________________
૩૩૦
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૨૧-૧૨૨ (૩) અસંમોહ:- સદનુષ્ઠાનવાળું જ્ઞાન તે અસંમોહ છે; અને તે સર્વ બોધોમાં શ્રેષ્ઠ બોધ છે, તેથી તેને બોધરાજ કહેવામાં આવે છે. જેમ કોઈ જીવ શાસ્ત્રવિધિ અનુસાર ભગવાનની પૂજા કરતો હોય, અને તે પૂજારૂપ સદ્અનુષ્ઠાનના સેવનથી જીવમાં મોહની પરિણતિનો વિલય થવાથી વિશેષ પ્રકારનો નિર્મળ જ્ઞાનનો ઉપયોગ પ્રગટે, અને તે જ્ઞાનના ઉપયોગથી પૂર્ણ વિધિપૂર્વક પૂજા કરે, ત્યારે તે અમૃત અનુષ્ઠાન બને છે. તેથી તે અમૃતઅનુષ્ઠાનકાળમાં વર્તતો બોધ એ સદનુષ્ઠાનથી થયેલા અસંમોહના પરિણામરૂપ છે, અને તે બધા બોધોમાં શ્રેષ્ઠ બોધરૂપ છે; અને આવા બોધથી ભગવાનની પૂજામાં તન્મય થયેલો જીવ વીતરાગની ભક્તિમાં સમાપત્તિને પ્રાપ્ત કરી શકે છે. આ રીતે કોઈપણ અનુષ્ઠાન વિધિપૂર્વક સેવવા માટે કરાતા યત્નથી અસંમોહની પરિણતિ પ્રગટે, તો તે અસંમોહની પરિણતિપૂર્વક ઉત્તરમાં જે અનુષ્ઠાન થાય, તે અસંમોહપૂર્વકનું ઇષ્ટાદિ કર્મ છે; અને અસંમોહપૂર્વકનું અનુષ્ઠાન શીધ્ર મોક્ષનું કારણ બને છે. ll૧૨૧ અવતરણિકા :
एवमेतेषां लक्षणे व्यवस्थिते सति लोकसिद्धमुदाहरणमाह - અવતરણિતાર્થ :
આ રીતે શ્લોક-૧૨૧માં બતાવ્યું એ રીતે, આમનું બુદ્ધિ આદિનું, લક્ષણ વ્યવસ્થિત હોતે છતે, લોકસિદ્ધ ઉદાહરણને=બુદ્ધિ આદિના સ્વરૂપને સ્પષ્ટ કરવા માટે લોકસિદ્ધ ઉદાહરણને, કહે છે – ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૨૧માં બતાવ્યું એ પ્રકારના લક્ષણવાળો અનુષ્ઠાન વિષયક ત્રણ પ્રકારનો જ્ઞાનનો ઉપયોગ છે, અને અનુષ્ઠાન વિષયક જ્ઞાનના ત્રણ પ્રકારના ઉપયોગનાં ઉપરોક્ત લક્ષણો બતાવ્યા પછી તેને સ્પષ્ટ કરવા માટે લોકસિદ્ધ ઉદાહરણ બતાવે છે, જેથી અનુષ્ઠાન વિષયક ત્રણ પ્રકારના જ્ઞાનનો બોધ અધિક સ્પષ્ટ થાય. શ્લોક :
रत्नोपलम्भतज्ज्ञानतत्प्राप्त्यादि यथाक्रमं ।
इहोदाहरणं साधु, ज्ञेयं बुद्ध्यादिसिद्धये ।।१२२ ।। અન્વયાર્થ :
રત્નોપતમ્મત જ્ઞાનત»ાવિત્રરત્નનો ઉપલંભ અર્થાત્ ચક્ષુ સામે રત્નનું દર્શન, તેનું જ્ઞાન= રત્નલક્ષણશાસ્ત્ર અનુસાર પૂરોવર્તી રત્નનો બોધ, તપ્રાપ્તિ આદિ ઈષ્ટ એવા રત્નની પ્રાપ્તિ આદિ રૂ=અહીં બુદ્ધિ આદિ વિષયક વૃધ્યાલિસિદ્ધયેકબુદ્ધિ આદિની સિદ્ધિ માટે=બુદ્ધિ આદિના સ્વરૂપના બોધ અર્થે, થા અનુક્રમે સાધુ ડારર=સુંદર ઉદાહરણ સેવં જાણવું. I૧૨૨
