________________
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૧૫-૧૧૬
૩૨૧
સંસારી દેવોની ભક્તિ ચિત્ર હોવાથી ચિત્રફળને આપનારી છે, તેમ ઇષ્ટકર્મ અને પૂર્વકર્મ પણ ચિત્ર અભિસંધિથી કરાતાં હોવાથી જુદા જુદા ફળવાળાં જાણવાં. ॥૧૧॥
અવતરણિકા :
इष्टापूर्तस्वरूपमाह -
અવતરણિકાર્ય :
ઇષ્ટાપૂર્તના સ્વરૂપને કહે છે
ભાવાર્થ --
કે
શ્લોક-૧૧૫માં કહ્યું કે જુદા જુદા અભિપ્રાયને કારણે ઇષ્ટાપૂર્ત કર્મ જુદા જુદા ફળવાળાં છે. તેથી જિજ્ઞાસા થાય કે ઇષ્ટાપૂર્ત શું છે ? માટે ઇષ્ટાપૂર્તના સ્વરૂપને કહે છે
શ્લોક ઃ
ऋत्विग्भिर्मन्त्रसंस्कारैर्ब्राह्मणानां समक्षतः । अन्तर्वेद्यां हि यद्दत्तमिष्टं तदभिधीयते । । ११६।।
અન્વયાર્થ :
ૠત્વિભિ=યજ્ઞના અધિકારીઓ વડે મન્ત્રસંહારે:=મંત્રસંસ્કારથી બ્રાહ્મળાનાં સમક્ષત=બ્રાહ્મણોની સમક્ષ અન્તર્વેદ્યાં=અંતર્વેદીમાં વદ્દત્ત=જે અપાયું તત્ ફષ્ટ=તે ઇષ્ટ અમિથીવતે=કહેવાય છે. ।।૧૧૬।।
શ્લોકાર્થ
:
યજ્ઞના અધિકારીઓ વડે મંત્રસંસ્કારથી બ્રાહ્મણોની સમક્ષ અંતર્વેદીમાં જે અપાયું તે ઈષ્ટ કહેવાય છે. ।।૧૧૬
ટીકા ઃ
‘ૠત્વિલ્મિ:’=યજ્ઞાધિતે:, ‘મન્ત્રસંòારે:’ રળમૂતે ‘બ્રાહ્મળાનાં સમક્ષત:' તવષાં, ‘અન્તર્વેદ્યાં દિ યદ્દત્ત’ દિરખ્યાતિ, ‘ફટ તમિથીવતે’ વિશેષનક્ષળયોનાત્ ।।૬।।
ટીકાર્ય :
ऋत्विग्भिः' વિશેષનક્ષળવોશાત્ ।। યજ્ઞના અધિકારી એવા બ્રાહ્મણો વડે કરણભૂત એવા મંત્રસંસ્કારોથી બ્રાહ્મણોની સમક્ષ=અન્ય બ્રાહ્મણોની સમક્ષ, તેનાથી અન્યોને=તે બ્રાહ્મણોથી અન્યોને, અંતર્વેદીમાં જે હિરણ્યાદિ અપાયું તે ઇષ્ટ કહેવાય છે; કેમ કે વિશેષ લક્ષણનો યોગ છે અર્થાત્ જે ઇષ્ટને આપે તે ઇષ્ટ કહેવાય, એ પ્રકારના વિશેષ લક્ષણનો પ્રસ્તુત ઇષ્ટકર્મમાં યોગ છે, તેથી ઇષ્ટ કહેવાય છે. ।।૧૧૬।।
*****
