________________
339
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૨૫ અન્વયાર્થ :
શ્રત વિત્તસમાવેશત્રુશ્રુતશક્તિનો સમાવેશ હોવાને કારણે કુલયોગીઓનાં અનુષ્ઠાનોમાં મૃતશક્તિનો સમાવેશ હોવાને કારણે મનુવંથhત્વતા=અનુબંધફળપણું હોવાથી નયનનાં જ્ઞાનપૂર્વાન તાન્યa= કુલ યોગીઓનાં જ્ઞાનપૂર્વક તે જ અર્થાત્ અન્ય કોઈ બુદ્ધિપૂર્વક કરે છે તે જ કમ મુવી=મુક્તિનું અંગ છે. ll૧૨પા શ્લોકાર્થ :
કુલયોગીઓનાં અનુષ્ઠાનોમાં શ્રુતશક્તિનો સમાવેશ હોવાને કારણે અનુબંધળપણું હોવાથી, અન્ય કોઈ બુદ્ધિપૂર્વક કરે છે તે જ કુલયોગીઓનાં જ્ઞાનપૂર્વકનાં કમ મુક્તિનું અંગ છે. TI૧૨૫
ટીકા -
'ज्ञानपूर्वाणि'-यथोदितज्ञाननिबन्धनानि 'तान्येव'-कर्माणि किमित्याह 'मुक्त्यङ्ग' भवन्ति 'कुलयोगिनां'-वक्ष्यमाणलक्षणानाम्, कुलयोगिग्रहणमन्याऽसम्भवज्ञापनार्थम्, कुत इत्याह 'श्रुतशक्तिसमावेशात्' हेतोः, अमृतशक्तिकल्पेयं, नैतदभावे मुख्यं कुलयोगित्वम्, अत एवाह 'अनुबन्धफलत्वतः' मुक्त्यङ्गत्वसिद्धेः, तात्त्विकानुबन्धस्यैवम्भूतत्वादिति ।।१२५ ।। ટીકાર્ય :
જ્ઞાનપૂર્વા' ..... વચેવભૂતત્વતિ છે જે પ્રમાણે શ્લોક-૧૨૧માં બતાવ્યું તેવું બીજા પ્રકારનું જ્ઞાન છે કારણ જેને એવા બીજા પ્રકારના જ્ઞાનપૂર્વકનાં તે જ કર્મો-જે કર્મો અન્ય કોઈ બુદ્ધિપૂર્વક સેવે છે તે જ કર્મો, આગળ કહેવાશે એવા સ્વરૂપવાળાં, કુલયોગીઓને મુક્તિનું અંગ છે. અહીં કુલ યોગીનું ગ્રહણ અવ્યને જે કુલયોગી નથી ફક્ત બુદ્ધિપૂર્વક અનુષ્ઠાન કરે છે તેઓને, અસંભવતા જ્ઞાપન માટે છે.
કેમ? અર્થાત્ કુલયોગીઓનાં જ્ઞાનપૂર્વકનાં અનુષ્ઠાનો મુક્તિનાં અંગ કેમ છે ? એથી કરીને કહે છે –
શ્રુતશક્તિનો સમાવેશ હોવાને કારણે જીવમાં પ્રગટ થયેલ શ્રુતજ્ઞાનાવરણીયકર્મના ક્ષયોપશમથી જન્ય જે શ્રુતજ્ઞાન, તેનાથી નિષ્પન્ન થયેલ જે સંવેગ, તે રૂ૫ શ્રુતશક્તિનો અનુષ્ઠાનમાં સમાવેશ હોવાને કારણે, જ્ઞાનપૂર્વકનાં કર્મો મુક્તિનું અંગ છે, એમ અવય છે.
આ=શ્રુતશક્તિ શ્રુતજ્ઞાનથી જન્ય સંવેગની પરિણતિરૂપ શ્રુતશક્તિ, અમૃતશક્તિ જેવી છેઃઅમૃત જેમ અમર અવસ્થાનું કારણ છે, તેમ આ શ્રુતશક્તિ મુક્તિનું કારણ છે, તેથી અમૃતશક્તિ જેવી છે; આના અભાવમાં શ્રુતશક્તિના અભાવમાં, મુખ્ય કુલ યોગીપણું નથી.
