahana karate hai aura jo jAnake AhAra lete hai vaha asaMkhyAta samaya antara mahurtase nArakikoM AhAra ka icchA hotI hai / (5) nAraki AhAra lete hai so koNase pudgaloMkA lete hai ! dravyApekSA anante ananta pradezI skandha, kSetrApekSA asaMkhyAte AkAza pradeza avagAhyA, kAlApekSA eka samayaki sthiti yAvat asaMkhyAtA samayaki sthiti ke pudgala, bhAvApekSA varNa gaMdha rasa sparza yAvat 288 bola dekho zIghrabodha bhAga tIjA AhArapada / (6) nAraka AhArapaNe pudgala lete hai vaha kyA sarva AhAra kare, sarva pariName, sarva uzvAsapaNe pariNamAve, sarva nizvAsapaNe evaM vAravArake 4 evaM kadAcItke 4 sarva 11 bolapaNe pariName ! (7) nAraki apane AhArapaNe lene yogya pudgala hai jIske asaMkhyAta bhAgake pudgaloMkoM grahana karate hai aura grahana kiye huve koMmeM anantame bhAgake pudgaloMko asvAdana karate hai /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) nAraki jo pudgala AhArapaNe grahana kiyA hai vaha sarva pudgalokA hI AhAra karate hai na ki dezapudralokA / (9) nAraki jo AhAra karate hai vaha pudgala usake zrotendriya yAvat sparzendriyapaNe aniSTa akranta apaya amanojJA mAkta duHkhapaNe pariNamate hai / noTa- AhArapadakA thokaDA savistAra zIghrabodha bhAga tIjA meM 11 dvArase likhA gayA hai yahAMpara saprayojana zAstrakAroMne sAta dvAroMkoM hI grahana kiyA hai vAste vistAra dekhanevAloMkoM tImA bhAgase dekhanA cAhiye / (10) nArakike AhAra viSaya prazna | (1) AhAra kiye huve pudgala praNamyA yA praNamegA / (2) AhAra kiyA aura karate huve pu0 praNamyA yA praNamegA / (3) AhAra na kiyA aura karate huve pu0 praNamyA yA praNamegA | (4) AhAra na kiyA aura na kare pu0 praNamyA yA praNamegA / isa pyAroM praznoMka uttara (1) AhAra kiye huve pu0 praNamyA na praNamegA / (2) AhAra kiyA aura karate huve pu0 praNamyA prathamegA / (1) AhAra na kiyA aura karate hube pu0 na praNamyA praNamegA! (4) AhAra na kiyA na kare vaha na praNamyA na praNamegA / isapara TIkAkAroMne cha pada kiyA hai (1) mAhAra kiyA (2) phare (1) karegeM (4) na kiyA (5) na kare (1) na kregeN| isa che padaka 61 vikarUpa hote hai yathA
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) asaMyogI vikalpa hai. saM. vikalpa. saM. vikalpa, ... 1 bhUtakAlame AhArIyA 2 vartamAname AhAra kare 3 bhaviSyage AhAra kareMge mRtaka nahI mAhArIhyA 5 varta0 nahI AhAre 1 mavi. nahI AhAreMgA do saMyogi vikalpa 15.. 1 AhAraka noM kare ..... . AhAraka noM, kreNgaa| " , nahI koM ,., nahI kare 5 , , nahI kareMgA 6 AhAra kare aura kareMgA. " ,nahI kayoM , , nahI kare: , , nahI karegA 10 mAhAra kareMgA-nahI koM , , nahI kareM 12 , , nahI kareMgA 13 AhAra nahI kayoM nahI kare 14 AhAra nahI kayoM nahI kareMgA 15 mAhAra nahIM kareM nahIM kareMgA tIna saMyogi vikalpa 20 1 AhAra ko kare kareMgA 2 AhAra ko kare na kayoM , , , nakare 4 , , kare na kareMgA , ,karegA na kayoM , , kareMgA na kare , kareMgA na kareMgA ( , , na kayoM na kareMgA 9 , ,na ko na kareMgA 1., na kareM na kareMgA 11 AhAra kare kareMgA na kayoM 19 AhAra kare kareMgA na kareM 13 , kareMgA na kareMgA .14 , na karyo na kare 15 . nakoM na kareMgA 16 , na kareM na kareMgA . 17 mAhAra reMgA na karyo na kare 18 mAhAra kareMgA na karyo na kareMgA 19 , , na kareM na kareMgA 20 na ko na ko na kareMgA .
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ cyAra saMyogi vikalpa 15 1 karyo kare kareMgA na karyo 1 ko kare. karegA na kare 3 , , , na kareMgA 4 , , na kayoM na kareM : 5 , , na kayoM na kareMgA 6, , na kare na kareMgA . , kareMgA na karyo na kare 8 , kareMgA na kayoM na kareMgA 9 , , na kare na kareMgA 10 , na karyo na kare na kareMgA 11 kareM kareMgA na karyo na kare 12 kareM kareMgA na kayoM na kareMgA 13 .. , na kare na kareMgA 14 ,, na karyo na kare na kareMgA 15 kareMgA na karyo na kare na kareMgA. / paJcasaMyogi vikalpa 1 ko kare karegA na kayoM na kare 2 // " " " na kareMgA 3 , , , na kareM , 4 , , na kayoM " " 5 , kareMgA , " " . che saMyogi vikalpa 1 1 kayoM, kare karegA nayoM na kare na kreNgaa| isa 69 vikalpake svAmike andara naraka tathA abhavya jIva mUtakAlameM pudgala AhArapaNe nahIM mahana kiye ese tIrthakkaroMke zarIrAdike kAmameM Aye huve pudgala naraka tathA abhavyake AhAra paNa kAmameM nahIM Asakte hai ismeM ekamatta esA hai ki vaha pudgala usI rUpameM narakAdike kAma nahIM aaske| dusarA mata hai ki rUpAntarameM bhI kAmameM nahIM sake / ' tatva kevalI gamyaM /
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) (11) nArakike nairiye AhArakI mAphIka pudgala ekatra karate hai vaha bhI AhAki mAphIka caumAMgI praNamya praName praNa. megA pUrvavat 63 vikalpa "cy"| (12) evaM upacayaki bhI caubhAgI aura pUrvavat 63 viklp| (13) eva udauraNA (14) evaM vedanA (11) nirA yaha tIna bAra koki apekSA hai / anudaya karmoki udIraNA, udaya tathA udIraNAkara vipAka Aye karmokoM vedanA. vedIye huve karmoki nirjarA karanA iskA bhI pUrvavat cyAra cyAra bhAMga smjhnaa| (16) nArakike nairiyA kitane prakArake pudgaloMke bhedAte hai? karmadravyoMki apekSA doya prakArake pudgala bhedAte hai (1) bAdara (2) sUkSma bhAvArtha apavartana kAraNa (adhyavapAyake nimatta) se koke tIvra rasako maMda karanA tathA uddhavartana karaNase koke maMda rasako tIvra karanA arthAt nyUnAdhika karanA / yahAMpara sAmAnya sutra honese pudgala bhedAnA kahA hai / kama pudgala yadyapi bAdara hI hai parantu yahA~. bAdara aura bAdaraki apekSA sUkSma kahA hai parantu yahAM jo sUkSma hai vaha bhI anante ananta pradezI skandhakA hI bheda hote hai / evaM (17) pudgaloMkA caya (ekatra karanA) evaM (18) upacaya (vizeSa dhana karanA) yaha doya pada AhAra dravya apekSA kahenA / evaM (19) udIraNA (20) vedanA (21) nijarA yaha tIna pada karma dravyApekSA pUrva bhedAte ki mAphIka samajhanA / mAtmAdhyavasAyake nimattase apavartana uddhavartana karate huve jIva sthitighAta tathA rasaghAta kare isI mAphIka sthiti vRddhi tathA rasavRddhi karate hai| . . . . .
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) * (12) ubaTTItA-apavartanadvArA karmoM ki sthitiko nyUna karanA upalakSaNa se uddhavartana dvArA karmoM ki sthitikI vRddhi karanA yaha sUtra tIna kALApekSA hai (22) mRtakAlame karI (21) barta mAnakAlameM kare (24) bhaviSyakAlame karegA / (25) saMkramaNa = mUla karma prakRtise bhinna jo uttarakarma prakRti eka dusarI prakRtike andara-saMkramaNa karanA. isme bhI adhyavasAyakA nimatta kAraNa hai jese koi jIva sAtA vedaniya karmakoM veda rahA hai asubha adhyavasAyoMke nimatta kAraNase vaha sAMtA vedaniyakA saMkramaNa asAtAvedaniyame hotA hai arthAt vaha sAtAvedaniya mI asAtAmeM saMkramaNa ho sAtA 'bipAkako vedatA hai / iskoM bhI tIna kAla (25) bhUtakAlameM saMkramaNa kiyA (26) vartamAna meM saMkramaNa kare (27) bhaviSyame saMkramaNa kareMgA | (28) nighasadvAra adhyavasAyake nimatta kAraNase karma pudralokoM ekatra karanA usameM apavartana uddhavartana se nyUnAdhika karanA use nidhasa kehate hai jaise suiyoMka mArAkoM agnimeM tapAke upara coTa na paDe vahAMtaka nidhasa arthAta nyUnAdhika ho sake hai esA fare bhI jIva tInoM kAlame kare kyoM karegA |30| (31) nikAcit pUrvokta karma dalaka ekatra kara dhana baMdhana jese tapAi hui suiyoM para coTa denese eka rUpa ho jAtI hai usame - sAmAnya karaNa nahI laga sakte hai vaha bhI tIna kAlApekSA nikA cItU karmA kare kareMgA // 33 // (34) nAra kike nairiye tejasa kAramANa zarIrapaNe pudgala grahana karate haiM vaha kyA mUtakAlake samaya meM vartamAna kAlke samayame
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaviSya kAlake samaya grahana karate hai ? bhUta kAlakA samaya naSTa ho gayA / bhaviSya kAlakA samaba aba bhAvegA vAste bhUta bhaviSya nirartha honese vartamAna samayameM grahana karate hai| (35) nArakike nairiye tejasa kAramANa paNe jo pudgaloMki udIraNA karate haiM vaha bhUtakAlake samayameM grahana kiye pudgaloMki udIraNA karate hai parantu vartamAna tathA bhaviSya samayaki udIraNA nahI karate hai kAraNa vartamAname to grahana kiyA hai usaki udIraNA nahI hotI hai / bhaviSyakA samaya abI taka mAyA mI nahIM hai vAste udIraNA bhUtakAlaki hotI hai (31) evaM vedanA (37) evaM ninnarA yaha tInoM bhUtakAla samaya apekSA hai| (18) nArakike nairiye karmabandhate hai vaha kyA calIta karmoko bandhate haiM yA acalIta karmoko bandhate haiM ? calIta kokoM nahIM baMdhale hai kAraNa AtmapradezoMse calIta huve hai vaha karma vedake nijarA karaNe yogya hai isI vAste calIta karma nahIM bAMdhe kiMtu acalIta kokoM bandhate hai evaM (39) udIraNA (10) vedanA (41) apavartana (42) saMkramaNa (43) nidhasa (44) nikAcIta yaha saba macalIta karmoke hote hai| ____ (45) he bhagavAn / nAraki kA~ki nijarA karate hai vaha kyA calIta karmoki karate hai yA acalIta kamoki karate hai / . (u) he gautama nAraki jo karmoki nijarA karate hai vaha calIta koki karate hai kiMtu acalIta kA~ki nijarA nahI hotI hai / bhAvArtha AtmapadezoM meM sthita rahe huve karmoki nirjarA nahIM huve parantu Atma padezoMse kama pradeza sthiti pUrNakara calIta
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoke udayameM bhAvegA vaha pradezoM yathA vipAkoM karmavedA jAvegA taba vedIyA huve karmoki nirjarA hogA vAste calIta kamoki hI nijjarA hotI hai iti eka nAraka daMDakapara 15 dvAra huve vaha aba 21 daMDaka para utArA jAtA hai| sthiti cauvIsa daMDakoMki dekhoM prajJApannA sutra pada cothA, zIghabodha bhAga 12 vAM meN| sAzvosAzca dekho prajJApannA sutra pada 7 vA zIghabodha bhAga 3 meN| mAhArake sAta dvAra dekhoM prajJApannA sUtra pada 28vAM zIgha. bodha bhAga tiijaameN| __ zeSa 36 dvAra jese upara nArakIke dvAra likha pAye hai isI mAphIka cauvIsa daMDakameM nirvizeSa samajhanA iti cauvIsa daMDakapara 45 dvAra / isa thokaDeko sukha dIrgha draSTIse vicAroM / se bhaMte sevaM bhaMte tameva sacam / thokaDA nambara / zrI bhagavatIjI sUtra zataka 1 udezA 1 (gha) he bhagavAn ! jJAna he so isa bhavameM hote hai ? parabhameM hote hai ubhaya bhavameM bhI hote hai| (u) he gautama ! jJAna isa bhavameM bhI hote hai paramavameM bhI hote hai / bhAvArtha-jJAna hai so kSopasama bhAvameM hai jahAMpara jJAnAvarNIya karmakA jhopazama hotA hai vahAM para hI jJAna hotA hai / isa bhava (manuSya)meM jo paThana pAThana kara jJAna kiyA hai vaha devagatimeM jAte samaya sAthameM bhI cala sakte hai tathA vahAM jAneke bAda bhI nayA jJAna hosake hai| arthAt
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) devatA meM bhI jJAna viSaya tatva viSaya carcA vArtAyoM hotI rahatI haiN| vAste tInoM sthAnapara jJAna hote hai / (pra) he bhagavAn ! darzana ( samyaktva) he so isI bhavameM hai ! para bhavameM hai ? tathA ubhaya bhavameM hai ? ( u ) he gautama! darzana isa bhavameM bhI hote hai / paramavameM bhI hote hai / ubhaya bhavameM bhI hote hai| bhAvArtha - isa bhavameM suniyoMki dezanA zrAvaNakara tatva padArthakoM jAnanese darzana ki prApto hotI hai para bhavameM bhI bahutase mithyAtvI devatA carcA vArtA karate huve darzana prAptI kara sake hai tathA isa bhavameM darzana upArjana kIyA huvA para bhavameM sAtha bhI le jAsakte hai / * (pra) he bhgvaan| cAritra ( nivRtirUpa ) isa bhavameM hai ? para mavameM hai ? ubhaya bhavameM haiM ? ( u ) he gautama cAritra he so isa bhavameM hai parantu parabhavameM nahIM hai aura yahAM parabhava sAthameM bhI nahIM cala saktA hai arthAt manuSyake sivAya devAdi gatimeM cAritra nahIM hote hai / (pra) he bhgvaan| tapa he so isa bhavameM hote hai ? parabhavameM haiM / ubhaya bhavameM hai I (u) tapa hai so isa bhavameM hote hai parantu parabhavameM tathA ubhaya bhavameM nahIM hote hai pUrvavat namukArasI Adi tapazcaryA manuSyake bhavameM hI ho saktI hai / (pra) he bhagavAn / saMyama ( pRthvyAdikA saMrakSaNarUpa 17 prakAra ) isa bhavameM hai yAvat ubhaya bhavameM hai ?
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ (u) saMyama isa bhavameM hai zeSa pUrvavat / saMyamakA adhikArI kevala manuSya hI hai| (4) he bhagavAn / asaMvRta AtmAke dhAraka muni mokSa jAtehai? (u) he gautama ! asaMvRta anagAra mokSameM nahIM jAte hai| (5) kIsa kAraNase ? (u) asaMvRta anagAra jo AyuSyakama choDake zeSa sAtakarma zItala bandhe huveko ghana bandhana kare / svalpa kAlaki sthitivAle karmokoM dIrgha kAlaki sthitivAlA kare / maMdarasavAle karmokoM tIvra rasavAle kare / aura svarUpa pradezavAle karmoko pracura0 pradezavAlA kare / AyuSya karma syAt vAndhe syAta na bhI bandhe (pUrva bandhA huvA ho) asAtA vedaniya karma vAra vAra bandhe aura jisa saMsAraki Adi nahIM aura anta bhI nahIM esA saMsArake andara paribhramana kare isa bAste asaMvRta muni mokSa nahIM jAsakte hai| .. (a) he bhgvaan| saMvRta AtmA dhAraka muni mokSameM jAsakta hai ? (u) hAM gautama / saMvRta AtmA dhAraka muni mokSameM jAsakta hai| (5) kyA kAraNa hai ? (u) saMvRta mAtmA dhAraka muni AyuSya karma varjake sAta karma ghana bandhA hubA hote usakoM zItala kare / dIrgha kAlaki sthitiko svalpa kAla kre| tIvra ramako maMda rasa kare / pracura pradezoMko svalpa pradeza kare masAtA vedanI nahIM bAndhe / Adi manta rahIta jo 'dIrgha rastevAlA saMsAra samudra zIghratA pUrvaka tIrake 1 pAMca iMdriyoM aura manadvArA bhAtA huA bhAradvAroMkA niruta nahIM kIyA hai|
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAragata arthAt zarIrI mAnasI sarva duHkhokA antakara mokSameM jaave| zrI bhagavatI sUtra zataka 2 udezA 1 (pra) he bhagavAn / svayaM kRta duHkhakoM bhagavate hai| (u0) he gautama / koha jIva bhogave koha jIva nahI mI bhogave / he prabho isakA kyA kAraNa hai ! he gautama jIsa jIvoMke udayameM AyA hai vaha jIva ruta karma bhogavate hai aura jIsa jIvoMke jo satakarma sattAmeM paDA huvA hai. abAdhA kAla pUrvA paripakka nahI huvA hai arthAta udayameM nahIM AyA hai vaha jIva rutakarma nahI bho bhagavate hai isa apekSAse kahA jAte hai ki koi jIva bhogave koha jIva nahI bho bhogave / isI mAphoka narakAdi 24 daMDaka bhI samajhanA / jaise yaha eka bacana apekSA samuccaya jIva aura cauvIsa daMDaka evaM 25 sutra kahA hai isI mAphIka 25 sUtra bahu vacana apekSA bhI samajhanA / evaM 50 sutra / . (pra0) he bhagavAn / jIva apane bandhAhuvA AyuSya karmakoM bhogavate hai| (u0) hAM gautama / jIva svayaM bAndhA huvA Ayupya karmakoM syAt bhogave syAt nahI bhI bhogave / he prabho iskA kyA kAraNa hai ? he gautama jIsa jIvoMke AyuSya udayameM AyA hai vaha bhogarate hai aura jisa jIvoMke udayameM nahIM pAyA hai vaha nahIM bhogavate hai evaM narakAdi 24 daMDaka bhI samajhanA / isI mAphIka bahuvacanake bhI 25 sUtra samajhanA iti / ... sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva sakSam / -
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ . thokaDA nAra........ sUtra zrI bhagavatIjI zataka 1 uddeshaa| (mAstitva) (4) he bhagavAn / Asti padArtha mAstitva paNe pariNameM aura nAstipadArtha nAstitva paNe prinnme| ___ (u) hAM gautama Asti padArtha Astitva paNe pariNameM aura nAsti padArtha nAstisva paNe pariNameM / mAvArtha-jainasiddhAnta anekAntabAda syAdvAda saMyukta hai vAste yahAMpara sApekSA vacana hai / jaise agalI aMgulI paNeke bhAvame bhAstitva hai aura aMgulI aMguSTAdike bhAvameM nAstitva hai vAste baMgulI aMgulIke mAvameM Astitva pariNamate hai iso mAphIka jova jIvake jJAnAdi guNa paNe Astitva bhAva pariNamate hai ipso mAphIka vastu vastuke bhAva paNe Astitva hai / nAsti nAstitvapaNe pariNameM jese gardabha bhRga baha nAsti nAsti paNe pariNamate hai isI mAphIka jIvake andara jaDatA bhAva nAsti hai nAsti bhAva paNe pariNamate hai ityaadi| pra. he bhagavAn ! jo Asti mAstitva paNe pariName aura nAsti nAstitvapaNe parimaNate hai to kyA prayogase pariNama hai yA svabhAvase pariNamate hai| (3) he gautama : jIvake prayogase bho pariNamate hai aura svabhAvase bho pariNamate hai / jese aMgulI Rju hai usako jIva prayogase vakra karate hai vaha jIdha prayogase tathA bAdalA pramukha. yaha
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) svabhAvase pariNamate hai / isI mAphIka kItaneka padArtha mAsti AstitvapaNe jIvake prayogase pariNamate. hai kitaneka padArtha Asti Astitva svAbhAve pariNamate hai / evaM nAsti nAstitvapaNe bho jIva prayoga tathA svabhAve bhI pariNamate hai yahAM tAtparya vaha hai ki svagunApekSA mAsti Astitva pariNamate hai aura para gunApekSA nAsti nAstitva pariNamate hai / isI mAphoka doya alApaka gamana karaneke bhI smjhnaa| kAkSA mohaniya karmakA adhikAra bhAga 16 vA me chavA huvA hai parantu kuccha saMbandha raha gayA thA vaha yahAMpara likhAnAte hai| (ma) he bhagavAna / jIva kAMkSA mohaniya karmaki udIraNA svayaM kartA hai svarya grahanA hai kartA hai svayaM sabaranA hai| (u) hAM gautama / udiraNA grahanA saMbaranA jIva svayaM hI (gha) agara svayaM jIva udIraNA kartA hai to kyA urata kauki udIraNA kare, anudIrata koki udIraNA kare / udaya Ane yogya karmoki udIraNA kre| udaya samayake pazcAta aNantara sama. yakI udIraNA kre| . (pra) he gautama tIna pada udIraNAke ayogya hai kintu udaya mAne yogya karma hai // usI kauMki udIraNA karate hai| (10) udIraNA karate haiM. vaha kyA utsthAnAdise karate hai yA anutsthAnAdise karate hai 1 utsyAnAdise udIraNA karate hai| kintu anurasthAnAdise udIraNA nahIM hotI hai|
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. (50) he magavAn ! jIva kaukoM umzamAte hai vaha kyA udIrata karmoko anudIrata karmoM kA, udaya Ane yoga kokA, udaya samaya pazcAta antara samayako upazamAte haiM ? . . ___ (u0) he gautama ! anudaya karmoM kA upayama hotA hai arthata udaya nahIM Aye ese satAmeM rahe huve karmoM ko upazamAte hai vaha utspAnAdise upazamAte haiM evaM karmoko vedate hai parantu udaya Aye huve karmoko vedate hai evaM nirA parantu udaya aNAntara pUrvakRta samaya arthAt udaya Aye huveko mogavane ke bAda karmoki nirmA karate hai isa Rba padake andara utsyAnAdi puruSArthase hI karate hai| yahAM gotAlAdi nitya bAdIyoM jo utsthAna bala kamma vArya aura puruSArthako nahIM mAnate hai unhIM bAdIyoMke mattakA nirAkAra kIyA hai| iti / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva sacam / thokaDA nambara 5 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 1 udezo 4 . (vArya viSaya praznottara) - (0) he bhagavAn / jIta jIvoM ne pUrva mohani karma saMcaya kiyA hai vaha vartamAname udaya honera jIva pAbhava gamana kare / ___ (u0) he gau..ma / pUrva Ayunya kSaya honepara paramava gamana 'kAte hai| - (pra0) vaha bhii| paramA gapana karatA hai to kyA vaya karatA hai|
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) (u0) hA~, vIryase hI paramava gamana karatA hai / ava se nahIM / (pra0) vIrya se karate hai to kNa bAlavIryate paMDitavIryase vAlapaMDita vIrya se parabhava gamana karate hai / 1 (u0 ) hai gautama | paMDitavIrya sAdhuvoMke aura bALapaMDita vIrya arania hote hai isame paramava gamana nahI karate hai kyuki paramatra gamana samaya jIvoMke paheloM dumro aura cotho yaha tIna guNasthAna hote hai vaha tInoM guNa0 bAlavIrya dhAraka hai bAste paramava gamana bAlavIryase hI hote hai / (pra0) pUrva mohaniya karma kiyA / vaha vartamAname udaya honepara jIva uca guNasthAnase nice guNasthAnapara jA sakate hai / ( 30 ) hA~ mohaniya karmodayase nice guNa 0 A sakatA hai| (pra0) to kyA bATavIrthase paMDitavIryase yA bAlapaMDitavAyeMge! (30) paMDitava ye tathA bAra paMDitavIrthase nicA nahI A ! kintu cAlavIyase uca guNasthAnase nitra guNasthAna jAye / vAcanAstara meM bApaMDita vIryame mo Aza kahA hai kAraNa mohaniya (cAritra mohana) karmakA udaya hone se sabu huvA bhI deza me bha bahAse phara nIce ke gumsvAna AvaM, bhAvArtha hai, isI parkIka mohaniya upazamakA bhI do sUtra samajhanA parantu paramAgamana paMDi tIrthase aura nica guNasthAna bAlavIrya se samajhanA / (20) tU / jIva hIna guNakoM prApta karatA hai vaha pAvase karatA hai yA navase / (3) AtmapAtra karake hIna gupta karatA hai /
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) (pra0) jIva mohaniya karma vedoM hIna guNasthAna kyo bhAtA hai| (u0) prathama nIva sarvajJa kathita tattvocara zraddhA pratIta rakhatA yA phIra mohaniya karmakA pralodaya honese / jina vacanoMpara zraddhA nahI rakhatA huvA aneka pASaMDaparUpIta asatya vastuko satya kara mAnane laga gayA / isa kAraNase jIva mohaniya karma vedatoM hIna guNasthAna bhAtA hai| (4) he karUNAsindhu / jIva nAka tIca manuSya aura deva. tAvoMmeM kiyA huve karSa vInoM mukte mokSa nahIM jAte hai| (3) hAM cyAra gatimeM kiye karma mogabaneke sigaya mokSa nahIM jAte hai| (4) he bhagavAn ! kitaneka ese bho nIva dekhane meM Ate hai ki aneka prakArakA karma karate hai aura uso bhavameM mokSa jAte hai to vaha nIva karma kIla jage mogarate hai| - (3) he gautama / karmoM kA bhogavanA doya prakArase hotA hai (1) bhAtmapadezoMse (2) AtmapradezoM viSAkase, ji meM virAka karbha to koI jIva mogave koI jIva nahIM mI bhogave / aura pradezoMse to Avazya bhoganA hI par3atA hai kAraNa karma bandhame tathA karma mogavanameM adhyavasAya nimatta kAraNabhUta hai jese karma kA sA hai aura jJAna dhyAna tapa jAdise dIrgha kAlaki sthitibA kamaukA AkarSana kara spitighAta rasava takara pradezoM mogavA nibhA kara dete hai isa vAtakoM sarvajJa arihaMta apane kevala jJAnase jAnate hai, kevala darzanase dekhate hai ki yaha jIva udaya Aye hune
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (22) tayA udiraNA karake vIpAse yA pradezase karma bhogavate hai isa . bAste "ja je bhagavayA dITThA taM taM pariNamassanti (50) he magavAna ! bhUta bhaviSya vartamAna ina tInoM kAla meM jIva aura padcha sAsvatA kahA jAte hai| (u0) hAM gautama jova pudgala skandha sadeva sAstA hai| (10) he dayAla / bhUtakAlameM, chadmasta jIva kevala (sampUrNa) saMyama, saMbara, brahmacArya pravacana pAlake jIva siddha huvA hai| :: ___(u.) nahI huve / kAraNa yaha kArya umastaM vItarAgake mI nahIM ho sakte hai parantu aMtima bhavo antima zarIrI hote hai unhoMkoM prathama kevala jJAna kevala darzana utpanna hote hai phora vaha bhIva siddha hote hai yaha vAta mI jo arihaMta apane kevala jJAnase jAnate hai dekhate hai ki yaha jIva carama zarIrI isa bhavameM kevala jJAna prApta kara mokSa jAvegA / iti zam / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / ... thokaDA nambara 6. sUtra zrI bhagavatIjI zataka 2 udezA6 (pra) he bhagavAna / udaya hotA sUrya jitane dUrase. draSTogaucara hotA hai itanA hI asta hotA sUrya draSTIgocara hotA hai ? .. ___(u) hAM gautama ! udaya tathA asta hotA sUrya barAbara draSTo. gocara hote hai kAraNa sUryaki utkRSTa gati ka zakrAnta udaya 47263-3 itane yojanase udaya hotA draSTIgaucara hotA hai 47263= itane yonana sUrya asta samaya bhI draSTIgaucara hotA
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) hai| isI mAphIka sUrya udaya samaya jItane kSetrameM prakAza kare udyota kare yAvata tApa tapAve itanA hI kSetrameM asta samaya prakAza thAvat tApa kare hai| (a) he bhagavAn / sUrya prakAza kare hai vaha kyA sparza kSetrameM karate hai yA asparza kSetrameM karate hai ! parza kiye huve kSetrameM prakAza karate hai vaha niyamA che dizIme prakAza karate hai| ... (5) he bhagavAn / surya kyA sparza kSetrako sparza karate hai yA asparza kSetrako sparza karate hai ? sparza kSetrako sparza karate hai kiMtu amarza kSetrako sparza nahI karate hai| ... (pa) he bhagavAna / lokakA anta alokake antase sparza kiyA huvA hai ? alokakA anta lokake antako sparza kiyA hai ? (3) hAM gautama, lokakA anta / malokake bhanTakoM aura alaukakA anta lokake antako sparza kiyA huA hai| vaha mI sarza kiye huveko sparza kiyA hai vaha bhI nizmA che dizoMke andara sArza kiye hai| ___(pra) he bhagavAn / dvipakA annakoM sAgarakA anta sparza kiyA hai| sAgarakA antakoM dvopakA anta sparza kiyA hai ? ..(u) hAM gautama / pUrvavat yAvat niyamA che dizoM meM parza kiyA hai eva jalAntase sthalAMta evaM stro chedra Adi boloMkA saMyoga karanA yAvat niyama che dizoMko sparza kiyA hai| ... (4) he bhagavAn / samuccaya jIva apekSA prazna karate hai ki bhaviprANAtipAtaki kriyA karate hai| - CS) hAM gautama / jIva praNAtipAtaki kriyA karate hai|
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) praNAtipAtaki kriyA karate hai to kyA sparzase karate hai yA masparzase karate hai| (u) kriyA karate hai vaha sparzase karate hai na ki asparzase parantu agara vyAghAta (alokaki) ho to syaat| tIna dizA, cyAra dizA, pAMca dizA, aura niryAta ho to niyamA che dizAyoMkoM sparza kriyA karate hai| ___(4) he bhagavAn / jIva kriyA karate hai vahA kyA kRta kriyA hai yA akRta kiyA hai| (3) kRta kriza hai pAntu akRta nahI hai| (10) he mAvAna ! agara kRta kriyA hai to kyA AtmakRta pAkRta umayakRta kriyA hai| (u0) AtmakRta kriyA hai kintu parakRta ubhayakRta kriza nahIM hai| ___ (pra0) svakRta kriyA hai to kyA anukrame he yA anukrama rahita hai ! ' (u0) anukrarase kriyA hai anukra rahita kriyA nahIM hai| jo kriyA karI hai karate hai aura kareMgA vaha saba anukrama hI hai / bhAvArtha kriyA anukramase hI hotI hai parantu anAnukrama nahIM hotI hai| kriyAmeM kAlaki apekSA hotI hai aura kAla he so prathama samaya niSTa hone para dusarA tIsarAdi kramApara hote hai ityAdi / evaM narakAdi 24 daMDaka parantu samuccaya jIva aura pAMca sthAvarameM vyAghAtApekSA syAta tIna dizA, cyAra dizA, pAMca dizA aura niryAghAta apekSA che dizA tathA zeSa 19 daMDakameM bhI che dizAvoM meM
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) kriyA kre| evaM praNAtipAta kriyA samuccaya jIva aura cauvIsa daMDaka 25 alApaka huve isI mAphIka mRSAbAda, adattA dAna, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, choma, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, pezuna, paraparAbAda, rati, bharati, mAya, mRSAbAda, mithyAdarzana, zalya evaM 18 pApasthAnaki kriyA samuccayajIva aura cauvIsa daMDakake pratyaka daMDakake jova karanese paMcavisako aThAre guNA karanese 450 alApaka hote hai / iti sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / . yokaDA nambara 7 zrI bhagavatI sUtra za01 u07 jo jIva jisa gatIkA AyuSya bAMdhA hai aura bhAvI usI gatImeM jAnevAlA hai usako usI gatIkA kahanA anucita nahIM kahA jAtA jaise manuSya tiyatra meM rahA huvA jIva nArakIkA AyuSya bAMdhA ho usako bhAra nArakI kahA jAya to mo anucita nhiiN| nArakIya jAnevAlA jIva apane sarva pradezoMko "sa" kahate hai aura nArakImeM utpanna hone ke sampUrNa sthAnako 'sarva' kahate hai vaha isa thokaDe dvArA batalAyA naaygaa| (70) nArakIkA nairIyA nArakI meM utpanna hote haiM ve kyA (1) dezase deza utpanna hote hai / jIvake eka bhAgake pradezako doza kahate haiM aura vahAM nArakI utpanna sthAnake eka vimAgako deza kahate haiN| (2) dezase sarva utpanna hote haiM ?
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) sarvase deza utpanna hote hai ? (4) sarvase sarva utpanna hote hai ? (u0) sarvase sarva utpanna hote hai zeSa tIna bhAgoMse utpanna nahIM hote evaM 24 daMDaka bhI sarvase sarva utpanna hote haiM (1) aura nikalane kI apekSA mI narakAdi 24 - daMDakake sarvase sarva nikalate haiN| (2) (pra0) nArakI nArakI meM utpanna huve hai ve kyA pUrtata 4 mAgoMse utpanna huve hai ! (u0) pUrvokta sarvase sarva utpanna huve hai evaM narakAdi 24 daMDaka (3) isI mAphIka nikalanekA bhI 24 daMDakameM sabase sarva nikalate hai / (4) (pra0) nArakI nArakImeM utpanna hote samaya AhAra lete hai ve kyA (1) dezase deza (2) dezase sarva (1) sarvase deza (4) sarvase sarva AhAra lete hai ? (u0) dezase deza aura dezase sarva AhAra nahIM lete kintu sarvase deza aura sarvase sarva AhAra lete hai / kAraNa utpanna hote samava no AhArakA pudAla lenA hai jisameM kitaneka mAgakA pudgala vinA AhAre bhI niSTa hote hai isa liye tIsarA mAMgA svIkAra kiyA hai evaM cauvIsa daMDaka (1) evaM nikale to (2) evaM utpanna huvekA (3) evaM nikalane para mI (4) ... jese 24 daMDakapara utpannakA cyAra dvAra aura AhArakA cyAra dvAra dezase deza apekSAkA hai isI mAphIka 8 dvAra addhAse bhaddhAkA mI samajha lenaa|
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) (pra0) nArakI nArakImeM utpanna hotA hai vaha kyA (1) addhAse addhA utpanna hotA hai (2) maddhAse sarva (3) sarvase zraddhA (4) sarvase sarva utpanna hotA hai ? . (u0) jaise pUrvokta ATha dvAra kahe haiM vaise hI prathama utpanna kAlameM cauthA mAMgA aura bAhArameM tIjA, cauthA bhAgese khnaa| iti 21 daMDaka para 16-16 dvAra karanese 384 bhAge hote hai| (pra0) he bhagavAn ! nIva vigraha gatIvAlA hai yA avigraha gatIvAlA hai ? (u0) syAt vigraha gatIvAlA hai syAt avigraha gatIvAlA mI hai evaM narakAdi 24 daMDaka mI samajha lenA / (pra0) ghaNA jIva kyA vigraha gatIvAlA hai ki avigraha gatIvAlA hai ? (u0) vigraha gatIvAlA mI ghaNA avigraha gatIvAlA mI ghgaa| (10) nArakIkI pRcchA ? (u0) nArakImeM (1) avigraha gatIvAlA sAsvatA (sthAnApekSA) (2) avigraha gatIvAlA ghaNA, vigraha gatIvAlA eka (3) vigraha gatIvAlA ghaNA aura vigraha gatIvAlA mI ghaNA evaM tIna mAgA huvA isI mAphaka prapta jIvoMke 19 daMDakameM 3-3 mAMge gAnese 57 mAMge huve aura pAMca sthAvara samuccayakI mAphaka arthAt vigraha gatIvAlA mI ghagA aura avigraha gatIvAlA mI ghnnaa| pUrvoka 384 aura 57 miTake kula mAgA 441 huvA / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) thokaDA naM. 8. . zrI bhagavatI zataka? u07 (gati) (50) he magavAna ! devatA moTI Rddhi, krAMtI, jyotI, bAlA, sukha aura mahAnubhAva apane cavana kAlako jAnake saramAve (bajA pAme) aratI kare svara kAla taka AhAra mI na le aura pIche kSuvA sahana na karatA AhAra ko, zeSa AyuSa prakSIna honepara manuSya yA tiryaca yonI meM utpanna hove ! (u0) devatA apanA cavana kAlako nAneke pUrvokta cintA kare kArana devatA sambandhI sukha choDane kara manuSyAdikI amucI padArtha vAlI yonImeM utpanna honA paDegA aura vahAM vIrya raudakA AhAra lenA hogA isa vAsta saramAve, ghragA kare, bharatI vede phira AyuSya kSaya honepara manuSya yA tiyecameM avatare / .. (pra0) he mAvAna / garmameM jIva utpanna hotA hai vaha kyA indriya sahita yA indriya rahita utpanna hotA hai| (u0) dravyendiya (kAna, nAka, netra, rasa, sparza) apekSA indriya rahita utpanna hotA hai kArana dravyendriya zarIrase saMbandha rakhatI hai isaliye dravyendriya rahita aura bhAvendriya sahita utpanna hotA hai| . (pra0) jIva garmameM utpanna hotA hai vaha kyA zarIra sahita yA zarIra rahita utpanna hotA hai| ... (u0) audArika, vaikriya, AharikakI apekSA zarIra rahita utpanna hotA hai kArana yaha tIno zarIra utpanna honeke bAda hote
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) hai aura tejasa kAramaNa zarIrApekSA zarIra sahita utpanna hote haiM kArana kaha dono zarIra paramavameM sAtha rahatI haiN| (10) he bhagavAn / garmameM utpanna honevAlA jIva prathama kAhekA AhAra letA hai ? (u0) mAnA ke raudra aura pitAke zukakA prathama AhAra letA hai phira usa jIvakI mAtA jipta prakArakA AhAra karatI hai usake eka dezakA AhAra pUtra mI karatA hai kArana mAtAko nADo aura putrakI nAr3Ise saMbandha hai| (pra.) gameM rahe huve jIvako raghu nIta, bar3I nIta, kSetra, zleSma, namana, pita hai? ____ (u0) ukta vAte nahIM hai| jo AhAra karatA hai vaha zrote. ndriya, kSu0 ghrANa. rasa0 sparzendriya, hAr3a, hAr3akI mIjI, kesa, nakha pane praNamatA hai kArana garbhake bIvako kAlAhAra nahIM hai isaliye raghu nItI, bar3I nItI nahIM hai rAmAhAra hai, vaha sarva AhAra kare sarva praNameM sa6 zvAsanizvAse isI mAphaka bAra bAra yAvat nishvaase| (pra0) jIvake mAtAkA aMga kitanA hai aura pitAkA aMga kitanA hai| (u0) mAMsa, kohI aura mastaka yaha tInoM aMga mAtAke hai aura asti (hAr3a), hAr3akI mInI, keza aura nala yaha tIna aMga pitAke hai| . (30) mAtA pitAkA aMsa (prathamu samayakA AhAra) bIvoMke kitane kAla taka rahatA hai|
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ (u0) jahAM taka jItake bhava dhAraNIya zarIra rahatA hai vahAM taka mAtApitAkA aMta rahatA hai, parantu samaya 2 hIna hotA jAtA hai yAvata na mare nahAM taka kucha na kucha mAtA pitAkA aMsa rahatA hI hai isa liye mAtA pitAkA kitanA upakAra hai ki jo jIvita hai vaha mAtA pitAkA hI hai vAste mAtA pitAkA upakAra kamI na bhUlanA caahiye| (a) garmameM marA huvA jIva narakameM nA saktA hai ? (3) koI nIva narakameM mAve koI na bhI nAve / (pra) garmameM rahA huvA jIva marake narakameM kyoM jAtA hai ? (u) saMjJo paMcendrI sampUrNa paryApti ko prApta karake vIryaTabdhI vaikriya labdhI jisako prApta huI hai. vaha kisI samaya garmameM rahA huvA apane pitA para vairI AyA huvA sunake vaikriya labdhIse apanI AtmAke pradezoMko garbhase bAhara nikAle aura vaikriya samudrAta karake cAra prakArakI senA tayAra kara vairIse saMgrAma kare, aura saMgrAma karate huve AyuSya purNa kare to vaha jIva marake narakameM mAtA hai, kArana usa samaya vaha jIva rAjakA, dhanakA, kAmakA, mogakA, arthakA amilASI hai isa vAste narakameM jAtA hai (mAgavatI sutra za0 24 meM kahA hai ki tiryaca na0 bhantara muhartavAlA aura manuSya ja0 pratyeka mAsavAlA narakameM jA saktA hai|) (5) garbha meM rahA huvA jIva marake kyA devatAmeM jA saktA hai ? (u0) hAM devatAmeM mI jA sastA hai| (10) kyA karanese ? * (u0) pUrvokta saMjJo paMcendrI vaikripa labdhIvAlA tathA hAke
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31 ) zramaNa mahAnake samIpa eka bhI Arya vacana bhramaNa kara parama saMvegakI zraddhA aura dharma para tibra pariNAma ( tivva dhammANu rAga rate) prema honese dharma, punya, svarga yA mokSakA abhilASI zuddha cita, mana, lezyA adhyavasAya meM kAla kare to vaha jIva garma rahA huvA bhI marake devaloka meM jA sakA hai| garmakA jIva garbhacita rahe pasavAr3e rahe yA adhomukha rhe| mAtA sutI, jAgatI sukhI duHkhIse putra bhI sutA jAgatA sukhI duHkhIse, putra mI sutA jAgatA sukhI duHkhI hotA hai, garbha prasava mastakase yA pagase hotA hai| jo pApI jIva hotA hai vaha yonIdvAra para tIrachA Ane se mRtuko prApta hotA hai| kadAcita nikAcita azubha karmake udayase jItA rahe to du:varNa, du:gandha, du:rasa, duHsparza, aniSTa krAMti, amanojJa, hIna dIna para, yAvata anAdeya vacanavAlA jo ki usakA vacana sAdara koI bhI na mAne yAvat mahAn duHkhameM jIvana nirgamana karanevAlA hotA hai agara pUrve azubha karma nahIM bAMdhA nahI puSTa kiyA ho arthAta pUrve zubha karma bAndhA ho vaha jIva iSTa praya vallama acche suAra zabdavAlA yAvat Adaya vacana jo ki sarva loka sAdara vacanako svIkAra kare yAvat parama sukhameM apanA jIvana nirgamana karanevAlA hotA hai / isI vAste acche sukRta kArya karane ki zAstrakAroMne AvazyaktA batalAI hai / kramasara jinAjJAkA ArAdhana kara akSaya sukhaki prApti ho jAne para phIra isa ghora saMsArake andara janma hI na lenA paDe, paDhe / iti / seva bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / garbha na AnA
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) thokaDA nambara 9 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 7 udezA? (bhAhArAdhikAra ) anAhArIka nIva cyAra prakArake hote hai ? yathA(1) siddha bhagavAna sadaiva anAhArIka hai| (2) caudave guNasthAna antara mahuta anAhArIka hai| (3) teravAM guNaspAna kevalI samRdAta karate tana saMyama anAhArIka hote hai| (4) pApatra gamana karate vakhata vigraha gatimeM 1-2-5 samaya anAhArIka rahete hai / isa yokaDemeM parabhava gamana samaya anAhAroka rahete hai usI apekSAse prazna kareMge aura isI apekSAse uttara deNge| (gha) he bhagavAna ? jIva konase samaya anAhArIka hote hai ! (u) pahale samaya myAta mAhArIka syAt anAhArIka dusare samaya syAta AhArIka syAt anAhArIka / tIsare samaya svAta AhArIka syAt anAhArIka / ca.the samaya nizmA AhArIka hote hai| maavaanaa| jIva eka gatikA tyAgakara dusarI gatiko gamana karatA hai| zarIra tyAga samaya yahAMpara aAhAra (romAhAra ) kara parabhava gamana samazreNI kara vahAM jAke AhAra kara letA hai vAste syAta AhArIka hai| agara mRtyu samaya yahAM para AhAra nahIM krtaa| huvA samudghAtakara paramA gamana samaNi kara vahAMpara pahale samaya AhAra kiyA ho| vaha jIva syAt anAhArI kahA jAtA hai / dupare samaya syAta AhA-rIka jo jIva eka samayaki vigraha gati karI ho vaha dusare sm| utpanna sthAna nAke AhAra karatA hai vAste syAta AhArIka t||
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ do samayaki vigraha kare to syAta anAhArIka hotA hai| tIsare mamaya sthAt AhArika syAta anAhArIka agara koI jIpa durbakA zreNikara tIsare samaya utpanna sthAnakA AhAra leve vo syAta AhArIka hai aura trasanAlIke bAhAra lokake antake khuNAse mRtyu prAptakara prathama samaya sama zreNi kare dusare samaya basanAlimeM bhAve tIsare samaya urdhva dizAmeM jAve agara vahAM hI utpanna honA ho to tIsare samaya AhArIka hotA hai aura ujvalokaki sthAvara nAlimeM utpanna honevAlA jIva tIsare samaya mI manAhArI rahetA vaha jIva cauthe samaya niyamA AhArIka hotA hai / TokAkAroMkA kathana hai ki nagara nice lokake caramAntase jese jIva mRtyu karatA hai isI mAphIka urva laukake caramAntake khUNemeM utpanna honeki esI zreNi nahIM hai vAste zAstrakAroM kA pharamAna hai ki cauthe samaya niyamA AhArIka hotA hai / iti muccaya jIva / ___ nArakI Adi 19 daMDaka pahale dusare samaya syAt mAhArIka syAt anAhArIka tIsare samaya niyamA AhArIka kAraNa manAlimeM doya samayaki vigraha gati hotI hai aura pAMca sthAvaroM ke pAMca daMDakameM pahale dupare tIsare samaya syAta AhArAka yAta anAhArika ca the samaya niyamA ahArIka bhavanA pUrvavata sapajhanA / (pra) he mAtra n / jIba sase svarupa mahAro kIsa samaya hote hai? (3) jIva utpanna hone pahale samaya tathA maraNake anta samaya masa AhArI hote hai / mAvArya bhI utpanna hote hai usa samaya te nama aura kAramANa yaha doya zarIra dvArA AhArake pudgara khemate
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34 ) hai / sAmagrI svarUpa honese svarUpa pudgalokA AhAra lete hai aura carama samaya utthAnAdi sAmagrI zItala honese mI svarUpa AhAra lete hai isI mAphoka narakAdi cauvIsa daMDaka utpanna samaya tathA carama samaya salpa AhArI hote hai / (pra) he bhagavAn | lokakA kyA saMsthAna hai ? (3) adholoka tI pAyAke saMsthAna hai / u loka ubhI mAda ke saMsthAna hai tIryaga loka jhAlarIke saMsthAna hai| sampUrNa loka supratiSTa arthAt tIna sarAvalA ( pAsalIyA ) ke AkAra pahalA eka sazavalA UMcA rakhe usapara dusarA sarAvalA sIdhA rakhe tIsarA sarAvala usapara UMcA rakhe arthAta loka nicese vistAravAlA hai vicameM saMkucita uparase - vistAra (pAMcamA devaloka ) usake upara aura saMkucita hai vistAra dekho zIghrabodha bhAga 13vAM / isa lokaki vyAkhyA jina arihaMta kevala sarvajJa bhagavAnUne karI hai| jIvAmISa vyApta loka dravyAsti nayApekSA sAsvata hai paryAyAsti nayApekSA asAhata hai / (pra0) he bhagavAn ! koI zrAvaka sAmAyika kara sAmAyikameM pravRti kara rahA hai uskoM kyA irahi kriyA lAge yA parAya kriyA lAge ? ( 30 ) sAmAyika saMyukta zrAvakoM iryAvahi kriyA nahIM lAge kintu saMparAya kriyA lAge kAraNa kriyA laganekA kAraNa yaha hai / (1) vahI ki kevala yogoMke pravRtiko lagatI hai jinhoMke krodha mAna mAyA lobha mUuse naSTa ho gaye hai tathA upazAnta ho gaye hai ese jo vItarAga 11 - 12-13 guNasthAna vRti jIvoM hI kriyA lagatI hai /
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ (35) . (2) saMparAya kriyA kaSAya ora yogoMki pravRtise lagati hai| kaSAya sadbhAve pahale guNasthAnase dazaveM guNasthAnavRtti jIvoMko saMparAya kriyA lagatI hai zrAvaka he so pAMcave guNasthAna hai vAste sAmAyika kRta zrAvakakoM iryAvahI kriyA nahI lAge parantu saMparAya kriyA lagatI hai| (pra) he bhagavAn ! kyA kAraNa hai| (u) sAmAyika kIye huve zrAvaka ki bhAtmA adhikaraNa arthAt krodhamAnAdi kara sayukta hai vAste uskoM saMparAya kiyA lagati hai| . . (gha) kisI zrAvakane trasa jIva mArane kA pratyAkhyAna diyaa| aura pRthvyAdi sthAvara jIvoMkoM mAranekA pratyAkhyAna nahIM hai| vaha zrAvaka gRhakAryavasAta pRthvIkAya khoMdatoM agara koI trasa jIva mara jAve toM usa zrAvakako vratoMke andara aticAra lagatA hai ? (u0) usa zrAvakakoM aticAra nahIM lage kAraNa usa zrAvaka kA saMkalpa pRthvIkAya khodanekA thA parantu trasakAyakoM mAranekA saMkalpa nahIM thA / hAM traptakAya mara jAnese trasakAyakA pApa bhAvazya lagatA hai / parantu vratoMke andara aticAra nahIM lagate hai, 'bhAvavizuddhi' isI mAphIka vanaspati chedanekA zrAvakako pratyakhyAna hai aura pRthvyAdi khodatoM banAspatikA mUlAdi chedAya jAve to usa zrAvakake vratoMme aticAra nahIM hai| bhAvanA pUrvavat / ... (50) koI zrAvaka tathArUpake munikoM nirjIva nirdoSa basanAdi AhArakA dAna de usa zrAvakako kyA lAbha hote hai ?
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (u0) zrAvakake dIyA huvA AhArakI sAhitAse usa muni. ko no samAdhi mIlI hai vaha hI samAdhi AhArake denevAle zrAvakako mIlatI hai arthAt AhAraki sAhitAse muni apane AtmadhyAna jJAnake guNoMkoM prAptI karate hai vaha hI AtmadhyAna jJAna zrAvakakoM bhI mIlate hai / kAraNa phAsuka AhAra denese ekAnta nirjarA honA zAstrakAroMne kahA hai| / (pa.) koI zrAvaka munikoM nirjIva nirdoSa asAnAdi AhAra detA hai to vaha zrAvaka munikoM kyA diyA kahA jAtA hai ? (u0) vaha zrAvaka munikoM AhAra dIyA use jItaba dIyA kahA jAtA hai kAraNa audArika zarIrakA jItava AhArake AdhAra para hI hai aura esA AhAra denA (supAtradAMna ) mahAn duSkara hai esA avasara mIlanA bhI durlabha hai / bAste usa.dAtAra zrAvakakoM samyagdarzanake sAtha paramparAse akSaya padaki prAptI hotI hai| ite / sevaM bhaMte sevaM bhaMta tameva sacam / - thokaDA nambara 10 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 7 uddezA ! ( akarmIkoM gati) (50) he bhagavAn ! akarmIkoM bhI gati hotI hai ? (80) hAM gautama ! akarmIko gati hotI hai| . (50) he bhagavAn ! kIsa kAraNase akarmIkoM gati hotI hai ? (u0) jese eka tUmbA hotA hai usakA svabhAva halakApaNA homese pAmopara tIraNe kA hai parantu usapara maTTI kA lepakara atApameM
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukAke aura maTTIkA lepa kare ese ATha maTTIkA lepa karadenese vaha tUmbA gurutvako pApta ho jAtA hai phIra usa tUMbekoM pANIpara rakha denese vaha tuMbA pANI ke adhobhAga arthAt rasatalako pahuMca jAtA hai vaha tUMnA pANIme idhara udhara bhaTakanese kisI prakArake upakrama laganese mahoke lepa utara jAnese svayaM hI pANIke upara bhAjAtA hai isI mAphIka yaha jIva svabhAvase nirlepa hai parantu ATha karmose gurUtvako prAptakara saMsArarUpI samRdrameM paribhramaNa karatA hai / kabI samyaga jJAnadarzana cAritrarUpI upakramoMse kama lepa dUra ho jAnese nirlepa huvA tUnA gati karatA hai isI mAphoka makarmI jIvaki bhI gati hotI hai usa gatiko za strakAroMne (1) "nirasaMgayAe" karmokA saMga rahita gati / (2) "niraMgaNayAe" kaSAyarUpI raMga rahita gati / (3) "gai pariNAmeNa" gati pariNAma arthAta jIva ki svAbhAve urdhva jAne ki gati hai| jese kArAgRhase chUTA huvA manuSya apanA ninAvasakoM bhAnAmeM svAbhAvIka gati hotI hai isI mAphoka saMsArarUpI kArAgRhase chUTa jAnese mokSarUpI ninAvAsameM jAneki jIvaki svAbhAvIka gati hai| ... (4) "vandha chedana gati" jese mUMga maTha cAvalAdi ki phalo pUrvabandhI huI hotI hai uskoM AtApa laganese svayaM phATake alaga hojAtI hai isI mAphIka tapazcaryarUpI AtApa laganese karma alaga hote hai aura jIva bandhana chedanagati kara mokSame calA jAtA hai| () niraMdhaNa gati" jese agni iMdhaNa na mIlanese zAnta ho jAtI hai ese rAgadveSa tathA mohaniya karmarUpI iMdhaNake bhAbhAvase
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) karmarUpI bhagni zAnta ho jAti hai tathA iMdhanake andara agni lagAnese dhUvA nikalake udhvaMgatiko gamana karatA hai ese jIva karmarUpI agnikoM choDa urdhva gati gamana karatA hai| ... (6) "pUrva prayogagati" jese tIrake bAName pestAra khuba vega bhara dIyA ho usa vegake z2orase tIrase chUTA huvA bANa jAtA hai isI mAphIka pUrva yogoMkA vega jese bANa jAtA huvA rahastemeM tIrakA saMga nahIM hai kevala pUrvake vegase hI cala rahA hai isI mAphIka mokSa jAte huve jIvoMkoM yogoM ki preraNA nahIM hai kintu pUrva yogase hI vaha jIva sAta rAja urdhva gatikara mokSame jAtA hai jese bANa mudrata sthAnapara sthita ho jAtA hai. isI.mAphIka jIva bhI mokSakSetra taka jAke vahAMpara sAdi ananta bhAMge sthita ho jAtA hai isa vAste he gautama akarmI jIvoMkoM bhI gati hotI hai| ___yaha prazna isa vAste pucchA gayA hai ki jIva aSTa karmokA kSaya toM isa mRtyu lokameM hI kara detA hai aura vigara koke halana calana ki kriyA ho nahI saktI hai to phIra sAtarAja urdhva mokSa kSetra taka gati karate hai vaha kisa prayogase karate hai ? isake uttarameM zAstrakAroMne che prakAraki gatikA khulAsA kiyA hai| iti sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / thokaDA nambara 11. sUtra zrI bhagavatIjI zataka 7 uddezA 1 . (duHkhAdhikAra ) (pra0) he bhagavAn ! duHkhI hai vaha jIva duHkhakoM sparza
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatA hai yA aduHkhI hai vaha jIva duHkhako sparza karatA hai / arthAt duHkha hai so duHkhI jIvoMkoM sparza karatA hai yA aduHkhI jIvoMko sparza karatA hai| ___ (u0) duHkhI jIvoMkoM duHkha sparza karatA hai| kiMtu aduHkhI jIvoMkoM duHkha sparza nahIM karatA hai| bhAvArtha siddhoMko jIva aduHkhI hai unoMkoM duHkha kabI sparza nahI karatA hai jo saMsArI nIva jIsa duHkhakoM bAMdhA hai vaha abAdhA kAla paripakva honese udayameM pAyA ho vaha duHkha jIva duHkhako sparza karate hai agara duHkha bandhA huA honepara bhI udayameM nahIM AyA hoM vaha jIva aduHkhI hai vaha duHkhako sparza nahIM karate hai isa apekSAkoM sarvatra bhAvanA krnaa| (0) he bhagavAn ! duHkhI nairiyA duHkhako sparza kare yA aduHkhI nairiyA duHkhako sparza kare ! (u0) duHkhI nairiyA duHkhako sparze parantu aduHkhI nairiyA duHkhako sparza nahIM kare bhAvanA pUrvavata udaya gAye huve duHkhakoM sparza kare / udaya nahI Aye huve duHkhako sparza nahIM kare / tathA no duHkha udayameM Aye hai usa duHkhaki apekSA duHkhako sparza nahIM kare aura jo duHkha na bandhA hai na udayameM Aye hai isApekSA vaha nAraki aduHkhI hai aura duHkhakoM sparza nahIM karate hai evaM 24 daMDaka samajhanA bhAvanA sarvatra pUrvavat samajhanA / iso mAphIka duHkha paryAya arthAt nidhanAdi karma paryAya evaM duHkhaki udIraNA, evaM duHkhakoM vedaNA evaM duHkhaki nirjarA duHkhI hogA vaha hI kareMgA / samuJcaya jIva aura cauvIsa daMDaka evaM 25 sutrapara pAMca
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) pAMca daMDaka lagAnese 125 alApaka huve / ... bhAge munike bhikSAke doSoMkA adhikAra hai vaha zIghrabodha bhAga cauthAmeM chapa cukA hai vahAMse dekhe / ... (50) he bhagavAn ! agara koI muni udyoga sUnya ayatnAse gamanAgamana kre| vastra pAtrAdi upakaraNo grahana kare yA pIcchA rakhe usakoM kyA iryAvahI kriyA lAge yA saMparAya kriyA kAme ? . (u0) ukta muniyoMko iryAvahI kriyA nahIM lAge, kintu saMparAya kiyA lagatI hai / kAraNa jisa muniyoMkA krodha mAna mAyA lobha naSTa ho gaye hai / usa jIvoMkoM iryAvahI kriyA lagatI hai aura jisa jIvoMkA krodha mAna mAyA lobha kSaya nahI huve hai usa jIvoMkoM saMparAya kriyA lagatI hai / tathA no mutrameM likhA hai isI mAphIka calanevAle hote hai usa munikoM iryAvahI kriyA lagatI hai aura sUtrameM kahA mAphIka nahIM cale usakoM saMparAya kriyA lagatI hai arthAt sUtra meM kahA mAphIka vItarAga ho vaha hI cAla mate hai iti| . sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / ___ thokaDA nambara 12 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 7 uddezA 2 (pratyAkhyAnAdhikAra ) anya sthalapara pratyAkhyAna karane ke liye muniyoMke aneka prakArake abhigraha aura zrAvakoMke liye 49 bhAMga batalAye hai isI bhAMgoMke jJAtA honese hi zuddha pratyAkhyAna karake pAlana kara
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) sake hai| zAstrakAroMne pratyAkhyAna karaneki caturbhAgI batalAI hai / yathA (1) pratyAkhyAna karAnevAlA gItArtha dravya kSetra kAla mAva bala saMhanana avasara Adike jAnakAra ho / pratyAkhyAna karanevAle bhI gItArtha ho| pratyAkhyAna karate samaya karaNa yoga zarIra sAmarthya AdikA jJAtA ho / yaha prathama bhAMga zuddha hai| (2) pratyAkhyAna karAnevAlA gItArtha ho aura pratyAkhyAna karanevAlA agItArtha ho / yaha bhI dusare nambarameM zuddha hai kAraNa pratyAkhyAna karAnevAlA jJAtA honese ajJAta janako bhI dravyAdi jAnake pratyAkhyAna karA dete hai aura saMkSipta samajhAnepara bhI pratyA khyAna zuddha pAlana kara ske| gItAoMki nizcaya kriyA karanA svIkAra karI hai| . (3) pratyAkhyAna karAnevALe agItArtha aura pratyAkhyAna karanevAlA gItArtha isa bhAMgAko tIsarA daraje zuddha kAhA hai, kAraNa pratyAkhyAna pAlana karanevAlA pAlana karanemeM gItArtha hai parantu pratyAkhyAna karAnevAlA agItArtha honese unhoMne kisa karaNa yogase pratyAkhyAna karAyA vAste isa bhAMgAko zAstrakA roMne tIsare da zuddha batalAye hai| (4) pratyAkhyAna karAnevAle aura karanevAle donoM agItArtha ho yaha bhAMgA bilakula hI azuddha hai| sUtrakAra(10) he sarvajJa ! koI jIva esA pratyAkhyAna kare / (1) sarva prANa vaikelendriya prANa dhAraka /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) sarva mRta vanAspati tInau kAlameM sthita / (1) sarva jIvanIvanake sukhaduHkhakoM jAnanevAlI pAMce. ndriya jIva / . (4) sarva satva pRthvI apa teu vAyu jIva sattA saMyukta / isa cyAroM prakArake jIvoMkoM mAranekA pratyAkhyAna karane vAloMkoM kyA supatyAkhyAna hotA hai yA duHpratyAkhyAna hotA hai arthAt acche sundara pratyAkhyAna kahanA yA kharAba pratyAkhyAna kahanA ! (30) he gautama pUrvokta sarva jIvoMkoM mAranekA tyAga kiyA ho usakoM syAt acche pratyAkhyAna bhI kahA jAte hai syAtU kharAba pratyAkhyAna bhI kaha jAte hai / (pra0) he bhagavAn / isakA kyA kArana hai| (u0) jIsa jIvoMkoM esA jANapaNA nahI hai ki yaha jIva hai yaha ajIva hai yaha trasa hai yaha sthAvara hai (upalakSaNase) " yaha saMjJI, asaMjJI, paryApta, aparyApta, sukSma, bAdara, ityAdi pratyAkhyAna kyA vastu kisa vAste kiyA jAte hai, kyA isakA hetu hai, kitane karaNa yogase maiM pratyAkhyAna karatA hUM" esA jAnapaNA na honepara bhI vaha jIva kahete hai ki maiM sarva prANabhUta jIva satvake pratyAkhyAna kiyA hai vaha jIva satya bhASAke bolanevAlA nahI hai kintu asatya bhASI hai, nizcayakara mRSAbAdI hai, sarva prANa yAvata satvake liye tIna karaNa tIna yogase asaMyati hai avratI hai pratyAkhyAnakara pApakarma Ate huvekoM nahI roke hai / sakriya hai, AtmAkoM saMvRta nahI karI hai / ekAnta daMDI (AtmAkoM daMDAraNa hai)ekAnta bAla= majJAnI hai|
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ yahAMpara utkRSTa jJAna pakSakoM svIkArakara svasattAkoM dhyAve, parasattAko tyAgana karanA kAraNa AtmA svasattA vilAsI hai jitane aMsa, parasattA, parapraNatimeM, pravRtti hai itane aMgameM majAnatA hai iske vAste zAstrakAra pharamAte hai| . .." jisa jIvoMko esA jJAna hai ki ismeM jIva isameM ajIva / isameM trasa, sthAvara, saMjJI, asaMjJI, paryAptA, aparyAptA, sUkSma, bAdara, yaha pratyAkhyAna isa karaNa yogoMse grahana kiyA hai aura isI mAphIka pAlana karanA hai yAvat aAtmasattAkoM jANa, para praNatikA pratyAkhyAna karanevAlA kahatA hai ki maiM sarva prANabhUta nIva patvako mAranekA pratyAkhyAna kiyA hai vaha satvabhASAkA bolanevAlA hai nizcaya satyabAdI hai tIna karaNa tIna saMyogase saMyati hai vratI hai pratyAkhyAna kara mAte huve pApakoM pratihata karadIyA hai kriya hai saMvRta mAtmA hai bhadaMDI hai ekAnta paMDita hai| - bhAvArtha-jisa padArthakoM ThIka taurapara nahIM jAnA ho usIkA pratyAkhyAna kese hosake agara pratyAkhyAna kara bhI liyA jAya toM usako pAlana kisa taurapara karasake vAste zAstrakAroM kA nirdeza hai ki pestara svasattA parasattA svaguNa paraguNa padArthokoM ThIka ThIka jAnoM samajho phIrase paravastukA tyAgakara svavastu (jJAnAdi) me ramaNatA kro| ... (10) he prabho ! pratyAkhyAna kitane prakArake hai ? (u0) pratyAkhyAna do prakArake hote hai (1) mUlaguNa pratyAkhyAna (2) uttaraguNa pratyAkhyAna /
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) (10) mUla guNa pratyArUpAna kitane prakArake hai ? (u.) mUla guNa pratyAkhyAna do prakArake hai| bathA=(1) sarva mUla pratya0 (1) deva mUla prtyaa| (pra0) sarva mUla guNa pratyAkhyAna kitane prakArake hai| (u0) sarva mUla guNa pratyA0 pAMca prakArake hai bathA (1) basa sthAvara , sukSma bAdara, kisI prakArake jIvoMko svayaM mAraNA nahIM dusaroMse maravAnA bhI nhiiN| koI jIvoMkoM mAratA ho use acchA bhI nahIM samajhanA jese manase kisIkA mRtyu na ciMtabanA, bacanase kisIko mRtyu esA zabda bhI nahIM bolanA, kAyAse kisIkoM nahIM mAranA arthAta kisI bhI jIvoMkA burA nahIM ciMtavanA, bacanase kisIko burA nahIM bolanA, kAyAse kisIkA burA nahIM karanA yaha sAdhuvoMkA pahalA mahAvrata hai / tIna karaNa tIna yogase jIva hiMsA nahIM karanA / (2) krodhase, mAnase, mAyAse, lobhase, hAsyase, bhayase, mRSAbAda nahIM bolanA, kisI dusaroMse nahIM bolAnA, koI bolatA ho use acchA bhI nahIM samajhanA, asatya bolanekA mana bhI nahIM karanA, bacanase nahIM bolanA, kAyAse isAra bhI nahIM karanA yaha muniyoMkA dUsarA mahAvrata hai|" (3) grAmameM nagarameM jaMgalameM svalpa vastu, mahAn vastu, agu (choTI tRNAdi) sthula vastu svalpa mUlaki mahAnmUlyaki sacita jIva sahita ziSyAdi, acita jIva rahita suvarNAdi tathA vastra pAtrAdi ityAdi koI bhI vastu vigara dAtArakI dIya svayaM nahI
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45) lenA dusaroMse nahI lIvAnA, agara koI vyakti vimara dI vastu letA ho use acchA bhI nahIM samajhanA, manase adatta grahanakA irAdA nahIM karanA, vacanase bhASaNa bhI nahIM karanA, kAyAse uThAke lenA bhI nahIM yaha mahA RSiyoMkA tIsarA mahAvrata hai " (1) devAMganA manuSyaNI tIrthacaNIke sAtha maithunakarma sevana nahIM karanA auroMse nahIM karAnA agara koI karatA ho use acchA bhI nahIM smjhnaa| manase saMkalpa na karanA, vacanase maithuna saMbaMdhI bhASA nahIM bolanA, kAyase kuceSTAdi nahIM karanA yaha brahmacArI puruSoMkA caturtha mahAvrata hai|. .. (1) svalpa bahuta, aNu, sthula, sacitta, macitta esA parigraha na rakhanA na rakhAnA, rakhatA ho use bhacchA bhI nahIM samajhanA, mamatva bhAva rakhanekA manase saMkalpa bhI nahIM karanA, bacanase zabda bhI uccAraNa nahIM karanA, kAyAkara bhaDopakaraNa tathA apane zarIra para bhI mamasva bhAva nahIM rakhanA yaha nisTahI mahAtmAvoMkA pAMcama mahAvrata hai|" ... "rAtrI bhojana muniyoMke prathama mahAvrataki bhAvanAmeM niSeda hai tathA zrAvakoMke bAvisa mabhakSoMmeM bilakula niSeda hai " . isa pAMcoM mUlaguNoMke svAmi-adhikArI muni mattaMgana hai| (10) dezamUlaguNa pratyAkhyAna kitane prakArake hai ? (u0) dezamUlaguNa pratyA* pAMca prakArake hai| yathA (1) sthula prANI jo halane calane trasa jIvoMkoM jAnake, dekhake, niraparAdhI, saMkalpa-mAraneki buddhi karake nahI mAranA /
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) sthula mRSAvAda jisase rAjadaMDe, laukameM bhaDAcAra hoM dunIyoMme apratita ho esA mRSAvAda nahI bolnaa| "jaise kanyA, gAya, bhUmikA sthApaNa jhUThI gAvA denA".. ___(3) sthula caurI 'adatta' jisase rAja daMDe, laukameM bhaDAcAra hoM duniyoMme apratita ho esI caurI na karanA / jese kSAtara . kSaNa gAMTa chedana tAlA para dUsarI cAvI lagAnA vaTa pADa (ghADA 'paDaNI luTa karaNI ) bhanyaki vastu le apaNI mAlakI karanA / " ___(4) sthula maithunA ( sadArA saMtoSa ) para stri vaizyA vidhavA kumArIka kulaMganA ityAdikA tyAgakara mAtra sadArAse hI saMtoSa karanA usame bhI maryAda rkhnaa|" ... __.. (5) sthula parigraha (icchaparimANa ) icchAkA parimANa karaneke bAdameM adhika mamatva bhAva na bar3hAnA / isa pAMca dezamUlaguNa pratyAkhyAnake adhikArI zrAvaka hote hai isame mauMkhya to doya karaNa tIna yogoMse pratyAkhyAna hote hai sAmAnyatAse svaicchA bhI karaNa yogase pratyAkhyAna kara sakte hai / . (10) he bhagavAn / uttaraguNa pratyAkhyAna kitane prakArake hai? - (u0) do prakArake hai yathA (1) sarva uttaraguNa pratyA0 (2) deza uttaraguNa pratyAkhyAna / (50) he bhagavAn sarva uttaraguNa pratya0 kitane prakArake hai ? (u0) sarva uttaraguNa pratya0 daza prakArake hai-yathA (1) "aNAgayaM" amuka tIthIkoM tapazcarya karane kA nirNaya kiyAthA parantu mukara karI hui tithikoM kisI AcAryAdi vRddha
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47). muniyoM ke vyAvacca vihArAdi kAraNa honese usa tapakoM mukara karI' tIthIke pestara hI kara dIyA jaay| . .. (2) "ahakataM" pUrvokta mukara karI tIthI para kIsI sabala kAraNase vaha tapa nahIM huvA ho to usa tapako Age kara ske| (3) "koDI sahiya" jisa tapakI AdimeM jo tapa kiyAho vaha tapa usa tapazcaryake antameM bhI karanA cAhiye jese ekAvalI tapaki AdimeM eka upavAsa karate hai to antameM bhI eka upavAsase samApta kare evaM chaTha aTThamAdi / (4) "niyaMTThiyaM" nizcaya kara liyA ki amUka tIthIkoM amuka tapa karanA jo phIra kisI prakArakA kAraNa kyo na ho parantu vaha tapa to avazya kare hii| (5) "sAgAraM" pratyAkhyAna karate samaya AgAra rakhate hai jese "annatthaNA bhogeNa" ityAdi upavAsa ekAsanA ambilAdi tapameM AgAra rakhA jAte hai| (6) "aNAgAraM" kisI prakArakA "AgAra" nahIM rakhA jAve jese abhigraha dhAraka muni utsarga mArga dhArakoMke abhigraha AgAra rahita hI hote hai| (7) "parimANa' dAtyAdikA parimANa karanA tathA bhikSA nimatta muni aneka prakArake dravyAdikA parimANa kare / ____(8) "niravisesaM" sarvatA apsAnAdikA tyAga karanA / (9) 'sAkeyaM gaMThasI muThasI kAnasI bhAdikA saMketa karanA jese kapaDeke gAMTha dI rahai vahAM taka pratyAkhyAna aura gAMTha choDe vahAM taka khulA rhai|
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) (10) "addhAkAla' navakArasI Adi daza pratyAkhyAna / pratyAkhyAna karanemeM AgAroM kA vivaraNa / - (1) 'anAbhoga ' vismRti pratyAkhyAna kiyA hai parantu usakoM bhUla jAnepara vastu khAne meM mA jAve toM brA bhaMga nahIM huve / parantu khAtI bakhata smRti ho ki mene pratyAkhyAna kiyA thA / to muhase nikAla usa vAtukoM ekAnta pariTThade agara smRti honepara thI muhakI vastu khAnAve to vrata bhaMga hotA hai| (2) 'sahasAtkAre', pratyAkhyAna kiyA hai aura smRti bhI hai parantu cAlatoM varSAtakI buMda muhameM paDe, dahI vIloM to chAMTo muhameM paDe / zakara tolatoM rana muhameM par3e, isakA AgAra hai| khabara paDanese uskoM pUrvokta para denaa| (3) 'mahattaragAra' ! agara koI mahAn lAmakA kAraNa hai saMgha samudAyakA kArya hoM, bahuta jIvoMko lAbhakA kArya hoM, saMgha AdikA kahanA honese (mAgAra ) (4) "sarva samAdhi nimatta " mAntakAdi mahAn roga tIva. zula sAdikA DaMka ityAdi maraNAntika kaSTa hone samaya auSadAdi grahaNa karanekA AyAra / . (5) 'pracchanna kAla meSake bAdaloMse, rajaurdhva gamanase, grahAdi digdAhAse sUrya dikhAI na detA ho ? usa hAlatameM adhurAM paccakhANa pArA jAya to 'AgAra' (6) "digmohena' ! dizAkA viparyAsa paNa arthAt pUrva dizA. ko pazcama dizAkA saMkalpakara kAlaki pUrNa khabara na paDanese pratyA0 pArA ho to 'AgAra'
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) (7) 'sAdhu bacana' ! sAdhu. ugghADA pauraSo bhagAneke zabda sunake pauraSIkA pratyA0 pAre arthAta sAdhu che ghaDI dIna mAnese ugdhADA pariSI bhaNAte hai| isake jJAte na honese pauraSIkA pratyA: khyAna pAre / to ' bhAgAra : ___(8) 'lepAlepa' jisa munikoM ghRtakA tyAga hai bhikSA denevAlA dAtArakA hAtha, ghRtase lepAlepa thA, hAtha pucchalane para bhI lepa rahe gaNa ho vaha dAtAra bhAta pANI dete samaya lepAlepa lAga mI jAve to bhI vrata bhaMga nahIM hote hai. ' bhAgAra' (9) 'gRhastha saMsRpTena' zAkaM pramukha dravya gRhastha loka apane liye kucha bagArAdi dIyA ho tathA roTo mAdi svalpa ghRtase co. 'par3I hoya esA saMsRSTa AhAra lenA paDe to " AgAra " .. (10), 'utkSipta vivekena' purI roTI Adi dravya para kaThina vigaI gulAdi rakhA ho uskoM AhAra dete samaya uThAlIyA ho parantu / uskA kucha aMsa usa bhojanameM raha bhI gayA ho esA mAhAra lenA paDe " AgAra" - (11) 'pratitya mukSitena' roTI pramuka karate samaya kIsI kAraNase tela yA vRtaki aMgalI lagAI jAtI hai jisase mukha pUrvaka baTa sake esA AhAra bhI liyA jAya to " bhAgAra " (12) 'pAriSTApanikA kAraNa so bhikSA karato AhAra madhika AyA ho sarva muniyoMko denepara bhI jyAdA ho vaha ekAsanadike muni guru mAjAse bhogava bhI le to usme vrata bhaMga nahIM hote hai kAraNa paraThaNemeM nIboMki ayanA hotI hai| ...
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) .... (13) 'sAgArikA gAreNa' muni gRhasthoMke dekhatoM AhAra nahIM . kare esA muni AcAra hai agara AhAra karate samaya koI. gRhastha Ave toM tathA makAmakA dhaNI kahe ki yahAMse uTha jAveM toM anyatra jAke bhI bhojana kare to vrata bhaMga nahIM hove / . (14) mAkuJcana prasAraNa, ekAsane pramukha beThoM pache khAna khINe chIka bhAye isa kAraNase saMkuca prasAraNa ho to bhI vrata bhaMga na ho| - (14) gurubhyutsthAnena, ekAsane pramukha. bhojana karanekoM beThA ho usa samaya guru tathA pahuNA muni bhAyA hoM to uThake khaDe honepara bhI vrata bhaMga na ho| (15) ekApsanA pramukha karanevAloMko pANIke che AgAra hote hai| lepa kRta pANI jese osAmaNa, amalI, tathA dAkSako pANI / (16) alepakata lepa rahIta jese kAnIkA pANI tathA chAsakI Accha aadi| - (17) accheNavA svaccha nirmaka tIna ukAlekA pANI, / (18) bahulepa-cAbalo pramukhakA pANI / (19) sasRSTa-ATA pramukhase kharaDe huvA pANI / nisme ATAkA rajakaraNa sahita / (20) asaMsRSTa-rajakaraNa rahIta ATA pramukhakA pANI / upara batalAye huve ' AgAra' vratoMke saMrakSaNa artha hai isme muni tathA suzrAvaka dravya kSetra kAla bhAvake jAnakAra apane grahana kiye huve vratoMko nimalatA pUrvaka pAlana karanekI koziza karanA caahiye| konase konase pratyAkhyAnameM kitane kitane AgAra hote hai|
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 51 ) addhA kAlake daza paJcakhANa = yathA (1) namukArasI, sUrya udaya honese 48 minTa jisme AgAra doya nambara 1-2 (2) namukArasI muThasI = namukArasIse adhika jitanA kALa pratyAkhyAna rahe arthAt pratyAkhyAna pAraneke liye muThI na vAle vahAMtaka | isme AgAra cyAra hote hai nambara 1-1-1-4 (3) paurakhI sATha pauravI = dinakA bhAgakI paurakhI ki sATha paurakhI isme AgAra nambara 1-1-3-4-9-6-7 (4) puramaMDa = dina bhAga isme AgAra pauraSIvata (5) ekAsanAnArasI, pauraSo, purImaMDase hote hai jisame AgAra sAta pauraSIvat vigaike pratyAkhyAnameM AgAra nambara 89-10-11-12 ekAsanA ke AgAra naM0 13-14-15 (6) AyaMbila = namukArasI pauraSIse hote hai AgAra 7 pauraSobata 5 vigaivata 13 ekAsanAvat kula 15 AgAra hote hai / (7) nirvigaI - che vigaI varjanA AgAra pUrvavata (8) ekalaThANA - ekAsanAvat parantu jahAMpara bhojana kiye hai vahAM para pANI bhI pIlAyA dusarI daphe AhAra pANI nahIM kara sakke hai / (9) abhigraha pratyAkhyAna - vividha prakArake abhigraha kiye jAte hai jisame sAgAra ho to 1-2-3-4 nambarake aura manA
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) (10) divasa carama pratyA0 dinake antameM kiye jAte hai bhAgara 4 pUrvavat (11) upavAsa tivihAra cobihAra tathA dizAvigAsIke pratyAkhyAnameM cyAra cyAra AgAra hote hai / sarva prakArake pratyA. khyAna karAnekA pATha pAMca pratikramaNaki pustakoMse dekhe| (pra) he bhagavAnaM / deza uttara guNa pratyAkhyAna kitane prakArake hai ? (u) deza uttara guNa pratyAH sAta prakArake hai / (1) dizAvrata-urdhva adho pUrva pazcama uttara dakSiNa isa chevoM dizAkA parimANa jIva jIva takake kare / amuka dizAmeM itane jojanase jyAdA na jaanaa| (2) upabhoga, paribhoga, ekadaphe kAmameM Ave yA vAravAra kAmameM Ave ese dravyoMki bhAvajIvake liye maryAdA karanA tathA vyApArAdi ki bhI maryAdA karate huve 15 karmAdAnakA parityAga krnaa| (3) anarthA daMDa-nirarthaka Arata dhyAnakA tyAga pramAdake vasa vRta tela dugdha dahIM pANI Adiko bhAjana khulA rakhanekA tyAga, himyAkArI zastra ekatra karanA naye taiyAra karAnA purANoMko sajavaTa karAne kA tyAga pApakArI upadezakA karane kA tyaam| . (4) sAmAyikavrata-pratidina sAmAyika krnaa|
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ (53) hai usameM vistArase rakhe huve dizA tathA dravyAdikoM saMkSipta karanA niske 14 niyamakoM dhAraNa krnaa|.. (6) pauSadhavrata-AhAra pauSada jismeM bhI (1) sarva mAhArakA tyAgarUpa tathA deza mAhArake tyAgarUpa ( ekAsanA tathA tathA tivihAra vrata ) (1) zarIra vibhUSAkA tyAgarUpa pauSada (3) brahmacAryavrata pAlana karane rUpa pauSada (4) vyApArakA tyAga rUpa pauSadha yaha cyAroM prakArake pauSadase pauSada karanA / (7) atithI saMvibhAga-sAdhu sAdhviyoMkoM phAsuka nirdoSa AhAra pANI khAdama (mevA sukhaDI) sAdima (lavaga ilAyacI) vastra pAtra kaMmbala rajoharaNa pATa phalaga zayyA saMstAraka bhauSadha bheSaja evaM 14 prakArase dAna denA / sAdhu abhAva svadharmI mAiyoMkoM bhI bhojana karAnA 'apacchamA' anta samaya AlocanA pUrvaka paMDita maraNa samAdhi maraNake liye salekhanA karanA ityaadi| pAMca aNuvratakoM mUla guNa vrata kahate hai isa 7 vratoMkoM uttara guNa vrata kahate hai evaM 12 vratoMkoM zrAvaka dhAraNa kara nirAticAra vrata pAlanese bhagavAnaki AjJAkA mArAdhi ho sakte hai / vaha ja0 tIna, u0 pandarA bhava karate hai| (pra0) he bhagavAn / jIva kyA mUla guNa paJcakhAMNI hai ? uttara guNa paJcakhANI hai ? apaJcakhAMNI hai ? (u0) jIva tInoM prakArake hai pUrvavat / kAraNa nArakAdi 22 daMDakake jIva apaJcakhAMgI hai aura tIryaca pAMcendriya tayA manuSya mUla guNa paJcakhAMNI uttara guNa paJcakhAMNI aura apaJcakhAMNI tIno prakArake hote hai|
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ samuccaya jIvoMki alpA bahutva (1) (1) stoka mUla guNa paccakhAMNI jIva hai / (2) uttara guNa paJcakhAMNI asaMkhyAta guNa / (1) apacakhAMNI ananta guNa tIryaca pAMcendriki alpA0 (2) (1) stoka mUlaguNa paJcakhAMNI jIva hai| (2) uttara guNa paJcakhAMNI masaMkhyAta guNa (3) apaJcakhAMNI asaMkhyAta guNa manuSyaki alpA bahutva (3) (1) stoMka mUlaguNa paJcakhAMNI jIva hai| (2) uttara guNa paJcakhAMNI saMkhyAta guNa ' (3) apaJcakhAMNI asaMkhyAta guNa / (pa) he bhagavAn / jIva kyA sarva mUlaguNa paJcakhAMNI hai ? deza mUlaguNa paJcasvAMNI hai ? apaccakhAMNI hai ? (u). jIva tInoM prakArake hai / kAraNa narakAdi 29 daMDaka apaJcakhAMNI hai, tIrthaca pAMcendriya deza mUlaguNa aura apaJcakhANI hai aura manuSya tInoM prakAra ke hai niskI alpA bahuta / samuccaya jIvoM ki alpA0 (1) / (1) stoka sarva mUla paccakhAMNI jIva hai| (2) deza mUla guNa paJcakhANI asaMkhyAta guNe (3) apaccakhAMNI ananta guNA tIrthaca pAMcandriyakI alpA0 (2) . (1) stoka deza mulaguNa paJcakhAMNI jIva hai|
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55 ) (2) apaJcakhAMNI asaMkhyAta guNA manuSyaki alpA0 (3) (1) stoka sarva mUlaguNa paccakhAMNI jIva hai / (2) deza mUlaguNa paJcakhAMNI jIva asaMkhyAta guNa (3) apacakhAMNI jIva asaMkhyAta guNA jese sarva mUla guNa paccakhANaki alpA bahutva kahI hai isI mAphIka sarva uttara guNa deza uttara guNa paccakhAMNIki bhI alsa bahutva kahanA / (pra0) he bhagavAn / jIvoM saMyati hai ? asaMyati hai ? saMyatA saMyati hai ? no saMyati no asaMyati no saMyatA asaMyati hai ? (u0) jIvoM cAroM prakArake hote hai| kAraNa narakAdi 22 daMDaka asaMyati hai tIrthaMca pAMcendriya asaMyati, aura saMyatAsaMyati hai tathA manuSya asaMyati, saMyati, saMyatAsaMyati, tIna prakAra ke hai aura siddha bhagavAna no saMyati no asaMyati, no saMyatAsaMyati isa tIna bhAMgoMme nahI kintu no saMyati, no asaMyati, mo saMyatAsaMyati hai isI vAste jIvoM cyAroM prakAra ke hai / samuccaya jIvoMki alpA0 (1) (1) stoka saMyati jIva / (2) saMyatAsaMyati asaMkhyAta guNA (3) no saMyati no asaMyati no. saMyatAsaMyati anantaguNA (4) asaMyati jIva ananta guNA ThIca pAMcendriyaki alpA0 (2) * (1) svoka saMyatAsaMyati jIva /
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) (2) asaMyati jova asaMkhyAta guNA ___manuSyameM alpAvathuva (3) (1) stoka saMyati mIvoM (2) saMyatA saMyati jIva saMkhyAta guNA (3) asaMyati jIva asaMkhyAta guNA jese saMyatike cyAra padoMse pRcchAkara alpAbahutva kahi hai isI mAphIka paccakhAMNIki bhI kahenA / alpAbahutva saMyukta iti / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva sacam / . thokaDA nambara 13 satra zrI bhagavatIjI zataka 7 uddezo 6 . (AyuSya karma) - (pra) he bhagavAn / koi jIva narakameM utpanna honevAlA hai vaha jIva yahAMpara rahA huvA narakakA AyuSya bAndhatA hai ? narakameM utpanna hote samaya narakakA AyuSya bAndhatA hai ? narakameM utpanna honeke bAda narakakA AyuSya bAndhatA hai ? . (u) narakameM utpanna honevAlA jIva yahAM manuSya tathA tIryacameM rahA huvA narakakA AyuSya bAndha letA hai ( kAraNa AyuSya bAndhIyoM vinoM jIva pahaleke zarIrako nahIM choDatA hai ) narakameM utpanna honeke bAda AyuSya nahIM bAndhatA hai / isI mAphIka yAvata vaimAnika taka cauvIsa daMDaka samajhanA / sarva jIva parabhavakA AyuSya bandha leneke bAda hI paramavameM gamana karate hai|
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ (57) (pra) he bhagavAn / yahAM manuSya tIryacameM rahA jIva narakakA AyuSya bAndhA hubA hai vaha jIva narakakA AyuSya kyA yahAMpara vedatA hai ? narakameM utpanna samaya vedatA hai ? narakameM utpanna honeke bAda narakakA AyuSya vedatA hai ?. (u) yahAMpara narakakA AyuSya nahIM vedatA hai kAraNa jahAMtaka manuSya tIryacake zarIrako nahIM chor3A hai vahAM taka to yahAMkA hI AyuSyakoM vedegA aura jaba yahAMke zarIrakoM choDa degA. taba narakameM utpanna samaya tathA narakameM utpanna honeke bAda narakakA hI AyuSyakoM vedegA arthAt narakameM jAte samaya yahAMkA zarIra choDa ekAda samayaki vigraha gati bhI kareMgA to narakakA hI Ayu. Syako vedaMgA / evaM 24 daMDaka / (pra) he bhagavAn / jo jIva narakameM utpanna honevAlA hai usako yahAMpara mahAvedanA hotI hai ? narakameM utpanna samaya mahAvedanA hotI hai ? narakameM utpanna honeke bAdameM mahAvedanA hotI hai ? (3) yahAMpara tathA utpanna hote samaya syAt mahAvedanA syAt alpa vedanA parantu utpanna honeke bAda to ekAnta mahAve. danA arthAt asAtA vedanAkoM hI vedate hai kadAca sAtA / tIrthakaroMke kalyANakAdimeM svarUpa samaya sAtA hotI hai / aura terahA (13) daMDaka devatAoMke bhI isI mAphIka parantu utpanna honeke bAda ekAnta sAtA vedanA vedate hai / kadAca devAMganA tathA ratna apaharaNa samaya asAtAko bhI vedate hai / audArIka zarIra vAloMkA daza
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) daMDaka utpanna honeke bAda syAta sAtA, syAta asAtA vedate hai|. (pra.] he bhagavAn ! jIva parabhavakA AyuSya bAndhate hai vaha kyA jAnate huve bAndhate hai yA amAnate huve bAndhate hai ? (3) jIva para bhavakA AyuSya bAndhate hai vaha saba anAnapa. se hI bAndhate hai kAraNa AyuSya karma chaTe guNasthAna taka bAndhatA hai aura chaTe guNasthAnake jIva chamastha hote hai / chamasthoMkA esA upayoga nahIM hotA hai ki isa TaimameM hamArA AyuSya bandha rAhA hai isa vAste sarva jIva AyuSya bAndhate hai vaha vine jAne hI bAMdhate hai / evaM 24 daMDaka yAvata vaimAnIka deva / (pra0) he bhagavAn / jIva karkaza vedanA kIsa kAraNase bAndhate hai ? (u0) praNAtipAta yAvat mithyAdarzana zalya evaM aThArA pApa sthAna sevana karanese jIva karkaza vedanI karma bAndhate hai / vaha vedanA udaya vipAka rasa detI hai taba skandhakAcAryake ziSyoMkoM ghANImeM pIle gaye skandhaka muniki khAla uttArI gai aisI asahya vedanA hotI hai evaM yAvat 24 daMDaka smjhnaa| (pra0) he bhagavAn ! jIva akarkaza vedanA kese bAMdhate hai ? (u0) aThArA pApa sthAnase nivRti honese akarkaza vedanA bAMdhate hai jisakA udaya vipAka rasa: udayameM hote hai taba marU. devIke mAphIka parama sAta vedanoMko bhogavate huve kAla nirgamana kare evaM akarkaza vedanA eka manuSyake hI bAMdhatI hai zeSa 23 daMDakomeM nhiiN|
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ (59) (pra0 ] jIva asAtA vedani karma kisa kAraNase bAMdhate hai ? ( 3 ) sarva prANabhUta jIva satvakoM duHkha deve takalIpha deve jhUrApA karAve upadrava kare vigra karAve yAvat ApAta karAnese jIva asAtA vedaniya karma bAMdhatA hai evaM yAvat 24 daMDaka samajhanA / (pra) jIva sAtA vedaniya karma kese bAMdhatA hai ? ( u ) prANabhUta jIva satva bahutase prANabhUta jIva satvaki anukampA kare | duHkha takalIpha na de| azupAta na karAve yAvat sAtA dene se sAtA vedaniya karma bAMdhate hai / yAvat 24 daMDaka samajhanA iti / sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / thokaMDA nambara 14 sUtra zrI bhagavatIjI zataka 7 uddezA 7 ( kAma bhoga ) jIva anAdi kAla se isa ArApAra saMsAra samudra meM paribhramaNa karatA hai isakA maukhya kAraNa indriyoMke vasIbhUta ho svasattAka bhUla jAtA hai para vastukoM apanikara usame hI ramaNatA karatA hai vAste mokSArthI bhavyAtmAvoMko prathama isa indriyoMko olakhanI cAhiye / pAMcendriyoMmeM doya indriyoM to kAmI hai jo zabda aura rUpake pugaloM para hI caitanyakoM AkarSa kara rahI hai aura tIna indriyoM bhogI hai vaha gaMdha asvAdana aura sparzakoM bhoMgameM leke caitanyakoM 1
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) vebhAna banA detI hai vAste pAThakoMko isa saMbaMdhapara pUrNa dhyAna denA caahiye| . (1) kAmI indriyoM zrotendriya, cakSu indriya ! . (2) bhogI indriya, ghANendriya, ssendriya, sparzendriya / (prahe bhagavAn ! kAma hai vaha kyA rUpI hai. ? arUpI hai? (u) kAma rUpI hai kAraNa zabdake aura rUpake pudgaloMko kAma kahate hai vaha donoM prakArake pudgala rUpI hai| . (pra) kAma he so kyA sacitta hai ? acitta hai ? [3] kAma, sacita bhI hai aura acitta bhI hai / kAraNa sacitta jIva sahita zabda honA macitta nIba rahita zabda / jIva sahita rUpa [ strIyoMkA ] jIva rahita rUpa aneka prakArake citrAdi ina donoMki viSaya zrotendriya, cakSu indriya mahana karatI hai vAste 'sacitta acitta donoM prakArake kAma hote hai| (pra) kAma hai so kyA jIva hai ? abhIva hai| (u) kAma jIva bhI hai anIva bhii| bhAvanA pUrvavat arthAt zrotendriya, cAindriyake kAmameM AnevAle padArtha jIva ajIva donoM prakArake hote hai| (pra) kAma jIvoMke hote hai yA majIvoMke hote hai ? (u) kAma jIvoMke hote hai kiMtu anIvoMke nahIM hote hai / kAraNa zrotendriya cakSu indriya hotI hai vaha jIvake hI hotI hai na ki ajIvake / - (pra) he bhagavAn ! kAma kitane prakArakeM hai ?
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) (u) kAma do prakArako (1) zabda (2) rUpa (pra) he bhagavAn ! bhoga kyA rUpI hai ? arUpI hai ? (u) bhoga rUmI hai kintu yarUpI nahIM hai| evaM sacitta acitta hai jIva bhanIva dona prakAra ke hai| ......! . . (pra) bhoga jIvake hote hai ? ajIvake hote hai ? (u) moga jIvoMke hote hai parantu majIvoMke nahIM hote hai kAraNa ghrANendriya resendriya sparzendriya hotI hai vaha jIvake hI hotI hai na ki ajIvake / (pra) bhoga kitane prakArake hai ? (u) bhoga tIna prakArake hai gandha rasa sparza (pra) he bhagavAn kAma aura bhoga kitane prakArake hai ? (u) kAma bhoga pAMca prakArake hai zabda rUpa gandha rasa sparza , (pra) he bhagavAn / jIva kAmI hai yA bhogI hai ? . (u) jIva kAmI bhogI donoM prakArakA hai| kAraNa | zrotendriya cakSuindriya apekSA jIva kAmI hai aura ghANendriya rasendriya sparzendriya apekSA jIva bhogI hai / evaM narakAdi 16 daMDaka kAmI bhogI donoM prakArake hai / corindriya daMDakameM cakSuindriya pekSA kAmI zeSa tIna indriya apekSA bhogI hai zeSa pAMca sthAvara be indriya tendriya evaM 7 daMDaka kAmI nahIM hai parantu mogI hai kAraNa tendriya tInoM indriyoM apekSA vendriya do indriya aura ekendriya ekaspazendriyApekSA bhogI hai|
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) algA bahutva (1) stoka jIva kAmI .. (2) no kAmI no bhogI jIva mananta guNa kAraNa bhava kevalI aura siddha kevalI yaha no kAmI no bhogI hai| (3) bhogI jIva ananta guNA ismeM ekendriya jIva semala hai| sevaM bhaMte sevaM bhaMte tameva saccam / PERH samApta
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI phalodhI nagarameM munizrI jJAnasundarajI mahArAjakA caturmAsAmeM supanoMkI AvAdAnIkA hisaab| (1) saMvat 1977kA 2039 // 8) jamA supanoMki AvAdAnI 6591) pahalA paryuSaNameM 1205) dUsare paryuSaNameM 175) bhagavatIsutraki pUnAkA 125)ke andarase 4- zIghrabodha bhAga 8 vAM ki vacana 2039 ) - 2019 kharaca pustakoMki chapAIkA 177 / / ) nandIsUtra 1000 103 / / / ) ame sAdhu zAmATe 1000 359 / ) sAta puSpoMkA gucchA 1000 91) zIghabodha bhAga 10 vA 1000 273 // , , 11 vAM 1000 273 // ) , , 11 vAM 1000 511) , , 13.14vAM 1000 239) dravyAnuyoga pra0 pra 1500 13/0) zIghraboSa bhAga 9 vAM kI lAgata 2039 ) PAP
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) saMvata 1978kA jana 2075) jamA supanoMki AvAdAnI 2075) kharaca pustakoMki chapAI 1575) jJAnavilAsa naM0 1000 nisme paMcavIsa pustakoMkA saMgraha hai| 500) zIghabodha bhAga 15-14-29 vAM 2072) zrI saMghake sevAjorasvaramala vaida-phalodhI /