________________
૩૦૮
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૦૭–૧૦૮-૧૦૯ અહીં ટીકામાં કહ્યું કે યથોદિત નીતિથી હેતુભૂત એવા સર્વજ્ઞતત્ત્વનો અભેદ હોવાને કારણે સર્વ ઉપાસકો સર્વજ્ઞતત્ત્વ તરફ જનારા છે. તેનો આશય એ છે કે શ્લોક-૧૦૩માં કહ્યું એ પ્રમાણે સર્વજ્ઞરૂ૫ વ્યક્તિના ભેદમાં પણ સર્વજ્ઞ એક છે, તેથી સર્વજ્ઞત્વનો અભેદ છે. માટે સામાન્યથી સર્વજ્ઞનો સ્વીકાર કરનાર જેટલા દર્શનવાદીઓ છે તે સર્વ મુખ્ય સર્વજ્ઞને પામેલા છે, તેથી સર્વ સર્વજ્ઞવાદીઓ સર્વજ્ઞતત્ત્વ તરફ જનારા છે.
વળી ભિન્નાચારમાં રહેલાને તે પ્રકારનો અધિકારનો ભેદ હોવાને કારણે તેઓ પણ સર્વજ્ઞતત્ત્વ તરફ જનારા છે, તેમ કહ્યું. તેનાથી એ બતાવવું છે કે જેમ રાજાના મંત્રીને જુદા પ્રકારનો અધિકાર હોય છે અને કોટવાળને જુદા પ્રકારનો અધિકાર હોય છે, અને પોતાના અધિકાર પ્રમાણે તે કૃત્ય કરે તો તે રાજાનો સેવક કહેવાય; તેમ મંત્રી સ્થાને રહેલાની જેમ જિનમતના આચારમાં રહેલા ઉચ્ચ ભૂમિકાના આચારો પાળીને, વિર ભગવાનની ઉપાસના કરે છે; અને અન્ય દર્શનવાળા, સર્વજ્ઞની ઉપાસના કરવા માટેની પ્રાથમિક ભૂમિકાના અધિકારી છે, તેથી સામાન્યથી સંસારથી અતીત તત્ત્વને બતાવનારા અને રાગ-દ્વેષથી પર સર્વજ્ઞ છે તેમ નિર્ણય કરીને, પોતપોતાના ઉપાસ્ય એવા કપિલાદિને સર્વજ્ઞ માનીને તેમની ઉપાસના કરે છે; અને પોતાની ભૂમિકાના અધિકાર પ્રમાણે યમનિયમાદિની ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરીને શમમાર્ગનું આશ્રમણ કરે છે, જેના દ્વારા પોતાના અધિકાર પ્રમાણેની ભૂમિકાના આચારોને સેવીને તેઓ પણ સર્વજ્ઞતત્ત્વ તરફ જનારા છે. II૧૦૭-૧૦૮ અવતરણિકા -
उपसंहरन्नाह - અવતરણિકાર્ય :
ઉપસંહાર કરતાં કહે છે – ભાવાર્થ -
શ્લોક-૧૦૧માં કહેલ કે આગમથી, અનુમાનથી અને યોગના અભ્યાસથી ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેથી ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિના અર્થીએ આગમમાં યત્ન કરવો જોઈએ. ત્યાં પ્રશ્ન થયો કે દરેક દર્શનનાં આગમો જુદાં જુદાં છે, તેથી કયા આગમથી ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય ? તેથી શ્લોક-૧૦૨થી માંડીને શ્લોક-૧૦૮ સુધી એ બતાવ્યું કે યોગમાર્ગને કહેનારાં આગમો સર્વજ્ઞકથિત છે, અને ભિન્ન ભિન્ન દર્શનવાળા પણ પોતાના ઉપાસ્ય એવા સર્વજ્ઞના ભેદનો આશ્રય કરે છે, તો પણ તેમના ઉપાસ્ય એવા સર્વજ્ઞમાં સર્વજ્ઞત્વનો ભેદ નથી; તેથી સર્વ દર્શનવાળાઓ મુખ્ય સર્વજ્ઞની ઉપાસના કરીને સર્વજ્ઞતત્ત્વ તરફ જનારા છે. તેથી અર્થથી એ પ્રાપ્ત થયું કે સર્વ દર્શનકારો પોતપોતાની ભૂમિકા પ્રમાણે જે યમનિયમાદિ આચારો પાળીને શમપરાયણ માર્ગનું આશ્રમણ કરે છે, તે આગમવચનો મુખ્ય સર્વજ્ઞકથિત છે. તેથી તેવાં આગમવચનોનો આશ્રય કરીને પ્રયત્ન કરવામાં આવે તો ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય, એટલું વક્તવ્ય શ્લોક-૧૦૧ થી ૧૦૮ સુધીમાં પ્રાપ્ત થયું. હવે તેનો ઉપસંહાર કરતાં કહે છે –
