Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. १ उ० १ सू० १
अन्नमस्कार : ४७ टीका-'नमो अरिहंताणं' इत्यादि । 'नम' इति नैपातिकपदम् , पद्यते गम्यतेऽर्थोऽनेनेति पदम् , तच्च पञ्चविधम्-नैपातिकम् १, नामिकम् २, औपसर्गिकम् ३, आख्यातिकम् ४, मिश्रं ५ च । यथा-'च वा खलु' इत्यादि नैपातिकम् १, 'अश्व', गजः इत्यादि नामिकम्२, 'प्र परा' इत्याधौपसर्गिकम्३, 'भवति, पचती' -त्यादि आख्यातिकम्४, 'संयतः पाचकः' इत्यादि मिश्रम्५। एतेषु 'नमः इति पदं नैपातिकम् , अहंदादिनमस्कार्यवाचकपदानामादावन्ते वा निपतनशीलत्वात् । तादृशनमः शब्दार्थश्चात्र द्रव्यसङ्कोचरूपो भावसङ्कोचरूपश्च । तत्र-पञ्चाङ्गनमनं द्रव्य
इस सूत्र में 'नमः" यह नैपातिक पद है। जिससे अर्थका बोध हो उसका नाम पद है। यह पद पांच प्रकारका होता है-(१) नैपातिक, (२) नामिक,(३) औपसर्गिक, (४)आख्यातिक और (५)मिश्र। “च वा खलु" इत्यादि नैपातिक पद हैं । “अश्वः, गजः" आदि नामिक पद हैं। "प्रपरा" आदि औपसर्गिक पद हैं। भवति पचति' आदि आख्यातिक पद हैं। "संयतः पाचकः” इत्यादि मिश्र पद हैं। इन पदोंमें से “नमः” यह पद नैपातिक पद है। अहंत आदि जो नमस्कार करने योग्य हैं उनके वाचक पदोंके आदि और अंतमें जिनका निपतन हो, अर्थात् अहंदादि पदोंके आदि और अन्तमें जो नमस्कार आदिके वाचक पद लगे रहते हैं वे नैपातिक पद् हैं। इन्हीं पदोंमें से यह " नमः" पद है। इसका अर्थ द्रव्यसंकोच
और भावसंकोचरूप होता है। दोनों हाथ दोनों पैर और मस्तक, इन पांच अंगोंका न माना उसका नाम द्रव्यसंकोच है। संकोच नमस्काररूप
આ સૂત્રમાં “નમઃ” નૈપાતિક પદ છે. જેનાથી અર્થને બંધ થાય તેનું नाम ५४ छ. ५४ना पाय २ छ-(१) नेपाति:, (२) नाभि, (3) सीपस. Orx, (४) भाभ्याति मने () मिश्र.:"च” “वा खलु" त्या नैपाति: ५४ छे. "अश्वः' गजः" वगेरे नाभि ५४ छे. "प्र, परा" माहि सोपस ५४ छ. 'भवति' मादाच्याति ५४ छ. “संयतः पाचकः" माहि भिश्र५६ छ. पति ५शमा “नमः" नेपाति: ५४ छ. म त हि नभय (नम२४।२ने पात्र) છે. તેમનાં વાચક પદોની શરૂઆતમાં તથા અન્ત જેનું નિપતન (ઉપયોગી થાયએટલે કે અહંત આદિ પદની શરૂઆતમાં અને અન્ત જે નમસ્કાર આદિ વાચક श६ साणे तेन नपाति ५४ ४ छ. 20 'नमः' ५४ ते प्रा२नु छ. तेन मथ દ્રવ્યસંચરૂપ અને ભાવસંકેચરૂપ થાય છે. બંને હાથ, બને પગ અને મસ્તક, એ પાંચ અંગોને નમાવવા તેનું નામ દ્રવ્યસંકેચ છે. સંકોચ નમસ્કારરૂપ હોય છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧