________________
૩૨૮
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૨૦-૧૨૧ ટીકાર્ય :
શુદ્ધિઃ' વક્ષ્યાત્રિક્ષUT ... તિ કૃત્વા II આગળ કહેવાશે એવા સ્વરૂપવાળી બુદ્ધિ, જ્ઞાન પણ આવું જ=આગળ કહેવાશે એવા સ્વરૂપવાળું, અને અસંમોહ આવો=આગળ કહેવાશે એવા સ્વરૂપવાળો, આ ત્રણ પ્રકારનો બોધ શાસ્ત્રમાં ઇચ્છાય છે.
તેના ભેદથી બુદ્ધિ આદિના ભેદથી, સર્વ જીવોનાં ઈષ્ણાદિ સર્વ કર્મો=સર્વ અનુષ્ઠાનો, જુદાં પડે છે. તેના હેતુના ભેદથી-ફળભેદના હેતુ એવાં બુદ્ધિ આદિના ભેદથી, ફળભેદ છે; એથી કરીને સર્વ અનુષ્ઠાનો જુદાં પડે છે, એમ અત્રય છે. I૧૨૦ || ભાવાર્થ :
આગળ કહેવાશે એવા અનુષ્ઠાન વિષયક બોધના ત્રણ ભેદો શાસ્ત્રમાં કહેલા છે : (૧) બુદ્ધિ-બુદ્ધિરૂપ જ્ઞાનનો ઉપયોગ, (૨) જ્ઞાન-શાસ્ત્રાનુસારી સમ્યફ બોધરૂપ જ્ઞાનનો ઉપયોગ અને (૩) અસંમોહ–સંમોહ વગરનો જ્ઞાનનો ઉપયોગ. અનુષ્ઠાનકાળવર્તી આ ત્રણ પ્રકારના જ્ઞાનના ઉપયોગો છે, અને તે ત્રણ પ્રકારના ઉપયોગોના ભેદથી સંસારી જીવો વડે સેવાતા ઇષ્ટ અને પૂર્તકર્મરૂપ અનુષ્ઠાનોના ફળભેદની પ્રાપ્તિ છે. તેનું સ્પષ્ટીકરણ સ્વયં ગ્રંથકાર આગળ કરે છે. II૧૨૦ અવતરણિકા :તત્ર –
અવતરણિકાર્ય :
ત્યાં-ત્રણ પ્રકારના બોધમાં – બ્લોક :
इन्द्रियार्थाश्रया बुद्धिर्ज्ञानं त्वागमपूर्वकम् ।
सदनुष्ठानवच्चैतदसंमोहोऽभिधीयते ।।१२१ ।। અન્વયાર્ચ -
ક્રિયાશ્રયા દ્ધ =ઈન્દ્રિય અને અર્થતા આશ્રયવાળી બુદ્ધિ છે, તુ=વળી ગામપૂર્વ જ્ઞાનE આગમપૂર્વક જ્ઞાન છે અને સવનુષ્ઠાનવ તસદનુષ્ઠાનવાળું આ=સદનુષ્ઠાનવાળું જ્ઞાન મોદીઅસંમોહ મથીયતે કહેવાય છે. II૧૨૧] શ્લોકાર્ચ -
ઇંદ્રિય અને અર્થના આશ્રયવાળી બુદ્ધિ છે, વળી આગમપૂર્વક જ્ઞાન છે, અને સદનુષ્ઠાનવાળું જ્ઞાન અસંમોહ કહેવાય છે. ll૧૨૧]
