________________
ઉપર
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૩૨
અવતરણિકા :
ऐदम्पर्यमाह - અવતરણિકાર્ય - એદંપર્યને કહે છે –
ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૦૧માં કહ્યું કે આગમથી, અનુમાનથી અને યોગના અભ્યાસથી ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે. ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે ભિન્ન ભિન્ન દર્શનોનાં આગમો જુદાં જુદાં છે, તો કયા આગમ દ્વારા ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય ? તે નક્કી થઈ શકે નહિ. તેના સમાધાન રૂપે શ્લોક-૧૦૨થી કહેવાની શરૂઆત કરી કે પરમાર્થથી સર્વજ્ઞ એક જ છે. તેથી ભિન્ન ભિન્ન દર્શનવાળા પણ ઉપાસ્ય એવા એક સર્વજ્ઞને કપિલ, બુદ્ધ આદિ જુદા જુદા નામોથી કહે છે, તોપણ પરમાર્થથી તે સર્વના ઉપાસ્ય એક જ સર્વજ્ઞ છે. તેથી સર્વ દર્શનોને માન્ય એવા અધ્યાત્મને કહેનારા આગમથી પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે તો સત્ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય, એ પ્રકારનું જોડાણ શ્લોક-૧૦૧ સાથે છે. અને તેની જ યુક્તિ આપતાં શ્લોક-૧૧૦થી બતાવ્યું કે સંસારી દેવોની ભક્તિ ચિત્ર હોય છે અને સંસારથી અતીત અર્થમાં જનારાઓની ભક્તિ અચિત્ર હોય છે, તેથી પણ નક્કી થાય છે કે સંસારથી અતીત તત્ત્વના સર્વ ઉપાસકો એક જ દેવની ઉપાસના કરે છે.
આ રીતે બતાવ્યા પછી સંસારથી અતીત તત્ત્વ તરફ જનારાઓનો માર્ગ એક જ છે, એ વાત શ્લોક૧૨૮માં બતાવી. વળી સંસારથી અતીત તત્ત્વને ભિન્ન ભિન્ન દર્શનવાળા જુદા જુદા શબ્દોથી વાચ્ય કરે છે, તોપણ તે સર્વ શબ્દો દ્વારા એક નિર્વાણસંજ્ઞાવાળું સંસારથી અતીત એક તત્ત્વ જ વાચ્ય છે, તે વાત શ્લોક૧૩૦-૧૩૨થી સિદ્ધ કરી.
હવે તે સર્વ કથનનું ઔદંપર્ય શ્લોક-૧૩૨-૧૩૩થી બતાવે છે – શ્લોક :
ज्ञाते निर्वाणतत्त्वेऽस्मिन्नसंमोहेन तत्त्वतः ।
प्रेक्षावतां न तद्भक्तो, विवाद उपपद्यते ।।१३२।। અન્વયાર્થ :
તત્ત્વતઃ–પરમાર્થથી મો=અસંમોહ વડે સિન્ નિતત્ત્વ જ્ઞાતે આ તિવણતત્વ જણાયે છતે પ્રેક્ષાવતાં વિચારકોને તવો તેની ભક્તિમાં નિર્વાણતત્વની ઉપાસનામાં વિવી =વિવાદ ૩૫પદ્યતે ન ઉત્પન્ન થતો નથી. I૧૩૨ા
