________________
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૧૦
૩૧૧ અન્વયાર્થ -
ચ=અને વ—જે કારણથી રેષકદેવોમાં લોકપાલ-મુક્તાદિ દેવોમાં પિત્રાઇવિત્રાવિમાન ચિત્રઅચિત્રતા વિભાગથી અર્થાત્ લોકપાલમાં ચિત્ર અને મુક્તાદિમાં અચિત્ર વિભાગથી વિતા=ભક્તિ સદ્યોગશાસ્ત્રy=સદ્યોગશાસ્ત્રમાં શૈવદર્શનના અધ્યાત્મચિંતાશાસ્ત્રમાં વાતા=વર્ણન કરાઈ, તનતોડપિ તેથી પણ રૂ આ=પ્રસ્તુત વ—આ પ્રમાણે શ્લોક-૧૦૯માં કહ્યું કે ભિન્ન ભિન્ન સર્વજ્ઞના ઉપાસક પણ એક ભાવસર્વજ્ઞની ઉપાસના કરે છે એ પ્રમાણે, સ્થિત—સ્થિત છે વ્યવસ્થિત છે. ll૧૧૦ગા. શ્લોકાર્ચ -
અને જે કારણથી લોકપાલ-મુક્તાદિ દેવોમાં ચિત્ર, અચિત્રના વિભાગથી અર્થાત્ લોકપાલમાં ચિત્ર અને મુક્તાદિમાં અચિત્ર એવા વિભાગથી, ભક્તિ શેવદર્શનના અધ્યાત્મચિંતાશાસ્ત્રમાં વર્ણન કરાઈ, તેથી પણ આ=પ્રસ્તુત શ્લોક-૧૦૯માં કહ્યું એ પ્રમાણે વ્યવસ્થિત છે. ||૧૧| ટીકા :_ 'चित्राऽचित्रविभागेन'-वक्ष्यमाणलक्षणेन यच्च देवेषु वर्णिता'-लोकपालमुक्तादिषु 'भक्तिः सद्योगशास्त्रेषु'-शैवाध्यात्मचिन्ताशास्त्रेषु, 'ततोऽपि' कारणात् ‘एवमिदं' 'स्थितं' प्रस्तुतमिति ।।११०।। ટીકાર્ય :
‘ચિત્રાવિત્રવિમાન' ..... પ્રસ્તુતિ છે અને જે કારણથી દેવોમાં=લોકપાલ-મુક્તાદિ દેવોમાં, વસ્થમાણ સ્વરૂપ ચિત્ર-અચિત્ર વિભાગથી સદ્યોગશાસ્ત્રમાં શૈવદર્શનના અધ્યાત્મચિંતાશાસ્ત્રમાં, ભક્તિ વર્ણન કરાઈ, તે પણ કારણથી, આ=પ્રસ્તુત=સર્વદર્શનના યોગીઓ સર્વજ્ઞની ઉપાસના કરે છે એ રૂપ પ્રસ્તુત, આ પ્રમાણે શ્લોક-૧૦૯માં કહ્યું કે ભિન્ન ભિન્ન સર્વજ્ઞના ઉપાસક પણ પરમાર્થથી એક ભાવસર્વજ્ઞની ઉપાસના કરે છે એ પ્રમાણે, સ્થિત છે. ‘તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ માટે છે. ૧૧૦ છે ‘નવપાનમુવત્તાપુ' માં ‘મર' પદથી બુદ્ધ, અહંતું આદિનું ગ્રહણ કરવું.
‘તતોડ' માં ‘પ' થી એ કહેવું છે કે શ્લોક-૧૦૪ થી ૧૦૬માં બતાવ્યું તે પ્રમાણે ઔચિત્યયોગથી સર્વજ્ઞના કહેવાયેલા આચારનું પાલન કરનારા સર્વ દર્શનના ઉપાસકો સર્વજ્ઞતત્ત્વ તરફ જનારા છે, તેથી એક સર્વજ્ઞના ઉપાસક છે; પરંતુ લોકપાલ અને મુક્તાદિમાં અનુક્રમે ચિત્ર અને અચિત્ર ભક્તિ શાસ્ત્રમાં કહેવાઈ છે, તે પણ કારણથી સર્વદર્શનના ઉપાસકો એક સર્વજ્ઞના ઉપાસક છે. ભાવાર્થ :
અધ્યાત્મની વિચારણા કરનાર શૈવદર્શનનાં શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે લોકપાલની ઉપાસના ચિત્ર પ્રકારની છે, અને મુક્ત, બુદ્ધ, અહંતું આદિની ઉપાસના અચિત્ર પ્રકારની છે. આ વચનથી પણ નક્કી થાય છે કે સર્વ દર્શનવાદીઓ સર્વજ્ઞ શબ્દથી ભિન્ન ભિન્ન વ્યક્તિઓને ગ્રહણ કરે છે, તોપણ અચિત્ર પ્રકારની
