________________
૨૫૦.
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૮૦-૮૧ વસ્તુતઃ શરીરમાં કીડાનો ઉપદ્રવ એ પણ સુખરૂપ નથી, અને અગ્નિસેવનની ક્રિયા એ પણ સુખરૂપ નથી. તેમ ભોગની ઇચ્છા સ્વયં વ્યાકુળતારૂપ હોવાથી સુખરૂપ નથી, અને તેને માટે ભોગાદિમાં શ્રમ કરાય તે પણ સુખરૂપ નથી. ખરું સુખ તો રોગરહિત અશ્રમવાળી જીવની અવસ્થા છે, અને ઇચ્છાઓથી અનાકુળ અને શ્રમ વગરનો જીવ સુખને અનુભવે છે. આવો પરમાર્થ અવેદ્યસંવેદ્યપદવાળા જોઈ શકતા નથી. ll૮ના અવતરણિકા -
अमुमेवार्थं स्पष्टयन्नाह - અવતારણિયાર્થ:
આ જ અર્થ=અવેધસંવેદ્યપદવાળાને ખણજના ખણનારાની જેમ કુકૃત્ય કૃત્યની જેમ ભાસે છે અને કૃત્ય અકૃત્યની જેમ ભાસે છે એ જ અર્થને, સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે – શ્લોક -
यथा कण्डूयनेष्वेषां, धीर्न कच्छूनिवर्तने ।
भोगाङ्गेषु तथैतेषां, न तदिच्छापरिक्षये ।।८१।। અન્વયાર્થ :
g=એઓનેeખણજ ખણનારા રોગીઓને થા=જે પ્રમાણે હૂયનેષુ ખણવાનાં સાધનોમાં ઘી =બુદ્ધિ છે #નિવર્તિને નકખણજ રોગને મટાડવામાં નહિ, તથા તે પ્રમાણે તેષાં એઓને= અવેધસંવેદ્યપદવાળાઓને મોડુ થત=ભોગાંગમાં બુદ્ધિ છે, વિછારિક ર તેની ઇચ્છાના પરિક્ષણમાં નથી=ભોગની ઇચ્છાના પરિક્ષણમાં નથી. ૮૧ શ્લોકાર્થ :
ખણજ ખણનારા રોગીઓને જે પ્રમાણે ખણવાનાં સાધનોમાં બુદ્ધિ છે, ખણજ રોગને મટાડવામાં નહિ; તે પ્રમાણે અવેધસંવેધપરવાળાઓને ભોગાંગમાં બુદ્ધિ છે, ભોગની ઈચ્છાના પરિક્ષયમાં નથી. II૮૧TI ટીકા :
कस्यचित्कण्डूयकस्य कण्डूयनातिरेकात्परिक्षीणनखस्य सिकताक्षितिनिवासात्कथञ्चिदनवाप्ततृणकण्डूविनोदकस्य भिक्षापुटिकाद्यैर्गृहीततृणपूलकेन वैद्यपथिकेन दर्शनं बभूव, स तेन तृणमेकं याचितो, दत्तं चानेन तत्तस्मै, परितुष्टोऽसौ हृदयेन, चिन्तितं च संतोषं 'अहो धन्यः खल्वयं यस्यैतावन्ति कण्डूयनानि', पृष्टश्च स 'क्व खल्वेतान्येवमतिप्रभूतान्यवाप्यन्ते?' तेनोक्तम्-लाटदेशादौ, प्रयोजनं किञ्च तवैभिः ? तेनोक्तं कच्छूकण्डूविनोदनम्, पथिक आह-यद्येवं, ततः किमेभिः ? कच्छूमेव ते
