________________
૨૨૯
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૭૩ અન્વયાર્થ:
અપાયનિવનિ વેદ્ય અપાયાદિનું કારણ એવું વેધ સંવેદતે સ્મિ=સંવેદન થાય છે જેમાં, તે વેદ્યસંવેદ્યપદ છે, એ પ્રકારે નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિથી પૂર્વાર્ધનો અર્થ છે.
ગામવિશુદ્ધયા તથા પ્રવૃત્તિવૃધ્યાપિ આગમવિશુદ્ધ એવી તે પ્રકારની પ્રવૃત્તિની બુદ્ધિથી પણ=સ્ત્રી આદિમાં નિવૃત્તિ કરવાની પ્રવૃત્તિની, અને યોગી આદિમાં ઉપાસના કરવાની પ્રવૃત્તિની, બુદ્ધિથી પણ, સદ્ધિ સ્ત્રી આદિ વેધ સંવેદન થાય છે જેમાં, તે વેધસંવેદ્યપદ છે, એ પ્રકારે વ્યવહારનયની દૃષ્ટિથી ઉત્તરાર્ધનો અર્થ છે. ૭૩
નોંધઃ- શ્લોકના પૂર્વાર્ધથી નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિથી વેદસંવેદ્યપદનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે, અને ઉત્તરાર્ધથી વ્યવહારનયની દૃષ્ટિથી વેદસંવેદ્યપદનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે.
’િ પછી ‘વેદ્ય સંવેદ્યતે સ્મિન્ નું યોજન ઉત્તરાર્ધ સાથે પણ ફરી કરવાનું છે. શ્લોકાર્ય :અપાયાદિનું કારણ એવું વેધ સંવેદન થાય છે જેમાં, તેવેધસંવેધપદ છે, એ પ્રકારે પૂર્વાર્ધનો અર્થ છે.
આગમવિશુદ્ધ એવી તે પ્રકારની પ્રવૃત્તિની બુદ્ધિથી પણ અપાયાદિનું કારણ એવું શ્રી આદિ વેધ સંવેદન થાય છે જેમાં, તે વેધસંવેધપદ છે, એ પ્રકારે ઉત્તરાર્ધનો અર્થ છે. II૭૩il. ટીકા -
'वेद्यं' वेदनीयं वस्तुस्थित्या, तथाभावयोगिसामान्येनाविकल्पकज्ञानग्राह्यमिति योऽर्थः, 'संवेद्यते'= क्षयोपशमानुरूपं निश्चयबुद्ध्या विज्ञायते, 'यस्मिन्' 'पदे' आशयस्थाने किंविशिष्टमित्याह 'अपायादिनिबन्धनं' नरकस्वर्गादिकारणम्, 'स्त्र्यादि' तथा तेन प्रकारेण येन सामान्यानुविद्धं अप्रवृत्तिबुद्ध्या तन्मात्रग्राहिण्या गृहीतं 'तथाप्रवृत्तिबुद्ध्यापि' तदुपादानत्यागाशयात्मिकया संवेद्यते स्त्र्यादि वेद्यं, 'आगमविशुद्धया'=श्रुतापनीतविपर्ययमलया, प्रधानमिदमेव बन्धकारणं प्रेक्षावतामपीति
વિપ્રદામ્ શાહરૂા. ટીકાર્ય :
વે ... તિમ્ II વેધ છે=વસ્તુસ્થિતિથી વેદનીય છે, તેવા પ્રકારના ભાવયોગી સામાન્યથી અર્થાત્ તત્વના પરમાર્થને જાણનારા એવા સમ્યગ્દષ્ટિ, દેશવિરતિધર અને સર્વવિરતિધર એવા ભાવયોગી સામાન્યથી અર્થાત્ તેવા પ્રકારના સર્વ ભાવયોગીઓથી, અવિકલ્પક જ્ઞાનગ્રાહ્ય એવો જે અર્થ અર્થાત્ સમાન જ્ઞાનથી ગ્રાહ્ય એવો જે અર્થ, તે વેધ છે, એમ અવય છે; અને આવું વેદ્યનું સંવેદન થાય છે જેમાં ક્ષયોપશમને અનુરૂપ નિશ્ચયબુદ્ધિથી જણાય છે જેમાં, અર્થાત્ જે પદમાં, અર્થાત્ જે આશયસ્થાનમાં, તે વેધસંવેદ્યપદ છે.
