________________
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૩૬
393
ભાવાર્થ:
શ્લોક-૧૦૯ અને શ્લોક-૧૩૩થી સ્થાપન કર્યુ કે કપિલ, સુગતાદિ સર્વજ્ઞોમાં નામનો ભેદ છે, વસ્તુતઃ સર્વજ્ઞપણામાં ભેદ નથી. ત્યાં શંકા થયેલ કે તો પછી કપિલ, સુગતાદિની દેશનાનો ભેદ કેમ છે ? તેનું સમાધાન શ્લોક-૧૩૪ અને શ્લોક-૧૩૫થી કરેલ. હવે બીજી રીતે કપિલ, સુગતાદિની દેશનાનો ભેદ કઈ રીતે સંગત થઈ શકે ? તે રૂપ પરિહારાન્તરને કહે છે
શ્લોક ઃ
एकापि देशनैतेषां यद्वा श्रोतृविभेदतः ।
अचिन्त्यपुण्यसामर्थ्यात् तथा चित्राऽवभासते ।। १३६।।
અન્વયાર્થ:
યદ્વા=અથવા તેષાં પ્રાપિ ફેશન=આમની એક પણ દેશના=સર્વજ્ઞ એવા કપિલ, સુગતાદિની એક પણ દેશના ચિત્ત્વપુણ્યસામર્થાત્ અચિંત્ય પુણ્યના સામર્થ્યને કારણે શ્રોતૃવિષેવતઃ=શ્રોતાના ભેદથી તથા તે પ્રકારે=નિત્યાદિ પ્રકારે ચિત્રા=વિવિધ પ્રકારની અવમાસતે=ભાસે છે. ।।૧૩૬।।
શ્લોકાર્થ :
અથવા સર્વજ્ઞ એવા કપિલ, સુગતાદિની એક પણ દેશના, અચિંત્ય પુણ્યના સામર્થ્યને કારણે શ્રોતાના ભેદથી નિત્યાદિ પ્રકારે વિવિધ પ્રકારની ભાસે છે. II૧૩૬।।
ટીકા ઃ
'एकापि देशना ' तन्मुखविनिर्गममधिकृत्य 'एतेषां ' = सर्वज्ञानां, 'यद्वा श्रोतृविभेदत:' तथाभव्यत्वभेदेन 'अचिन्त्यपुण्यसामर्थ्यात्'- परबोधाश्रयोपात्तकर्मविपाकादित्यर्थः, 'तथा ' = नित्यादिप्रकारेण, ‘ચિત્રાડવમાસતે’ કૃતિ ।।રૂદ્દ।।
ટીકાર્ય :
‘પ્રજાપિ દેશના’ , ‘ચિત્રાડવમાસતે' કૃતિ।। અથવા તેમના મુખથી વિનિર્ગમને આશ્રયીને= સર્વજ્ઞના મુખથી વિનિર્ગમને આશ્રયીને, આમની= સર્વજ્ઞોની, એક પણ દેશના, તથાભવ્યત્વના ભેદને કારણે શ્રોતાના ભેદથી, અચિંત્ય પુણ્યના સામર્થ્યથી=સર્વજ્ઞતા અચિંત્ય પુણ્યના સામર્થ્યથી અર્થાત્ બીજાને બોધ કરાવવાના આશ્રયવાળા ગ્રહણ કરાયેલા કર્મના વિપાકથી, તે પ્રકારે−નિત્યાદિ પ્રકારે, ચિત્રા=જુદી જુદી, ભાસે છે.
‘કૃત્તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ માટે છે. ।।૧૩૬।।
* ‘પિ’ માં ‘વિ’ થી એ કહેવું છે કે દેશના જુદી જુદી હોય તો તો જુદી જુદી ભાસે, પરંતુ એક પણ દેશના શ્રોતાના ભેદથી જુદી જુદી ભાસે છે.
