________________
૨૦૧
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-ક૧ અવતરણિકા :
तत्त्वश्रवणगुणमाह - અવતરણિતાર્થ :
શ્લોક-૫૭માં કહેલ કે દીપ્રાદષ્ટિ તત્વશ્રવણસંયુક્ત છે. તેથી હવે તત્વશ્રવણના ગુણને ફળને, કહે છે – શ્લોક :
क्षाराम्भस्त्यागतो यद्वन्मधुरोदकयोगतः ।
बीजं प्ररोहमादत्ते, तद्वत्तत्त्वश्रुतेर्नरः ।।६१।। અન્વયાર્થ -
ક્ષાર સ્માતોઃખારા પાણીના ત્યાગથી મધુરો યોજાતા=મધુર પાણીનો યોગ થવાને કારણે
=જેમ વીનં=બીજ પ્રોë પ્રરોહને=વિકાસને ગાઢ ધારણ કરે છે, તદ=તેની જેમ નરકમનુષ્ય તત્ત્વશ્રુતે =તત્વશ્રવણની ક્રિયાથી યોગમાર્ગના પ્રરોહને વિકાસને, ધારણ કરે છે. Im૬૧ બ્લોકાર્ય :
ખારા પાણીના ત્યાગથી મધુર પાણીનો યોગ થવાને કારણે જેમ બીજ વિકાસને ધારણ કરે છે, તેની જેમ મનુષ્ય તત્ત્વશ્રવણની ક્રિયાથી યોગમાર્ગના વિકાસને ધારણ કરે છે. IIII. ટીકા :
'क्षाराम्भस्त्यागतो यद्वन्मधुरोदकयोगतः', तन्माधुर्यानवगमेऽपि स्पष्टसंवित्त्या 'बीजं प्ररोहमादत्ते तद्वत्तत्त्वश्रुतेर्नरः', तत्त्वश्रुतेरचिन्त्यसामर्थ्यात् महाप्रभावत्वादिति ।।६१।। ટીકાર્ય :
‘ક્ષાર સ્મચારતો ... મદમાવત્વતિ ખારા પાણીના ત્યાગથી મધુર ઉદકના યોગને કારણે જેમ સ્પષ્ટ સંવિત્તિથી સ્પષ્ટ સંવેદનથી, તેના માધુર્યતા અનવગમમાં પણ=મધુર પાણીના માધુર્યના અવગમમાં પણ આ મધુર છે એવો સ્પષ્ટ બોધ નહિ હોવા છતાં પણ, બીજ પ્રરોહને=વિકાસને, ધારણ કરે છે; તેમ મનુષ્ય તત્વશ્રુતિથી યોગમાર્ગના વિકાસને ધારણ કરે છે; કેમ કે તત્ત્વશ્રુતિનું અચિંત્ય સામર્થ્ય હોવાને કારણે મહાપ્રભાવપણું છે ગુણના વિકાસમાં કારણ બને તેવા પ્રકારનું મહાપ્રભાવપણું છે. | ‘ત્તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ માટે છે. ll૧
જ તન્માધુર્યાનવીનેT' માં ‘પ' શબ્દથી એ કહેવું છે કે સ્પષ્ટ સંવિત્તિથી મધુર પાણીના માધુર્યના બોધમાં તો બીજ પ્રરોહન પામે, પરંતુ સ્પષ્ટ સંવિત્તિથી તેના માધુર્યનો બોધ નહિ હોવા છતાં બીજ પ્રરોહને પામે છે.
