________________
૩૨૨
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૧૭-૧૧૮ શ્લોક :
वापीकूपतडागानि, देवतायतनानि च ।
अन्नप्रदानमेतत्तु, पूर्तं तत्त्वविदो विदुः ।।११७ ।। અન્વયાર્થ:
વાપીડા નિઃવાવ, કૂવા, તળાવો લેવાયતનાનિદેવમંદિરો ઘ=અને અન્નકલાનંઅન્નપ્રદાન રિંg=એને વળી તત્ત્વવિ=તત્વના જાણનારાઓ પૂર્વ વિ=પૂર્ત કહે છે. ll૧૧૭ના શ્લોકાર્થ –
વાવ, કૂવા, તળાવો, દેવમંદિરો, સ્થાનો અને અન્નપ્રદાન, એને વળી તત્ત્વના જાણનારાઓ પૂર્ત કહે છે. ll૧૧૭ll ટીકા -
'वापीकूपतडागानि'-लोकप्रसिद्धान्येव, 'देवतायतनानि च'-वसतिकादीनि, तथा 'अनप्रदानं' लौकिकमेव, ‘एतत्तु' एवम्भूतं, किमित्याह 'पूर्तं तत्त्वविदो विदुः'-इति पूर्तपरिभाषया तत्त्वविदो વિત્તિ પાછા ટીકાર્ય :
‘વારીપતન' . વિ7િ II લોકપ્રસિદ્ધ જ વાવ, કૂવા, તળાવો અને દેવતાનાં આયતનો= દેવતાનાં મંદિરો, અને લૌકિક જ અન્નપ્રદાન, છે, વળી, વધૂતં આવા પ્રકારના, આને તત્વના જાણનારાઓ પૂર્ત, કહે છે–પૂર્તની પરિભાષાથી તત્વના જાણનારાઓ પૂર્ત કહે છે અર્થાત્ બીજાના કાર્યોની પૂર્તિ કરે એ પૂર્ત કહેવાય, એ પ્રકારની પૂર્તિની પરિભાષાથી તત્વના જાણનારાઓ પૂર્ત કહે છે. ૧૧૭ના અવતરણિકા :
आन्तरं हेतुमधिकृत्याह - અવતરણિકાર્ચ -
આંતરહેતુને આશ્રયીને કહે છે – ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૧૫ થી ૧૧૭ સુધી જે ઇષ્ટાપૂર્ત કર્મો બતાવ્યાં, તે દરેક ઇષ્ટાપૂર્ત કર્મ જુદી જુદી અભિસંધિથી કરાય છે. તેથી બાહ્ય એવા ઇષ્ટાપૂર્ત કર્મને આશ્રયીને જુદાં જુદાં ફળો છે તેમ બતાવ્યું. હવે અંતરંગરૂપ અભિસંધિને કારણે ફળો જુદાં છે, તે બતાવવા માટે આંતરહેતુને આશ્રયીને ફળભેદને કહે છે –
