________________
૨૯૪
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૯૮-૯૯ શ્લોક :
गोचरस्त्वागमस्यैव ततस्तदुपलब्धितः ।
चन्द्रसूर्योपरागादिसंवाद्यागमदर्शनात् ।।१९।। અન્વયાર્થ :
તુ વળી ચન્દ્રસૂપરા વિસંવાદમદર્શના–ચંદ્ર, સૂર્યના ઉપરાગાદિનેકચંદ્રગ્રહણ-સૂર્યગ્રહણને, કહેનારા સંવાદિ આગમનું દર્શન હોવાથી ત:=તેનાથી આગમથી તદુપત્નચ્છિતા તેની ઉપલબ્ધિ હોવાને કારણે= અતીન્દ્રિય અર્થની ઉપલબ્ધિ હોવાને કારણે માર્યા વ જોવર =આગમનો જ વિષય છે=અતીન્દ્રિય અર્થ આગમતો જ વિષય છે. II૯૯ શ્લોકાર્ય :
વળી ચંદ્ર, સૂર્યના ઉપરાગાદિને કહેનારા સંવાદિ આગમનું દર્શન હોવાથી, આગમથી અતીન્દ્રિય અર્થની ઉપલબ્ધિ હોવાને કારણે અતીન્દ્રિય અર્થ આગમનો જ વિષય છે. ll૯૯ll ટીકા :
જોરરસ્તુ'=ોવર: પુન:, ‘સામર્ચવ' અતીન્દ્રિયર્થ, કુંત ત્યાદ “તતસ્તદુપસ્થિત '= आगमादतीन्द्रियार्थोपलब्धितः, एतदेवाह-'चन्द्रसूर्योपरागादिसंवाद्यागमदर्शनात्,' लौकिकोऽयमर्थ ત્તિ બાવની આશા ટીકાર્ચ -
વરસ્તુ' . મનીયમ્ II અતીન્દ્રિય અર્થ આગમનો જ વિષય છે. કેમ ? એથી કહે છે – તેનાથી તેની ઉપલબ્ધિ હોવાને કારણે આગમથી અતીન્દ્રિય અર્થની ઉપલબ્ધિ હોવાને કારણે, અતીન્દ્રિય અર્થ આગમતો વિષય છે, એમ અવય છે.
આને જ કહે છે=આગમથી અતીન્દ્રિય અર્થની ઉપલબ્ધિ છે એને જ કહે છે – ચંદ્ર-સૂર્યના ગ્રહણ આદિને બતાવનારું સંવાદિયથાર્થ આગમ પ્રાપ્ત થતું હોવાથી, આગમથી અતીન્દ્રિય અર્થની ઉપલબ્ધિ છે, એમ અવય છે.
ચંદ્ર, સૂર્યના ગ્રહણ આદિને કહેનાર સંવાદિ આગમ છે, એ અર્થ લૌકિક છે એમ ભાવન કરવું. II૯૯ ભાવાર્થ
પૂર્વમાં બતાવ્યું કે કુતર્કથી લોકપ્રતીતિબાધિત પણ ગમે તે પદાર્થો સિદ્ધ થઈ શકે છે, માટે કુતર્કમાં અભિનિવેશ કરવો જોઈએ નહિ. હવે બતાવે છે કે વિચારક પુરુષનો પ્રયત્ન અતીન્દ્રિય અર્થની સિદ્ધિ માટે હોય છે, અને અતીન્દ્રિય અર્થની સિદ્ધિ ક્યારેય કુતર્કથી થઈ શકતી નથી. માટે શ્લોક-૮૮માં બતાવ્યું તેમ કુતર્કમાં અભિનિવેશ કરવો જોઈએ નહિ.
