________________
૩૮૭
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૪૮-૧૪૯ ટીકા -
પ્રદ: સર્વત્ર' વસ્તુનિ, ‘તત્ત્વન'=પરમાર્થેન, ‘મુમુક્ષુપમ્ ‘મસાત:'=સયુ, ત રૂત્યાર 'मुक्तौ धर्मा अपि प्रायस्त्यक्तव्या:', प्रायोग्रहणं क्षायिकधर्मव्यवच्छेदार्थम्, 'किम्' 'अनेन'-ग्रहेण તત' ? શિશ્ર્વિહિત્યર્થ ા૨૪૮ાા ટીકાર્ય :
“ સર્વત્ર'... વિશ્વિહિત્યર્થ છે મુમુક્ષુઓને તત્વથી=પરમાર્થથી, સર્વ વસ્તુમાં ગ્રહ અસંગત છે=અયુક્ત છે. કેમ ? એથી કરીને કહે છે;
મુક્તિમાં પ્રાયઃ ધર્મો પણ ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે, તે કારણથી અને પ્રજ=આ ગ્રહ વડે આ આગ્રહ વડે, શું? અર્થાત્ કંઈ અર્થ નથી, એ પ્રકારનો અર્થ છે.
શ્લોકમાં “પ્રાય:' શબ્દનું ગ્રહણ ક્ષાયિકધર્મના વ્યવચ્છેદ માટે છે અર્થાત્ મુક્તિમાં ક્ષાયિકધર્મો ત્યાગ કરવાના નથી. II૧૪૮. ભાવાર્થ -
શ્લોક-૧૪૭માં સ્થાપન કર્યું કે મુમુક્ષુએ શુષ્ક તર્કનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. તેની પુષ્ટિ કરવા માટે કહે છે કે મુમુક્ષુએ સર્વ વસ્તુઓમાં “આ મને રુચે છે એ પ્રકારની રુચિરૂપ આગ્રહ રાખવા જેવો નથી અર્થાત્ કોઈ પદાર્થ પ્રત્યે રાગ રાખવા જેવો નથી; કેમ કે મુક્તિમાં ક્ષયોપશમભાવના ક્ષમાદિ ગુણો પણ છોડવાના છે, તો બાહ્ય કોઈપણ પદાર્થ પ્રત્યે રાગ રાખવાનું પ્રયોજન નથી, અને જ્યારે બાહ્ય કોઈ વસ્તુમાં રાગ રાખવાનો ન હોય તો સ્વદર્શનના રાગથી ‘સ્વદર્શનના ભગવાન સર્વજ્ઞ છે અન્ય દર્શનના નહિ” તેવો રાગ રાખવાથી શું ? અર્થાત્ તેવો રાગ મુમુક્ષુએ કરવો જોઈએ નહિ. ll૧૪૮૫ અવતરણિકા -
यत एवम् - અવતરણિકાર્ય :જે કારણથી આમ છે –
ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૪૭-૧૪૮માં સ્થાપન કર્યું કે મુમુક્ષુએ શુષ્ક તર્ક કરવો જોઈએ નહિ. તેનાથી શું કહેવું છે તે બતાવવા માટે કહે છે કે જે કારણથી આમ છે=જે કારણથી મુમુક્ષુએ શુષ્ક તર્ક કરવો જોઈએ નહિ એમ છે, તે કારણથી શું ? તે શ્લોકમાં બતાવે છે –
