________________
૩૫૩
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૩૨ બ્લોકાર્ચ -
પરમાર્થથી અસંમોહ વડે આ નિર્વાણતત્ત્વ જણાયે છતે વિચારકોને નિર્વાણતત્વની ઉપાસનામાં વિવાદ ઉત્પન્ન થતો નથી. II૧૩૨IL. ટીકા -
રા'=mરિચ્છિ, “નિર્વાણતિક્વેડમિનવમૂતે “અસંમોહેન'-aોવેન, “તત્ત્વતઃ'=પરમાર્થતા, किमित्याह 'प्रेक्षावतां'=बुद्धिमतां, 'न तद्भक्तौ'=न निर्वाणतत्त्वसेवायाम्, किमित्याह 'विवाद उपपद्यते' तत्तत्त्वज्ञानभेदाभावात् अन्यथा प्रेक्षावत्त्वविरोधादिति ।।१३२।। ટીકાર્થ
રા' પ્રેક્ષાવર્તાવો િિત્ત ા તત્વથી=પરમાર્થથી, અસંમોહરૂપ બોધ વડે આવા પ્રકારનું પૂર્વમાં વર્ણન કર્યું એવા પ્રકારનું, આ નિવણતત્વ જણાયે છતે વિચારકોને=બુદ્ધિમાનોને, તેની ભક્તિમાં= તિવણતત્વની સેવામાં, વિવાદ ઉત્પન્ન થતો નથી; કેમ કે તેના તત્વજ્ઞાનના ભેદનો અભાવ છેઃનિર્વાણના સ્વરૂપના જ્ઞાનના ભેદનો અભાવ છે. અન્યથા=પ્રેક્ષાવાનને નિર્વાણના સ્વરૂપના જ્ઞાનના ભેદનો અભાવ ન હોય તો, પ્રેક્ષાવાનમાં પ્રેક્ષાવત્વનો વિરોધ પ્રાપ્ત થાય.
ત્તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિમાં છે. ૧૩૨ાા ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૩૦ અને શ્લોક-૧૩૧માં સ્થાપન કર્યું કે જુદા જુદા દર્શનકારો સંસારથી અતીત તત્ત્વને જુદા જુદા શબ્દોથી કહે છે, તો પણ તે સર્વને માન્ય એવું સંસારથી અતીત તત્ત્વ એક જ છે. તેથી જે વિચારકને પદાર્થના વાસ્તવિક સ્વરૂપને જોવામાં સંમોહ ન હોય તેવા સંમોહ વગરના સાધકો, સર્વ દર્શનોને માન્ય એવા નિર્વાણતત્ત્વનું સ્વરૂપ અસંમોહરૂ૫ બોધ વડે પરમાર્થથી જાણે, તો તે વિચારકોને વિવાદ થાય નહિ, કે આ દર્શનને માન્ય નિર્વાણતત્ત્વ ઉપાસ્ય છે. અને આ દર્શનને માન્ય નિર્વાણતત્ત્વ ઉપાસ્ય નથી; પરંતુ તેમને નિર્ણય થાય કે સર્વ દર્શનોને માન્ય છે તે શબ્દથી વાચ્ય નિર્વાણતત્ત્વ એક જ છે; માટે સદાશિવ શબ્દથી પણ હું નિર્વાણતત્ત્વની ઉપાસના કરીશ, કે પરબ્રહ્મ શબ્દથી પણ હું નિર્વાણતત્ત્વની ઉપાસના કરીશ, તોપણ મને અભિમત એવું જ સંસારથી અતીત તત્ત્વ પ્રાપ્ત થશે; કેમ કે દરેક વિચારક શબ્દના પરમાર્થને જોનાર હોય છે; તેથી સંસારથી અતીત તત્ત્વના સ્વરૂપને કહેનારા સર્વ શબ્દોમાં તેમને નિર્વાણ અવસ્થાનું સ્વરૂપ દેખાય છે, અને જો કોઈ સાધકને તેવું સ્વરૂપ ન દેખાતું હોય તો તે સાધક પ્રેક્ષાવાન નથી તેમ જ માનવું પડે.
અહીં ‘તત્ત્વથી' નો અર્થ ‘પરમાર્થથી' કહ્યું. તેનાથી એ કહેવું છે કે અસંમોહરૂપ બોધથી કોઈપણ વિચારક સદાશિવ આદિ શબ્દોના અર્થનો વિચાર કરે, તો તે તે શબ્દોથી વાચ્ય જુદા જુદા અર્થો તેમને દેખાય છે, તોપણ પરમાર્થથી તેમને તે તે શબ્દોથી વાચ્ય નિર્વાણનું એક જ સ્વરૂપ દેખાય છે.
