________________
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૦૧-૧૦૨
૨૯૯
ક૨વામાં આવે ત્યારે પૂર્વનું શ્રુતજ્ઞાન વિશેષ પ્રકારના શ્રુતરૂપે પરિણમન પામે છે, અને તે શ્રુતનો ઉપયોગ શાસ્ત્રાનુસારી ક્રિયાથી કષાયના સંશ્લેષ વગરનો કંઈક કંઈક અંશે બનવા માંડે છે, જે ક્રમસર વધીને વીતરાગભાવસ્વરૂપ બને છે; અને બારમા ગુણસ્થાનકમાં સંપૂર્ણ કષાયના શ્લેષ વગરનો શ્રુતજ્ઞાનનો વિશિષ્ટ ઉપયોગ હોય છે, જેને શાસ્ત્રપરિભાષામાં મતિવિશેષ કહેવામાં આવે છે, અને તે તિવિશેષ તેરમા ગુણસ્થાનકે કેવળજ્ઞાનના ઉપયોગમાં પરિણમન પામે છે. II૧૦૧
અવતરણિકા :
अमुमेवार्थमाह -
અવતરણિકાર્ય :
આ જ અર્થને કહે છે
ભાવાર્થ:
શ્લોક-૧૦૧માં કહ્યું કે આગમથી, અનુમાનથી અને યોગના અભ્યાસથી ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે. એ જ અર્થને શ્લોક-૧૦૨ થી ૧૫૨ સુધી કહે છે
-
ત્યાં પ્રથમ પ્રશ્ન થાય કે આગમથી અતીન્દ્રિય પદાર્થનો બોધ કરવા માટે યત્ન કરવાનો છે, અને બધા દર્શનવાદીઓનાં આગમો જુદાં જુદાં છે. તેથી કયા આગમથી ઉત્તમ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થઈ શકે ? તે બતાવવા માટે પ્રથમ તો આગમ સર્વજ્ઞના વચનરૂપ છે, અને સર્વ દર્શનકારો સર્વજ્ઞના વચનને આશ્રય કરે છે, માટે સર્વજ્ઞ જુદા જુદા છે તેમ માનીને આગમને જુદા માનવા તે યુક્ત નથી, તે બતાવવા માટે શ્લોક-૧૦૨ થી પ્રારંભ કરે છે –
શ્લોક ઃ
न तत्त्वतो भिन्नमताः सर्वज्ञा बहवो यतः ।
मोहस्तदधिमुक्तीनां तद्भेदाश्रयणं ततः । । १०२ ।।
અન્વયાર્થ :
તત્ત્વતઃ=તત્ત્વથી સર્વજ્ઞા=સર્વજ્ઞો મિત્રમતા=ભિન્ન અભિપ્રાયવાળા ન=નથી યતઃ=જે કારણથી વવઃ=ઘણા છે તતઃ=તે કારણથી તધિમુવત્તીનાં=સર્વજ્ઞ પ્રત્યે અતિશય શ્રદ્ધાવાળાઓને તમેવાશ્રયળં=તેના ભેદનો સ્વીકાર=સર્વજ્ઞના ભેદનો સ્વીકાર મોઃ=મોહ છે. II૧૦૨।।
શ્લોકાર્થ -
તત્ત્વથી સર્વજ્ઞો ભિન્ન અભિપ્રાયવાળા નથી, જે કારણથી ઘણા છે તે કારણથી સર્વજ્ઞ પ્રત્યે અતિશય શ્રદ્ધાવાળાઓને સર્વજ્ઞના ભેદનો સ્વીકાર મોહ છે. II૧૦૨।।
