________________
ચોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૭૦-૭૧
૨૩ પ્રવૃત્તિ હોતી નથી, પરંતુ પાંચમી દૃષ્ટિમાં રહેલા અવિરતિસમ્યગ્દષ્ટિ કે દેશવિરતિધરને ક્યારેક પાપની પ્રવૃત્તિ હોય છે, અને સર્વવિરતિધરને વ્રતમાં અતિચારરૂપ પાપની પ્રવૃત્તિ હોય છે. છઠ્ઠી દૃષ્ટિમાં અવિરતિવાળા કે દેશવિરતિવાળાને પાપની પ્રવૃત્તિ હોય છે, અન્યને પાપની પ્રવૃત્તિ હોતી નથી; તોપણ જેમને પાપપ્રવૃત્તિ છે, તેમની પાપપ્રવૃત્તિ સંવેગસારા છે. II૭૦ના અવતરણિકા -
किमित्येवम्भूतेत्याह - અવતરણિકાર્ય :
કેમ આવા પ્રકારની છે=વેધસંવેદ્યપદથી તખલોહપદવ્યાસતુલ્ય એવી પાપપ્રવૃત્તિ કેમ છે? એથી કહે છે – ભાવાર્થ :
શ્લોક-૭૦માં કહ્યું કે વેદસંવેદ્યપદને કારણે પ્રાયઃ પાપપ્રવૃત્તિ થતી નથી, અને ક્યારેક થાય તો તખ્તલોહપદજાસતુલ્ય થાય છે.
ત્યાં શંકા થાય કે વેદસંવેદ્યપદને કારણે પાપપ્રવૃત્તિ તખ્તલોહપદજાસતુલ્ય કેમ થાય છે? એથી કહે છે - શ્લોક :
वेद्यसंवेद्यपदतः, संवेगातिशयादिति।
चरमैव भवत्येषा, पुनर्दुर्गत्ययोगतः।।७१।। અન્વયાર્થ:
વેદસંવેદપદ્ધતિ =વેવસંવેદ્યપદથી સંવેકાતિશા=સંવેગતા અતિશયને કારણે ક્ષાઆ પાપપ્રવૃત્તિ ગરમ વEછેલ્લી જ મવતિ થાય છે; પુનત્યયોતિ =કેમ કે ફરી દુર્ગતિનો અયોગ છે. ll૭૧ાા શ્લોકાર્ચ -
વેધસંવેધપદથી સંવેગના અતિશયને કારણે પાપપ્રવૃત્તિ છેલ્લી જ થાય છે; કેમ કે ફરી દુર્ગતિનો અયોગ છે. ll૭૧ll ટીકા :
'वेद्यसंवेद्यपदतो'-वक्ष्यमाणलक्षणात्, 'संवेगातिशयादिति' अतिशयसंवेगेन 'चरमैव भवति' 'एषा'= पापवृत्तिः, कुत इत्याह 'पुनर्दुर्गत्ययोगतः' श्रेणिकाद्युदाहरणात्, ‘प्रतिपतितसद्दर्शनानामनन्तसंसारिणामनेकधादुर्गतियोग इति यत्किंचिदेतत्,' न, अभिप्रायाऽपरिज्ञानात्, क्षायिकसम्यग्दृष्टेरेव नैश्चयिकवेद्यसंवेद्यपदभाव इत्यभिप्रायाद्, व्यावहारिकं अपि तु एतदेव चारु, सत्येतस्मिन् प्रायो दुर्गतावपि
