________________
૨૦૭
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૬૪ ટીકાર્ય :
ગુરુમત્તિમાન-'.... સીથારમાર્થ પા ગુરુભક્તિના પ્રભાવથી–ગુરુભક્તિના સામર્થ્યથી અર્થાત્ ગુરુભક્તિથી પ્રાપ્ત થયેલા કર્મોના વિપાકથીeગુરુભક્તિથી થયેલ દર્શનમોહનીય અને ચારિત્રમોહનીયતા ક્ષયોપશમભાવથી, તીર્થંકરનું દર્શન મનાયું છે=ભગવાનનું દર્શન ઇચ્છાયું છે શાસ્ત્રકારો વડે સ્વીકારાયું છે. કઈ રીતે તીર્થકરનું દર્શન શાસ્ત્રકારોએ સ્વીકાર્યું છે ? એથી કરીને કહે છે :
સમાપતિ આદિના ભેદથી તીર્થકરનું દર્શન સ્વીકારાયું છે, એમ અવય છે. સમાપતિ એટલે ધ્યાનથી સ્પર્શના ધ્યાનથી તીર્થંકરના સ્વરૂપ સાથે એકતાથી સ્પર્શતા, અને “આદિ' શબ્દથી તેના નામકર્મનો બંધ તીર્થંકરના નામકર્મનો બંધ, તેના વિપાકથી તદ્ભાવની આપત્તિ તેના વિપાકથી તીર્થકરપણાની પ્રાપ્તિ, અને ઉપપવિત્ર તીર્થંકરપણારૂપે ઉપપત્તિનો પરિગ્રહ કરવોઃગ્રહણ કરવું.
તે જન્નતીર્થકરનું દર્શન જ, વિશેષણથી વિશેષિત કરે છે : તિવણનું એક કારણ એવું તીર્થકરનું દર્શન છે=મોક્ષનું અવંધ્ય કારણ છે=મોક્ષનું અસાધારણ કારણ છે. ૬૪ ભાવાર્થ
શ્લોક-૬૩માં બતાવ્યું કે તત્ત્વશ્રુતિથી ગુરુભક્તિના સુખથી યુક્ત એવું પરોપકારાદિ સર્વ કૃત્ય થાય છે, અને તે સર્વ કૃત્ય ગુરુભક્તિથી યુક્ત હોવાને કારણે આલોક અને પરલોકના હિતને કરનાર છે. હવે તે ગુરુભક્તિનું પ્રકૃષ્ટ ફળ પ્રસ્તુત શ્લોકમાં બતાવે છે, તે આ પ્રમાણે :
જે જીવને તત્ત્વનો બોધ કરાવનાર ગુરુ પ્રત્યે અત્યંત ભક્તિ છે, તેને તે ભક્તિ અર્થથી યોગમાર્ગમાં છે; કેમ કે જે ગુરુએ યોગમાર્ગ બતાવીને હિતની પરંપરાનો ઉપાય બતાવ્યો, તે ગુરુ પ્રત્યે જે ભક્તિ થાય છે, તેનું બીજ જીવના હૈયામાં રહેલ યોગમાર્ગ પ્રત્યેની ભક્તિ છે; અને જેને યોગમાર્ગ પ્રત્યે ભક્તિ હોય તેને યોગમાર્ગની નિષ્પત્તિમાં પ્રતિબંધક એવા મોહનીયકર્મનો ક્ષયોપશમભાવ પ્રગટે છે, જેનાથી તીર્થકરનું દર્શન થાય છે. તે બતાવવા માટે ટીકામાં કહ્યું કે ગુરુભક્તિથી ઉપાત્ત કર્મના વિપાકથી તીર્થકરનું દર્શન મનાયું છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે તીર્થકર સાક્ષાત્ વિદ્યમાન હોય તો જોનારને તેનું દર્શન થઈ શકે, પરંતુ જ્યારે તીર્થકર ન હોય ત્યારે તેમનું દર્શન કઈ રીતે થઈ શકે ? તેથી બતાવે છે :
અહીં ચક્ષુથી તીર્થકરનું દર્શન ગ્રહણ કરવાનું નથી, પરંતુ સમાપત્તિ આદિ ભેદથી તીર્થકરનું દર્શન ગ્રહણ કરવાનું છે. સમાપત્તિ આદિમાં ‘આદિ' પદથી તીર્થકર નામકર્મનો બંધ અને તીર્થકર નામકર્મના વિપાકને કારણે તીર્થકરના ભવની પ્રાપ્તિ, અને કેવલજ્ઞાન થાય ત્યારે તીર્થકરરૂપે ઉપપત્તિ ગ્રહણ કરવાની છે.
સમાપત્તિનો અર્થ કરે છે “ધ્યાનથી સ્પર્શના.' તેથી એ અર્થ પ્રાપ્ત થાય કે જે જીવને યોગમાર્ગ પ્રત્યે અત્યંત ભકિત છે, અને તેના કારણે ગુણવાન ગુરુને પરતંત્ર રહીને સર્વ કૃત્યો કરે છે, તેવા જીવને,
