________________
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૩૦
૩૪૭ શ્લોકાર્ચ -
સદાશિવ, પરબ્રહ્મ, સિદ્ધાત્મા, તથાતા એ વગેરે શબ્દો વડે અન્વર્થથી નિર્વાણ એક જ કહેવાય છે. II૧૩૦I
ટીકા :
'सदाशिव' इति सर्वकालं शिवो न कदाचिदप्यशिवः, त्रिकालपरिशुद्धः सर्वाशिवाऽभावात् । 'परं'–प्रधानं, 'ब्रह्म-' तथाळहत्त्वबंहकत्वाभ्यां सद्भावालम्बनत्वात् । 'सिद्धात्मा'-कृतकृत्यात्मा निष्ठितार्थ इत्यर्थः । 'तथातेति च'-आकालं तथाभावात् । यथोक्तम् - "उपादाननिमित्ताभ्यामधिकारित्वतो ध्रुवा । सर्वकालं तथाभावात्तथातेत्यभिधीयते ।।१।। विसंयोगात्मिका चेयं त्रिदुःखपरिवर्जिता। भूतकोटिः परात्यन्तं भूतार्थफलदेति च ।।२।।” ( ) इत्यादि ‘शब्देस्तद्' निर्वाणमुच्यते, 'अन्वर्थाद्' अन्वर्थेनोक्तनीत्या
મેવ' સત્ “વમવિ?િ' કૃતિ પારૂા . ટીકાર્ય :
“હાશિવ' ..... “વમવિધિ:' રૂતિ / સદાશિવ=સર્વકાલ શિવ, ક્યારેય અશિવ નહિ તે સદાશિવ અર્થાત્ ત્રિકાલ પરિશુદ્ધ તે સદાશિવ કેમ છે ? તેથી કહે છે - સર્વ અશિવની=સર્વ ઉપદ્રવનો અભાવ હોવાથી સદાશિવ છે. પરં=પ્રધાન બ્રહ્મ એટલે પરંબ્રહ્મ. તેમાં યુક્તિ બતાવે છે - તે પ્રકારે બૃહત્ત્વ અને બૃહકત્વ દ્વારા સદ્ભાવની પ્રાપ્તિ માટે આલંબનપણું હોવાથી પરંબ્રહ્મ છે, એમ અત્યય છે. સિદ્ધાત્મા કૃતકૃત્ય આત્મા તિષ્ઠિત અર્થવાળો આત્મા, એ પ્રકારનો સિદ્ધાત્માનો અર્થ છે.
અને તથાતા-આકાલ અર્થાત્ સર્વકાલ તે પ્રકારનો ભાવ હોવાથી અર્થાત્ સર્વકાલ સમાન પ્રકારનો ભાવ હોવાથી તથાતા કહેવાય છે. તથાતા શબ્દના ભાવને કહેનારા વચનની “થોવત્ત' થી સાક્ષી આપે છે –
સર્વકાલ તથાભાવ હોવાને કારણે, ઉપાદાન-નિમિત્ત દ્વારા=પોતાની ઉત્તર અવસ્થા પ્રત્યે ઉપાદાન દ્વારા અને પોતાની સદશ અવસ્થાની અન્ય જીવોને પ્રાપ્તિ કરાવવામાં નિમિત્ત દ્વારા, અધિકારીપણાથી ધ્રુવ તથાતા છે, એ પ્રમાણે કહેવાય છે. ll૧TI.
વળી તે તથાતાનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ કરે છે –
