________________
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૪૩
વસ્ત્રમાં એકાંત ગ્રહણ કરીને સાધુને વસ્ત્રનો સર્વથા નિષેધ કરે છે. તેથી જે વસ્ત્રધારણ ધ્યાન-અધ્યયનની વૃદ્ધિમાં સહાયક છે, તેવા પણ વસ્ત્રનો નિષેધ કરે છે; અને જે વસ્ત્ર-પાત્ર સાધુને અહિંસાના પાલનમાં સહાયક છે તેનો પણ નિષેધ કરે છે, પણ પ્રતિકૂળ બતાવે છે, તેથી તે આગમ છેદશુદ્ધ નથી. તે આ રીતે –
Be
જે સાધુઓ સંસારથી નિર્મમ થઈને આત્મકલ્યાણ માટે ઉત્થિત છે તેવા સાધુઓ ધ્યાન-અધ્યયન કરીને સંવેગની વૃદ્ધિ કરે છે, પરંતુ અત્યંત ઠંડી આદિના કારણે ધ્યાન-અધ્યયનમાં યત્ન સ્ખલના પામતો હોય તોપણ દિગંબર આગમ અનુસાર વસ્ત્ર ગ્રહણ ન કરે તો તે સાધુઓ ધ્યાન-અધ્યયનમાં સુદૃઢ યત્ન કરી શકતા નથી, તેથી તેમની યોગમાર્ગની પ્રવૃત્તિ વ્યાઘાત પામે છે. વળી સાધુ પાસે વસ્ત્ર-પાત્ર ન હોય તો જીવરક્ષામાં પણ સમ્યગ્ યત્ન કરી શકતા નથી; કેમ કે કામળી આદિનો અભાવ હોવાને કારણે સંપાતિમ જીવોનું રક્ષણ થઈ શકતું નથી, અને પાત્રાદિનો અભાવ હોવાને કારણે સમ્યગ્ અહિંસાપાલનને અનુકૂળ યત્ન થઈ શકતો નથી; અને કરપાત્રલબ્ધિ વગરના મુનિઓ દિગંબર વચન અનુસાર હાથમાં આહાર ગ્રહણ કરે તો નીચે પડેલા આહારમાં ત્રસાદિ જીવોની વિરાધનાનો પણ સંભવ છે. વળી દિગંબર વચન અનુસાર સાધુ સર્વથા વસ્ત્રરહિત રહે તો શિષ્યલોકમાં પણ વ્યવહારનો બાધ થાય છે. શિષ્ટ લોકોને પણ લાગે કે આ ધર્મ અનાપ્ત પુરુષથી પ્રણીત છે, અને તેથી શાસનનું માલિન્ય થાય છે. આ રીતે દિગંબર શાસ્ત્ર અનેક સ્થાને વિધિ-નિષેધને અનુકૂળ ઉચિત અનુષ્ઠાનો બતાવે છે, તોપણ કોઈક કોઈક સ્થાનોમાં વિધિ-નિષેધને અનુકૂળ અનુષ્ઠાનો બતાવતું નથી, પણ વિધિ-નિષેધને પ્રતિકૂળ અનુષ્ઠાનો બતાવે છે; તેથી છેદશુદ્ધ નથી.
જ્યારે સર્વજ્ઞનું આગમ સર્વ સ્થાનોમાં વિધિ-નિષેધને અનુકૂળ ઉચિત અનુષ્ઠાનો બતાવે છે, અને જે યોગી સર્વજ્ઞના આગમ અનુસાર સર્વ વિધિઓને સેવે છે અને નિષેધથી દૂર રહે છે, તેવા યોગીઓને આગમના વચનથી, યુક્તિથી અને અનુષ્ઠાનના સેવનથી પ્રગટ થયેલી નિર્મળ પ્રજ્ઞાને કારણે દેખાય છે કે આ સર્વજ્ઞના વચન અનુસાર અનુષ્ઠાનો સેવવામાં આવે તો અહિંસાદિનું સમ્યગ્ પાલન થાય છે, અને ધ્યાન-અધ્યયન દ્વારા સંવેગની વૃદ્ધિ થાય છે, માટે આવા અનુષ્ઠાનને બતાવનાર વચન છેદશુદ્ધ છે. જેમ કે કોઈ સાધુ સંસારના ભાવોથી અત્યંત વિમુખ થઈને સંવેગની વૃદ્ધિ થાય તે રીતે ગ્રહણશિક્ષા અને આસેવનશિક્ષામાં યત્ન કરતા હોય, અને શીતાદિ પરિષહ અતિશય હોય અને તેના કારણે ધ્યાન-અધ્યયનની ક્રિયા સ્ખલના પામતી જણાય તો શાસ્ત્રવિધિની મર્યાદાથી ઉચિત વસ્ત્ર ધારણ કરીને ધ્યાન-અધ્યયનમાં સમ્યગ્ યત્ન તે સાધુ કરે તો સંવેગની વૃદ્ધિ થાય છે; એમ તે સાધુને અનુભવસિદ્ધ છે. વળી ષટ્કાયના પાલન માટે જે યતનાઓ શાસ્ત્રમાં બતાવી છે, તે યતનાના પાલન માટે સાધુ વસ્ત્ર કે પાત્ર ગ્રહણ કરે તો તે વસ્ત્ર કે પાત્રનું ગ્રહણ મમતાની વૃદ્ધિનું કારણ બનતું નથી, પરંતુ જીવરક્ષામાં ઉપખંભક બનીને સમતાની વૃદ્ધિનું કારણ બને છે, એમ વિધિપૂર્વક અનુષ્ઠાન સેવનારા યોગીને અનુભવસિદ્ધ છે. તેથી આગમવચનથી, યુક્તિથી અને અનુષ્ઠાનના સેવનથી થયેલા અનુભવના બળથી, આ વચનને કહેનાર શાસ્ત્ર છેદશુદ્ધ છે તેવો નિર્ણય યોગીને થાય છે.
