________________
૩૬૨
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૩૫-૧૩૬ વૃદ્ધિના કારણ બને છે તે પ્રકારના ઉત્તરગુણની વૃદ્ધિથી, સાનુબંધ થાય છે થયેલું બીજાધાન સાનુબંધ થાય છે, તથા=તે પ્રકારે, આ=સર્વજ્ઞોએ, તેનેeતે પ્રાણીને, નપુર-જીવન્ત =કહ્યું છે.
તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ માટે છે. ૧૩પા
વીનાધાનસન્મવા' માં વિ' પદથી અંકુર આદિનું ગ્રહણ કરવું. ‘નિત્યલેશનવિન્નક્ષનેન' માં ‘દિ' પદથી અનિત્યદેશનાનું ગ્રહણ કરવું.
ભવો વિમાન' માં ‘મદિ' પદથી મોક્ષાભિલાષનું ગ્રહણ કરવું. ભાવાર્થ -
શ્લોક-૧૩૪માં કહ્યું કે આ મહાત્માઓ ભવરોગને મટાડનારા શ્રેષ્ઠ વૈદ્યો છે, તે કારણથી, કપિલ, બુદ્ધાદિએ નિત્ય કે અનિત્ય જે દેશનાથી શ્રોતાને ભવનો ઉદ્વેગ થાય તે રીતે દેશના આપી, જેથી મોક્ષમાર્ગની પ્રવૃત્તિને અનુકૂળ તે જીવોમાં બીજાધાનાદિ થાય. વળી જે જીવોને બીજાધાન થયેલું છે તેઓને પણ તે સાનુબંધ થાય અર્થાત્ ઉત્તરોત્તર ગુણની વૃદ્ધિ થાય તેવી પ્રવૃત્તિ કરાવવા માટે નિત્ય કે અનિત્ય દેશના આપી છે. જેમ કેટલાક જીવોને નિત્યદેશનાથી બીજાધાન થયેલું હોય, આમ છતાં ફરી તે દેશના મહાત્મા પાસેથી સાંભળે ત્યારે જાગૃતિ આવે છે, અને યોગમાર્ગની વૃદ્ધિનું કારણ બને છે તે પ્રકારના ઉત્તરગુણની વૃદ્ધિ થાય છે=જે પ્રકારનો ગુણ પ્રગટ્યો છે તેનાથી ઉત્તરના ગુણના પ્રાદુર્ભાવરૂપ વૃદ્ધિ થાય છે. તેથી તેવા જીવોને યોગમાર્ગની પ્રવૃત્તિ સાનુબંધ કરાવવા માટે નિત્યદેશના આપે છે. વળી ભોગઆસ્થાવાળા જીવોને સામે રાખીને ભવ પ્રત્યે ઉગ કરાવવા માટે બુદ્ધ અનિત્યદેશના આપી, જેથી તે જીવોમાં મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ બીજનું આધાન થાય; અને જે જીવોએ મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ બીજાધાન કર્યું છે, છતાં બુદ્ધનાં વચન સાંભળીને જાગૃતિ આવવાથી ભોગની આસ્થાના ત્યાગ માટે દઢ યત્ન કરીને ઉત્તર ઉત્તર ગુણની વૃદ્ધિ માટે પ્રયત્ન કરે તેવા છે, તેઓને પણ સાનુબંધ યોગમાર્ગની પ્રવૃત્તિ કરાવવા અર્થે અનિત્યદેશના આપી છે.
જે જીવને આત્મા નિત્ય છે તેવો બોધ થાય, અને તેના કારણે નિત્ય એવા આત્માના હિતની ચિંતા પ્રગટે, અને આ લોકનાં તુચ્છ ઐહિક સુખો પ્રત્યે ઉદ્દેગ ઉત્પન્ન થાય, અને ભવભ્રમણ પ્રત્યે ઉગ ઉત્પન્ન થાય, તો તે જીવને ભવથી વિમુખ ભાવના સંસ્કારો પડે છે, જે સંસ્કારો મોક્ષને અનુકૂળ બીજાધાનરૂપ છે. વળી નિત્યદેશનાના શ્રવણથી જે જીવોને ભવભ્રમણથી પર એવા મોક્ષનો અભિલાષ થાય તે પણ મોક્ષને અનુકૂળ એવા બીજાધાનરૂપ છે; કેમ કે મોક્ષની ઇચ્છાના સંસ્કારો મોક્ષની પ્રવૃત્તિના બીજભૂત છે. તે બતાવવા માટે તથાભવઉગાદિ ભાવથી બીજાધાનાદિનો સંભવ છે' એમ કહેલ છે. ll૧૩પયા
અવતરણિકા :
परिहारान्तरमाह - અવતરણિકાર્ચ - અન્ય પરિહારને કહે છે –
