________________
૩પ૦
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૩૦-૧૩૧ આનાથી એ ફલિત થાય કે સંસારમાં (૧) અશાતાનું દુઃખ છે, (૨) ભોગકાળમાં રાગાદિના સંસ્કારો પડે છે તે સંસ્કારદુઃખ છે અને (૩) સંસારના ભોગો પરિણામદુઃખ છે; જ્યારે તથાતા આ ત્રણે દુઃખોથી રહિત છે.
વળી સિદ્ધાત્મા પરાભૂતકોટિ છે અર્થાત્ આત્માની પરાકોટિની સુંદર અવસ્થા છે, અને એની ઉપાસના કરનારને ભૂતાર્થફળને દેનારી છે અર્થાત્ આત્માનો પારમાર્થિક જે અર્થ છે તે ભૂતાર્થ છે, અને તે ભૂતાર્થભાવને દેનાર તથાતા છે, તેથી અત્યંત ભૂતાર્થરૂપ ફળને દેનારા તથાતા છે. તેથી જેઓ તે તથાતાની ઉપાસના કરે છે, તેઓ પણ તેમના જેવી જ શ્રેષ્ઠ અવસ્થારૂપ તથાતારૂપતાને પામે છે.
આ રીતે શ્લોકના પૂર્વાર્ધનું વર્ણન કર્યા પછી ટીકામાં ઉત્તરાર્ધનો અર્થ કરતાં કહે છે - પૂર્વમાં વર્ણન કર્યું એ રીતે, અવર્થથી સંસારથી અતીત તત્ત્વ એક જ છતું ‘સદાશિવ' આદિ શબ્દો વડે તે નિર્વાણ' કહેવાય છે અર્થાત્ સદાશિવ આદિ શબ્દો વડે તે નિર્વાણ વાચ્ય બને છે. ll૧૩૦ના અવતરણિકા -
कथमेकमेवेत्याह - અવતરણિકાર્ય :
કેમ એક જ છે ? એથી કહે છે – ભાવાર્થ :
પૂર્વશ્લોક-૧૩૦માં કહ્યું કે સદાશિવ આદિ શબ્દો દ્વારા વાચ્ય સંસારથી અતીત તત્ત્વ અન્વર્થથી એક જ છે. ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે દરેક શબ્દથી વાચ્ય અર્થ જુદો જુદો પ્રાપ્ત થાય છે, તો અન્વર્થથી એક જ કેમ છે ? એથી કહે છે – શ્લોક :
तल्लक्षणाविसंवादानिराबाधमनामयम् ।
निष्क्रियं च परं तत्त्वं, यतो जन्माद्ययोगतः ।।१३१।। અન્વયાર્થ:
તન્નક્ષI[વિસંવાલા–તેના લક્ષણનો અવિસંવાદ હોવાથી=નિર્વાણના સ્વરૂપનો અવિસંવાદ હોવાથી એક છે અર્થાત્ સદાશિવ આદિ શબ્દોથી વાચ્ય એવું નિર્વાણ એક છે, એમ અવતરણિકા સાથે સંબંધ છે.
થત =જે કારણથી નન્નાદ્યોતિ =જન્માદિનો અયોગ છે, તેથી પરં તત્ત્વ-સંસારથી અતીત તત્વ નિરવિશંકબાધા વગરનું નામ—રોગરહિત રઅને નિયંત્રક્રિયારહિત છે. ૧૩૧TI બ્લોકાર્ય :નિર્વાણના સ્વરૂપનો અવિસંવાદ છે, તેથી એક છે અર્થાત્ સદાશિવ આદિ શબ્દોથી વાચ્યા એવું નિર્વાણ એક છે, એમ અવતરણિકા સાથે સંબંધ છે.
