________________
૨૪૪
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૭૭-૭૮ ટીકાર્ય -
તિ = નિરર્શનમાત્રમ્ II રૂત્તિ આવા પ્રકારનો, ભવાભિનંદીનો પરિણામ હોતે છતે, આનું ભવાભિનંદી જીવના પરિણામનું, અસપરિણામપણું હોવાથી અપરિણામઅનુવિદ્ધ બોધ સામાન્યથી સુંદર નથી.
અસપરિણામથી અનુવિદ્ધ બોધ સામાન્યથી સુંદર કેમ નથી ? એથી કહે છે : તેના સંગથી જ=વિવક્ષિત અસપરિણામના સંબંધથી જ, નિયમથી=નક્કી, સુંદર નથી. એમ અવય છે. કોની જેમ સુંદર નથી ? એથી કહે છે : વિષયુક્ત અષની જેમ સુંદર નથી.
ત્તિ પર આ=વિષસંયુક્ત અન્ન એ, દષ્ટાંતમાત્ર છે. ૭૭ ભાવાર્થ :
શ્લોક-૭૬માં બતાવ્યો તેવો ભવાભિનંદીનો પરિણામ છે. આ ભવાભિનંદીનો પરિણામ અતત્ત્વના અભિનિવેશવાળો હોવાથી અસતુપરિણામરૂપ છે, તેથી અસતુપરિણામથી યુક્ત ભવાભિનંદીનો બોધ નક્કી સામાન્યથી સુંદર નથી. જેમ વિષથી યુક્ત ખરાબ ભોજન તો ખરાબ છે, પણ સુંદર ભોજન પણ ખરાબ છે; તેમ અસતુપરિણામથી યુક્ત ભોગવિલાસનો પરિણામ તો ખરાબ છે, પરંતુ તપ-સંયમનો પરિણામ પણ ખરાબ છે. આથી અતત્ત્વના અભિનિવેશવાળા ભવાભિનંદી જીવો તપ-સંયમ પાળીને દેવલોકમાં જાય તોપણ દેવભવમાં વિપર્યાસને પામીને દુરંત સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. આથી તેઓના દેવભવને શાસ્ત્રમાં દેવદુર્ગતત્વ કહેલ છે.
ટીકામાં કહ્યું કે વિષસંયુક્ત અન્ન એ દૃષ્ટાંતમાત્ર છે. તેનાથી એ કહેવું છે કે વિષસંયુક્ત અન્ન જેમ સામાન્યથી અસુંદર છે, તેમ ભવાભિનંદીનો પરિણામ અસુંદર છે; આમ છતાં વિષવાળું અન્ન અસુંદર હોય તે દષ્ટાંતમાત્રથી ભવાભિનંદીનો પરિણામ અસુંદર છે તે સિદ્ધ થાય નહિ, પરંતુ ભવાભિનંદી જીવમાં વર્તતા અસુંદર પરિણામને કારણે તેનો બોધ અસુંદર છે, ફક્ત તેને સમજવા માટે વિષયુક્ત અન્ન એ દૃષ્ટાંતમાત્ર છે. તે બતાવવા માટે ટીકામાં કહ્યું કે વિષસંયુક્ત અન્ન એ દૃષ્ટાંતમાત્ર છે. ll૭ના અવતરણિકા :
फलत एतदेवाह - અવતરણિયાર્થ:ફળથી આને જ=આસપરિણામથી અસુંદર બોધને જ કહે છે :
