________________
36
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૫૩ અહીં પ્રશ્ન થાય કે બધી જ યોગની દૃષ્ટિઓ નિર્વાણ ફળને આપનારી છે, આમ છતાં પહેલી વાર દૃષ્ટિને નિર્વાણરૂપ પરમફળને આપનારી ન કહેતાં પાંચમી દૃષ્ટિને જ નિર્વાણરૂપ પરમફળને આપનારી કેમ કહી ? તેનું તાત્પર્ય એ છે કે પહેલી ચાર દૃષ્ટિઓ યોગમાર્ગરૂપ હોવા છતાં અવેદ્યસંવેદ્યપદથી આક્રાંત હોય છે, તેથી મોક્ષનું કારણ હોવા છતાં મોક્ષથી વિપરીત ભાવોમાં રુચિ કરાવે એવા અવેધસંવેદ્યપદવાળી પણ છે; જ્યારે પાંચમી દૃષ્ટિ તો વેદ્યસંવેદ્યપદરૂપ છે. તેથી તેનો સંપૂર્ણ બોધ મોક્ષ પ્રત્યે એકાંત રુચિવાળો છે. તેથી તેના બોધથી અવશ્ય નિર્વાણ ફળ પ્રાપ્ત થશે; અને ક્વચિત્ પાપની પ્રવૃત્તિ હશે તો પણ વેદ્યસંવેદ્યપદને કારણે પાપની પ્રવૃત્તિ હણાયેલી શક્તિવાળી હોવાથી પાંચમી દૃષ્ટિ નિર્વાણરૂપ પરમફળને આપનારી છે, તેમ કહેલ છે. II૧૫૩
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય ભાગ-૨ સમાપ્ત
