________________
૩૯૦
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧પ૦-૧૫૧
“સૂમપિ' માં “પિ' થી એ કહેવું છે કે મોટી પીડા તો વર્જન કરવી જોઈએ, પરંતુ સૂક્ષ્મ પણ પરપીડા વર્જન કરવી જોઈએ.
તેની જેમ પરપીડાના વર્જતની જેમ પ્રયત્નથી જ તેમના ઉપકારમાં પણ=પરના ઉપકારમાં પણ, અનુષ્ઠાન દ્વારા કૃત્ય દ્વારા, હંમેશાં જ યત્ન કરવો જોઈએ. રૂતિ’ શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિમાં છે. ll૧૫૦
‘તદુપરેડજિ' માં “જિ” થી એ કહેવું છે કે પરપીડાના પરિહારમાં તો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ, પરંતુ પરના ઉપકારમાં પણ સદા યત્ન કરવો જોઈએ. ભાવાર્થ
મોટા પુરુષોનો માર્ગ એ છે કે કોઈને પણ સૂક્ષ્મ પણ પીડા ન થાય તેવો પ્રયત્ન કરે; એટલું જ નહિ, પરના ઉપકારમાં પણ શક્તિ અનુસાર હંમેશાં યત્ન કરે જ; અને આ પરપીડાના વર્જનનો પ્રયત્ન અને પરના ઉપકારનો પ્રયત્ન મોટા પુરુષો સૂક્ષ્મ ઉપયોગથી સદા જ કરે છે. તેથી મોટા પુરુષોના માર્ગના અનુસરણ માટે વિચક્ષણ પુરુષે પણ તેમાં યત્ન કરવો જોઈએ. વળી આ પરપીડાવર્જન અને પરના ઉપકાર માટેનો સૂક્ષ્મ યત્ન સૂક્ષ્મ બોધથી થાય છે, અને તે બોધ કરવા માટે સર્વદર્શનોનાં વચનો સ્વદર્શનના રાગ વગર જાણવા યત્ન કરે, તો જે દર્શનમાં પરપીડાના પરિવાર માટેની સૂક્ષ્મ યતનાઓ બતાવી હોય અને પરના ઉપકાર માટે પણ સૂક્ષ્મ ઉપાયો બતાવ્યા હોય, તે દર્શન શુદ્ધ છે તેવો નિર્ણય થાય. તેથી મોટા પુરુષોના માર્ગના અનુસરણનો યત્ન કરનારને કયું દર્શન સર્વજ્ઞકથિત છે અને કયું નહિ, તે સ્વયં પ્રાપ્ત થાય, અને સ્વદર્શનના રાગથી સ્વદર્શનને માન્ય એવા સર્વજ્ઞાદિ પદાર્થોને સ્થાપવા માટે શુષ્ક તર્કથી યત્ન થાય નહિ. II૧૫ની
અવતરણિકા :તથા –
અવતરણિતાર્થ :
અને –
ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૫૦માં કહ્યું કે મોટા પુરુષોના માર્ગનું અનુસરણ કરવા માટે પરપીડાનો પરિહાર કરવો જોઈએ અને પરના ઉપકારમાં પણ યત્ન કરવો જોઈએ. હવે મોટા પુરુષોના માર્ગનું અનુસરણ કરવા માટે બીજું શું કરવું જોઈએ ? તે બતાવવા માટે તથા' થી સમુચ્ચય કરે છે –
