________________
૩૦૪
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૦૫-૧૦૬ છદ્મસ્થ વિશેષરૂપે સર્વજ્ઞના ભેદને જાણતા નથી તે કારણથી, કોઈ અસર્વદર્શી કોઈ છદ્મસ્થ, તેને=સર્વજ્ઞ, પામેલો નથી. II૧૦૫ા. શ્લોક :
तस्मात्सामान्यतोऽप्येनमभ्युपैति य एव हि ।
निर्व्याजं तुल्य एवासौ तेनांशेनैव धीमताम् ।।१०६।। અન્વયાર્થ :
તસ્મા–તે કારણથી=છમસ્થ વિશેષથી સર્વજ્ઞતે જાણતો નથી તે કારણથી, સામાચતોડપિ= સામાન્યથી પણ નzઆવે=સર્વજ્ઞને નિર્વાનં નિર્ચાજ ય વ દિ=જે જ અમ્યુતિ સ્વીકારે છે, તેના નૈવ=તે અંશથી જ=સર્વજ્ઞતા સ્વીકારતા અંશથી જ થીમતાબ્દબુદ્ધિમાનોને સૌ=સર્વજ્ઞતે સ્વીકારનાર તુન્ય પર્વ=તુલ્ય જ છે=બુધ, કપિલ, અહંદાદિને સ્વીકારનાર સમાન જ છે. ll૧૦૬ શ્લોકાર્ચ -
છઘસ્થ, વિશેષથી સર્વજ્ઞને જાણતો નથી તે કારણથી, સામાન્યથી પણ સર્વને નિર્ચાજ જે જ સ્વીકારે છે, તે અંશથી જ બુદ્ધિમાનોને આ સર્વ ઉપાસકો, સમાન જ છે. ll૧૦૬ ટીકા - ‘તમામ તોડીપ’ ‘અનં=સર્વજ્ઞ, “અમ્યુતિ ય વ દિ' સર્વજ્ઞ, ‘નિર્ચાન'= औचित्ययोगेन तदुक्तपालनपरः, 'तुल्य एवासौ' 'तेनांशेन' सर्वज्ञप्रतिपत्तिलक्षणेन, 'धीमताम्' अनुपहतबुद्धीनामित्यर्थः ।।१०६।। ટીકાર્ય -
‘તસ્મત્સામાન્યતોગgિ'..... અનુપરંતવૃદ્ધીનામિત્વર્થiા તે કારણથી છસ્થ વિશેષથી સર્વજ્ઞતે જાણતો તથી તે કારણથી, સામાન્યથી પણ જે કોઈ અસર્વદર્શી, આને સર્વજ્ઞને, નિર્ચાજ સ્વીકારે છે ઔચિત્યના યોગથી તેમના વડે કહેવાયેલાના પાલનમાં પર છે અર્થાત્ સર્વજ્ઞ વડે કહેવાયેલા આચારના પાલતમાં તત્પર છે, અt=એ, તે અંશથી સર્વાના સ્વીકારરૂપ અંશથી. બુદ્ધિમાનોને અનુપહત બુદ્ધિવાળાઓને, સમાન જ છેઃકપિલ, બુધ કે અરિહંતના ઉપાસકો સર્વજ્ઞતા સ્વીકાર અંશથી સમાન જ છે. ll૧૦૬il ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૦૪માં કહેલ કે જે કોઈ અન્ય દર્શનવાળા પણ સામાન્યથી સર્વજ્ઞને સ્વીકારે છે, તે સર્વ મુખ્ય સર્વજ્ઞ=કેવલજ્ઞાનને પામેલા એવા મુખ્ય સર્વજ્ઞને, પામેલા છે, એ પ્રકારની પરા ન્યાયગતિ છે, અને એ પરા ન્યાયગતિ કઈ રીતે છે, તે પ્રસ્તુત શ્લોક ૧૦૫-૧૦૬ દ્વારા સ્પષ્ટ કરે છે.
