Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhana zrI mahAvI kendra ko kobA. // amataM tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zrImanmalayagirisUri viracitavivaraNayuta niyukti-bhASyasametam A. kailAsamagarasari jAnamaMdira kobI, gAMdhInagara zrI vyavahArasUtram // pIThikA AAAA leadna/pmnivaananiinmala bama wims/mAyikadIvArabamAsamAmaya divasAya hirAvaNamAsatabaMdha AndeautientenmamaEHSI PankaRa mainpi satamatamAnAvAsamAmAkSA pAyaminamarateelil mAyAmAmAliyAnAll JanAninimAyAmakamamaleziyana kalamATATES vidyamAmabajArisamasasArAmayAko saMpAdakaH AcArya vijaya municandrasUriH For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 5.pU AcAryadevazrI OMkArasUrIzvarajI mahArAjAnA kara kamaLamAM samarpita www.kobatirth.org 5.pU AcAdivazrI bhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA kara kamaLamAM samarpita For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir //:0 ArAdhanArata pa.pU. munirAjazrI jinacandravijayajI ma.sA.nA kara karamaLamAM samarpita
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir P LE zrIzalezvarapArzvanAthAya namaH // zrIsiddhi-vinaya-bhadra-janaka-vilAsa-OMkAra-jinacandra-sadgurubhyo namaH A. zrIOMkArasUrijJAnamaMdira graMthAvalI - 46/1 zrImanmalayagirisUri viracitavivaraNayuta niyukti-bhASyasametam zrI vyavahArasUtram pIThikA bhAga 1 AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI sajjIkRta sAmagrIsahAyena saMpAdakaH AcArya vijaya municandrasUriH sahAyakaH muni divyaratnavijayaH prakAzaka AcAryazrI OMkArasUrijJAnamaMdira, subhASacoka, gopIpurA, sUrata. For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Vyavahara Sootram Editor Ac. Munichandrasoori prathama saMskaraNa vi. saM. 2066, I. sa. 2010 nakala : 250 vyavahArasUtram prAptisthAna AcArya zrIOMkArasUrijJAnamaMdira AcArya zrIOMkArasUrigurumaMdira AcArya zrIOMkArasUriArAdhanAbhavana vAvapathakanI vADI, subhASacoka, gopIpurA, sUrata. dazAporavADa sosAyaTI, phona : 9824152727 pAlaDI cArarastA, amadAvAda-7 E-Mali : omkarsuri@rediffmail.com phona : (079) 26586293 mehta_sevantilal@yahoo.co.in vijayabhadraceriTebala TrasTa pArzvabhaktinagara, nezanala hAIve 14, bhIlaDIyAjI ji. banAsakAMThA. pIna-385535. phona : 02744-233129, 234129 mudraka :kirITa grAphiksa 209, AnaMda zopIMga senTara, ratanapola, golavADa, ahamadAbAda-01 phona : 989849009 For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakAzananA lAbhAthI zrI vyavahArasUtram suvizAlagacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya rAmacandra - bhadraMkara - kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna vardhamAnataponidhi 100 + 60 oLInA ArAdhaka pU. gaNivaryazrI nayabhadra vi.ma.sA.nI preraNAthI zrI devakInagara jaina saMgha borIvalI vesTa muMbaI. zrI vardhamAnabhakti je.mU. IrAnIvADI jaina saMgha kAMdIvalI, (vesTa) muMbaI. zrI dharmavardhaka je.mU.pU. jaina saMgha madhupArka kArTararoDa naM. 1 borIvalI isTa muMbaI Adie jJAnadravyamAMthI suMdara lAbha lIdho che. anumodanA...anumodanA...anumodanA..... For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir JS 29 e? prakAzakIya zrI vyavahArasUtram pU.A.bha. zrIaraviMdasUri ma.sA. ane pU.A.bha.zrI yazovijayasUri ma.sA.nA AzIrvAda ane mArgadarzana pUrvaka A graMthamALAmAM navA navA graMtho pragaTa thatA rahe che. vyavahArasUtra niryukti-bhASya ane pU.A.zrI malayagirisUri ma.sA.nI TIkA sAthe ghaNAM varSo bAda pragaTa thaI rahyuM che. tADapatrIya vagere vividha prato ane AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI ma.sA.e taiyAra karAvela sAmagrInA AdhAre pU.A.bha. zrImunicandrasUri ma.sA.e saMzodhana-saMpAdana kArya karyuM che. vyavahArasUtra chedagraMtha che. sAdhu-sAdhvIjInA prAyazcitta vagere viSayo AmAM AvatA hovAthI enuM vAMcana-paThana adhikAraprApta munio ja guru AjJA mujaba karI zake. graMtha ghaNo vizALa hovAthI e cha bhAgomAM bahAra paDe che. vihAramAM vAMcana karatAM pU. muni bhagavaMtonI jarUriyAtane dhyAnamAM laI pratAkAre paNa thoDI nakalo prakAzita thaI rahI che. prazAzakiiy For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra A ati mahattvanA graMthanuM sArI rIte saMzodhana thAya e mATe saMpAdaka AcAryazrIe judA judA vidvAna AcArya bhagavato Adine vinaMtI karI hatI. sadbhAgye vividha vidvAnoe A graMthane sUtrama ja AtmIyabhAve tapAsI Apyo che. pU.A.bha.zrI rAjazekharasUri ma.sA. (pU. A.bha.zrI rAmacandrasUri 5 ma.sA. samudAya), pU. A.bha.zrI kulacandrasUri ma.sA., pU.A.zrI puNyaratnasUri ma.sA., pU.A.zrI yazoratnasUri ma.sA.(pU. A.zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA. samudAya), paM. mukticandra vi. gaNI., paM. municandra vi. gaNI (pU.A.bha.zrI kalApUrNasUri ma.sA. samudAya) Adie graMtha saMzodhanamAM sahakAra Apyo che. Ama aneka vidvAnonA sahakArathI saMzodhita thatAM A AgamagraMthane prakAzana karatAM ame gaurava anubhavIe chIe. aneka saMghoe jJAnadravyamAMthI prakAzanano lAbha lIdho che. te badhAnA amo AbhArI chIe. lI. TrasTIgaNa, A.OMkArasUri ArAdhanA bhavana, For Private And Personal Use Only *** prakAza kIya 5
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa // // zrI siddhi-vinaya-padra-ina-vinAsa-3#TV-fnanavandrasaramukhya nama: || zrI vyavahArasUtram saMpAdakIya zrI vyavahArasUtranuM niryukti-bhASyasahita AcArya pravarazrI malayagirisUri mahArAjAnI vizada TIkA sAthenuM prastuta saMskaraNa AgamaprabhAkara pU. munirAjazrI puNyavijayajI ma.sA. dvArA taiyAra karAyela mudraNAI prati (pu.pra.) ane aneka tADapatrIya Adi pratonA AdhAre saMzodhanapUrvaka prakAzita thaI rahyuM che te ghaNA AnaMdano viSaya che. varSo pUrve pravacanasAroddhAra graMthanuM saMpAdana cAlatuM hatuM tyAre tulanA vagere mATe | vyavahArasUtranI zrI mANekamuni saMpAdita saTIka pratanA vAMcanano prasaMga Avelo. tyAre ja enI azuddhio ane padacchedanI avyavasthAne lIdhe enuM vAMcana muzkela che evuM jaNAyeluM. A tyAre thayeluM ke bRhatkalpasUtranuM saMpAdana pU. AgamaprabhAkara puNyavijaya ma.e karyuM tevuM kAma | koI A graMthanuM kare to sAruM. ame keTalAka vidvAna munirAjone A kAma mATe sUcana paNa || karyuM. paNa, e vAta AgaLa vadhI nahIM. koI koI mahAtmAe kahyuM ke - "tame ja A kAma | saMpAdaH kIya For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram karo." tyAre amane thayuM ke cAlu saMpAdana kAryo pUrNa thaye A graMthanuM saMpAdana hAtha dharavuM. e pachI vyavahArasUtra saTIkanA saMpAdana mATe jarUrI sAmagrIonI tapAsa ane prApti mATe prayatno zarU thayA. khaMbhAtanA bhaMDAranI prata sarthI prAcIna che e jANyA pachI e mATe prayatna thayo. zrI zAMtinAtha bhaMDAra khaMbhAtanA kAryavAhako ane zrI dinezabhAI jhaverInA saujanyathI amane mAikro phIlma maLI. enA uparathI jherokSa nakala kaDhAvavAmAM AvI. (pAchaLathI amane A ja pratanI phoTokopIo pU.A.bha.zrI zIlacandrasUri ma.sA.e mokalI ApI che.) bhAMDArakara insTITyUTa pUnAmAM traNa tADapatrIya graMtho che. enI jherokSa pU. munirAja zrIjaMbUvijaya ma.sA.nA prayatnothI thayela te paNa meLavI. A sAmagrInA AdhAre ame pAThabhedo noMdhavA vagere kAryamAM AgaLa vadhyA. jema jema vidvAna mahAtmAone amArA kArya vize jANakArI maLatI gaI tema tema mahAtmAo amArA kArya mATe AnaMda vyakta karavA lAgyA. A graMthane lagatI sAmagrIo paNa amane harSapUrvaka ApavA mAMDyA. -A.bha. zIlacandrasUri ma.sA.e amane pU. puNyavijayajI ma.sA.e taiyAra karAvelI presakopI ApI. A amane bahu upayogI banI che. khaMbhAtanI pratinI saMpAdakIya For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasuutrm phoTokopIo paNa teozrIe ja mokalI ApI. -pU.A.zrI jagandrasUri ma.sA. e vyavahAranA padArthonI noTo amane ApI. -pU.A.zrI kIrtiyazasUri ma.sA. e amane pU. puNyavi.ma. e bhASya gAthAonA pAThabheda (pIThikA ane prathama udeza gA. 288 sudhI mANekamuni bhA.2) noMdhelI prata mokalI ApI. (AmAM mAtra bhASya gAthAonA ja pAThabheda che. AgamaprabhAkarazrIe pAchaLathI saTIkanI presakopI banAvavA vicAryuM haze. eTale A kAma AgaLa vadhAryuM nahIM hoya) AmAMnA prAyaH badhA pAThabhedo pu.e.mAM AvI jAya che. AmAM be pratanA pAThabheda che. saMketa A pramANe che : s saMghavI, 1 saMgha, 2 saMgha+saMghavI. -vidhurya munirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA.e emanI pAse lakhelI bhASyagAthAonI noTo amane mokalI ApI. A badhA mahAtmAonI sadbhAvanAe amArA saMpAdana kAryane ghaNuM baLa ApyuM che ema cokkasa kahI zakAya. //////////////////////////////////// saMpAdakIya For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasuutrm cheda graMtha - graMthakAra AgamonA kRta ane nirmUhita be prakAro che. aMgasUtro vagere kRta Agamo che. vyavahArasUtra vagere nidhUhita Agamo che. dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa, vyavahAra ane nizIthanuM nirmUhaNa pratyAkhyAna pUrvanI trIjI AcAravastumAMthI karavAmAM AvyuM che.' dazAzruta, kalpa ane vyavahAranI racanA cauda pUrvadhara A. bhadrabAhu svAmIe karI che. vaMdAmi bhaddabAhuM pAINaM carimasayalasuyanANiM / surasta rAmasiM sAsu RNe ya vavadyAre I [dazAzruta ni. gA. 1.] zrI naMdIsatramAM mahAnizItha, dazAzrutaskaMdha, vyavahAra, bRhatkalpa. nizItha A graMthono ja ullekha che. paNa chedasUtranA vibhAgano ullekha nathI. Avazyaka niryukti gA. 777mAM chedasUtrano ullekha A pramANe che. saMpAda kIya 1. vya. bhA. 4153 saMvaM pi ya pachitta, AcArAMga ni. 2921, paMcakalyabhASya 23. pU. A.bha. padmasUri ma.sA. pravacanakiraNAvalI pR.685mAM vizeSa umere che ke "AcAravastunA vIsamA prAkRtamAMthI uddhAra karIne A vyavahArasUtranI racanA karI hatI." For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram jaM ca mahakappasuyaM jANi asesANi cheasuttANi / caraNakaraNANuogotti kAliyatthe uvagayANi // sAmAvAnI zatamAM zrI samayasuMdara gaNijIe che chedasUtranA nAma A pramANe | batAvyA che. mahAnizItha, dazAzrutaskaMdha, vyavahAra, bRhatkalpa, nizItha, jItakalpa-(jItakalpanI racanA A. jinabhadragaNi kSamAzramaNa karI che.) jItakalpanA sthAne koI koI paMcakalpa paNa mUke che. chedasUtranAmakaraNa mATe koI cokkasa kAraNa jANavA maLyuM nathI. eka kAraNa evuM jANavA maLyuM che ke 10 prAyazcittamAMthI Alocana, pratikramaNa, tadubhaya, viveka, vyatsarga, tapa, cheda, sudhInA 7 prAyazcittonuM vistArathI varNana AvatuM hoI A graMthonuM nAma chedasUtra prasiddha thayuM hoya. jo ke mUla, anavasthApya ane pArAMcita 1. hirAlAla rasIkalAla kApaDIyAe emAnA pustaka "haribhadrasUri (pR.242)mAM jaNAvyuM che ke "cheyasutta ane mUlasuttanI saMkhyA anukrame che ane cAranI darzAvanAra tarIke haribhadrasUri prathama che' 2. dasa prAyazcittonA nAma ane vyAkhyA zvetAMbara paraMparAmAM sthAnAMgasUtra 10/73, jitakalpa 4, vyavahArasUtra vageremAM je pramANe maLe che te ja pramANe digaMbaraparaMparAnA pakhaMDAgama uparanI jayadhavalA TIkA (13/5, 26/6/1)mAM paNa maLe che. anya digaMbaragranthomAM thoDo pheraphAra paNa jovA maLe che. saMpAdakIya 10 For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahArasUtram 11 prAyazcittonuM paNa varNana AmAM Ave che paNa emAM taratamatA na hovAthI emAM vistRta varNana hotuM nathI, pAMca cAritramAMthI vartamAnamAM sAmAyika ane chedopasthApanIya be no ja sadbhAva che. emAM paNa sAmAyika alpakAlIna ane chedopasthApanIya AjIvana hoya che. prAyazcittano saMbaMdha A chedopasthApanIya joDe che, chedatra'nAmakaraNa mATe A kAraNa paNa keTalAka vidvAno Ape che. AgamonuM digdarzana (pR.11)mAM hIrAlAla kApaDiyA jaNAve che ke - abhidhAnarAjendra (bhA.3. pR. 1361)mAM paMcakamprabhAsanI eka gAthA apAi che.. | pariNata, apariNata, atipiriNata ema traNa prakAranA ziSyo paikI pariNata ziSyane je Agama bhaNAvAya te cheyasutta evuM lakSaNa paMcakappanI uparyukta gAthAne AdhAre meM Hc L. (pR. 36)mAM yojyuM che." - nizIthacUrNikAra chedasUtra zA mATe uttama zrata che ? e praznanA uttaramAM jaNAve che ke-"chedasUtra uttamakRta che. kemake AmAM prAyazcittapUrvakanI vidhi hovAthI te cAritranI zuddhi kare che." gA. 6184 1. digambara jaina sAhityamAM "chedapiMDa' graMtha che. AmAM chedano artha prAyazcitta karavAmAM Avyo che. saMpAdakIya For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra . zrI vyavahAra sUtram 12 **** www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtra niryukti ane tenA kartA AgamaprabhAkara munirAjazrI puNyavijaya ma.sA.e bRhatkalpasUtra bhAga-6 nI prastAvanAmAM jaNAvyuM che ke : 'chedasUtranA praNetA caturdazapUrvavid bhagavAna bhadrabAhusvAmI che. e viSe koI paNa jAtano visaMvAda nathI. dazAzrutaskaMdha, kalpa (bRhatkalpasUtra), vyavahAra, nizItha (AcAraprakalpa), mahAnizItha ane paMcakalpa A cha graMthone 'chedasUtra' tarIke oLakhavAmAM Ave che. prastuta lekhamAM chedasUtrakAra sAthe saMbaMdha dharAvanAra prathamanA cAra sUtro ja samajavAnA che." niryuktinI racanA caudapUrvadhara bhadrabAhusvAminI che evuM zIlAMkAcArye (AcArAMgaTIkA 5-4) A.zAMtisUrijIe (uttarAdhyayana prAkRtaTIkA patra 139) A. droNAcArye (oghaniryukti-TIkA patra 3) maladhAri A. hemacandrasUrie (vizeSAvazyakaTIkA patra 1) A. malayagirisUrie (bRhatkalpapIThikA patra 2) A. kSemakIrtisUrie (bRhatkalpaTIkA patra 177)mAM jaNAvyuM vartamAnakALanA ghaNA vidvAno niryuktinI racanA bIjA bhadrabAhusvAmijIe karyAnuM For Private And Personal Use Only saMpAtakiiy 121
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasuutrm jaNAve che. e mATe niryuktinI manAtI keTalIka gAthAomAM AvatA ullekhono nirdeza kare che. A.pra. muni puNyavijaya ma. e mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava graMtha pR. ja 185mAM upalabdhaniyuktimAMnI ghaNI gAthAomAM pAchaLanA kALanI vigato AvatI hovAthI 'upalabdha niryuktionA kartA zrutakevalI bhadrabAhu nahIM paNa jyotirvid varAhamihiranA bhAI (vikramanI chaThThI sadImAM thayelA) che' evuM pratipAdana kareluM. e pachI ghaNA uhApoha pachI teo je niSkarSa para pahoMcyA tenI vigata A pramANe che. "jyAre huM ema kahuM chuM ke upalabdhaniryuktio dvitIya bhadrabAhunI che, zrutakevalI bhadrabAhunI nathI, tyAre tenuM tAtparya evuM nathI ke zrutakevalI bhadrabAhue niryuktionI racanA karI ja nathI. mAruM tAtparya mAtra eTaluM che ke je aMtima saMkalana rUpe Aje ApaNI samakSa niryuktio upalabdha che te zrutakevalI bhadrabAhunI nathI. eno artha ema nathI ke dvitIya bhadrabAhunI pahelAM koI niryuktio hatI ja nahi. niryukti rUpe AgamavyAkhyAnanI paddhati khUba jUnI che. AnI jANa ApaNane anuyogadvArathI thAya che. tyAM spaSTa kahevAmAM AvyuM che ke anugama be prakAranA hoya che : suttANugama ane saMpAdra kIya For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram 14 niSuttiaNagama. eTaluM ja nahIM paraMtu niyukti rUpe prasiddha gAthAo paNa anuyogadvAramAM ApavAmAM AvI che. pAkisUtramAM paNa nimnattine evo pATha maLe che. dvitIya bhadrabAhu pahelAMnI govindavAcakanI niyuktino ullekha nizIthabhASya tathA cUrNimAM maLe che. eTaluM ja nahi paraMtu vaidika vAmayamAM nirukta ati prAcIna che. AthI nizcayapUrvaka kahI ja zakAya che ke jainAgamanI vyAkhyAno niryukti nAmaka prakAra prAcIna che. evo saMbhava nathI ke chaThThI zatAbdI sudhI AgamonI koI vyAkhyA niryukti rUpe thaI ja na hoya. digaMbaramAnya | mUlAcAramAM paNa Avazyakaniryuktigata keTalIya gAthAo che. AnAthI paNa khabara paDe che ke zvetAMbara-digaMbara saMpradAyano spaSTa bheda thayA pahelAM paNa niryuktinI paraMparA hatI. AvI sthitimAM zrutakevalI bhadrabAhue niryuktionI racanA karI che. A paraMparAne nirmULa mAnavAnuM koI kAraNa nathI. AthI ema mAnavuM ucita che ke zrutakevalI bhadrabAhue ja paNa niryuktionI racanA karI hatI ane pachIthI goviMdavAcaka jevA anya AcAryoe ja paNa" (hajArImala smRti graMtha pR. 718-9). - eTale niyuktinI racanA zrutakevalI bhadrabAhusvAmijIe karI che e pracalita mAnyatA khoTI nathI. mAtra vartamAnakALamAM je svarUpa che temAM pAchaLathI ghaNI gAthAo umerAI che. saMpAdukiiy 14 For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahArasUtram dA.ta. dazavaikAlika sUtranA prathama adhyanamAM banne cUrNimAM pa7 niryuktigAthAo che tenA hAribhadrITIkAmAM niryuktinI 150 gAthAo jovAmAM Ave che. bRhatkalpasUtra ane vyavahArasUtra vagerenI niyukti ane bhASya kSIra-nIra jema ! ekameka thaI gayA che evI vAta mahAna TIkAkAroe karI che tyAre niyuktinI manAtI koIka gAthAonA aMtaraMga parIkSaNanA AdhAre niryuktikArano samaya nakkI karavAnI kasarata karavI arthahIna che" evuM pU. jaMbUvijayajI ma.sA.e rUbarUmAM vAtacItamAM kahyuM hatuM. niryuktionI racanAnA ullekho prAcInakALathI maLe che tyAre pracalita mAnyatA 'niryukti caudapUrvadharanI racanA che." e yogya jaNAya che. | 'vyavahAraniryukti' (prakAzakaH jaina vizvabhAratI lADanU) A prakAzanamAM niryukti gAthAone alaga tAravavA prayAsa thayo che. pAchaLathI A ja saMsthA taraphathI prakAzita | vyavahArabhASya' pragaTa thayuM che temAM paNa joke niyukti gAthAne alaga tAravavA prayAsa | thayo che. paNa, e be saMskaraNamAM paNa niryuktiAgAthA nirdhAraNamAM thoDo phera karavAno thayo che. matalaba ke niyukti-bhASyane alaga karavAnuM kAma muzkela che. sNpaadkIya 15 For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhASya-bhASyakAra vyavahArasUtram AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajI ma.sA. bhASya ane bhASyakAro viSe jaNAve che ke"bhASyakAra AcArya eka nahi paNa aneka thaI gayA che, eka bhagavAna zrI jinabhadramaNi kSamAzramaNa, bIjA zrI saMghadAsagaNikSamAzramaNa, trIjA vyavahArabhASya AdinA praNetA ane cothA kalpabRhabhASya AdinA kartA - A pramANe sAmAnya rIte cAra bhASyakAra AcArya thayAnI? mArI mAnyatA che. - vyavahAra bhASyanA praNetA kayA AcArya che ? te kyAMya maLatuM nathI; tema chatAM e AcArya eTale ke vyavahArabhASyakAra, zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNathI pUrvabhAvI hovAnI mArI dRDha mAnyatA che. tenuM kAraNa e che ke, bhagavAna zrI jinabhadramaNikSamAzramaNe potAnA vizeSaNavatI graMthamAM - sIho sudADhanAgo, AsaggIvo ya hoi annnnesiN| siMho migaddhao tti ya, hoi vsdevcriymmi|| 33 // sIho ceva sadADho, jaM rAyagihammi kavilabar3ao tti| sIsai vavahAre goyamovasamio sa NikkhaMto // 34 // saMpAdakIya 16 For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org vyavahArasuutrm 17 A be gAthA paikI bIjI gAthAmAM vyavahAra nAmano ullekha karyo che, e viSaya vyavahArasUtranA chaThThA udezAnA bhASyamAM - sIho tiviTThanihato, bhamiuM rAyagiha kavilabaDugatti / jiNavIrakahaNamaNuvasama, goyamovasama dikkhA ya // 192 // [2618 // ] A pramANe Ave che. A uparathI jinabhadragaNi karatAM vyavahArabhASyakAra pUrvavartI che. emAM leza paNa zaMkAne sthAna nathI. A uparAMta bIjuM e paNa kAraNa ApI zakAya ke, bhagavAna zrI jinabhadranI mahAbhASyakAra tarIkenI prasiddhi che, e temanA pUrvavartI bhASyakAra athavA laghubhASyakAra AcAryone ja AbhArI hoya. Aje jaina Agamo upara nIce jaNAvyA pramANenA bhASya graMtho jovAmAM temaja sAMbhaLavAmAM AvyA che : 1-2. kalpalaghubhASya tathA kalpabRhadbhAga, 3. mahat paMcakalpabhAga, 4-5. | vyavahAralaghubhASya tathA vyavahArabRhadbhAga 6-7 nizItha laghubhASya tathA nizIthabRhad saMpAdakIya 17 For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram 18 //////// www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhASya, 8. vizeSAvazyakamahAbhASya, 9-10, AvazyakasUtra laghubhASya tathA mahAbhASya, 11. oghaniryuktibhASya, 12. dazavaikAlikabhASya, 13. piMDaniryuktibhASya. A pramANe ekaMdara tera bhASyagraMtho atyAre sAMbhaLavAmAM AvyA che. kalpabRhadbhASya Aje apUrNa ja arthAt trIjA uddeza apUrNa paryaMta maLe che. vyavahAra ane nizItha uparanA bRhad bhASya graMtho kyAMya jovAmAM AvyA nathI. te sivAyanAM badhAMya bhASyo Aje upalabdha thAya che, je paikI mahapaMcakalpabhASya, vyavahAralaghubhASya ane nizIthalaghubhASya bAda karatAM badhAMya bhASyo chapAI cUkyA che. ahIM ApelI bhASyonAM nAmonI noMdha paikI phakta kalpalaghubhASya, mahapaMcakalpabhASya ane vizeSAvazyaka mahAbhASyanA praNetAne ja ApaNe jANIe chIe, te sivAyanAM bhASyakAro koNa hatA ? e vAta to atyAre aMdhArAmAM ja paDI che. Ama chatAM, jo ke mArA pAse kazuMya pramANa nathI chatAM, ema lAge che ke kalpa, vyavahAra ane nizItha laghubhASyanA praNetA zrIsaMghadAsagaNi 1. oghaniryuktimahAbhASya thoDA samaya pUrve maLyuM che. paM. taporatnavijaya ma.nA ziSya muni dharmaratna vi.ma. enuM saMpAdana karI rahyA che. For Private And Personal Use Only saMpAta kIya 18
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasuutrm 19 kSamAzramaNa hoya tevo ja saMbhava vadhAre che. kalpalaghubhASya ane nizIthalaghubhASya e bemAMnI bhASyagAthAonuM ati sAmyapaNe ApaNane A baMneya bhASyakAro eka hovAnI ja mAnyatA tarapha ja dorI jAya che." (bRhatkalpa prastAvanA bhAga - 6) TIkA ane TIkAkAra - AcArya malayagiri sUri A. malayagirisUri vikramanA 13mA 14mA saikAmAM thayA che. teo Agamo Adi graMthonA mahAna TIkAkAra tarIke prasiddha che. zrI jinamaMDanagaNinA kumArapALa prabaMdhamAM maLatI vigato mujaba teo kalikAlasarvajJa hemacandrasUri ma.nA samakAlIna hatA. A hemacandrasUri nI sAthe ja vidyAbhyAsa karavA nikaLelA. devIe emane kahyuM ke tamAre kAzmIra bhaNavA mATe javAnI jarUra nathI. tamAre je joIe te mAMgI lo. tyAre A.hemacandrasUrie rAjapratibodhakatAnI mAMgaNI karI, A. malayagirisUrie AgamonI TIkA karavAnI zakti mAMgI. (A. devendrasUrie kAMtinagarInA jinAlayane serisaka grAmamAM laI javAnuM mAMgyuM) A.malayagirisUrinI TIkAmAM AvatA keTalAMka zabdaprayogo upara gujarAtI lokarUDhino saMpAda kIya 19 For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahArasuutrm prabhAva hovAthI teonu vatana gujarAta haze, athavA emanuM vicaraNa gujarAtamAM rahyuM haze evuM vidvAno anumAna kare che. - saurASTranA keTalAka rIvAjo ane sthaLono ullekha emanI TIkAomAM Avato hovAthI Iii saurASTramAM paNa emanuM vicaraNa vizeSa rahyuM hoya ema anumAna karI zakAya. A.malayagirisUri Agamo ane anya graMthonA TIkAkAra tarIke jANItA che. emaNe "zabdAnuzAsana" eTale ke saMskRta vyAkaraNa paNa raceluM e pAchaLathI jANavAmAM AvyuM. malayagirisUrijIe TIkAmAM zabdonI vyutpatti vagere karatI vakhate vyAkaraNanA je ja sUtro TAMkelA te sUtro pahelAM to pANinI ke siddhahema vagere vyAkaraNanA samajI saMpAdako te te vyAkaraNanA sUtra naMbara TAMkatA hatA. emAM keTalAka sUtro evA paNa AvatAM ke je pracalita koI paNa vyAkaraNamAM na hoya tyAre vidvAnone mUMjhavaNa thatI. jyAre malayagirisUrikRta zabdAnuzAsanano patto lAgyo tyAre vidvAnone khyAla Avyo ke TIkAkArazrIe TIkAmAM sarvatra svakRta vyAkaraNanA ja sUtro TAMkyA che. A vyAkaraNa saMpUrNa nathI maLatuM paNa jeTaluM maLe che tenuM paM. becaradAsajIe saMpAdana karyuM che. "malayagiri zabdAnuzAsana' nAme pragaTa thayuM che. jema siddhahema,vyAkaraNanA "dhyAne dRzya' sUtranA saMpAdakIya 20 For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram at siddharAno... udAharaNanA AdhAre A.hemacandrasUrie siddharAjanA rAjyakALa daramiyAna siddhahemanI racanA karI hatI evuM manAya che. e ja rIte zat rAtIna kumArapAtaH e udAharaNa (malayagiri zabdAnuzAsana kRdaMta 3-23, pR. 287)nA anusAra A.malayagirisUrijIe kumArapALanA rAjyakALa daramiyAna eTale ke vi.saM. 1199 pachI vyAkaraNanI racanA karI che evuM manAya che. A.malayagirisUrie potAnA viSe ke potAnA guru viSe paNa khAsa ullekha karyo nathI. AcAryapadasUcaka "sUri' zabdano prayoga paNa ekAda graMthamAM ja jovA maLe che. bAkI malayagiriNA' ATalo ullekha ja jovA maLe che. A. malayagirisUrijInI TIkAone "mAnA dhAvaNa'nI upamA apAya che. TIkA eTalI vizada hoya che eTalI saraLa ane prAMjala ane pravAhI enI bhASA zaili hoya che ke sAmAnya vAcaka paNa e TIkA vAMcavAmAM muzkelI anubhavato nathI. sAthe sAthe TIkAkAranuM vaiduSya paNa gajabanuM che. koI paNa vastunuM sAMgopAMga evuM nirUpaNa kare ke vidvAno paNa mAMthu DolAvavA mAMDe. A. malayagirisUrinI kRtio vagerenI vigata mATe bRhatkalpasUtra bhA.6nI A. pra. puNyavijayama.sA.nI prastAvanA jovI. saMpAdakIya For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pU. A. bha. zrI. padmasUrIzvarajI 'pravacana kiraNAvalI' mAM vyavahArasUtra ane tenA vyAkhyA sAhitya viSe jaNAve che ke - bRhaTTippanikAdimAM kahyuM che ke A vyavahArasUtranA mUlagraMthanuM pramANa 373 loko ja che. A sUtranI svopajJaniryuktinI gAthAo bhASyanI gAthAmAM bhaLI gaI che. A bhASyanuM pramANa 6400 zloko ane cUrNinuM pramANa 12000 zloko jaNAvyA che tathA malayagiri mahArAje bhASyAdine anusarIne banAvelI TIkAnuM pramANa 33625 (34625) zloko kahyA che. ane A sUtrano vi.saM. 1573nI pahelAM racAyelo gujarAtI Tabo (stabadArtha) huMDI vagere paNa che" (pR. 685-6) vyavahArasUtranA prakAzano mULa vyavahArasutranA prakAzano ATalA amArA dhyAnamAM AvyA che : 4. Vyavahar Bhasya Pithika By : Willem Bollee prakAzaka : hiMdI graMtha kAryAlaya, muMbaI-6 I.sa. 2006 saMpAduM kIya 22 For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir romana lipimAM pIThikAnI 183 gAthA eno aMgrejI anuvAda ane zabdonA artha || ane pariziSTamAM zabdasUcI vagere uparokta saMskaraNamAM che. vyavahAra 2. vyavahArasUtra saMpAdaka volatharazyabrIMga sUtram anuvAdaka : DaoN. jIvarAjabhAI I.sa. 1925 (vi. saM. 1982)mAM pratAkAre prasiddha thaI che. (A pUrve I.sa. 1918mAM kyubrIMga dvArA aMgrejImAM ane jarmanImAM paNa pragaTa thayela che.) kyubrIMganA uparokta I.sa. 1925nA saMskaraNamAM nIce mujabanA pAThabhedo noMdhAyelA P punA Dekkana kaoNlejanI saM. 1314mAM lakhAyelI tADapatra B barlina gavarnameMTa lAyabrerInI prata H haidrAbAdathI chapAyela vya.sUtra. 3. triNi chedasUtrANi : saMpAdakIya 28 For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavaNasuutrm AgamaprakAzana bAvarathI chapAyela A graMthamAM vyavahArasUtra mULa ane hiMdImAM anuvAdavivecana chapAyela che. saMpAdaka : muni kanaiyAlAlajI 'kamala' ane zrI trilokamunijI 4. AgamasuttANi (36) vi.saM. 205ra : pra. Agamazruta prakAzana saMpAdaka : muni dIparatnasAgara 5. zrIvyavahArasUtram saMpAdaka : pU. A. bha. zrI AnaMdasAgarasUri ma.sA. prakAzaka : jainAnaMda pustakAlaya sUrata vi.saM. 2061 6. pratilipi : prAkata TesTa sosAyaTI pAsethI amane vyavahArasUtra mULanI pratilipi karela phulaskepa sAijhanA pejonI jherokSa maLI che. enA upara "63-123 vyavahAra mULa pAna naM. 46 'vavahArasutta' AvuM lakhANa che. AmAM kyAMka kyAMka je. ane saM. pratanA | pAThabhedo noMdhyA che. lakhAyelI A pratilipimAM lekhakanI keTalIka bhUlo paNa jovAmAM Ave che. azuddhio paNa ghaNI che. saMpAduM kIya 24 For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram aMta : graMthA 688 vyavahAranA mAryA abhyaH samAta: che saM. 1309 varSe vaizAkha sudi 9 A pachI lakhAvanAranI prazasti 21 padyanI che. (A prata khaMbhAtanA zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDAranI che ema samajavuM.) 7. kalpa-vyavahAra nizIthasUtrANi prakAzana : jainasAhitya saMzodhaka samiti, punA I.sa. 1923 8. zrIvyavahArasUtra cUrNi bhASyAvacUri samalakRta niyojaka : kanaiyAlAlajI prakAzana H a.bhA..sthA. jaina zAstroddhAra samiti vi.saM. 2015 AmAM cUrNi nathI. bhASyanI racanA zrI ghAsIlAlajIma. e karyAnuM jaNAvyuM che. saMpAdanamAM upayukta hastalikhita vagere sAmagrI : pu. che. AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI ma.sA.e taiyAra karAvelI phulaskepa saMpAkiiy 25 For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram 26 sAijhanA pejomAM suMdara akSare lakhAvelI A nakalane ame. pu. pre. saMjJA ApI che. A pu. p. mAtra tuM. pratinI pratilipi nathI paraMtu, AmAM vA.po.pu. traNa saMjJAvALI pratonA pAThabheda paNa noMdhavAmAM AvyA che. (A saMketo aMge kaMi khulAso jANavA maLyo nathI. saMbhava che ke vA.= vADIpArtha bhaMDAra pu.= puNyavijaya saMgraha, mo.= modI dvArA AvelI prata hoya. bRhatkalpasUtramAM mo.= modI dvArA AvelI prata jaNAvI che.) A uparAMta pa.e.mAM bhASyanI traNa pratonA pAThabheda nema. vaMmA. vAma. saMketathI noMdhavAmAM AvyA che. (ne. jesalamera mATe ane rad. khaMbhAta mATe hovAno saMbhava che.) ne. mI. mAM kyAMka TippaNo paNa ApavAmAM AvyA che. te ne.mA.Tika tarIke noMdhyA che. vA. mA. arvAcIna che. ane emAM TIkAnI asara che evI noMdha prAyaH puNyavi.ma.e mArjInamAM karelI che. sNpaadpU. 9. mAM bhASyagAthAonA naMbara uparAMta bIjA kramAMka ApyA che. te amuka amuka || kIya gAthAo choDIne ApyA che evuM lAge che ke cUrNikAre je gAthAonI cUrNi racI che. tene A kramAMka apAyo che. jeno cUrNimAM ullekha na hoya teno kramAMka na Apyo hoya. 26 For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahArasUtram dA.ta. 657mI bhASyagAthAmAM 545 kramAMka che. saM. saMketathI pAThabhedo bhASyagAthA 1620thI jovAmAM Ave che. 8mAM udezanA aMte lakhyuM che ke ahIM sudhI tADapatrIyaprata saM. sAthe meLavyuM che.(4. saMketa pATaNanA saMghavIpADAno prAyaH haze.) 1623 bhASyagAthA sudhI noMdhelA pAThabhedonA AdhAre pAThanirNaya karavAmAM Avyo hoya ane TippaNo paNa lakhavAmAM AvyA hoya evuM vizeSa rIte jovAmAM Ave che.(A pAThanirNaya ane TippaNI A. pra. puNyavijayajI ma.sA.e karyA haze evuM anumAna thAya , che.) e pachI bhAgyeja TIppaNa jovA maLe che. cUrNinA pAThabheda ke TIkAkArathI cUrNikAranA matamAM kaMI bheda ke vizeSatA hoya to | tenI noMdha TippaNamAM ApI che. (vyavahArasUtranI cUrNinI presakopImAMthI amane joitA | sthaLonI nakala pU. A. bha. zIlacandrasUri ma.nA saujanyathI prApta thaI che.) | (cUrNikallikhita pratika, cUrNisammata pATha, cUrNinuM pratyantara, cUrNipAThabheda jovA juo gA. 67. 74. 78. vagere) saMpAdra kIya 27 For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram 28 www.kobatirth.org cUrNibAbate keTalIka sUcanAo paNa pu.pre.mAM jovA maLe che. jema ke pu.pre. pR.822mAM lakhyuM che ke 'coMTADelI kApalInA sUtranuM pAThAMtara cUrNipatra 276mAMthI levuM.) pR.108mAM anyathA upara cU.nI TippaNI lakhavI. cU. patra 269 nIcethI trIjI paMkti. pR. 907mAM sUtrapAThabheda cU. patra 287-12 mAMthI lakhavo. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pu.pre. pR.1377 bhASyagAthA 2001nI TIkAmAM lakhyuM che ke A pATha tADamAM tapAsavo. vA. patra. 201, pu. 362, mo. 257. astIddazreSThaparvapraya... C = A saMjJAnI prata khaMbhAta zAMtinAtha tADapatrIya jJAnabhaMDAranI che. traNa bhAgamAM graMtha saMpUrNa thAya che. naM. 29 khaMDa 1, 1 udezA sudhI le. saM. 1309, graMthAgra 10878 AkAra : 29.7 4 2.5 IMca AdiH nama: sarvavire aMta For Private And Personal Use Only ***** saMpAdakIya 28
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram 29 www.kobatirth.org ityAkarNya sakarNastatazca nijamusamarpitadhanena vyavahArAdyasukhaMDasya pustakaM lekhayAmAsa // 20 // yAvad vyoma... naM. 30 3. rathI 4 patra 324, se. saM. 1308 AhAra : 27.7 x 2 . 5 ya Ahi: namo vItarAgAya vyAkhyAtaH prathamo ... aMta : paJcamoddezakaH samAptaH / huDiyA sAdhu rAhata lAhaDena zreyorthaM Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAradvitIyakhaMDaM likhApitamasti / saMvata 1309 varSe bhAdrapada zudi 15 // astIha zreSThi... 1 se 19 / satpatrairvyavahAradvitIyakhaNDa vyatIlikhata // 20 // For Private And Personal Use Only saMpAdakIya 29
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram yAvad vyoma... // 21 // naM. 31 (1) tRtIya 3 6. 6thI 10 se.saM. 1708 mA2 : 30.2 X 2.5 dhya mAha : vyAkhyAtaH paJcama uddezakaH / saMta : sarvasaMkhyayA vyavahAraTIkAyAM graMthAgraM 33625 saMvata 1309 varSe zrAvaNa sudi 1 some varahu DiyA sA. sahadevasuta SeDhA gosala sA. rAhaDa suta jinacaMda dhanezvara | lAhaDalikhApitam // (ame bhASyagAthA 3000 sudhI TIkA sahitanA pAThabheda noMdhyA che. A pachI pu.e. maLavAthI AvazyaktA na rahI, (2) vyavahAra sUtra: patra 305thI 392 graMthAgra : 688 saMpAda kIya For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram sAijha 30.2 X 2.5 IMca la.sa. 1309 aMta : saMvata 2301 varSe vaizava mudri 1 35rtIda 2-3 : tRtIyaM khaMDaM vyavahArasatkaM vilekhayAmAsa supustake'smin // 20 // yAvad vyoma... vAvargamAno vurdhaH | 22 che II puNyavijayajI ma.sA.e lakhAvelI presakopI khaMbhAtanI A pratimAMthI lakhAyelI che. A presa kopImAM khaMbhAtanI A pratanI saMjJA rad. rakhAI che. amArI pAse A.zIlacandrasUri ma.sA. pAsethI prApta thayelI phoTokopI ane khaMbhAtanI mAIkrophIlma uparathI taiyAra thayelI jherokSa nakala jenI ame uM. saMjJA rAkhI che. te paNa Aja pratanI che. Catalogue of Palm-leaf Manuscripts in the SANTINATH JAIN BHANDARA Cambay (Part one) saMpA kIya For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram (prakAzaka : gAyakavADa-orieMTala sirijha naM. 135, saMpAdana : AgamaprabhAkara muni puNyavijaya) uparokta sacipatramAM 29-30 ane 31 kramAMkamAM uparokta pratono paricaya ApavAmAM Avyo che. B. vyavahArasUtra naM. 463 131 tADapatrIya patra saMkhyA 458 1872-73 AkAra : 33 3 X 2 Ica darekamAM 6 paMkti le. saM. 1412 dareka paMktimAM 124 akSara 1 thI 14 patramAM A sUtra che. 1thI 439 saTIka graMtha che. 27 ane 47mAM pAnA naMbara be vAra che. 370 nathI. saMpAda kIya 1. bhAMDArakara isTITyuTa sthita 3 tADapatrIya graMthonI pU. jaMbUvijayajI ma.sA.e karAvela jherokSano ame upayoga karyo che. pratanA paricaya mATe bhAMDArakara isTITyuTa dvArA prakAzita sUcipatrano ane pU. jaMbUvijaya ma.sA. saMpAdita sUcipatrano ame upayoga karyo che. For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI. vyavahArasUtram 33 B. . 1-3 12(A). tADapatrIya patra 494 dareka patramAM 5 paMkti 1881-82 dareka paMktimAM 120 akSara AkAra 27 3 X 2 iMca muni zrI jaMbUvijaya ma. saMpAdita phoTokopIonA sUcipatra bhA. 1mAM Ano naM. bhAMtAmAM 5 che. B. 465 u. 1-3 13(A)_ tADapatrIya patra 354 1881-82 AkAra 342 X 2 dareka patramAM 6 paMkti dareka paMktimAM 160 akSara le. saM. 1391 pU. jaMbUvijaya ma.sAnA sUcipatramAM Ano naMbara bhAM.tA. 6 che. B. 471 tADapatrIya patra 412 dareka patramAM paMkti 3thI 4 dareka paMktimAM akSara 120 saMpAdakIya 33 For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram 1 u. sudhI graMthAgra 10878 401muM patra phATeluM che. se.saM. 1344 pU. vi4yama.sA.nA sUthipatramA mAno naMbara Hi.du. 3 che. __ aMta: sapIThake prathamoddezake graM. 10878 saMva(t) 1344 varSe azvina zu.pU. sAkaMbharIdeze siMhapuryAM mathurAnvaye kAyasthapaMDi(ta) sAMgadevena likhitamiti / SohavAlAnvaye sA. gogAsaMtAne sA. sapUnaputra sA. durlabha AhaDa dhanacaMdra vIracandra tatputra sA. volahA sA. jAhaDa sA. hemsiNh| SeDhAprabhRtInAM tatputra sA. hUlaNadevacaMdakumarapAlapramuSA(khA)NAM pustkmidN|| saM. 1344 zrIkaNharisi saMtAne zrIpadmacaMdropAdhyAya ziM... siMhasya zreyase zrIvyavahArasiddhAntasya pustakatrayaM zA. hUlakena svapitRvyabhaktimatA likhApitaM // ch|| yAvaccaMdra divAkarau ziri (?) gururyAvacca.... yatijane yAvacca rAtnAka... ame bhaMDArakara isTITyuTanI uparokta 3 tADapatrIya pratano upayoga karyo che. enA saMketa B, B1, B2 evA TippaNamAM AvyA che. paNa kaI pratano kayo saMketa te noMdhavAnuM rahI AyuM che. saMpAda kIya | 41 34 For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram vyavahArasUtrabhASyavRttisahita dvitIya khaMDa pATaNa hemacandrAcArya jJAnamaMdira saMghano bhaMDAra DA. 12 po. 12 patra 328 gA. 1723thI zarU thAya che. 5. pra. mAM saM. saMketathI pAThabheda noMdhyA che te prAyaH A pratanA che. mu. = mudrita zrI vyavahArasUtram saMzodhaka : muni mANeka prakAzaka : jaina zve.saMghanI sahAyathI vakIla kezavalAla premacaMda vi.saM. 1982 I.sa. 1926 zrI muni mANeke pIThikAnA aMte prArthanAmAM lakhyuM che ke : A vyavahArasUtra cha chedamAMnuM eka sUtra che. temAM viSaya ghaNo gaMbhIra che. tethI tenI | pIThikAmAM tenuM saMkSipta varNana karyuM che. A cheda sUtra vAMcanAra bhavyAtmA cAritramAM daDha saMpAda kIya 35 For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram 36 nipuNa buddhivALo paMdara varSanA cAritra paryAyavALo hovo joIe. bIjA sUtronuM jJAna zrI || meLaveluM haze tene AtmArthI gItArtha gurunI sahAyatAthI prAye ghaNo bhAga samajAya tevuM buddhino alpa paryAyavALo AjubAjuno saMbaMdha samajyA vinA anartha karI bese tevA hetuthI tene prasiddha karavAmAM keTaloka bhAga viruddha paNa che. paNa jo lahIonI lakhelI prato bhUla paraMparAvALI nakalo lagabhaga cAraso rUpiyAnA kharce bhaMDAromAM athavA sAdhuo potAne mATe lakhAvI rAkhe che, ane te paNa brAhmaNa ke jaina gRhastha vidvAna pAse vAMcavA chatAM anartha thato nathI, to yathAzakti aneka prato meLavI sudhArI yogya puruSone vAMcavA mATe jo thoDI kiMmatamAM apAya to vadhAre sAruM. tethI pAlanapuramAM saM. 1978mAM presakopI zarU thaI ane saM. 1982mAM pUrNa thaI." muni mANeka. cothA udezanA prAraMbhamAM zrImANeka muninuM nivedana che ke : "A udezo chapAtAM A.bha.zrI vijayavallabhasUrijInA anugrahathI maLelI paMjAba ja jIrAnA bhaMDAranI be prato zodhavAmAM bahu upayogI thaI che." A uparAMta bhAvanagaranA derAsaranA bhaMDAranI prati tathA zeTha narottamadAsa bhANajInI prationo paNa upayoga karyAnI noMdha munizrImANeke ApI che. saMpAdakIya 36 For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram 37 //////////////////////////////////. trIjA udezanA prAraMbhamAM : zrI mANekamuni jaNAve che ke, "saMzodhakanA vartamAnakALanA saMrakSaka pravartaka munijI kAMtimunijI mahArAjazrI hovAthI temanI chatrachAyAmAM A vyavahArasUtra zodheluM che. | mudrita pratamAM azuddhio ghaNI che e sAcuM che chatAM te kALe mANekamunie vividha pratonA AdhAre saMzodhana karavA sAro prayatna karyo che ema kahI zakAya. tAjetaramAM muni dIparatnasAgarajI saMpAdita saTIka Agama zreNImAM pustakAkAre prakAzita thayuM tyAM sudhI A chellA pAMca-cha dAyakA sudhI A ja graMtha abhyAsIonA paThana-pAThana mATenuM ekamAtra ti sAdhana hato e paNa bhUlavuM na joIe. kyAreka evuM paNa jovAmAM AvyuM che ke pu.e.mAM pATha khaMDita hoya ane mudritamAM pATha saMpUrNa hoya. dA.ta. gA. 651nI gAthAmAM pu.e.mAM keTaloka pATha nathI. TippaNamAM (zrI puNya | vi.ma.e) jaNAvyuM che ke cAra pratamAMthI eka paNa TIkA pratamAM pUro pATha maLato nathI. A sthaLe mudritamAM pUro pATha maLe che. gA. 64ranI TIkAmAM paNa AvuM che. saMpAda kIya 37 For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahaY- | sUtram punarmudraNa : zrI mANekamuni saMpAdita uparokta pratAkAra saTIkanuM phoTo ophaseTa paddhatithI punarmudraNa A. kalpayazasUri ma. ane A. amitayazasUri ma.sanA upadezathI vi. saM. 2062mAM thayuM che. prakAzaka: sAhebalAla telajA, mahendra javelarsa, caMpAhAusa, 2410, pIlappAlena, nagarapeTa, beMglora - 2. deva-guru-vaMdanA chellA pAMca-cha varSathI A graMthanuM saMpAdana kArya cAlI rahyuM che. A kArya Aje pUrNa | thaI rahyuM che paramakRpALu zrI zaMkhezvara pArzvanAtha prabhunI ane pU. A. bha.zrImad vijaya | siddhisUrIzvarajI mahArAjA., pU. A. bha. zrImadvijaya bhadrasUrIzvarajI mahArAjA, pU. ja [ A.bha. zrI. OMkArasUrIzvarajI mahArAjA, pUjya munirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA., pUjyapAda | gurudevazrI jinacandravijayajI ma.sA. AdinI divyakupA ane pU. A. bha. zrI araviMdasUrIzvarajI ma.sA. pU. A. bha. zrI. yazovijaya sUrIzvarajI ma.sA.nI asIma kRpA || mAAzIrvAdanA baLe A saMpAdana kArya thaI zakyuM che. deva-guru caraNe anaMta anaMta vaMdanA... | 38 - saMpAdananA ati zramasAdhyakAryamAM mArA ziSya muni divyaratnavijaye paNa suMdara | sahakAra Apyo che. te paNa dhanyavAdane pAtra che. kIya For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram 39 RNa svIkAra 1. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI ma.sA.no jeoe taiyAra karela sAmagrIno ame saMpAdanamAM satata upayoga karyo che. 2. A.bha.zrI zIlacandrasUrIzvarajI ma.sA.no jeoe potAnI pAse rahelI A.pra.puNyavijaya ma.sA.e taiyAra karelI presakopI tathA khaMbhAtanI tADapatrIya pratanA phoTA amane mokalI ApyA. amane je je sthaLanA vyavahAra cUrNinA pAThonI jarUra lAgI te paNa A. pra. zrIpuNyavi.ma.e taiyAra karela vyavahArarNinI presakopImAMthI zodhIne mokalI ApyA. saMzodhaka mahAnubhAvo prastuta vyavahArasUtranA saMzodhanamAM jeoe amane mupha-saMzodhana pATha zuddhIkaraNa vagere dvArA ghaNI sahAya karI che te AdaraNIya saMzodhako - 1. pU.A.bha.zrI rAjazekharasUrIzvarajI ma.sA.e (A.bha.zrI rAmacandrasUri ma.sA.nA samudAyanA) saMpUrNa graMthanA prapho sudhArI ApyA che. pATha zuddhIkaraNa bAbate sUcano ////////////////////////// saMpAduMkiiy 39 For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram mArgadarzana ApyuM che. (muni divyazekhara vi.ma.e paNa emAM sahAya karI che.) 2. A.bha.zrI kulacandrasUri ma.sA.e saMpUrNa prUpho bevAra joI ApyA che. pATha saMzodhana bAbate mArgadarzana ApyuM che. 3. A. puNyaratnasUri ma.sA. A. yazoratnasUri ma.sA. (pU.A.bha. bhuvanabhAnusUri ma.no samudAya) A vidvAna AcAryoe pUpho ja jhINavaTapUrvaka joyA che ane saMzodhana mATe AhAranI be hastalikhita prato (prata naM. 7 ane prata naM. 64)no upayoga karyo che. ame kyAMka A pratonA pAThabheda TippaNamAM ApyA paNa che. 4. paM. mukticandra vi.ma. paM. municandra vi.ma. (A.bha. kalApUrNasUri ma.sA.nA samudAyanA) graMthanA badhA mupho AtmIya bhAve joI ApyA che. 5. paM. hIracandra vi. paM. harSatilaka vi. Adi vidvAnoe paNa keTalAka prUpho || joI ApyA che. paM. mukticandra vi. gaNI paM. municandra vi. gaNI vagere e mupha saMzodhana saMpAdakIya 40 For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram karavA uparAMta AvI svAdhyAyanI taka ApavA badala AbhAra vyakta karyo che. A badhA guNIyala ane vidvAna saMzodhakonA sahiyArA prayAsathI A graMtha-saMpAdana rUDI rIte thayuM che. badhAno khUba khUba AbhAra. upara mujaba devagurukRpAthI ane vidvAnuM mahAtmAoe graMthasaMzodhana-muphazodhana dvArA karela upakArane kAraNe A prakAzana A svarUpe taiyAra thaI zakyuM che. jJAna dravyathI prakAzanano lAbha lenAra saMgho paNa dhanyavAdane pAtra che. e mATe preraNA ApanArA munirAjo paNa dhanyavAdane pAtra che. prAMte A graMthano enA adhikArI munio gurugamapUrvaka abhyAsa karI sva-paranI muktine najIka lAve eja abhilASA phA.su.6 vi. saM.2066 jaina upAzraya, pU. A. bha. zrI. bhadrasUrIzvarajI ma.sAnA ziSya ratna || vaMthalI. (junAgaDha) pU. munirAjazrI jinacandra vi.ma.sA.nA vinaya A. vijaya municandrasUri lI saMpAda kIya 41 For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI sUtram vyavahAra chedasUtrano paricaya zrI jaina pravacana kiraNAvalI (pR.666-667)mAM A. vijaya padmasUri ma.sA.e A pramANe chedasUtrano Apyo che. chedasUtronuM mUla sthAna daSTivAda che. jema vyavahAramAM rAjA rAjyane TakAvavA mATe ] judA judA prayojanAdine lakSyamAM rAkhIne pahelAM mukhya mukhya kAyadAo ghaDe che, ane te |ii dareka kAyadAne paNa majabUta karavA mATe dIrghadRSTithI vicAra karIne nAnA niyamo ghaDe che, ane maMtrI vagerenI mAraphata te kAyadA vagerene anusAra prajAne vartavAnI pharaja jaNAve che. ne kahevarAve che ke "jeo A pramANe vartaze, teo rAjA taraphathI zikSAne pAmaze nahIM, ne zAMtimaya jIvana gujAraze. jeo bedarakArI, lobha vagerene vaza thaine rAjyano | ja gUno karaze, teo rAjAnA gunegAra hovAthI zikSApAtra banaze eTale temane rAjAe || pharamAvelI zikSA sahana karavI paDaze." tema ahIM zrI jainendrazAsanamAM zrI tIrthaMkaradeva rAjA chedasUtra paricaya For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra-|X 43 * jevA che, ane temano zrI gaNadhara vagere ziSya praziSyAdi varga e pradhAna maMDaLa che. tathA * sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAonA samudAyarUpa caturvidha saMgha e prajA jevo che. temaja rAjyanA mukhya kAyadAnA jevI mUla guNonI ArAdhanA che, ane te dareka mUla guNane sUtrama |*| TakAvanArI uttara guNonI je ArAdhanA e rAjyanI laghu niyamAvalI jevI che, mokSa mArganA sAttvika ArAdhaka pUjya zrItIrthaMkarAdi mahApuruSo cutarvidha saMgha vage2e bhavyone mokSa mArganI sAttvikI ArAdhanA karAvavA rUpa rAjya calAve che. jema rAjA prajAne putranA jevI gaNIne sAma dAma vagere sAdhanonA upayogathI prajAne satya-nIti ane dayAnA mArge dore che, te ja pramANe zrIjinazAsanamAM paNa paramakRpAlu zrI tIrthaMkaradevo ane gaNadharAdi mahApuruSo paNa caturvidha saMghane putrAdi jevA gaNIne yoga ane kSema karavA pUrvaka mokSanA mArge dore che ne ajJAna-pramAdAdi kAraNomAMnAM koI paNa kAraNathI saMghamAnA koI paNa bhavya jIva bhUla kare, to tene aMge dravya-kSetra-bhAva vagerene jANIne daza prakAranA prAyazcittamAMthI yogya prAyazcitta ApIne te bhUla karanAra jIvane zuddha karI pAcho mokSanA mArge joDe che. tene hitazikSA Ape che ke " he bhavya jIva ! have bhUla karIza nahIM" te sAMbhaLI Asannasiddhika bhavya jIvo te pramANe niHspRhI pUjyapuruSonI hitazikSA pramANe cAle che ne pharIthI bhUla karatA ja nathI. atimuktakumAranI mAphaka sanmArgamAM sthAnapAmanAra For Private And Personal Use Only chedasUtra paricaya 43
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram pUjya upakArI puruSonI dayA vagere vicAra karatAM zubha bhAvathI jarUra kevalajJAna pAme che, chabastha jIvo nimittavAsI hoya che, tethI tene je samaye jevuM nimitta maLe, te samaye te jIva tevI bhAvanAne dhAraNa kare che. mATe sArAM AlaMbanonI sevana karavAthI prAyazcittanAM kAraNothI bacI zakAya che. ane kayA jIve kevA saMyogomAM kevI bhAvanAthI bhUla karI che? | vagereno vicAra karIne ja prAyazcittanA denArA pUjya puruSo grAhaka muni vagerene prAyazcitta Ape. prAyazcittanA lenArA jIve kai rIte gurunI pAse prAyazcitta levuM joie ? vegera ji bInAne jaNAvanAra ane mokSa mArganA sAdhaka AtmAone mokSamArganI nirdoSa ArAdhanA karavAmAM apUrva madadagAra A chedasUtro che." chedasUtra paricaya 44 For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasuutrm 45. varahuDiyA vaMzaprazasti khaMbhAtanI vi.saM. 1309mAM lakhAyelI pratimAM pratilakhAvanAra varahuDiyA parivAranI vaMzAvalI ApI che. A parivAre bIjA paNa sukRto karyA che. jaina paraMparAno itihAsa | bhA. pra.390-392mAM zrI tripuTI mahArAje A vaMzano paricaya A pramANe Apyo che. "varahaDiyA vaMza pallIvAla" astIha zreSThaparvapracayaparicitaH kSmAbhRtAptapratiSThaH sacchAyazcAruvarNaH sakalasaralatAlakRtaH zastavRttaH / varahuDiyA pallIvAlAkhyavaMzo jagati suviditastatra yukteva sAdhuH sAdhuvrataprAntA vaDirati satadhyAtimAn namaDoDamUt II ( jaina pustakaprazastisaMgraha, pukhikA : 29) || 1. varadeva - saM. 1150 pachI pAlIthI zvetAMbara pallIvAla gaccha nIkaLyo. e rIte 45 pAlInI prajA pAlInI bahAra gaI te pallIvAla tarIke prasiddhi pAmI emAMno pallIvAla zeTha varadeva nAgoramAM raheto hato. tenAthI varahuDiyA gotra thayuM. tene vaMza For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra- | sUtram 46. Asadeva ane lakSmIdhara nAme be putro hatA. lakSmIdevane thiradeva, guNadhara, jayadeva, ane bhuvana ema cAra putro hatA. 2. Asadeva :- tene nesaDa, AbhaDa, mANika ane salakhaNa ema cAra putro hatA. 3. nemaDa :- pAlanapura AvIne vasyo. tene rAhaDa, jayadeva ane sahadeva ema | traNa putro hatA. rAhaDane be patnIo ane pAMca putro hatA. jayadevane jAlDaNadevI nAme patnI hatI. tenAthI tene traNa putro thayA. 1. vIradeva (patnI vijayazrI) 2. devakumAra (patnI devazrI) 3. hAlU (patnI harasiNI) sahadevane kheDA ane gosala nAme be putro ja hatA. kheDAne kIlakhI nAme patI hatI. temane jeThaMDa, hemacaMda, kumArapAla ane pAsadeva nAme putro hatA. gosalane guNadevInAme patnI hatI. temane haricaMda putra ane dematI nAme putrI hatAM. nemaDanA vaMzajo nema vANiyA kahevAyA. 4. rAhaDa - tene be patnIo hatI. temAM prathama lakSmI nAmanI patnIthI jinacaMda ane dulaha nAme putro thayA ane bIjI patnI nAIkIthI dhanezvara, lAhaDa ane abhaya nAme patro thayA. dhanezvarane dhanazrI nAme patnI hatI ane arisiMha nAme putra hato. zeTha N varahuDiyA vaMza prazasti 46 For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI *| vyavahAra-|X sUtram 47 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lAhaDe saM. 1307mAM 'saTIka bhagavatIsUtra'nI ane saM. 1309nA bhAdaravA suda 15nA roja 'vyavahArasUtra'no prathama khaMDa lakhAvyo. (-jaina pustakaprazastisaMgraha, puSpikA : 29) For Private And Personal Use Only 5. jinacaMda - tene cAhiNI nAme patnI hatI. dhAhiNI nAme putrI hatI ane saM. devacaMdra, nAmadhara, mahIdhara, vIradhavala ane bhImadeva nAme putro hatA. zeTha jinacaMda, tenA bhAIo kAkA bhAIo vagere moTo parivAra hato. teo tapagacchanA A. devandra ane A.vijayacaMdranA upAsaka hatA. zeTha jinacaMdano parivAra vijApuramAM raheto hato tyAre vIjApuramAM saM. 1292mAM paM. devabhadra paM. malayakIrti, paM. ajitaprabha vagere saM. 1296mAM A. devendra, A. vijayacaMdra upA. devabhadra vagere cArtumAsa rahyA hatA. (mo.da.de. pArA, 560) 6. vIradhavala bhImadeva - vIjApuramAM vIradhavalanuM lagna thavAnuM hatu ane lagna maMDapa |x Ubho karavAmAM Avyo hato te ja samaye A. devendrasUri vIjApura padhAryA hatA. temanA vairAgyajanaka upadezathI vIradhavala ane bhImadeva baMne bhAIo vairAgyavAsita banyA. lagnano maMDapa dIkSAno maMDapa banI gayo. A. devendrasUrie te baMnene saM. 1302mAM dIkSA 2 ApI. te baMne vidyAdhyayana karI A. vidyAnaMdasUri (saM.1323 thI 1327) ane A. dAdA dharmaghoSasUri (1327 thI 1357)nAmathI khyAti pAmyA (praka.46) ////////////// varahuDiyA vaMza prazasti 47
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram pratiSThAo - zA. nemaDanA vaMzajoe AbU uparanA lusigavasahImAM derIo, parikaro ane pratiSThA karAvI hatI. zatruMjaya, giranAra, Abu, tAraMgA, jAlora, cArUpa, pATaNa, vIjApura, lADola, pAlanapura, ane nAgora vagere sthAnomAM derAsaro, pratimAo parikaro ane pratiSThA karAvI hatI. (-AbuMda prAcIna jainalekhasaMdoha, lekhAMka : 345 thI 356) jainasatyaprakAza kramAMka : 18, pR.368, jaina pustakaprazastisaMgraha, puSyikA : 29mI vyavahArasUtra-puSpikA saM. 1309, saTIka bhagavatIsUtra puSyikA. saM. 1307) varahuDiyA vaMza anya graMthomAM vyavahArasUtranA avataraNo. vivAratA graMthanA pAMcamAM taraMgamAM vyavahArabhASyanI ghaNI gAthAonI sAkSI ApI che. tyAM je TIkA ApI che te paNa ghaNe aMze A. malayagirisUrijInI TIkAne akSarazaH anusare che. prazasti 48 For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahArasUtram 49 //////////////////////////////////// gurutattvavinizrayaTIkAmAM 2-69 2-78 TIkAmAM 2-88 2-105 TIkAmAM 2-43 TIkAmAM ullAsa gu. ta. gAthA = 1-86thI 94 1-96 www.kobatirth.org vyavahArasUtrasya avataraNAni gurutattvavinizcaye bhASyagAthAH For Private And Personal Use Only vyavahArasUtramAM sthaLa u. 3 - sUtra 1 u. 3 - u. 3 - u. 4 - sUtra 10 sUtra 23 thI 29 sUtra 13 u. 10 - sUtra 3 vyavahArabhASyagAthA 462thI 470 401 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 49
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram 50 **** 1-102 1-16 TIkAmAM 1-47 1-153thI 168 2-7 TIkAmAM 2-33thI42 2-43 TIkAmAM 2-65thI68 2-104 2-169 TIkA 2-259 2-298 2-300 2-317 www.kobatirth.org 2614 thI 2617 48 1506 thI 1521 4011thI 4013 4504thI 4513 3864 4412thI 4415 1882 21,22 3965-3966 162uttarArdha 165 612 For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ******* 50
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pIThikA viSayAnukramaH zrI vyavahArasUtram gAthA viSayaH TIkAkRtmaGgalAcaraNam ................ ............ anuyogadvArANi .. ............. upakramasvarUpam .... nikSepasvarUpam 2.... pramANasvarUpam 3....... ........... nayasvarUpam 4.......... nayAvatAraH vaktavyatA... arthAdhikAraH ............ nikSepaprakArAH ......... 1-2.............. vyavahAra-vyavahAri-vyavahartavyaprarUpaNA ........ .............6-7 3-5.............. vyavahArasvarUpam... 7-9 6.................. vyavahArasya nAmAdibhedAH .......... mAdamadAH ................................................. 9-10 For MP3 .......... .......... .......... | viSayA nukrama 3 For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram 52 //////////// gAthA 7 8-9 10- 12. 12 13 14- 16 17-32 17-18 . 19 20 21-23 24 25 26 viSayaH www.kobatirth.org no AgamabhAvavyavahArasya ekArthikAni. . ekArthike vyavahArapaJcakasya siddhiH svarUpaM ca * jItavyavahArAnusAraM prAyazcittam ..... . nAgilakulavaMze yogodvahane bhinnatA. . vyavahArisvarUpam (nAma-sthApanA - dravyaiH ) bhAvavyavahArisvarUpam.. . vyavahartavyasvarUpam (laukikam) laukikadravyavyahartavye kathA. . lokottaravyavaharttavyasvarUpam . lokottaravyavahartavyasya guNA: lokottarabhAvavyavaharttavyasvarUpam . lokottaradravyavyavaharttavyasvarUpam. lokottaradravyA'vyavahartavye udAharaNam kumbhakArasya lokottaravyavaharttavyaguNAH.. For Private And Personal Use Only 10 11-12 12-13 13 14-15 15-17 . 17-26 18 18-19 19-20 20-21 ~ ~ 12 21 22 peja 23 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayA nukrama 52
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org peja zrI vyavahArasUtram .......... gAthA viSayaH 27............... lokottaravyavahAraH gItArthena saha eva ...... ......... 28-32.......... lokottaravyavahartavyasvarUpam . 23-26 33.............. agItArthAya upadezaH .. 34-36 ......... prAyazcittasvarUpam .................. 26-27 35............... prAyazcittazabdaniruktam ................... 36.............. prAyazcittasya bhedAH 4.. ........... 37-51.......... pratisevanAprAyazcittasvarUpam....... 40................ jJAna-jJAni-jJeya-svarUpam.. ............... pratisevanAprakArAH ............... ................ .... mUlaguNa-uttaraguNapratisevanAprakArAH... ........ atikrama-vyatikrama-aticAra-anAcArasvarUpam ........... 44............... atikramAdInAM prAyazcittam ......... 45................ mUlaguNapratisevanAprakArAH 5......... 46................ saGkalpAdisvarUpam............................................................. viSayAnukrama 53 For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA viSayaH peja zrI 32-34 vyavahAra sUtram 35-81 5A 47-50.......... nayasvarUpam............... 51................ pratisevanA prAyazcittam .............. 53-135 ........ prAyazcittasya 10 prakArAH ............. 54................ AlocanAsvarUpam ............... 55................ pratikramaNasvarUpam ............... 56-59.......... AlocanAhaprAyazcittasthAnAni .... 57................ karaNIyayogAH sAdhUnAm ................. 60-98......... pratikramaNArhaprAyazcittasthAnAni....... 62................ vinayasvarUpam ............... ... jJAnavinayasvarUpam (sodAharaNam) .. .................. .kAle- udAharaNam ........ .............. vinaye zreNikodAharaNam.... ............ bahumAne puliMdodAharaNam .. ... upadhAne azakaTapitodAharaNam ........ 37-38 38-41 39-41 .......... 41-63 ...... viSayAnukrama .......... 54 ........... For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA viSayaH zrI ............ vyavahArasUtram 47-49 55 .............. aninhavaNe nApitodAharaNam..... ................ darzanavinayasvarUpam .. ............... amUDhadRSTau sulasodAharaNam ...... upabRMhaNAyAM zreNikodAharaNam. ....... sthirIkaraNe aSADhAcAryollekhaH... 65................ cAritravinayasvarUpam 1.... 66................ pratirUpavinayasvarUpam 2........ 67............... kAyikavinayasvarUpam 3...... 68-76 .......... vAcikavinayasvarUpam 4.............. 69............... aihikapratibhASIsvarUpam . 70................ paralokahitabhASI svarUpam .. 71......... ahitaceSTAsvarUpam.. mitabhASitvasvarUpam. .............. aparuSatvasvarUpam. ............. 51-54 viSayA nukrama 55 ............... ........... For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA viSayaH peja zrI vyavahAra ...........53-54 ...........54 ...........54 sUtram 56 54-57 74-76.......... anuvicintyabhASitvasvarUpam 75................ anAdeyavacanasvarUpam .................. 77............... mAnasikavinayaH .................... 78-84.......... aupacArakavinayaH saptaprakAraH 79................ abhyAsavartitvam 1......... 80................ chandonuvartitA 2..... 81................ kAryahetuka: 3 ................... .. kRtapratikRtirUpaH 3................. 83................ ArtagaveSaNarUpavinaya: 5.. .................... kAlajJatAvinaya:6.......... 84............. .sarvAnulomatAvinayaH 7.......... 85.............. vipakSe jayaNA.. 86.............. catuSprakAraH pratirupavinayaH. 87-90 ......... anulomavacanasahitatvavinayaH 1.... | viSayA nukrama 56 ......... 58 .58-59 For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA viSayaH zrI vyavahAra sUtram 91-93.......... pratirUpakAyakriyA vinayaH 2............ 92................ saMsparzanavinaya:3 .............. 93............... .. vizrAmaNAguNAH .. 94-95.......... sarvatrA'nulomatAvinayaH 4....... 96................ prazastAdisvarUpam . ...........61-62 77-78.......... avinaye prAyazcittam .. ............. 99-107........ ubhayArhaprAyazcittasvarUpam ................ 62-66 100-104...... zaGkitasvarUpam ... ........... 64-65 105.............. sahasAkArasvarUpam ............ 106-107...... mahAvratAticArasvarUpam ....... 108-109...... vivekaahpraayshcittsvruupm| zcattasvarUpam ....................................................66-67 110-124...... vyutsargArhaprAyazcittam...... ............67-75 111-113 ...... 25 ucchvAsArham . ...........69-70 114-117......8 ucchvAsArham............. .......70-72 viSayAnukrama ......... 57 For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA peja zrI .71-72 vyavahAra sUtram 58 ......... viSayaH 117-118...... apazakunAdiSu kAyotsargaH 119-120...... 100 ucchvAsArham .. 120.............. 108 ucchvAsArham 121.............. ucchvAsapramANAdiH 122-124...... kAyotsargasvarUpam ..... 125.............. taporhaprAyazcittam.. 125-126 ...... rAtrindivapaJcakataporham .................. 127............ rAtrindivapaJcakataporham chedArham ............. 128.............. mAsikAni prAyazcittAni ......... 129.............. upadhiprakarAdiH ........ 130.............. svAdhyAyA'karaNe prAyazcittAni... 131.............. kAyotsargA'karaNe prAyazcittAni .. 132.............. apratilekhane prAyazcittAni.. 133.............. pauSadhikatapo'karaNe prAyazcittAni ........... .......... 72-73 .......... 72-73 ..........73 .73-74 .......... 74-75 74-76 ......... 76 76-77 ......... 77-79 viSayAnukrama ....... | 58 For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA peja zrI .....80-82 vyavahArasUtram 82-84 ...........84-87 ........84-85 viSayaH 134-135 ...... chedAdiyogyaprAyazcittAni 136-139...... saMyojanA prAyazcittasya prarUpaNApRthaktve.................... AzaGkA-parihArAdi: 140-148...... AropaNAprAyazcittam .......... 141-142...... jhoSaNAprayojanam ..... 143............. dhAnyapiTakadRSTAntam ............ 144-148...... tIrthakRtAm utkRSTatapaHparimANAdiH .. 149-150 ...... pratikuJcanAprAyazcittam ............... 151-157...... kalpa-vyavahArAdhyayanayorvizeSaH.............. 158-161...... prAyazcittArhAH puruSaprakArAH .............. 162.............. kRtakaraNAdisvarUpam ............ 163............. prAyazcittadAnavidhiH ... 164.............. tapaHprakArAH .... 165-168...... prAyazcittadAnavidhiH .......... ........85 .......... 85-87 ........... 87-88 88-91 91-93 93-94 94-95 94-95 94-102 viSayAnukrama 59 For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra .....102 sUtram gAthA viSayaH .................. puruSabhede prAyazcittakoSThakaM.................... yazcittakASThaka.....................................................97 169.............. sApekSe prakAratrayam .............. 170-176 ...... prAyazcittadAnabhede prayojanAni ..... 102-105 177-182...... cikitsAvidhinAnAtvaM ................. 105-108 180.............. bhaNDI-pota dRSTAntau . .107-108 // pIThikA smaaptaa|| 60 viSayAnukrama 60 For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 1 (A) 15 www.kobatirth.org // OM namo jinAya // OM namo vItarAgAya // // ahaM // zrImanmalayagiriviracitavivaraNayutaniryukti-bhASyasametam zrI vyavahArasUtram pIThikA AcArya zrI malayagirisUri viracitavRttau maGgalAcaraNam praNamata nemijinezvara - makhilapratyUhatimiraravibimbam / darzanapathamavatIrNaM, zazivad dRSTeH prasattikaram // 1 // natvA gurupadakamalaM, vyavahAramahaM vicitranipuNArtham / vivRNomi yathAzakti, prabodhahetorjaDamatInAm // 2 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * idaM tu dhyeyam- sampAdanaheturasmAbhiH (pu. pre.) puNyavijayajIsajjIkRtamudraNArhaprati (Press Copy) upayuktA anyA api tAlapatrIyAdipratayaH upayuktAH santi / * pu.pre. madhye khaM.vA.mo.pu iti catastra saGketitAH saTIka granthasya pratayaH, khaMbhA jebhA. vAbhA. iti saGketitAH tisraH bhASyapratayaH nirdiSTA santi / saGketAnAM vivaraNaM prAptaM nAsti / asmAbhiH khaMbhAtasya C bhAMDArakarapunAbhaMDArasya tisraH B, B1, B2, jesalamerasya J, sarvAstAlapatrIyAH prataya: upayuktAH santi / 15 sUtrapratiSu jesU, khaMsU, saMsU, pratinAM pAThabhedAH pu. pre. madhye dRzyante // For Private And Personal Use Only zrI vyavahArasUtram pIThikA 1 (A)
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " .. zrI vyavahAra sUtram pIThikA . 2 (A) 4.15 viSamapadavivaraNena, vyavharttavyo vyadhAyi sAdhUnAm / yenAyaM vyavahAraH zrIcUrNikRte namastasmai // 3 // bhASyaM kva cedaM viSamArthagarbha, kva cAhameSo'lpamatiprakarSaH ? / tathApi samyagguruparyupAsti-prasAdato jaatdRddhprtijnyH||4|| uktaM kalpAdhyayanam, idAnIM vyavahArAdhyayanamucyate, tasya cAyamabhisambandhaH, kalpAdhyayane AbhavatprAyazcittamuktaM, na tu dAnaprAyazcittadAnam / vyavahAre tu dAnaprAyazcittamAlocanAvidhizcAbhidhAsyate, tadanena sambandhenA''yAtasyA'sya vyavahArAdhyayanasya 'vivaraNaM prstuuyte| asya ca mahApurasyeva catvAri anuyogadvArANi bhavanti / tathAhi- yathA nagaramakRta* dvAram anagaraM, kRtaikadvAramapi ca duradhigama, kRtacaturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigamam | | evaM vyavahArAdhyayanapuramapyarthAdhigamopAyazUnyamazakyAdhigamam, ekadvArAnugatamapi ca duradhi gama, saprabhedacaturdhArAnugataM tu sukhAdhigamam, iti phalavAn dvaaropnyaasH| 1. prAyazcittaM proktaM vya0 khaM0 // 2. vyAkhyA pra0 vA. bho0 // | anuyoga dvArANi 2 (A) For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 2 (B) anuyogadvArANi nAma-adhyayanArthapravezamukhAni, tAni ca amUni-upakramaH1, nikSepa:2 anugama:3, nayA:4 iti; tatra upakramaNamupakramaH- zAstrasya samIpIkaraNaM1, nikSepaNaM nikSepo 1 nAmAdinyAsa:2, anugamanamanugamaH sUtrasyAnurUpamarthAkhyAnaM 3, nayA:- naigamAdayo vastunaH | paryAyANAM yathAsambhavamedhigamakAriNaH 4 / tatropakramo dvividha:- zAstrIya itarazca, itaraH SaTprakAra: naam-sthaapnaa-drvy-kssetrkaal-bhaavbhedaat| tatra nAma-sthApane supratIte; dravyopakramo dvividhaH Agamato noAgamatazca, Agamata upakramazabdArthasya jJAtA tatra cAnupayuktaH, 'anupayogo dravyam' [anuyogadvAra] iti 20 vacanAt / noAgamatastrividho jJazarIra-bhavyazarIra-tadvyatiriktabhedAt / tatra yad 0 upakramazabdArthajJasya zarIraM jIvavipramuktaM 'siddhizilAtalAdigataM tad bhUtabhAvatvAt jnyshriirdrvyopkrmH| yastu bAlako nedAnImupakramazabdArthamavabudhyate atha cA'vazyamAyatyAM bhotsyate, sa bhAvibhAvanibandhanatvAd bhvyshriirdrvyopkrmH| jJazarIra-bhavyazarIravyatiriktastrividhaH scittaa-'citt-mishrbhedaat| tatra sacittadravyopakramo dvipada-catuSpadA-'pado1. nArthaM vA mo* pu0 // 2. mabhiga0 vA0 bho / 3. siddha CB3 anuyogadvAre ca bhA. 1 pR. 5 // anuyoga dvArANi 2 (B) For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 3 (A) pAdhibhedabhinnaH, punarekaiko dvividhaH, parikarmaNi vastuvinAze ca / tatra dravyasya guNavizeSapariNAma-karaNaM-parikarma, tasmin / sacittadvipadadravyopakramo yathA puruSasya varNAdikaraNam, sacittacatuSpadadravyopakramo yathA hastyAdeH zikSAdyApAdanam, sacittA'padadravyopakramo-yathA vRkSAdevRkSAyurvedopadezAd vRddhyAdiguNakaraNam / vastuvinAze puruSAdInAM khddgaadibhivinaashkrnnm| acittadravyopakramaH parikarmaNi yathA- padmarAgamaNeH kSAramRtpuTapAkAdinA : nairmalyApAdanam; vastuvinAze vinAzakaraNam / mizradravyopakramaH parikarmaNi kaTakAdibhUSitapuruSAdidravyasya guNavizeSakaraNaM, vastuvinAze vivakSitaparyAyocchedaH / kSetram-AkAzaM, taccAmUrtaM nityaM ceti na tasya parikarmalakSaNo vinAzalakSaNo vA upakramo ghaTate, tata upacArAt tadAzritasyekSukSetrAdestau draSTavyau / kAlasyopakramaH parikarmaNi candroparAgAderya10 thAvasthitamarvAgeva parijJAna-karaNam / vastuvinAze vivakSite kAle taducitaprayojanasyA'- 10 sampAdanaM, tadasampAdane hi sa kAlo vinAzito bhavati / bhAvopakramo dvidhA Agamato noAgamatazca, tatrA''gamata upakramazabdArthasya jJAtA tatra copayuktaH, "upayogo bhAvanikSepaH" iti vacanAt, noAgamato dvividha:- prazasto'prazastazca, tatrA'prazasto 1. vRkSAyurvedasyollekhaH vasudevahiMDImadhye'pi dRzyate pR. 50 // 2. pratijJA khaM / anuyoga dvArANi 3 (A) For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI gaNikAdInAM, gaNikA hyaprazastena saMsArAbhivarddhinA' vyavasAyena prbhaavmupkraamnti| |3|15 prazastaH zrutAdinimittamAcAryabhAvopakramaH, anenehaadhikaarH| vyavahAra atha vyAkhyAGgapratipAdanAdhikAre gurubhAvopakramAbhidhAnamanarthakam, avyAkhyAGgatvAt, sUtram pIThikA tadasamyak, tasyApi vyAkhyAGgatvAt, uktaM ca3 (B) "gurvAyattA yasmAt zAstrArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAkSiNA bhAvyam // [prazamarati. 69] AvazyakabhASyakAreNA'pyabhyadhAyi gurucittAyattAI vakkhANaMgAI jeNa svvaaiN| jeNa puNa suppasannaM, hoi tayaM taM tahA kajjaM // 1 // anuyoga dvArANi AgAriMgiyakusalaM, jai seyaM vAyasaM vae pujjA / tahavi ya siM na vi kaDe, virahammi ya kAraNaM pacche ||2||[vi.bhaa.gaa. 931] 3 (B) 1. 0dhyavasAyena- pu.pre. // 2. tadA-vA. mo0 puH // For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 4 (A) vyAkaraNaM 5 www.kobatirth.org Aha- yadyevaM gurubhAvopakrama eva bhaNanIyo na zeSAH, niSprayojanatvAt na, gurucittaprasAdanArthaM teSAmapyupayogitvAt; tathA ca deza - kAlAvapekSya parikarmma - vinAzau dravyANAmudakaudanAdInAmAhArAdikAryeSu kurvvannantevAsI harati gurUNAM cetaH / athavA upakramasAmAnyAd ye kecana sambhavina upakramabhedAste sarve'pyuktAH ; yenA'nurpayogivyudAsenopayogini niSpratipakSA pratipattirupajAyate / tathA cA'prastutArthA'pAkaraNaM prastutArthaca nAmAdinyAsavyAkhyAyAH phalamupavarNayanti mahAdhiyaH, uktaM 'aprastutArthA'pAkaraNAt prastutArthavyAkaraNAcca nikSepaH phalavAn' iti, uktaH itaraH / ca Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir idAnIM zAstrIya ucyate- asau SaDvidhaH, tadyathA - AnupUrvI 1, nAma 2, pramANaM 3, vaktavyatA 4, arthAdhikAraH 5, samavatAra 6 iti / tatrA''nupUrvI nAma-sthApanA- dravya10 kSetra - kAla-gaNanotkIrtana saMsthAna sAmAcArI bhAva-bhedabhinnA dazaprakArA, tasyAM yathAsambha- 10 vamavatAraNIyamidamadhyayanaM vizeSatastUtkIrtanA''nupUrvyaM gaNanA''nupUrvyaM ca / utkIrtanA nAma-saMzabdanA, yathA kalpA'dhyayanam vyavahArAdhyayanamiti / gaNanaM parisaGkhyAnamekaM dve trINi ityAdi, sA ca gaNanA''nupUrvI triprakArA- pUrvA''nupUrvI 1 pazcAdA''nupUrvI 2 anAnu1. 0payoginiSpratipakSA - J // For Private And Personal Use Only upakrama | nikSepAdi 4 (A)
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI 4 (B) pUrvI3 ca / tatra pUrvAnupUrvyAmidaM dvitIyaM, pazcAdAnupUrtyAM prathama, dvayostvanAnupUrvI nAsti / |* 21 apare tu dazabhirdazAdhyayanaiH sahedaM gaNayanti, tatra pUrvAnupUrvyAmidaM dvAdazaM, pazcAdAnupUrtyAM 15 vyavahAra- prathamam anAnupUkmekAdayo dvAdazaparyantA aGkAH zreNyA vyavasthApyante, teSAM ca parasparasUtram | mabhyAse yAvAn rAzi: sampadyate 479001600 tAvanto dvirUponA bhaGgakAH 479001598 / pIThikA te ca koTisaGkhyAkAH, teSu ca kvacit prathama kvacid dvitIyamityAdi / nAma ekanAmAdi dazanAmaparyantaM yathA'nuyogadvAreSu, SaNNAmni tvavatAraH, tatra SaD bhAvA audayikAdayo - nirUpyante, tatrAsya kSAyopazamike bhAve avatAraH, sarvazrutasya kssaayopshmiktvaat| pramANaM caturddhA, dravyapramANaM 1 kSetrapramANaM 2 kAlapramANaM 3 bhAvapramANaM ca 4 / tatra idaM vyavahArAdhyayanaM bhAvAtmakatvAd bhAvapramANaviSayaM, tadapi bhAvapramANaM tridhA, tadyathAguNapramANa1 nayapramANaM 2 saGkhyApramANaM 3 c| guNapramANamapi dvidhA, jIvaguNapramANa upakramamajIvaguNapramANaM ca / tatra jIvAdapRthagbhUtatvAt vyavahArAdhyayanasya jIvaguNapramANe nikSepAdi samavatAraH, tadapi jIvaguNapramANaM tridhA-jJAna-darzana-cAritrabhedAt, tatra bodhAtmakatvAd vyavahArAdhyayanasya jJAnaguNapramANe smvtaarH| tadapi jJAnaguNapramANaM pratyakSA-'numAnA- 4 (B) 2. idaM - pu. pre. nAsti // 3. jJAnaguNa // For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shi Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 5 (A) ''gamopamAnabhedAt catuSprakAraM, tatra vyavahArAdhyayanasya prAyaH paropadezasavyapekSatvAdAgame smvtaarH| Agamo'pi laukika-lokottarabhedAd dvidhA, tatredaM vyavahArAdhyayanaM paramarSipraNItatvAt lokottare samavatarati / so'pi dvidhA AvazyakamAvazyakavyatiriktazca, tatredamAvazyakavyatirikte / Avazyakavyatirikto'pi dvidhA-aGgapraviSTo'naGgapraviSTazca, tatredamanaGgapraviSTe / so'pi dvidhA kAlikotkAlikabhedAt, tatredaM kaalike| sopi sUtrA'rthobhayAtmA'nantara-paramparabhedabhinnaH, tatredaM sUtrA'rtharUpatvAttadubhaye, tathedaM gaNabhRtAM gautamAdInAM sUtrata AtmAgamastacchiSyANAM jambUsvAmiprabhRtInAmanantarAgamaH praziSyANAM tu prabhavAdInAM paramparAgamaH, arthato bhagavatAmarhatAmAtmAgamo gaNadharANAmanantarAgamaH, tacchiSyANAM paramparAgamaH / nayapramANe tu nAsya sampratyavatAro mUDhanayatvAt, uktaM ca-mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu 0* upkrmityaadi| saGkhyA nAma-sthApanA-dravya-kSetra-kAlopamA-parimANa-bhAvabhedAt aSTaprakArA nikSepAdi yathA anuyogadvAreSu tathA vaktavyA, tatra kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM samavatAra: notkAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM, nApi dRSTivAdazrutaparimANasaGkhyAyAM, kAlikazruta1. ca - vA. mo0 pu0 // - 5 (A) For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 5 (B) www.kobatirth.org 20 parimANasaGkhyA'pi dvividhA - sUtrato'rthatazca tatrArthato'nantaparyAyatvAdaparimitaparimANaM, 15 sUtrataH parimitaparimANam, akSara-pada-pAda- zloka - gAthAdInAM saGkhyAtatvAt / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samprati vaktavyatA sA ca tridhA svasamayavaktavyatA, parasamayavaktavyatAM, svasamayaparasamayavaktavyatA ca 3 / svasamayaH svasiddhAntaH, tasya vaktavyatA padArthavicAraH, tatra prAyeNa sarvANyapi adhyayanAni svasamayavaktavyatAyAM samavatarantItyasyApi svasamayavaktavyatAyAM samavatAraH / idAnImarthAdhikAraH- sa ceha dAnaprAyazcittam, AbhavatprAyazcittam, AlocanAvidhizca / samprati samavatAraH, sa ca lAghavArthaM pratidvAraM samavatAraNadvAreNa pradarzita eva / uktaH upakramaH / For Private And Personal Use Only 15 idAnIM nikSepaH, sa ca tridhA - oghaniSpanno 1 nAmaniSpannaH 2 sUtrAlApakaniSpannazca 3 / tatra ogho nAma yatsAmAnyaM zAstrAbhidhAnaM tacca caturddhA adhyayanam akSINam AyaH kSapaNA ca / ekaikaM nAma-sthApanA - dravya- bhAvabhedena caturbhedamanuyogadvArAnusArataH prapaJcenAbhAvAdhyayana-bhAvAkSINa-bhAvAya bhAvakSapaNAsvetadadhyayanamAyojyam / nAmaniSpanne - 1. dvidhA - vA0 mo0 pu0 // 2. vtA ubhayasamaya mu. // 3. tAraNAdvA0 vA0 mo0 // 4. dvArataH pra0 vA0 mo0 pu0 // 0 bhidhAya upakrama nikSepAdi 5 (B)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 6 (A) nikSepe 'vyavahAraH' iti, vyavahiyate-yad yasya prAyazcittamAbhavati sa taddAnaviSayIkriyate'neneti vyavahAraH; 'tRstro'vAt samazca hRJaH [malaya.kR. 6-8,9]' iti karaNe ghnyprtyyH| tatra vyavahAragrahaNena vyavahArI vyavahartavyaM ceti dvitayaM sUcitameva, tadvyatirekeNa vyavahArasyA'sambhavAt; na khalu karaNaM sakarmakakriyAsAdhakatamarUpaM karma 5 kartAraM ca vinA kvcitsmbhvduplbdhmiti| tato yathA vyavahArasya prarUpaNA karttavyA tathA / vyavahAri-vyavaharttavyayorapIti trayANAmapi prarUpaNAM cikIrSurbhASyakRdetadAha vavahAro vavahArI, vavahariyavvA ya je jahA purisA / eesiM tu payANaM, patteyaM parUvaNaM vocchaM // 1 // 'vyavahAra' uktshbdaarthH| vyavaharatItyevaMzIlo 'vyavahArI' vyavahArakriyApravartakaH, - * prAyazcittadAyIti yaavt| 'tathA ye puruSAH' puruSagrahaNaM "puruSottamo dharmaH" iti 0. khyApanArtham; anyathA striyo'pi draSTavyAH,tAsAmapi prAyazcittadAnaviSayatayA pratipAdayiSyamANatvAt / 'yathA' yena vakSyamANena prakAreNa 'vyavaharttavyAH' vyavahArakriyAviSayI gAthA vyavahAravyavahArivyavahartavyasvarUpam 6 (A) 1. jadA kAle-cUrNI pAThAntaram / dRzyatAM tRtIyagAthAyAzcUrNi / jahA kAle-TIkAkRnnirdiSTaM paatthaantrm| For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram pIThikA 6 (B) karttavyAH, pAThAntaraM 'je jahA kAle' asyAyamarthaH- ye yathA yasmin kAle vyvhrttvyaaH| tadyathA-yadA AgamavyavahAriNaH santi, tadA tadupadezenaiva vyavaharttavyAH, teSu vyavacchinneSu / 15 zrutajJAnavyavahAryupadezena, tadaiva cA''jJayApi, tadaiva dhAraNayA, tadaiva tu jItavyavahAreNApi vyavaharttavyA iti / eteSAM' vyavahAra-vyavahAri-vyavaharttavyarUpANAM trayANAM 'padAnAM', | 'taH vizeSaNe, se caitadvizinaSTi- saGkapato vistaratazca, pratyekamiti ekamekaM prati pratyekaM, "zabdaprathA" [malaya nAma08-50] ityAdinA avyayIbhAvaH, ekaikasyetyarthaH, | 'prarUpaNAM' vyAkhyAM vakSye // 1 // tatra saGkSapaprarUpaNArthamidamAha vavahArI khalu kattA, vavahAro hoi karaNabhUto u / vavahariyavvaM kajaM, kuMbhAditiyassa jaha siddhI // 2 // __'vavahArI khalu katta'ti vyavahArasya karttA vyavahArasya chettA abhidhIyate iti zeSaH vyavahAraH punarbhavati karaNabhUtaH vyavahAracchedakriyAM prati karaNatvaM prAptaH, tuzabdaH punararthe vyavahitasambandhazca, sa ca yathAsthAnaM yojita eva, sa ca vyavahAraH karaNabhUtaH paJcadhA1. sa caivaM vi0 khaM // gAthA vyavahAravyavahArivyavahartavyasvarUpam For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram pIThikA 7 (A) AgamaH 1 zrutam 2 AjJA 3 dhAraNA 4 jItazca 5 / Aha cUrNikRt,- 'paJcavidho vyavahAraH karaNam' iti| tena ca paJcavidhena vyavahAreNa karaNabhUtena vyavaharan kartA yanniSpAdayati kAryaM tad vyvhrttvymityucyte| tathA cAha- 'vavahariyavvaM kajaM' yat kAryaM karttavyaM vyavahAreNa tad vyavahartavyaM, vyavaharttavya- kAryayogAt puruSA api 5 vyavaharttavyAH, tataH prAguktaM 'vavahariyavvA ya je jahA purisA'[gA.1] iti| atha kathaM vyavahAragrahaNena vyavahArI vyavaharttavyazca sUcyate? na khalu devadattagrahaNena yajJadattasya sUcA bhavatIti, tata Aha kuMbhAditiyassa jaha siddhI kumbha AdireSAmiti kumbhAdayasteSAM trikaM kumbhAditrikaM, tasya yathA siddhiH kumbhagrahaNena / tathAhi kumbha ityukte- sa kRtaka | iti tasya kartA kulAlaH, karaNaM mRccakrAdi sAmarthyAt sUcyate, kRtakasya sataH kartRkaraNavyatirekeNA'sambhavAt / evamatrApi vyavahAra ityukte vyavahArI vyavaharttavyazca sUcyate, 10 karaNasyApi sakarmakakriyAsAdhakatamarUpasya karma kartRvyatirekeNAsambhavAditi tritaya- 10 siddhiH // 2 // tadevam 'ekagrahaNe sAmarthyAditarasya dvayasya grahaNaM bhavati' ityetat sAmAnyena sanidarzanamuktam / samprati karaNagrahaNe'vazyaM karta-karmagrahaNaM bhavatItyarthe nidarzanamAha gAthA vyavahAravyavahAri vyavahartavyasvarUpam 7 (A) 1.t tanyate-vA-mo pu0 // 2. kRtakasyAsataH - mu. / / 3. vyavahArAtire. tA0 // 4. karaNe'va. vA. mo0 pu0|| 5. karma bha0 vA0 // For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 7 (B) nANaM nANI neyaM, annA vA maggaNA bhave titae, vivihaM vA vihiNA vA, vavaNaM haraNaM ca vavahAro // 3 // ekA tAvanmArgaNA tritayaviSayA kumbhAditrika-siddhidRSTAnte prAgabhihitA, vAzabdaH prakArAntare athavA iyamanyA titiyetti tritayaviSayA / mArgaNA bhavati, tAmevAha- nANI nANaM neyamiti, tatra jJAyate vastu paricchidyate aneneti jJAnam, tatra yathA jJAnamityukte jJAnino jJAnakriyAkartuH jJeyasya ca jJAnakriyAviSayasya paricchedyasya siddhirbhavati, tadvitayasiddhimantareNa jJAnasya jJAnatvasyaivAsambhavAt, evamatrApi vyavahAragrahaNena vyavahArI vyavaharttavyazca sUcyate iti bhavati tritysyaapyupkssepH| tadevaM saGkapato vyavahArAdipadatrayasya prarUpaNA kRtA / samprati yathAkramaM vistareNa tAM cikIrSuH prathamato vyavahArapadasya niruktaM vaktukAma idamAha- 'vivihaM vA' ityAdi, vividhaM tadyogyatAnusAreNa vicitraM vidhinA vA sarvajJoktena prakAreNa vapanaM tapaHprabhRtyanuSThAnavizeSasya dAnaM, 'Tuvap bIjatantusantAne' iti vacanAt, haraNam-atIcAradoSajAtasya athavA sambhUya dvitrAdisAdhUnAM gAthA vyavahAravyavahArivyavahartavyasvarUpam 7 (B) 1. annA vi ya ma khaM vA. mo0 pu0 jebhA khaMbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 8 (A) www.kobatirth.org kvacitprayojane pravRttau yad yasminnAbhavati tasya tasmin vapanamitarasmAcca haraNamiti vyavahAraH / kimuktaM bhavati? vividho vidhinA vA vApo hAro vyavahAraH, '"pRSodarAdayaH" [malaya] iti vi-vApazabdayorvyava AdezaH // 3 // samprati vapana-haraNazabdayorarthaM vaktukAmastadekArthikAnyAha-- vavaNaM ti rovaNaM ti ya, pakiraNa parisoDaNA ya egii| hAtti ya haraNaM ti ya, egaTThe hIrae va tti // 4 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA 'Tuvap bIjatantusantAne' upyate iti vapanam / itizabdaH shbdsvruupprismaaptidyotkH| evamuttare'pi / ropaNamiti 'ruha janmani' rohati kazcittamanyaH prayuk prayoktRvyApAre NiJ (malaya A. 6/5) 'ruheH po vA' [malaya. pa: A. 9 / 16] iti hakArasya pakAraH, ropyate iti ropaNaM, bhAve anaT, vA samuccaye pakiraNeti 'kR vikSepe' vyavas 4-6 nAmAdibhedAH 1. abhidhAnacintAmaNinAmamAlAyA dvitIyakANDasya 176 tama zrokAntargata 'vyavahAra' zabdavyAkhyAyAmAcAryazrIhemacandrasUripAdAH- "vyavaharaNaM vyavahAraH, yat smRtiH- 'vi' nAnArthe, 'ava' sandehe, haraNaM 'hAra' ucyate / nAnAsandehaharaNAd vyavahAraH prakIrtitaH // 2. sAyaNA - khaMbhA0 bhA0 // For Private And Personal Use Only ////// 8 (A)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 8 (B) prapUrvaH, prazabdo'tra dAne, pradAtuM kIryate vikSipyate iti prakiraNam / 'parisADaNA ya' iti, | 'zaTa rujAyAM' paripUrvaH, parizaTati-paribhrazyati tamanyaH prayukte pUrvavat NiJ, parizATyate iti parizATanA Ni vettyAsa ityAdinA anaH pratyayaH, Ap ca / caH samuccaye, 'egaTThamiti' etat zabdacatuSTayamekArtham, 'ekArthapravRttAH parasparamete paryAyA iti bhAvaH, tena | yaduktaM bhavati ropaNamiti prakiraNamiti parizATaneti vA taduktaM bhavati vpnmiti| etAvatA vapanazabdasya pradAnalakSaNo'rthaH smrthitH| 'hArotti ya' ityAdi haraNaM hAraH, hRtiharaNaM, hiyate iti vA ekArthaM, trayopyete zabdA ekArthikA ityarthaH / / 4 // tadevaM vApazabdasya hArazabdasya ca pratyekamartho'bhihitaH samprati tayoreva samuditayora) jijJApayiSuridamAha atthI-paccatthINaM, hAuM ekkassa vaivai biiyassa / eeNa u vavahAro, ahigAro ettha u vihIe // 5 // 'arthI' yAcakaH yaH parasmAt 'mamedaM labhyamiti' yAcate, 'pratyarthI' arthinaH pratikUlaH, kimuktaM bhavati ?- yaH parasya gRhItvA na kimapi tasmai prayacchati, tayorarthi gAthA 4-6 vyavahArasya nAmAdibhedAH 8 (B) 1. atthi-ppacca khaM // 2. vavati bIyassa - vbhaa0|| For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sa zrI vyavahAra sUtram pIThikA 9 (A) pratyarthinorvivadamAnayorvyavahArArthaM stheyapuruSamupasthitayoH sa vyavahAraparicchedakuzalo vyavahAravidhApanasamarthazca stheyo yasmAt 'hAuM ekassa' tti sUtre SaSThI paJcamyarthe prAkRtatvAt, prAkRte hi vibhaktivyatyayo'pi bhavati, yadAha-pANiniH svaprAkRtalakSaNe 'vyatyayopyAsAm' iti, yasya yannAbhavati, tasmAt tad hRtvA AdAya yasyA''bhavati tasmai dvitIyAya vapati prayacchati, eeNa u vavahAro iti etena-anantaroditena kAraNena sa stheyavyApAro vyvhaarH| kimuktaM bhavati?-yasmAdeSa stheyapuruSo vivAdanirNayAya ekasmAd harati anyasmai prayacchati, tasmAt tadvyApAro vapana-haraNAtmakatvAd vyavahAra iti / etAvatA samudAyArthakathanaM kRtam / sa ca vyavahAraH dvidhA-vidhivyavahAraH avidhivyavahArazca, taMtrAvidhivyavahAraparityAgena vidhivyavahAra eva kartavya iti pratipAdanArthamAha- ahigAro ettha u vihIe atra etasmin zAstre adhikAra:-prayojanaM vyavahAreNa vidhinaiva vidhipuurvkennaiv| 'tuzabdaH' evakArArtho bhinnakramazca, nA'vidhinA, avidhermokSapratipanthitvAt // 5 // gAthA vyavahArasya nAmAdibhedAH tadevamuktaM vyavahArazabdasya nirvacanaM, tacca kriyAmAtramapekSyoktam / adhikRtagranthayojanAyAM tu karaNavyutpattirAzrayaNIyA-vidhinA upyate hiyate ca yena sa vyavahAra iti / 1. tatrApyavidhi0 vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 9 (B) samprati vyavahArasya nAmAdibhedapradarzanArthamAha vavahArammi caukkaM, davve pattAdi loiyAdI vA / noAgamato paNagaM, bhAve egaTThiyA tassa // 6 // vyavahAre vyavahAraviSaye catuSkaM, kimuktaM bhavati?- caturddhA vyavahAraH, tadyathAnAmavyavahAraH sthApanAvyavahAro dravyavyavahAro bhaavvyvhaarshc| tatra nAma-sthApane supratIte, dravyavyavahAro dvidhA- Agamato noaagmtshc| Agamato vyavahArapadajJAtA tatra caa'nupyuktH| noaagmtstridhaa-jnyshriir-bhvyshriir-tdvytiriktbhedaat| tatra jJazarIrabhavyazarIravyavahArau gatau, jJazarIra-bhavyazarIrayoranyatrA'nekazo'bhihitatvAt / tadvyatiriktamAha- davve pattAi loiyAdI vA 'dravye'- dravyaviSaye vyavahAro noAgamato jJazarIra-bhavyazarIravyatiriktaH patrAdiH, AdhArA''dheyayorabhedavivakSaNAdayaM nirdezastato'yamartha:- jJazarIra-bhavyazarIravyatirikto dravyavyavahAraH khalveSa eva granthaH pustakapatralikhitaH, AdizabdAt kASThasampuTa-phalaka-paTTikAdiparigrahaH, tatrA'pyetadgranthasya lekhnsmbhvaat| 1. sya likhitasa. khaM0 // gAthA vyavahArasya nAmAdibhedA: 9 (B) For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 10 (A) 'laukikAdirvA' iti, yadi vA jJazarIra-bhavyazarIravyatirikto dravyavyavahArastrividhaH, tadyathA-laukikaH, kuprAvacaniko lokottarikazca, tatra laukiko yathA Anandapure : khaDgAdAvudgIrNe (utkIrNe) rUpakANAmazItisahasraM daNDaH, mArite'pi tAvAneva, prahAre tu . patite yadi kathamapi na mRtastarhi rUpakapaJcakaM daNDaH, utkRSTe tu kalahe pravRtte : arddhatrayodazarUpakA dnnddH| kuprAvacaniko yathA yatkarma yo na karoti, na tataH karmaNastasya kinyciditi| lokottariko yathA- ya ete pANDurapaTaprAvaraNA jinAnAmanAjJayA svacchandaM viharantaH parasparamazana-pAnAdipradAnarUpavyavahAraM kurvnti| bhAvavyavahAro dvidhAAgamato noaagmtshc| Agamato vyavahArapadArthajJAtA tatra copayuktaH, "upayogo bhAvanikSepa' itivcnaat| noAgamataH paJcavidho vyavahAraH, tathA cAha- 'noAgamato paNagaM bhAve' iti| bhAve vicAryamANe noAgamato vyavahAro vyavahArapaJcakaM-AgamaH zrutama AjJA dhAraNA jItamiti / nozabdo deshvcnH| tasya paJcavidhasyApi noAgamato bhAvavyavahArasya sAmAnyena ekArthikAni amUni // 6 // tAnyevAha gAthA 7-12 vyavahArasya paryAyAdi 10 (A) 1. tulA - bRhatkalpabhASye 5108, jItakalpabhASye 2373 // 2. paJcadhA - vA0 // For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 10 (B) sutte1 atthe2 jIe,3 kappe4 magge5 taheva nAe6 ya / tatto ya Icchiyavve,7 Ayarie8 ceva vavahAro // 7 // tattadarthasUcanAt sUtram, auNAdikI zabdavyutpattiH, tacca pUrvANi chedasUtrANi vA1 / tathA * aryate-prArthyate mokSamabhilaSadbhiriti 'arthaH sUtrasyAbhidheyam 2 / tathA jItaM nAma prabhUtA'nekagItArthakRtA maryAdA; tatpratipAdako grantho'pyupacArAt jiitm3| tathA kalpante samarthA bhavanti saMyamAdhvani pravarttamAnA aneneti klp:4| 'mRjau zuddhau' mRjanti zuddhIbhavantyanenAticArakalmaSaprakSAlanAditi maarg:5| ubhayatra vyaJjanAt ghaJ [malaya. kR.6-7] iti ghaJ prtyyH| tathA 'iN gatau', nipUrvaH, nitarAmIyate gamyate mokSo'neneti nyaay:6| tathA sarvairapi mumukSubhirIpsyate AptumiSyate itiipsitvy:7| Acaryate sma bRhatpuruSairapyAcaritam8 / vyavahAra iti pUrvavat // 7 // uktAnyekArthikAni / sampratyatraivA''kSepaparihArAvabhidhitsurAha gAthA 7-12 vyavahArasya paryAyAdi 10 (B) 1. icchite yA A0 iti cUrNisammataH pAThaH // 2. Ayariyavve ya vava0 khaMbhA0 jebhA0 // 3. majUSa zu0 vA0 / mRjauSa zu. mo0|| For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 11 (A) egaTThiyA abhihiyA, na ya vavahArapaNagaM ihaM diTuM / bhaNNai ettheva tayaM, daTThavvaM aMtagayameva // 8 // nanvabhihitAnyekArthikAni parameteSvekArthikeSu vyavahArapaJcakamAgama-zrutA''jJAdhAraNA-jItalakSaNaM na dRSTaM nopAttaM; jItasyaiva kevlsyopaatttvaat| atra sUrirAha'bhaNyate' atrottaraM dIyate, atraiva eteSveva ekArthikeSu tat vyavahArapaJcakamantargatameva draSTavyam // 8 // katham? ityAha Agama-suyA u sutteNa, sUiyA atthato u ti-cautthA / bahujaNamAiNNaM puNa jIyaM uciyaM ti egaTuM // 9 // 'sUtreNa' sUtrazabdena sUcite Agama-zrute Agama-zrutavyavahArau / tathAhi-AgamavyavahAriNaH SaT, tadyathA- kevalajJAnI, manaHparyAyajJAnI, avadhijJAnI, caturdazapUrvI, dazapUrvI, navapUrvI ca, zrutavyavahAriNo'vazeSapUrvadharA ekAdazAGgadhAriNaH kalpa-vyavahArA gAthA 7-12 vyavahArasya paryAyAdi 11 (A) 1. ya - vAbhA0 // 2.0 mAyaNNaM -pu. pre0 // For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 11 (B) disUtrArthatadubhayavidazca, tato bhavati sUtragrahaNenA''gama-zrutavyavahArayorgrahaNaM, caturdazapUrvAdInAM kalpa-vyavahArAdicchedagranthAnAmapi ca sUtrAtmakatvAt / tathA arthataH arthazabdena sUcitau tri-caturthI tRtIya-caturthI AjJA-dhAraNAlakSaNau vyavahArau, tathAhi-AjJAvyavahAro nAmayadA dvAvapyAcAryAvAsevitasUtrArthatayA'tigItArthoM kSINajaGghAbalau vihArakramAnurodhata: viprakRSTadezAntaranivAsinau ata evA'nyonyasya samIpaM gantumasamarthAvabhUtAM, tadA'nyatarasmin prAyazcitte samApatite sati tathAvidhayogyagItArthaziSyAbhAve matidhAraNAkuzalamagItArthamapi ziSyaM gUDhArthAnyaticArA''sevanapadAni kathayitvA pressyti| yathA 'paDhamassa ya kajjassa ya paDhameNa paeNa seviyaM jaMtu / paDhame chakke abbhiMtaraM, tu paDhamaM bhave ThANaM // 1 // ' atra prathamaM kAryaM darpaH, tatra prathamaM padaM darpaH, tannimittaM, prathamaM ssttkN-vrtssttkm| tatrAbhyantaram antargataM prathama sthAna prANAtipAtaH / gAthA 7-12 vyavahArasya paryAyAdi 11 (B) paDhamassa ya kajjassa ya, paDhameNa paeNa seviyaM jaMtu / paDhame chakke abbhiMtaraM, tu bIyaM bhave ThANaM // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atra dvitIyaM sthAnaM mRSAvAdaH, evamadattAdAnAdiSvapi bhAvanIyam / zrI vyavahAra sUtram pIThikA 12 (A) paDhamassa ya kajjassa ya paDhameNa paeNa seviyaM jaM tu / biie chakke abbhitaraM, tu paDhamaM bhave ThANaM // 3 // atra dvitIyaM ssttkN-kaayssttkmityaadi| evaM tena kathite sa AcAryo dravya-kSetrakAla-bhAva-saMhanana-dhRti-balAdikaM paribhAvya svayaM vA gamanaM karoti, ziSyaM vA tathAvidhaM yogyaM gItArthaM prajJApya pressyti| tadabhAve tasyaiva preSitasya gUDhArthAmaticAravizuddhiM kathayati / dhAraNAvyavahAro nAma-gItArthena saMvignenA''cAryeNa dravya-kSetra-kAla-bhAva-puruSAn pratisevanAzcAvalokya yasminnaparAdhe yat prAyazcittam adAyi, tatsarvamanyo dRSTvA teSveva dravyAdiSu tAdRza evAparAdhe tadeva prAyazcittaM dadAti, eSa dhaarnnaavyvhaarH| athavA vaiyAvRttyakarasya gacchopagrAhiNaH sparddhakasvAmino vA dezadarzanasahAyasya vA saMvignasyocitaprAyazcittadAnadhAraNameSa dhAraNAvyavahAraH / etau ca dvAvapyarthAtmakatvAdarthagrahaNena sUcitau, jItavyavahArastu jItazabdenaiva sAkSAdupAttaH / atha jItamiti ko'rthaH? ityata AhabahujaNetyAdi, bahabhirjanairgItArthairAcIrNaM bahajanAcIrNamiti vA 'ucitamiti' vA jItamiti gAthA 7-12 vyavahArasya paryAyAdi 12 (A) For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vA ekArthaM, kimuktaM bhavati ? - bahujanAcIrNaM nAma jItamiti // 9 // tameva jItavyavahAraM * darzayati zrI vyavahAra sUtram pIThikA 12 (B) dadduramAdisu kallANagaM tu vigaliMdiesa'bhattaTTho pariyAvaNAe tesiM cauttha - mAyaMbilA huMti // 10 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir darduro maMDUkastadAdiSu tatprabhRtiSu makAro'lAkSaNikaH prAkRtatvAt tiryakpaJcendriyeSu jIvitAd vyaparopiteSviti zeSaH, kalyANakaM tu iti tuzabdo vizeSaNArthaH, sa caitad vizinaSTi-paJcakalyANakaM prAyazcittam / vigaliMdiesa'bhattaTTho iti vikalAnyasampUrNAni indriyANi yeSAM te vikalendriyA- eka dvi-tri- caturindriyAH, tatra 'vyAkhyAnato vizeSa - pratipattiH' ityekendriyA anantavanaspatikAyikA draSTavyAH teSu abhaktArtha eMva upavAsa: prAyazcittaM, 'pariyAvaNAe tesimi tyAdi, teSAM dardurAdInAM paritApanAyAM yathAsaGkhyaM caturthA''cAle prAyazcitte bhavataH / iyamatra bhAvanA - yadi dardurAdIn tiryakpaJcendriyAn gADhaM paritApayati, tato'bhaktArthaH prAyazcittam, atha vikalendriyAn anantavanaspatikAyikaprabhRtIn 1. eka u0 khaM0 // For Private And Personal Use Only //////////// gAthA 7-12 vyavahArasya paryAyAdi 12 (B)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 13 (A) gADhaM paritApayati tata aacaamlm| upalakSaNametat, tenaitadapi jItavyavahArAnugatamavaseyaM| yadi darduraprabhRtIn tiryakpaJcendriyAn manAk saGghaTTayati tata ekAzanakam, arthAnAgADhaM paritApayati tata AcAmlaM, tathA anantavanaspatikAyika-dvi-tri-caturindriyANAM saGghaTTane pUrvArddhama, ityeSAmevAnAgADhaparitApane ekAzanam, tathA pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatInAM saGghaTTane nirvikRtikam, anAgADhaparitApane parimArddham, AgADhaparitApane ekAzanaM, jIvitAda vyaparopaNe AcAmlamiti // 10 // idamapi jItameveti darzayati apariNNA kAlAisu, apaDikaMtassa nivvigaiyaM tu / / 'nivvItiya purimaDDo, aMbila khavaNA ya AvAse // 11 // 'aparijJA'-pratyAkhyAnaparijJAyA agrahaNaM gRhItAyA vA bhaGgaH, tatra sUtre vibhaktilopa ArSatvAt, tathA 'kAlAdiSu apratikrAmato' avyAvartamAnasya prAyazcittaM nirvikRtikm| | kimuktaM bhavati?- yadi namaskAra-pauruSyAdidivasapratyAkhyAnaM vaikAlikaM ca pAnAhArapratyAkhyAnaM na gRhNAti, gRhItvA vA virAdhayati, tathA svAdhyAyaM prasthApya yadi kAlasya na 1. thA gADhaM - J. B3 // 2. Nibviyatiya pu0 khaMbhA jebhA0 / nivvI iya purimaDDA-khaM0 // gAthA 10-12 jItavyavahAre prAyazcittam 13 (A) For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 13 (B) pratikrAmati-na kAlapratikramaNanimittaM kAyotsarga karoti, AdizabdAd yeSu sthAneSvIryApathikayA pratikramitavyaM, teSu cet tathA na pratikrAmati tarhi prAyazcittaM nirvikRtmiti| tathA nivvItiya ityAdi AvAse Avazyake ekAdikAyotsargA'karaNe sarvA''vazyakA'karaNe ca | yathAsaGkhyaM nirvikRtika-pUrvArdhA''cAmla-kSapaNAni / iyamatra bhAvanA- Avazyake yadyekaM kAyotsarga na karoti tataH prAyazcittaM nirvikRtikaM, kAyotsargadvayA'karaNe pUrvArddha, trayANAmapi kAyotsargANAmakaraNe AcAmlaM, sarvasyApi cA''vazyakasyA'karaNe abhaktArtham iti // 11 // jaM jassa va pacchittaM AyariyaparaMparAe aviruddhaM / jogA ya bahuvigappA eso khalu jIyakappo u // 12 // dAraM 1 // yat prAyazcittaM yasyAcAryasya gacche AcAryaparamparayA AcAryaparamparAgatatvena aviruddhaM na pUrvapuruSamaryAdA'tikramaNa virodhabhAka / yathA'nyeSAmAcAryANAM namaskArapauruSyAdipratyAkhyAnasyAkaraNe kRtasya vA bhane praayshcittmaacaamlm| tathA Avazyaka 1. bahuvihIyA - cUrNisammataH pAThaH // gAthA 10-12 jItavyavahAre prAyazcittam 13 (B) For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 14 (A) | //////// www.kobatirth.org gataikakAyotsargA'karaNe pUrvArddham, kAyotsargadvayA'karaNe ekAzanakamityAdi, tathA ye yogAH upadhAnAni bahuvikalpAH gacchabhedena bahubhedA AcAryaparamparAgatatvena cA'virUddhAH / yathAnAgilakulavaMzavarttinAM sAdhUnAmAcArAdArabhya yAvadanuttaropapAtikadazAH, tAvannAsti AcAmlaM kevalaM nirvikRtikena te paThanti AcAryAnujJAtAzca vidhinA kAyotsargaM kRtvA vikRtI: paribhuJjate, tathA kalpa- vyavahArayoH candraprajJapti-sUryaprajJaptyozca kecidAgADhaM yogaM pratipannA: apare tvanAgADhamiti, esa khalu jIyakappo u iti eSa sarvvepi khalu gacchabhedena prAyazcittabhedo yogabhedazcA''cAryaparamparAgato jItakalpo jItavyavahAro veditavyaH // 12 // ukto vyavahAraH samprati vyavahAriNaH iti dvitIyaM dvAramabhidhitsurAha davvaMmi loiyA khalu, laMcillA bhAvato u majjhatthA / uttara davva agIyA gIyA vA laMcapakkhehiM // 13 // dAraM 2 / 1. sujJAne khaM0 // vyavahAriNazcaturddhA tadyathA-- nAmavyavahAriNaH, sthApanAvyavahAriNaH, dravyavyavahAriNo, bhAvavyavahAriNazca, tatra nAma - sthApane suMjJAte, dravyavyavahAriNo dvidhA - Agamato noAgamatazca / tatrA''gamato vyavahArizabdArthajJAstatra cA'nupayuktAH / noAgamatastrividhA jJazarIra - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only **** gAthA 13-14 vyavahArisvarUpam 14 (A)
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 14 (B) bhavyazarIra-tavyatiriktabhedAt / tatra jJazarIra-bhavyazarIradravyavyavahAriNaH pratItAH, tadvyatiriktA dvividhAH- laukikA lokottarikAzca, bhAvavyavahAriNo'pi dvidhA- Agamato noaagmtshc| Agamato vyavahArizabdArthajJAstatra copyuktaaH| noAgamato dvidhA-laukikA lokottrikaashc| tatra pUrvArddhana noAgamato dravya-bhAvalaukikavyavahAriNaH pratipAdayati dravye vicAryamANe noAgamato jJazarIra-bhavyazarIravyatiriktA laukikA vyavahAriNaH khalu 'laMcillA' iti, laJcA utkoca ityanarthAntaraM, tadvantaH / kimuktaM bhavati? paralaJcAmupajIvya ye sApekSAH santo vyavahAraparicchedakAriNaste dravyato laukikA vyavahAriNaH, 'bhAvato u majjhatthA 'iti bhAvataH puna!Agamato laukikA vyavahAriNaH madhyasthAH madhye rAgadveSayorapAntarAle tiSThantIti madhyasthAH, ye paralaJcopacAramantareNA'raktA'dviSTAH santo nyAyaikaniSThatayA vyavahAraparicchettAraste noAgamato laukikA bhAvavyavahAriNa iti bhaavH| adhunA lokottarikAn noAgamato dravyavyavahAriNaH pratipAdayati- 'uttara davva agIyA' ityAdi, uttare lokottare dravye vicAryamANe noAgamato dravyavyavahAriNaH, agItA-agItArthAH, te hi yathAvasthitaM vyavahAraM na kartumavabudhyante, tatastadvyavahAro 1-2. laukikavya khaM // gAthA 13-14 vyavahArisvarUpam 14 (B) For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 15 (A) dravyavyavahAra eva, bhAvasya-yathAvasthitaparijJAnalakSaNasyA'bhAvAt, dravyazabdo'trA'pradhAnavAcI, apradhAnavyavahAriNaste ityarthaH, 'gIyA vA laMcapakkhehiM' iti, yadi vA gItArthA api santo ye paralaJcAmupajIvya vyavahAraM parichindanti te'pi dravyavyavahAriNaH, athavA vinA'pi laJcayA gItArthA api ye 'mamAyaM bhrAtA, mamAyaM nijakaH' iti pakSaNa-pakSapAtena vyavahArakAriNaste'pi dravyavyavahAriNaH, mAdhyasthyarUpasya bhAvasyA'sambhavAt // 13 // samprati noAgamato lokottarikAna bhAvavyavahAriNaH prAhapiyadhammA daDhadhammA, saMviggA ceva'vajabhIrU a / sutta-'ttha-tadubhayaviU aNissiyavavahArakArI ya // 14 // priyo dharmo yeSAM te priydhrmaannH| dharme dRDhA dRDhadharmAH, rAjadantAditvAd dRDhazabdasya puurvnipaatH| atra caturbhaGgikA-priyadharmANo nAmaike no dRDhadharmA iti prathamo bhaGgaH, no priyadharmANo dRDhadhAzceti dvitIyaH, apare priyadharmANo dRDhadhamAzceti tRtIyaH, anye no priyadharmANo no dRDhadharmA iti cturthH| atra tRtIyo bhaGgo'dhikRtaH, na zeSA iti pratipattyarthaM gAthA 13-14 vyavahArisvarUpam 15 (A) 1. laJcAM gI0 vA. mo0 pu0 // 2. vyavahAriNa0 vA. pu0 // 3. madhyastharU0 vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 15 (B) vizeSaNAntaramAha- saMviggA saMvignA nAma-uttrastAH, te ca dvidhA- dravyato bhAvatazca / dravyataH saMvignA mRgAH, teSAM yatastato vA bibhyatAM prAyaH sdaivotrstmaanstvaat| bhAvasaMvignA ye saMsArAduttrastamAnasatayA sadaiva puurvraatraadissvetccintynti| kiM me kaDaM? kiM ca me kicca sesaM? kiM sakkaNijjaM na samAyarAmi?' [tulAdasavai. cUlikA 2 gA. 12] ityaadi| atra bhaavsNvignairdhikaarH| bhAvasaMvignapratipattyarthameva vizeSaNAntaramAha- ''vajjabhIrU' avayaM-pApaM, tasya bhIravaH, avadyabhIravaH, ye cA'vadyabhIravaste bhAvasaMvignA eveti, bhavati avadyabhIrugrahaNAd bhAvasaMvignapratipattiH / ete ca yathoktavizeSaNaviziSTA api gItArthatvamRte bhAvavyavahArakAriNo na bhavantIti gItArthatvapratipattyarthamAha- 'sutta'ttha-tadubhayaviU' sUtraM ca arthazca tadubhayaM ceti-tacca tat | sUtrArthalakSaNam, ubhayaM ca tadubhayaM, tacca sUtrArthatadubhayAni, tAni vidntiiti| suutraa'rthtdubhyvidH| kimuktaM bhavati ?- sUtracintAyAM sUtram, arthacintAyAmarthaM, tadubhaya cintAyAM ca tadubhayaM ye vidanti, te suutraa'rthtdubhyvidH| iha sUtrArthavedane caturbhaGgikA1.rU vajaM-pApaM tasya bhIkho vajabhIravaH, ye ca vajjabhI vA0 mo0 pu0 ||2.nti / vajabhIrugrahaNena bhA0 vA. mo0 pu0|| 3. vhAriNo-vA0 // 4. sUtracintAyAmarthacintAyAM tadubhayacintAyAM ca sUtrAntA'rthatadubhayaM ye - khN|| gAthA 13-14 vyavahArisvarUpam 15 (B) For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 16 (A) sUtravido nAmaike no arthavidaH 1, no sUtravido'rthavidaH 2, apare sUtravido'pi arthavido'pi 3, anye no sUtravido nApyarthavidaH 4 / atra tRtIyabhaGgenAdhikAraH, tatrApi sUtravelAyAM sUtravidbhiH, arthavelAyAmarthavidbhiH, tadubhayavelAyAM tadubhayavidbhiriti sUtrA'rtha-tadubhayagrahaNam / aNissiyavavahArakArI ya iti nizrA-rAgaH, nizrA saJjAtA asyeti nizritaH, na nizrito'nizritaH, sa cAsau vyavahArazca anizritavyavahAraH, tatkaraNazIlA anizritavyavahArakAriNaH, na rAgeNa vyavahArakAriNa iti bhAvaH / 'ekagrahaNe tajjAtIyasyApi grahaNam' iti nyAyAdanupazritavyavahArakAriNa ityapi drssttvym| tatra upazrA nAma-dveSaH, upazrA saJjAtA asyeti upazritaH, sa cAsau vyavahArazca, upazritavyavahAraH, na upazritavyavahAraH anupazritavyavahAraH, tatkaraNazIlA anupazritavyavahArakAriNa; na dveSeNa vyavahArakAriNa ityarthaH / athavA eSo'nuvarttitaH san mahyamAhArAdikamAnIya dAsyatItyapekSA nizrA, eSa madIyaH ziSyo, yadi vA pratIcchako'thavA madIyaM mAtrAdikulametat, madIyA vA ete zrAvakA ityapekSA upazrA, zeSaM tathaiva / atra 'anizritavyavahArakAriNa iti kimuktaM bhavati ? gAthA 15-17 vyavahArivyavahartavyasvarUpam 16 (A) 1. grahaNena ta0 vA. pu0 // 2. tAH, na upazrito'nupazritaH, sa cA'sau vyavahArazca [ anupazritavyavahAraH] tatka* vA0 bho pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI * laJcopacAranirapekSavyavahArakAriNaH, na rAgeNa vyavahArakAriNaH anupazritavyavahArakAriNaH iti kimuktaM bhavati ? - pakSapAtanirapekSavyavahAraparicchettAra iti // 14 // atha vyavahAra- priyadharmma- dRDhadharmma-saMvignasUtrArthatadubhayavidgrahaNe kiM phalam ? ityata Ahapiyadhamme daDhadhamme ya, paccao hoi gIya saMvigge / rAgo u hoi nissA, uvassito desasaMjutto // 15 // sUtram pIThikA 16 (B) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priyadharmmaNi dRDhadharme, caH samuccaye bhinnakramazca, gIte gItArthe sUtrArthatadubhayavidi saMvigne ca prAyazcittaM dadati pratyayaH vizvAso bhavati / yathA- ayaM priyadharmmA dRDhadharmo gItArthaH saMvignazceti nAnyathA prAyazcittavyavahArakArIti priyadharmmAdipadAnAmupanyAsaH, tathA anizritavyavahArakAriNaH ityatra yo nizrAzabdastadarthamAcaSTe rAgastu bhavati nizrA / anupazritavyavahArakAriNa ityatropazritazabdasya vyAkhyAnamAha- upazrito dveSasaMyuktaH, upazrA dveSa ityanarthAntaramiti bhAvaH // 15 // dvitIyaM vyAkhyAnaM nizropazrAzabdayordarzayati ahavA AhArAdI, dAhIi majjhaM tu esa nissA u / sIso paDicchao vA, hoi uvassA kulAdI vA // 16 // 1. Na / itei kimuiktaM vA0 mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only ////////// gAthA 15- 17 vyavahAri vyavahartavya svarUpam 16 (B)
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir X vyavahAra sUtram pIThikA 17 (A) athaveti vyAkhyAnAntaropadarzane, eSo'nuvartitaH san mahyamAhArAdikaM dAsyatItyeSA'pekSA-laJcopajIvanasvabhAvA nizrA / tathA eSa me ziSyaH, eSa me pratIcchakaH, idaM me |* mAtRkulamidaM me pitRkulam' AdizabdAd 6 mama sahadezanivAsinaH,bhaktA vA ime sadaiva mama' ityapekSA pakSAbhyupagamasvarUpA bhavatyupazrA, AbhyAM hi vyavahAriNo dravyavyavahAriNo bhavanti, 'gIyA vA laMcapakkhehiM' [gA. 13] iti vacanAt, tata etayoH pratiSedhaH // 16 // uktA vyavahAriNaH samprati vyavaharttavyAH vaktavyAH te ca nAmAdibhedAccatu , tadyathAnAmavyavaharttavyAH, sthApanAvyavaharttavyA dravyavyavaharttavyA bhaavvyvhrttvyaashc| tatra nAmasthApane pratIte / dravyavyavaharttavyA api dvidhA-Agamato noaagmtshc| tatrA''gamato vyavahartavyazabdArthajJAste cAnupayuktAH / noAgamato'pi trividhAH, jJazarIra-bhavyazarIratadvyatiriktabhedAt / tatra jJazarIra-bhavyazarIrarUpAH pratItAH, tadvyatiriktAstu dvidhAlaukikA, lokottarikAzca / bhAvavyavaharttavyA dvidhA-Agama-noAgamabhedAt, tatra Agamato vyavaharttavyapadArthajJAH tatra copayuktAH, noAgamato dvidhA- laukikA lokottarikAzca, tatra noAgamato laukikadravya-bhAvavyavahartavyapratipAdanArthamAha gAthA 15-17 vyavahArivyavahartavyasvarUpam 17 (A) 1. ime me sa0 vA. pu0 // 2. asyAM hi - vA. mo0 pu0 mu0 // 3. vyAzca dvidhA-mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org + zrI vyavahAra sUtram pIThikA 17 (B) loe corAIyA-davve bhAve visohikAmA u / jAya-mayasUtakAdisu, nijUDhA pAtakahayA u // 17 // loke lokaviSayA vyavaharttavyA dvidhA, tadyathA-dravyavyavaharttavyA bhAvavyavaharttavyAzca / tatra dravye dravyavyavaharttavyAzcaurAdayaH, cauraH taskaraH, AdizabdAtpAradArika-ghAtakaherikAdiparigrahaH, te hi cauryAdikaM kRtvA'pi na samyak pratipadyante, balAtpratipadyamAnA api ca na bhAvato vizodhimicchanti, tataste drvyvyvhrttvyaaH| bhAve bhAvaviSayA vyavaharttavyAH vizodhikAmA eva, tuzabdasya evakArArthatvAt, vizodhau kAmaH-abhilASo yeSAM te vizodhikAmAH / kathamasmAkametatkukarmaviSayA vizuddhirbhaviSyati? iti vizuddhipratipattyabhyudgatA bhAvavyavahartavyA iti bhaavH| na kevalaM dravyavyavahartavyAzcaurAdayaH, kiMtu jAya-mayasUyagAisu nijjUDhA ityAdi, sUtakazabdaH pratyekamabhisambadhyate, jAtasUtakaM mRtasUtakaM ca / jAtasUtakaM nAma janmAnantaraM dazAhAni yAvat, mRtasUtakaM nAma mRtAnantaraM dazadivasAn yAvat, tatra jAtakasUtake mRtasUtake vA; AdizabdAt tadanyeSu tathAvidheSu gAthA 15-17 vyavahArivyavahartavyasvarUpam 17 (B) 1. pattyudgatA - vA. mo0 // 2. tadAdyeSu - vA. mo0 pu0 mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 18 (A) zUdragRhAdiSu ye kRtabhojanAH santo dhigjAtIyairnirmUDhAH asambhASyAH kRtAH, tathA ye pAtakahatAzca pAtakena brahmahatyAdilakSaNena mAtA-pitrAdighAtalakSaNena vA hatAH pAtakahatAH, ete hi dvaye'pi yadA na svadoSaM pratipadyante, pratipadyamAnA vA na samyagAlocayanti kintu | vyAjAntareNa kathayanti tadA dravyavyavaharttavyA drssttvyaaH| tathAhi- 'ego dhijjAito urAlAe NhasAe caMDAlIe vA ajjhovvnnnno| tato taM / kAeNa phAsittA pAyacchittanimittaM cauvveyamuvaTThio bhaNati-sumiNe NhusaM caMDAliM vA gatomi tti / evamAdayo'pi dravyavyavahartavyAH // 17 // tathA cAha phAseUNa agammaM, bhaNei sumiNe gao agammaM ti / emAdi loyadavve, ujjU puNa hoi bhAvammi // 18 // spaSTavA kAyeneti gamyate, agamyAM snuSAM cANDAlyAdikAM vA, striyamiti zeSaH, bhaNati prAyazcittanimittaM caturvedamupasthitaH san, yathA- 'svapne gato'gamyAmiti' 1. hatyAla* vA. mo0 pu0 muH // 2. mhi - vA. pu0 // 3. bhaNAdi - jebhA0 khaMbhA0 // 4. lotadabve - jebhA0 khaMbhA0 // gAthA 18-20 vyavaharttavya svarupam 18 (A) For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 18 (B) . * evamAdayaH, AdizabdAd apeyaM surAdikaM pItvA prAyazcittanimittaM caturvedamupasthito brUte 'svapne apeyapAnaM kRtavAnaham' ityaadiprigrhH| loyadavvatti, laukikA dravyavyavahartavyAH ujjU puNa hoi bhAvammi, atra sAmAnyavivakSAyAmekavacanaM, tato'yamartha:- ta eva jAtamRta-sUtakAdini!DhAdaya RjavaH santo yadA samyagAlocayanti, tadA bhAve-bhAvaviSayA laukikA vyavaharttavyA bhavanti // 18 // uktA laukikdrvy-bhaavvyvhrtvyaaH| samprati lokottarikadravya-bhAvavyavahartavyapratipAdanArthamAha parapaccaeNa sohI, davyuttario u hoi emAdI / gIto va agIto vA, sabbhAva uvaTThio bhAve // 19 // yasya zodhiH parapratyayena, para:- AcAryAdikaH sa eva pratyayaH- kAraNaM tadA parapratyayastena, kimuktaM bhavati?- nUnamahaM pratisevamAna AcAryeNa upAdhyAyenA'nyena vA sAdhunA jJAto'smi, tataH samyagAlocayAmi' ityevaM parapratyayena yasya zodhipratipattiH, evamAdiH, AdizabdAd yo guruM doSaM sevitvA alpaM kathayati svakRtaM vA'nyakRtaM bravIti gAthA 18-20 vyavaharttavya svarupam 18 (B) 1. mAdi, A0 vA0 // 2. viSaye lau0 vA. pu0 // 3. kA dra. vA. pu0 // 4. tArie u - vAbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 19 (A) tadAdiparigrahaH, lokottariko dravyavyavahartavyo bhvti| bhAve bhAvaviSayaH punaH lokottariko vyavahartavyo gIto vA gItArtho vA, agIto veti agItArtho vA prAyazcittapratipattyarthaM sdbhaavenopsthitH||19|| sa ca vakSyamANaguNairupetaH san bhavatIti tAneva guNAnupadarzayati avaMke1 akuDile2 yAvi, kAraNapaDisevi3 taha ya Ahacca4 / / piyadhamme ya bahusue,5 biiyaM6 uvadesapacchittaM7 // 20 // vakro'saMyato, na vakra: avakraH, saMyataH, virata ityrthH1| akuTilaH amAyI; cazabdAdakrodhI amAnI alobhI cetiprigrhH2| apiH padArthasambhAvane sa cAman padArthAn sambhAvayati- kAraNe samApatite sati nAmaiko yatanayA pratisevate ityeko bhaGgaH, kAraNe ayatanayeti dvitIyaH, akAraNe yatanayeti tRtIyaH, akAraNe'yatanayeti caturthaH, atra prathamabhaGgaH zuddha iti tatpratipAdanArthamAha- 'kAraNapratisevI' kAraNe azivAdilakSaNe vizuddhenA''lambanena bahuzo vicArya zulkAdiparizuddhalAbhA''kAkSivaNigdRSTAntenA'kRtyaM | 1. paDisevie ya - vAbhA0 // 2. zaGkAdi ( ? zuklAdi)- pu0 pre0 // gAthA 18-20 vyavaharttavya svarupam 19 (A) For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmanor Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vyavahAra sUtram pIThikA 19 (B) yatanayA pratisevate ityevaMzIlaH kAraNapratisevI, tahaya Ahacceti tathA ceti samuccaye, kAraNe'pyakRtyapratisevI na yadA tadA vA, kintu, Ahacca' kadAcit, anyathA vA diirghsNymsphaatimnuplkssmaannH| athavA 'Ahacceti' kadAcidakAraNe'pi pratisevI 4 / / piyadhamme ya bahusue iti 'AdyantayorgrahaNe madhyasyApi grahaNam' iti nyAyAt priyadharmA | dRDhadharmA saMvigno'vadyabhIruH sUtrArthatadubhayavid ityapi dRSTavyam, ete sarve'pi vyavaharttavyAH 5 / biiyaMti ata dvitIyaM matAntaraM kecidAhu:- avakrAdInAmapi pratipakSA vyavaharttavyA iti | 6 / 'uvadesapacchittaM' iha dvividhaH sAdhuH- gItArtho'gItArthazca, tatra yo gItArthaH sa gItArthatvAdevA'nAbhAvyaM na gRhNAtIti na tasyopadezaH, yaH punaragItArthastasyA'nAbhAvyaM gRhNata upadezo dIyate, yathA- 'na yuktaM tavA'nAbhavad gRhItuM, yadi punaranAbhavad grahISyasi tatastannimittaM prAyazcittaM bhaviSyati' ityupadezadAnaM, tata evamupadeze datte sati dAnaprAyazcit bhaviSyati ityupadezadAnaM dIyate 7, iti gAthAsamAsArthaH // 20 // gAthA 18-20 vyavaharttavya svarupam atra ziSyaH prAha-kAraNapratisevI bhAvavyavaharttavya uktaH sa kathamupapadyate? pratiSiddhaM 19 (B) 1. yamAsphAti0 vA. mo0 pu0 // 2. bano vajabhIruH - vA. vinA // 3. taM dIyate - vA. mo0 pu0 mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA hi yatanayApi sevamAno jinAjJApradveSakArI, tataH sa duSTabhAva iti kathaM bhAvavyavaharttavyaH ? naiSa doSaH, jinAjJApradveSakAritvA'bhAvAt, sa hi kAraNe pratisevAyAmapi varttate jinAjJAmavalambyaiva, yathA'syAmavasthAyAM dIrghasaMyamasphAtinimittamakRtyapratisevAyAmapi pravartitavyamiti, tato na kazciddoSaH, api ca bhagavanto vItarAgA na mithyA kadAcanApi bruvate, vItarAgatayA teSAM mithyAvacanakAraNAbhAvAt; 'uktaM ca "rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtam / yasya tu naite doSAstasyA'ntakAraNaM kiM syaat?'||1|| [lokatattva] 20 (A) | bhagavatA ca ayatanayApi kAraNe pratisevino bhAvavyavaharttavyA uktAH, tadyadi bhagavadvacanAd dvitIyabhaGgavarttinopi bhAvavyavaharttavyAstataH prathamabhaGgavartinaH satarAM bhAvavyavaharttavyA bhaveyuH, tathA cAha Ahacca kAraNammi, sevaMto ajayaNaM siyA kujjA / eso vi hoi bhAve, kiM puNa jayaNAe sevaMto? // 21 // gAthA 21-24 lokottara vyavahartavya svarupam 20 (A) 1. va- vAbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 20 (B) www.kobatirth.org 'Ahacca' kadAcit ananyagatyA 'kAraNe' azivAdilakSaNe akRtyaM sevamAnaH syAtkadAcid 'ayatanAM kuryAt ayatanayA pratiseveteti bhAva:, 'eSo'pi' bhagavadvacanAdbhavati bhAve vyavaharttavyaH, kiM punaryatanayA pratisevamAnaH prathamabhaGgavarttI ? sa sutarAM bhavedbhAve vyavarhatavya ityarthaH // 21 // na kevalaM prathamabhaGgavartI dvitIyabhaGgavartI vA bhagavadvacanAd bhAve vyavahartavyaH, kintu tRtIyabhaGgavartyapi tathA cAha-- paMDiseviyammi sohiM, kAhaM AlaMbaNaM kuNai jo u / sevaMto vi akiccaM vavahariyavvo sa khalu bhAve // 22 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA 21-24 lokottara kAraNamantareNA'pi yatanayA 'pratisevite' akRtye pazcAt 'zodhiM' prAyazcittamahaM kariSyAmItyevaMrUpamAlambanaM yaH karoti, kimuktaM bhavati ? - evaMrUpeNA''lambanenA'kRtye yaH pravRttiM cikIrSati sa tathArUpamAlambanaM kRtvA pratisevamAno'pyakRtyaM khalu nizcitaM vyavahartavya bhAve vyavaharttavyaH, antaHkaraNavizuddhipurassaraM yatanayA pravartamAnatvena bhAvato svarupam 1. .dbhAvavya. vA. pu. // 2. Aloitammi sodhi - iti cUrNisammataH pAThaH / paDisevie visohiM - vAbhA0 // For Private And Personal Use Only 20 (B)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI pIThikA vyavahArayogyatvAt; kimuktaM bhavati? - akAraNe yatanayeti tRtIyabhaGgavartyapi bhagavadvacanAd || bhAvavyavahartavyo veditavya iti // 22 // tadevaM caturbhaGgikAyAmAdyabhaGgatrayavartino vyavahAra bhAvavyavahartavyA uktAH, samprati caturbhaGgikAmanapekSyA'nyathaiva bhAvavyavahartavyalakSaNamAhasUtram ahavA kajjA'kaje, jatA'jato vA vi seviuM sAhU / 21 (A) sabbhAvasamAuTTo, vavahariyavvo havai bhAve // 23 // athaveti prakArAntare, tacca prakArAntaramidaM- prAk caturbhaGgikAM prarUpya bhAvavyavaharttavyA uktAH, samprati tu tAmanapekSyaiva bhAvavyavaharttavyo'bhidhIyate, katham? iti ced, ata Aha,- kajA'kajje kArye-azivAdinistaraNalakSaNe prayojane, akAryetathAvidhapuSTaprayojanA'bhAve jayA'jayo va tti yatamAno vA ayatamAno vA sAdhurakRtyaM sevitvA sadbhAvena punarakaraNalakSaNayA tAttvikyA vRttyA samAvRtta:-akRtyakaraNAt prattyAvRttaH san, guroH samIpe ya: AlocayatIti zeSaH, sa bhAve bhavati vyavaharttavyaH bhAvato'kRtyakaraNata: pratyAvRttatvAt // 23 // samprati prAkprarUpitAyAM caturbhaGgikAyAM yazcaturtho bhaGgastatprarUpaNArthamAha gAthA 21-24 lokottara vyavahartavya svarupam 21 (A) For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 21 (B) nikkAraNaM paDisevI, kajje niddhaMdhaso ye aNavekkho / desaM vA savvaM vA gUhissaM davvao eso // 24 // yo 'niSkAraNe' kAraNamantareNa 'pratisevI' akRtyprtisevnshiilH| 'kajje niddhaMdhaso'tti atra apizabdo'nukto'pi gamyate sAmarthyAt, tato'yamarthaH-kArye'pi * tathAvidhe samutpanne 'niddhaMdhaso' dezIvacanametat, akRtyaM pratisevamAno nAdhikRtArambhavirAdhyamAnaprANyanukampApara ityarthaH, 'caH' samuccaye sa ca bhinnakrame, anapekSazcetyevaM yojniiyH| na vidyate'pekSA- 'vairAnubandho me virAdhyamAnajantubhiH saha bhaviSyati, saMsAro vA dIrghataraH' ityevaMrUpA yasyA'sAvanapekSaH, 'hA duSThu kRtaM mayA iti pazcAdanutAparahita iti bhaavH| tathA yaH pratisevitvA (sevya) dezaM gRhayiSyAmi, kiMcinmAtramAlocayiSyAmi, na sarvamiti bhaavH| 'savvaM vatti sarvaM vA gRhayiSyAmi na kiMcidAlocayiSyAmItyarthaH, iti cintayati, cintayitvA ca tathaiva karoti, eSa dravyato vyavaharttavyo veditavyaH // 24 // gAthA 21-24 lokottara vyavahartavya svarupam 21 (B) 1. vva -vAlmo pu0 jebhA0 khaMbhA0 cUrNau ca // For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nanu eSa vyavaharttavyaH? kiM vA na? iti ata Aha zrI vyavahAra sUtram pIThikA //////////////// 22 (A) so vi hu vavahariyavvo, aNavatthAvAraNaM tadanne ya / ghaDagAratullasIlo, aNurvaraosannamajjhammi // 25 // 'so'pi'antaroktasvarUpo dravyavyavaharttavyo vyavaharttavya eva, kiM kAraNam ? ata Aha- 'aNavatthAvAraNaM tadanne ya' iti, tasmin vyavahiyamANe anavasthAvAraNaM bhavati, tadanye ca niSiddhA jaaynte| kimuktaM bhavati? sopyanavasthayA mA punaH punarakRtyaM kArSIt, tadanye ca taM tathApravarttamAnaM dRSTvA mA tathApravRttiM kaaryuriti| sa ca vyavahartumiSyamANa: pUrvameva vaktavyaH, yathA 'Alocaya mahAbhAga! svakRtamaparAdham,anAlocitA-'pratikrAnto hi diirghsNsaarbhaagbhvtiiti|' evaM ca sa bhaNyate yo jJAyate pratipatsyate zikSAvacanaM, pratipadya cAkRtyakaraNAd virantA, viramya ca na bhUyaH prtiseviiti| yastu tathA bhaNyamAnopi na samyagakRtyakaraNAduparamate, so'nuparataH ghaTakAratulyazIlaH kumbhakArasadRzasvabhAvo'1. varatussaNNa* jebhA0 khaMbhA0 // 2. degm ? iti a0 vA. pu0 // gAthA 25-28 vyavaharttavya svarupam 22 (A) For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmanur Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vasannamadhye draSTavyaH, na tu vyvhrttvyH| atha ko'sau kumbhakAro yatsadRza-svabhAvaH san / na vyavahartavyaH? ucyate vyavahAra sUtram pIThikA 22 (B) kuMbhakArasAlAe sAhU tthiyaa| tattha AyarieNa sAhU vuttA-'ajjo ! eesuM kuMbhagArabhAyaNesu appamAdI bhavejjAha, mA bhNjihh| tattha pamAdI cellago kuMbhagArabhAyaNaM bhaMjiUNa 'micchA mi dukkaDaM' bhaNai, evamabhikkhaM diNe diNe / tato so kuMbhagAro ruTTho, taM cellagaM kiyADiyAe ghettuM sIse khaDukkaM dAuM khaDukko nAma-Tollato micchA dukkaDaM bhaNai / cellao bhaNai- 'kiM mamaM niravarAhaM piTTesi ? kuMbhagAro bhaNai- 'bhANagANi tae bhaggANi,' cellao bhaNai,- 'mae micchA dukkaDaM kayaM' kumbhakAro bhaNai-'mae vi micchA dukkaDaM kayaM, * natthi kammabaMdho mama tava pahAraM deMtassa,' eso kuMbhagAramicchA-dukkaDasarisamicchAdukkaDo avvavahariyavvo // 25 // tadevaM 'tahaya Ahacca'[gA.20]ti vyAkhyAtam // 25 // gAthA 25-28 vyavaharttavya svarupam samprati 'piyadhamme ya bahussue' [gA.20] ityasya vyAkhyAnamAha 22 (B) For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . zrI vyavahAra sUtram pIThikA 23 (A) piyadhammA jAva suyaM, vavahArannA u je samakkhAyA / savve vi jahoddiTThA, vavahariyavvA ye te hoMti // 26 // iha 'AdyantagrahaNe madhyasyApi grahaNam' iti nyAyAt priyadharmabahuzrutagrahaNe tadantarAlavarttinAmapi dRDhadharmAdInAM grahaNaM, tataH priyadharmaNa Arabhya yAvat zrutaM sUtrArthatadubhayavida iti padaM tAvat ye vyavahArajJA vyavahAraparicchedakartAraH prAk samAkhyAtAste sarve'pi yathoddiSTA yathoktasvarUpA vyavaharttavyA bhAvavyaharttavyA bhavanti, pratyetavyA iti zeSaH, priyadharmAditayA sUtrArthatadubhayavittayA ca teSAM prajJApanIyatvAt // 26 // iha dvividho vyavahAraH- prAyazcittavyavahAra AbhavatsacittAdivyavahArazca tatra dvividhe'pi vyavahAre vyavaharttavyaM prAyo gItArthena saha, nA'gItArthena / tathA cAha aeNggIeNaM saddhiM vavahariyavvaM na ceva puriseNa / jamhA so vavahAre, kayammi sammaM na saddahati // 27 // 1. nA ya je - vA0 puH // 2. vi - vAbhA0 // 3. tvAditi // 26 // vyava0 vA. mo0 pu0 // 4. ttalakSaNa A0 khaM // 5. nAstIyaM gAthA cUrNI // gAthA 25-28 vyavaharttavya svarupam 23 (A) For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 23 (B) iha yaH svayaM vyavahAramavabudhyate pratipAdyamAno vA pratipadyate vyavahAraM, sa gItArthaH, itrstvgiitaarthH| tatra 'agItena agItArthena sArddha naiva puruSeNa vyvhrttvym| kasmAt ? ityAha- 'yasmAt saH' agItArtho vyavahAre yathocite kRte'pi na samyak zraddhatte na paripUrNamapi vyavahAraM kRtaM tatheti pratipadyate iti, tasmAd gItArthena saha vyavaharttavyam // 27 // yata Aha duvihammi vi vavahAre, gIyattho paccavijaI jaM tu / taM samma paDivajjai, gIyatthammI guNA ceva // 28 // 'dvividhe''pi prAyazcittalakSaNe AbhavatsacittAdivyavahAralakSaNe ca 'vyavahAre gItArtho yatpratyAyyate,' pAThAntaraM 'paNNavijai' prajJApyate 'tatsamyak pratipadyate' gItArthatvAt / gAthA 25-28 vyavaharttavya svarupam 23 (B) 1. nAstIyaM gAthA cUrNI // 2. paTThavijjatI-tisRSvapi bhASyapratiSu // panna( NNa.mu.) vijai mu. TIkAnirdiSTaM pAThAntaram // 3. pratyAkhyApyate - mo0 pu0 mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 24 (A) tathA cAha- 'gIyatthammI guNA ceva,' gItArthe guNA eva, nA'guNAH, aguNavato gItArthatvA'yogAt // 28 // yathA ca gItArthaH san pratyAyyamAnaH samyak pratipadyate, tathA pratipAdayannAha saccittAduppanne, gIyatthA'sai duveNha gIyANaM / egayare u niyatte, sammaM vavahArasaddahaNA // 29 // gIto aNAiyaMto, 'chiMda tumaM ceva chaMdito saMto / kahamaMtaramnei ThAve, titthayarANaMtaraM saMghaM // 30 // doNNi jaNA gIyatthA viNaovasaMpayAe viharaMti, tesiM sacittAi kiMci uppannaM, tannimittaM vavahAro jaato| ego bhaNai- mamA''bhavati, biio bhaNai mmaa''bhvi| tattha ya samIve anno gIyattho natthi, jassa sagAse gacchaMti; tato egeNa biio bhaNito- 'ajjo! tumaM ceva mamaM pamANaM, bhaNAhi kassA''bhavati'? tato so evaM niutto ciMtei-titthayarANaMtare 1. gItArthatvAt pra0 vA. mo0 pu0 // 2. ya-vA0 // 3. niutte - vA. mo0 pu0 jebhA khaMbhA0 vAbhA0 mu0 cUrNI ca // 4. chidi -khaM // 5. mmi chochi (?cchi) ti tittha - jebhA. khaMbhA. // 6. acchaMti - khaM0 // gAthA 29-32 vyavaharttavyasvarUpam 24 (A) For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI | vyavahAra sUtram pIThikA 24 (B) saMghe ahaM Thavito tA kahamahaM titthayarANaMtaraM saMghamaikkamAmi?' ti bhaNai- 'tumaM cevA''bhavati, na mamaM ti' eSa bhAvArthaH / ___akSarayojanAtvevaM- sacittAdAvutpanne, AdizabdAdacitta-mizraparigrahaH, samAsazca krmdhaaryH| tato'yamartha:- sacitte-ziSye, acitte-vastrAdau, mizre-sopakaraNe ziSye utpanne sati dvayoH gItArthayoH parasparaM vivadamAnayoH anyasmin samIpe vyavahAraparicchedakartari gItArthe'sati kathamapyekatarasmin gItArthatayA nivRtte vivAdAt pratyAvRtte samyak prAguktanItyA vyavahArazraddhAnaM bhavati, samyag vyavahArapratipattirupajAyate ityarthaH / katham? ityata Aha- 'gIyo aNAiyaMto' ityaadi| gIta:-gItArtho 'anatiyan' vivAdAdanatikrAman dvitIyena gItArthena sacittAdhutpAdanasahavarttinA vyavahAramamuM tvameva 'chinddhi', na hi tvamagItArtho, nApi yuktamayuktaM vA tvaM na jAnAsi' ityevaM 'chanditaH' nimantritaH 'san' cintayati- ahamanenA'smin vyavahAre pramANIkurvatA 'tIrthakarAnantarasaGghamadhyavartI' sthApitaH, saGghazca bhagavadAjJAvartitayA yathAvasthitArthavaktA, anyathA tIrthakarAnantaratvA1. tAdyutpanne- vA. mo0 pu0 mu0 // 2 0raparicchettari - vA. pu0 // gAthA 29-32 vyavaharttavyasvarUpam 24 (B) For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra 'yogAt, tad yadi lobhAditayA kathamapi vyavahAraM vilopAmi tato mayaiva tIrthakarAnantaraH san saGgho'ntaritaH kRto bhavet, tata evaM jAnan vyavahAravilopanena kathamahaM tIrthakarAnantaraM saGgam antare sthApayAmi antarayAmi? iti cintayitvA so'vAdIt 'tavaivedamAbhavati na mameti', tasmAt dvividho vyavahAro gItArthena saha karttavyo nA'gItArthena, gItArthazca priyadharmatvAdiguNopeta iti priyadharmAdayo bhAvavyavaharttavyAH / sUtram pIThikA 25 (A) nan ye priyadharmAdayaste priyadharmatvAdigaNairevAkalpyaM na kimapi pratiseviSyante iti kathaM vyavaharttavyA nirdizyante, vyvhaarhetvklpyprtisevnaa'smbhvaat| naiSa doSaH, pramAdavazatasteSAmapi kdaacidklpyprtisevnopptteH| anyacca pramAdA'bhAve'pi kadAcidazivAyutpattau guru-lAghavaM paryAlocya dIrghasaMyamasphAtinimittama-kalpyamapi pratisevante, tato bhavati teSAmapi vyavahArayogyateti vyavahartavyA nirdiSTAH // 29-30 // atha ye priyadharmAdiguNopetA api pramAdinaste kathaM vyavahiyante? pramAditayA teSAM vyavahArayogyatAyA abhAvAt tata Aha1. vilopyAmi - mo. mu0 / lopyAmi - vA. pu0 // gAthA 29-32 vyavaharttavyasvarUpam . 25 (A) For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram | pIThikA 25 (B) | www.kobatirth.org piyadhamme daDhadhamme, saMvigge ceva je u paDivakkhA / te vi hu vavahariyavvA kiM puNa je tesiM paDivakkhA? // 31 // priyadharmaNi dRDhadharme saMvigne ca ye pratipakSA apriyadharmA adRDhadhA asaMvignAzca : | te'pyanavasthAvAraNAya tadanyaniSedhAya ca hu: nizcitaM vyavaharttavyA bhagavadbhiruktAH, kiM| punarye teSAmapriyadharmAdInAM pratipakSAH priyadharma-dRDhadharma-saMvignAH? te sutarAM vyavaharttavyAH, priyadharmAditayA teSAM bhAvato vyvhaarprvRtteH|| 31 // tadevaM 'piyadhamme ya bahusue' [gA.20] ityetad vyAkhyAtaM, samprati 'dvitIyam'[gA.20] ityavayavaM vyAcikhyAsurAha gAthA biiyamuvaesa avaMkAiyANa je hoMti U paDivakkhA / 29-32 vyavaharttavyate vi hu vavahariyavvA, pAyacchittA''bhavaMte y|| 32 // svarUpam dvitIyaH upadeza AdezaH, makAro'lAkSaNikaH, dvitIyaM mtaantrmityrthH| avakrAdInAM |* 25 (B) / ye bhavanti pratipakSA:- vakra: kuTilo niSkAraNapratisevI tathA satatapratisevanAzIlo- | P(LILLAH For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 26 (A) www.kobatirth.org apare 'navasthAvAraNAya priyadharmA yAvadabahuzrutaste'pi kecid vyavahArayogyatayA tadanyaniSedhAya vA Abhavati prAyazcitte vyavaharttavyAH // 32 // samprati 'uvadesapacchittaM' [gA.20] ityetat vyAcikhyAsurAha uvadeso u agIe, dijjai biio u sohivavahAro / gahievaM aMNAbhavve, dijjai biiyaM tu pacchittaM // 33 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAdhurdvividha:- gItArtho'gItArthazca / tatra yo gItArthaH sa svayameva jAnIte, jAnAnasya ca nopadezaH / yastva'gItArthaH sa yuktA'yuktaparijJAna- vikalatayA'nAbhAvyamapi gRhNAti, tatastasmai 'agItAya' agItArthAya upadezo dIyate, yathA- na yuktaM tavAnAbhAvyaM grahItuM, yo hyanAbhAvyaM gRhNAti tasya tannimittaM prAyazcittamAbhavati' / evamupadizya tasyAnAbhAvyagrahaNapravRttinimittaM dAnaprAyazcittaM dIyate, tathA cAha - 'biio ya sohivavahAro' shodhi:praayshcittm| anAbhAvyaM gRhNAti prathamata upadezo dIyate, dvitIyaH zodhidAnavyavahAraH / 1. ya TIkAnirdiSTagAthAvayave // 2. va jebhA0 khaMbhA0 / ya vAbhA0 // / 3. aNAbhAve - vA0 mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only ////// gAthA 34-36 vyavahArasya nAmAdibhedAH 26 (A)
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 26 (B)| tadetadanAbhAvyaM gRhNantaM prati uktaM, samprati gRhItA'nAbhAvyaM pratyAha- 'gahie vI'tyAdi | apizabdaH samuccaye, na kevalamanAbhAvye gRhyamANe kintu gRhIte'pyanAbhAvye dIyate prathamata upadeza iti gamyaM, tadanantaraM sUtramuccArya prAyazcittaM yathAvasthitaM kathayitvA 'etat tavAbhavati prAyazcittam' iti prathama, tato dAnaprAyazcittaM dIyate iti dvitIyam // 33 // atha prAyazcittamiti kaH zabdArthaH ? katividhaM prAyazcittam ? iti praznamupajIvya prAyazcittaniruktAdidvArakalApapratipAdanAya dvAragAthAmAha pAyacchittaniruttaM1, bheyAra jatto parUvaNapuhuttaM 3 / ajjJayaNANa viseso4, tadarihaparisA ya5 suttattho6 // 34 // dAra gaahaa| prathamataH prAyazcittaniruktaM prAyazcittazabdArtho vktvyH1| tataH prAyazcittasya bhedAH pratisevanAdayo vaktavyAH2, tadanantaraM yato nimittAt prarUpaNApRthaktvaM prarUpaNAbAhulyaM, kimuktaM bhavati ? yato nimittAt pratisevanAtaH saMyojanAprAyazcittam, AropaNAprAyazcittaM, gAthA 34-36 vyavahArasya nAmAdibhedAH 26 (B) 1. cUrNyanusAreNa 'jatto' iti tRtIyaM drAram, 'parUvaNapuhuttaM' iti caturtham / / For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 27 (A) parikuJcanAprAyazcittaM ca pRthagupapadyate tad vktvym| tato'dhyayanayoH kalpAdhyayanavyavahArAdhyayanayorvizeSaH nAnAtvaM vaktavyam 4 / tadanantaraM tadarhA prAyazcittArhA pariSad / vAcyA 5 / tataH suutraarth:6| eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH, vyAsArthaM tu pratidvAraM vakSyati // 34 // tatra niruktadvArapratipAdanArthamAha pAvaM chiMdai jamhA, pAyacchittaM tu bhannae teNa / pAeNa vA vi cittaM, visohae teNa pacchittaM // 35 // dAraM 1 / / yasmAt zodhirUpo vyavahAro'parAdhasaJcitaM pApaM chinatti-vinAzayati, tena kAraNena prAyazcittaM bhaNyate, pRSodarAditvAdiSTarUMpaniSpattiH, athavA prAyeNa prAyo'parAdhamalinaM gAthA cittaM jIvam, atra cittazabdena citta-cittavatorabhedopacArAd jIvo'bhidhIyate, tathA cAha |* 34-36 vyavahArasya cUrNikRt- 'citta iti jIvasyA''khyA' iti vizodhayati aparAdhamalarahitaM karoti tena nAmAdibhedAH kAraNena prAyazcittaM, 'prAyaH' prAyeNa cittaM yathAvasthitaM bhavatyasmAditi prAyazcittamiti 27 (A) vyutpatteH // 35 // gataM niruktadvAramidAnIM bhedadvArapratipAdanArthamAha1. rUpasiddhiH - vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org vyavahAra sUtram pIThikA 27 (B) paDisevaNA1 ya saMjoyaNAra ya, ArovaNA3 ya bodhvvaa| paliuMcaNA4 cautthI, pAyacchittaM cauddhA u // 36 // pratiSiddhasyaM sevanA 'pratiSevaNA,' akalpyasamAcaraNamiti bhaavH1| caH samuccaye, 4 saMyojanaM 'saMyojanA' zayyAtara-rAjapiNDAdibhedabhinnA'parAdhajanita-prAyazcittAnAM saMkalanIkaraNam 2 / Aropyate iti 'AropaNA' prAyazcittAnAmuparyuparyAropaNaM yAvat SaNmAsAH, parato varddhamAnasvAmitIrthe AropaNAyAH pratiSedhAt 3 / parikuJcanaM 'parikuJcanA' gurudoSasya mAyayA laghudoSasya kathanaM, yathA sacittaM pratiSevya mayA acittaM pratiSevitamityAha iti| eSA | pratisevanAta Arabhya gaNyamAnA caturthI 4 / evametat prAyazcittaM caturddhA bhavati // 36 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamataH pratiSevaNocyate / sA ca pratiSevaNA pratiSevaka-pratiSevyavyatirekeNa nopapadyate, sakarmakakriyAyAH krtRkrmvytirekennaa'smbhvaat| tatastrayANAmapi prarUpaNAM cikIrSuridamAha gAthA 34-36 vyavahArasya nAmAdibhedAH 27 (B) 1. syAsevanA-khaM // For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 28 (A) paDisevao1 ya paDisevaNAra ya paDiseviyavvayaM3 ceva / eesiM tu payANaM, patteya parUvaNaM vocchaM // 37 // pratiSiddhaM sevate iti pratisevakaH, prtisevnkriyaakaarii| caH samuccaye, pratisevaNA | akalpyasamAcaraNam 2 / pratisevitavyam aklpniiym3| eteSAM trayANAmapi padAnAM | pratyekaM prarUpaNAM vakSye // 37 // pratijJAtameva nirvAhayati 'paDisevao sevaMto, paDisevaNa mUlauttaraguNe ya / paDiseviyavvaM davvaM, rUvi vva siyA arUvi vva // 38 // pratisevako nAmA'kalpyaM prtisevmaanH| pratisevanA aklpysmaacrnnm| sA ca gAthA dvidhA- 'mUla-uttaraguNe ya' iti, guNazabdaH pratyekamabhisambadhyate-mUlaguNaviSayA || 37-40 pratisevanAuttaraguNaviSayA ca / yacca kArya samAcaryamANaM mUlaguNapratighAti uttaraguNapratighAti vA tat disvarUpam pratisevitavyaM, tacca dravyaM paryAyA vA / tatra paryAyA dravye evAntarbhUtA vivakSitAH, 28 (A) bhedAbhAvAditi dravyaM draSTavyam / tathA caah-drvym| tacca syAt kadAcit rUpi 1. paDisevaga - vAbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org .. zrI vyavahAra sUtram pIThikA 28 (B) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AdhAkarmAdyodanAdi, vA vikalpe, arUpi vA-AkAzAdi / tadapi hi maSAvAdAdiviSayatayA bhavati kadAcit pratisevanIyam // 38 // iha pratisevanAmantareNa na | pratisevakasya siddhiH nApi pratisevanIyasya, tataH pratisevanIyA vizeSataH prarUpaNAmAha paDisevaNA u bhAvo, so puNa kusalo vva hojja' kusalo vA / kusaleNa hoi kappo, akusalapariNAmato dappo // 39 // pratiSevaNA dvividhA- dravyarUpA bhAvarUpA ca, pratiSevaNakriyAyAH kartRkarmagatatvAt / / tatra yA tasya tasya vastunaH pratiSevyamAnatA sA dravyarUpA pratiSevaNA, yastu jIvasya tathA tathA pratiSevakatvapariNAmaH sA bhAvarUpA pratiSevaNA, saivaM ceha grAhyA, jIvapariNAmAnurUpyataH praayshcittvidhiprvRtteH| tathA cAha- paDisevaNA u bhAvo pratiSevaNA nAma, tuH 37-40 evakArArtho bhinnakramazca, bhAva eva jIvasyA'dhyavasAya eva, naanyaa| sa ca bhAvo dvidhA- prtisevnaakushlo'kushlshc| tatra kuzalo jJAnAdirUpaH,akuzalo'viratyAdirUpaH / tatra yA kuzalena disvarUpam pariNAmena bAhyavastupratiSevaNA sA kalpaH, 'padaikadeze padasamudAyopacArAt' 28 (B) 1. veha0 vA. pu0 // gAthA For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalpapratiSevaNA, kalpikA iti bhaavH| yA punarakuzalapariNAmataH pratiSevaNA sA darpaH, darpapratiSevaNA dapikA ityarthaH // 39 // zrI | Aha-kimeSAM trayANAmapi parasparamekatvaM nAnAtvaM vA? ucyte-ubhympi| kathamityata vyavahAra sUtram pIThikA 29 (A) Aha nANI Na viNA nANaM, neyaM puNa tesa'NaNNamaNNaM ca / iya doNhamaNANattaM, bhaiyaM puNa seviyavveNa // 40 // yathA jJAnaM vinA antareNa jJAnI na bhavati, jJAnapariNAmapariNatatayaiva jJAnitvavyapadezabhAvAditi tyoHjnyaanjnyaaninorektvm| iya doNhamaNANattaMti, iti evaM jJAna-jJAnigatena prakAreNa dvayoH pratiSevaka-pratiSevaNayoH anAnAtvam ekatvaM, pratiSevanAmantareNa pratiSevakasyApyabhAvAt, pratiSevaNApariNAmapariNatAveva pratiSevakatvavyapadezapravRtteH / NeyaM puNaM tesa'NaNNamannaM ca iti, punaH zabdo vizeSadyotane, sa cAmuM vizeSaM dyotayati- na jJAna-jJAninoH parasparamiva jJeyenApi saha ekatvaM kintu jJeyaM / tayorjJAnajJAninorananyad anycc| kimuktaM bhavati?- jJAnino jJAnAcca jJeyaM kiJcidanyat gAthA 37- 40 pratisevanAdisvarUpam 29 (A) For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org vyavahArasUtram pIThikA 29 (B) kinycidnnyt| tathAhi-yadA jJAnI AtmAlambanajJAna-pariNAmapariNatastadA jJAna(jJeya) | jJAninorekatvaM, yadA tvAtmavyatiriktaghaTAdyAlambanajJAna-pariNAmapariNatastadA'nyatvam, Atmano ghttaadiinaamnytvaat| jJAnamapi yadA''bhinibodhikAdisvarUpAlambanaM tadA jJAnajJeyayorekatvaM, yadA tu svavyatiriktaghaTAdyAlambanaM tadA'nyatvaM, ghaTAdInAM jJAnAt mUrtA'mUrttatayA pRthagdezAditayA ca bhinnatvAt / 'bhaiyaM puNa seviyavveNa' atrApi 'iti' ityanuvartate, iti uktena prakAreNa pratiSevaka-pratiSevaNayoranAnAtvaM, bhaktaM vikalpitaM, punanAnAtvaM sevitavyena pratiSevitavyena, kadAcidanAnAtvaM kadAcinnAnAtvamityarthaH / tathAhi-yadA pratiSevako hastakarmAdi pratisevate, tadA pratiSevaka-pratisevitavyayorekatvaM, yadA punaH pramattatayA kITikAdisattvavyApAdanAdi pratisevate tadA nAnAtvaM, kITikAdisattvAnAM sAdhoH pRthagbhUtatvAt / pratisevanA tu yadA pratisevyamAnatA tadA sA pratisevitavyAda-nanyaiveti pratisevanA-pratisevitavyayorekatvanAnAtvacintA noppdyte| atha pratisevanA pratisevakasyAdhyavasAyaH sa tarhi yadA''tmavyApAdanaviSayastadA pratisevanApratisevaka(vya)yorekatvaM, yadA tu bAhyastryAdipratisevanAviSayaH tadA nAnAtvaM, stryAdeH pratisevakAda(nAyA)nyatvAt / // 40 // samprati yatprAgmUlottaraguNaviSayatayA pratisevanAyA dvaividhyamuktaM, tadvibhASayitumAha1. kITakA vA* mo0 pu0 mu0 // 2. vibhAvayiSurAha - vA. mo0 pu0 mu0 // gAthA 37-40 pratisevanAdisvarUpam 29 (B) For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 30 (A) mUlaguNa uttaraguNe, duvihA paDisevaNA samAseNa / mUlaguNe paMcavihA, piMDavisohAiyA iyarA // 41 // pratisevanA samAsena saGkepeNa dvidhaa| tadyathA-'mUlaguNe' mUlaguNaviSayA 'uttaraguNe' : uttrgunnvissyaa| tatra mUlaguNaviSayA paJcavidhA praannaatipaat-mRssaavaadaa-'dttaadaan-maithunprigrhruupaa| itarA uttaraguNaviSayA piNDa-vizuddhayAdiviSayA anekavidhA, atrA''dizabdAt samityAdiparigrahaH, kimuktaM bhavati?-mUlaguNeSu prANAtipAtaviratyAdiSu uttaraguNeSu piNDavizuddhyAdiSu yathAkramaM pratisevanA prANAtipAtAdilakSaNA paJcavidhA, AdhAkarmopabhogAdilakSaNA anekavidheti // 41 // tatra mUlaguNapratisevanA saMrambhAdibhedatazcitrA uttaraguNapratisevanA tvatikramAdibhedatazcatuHprakArAstathA cAha sA puNa aikkamavaikkame ya, aiyAra taha aNAyAre / saMraMbha samAraMbhe, AraMbhe rAgadosAdI // 42 // sA uttaraguNapratisevanA punaratikrame vyatikrame aticAre anAcAre ca bhvti| gAthA 41-44 atikramAdisvarupam 30 (A) For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 30 (B) etaduktaM 'bhavati sarvApyuttaraguNapratisevanA atikramAdibhedatazcatuSprakArA, mUlaguNapratisevanA saMrambhe samArambhe Arambhe ca, saMrambhAdibhedatastri-prakAreti bhaavaarthH| te ca saMrambhAdayo rAgadveSAditaH rAgato dveSataH, aadishbdaadjnyaantshc| tatra rAgato yathA cilAtIputrasya susumAvadhaH, dveSato yathA sAtyakedvaipAyanavyApAdanam, ajJAnato brAhmaNAdInAM chAgAdivadhaH / nanu 'yathoddezastathA nirdeza' iti prathamato mUlaguNapratisevanA vyAkhyAtumucitA pazcAduttaraguNapratisevanA, atra tu viparyaya iti katham ? ucyate iha prAyaH prathamato'lpasaMkliSTA'dhyavasAyaH, sa tUttaraguNapratisevanAM kurute, pazcAdatisaMkliSTAdhyavasAyo mUlaguNapratisevanAmiti khyApanArthaM viparyayeNopanyAsa ityadoSaH // 42 // sAmpratam atikramAdIn piNDavizuddhimadhikRtya vyAcikhyAsurAha AhAkammanimaMtaNa, paDisuNamANe atikkamo hoi / payabheyAi vaikkama, gahie teietaro gilie // 43 // gAthA 41-44 atikramAdisvarupam 30 (B) 1. sUsumA0 vA. mo0 pu. mu0 // 2. nasya ca vyA0 khaM // 3. mataH svalpa khaM // 4. AdhAkammAmaMtaNa - tisRSvapi bhASyapratiSu cUrNI ca // 5. tatio'varo gi0 vAbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 31 (A) ko'pi zrAddho nAlapratibaddho jJAtipratibaddho guNAnurakto vA AdhAkarma niSpAdya nimantrayati, yathA- 'bhagavan! yuSmannimittamasmadgRhe siddhamannamAste iti samAgatya pratigRhyatAmityAdi', tat pratizRNvati abhyupagacchati atikramo nAma doSo bhavati, sa ca tAvat yaavdupyogprismaaptiH| kimuktaM bhavati?- yat pratizRNoti, pratizravaNAnantaraM cottiSThati, pAtrANyudgRhNAti udgRhya ca guroH samIpamAgatyopayogaM karoti, eSa samastopi vyaapaaro'tikrmH| upayogaparisamAptyanantaraM ca yadAdhAkarmagrahaNAya padabhedaM karoti, AdizabdAd mArge gacchati, gRhaM pravizati, AdhAkarmagrahaNAya pAtraM prasArayati, na cA'dyApi pratigRhNAti, eSa sarvopi vyApAro vyatikramaH, gahie taiotti AdhAkarmaNi gRhIte upalakSaNametat, yAvadvasatau saMmAnIte, gurusamakSamAlocite, bhojanArthamupasthApite, mukhe prakSipyamANe'pi yAvannA'dyApi gilati tAvat tRtIyaH aticAralakSaNo doSaH, gilite tvaadhaakrmnnynaacaarH| evaM sarveSvapyauddezikAdiSu bhAvanIyam // 43 // ava | prAyazcittavidhimAha1. samAyAti gu0 khaM // gAthA 41-44 atikramAdisvarupam 31 (A) For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 31 (B) tinni yaM gurugA mAsA, visesiyA tiNha caugurU aMte / ee ceva ya lahuyA, visohikoDIe pacchittA // 44 // trayANAmatikrama-vyatikramo'ticArANAM trayo gurukA maasaaH| kathambhUtA? ityAhavizeSitA: tapaH-kAlavizeSitAH, kimuktaM bhavati? atikrame'pi mAsaguruH, vyatikrame'pi mAsaguruH, atIcAre'pi maasguruH| ete ca trayo'pi yathottaraM tapaH-kAlavizeSitAH / tathA ante anAcAralakSaNe doSa caturguruH cturmaasgurupraayshcittm| ete ca mAsagurvAdayaH prAyazcittabhedA atikramAdiSvavizodhikoTyAM drssttvyaaH| vizodhikoTyAM tveta eva mAsAdayo laghukAH prAyazcittAni, tadyathA- atikrame mAsalaghu , vyatikrame'pi mAsalaghu, aticAre'pi mAsalaghu , navaramete yathottaraM tapaH- kAlavizeSitAH, anAcAre caturmAsalaghu // 44 // 'mUlaguNe paJcavidhA pratisevanA' iti yaduktaM [gA.41] tatra paJcavidhatvaM darzayati gAthA 41-44 atikramAdisvarupam 31 (B) 1. u. vAbhA0 cUrNI ca // 2. mAtIcArA. vAlmo pu0|| For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 32 (A) pANivaha-musAvAe adatta-mehuNa-pariggahe ceva / mUlaguNe paMcavihA, parUvaNA tassimA hoi // 45 // prANivadhaH trs-sthaavrpraannihiNsaa| mRSAvAdaH bhuutopghaativcH| adattAdAnaM svAmigurvananujJAtagrahaNam, maithunaM striisevaa| parigrahaH sa ca bAhyA'bhyantaravastuSu muurchaa| sarvatra |* ekArAntatA praakRtlkssnnvshaat| mUlaguNe mUlaguNaviSayA paJcavidhA prtisevnaa| tasyAzca paJcavidhAyAH pratisevanAyAH saMrambhAdibhedataH pratibhedaM trirUpAyA iyaM vakSyamANA prarUpaNA saMrambhAdivyAkhyAnarUpA bhavati // 45 // tAmeva darzayatisaMkappo saMraMbho paritAvakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao, savvanayANaM pi suddhANaM // 46 // gAthA 45-49 saGkalyAdi svarupam prANAtipAtaM karomIti yaH saMkalpo'dhyavasAyaH sa sNrmbhH| yastu parasya paritApakaro vyApAraH sa samArambhaH, apadrAvayato jIvitAtparaM vyaparopayato vyApAra: 1. pANavaha vA. mo. jebhA khaMbhA0 / / 2. prANavadhaH - mu0 // 30 sAraMbho-jemA0 khaMbhA0 / / 32 (A) For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 32 (B) www.kobatirth.org ArambhaH / Aha ca cUrNikRt - pANAivAyaM karomIti jo saMkaSpaM karei ciMtayatItyarthaH sa saMraMbhe vaTTai, paritAvaNaM karei samAraMbhe vaTTai, uddavei Arambhe vaTTai iti / etacca saMrambhAditritayaM sarvanayAnAmapi zuddhAnAM sammatam, athavA 'suddhANaM' ityatra prAkRtatvAt pUrvasyAkArasya lopo draSTavyaH, tato'yamarthaH- sarvanayAnAmapyazuddhAnAmetat saMrambhAdi tritayaM sammataM, na tu zuddhAnAmiti // 46 // atha ke nayAH zuddhAH ? ke vA'zuddhAH ? iti zuddhAzuddhayapratipAdanArthamAha savve vi hoMti suddhA, natthi asuddho nayo uTThANe / puvvA va pacchimaNaM suddhA na u pacchimA tesiM // 47 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nayAH sapta tadyathA - naigamaH 1 saMgraho2 vyavahAra : 3 RjusUtraH 4 zabda: 5 samabhirUDha 6 evambhUta iti / ete ca sarve'pi nayAH svasthAne nijanijavaktavyatAyAM 'zuddhAH ', nAsti sa kazcinnayo yaH svavaktavyatAyAmapyazuddhaH, sarveSAmapi paripUrNasvavaktavyatA 1 0mbhAditrayaM vA // 2. *mANa u su0 vA0 mo0 pu0 mu0 jebhA0 khaMbhA0 // For Private And Personal Use Only gAthA 45-49 saGkalyAdi svarupam 32 (B)
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI / vyavahAra sUtram pIThikA 33 (A) 'bhyupagamaparatvAt / uktaM ca- "niyayavayaNija-saccA savvanayA paraviyAlaNe mohA" | [sanmati.1-28] yadyapyetadasti tathApi naitat prastutopayogi, sarvanayAnAM saMrambhAditritayA'nabhyupagamAt / tataH prakArAntareNa zuddhA'zuddhanayaprarUpaNAmAha- 'puvvA va' ityAdi, pUrvAH AdimAH 'vA'zabdaH prAguktapakSA'pekSayA pakSAntaratAdyotanArthaH, pazcimAnAM caturNAm RjasUtrAdInAM nayAnAM ye naigama-saMgraha-vyavahArarUpAstrayaste 'zaddhAH' zodhayanti karmamalinaM jIvamiti zuddhAH, zudherantarbhUtaNyarthAt ktapratyayaH / na u pacchimA tesiM ti na tu ye teSAmAdimAnAM naigamAdInAM pazcimA RjusUtrAdayaste zuddhAH, anuyAyidravyA'nabhyupagamatasteSAM vizodhakatvA'yogAt // 47 // kathaM punarAdhAstrayo nayAH zuddhAH? ityata Aha veNaie micchattaM vavahAranayA u jaM visohiMti / tamhA tecciya suddhA, bhaiyavvaM hoi iyarehiM // 48 // 'vainayiko' nAma mithyAdRSTiH, tasmin yad mithyAtvaM tad vyavahArapradhAnA nayA | 1. gmaat-vaa-pu0|| 2. tisRSvapi bhASyapratiSu "saMkappAdititayaM" gAthA (50) itaH pUrvamupalabhyate // gAthA 45-49 saGkalyAdi svarupam 33 (A) For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 33 (B) vyavahAranayA eva turevkaaraarthH| naigama-saMgraha-vyavahArAH zodhayanti apnynti| te hyanuyAyidravyA'bhyupagamaparAH, tataH kRtakarmaphalopabhogopapatteH saddharmadezanAdau pravRttiyogato bhavati tAttvikI zuddhiH, tasmAtta eva zuddhAH, bhaiyav hoi iyarehiMti, itaraiH RjusUtrAdibhirnayairmithyAtvazodhimadhikRtya bhajanIyaM, na zuddhyatIti bhAvaH / te hi paryAyamAtramabhyupagacchanti, paryAyANAM ca parasparamAtyantikaM bhedaM, tataH kRtviprnnaashaadidossprsnggH| tathAhi-manuSyeNa kRtaM karma kila devo bhuGkte, manuSyAvasthAtazca devAvasthA bhinnA, tato manuSyakRtakarmavipraNAzaH, manuSyeNa satA tasyopabhogA'bhAvAt; devasya ca phalopabhoge'kRtAbhyAgamaH, devena satA tasya krmnno'krnnaat| kRtavipraNAzAdidoSaparijJAne ca na ko'pi dharmazravaNe anuSThAne vA pravarttate, iti mithyAtvazuddhyabhAvaH, tadabhAvAcca na te zuddhA iti // 48 // etadeva spaSTataraM vibhAvayiSurAha vavahAranayassA''yA kammaM kAuM phalaM samaNuhoi / iya veNaie kahaNaM, visesaNe mA hu micchattaM // 49 // 1. pravarteta - mo0 vA. mu0 // gAthA 45-49 saGkalyAdi svarupam 33 (B) For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 34 (A) vyavahArapradhAno nayo vyavahAranayaH, tasya matena AtmA zubhamazubhaM vA karma kRtvA tasya phalaM bhavAntare samanubhavati, anuyaayidrvyaa'bhyupgmaat| iti etasmAtkAraNAdvainayike mithyAdRSTau mithyAtvA'pagamAya kathanaM saddharmopadezaH, tatpariNatau ca mithyAtvApagama iti mithyAtvazodhakatvAt te trayo'pi vyavahAranayAH zuddhAH / visesaNe mA hu micchattaM iti, viziSyate-parasparaM paryAyajAtaM bhinnatayA vyavasthApyate aneneti vizeSaNaM-RjusUtrAdinayaH, tasmin prarUpyamANe kRtavipraNAzAdidoSAzaGkAto'dhikataraM mA jantavo mithyAtvaM yAsuriti, naitanmatAnusAreNa vainayike saddharmadezanApravRttiH, tadabhAvAcca na mithyAtvazuddhiriti na te zuddhAH // 49 // samprati dvitIyavyAkhyAnamadhikRtya zuddhA'zuddhanayaprarUpaNAM kriyatenaigama-saMgraha-vyavahArarUpA AdimAstrayo naMyA na zuddhAH, vyavahArAbhyugamaparatvAt / uparitanAstu catvAraH zuddhAH, naishcyiktvaat| tadetat zuddhA'zuddhanayalakSaNamadhikRtya yatprAg dvitIyaM vyAkhyAnaM kRtaM tacca 'savvanayANaM asuddhANaM' [gA.46]iti' // tatpradarzayannAha gAthA 50- 53 nayasvasmapAdi 34 (A) 1. ti na tanma0 vA. mo. mu0 // 2. nayA azuddhAH, vyavahArA (rama mu.)bhyupagama0 vA. mo0 pu0 mu0|| For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 34 (B) saMkappAItitayaM, avisuddhANaM tu hoi u nayANaM / iyare bAhiravatthu, necchaMtA''yA jato hiMsA // 50 // iha saGkalpazabdena saMrambha upalakSyate, paryAyatvAt, tataH saGkalpAditritayam iti : ko'rthaH? saMrambhAditritayaM saMrambhasamArambhA''rambhalakSaNam avizuddhAnAmeva 'tuH' evakArArthaH, bhavati nayAnAM matena jJAtavyamiti zeSaH, vyavahAraparatayA teSAM matena tritayasyApi smbhvaat| 'itare' zuddhA RjusUtrAdayo hiMsAvicAraprakrame 'bAhyaM vastu necchanti', nA'bhyupagacchanti, na bAhyavastugatAM hiMsAmanumanyante iti bhaavH| yatastanmatena Atmaiva tathAdhyavasAyaparikalito hiMsA, na bAhyamanuSyAdiparyAyavinAzam, AyA ceva u hiMsA [oghani. gA.755] iti vcnaat| tataH saMrambha eva hiMsA, na samArambho nApyArambha iti na zuddhanayAnAM saMrambhAditritayam // 50 // sAmpratamasyAmeva 'sA puNa atikkame' [gA. 42] ityAdikAyAM gAthAyAM yad mUlottaraguNapratisevanayorviparyayeNopanyasanamakAri tatra kAraNamAkSepapurassaramupanyasyannAha1. gAtheyaM tisRSvapi bhASyapratiSu "veNaie micchattaM" (48) gAthAyAH pUrvamupalabhyate // 2. pyAdItiyayaMjebhA0 vA. mo0 // 3. vanAyA vipa0 vA0 bho0 pu0 mu0 // gAthA 50- 53 nayasvasmapAdi 34 (B) For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 35 (A) coei kimuttaraguNA puvvaM ? bahua-thovaga-lahuyaM ca / atisaMkiliTThabhAvo, mUlaguNe sevate pacchA // 51 // 'codayati' praznayati ziSyaH, yathA- kimuttaraguNA uttaraguNapratisevanA pUrvamuktA? 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAddhi pUrvaM mUlaguNapratisevanA vaktumuciteti bhaavH| atrottaramAhabahavaH uttaraguNAH, stokA mUlaguNAH, tathA 'laghu' zIghramuttaraguNAnAM sevakaH pratisevakaH, tato 'tisaMkliSTabhAvaH san pazcAt mUlaguNAn sevate pratisevate iti khyApanArtha viparyayeNopanyAsaH // 51 // iha prAyazcittaM mukhyavRttyA vizodhiH, tathA ca-aparAdhaM vidhAya vizuddhamanaso gurusamakSaM vadanti- bhagavan! amukasyA'parAdhasya prayacchata praayshcittmiti'| kadAcit pratisevanApyupacArAt prAyazcittaM, tathA ca-aparAdhe kRte vaktAro bhavanti 'samApatitamasmAkamadya prAyazcittamiti' // 51 // tatra yathopacArataH pratisevanA prAyazcittamucyate, tathopapAdayannAha gAthA 50-53 nayasvasmapAdi 35 (A) 1. nAstIyaM gAthA cUrNI / coei kimuttaraguNA ? puvvaM bahudhA a sevaga lahuM vA - vA. mo* pu0 // 2. sevao - jebhA khaMbhA0 // 3. mukhyatayA vi0 vA. pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 35 (B) paMDiseviyaMmi dijjai, pacchittaM iMharahA u paDiseho / teNa paDisevaNa cciya, pacchittaM taM cimaM dasahA // 52 // ___ 'pratisevite' pratiSiddhe sevite yasmAt prAyazcittaM dIyate, itarathA pratiSiddhAsevanamantareNa pratiSedhaH praayshcittsy| tataH pratisevanA prAyazcittasya nimittamiti 'kAraNe kAryopacArAt' pratisevanaiva praayshcittm| tacca pratisevanArUpaM prAyazcittamidaM dazadhA dazaprakAram // 52 // tAmeva dazaprakAratAmupadarzayati AloyaNa1 paDikamaNe2, mIsa3 vivege4 tahA vi ussagge5 / tavacheya7 mUla/aMNavaTThayA9ya pAraMcie10 ceva // 53 // AG maryAdAyAM, sA ca maryAdA iyaMjaha bAlo jaMpaMto, kajjamakajjaM ca ujjuyaM bhaNai / taM taha AloejjA mAyAmayavippamukko u // 1 // [maraNasamAdhi gA. 1336] 1. nAstIyaM gAthA cUrNI // 2. itarahA-jebhA0 // 3. aNavaTThiyA vA. mo* pu0|| gAthA 50-53 nayasvasmapAdi 35 (B) For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra | zrI vyavahAra sUtram pIThikA 36 (A) www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anayA maryAdayA 'lokR-darzane' curAditvAt Nic, lokanaM locanA- prakaTIkaraNaM, ** AlocanA - guroH purato vacasA prakaTIkaraNamiti bhAvaH / yat prAyazcittamAlocanAmAtreNa zuddhayati tadAlocanArhatayA 'kAraNe kAryopacArAt 'Alocanam 1 / tathA 'pratikramaNaM' doSAt pratinivarttanam, apunaHkaraNatayA mithyAduSkRtapradAnamityarthaH, tadarhaM prAyazcittamapi pratikramaNaM, kimuktaM bhavati ? yat prAyazcittaM mithyAduSkRtamAtreNaiva zuddhimAsAdayati, naM tu gurusamakSamAlocyate, yathA sahasA'nupayogataH zleSmAdi - prakSepAdupajAtaM prAyazcittaM tathAhisahasA'nupayuktena yadi zleSmAdi prakSiptaM bhavati, na ca hiMsAdikaM doSamApannaH, tarhi gurusamakSamAlocanAmantareNApi mithyAduSkRtapradAnamAtreNa sa zudhyati, tat pratikramaNArhatvAt pratikramaNam 2 / yasmin punaH pratisevite prAyazcitte yadi gurusamakSamAlocayati, Alocya ca gurusandiSTaH pratikrAmati pazcAcca mithyAduSkRtamiti brUte tadA zuddhyati, tad AlocanApratikramaNalakSaNobhayArhatvAt mizram 3 | tathA 'vivekaH' parityAgaH, yat prAyazcittaM viveka 1. na ca gu0 vA. mo. pu. mu. // For Private And Personal Use Only gAthA 54-55 AlocanAsvarUpam 36 (A)
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 36 (B) eva kRte zuddhimAsAdayati, nAnyathA, yathA''dhAkarmaNi gRhIte, tad vivekArhatvAt vivek:4| tathA vyutsargaH kAyaceSTAnirodhaH, yad vyutsargeNa-kAyaceSTAnirodhopayogamAtreNa zuddhyati prAyazcittaM, yathA-duHsvapnajanitaM, tad vyutsargA'rhatvAd vyutsargaH 5 / 'tavatti' yasmin pratisevite nirvikRtikAdi-SaNmAsaparyavasAnaM tapo dIyate, tat tapo'rhatvAt tapaH 6 / yasmin punarApatite prAyazcitte sandUSitapUrvaparyAyadezAvacchedaH zeSaparyAyarakSAnimittaM duSTavyAdhisandUSitazarIraikadezacchedanamiva zeSazarIrAvayavaparipAlanAya kriyate, tat chedArhatvAt chedaH 7 / 'mUlatti' yasmin samApatite prAyazcitte niravazeSaparyAyocchedamAdhAya bhUyo mahAvratAropaNaM tad mUlArhatvAn mUlam 8 / yena punaH pratisevitenotthApanAyA apyayogyaH san kaJcitkAlaM na vrateSu sthApyate yAvannAdyApi prativiziSTaM tapazcIrNaM bhavati, pazcAcca cIrNatapAstaddoSoparato vrateSu sthApyate tadanavasthatArhatvAdanavasthatAprAyazcittam 9 / 'pAraMcie cevatti' 'aJcU gatau ca', yasmin pratisevite liGga-kSetra-kAla-tapasAM pAramaJcati, tat pArAJcitamarhatIti pArAJcitam 10 / eSa saMkSepArthaH // 53 // vistarArthaM tu pratidvAram bhASyakRdeva vakSyati tatra prathamadvAram 'AlocanA' iti vivariSuridamAha gAthA 54-55 AlocanAsvarUpam 36 (B) For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram pIThikA 37 (A) 'AloyaNatti kA puNa? kassa sagAse va hoi kAyavvA? / kesu va kajjesu bhave? gamaNA''gamaNAdiesuM tu // 54 // kA kiMsvarUpA punarAlocanA? iti prathamataH pratipAdyaM, tadanantaraM kasya sakAze samIpe bhavati kartavyA''locanA? iti vaacym| tathA keSu kAryeSu bhavatyAlocanA? tatra pratipattilAghavAya saGkapato'traiva nirvacanamAha- gamanA''gamanAdikeSu gamane Agamane, AdizabdAt shyyaa-sNstaark-vstr-paatr-paadpronychnkgrhnnaadiprigrhH| tuzabdaH vizeSaNe, sa caitad vizinaSTi- gamanA''gamanAdiSvavazyakarttavyeSu samyagupayuktasyA'duSTa- bhAvatayA niraticArasya chadmasthasyA'pramattasya yaterAlocanA bhavatIti / Aha- yAni nAmA'vazyakarttavyAni gamanA''gamanAdIni teSu samyagupayuktasyA'duSTabhAvatayA niraticArasyA'pramattasya kimAlocanayA? tAmantareNApi tasya zuddhatvAt, yathAsUtraM pravRtteH, satyametat, kevalaM yAzceSTAnimittAH sUkSmapramAdanimittA vA sUkSmA AzravakriyAstA AlocanAmAtreNa zuddhyantIti tcchuddhinimittmaalocnaa| uktaM ca gAthA 54-55 AlocanAsvarUpam 37 (A) 1. nAstIyaM gAthA cUrNI // For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org vyavahArasUtram pIThikA 37 (B) jayA uvautto niraiyAro ya karei, karaNIjjA ya te jogA, tattha kA visohI Aloie aNAloie vA? // 1 // guru bhaNai-tattha jA ciTThAnimittA vA suhumapamA yanimittA vA suhamA AsavakiriyA tAo sujjhati AloyaNAmitteNaM ti // 54 // tatra kA nAmA''locanA? iti yat prathamaM dvAraM tat suprasiddhatvAdanyatra vA kalpA'dhyayanAdiSu vyAkhyAtatvAdiha bhASyakRtA na vyAkhyAtaM, tathApi sthAnA'zUnyArthaM kiJciducyate- AlocanA nAma avazyakaraNIyasya kAryasya pUrvaM vA kAryasamApterUcaM vA yadi vA pUrvamapi pazcAdapi ca guroH purato vacasA prkttiikrnnm| sA cA''locanA uparitaneSu prAyazcitteSu keSucit sambhavati keSucinna sambhavati tatra yeSu sambhavati tatprasiddhyarthamidamAha gAthA 54-55 biie natthi viyaDaNA, vA u vivege tahA viussagge / AlocanAAloyaNA I niyamA, gIyamagIye ye kesiMci // 55 // svarUpam dvitIyaM- sUtrakramaprAmANyA'nusaraNAt pratikramaNaM, tasmin dvitIye pratikramaNalakSaNe || 37 (B) / 1. ya - vA0 // 2. vA-vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - vyavahAra sUtram pIThikA 38 (A) prAyazcitte nAsti vikaTanA AlocanA, tathAhi- sahasA'nAbhogato vA yadA kiJcidAcaritaM bhavati, yathA manojJeSu zabdAdiSvindriyagocaramAgateSu rAgagamanam, amanojJeSu dveSagamanaM, tadA | tadanantarameva 'mithyA duSkRtam' iti brUte, tacca tenaiva zuddhiM yAtIti naa''locyti| vA u vivegitti vAzabdo vibhASAyAM viveke vivekA'rhe prAyazcitte AlocanAyA vibhASA, kadAcid bhavati kadAcinna bhavatIti bhaavH| tathAhi-tad vivekA'ha~ nAma prAyazcittaM yat paristhApanayA zuddhyati, tatra yadakalpikamAdhAkarmikAdi-pUrvamaviditatvena gRhItaM, pazcAcca kathamapi jJAtaM, tad yadA paristhApayataH zubhabhAvanA'dhyArohe kevalajJAnamutpadyate tadA'sau kRtakRtyo jAta iti nA''locayati, anutpanne tu jJAnA'tizaye niyamAdAgatya gurusmiipmaalocytiiti| 'tahA viussagge' tti yathA viveke AlocanAyA vibhASA tathA vyutsrge'pi| kimuktaM bhavati?- vyutsarge'pi kadAcidAlocanA bhavati kadAcid na bhavati, yathA-svapne hiMsAdikamAsevitaM, tacchuddhinimittaM ca kAyotsargaH kRtaH, tadanantaraM ca zubhabhAvanAprakarSataH kevalajJAnamudapAdi maraNaM vA tasyA''kasmikamupajAtamiti nAstyAlocanA; anutpanne jJAne jIvan niyamAdAvazyake vikaTayan Alocayati yathA svapne mayA hiMsAdikamAsevitaM kAyotsargeNa ca zodhitamiti / 1. canAyAM - mu0 // 2. zyakaM vi0 vA. mo0 pu0 // gAthA 56-57 prAyazcitta sthAnAni 38 (A) For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 38 (B) gatamAlocaneti dvAram-adhunA 'kasya sakAze AlocanA kartavyA?' [gA.54] itidvAraM vivarISurAha sA AloyaNA u ityaadi| sA AlocanA niyamAdavazyantayA 'gItamiti' prAkRtatvAt SaThyarthe prathamA, tasya gItArthasya sakAze kartavyA, naa'giitaarthsy| atraiva matAntaramAha- 'agIe ya kesiM ci' keSAJcidAcAryANAmidaM matam-utsargatastAvadAcAryasya samIpe AlocayitavyaM, yadA punarAcAryaH saMjJAdiprayojanagato bhavati tadA agItArthasyApi samIpe bhikSAdyAlocanIyamiti // 55 // taccAlocanA'haprAyazcittameteSu sthAneSu bhavati karaNijjesu uM jogesu, chaumatthassa bhikkhuNo / AloyaNapacchittaM, gurUNaM aMtie siyA // 56 // karaNIyA nAma avazyakarttavyAH yogA:-zrutopadiSTAH saMyamahetavaH kriyaaH| athavA | yogA:- mnovaakkaay-vyaapaaraaH| gAthA 56-57 prAyazcittasthAnAni 38 (B) 1. ya-khaM // For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 39 (A) 'jogo viriyaM thAmo, ucchAha parakkamo tahA ceTThA / sattI sAmatthaM ciya jogassa havaMti pajjAyA // 1 // ' [paJcasaMgraha gA. 396] itivacanAt / te cA'vazyakarttavyA ime-kUrma iva vasatau saMlInagAtraH supraNihitapANipAdo'vatiSThate, vacanamapi satyamasatyAmRSaM vA brUte, nA'satyam, nApi satyAmRSeti, manasopyakuzalasya nirodhanaM kuzalasyodIraNam, evaMrUpeSu karaNIyeSu yogeSu samyagupayuktasya niraticArasyeti vAkyazeSaH, saaticaarsyopritnpraayshcittsmbhvaat| chadmasthasya parokSajJAninaH, na tu kevalajJAninaH, tasya kRtakRtyatvenA''locanAyA ayogAt, uktaM cachaumatthassa havai AloyaNA, na kevaliNo [vyavahAra-cUrNA-vasminneva sthAne] iti / |* tathA sUtroktena prakAreNa bhikSate ityevaMzIlo bhikSustasya yaterAlocanA prAyazcittaM syAt, tadapi ca 'gurUNAmantike' samIpe nA'nyeSAmiti // 56 // iha 'karaNIyA yogAH' iti saamaanyenoktm| adhunA nAmagrAhaM karaNIyayogapratipAdanArthamAha gAthA 56-57 prAyazcittasthAnAni 39 (A) 1. tahA diTThA- vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shn Rallassaydi SUIT ULIT Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vyavahArasUtram pIThikA 39 (B) www.kobatirth.org bhikkha-viyAra-vihAre, aNNesu yaM evamAikajjesu / avigaDiyaMmi aviNato, hoja asuddhe va paribhogo // 57 // bhikSAyAM vicAre vihAre anyeSvapi caivamAdikeSu kAryeSu AlocanA-prAyazcittaM bhavatIti vartate; iyamatra bhAvanA-gurumApRcchaya guruNAnujJAtaH san zrutopadezenopayuktaH svayogyabhikSA-vastra-pAtra-zayyA-saMstAraka-pAdaproJcchanAdi yadi vA AcAryopAdhyAyasthavira-bAla-glAna-zaikSaka-kSapakA-'samarthaprAyogya-vastra-pAtra-bhakta-pAnauSadhyAdi gRhItvA smaagtH| vicAra:- uccArabhUmistasmAdvA smaagtH| 'vihAraH vasatAvasvAdhyAye svAdhyAyamakRtvA vasateranyatragamanaM, tataH evamAdigrahaNAccaityavandananimittaM pUrvagRhItapIThaphalaka-zayyAsaMstArapratyarpaNanimittaM vA, bahuzrutA'pUrvasaMvignAnAM vandanapratyayaM vA, saMzayavyavacchedAya vA, zrAddhasva jJAtikA-'vaSaNNavihAriNAmavabodhAya vA, sAdharmikANAM vA saMyamotsAhanimittaM hastazatAt paraM dUramAsannaM vA gatvA samAgataH yadyapi nAsti 1. vi - vAbhA0 // 2. kAdisamastaprA. khaM // 3. "vihAre vasahIe asajjhAime saJjhAyaM aNNattha kAuM Agato "iti cUrNI // 4. svajAtyavasa0 vA. pu0 svajJAtyavasa0 mo0 syajJAtyavaSaNNa mu0 // 5. vihArANA vA. mo0 pu0 mu0 // gAthA 56-57 prAyazcittasthAnAni 39 (B) For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 40 (A) www.kobatirth.org cAha - kazcidatIcArastathApi yathAvidhi gurusamakSamAlocayitavyam, anyathA sUkSmaceSTA-nimittAnAM sUkSmapramAdanimittAnAM vA kriyANAM zuddhyabhAvAt / anyacca niraticAropi yadi guroH samakSaM nA''locayati, tato'vinayo bhavati, azuddha[ : ] paribhogo vA; tathA 'avikaTite' anAlocitte avinayo vA azuddho vA paribhogo bhavet / Alocite tUbhayadoSA'bhAvaH / nanvavinayadoSAbhAvaH syAt, azuddhaparibhogA'bhAvaH katham ? ucyatekenApi sAdhunA bhikSA pracurA satkAra-purassarA labdhA, tasya zaGkitamupajAtaM, kiM nAmeyaM bhikSA zuddhA'zuddhA vA ? tatra yadyanAlocya bhuGkte tato'zuddhaparibhogo bhavati, tena cA''locitam, AcAryeNa pRSTam- 'anyadivaseSu tasmin gRhe kIdRzI bhikSA alabhyata ? kiyanto vA bhojanakAriNaH ? prAghUrNakA vA kepyAgatA: ? saMkhaDI vA jAtA: ?' ityAdi vibhASA / evaM ca pRSTe tena yathAvasthitaM kathitaM, tata AcAryeNa jJAtA zuddhA azuddhA vA, tasmAdAlocayitavyam // 57 // For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **** gAthA 58-60 prAyazcittasvarupam 40 (A)
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 40 (B) www.kobatirth.org annaM ca chAumattho, taha'nnahA vA havejja uvaogo / AloeMto Uhai, souM ca viyANai soyA // 58 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anyacca kiJcAnyad ityarthaH / 'chAdmasthikaH ' sAmAnyasAdhugata upayogaH tathA yathAvasthitavastvanusArI anyathA vA viparIto bhavet; AcAryastu mati-medhAdhAraNAdiguNasamanvitatayA bahuzrutatayA cA'tizayajJAnI, tataH zaGkitamAlocite ni:zaGkitaM karoti, tathA yadyapi gRhNataH zaGkitamupajAtaM tathApi kadAcid Alocayan svaprajJayApi Uhate zuddhamazuddhaM vA svayameva jAnAti / yadi vA tadIyAmAlocanAM zrutvA zrotA'pyAcAryAdikaH pUrvoktena prakAreNa, yadi vA AcAryAdikasya pArzve bahavo lokAH samAgacchanti, bahubhyazca bahu zRNvan kadAcittamapi viSayaM lokataH zrutvA jA zuddhamazuddhaM vA, tasmAdAlocayitavyam // 58 // yaduktaM - gurUNaM aMtie siyA" [gA. 56] iti tatra syAdityasya vyAkhyAnamAha - 1. AcAryastvatimedhA0 vA0 pu0 // 2. bahurAzca zra0 khaM0 // For Private And Personal Use Only ***** gAthA 58-60 prAyazcittasvarupam 40 (B)
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtram AsaMkamavahiyammi ya, hoi siyA avahie tahiM pagayaM / zrI gaNatattivippamukke, vikkheve vA vi AsaMkA // 59 // vyavahAra syAcchabda AsaMkamiti prAkRtatvAdAzaGkAyAmavadhRte cA'rthe, AzaGkA nAma-vibhASA, pIThikA yathA syAditi ko'rthaH? kadAcid bhavet kadAcid na bhavet avadhRtaM nAma-avadhAraNam / 41 (A) || tatra tayordvayorarthayormadhye avadhRte avadhAraNe prakRtamadhikAraH, avadhAraNArtho'tra syAcchabdaH iti bhaavH| tato'yamarthaH gurUNAmantike niyamAdAlocanA / yadi vA AzaGkAyAmapi prakRtaM, tatrA'yamarthaH- gurUNAmantike syAt tAvadAlocanA / yadi punarAcAryo gaNataptivipramukto bhavati, tatastasmin gaNataptivipramukte upAdhyAyasya samIpe AlocanA, athopAdhyAyasyA'pi kulAdikAryaiH zrAddhAdi- kathanairvA vyAkSepastato anyasya gItArthasya, tadabhAve agItArthasya samIpe Alocayitavyam // 59 // gatamAlocanA'ha~ praayshcittm| idAnIM pratikramaNArhamabhidhitsurAha guttIsu ya samiIsu ya, paDirUvajoge tahA pasatthe ya / vaikkame aNAbhoge, pAyacchittaM paDikkamaNaM // 60 // gAthA 58-60 prAyazcittasvarupam 41 (A) For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 41 (B) X guptayastisraH, tadyathA-manoguptiH vacanaguptiH kAyaguptizca, taasu| samitayaH paJca tadyathAIryAsamitiH bhASAsamitiH eSaNAsamitiH AdAnabhANDamAtra-nikSepaNAsamitiH uccaarprshrvnn-khel-sivaann-jll-pristhaapnikaasmitishc| etAsu ca sahasAkArato'nAbhogato vA kathamapi pramAde satIti vAkyazeSaH, prAyazcittaM pratikramaNaM mithyaadusskRtprdaanlkssnnm| iyamatra bhAvanA-sahasAkArato'nAbhogato vA yadi manasA duzcintitaM, vacasA durbhASitaM, kAyena duzceSTitaM, tathA IryAyAM yadi kathAM kathayan vrajet, bhASAyAmapi yadi gRhasthabhASayA | DhaDDarasvareNa vA bhASeta, eSaNAyAM bhakta-pAna-gaveSaNavelAyAmanupayuktaH, bhANDopakaraNasyA''dAne nikSepe cA'pramArjayitA, apratyupekSite sthaNDile uccArAdInAM pariSThApayitA, na ca hiMsAdoSamApannaH, upalakSaNametat, tena yadi kandarpo vA hAso vA, strI-bhakta-caura-janapadakathA vA tathA krodha-mAna-mAyA-lobheSu gamanaM, viSayeSu vA zabdarUpa-rasa-gandha-sparzalakSaNeSvanuSvaGgaH, sahasA-'nAbhogato vA kRtaH syAt, tata eteSu sarveSu sthAneSu mithyAduSkRtapradAnalakSaNaM praayshcittmiti| tathA 'pratirUpayoge' pratirUpavinayAtmake vyApAre, tathA prazasto yo yatra karaNIyo vyApAraH sa tatra prazasta:-- icchA-micchA gAthA 58-60 prAyazcittasvarupam 41 (B) For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 42 (A) [sthAnAGga sUtra sthA. 10 u. 3 sUtra 749 patra 399-401 / bhagavatI sUtra za. 25 u7 sU. 800 patra 920] ityAdiH, tasminnapi cA'kriyamANe 'prAyazcittaM pratikramaNam,' iha pratirUpagrahaNaM jJAnAdivinayopalakSaNaM, tato'yamartha:-jJAna-darzanacAritrapratirUpalakSaNacatuSprakAravinayA'karaNe, icchA-mithyA-tathAkArAdiprazastayogA'karaNe, upalakSaNametat, AcAryAdiSu manasA pradveSAdikaraNe, vAcA antarabhASAdikRtau, kAyena puro gamanAdau pratikramaNaM praayshcittm| tathA uttaraguNapratisevanAyAM vaikkame iti maryAdAkathanaM, tenA'tikrame vyatikrame ca prAgvyAkhyAtasvarUpe, tathA anAbhogAdakRtyapratisevane mithyAduSkRtapradAnAtmakaM pratikramaNaM prAyazcittamiti gAthAsamAsArthaH // 60 // vyAsArthaM tu bhASyakRd vyAcikhyAsuH prathamato 'guttIsu ya samiIsu ya' iti vyAkhyAnayati kevalameva agutto sahasA'NAbhogato va appahiMsA / tahiyaM tu paDikkamaNaM, AuTTi tavo na vA dANaM // 61 // evakAro bhinnakramaH, agupta eva guptirahita eva kevalam, upalakSaNametat, tena / gAthA 61- 63 jJAnavinayAdi 42 (A) For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 42 (B) samitirahita eva kevalamityapi drssttvym| kevalagrahaNamaguptatvamasamitatvaM vaikaM kevalaM, natvaguptatvA-'samitatvapratyayaM prANivyApAdanamApanna iti pratipAdanArtham / tathA cAhaappahiMsA, alpazabdo abhAvavAcI, alpA naiva kAcana prANino hiMsA abhavaditi zeSaH / kathamagupto'samito vA? ityata Aha- 'sahasA' padaikadeze padasamudAyopacArAt sahasAkArato'nAbhogato vaa| tatra sahasAkAro nAma 'puvvaM apAsiUNaM, chUDhe pAe kuliMgayaM paase| na ya tarai niyatteuM, jogaM sahasAkaraNameyaM // 1 // [tulA. nizItha bhASya gA. 97] ityevaMrUpaH, anAbhogaH vismRtiH| tahiyaM tu paDikkamaNamiti tatra sahasAkArato'nAbhogato vA kevala evA'guptatve asamitatve ca sati prAyazcittaM pratikramaNam, yadi punaH / / AuTTitti upetya aguptatvamasamitatvaM vA karoti tadA tatra prAyazcittaM tapo'rha, na vA dAnaM | tapasa iti gamyate, kathamadAnam? iticet, ucyate -yadi sthavirakalpikA upetyA'guptatvama- 3 | samitatvaM vA manasA ApannAstatastapoha~ prAyazcittaM teSAM na bhavati, gacchanirgatAnAM tu | gAthA 61- 63 jJAnavinayAdi 42 (B) 1. kuliMgae - vA. mo0 pu0 // 2. degsA samApannA. vA. mo0 pu0 mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 43 (A) manasApyApannAnAM caturgurukaM prAyazcittamiti // 61 // tadevaM 'guptiSu ca samitiSu ca' iti vyAkhyAtamidAnI pratirUpayogapada[gA.60] vyAkhyAnArthamAha paMDirUvaggahaNeNaM, viNao khalu sUio cauvigappo / nANe1 daMsaNa2 caraNe3 paDirUva 4cautthao. hoi // 62 // pratirUpagrahaNena pratirUpazabdopAdAnena caturvikalpaH catuSprakAraH khalu vinayaH sUcitaH / catuSprakAratvameva darzayati- jJAne jJAnaviSayaH, evaM darzane darzanaviSayaH, caraNe caraNaviSayazcaturthaH pratirUpako vinayo bhavati // 62 // tatra jJAnavinayo'STaprakAra: tAmevASTaprakAratAM kathayati kAle viNaera bahumANe,3 uvahANe 4 taha aniNhavaNe5 / / vaMjaNa6attha'tadubhae8 aTThaviho nANaviNato u // 63 // [dasavai. ni.88 a.cU.] 1. ita Arabhya gAthAcatuSkaM (65 gAthA paryantaM ) nopalabhyate cUrNI // gAthA 61- 63 jJAnavinayAdi 43 (A) For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yo yasyA'GgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktastasya tasminneva svAdhyAyaH karttavyaH, nAnyadA, tiirthkrvcnaat| dRSTaM ca kuSyAdeH kAlakaraNe phalaM, viparyaye vipryyH| atrodAharaNaM zrI vyavahAra sUtram pIThikA 43 (B) ___ ego sAhU pAdosiyaM kAlaM ghettuM atikaMtAe vi paDhamaporisIe aNuvaogeNa paDhai kaaliysury| sammaddiTThI devayA ciMtei - 'mA NaM paMtadevayA chalijja'tti kAuM takaghaDaM ghettUNaM 'takaM takaM' ti bhaNaMtI tassa purato gayA''gayAiM krei| teNa ya 'me sajjhAyasya vAghAyaM karei'tti bhaNiyA 'ayANie! ko imo takkassa vikkayaNakAlo velaM tA paloeha,' |* tIe vi bhaNiyaM-'aho! ko imo kAliyasuyassa sajjhAyakAlo ?'tti tato sAhU 'na esA | pagati'tti uvutto| nAo aDDaratto, dinnaM micchA dukkddN| devayAe bhaNiyaM-'mA evaM karejjAsi, mA paMto chalejjA' tato kAle sajjhAiyavvaM, na tu akAle iti| gAthA jJAnavinayAdi 43 (B) 1. takkakuDaM- vA. mo0 pu. dasavai0 agastyasiMhacUrNI pR. 51 / takkaM kuMDe- dazavai. hAribhadrITIkA pR. 6 // 2. aNayANie - khaM. // For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 44 (A) . . tathA zrutazravaNaM kurvatA gurovinayaH krttvyH| vinayo nAma - abhyutthaanpaaddhaavnaadi| avinayagRhItaM hi zrutamaphalaM bhavati, ettha udAharaNaM seNio rAyA bhajjAe bhannati-'mamegakhaMbhapAsAyaM kareha' teNa vaDDai ANatto, gayA / ktttthchiNdgaa| tehiM aDavIe salakkhaNo mahaimahAlayo dumo dittttho| dhUvo diNNo- 'jeNesa pariggahito rukkho so darisAveu appANaM, to na chiMdAmo, aha na dei darisAvaM to |* chiMdAmo 'tti tAhe teNa rukkhavAsiNA vANamaMtareNa abhayassa darisAvo diNNo- 'bho! ahaM raNNo egakhaMbhaM pAsAyaM karemi, savvouyaM ca ArAmaM savvavaNajAtiuvaveyaM, 'mA chiMdaha eyaM vaNarukkhaM, jato mama AvAsassa uvariM esa cUlAkappo 'tti evaM teNa kato pAsAdo / annayA egAe mAyaMgIe agAle aMbagANa dohalo jaato| sA bhattAraM bhaNai- 'mama aMbayANi aanneh'| tayA ya agAlo aNbgaannN| teNa oNAmiNIe vijjAe DAlA onnaamiyaa| aMbagANi ghiyaanni| puNo vi unnAmiNIe unnaamiyaa| pabhAe rannA diTuM, payaM na dIsai, ko esa maNUso atigato? jassa erisI sattI, so mama aMteuraM pi dharisehii tti kAuM abhayaM saddAviUNa bhaNai- 'sattarattassa abbhaMttare jai coraM nA''Nesi to te nasthi jIviyaM' / tAhe gAthA 63 vinaye udAharaNAni 44 (A) For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI abhao gato, gvesiumaaddhtto| navaraM egammi paese ego naDo ncciukaamo| logo milito| tattha gaMtuM abhao bhaNai- 'jAva eso naDo appANaM maMDei tAva mamegaM akkhANagaM sunneh| jahA vyavahAra sUtram pIThikA 44 (B) kamhi nagare ego dariddaseTThI parivasai / tassa dhUyA vaDakumArI atIva rUvassiNI y| sA varatthiNI kAmadevaM accei| sA ya egammi ArAme coriyAe pRSphANi uccinnei| ArAmiNA ditttthaa| kddddiumaaddhttaa| tIe so bhaNito- 'mA maI kumAri viNAsehi, tavAvi bhagiNI bhAgiNijjio atthi| teNa bhaNiyA-'ekkahA te muyAmi, jai navaraM jammi divase pariNijjasi, taddivasaM ceva bhattAreNa aNugghADiyA samANi mama sagAsaM ehisi / ' tIe bhaNiyaM- 'evaM bhavau' tti / teNa visjjiyaa| aNNayA pariNIyA / jAhe apavarakaM pavesiyA tAhe bhattArassa sabbhAvaM khei| visajjiyA 'vaccas' tti| paTTiyA aaraamN| aMtarA ya corihiM ghiyaa| tesiM pi sabbhAvo khito| mukkA, gacchaMtIe aMtarA rakkhaso dittttho| jo chaNhaM mAsANaM AhArei, teNa ghiyaa| sabbhAve kahie mukkaa| ArAmiyassa sagAsaM gyaa| teNa diTThA so sasaMbhaMto bhaNai- 'kahamAgayAsi?' tAe bhaNiyaM- 'mae kato so puvviM samao' gAthA 63 vinaye udAharaNAni 44 (B) For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir so bhaNai- 'kahaM bhattAreNa mukkA ?' tAhe tassa taM savvaM kahiyaM / 'aho! saccapainnA esA mahila' tti| ettiehiM mukkA, kahamahaM druhAmi?' tti teNa vimukkaa| paDiniyattA savvesiM tesiM majjheNa aagyaa| tehiM savvehiM mukkA bhattArasagAsamAbharaNasamaggA gyaa| vyavahAra sUtram pIThikA 45 (A) tAhe abhao taM jaNaM pucchai- 'akkhaha, ettha keNa dukkaraM kayaM?' tAhe IsAluyA bhaNaMti- 'bhattAreNaM' chuhAluyA bhaNaMti- 'rakkhaseNaM' / paradArigA bhaNaMti- 'mAlAkAreNaM' / harikeseNa bhaNiyaM- 'corehiM' / pacchA so gahito, jahA- eso corotti / tato seNiyassa |* uvnniito| pucchieNa sabbhAvo khito| tAhe rannA bhaNiyaM- 'jai navaraM eyAto vijAo desi to na mAremi' / 'demi' tti abbhuvagate, AsaNe Thito paDhai, na ThAi, rAyA bhaNai'kiM na ThAi' ? mAyaMgo bhaNai- 'jahA aviNaeNa paDhasi, ahaM bhUmie, tuma AsaNe,' / tato seNio nIyayare AsaNe tthito| iyaro mahati mahAlae Thavio / tato ThiyAto siddhAo ya vijjAo tti| evaM viNaeNa ahijjiyavvaM, no aviNaeNaM 2 / ___ tathA zrutagrahaNodyatena gurau bahumAnaH karttavyaH, bahumAno nAma-Antaro bhaavprtibndhH| * etasmin sati akSepeNa adhikaphalaM zrutaM bhvti| viNaya-bahumANesu caubhaMgo, egassa gAthA 63 vinaye udAharaNAni 45 (A) For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 45 (B) (B) | viNao na bahumANo1 avarassa bahumANo na viNaora aNNassa viNao vi bahumANo vi3 | annassa na viNao na bahumANo 4 / ettha doNha vi visesapadaMsaNatthaM imaM udAharaNaM__egammi girikaMdare sivo| taM ca baMbhaNo puliMdo ya accei| baMbhaNo uvalevaNasammajjaNAiyaM kareMto suibhUto accinni| acciNittA viNayajatto thuNei, na ya bhumaannennN| puMlido puNa taMmi sive bhAvapaDibaddho, gallodaeNa Nhavati, namiUNa uvavisai / tato : sivo teNa samaM AlAva-saMkahAhiM acchai / annayA ya tesiM ullAvaNasaddo baMbhaNeNa suto| * teNa paDiyariUNa uvAladdho- 'tumaM pi eriso ceva kaMDapUyaNasivo [jo] erisaeNa* ucciTThaeNa samaM maMtesi' / tAhe sivo bhaNai- 'eso bahumANei, tumaM puNAi na tahA,' annayA ya sivo acchINi ukkhaNiUNa acchai / baMbhaNo Agato, rddiumuvsNto| puliMdo ya Agato, sivassa egaM acchiM na pecchai, tato appaNayaM acchiM kaMDaphaleNa ukkhaNittA sivassa laaei| tato siveNaM baMbhaNo pattiyAvito / evaM nANamaMtesu viNayo bahumANo ya dovi kAyavvA 3 / gAthA 63 vinaye udAharaNAni 45 (B) 1. kSudraziva ityrthH| pANasivao- iti dasavaikAlikasya agastyasiMhacUrNI pR. 52 // For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 46 (A) tathA zrutagrahaNamabhIpsatA upadhAnaM kAryam, upadadhAti puSTiM nytynenetyupdhaanN-tpH| yad yatrAdhyayane AgADhAdiyogalakSaNamupadhAnamuktaM tattatra kArya, tatpUrvakasyaiva zrutagrahaNasya sphltvaat| atrodAharaNam___ege AyariyA ! te vAyaNAe saMtAparitaMtA saJjhAe vi asajjhAiyaM ghoseumaarddhaa| nANaMtarAyaM baMdhiUNa kAlamAse kAlaM kiccA devalogaM gyaa| devalogAto AukkhaeNa cuyaa| AbhIrakule paccAyAtA bhoge bhuNjNti| annayA ya se dhUyA jaayaa| sA ya atIva ruuvssinnii| tANi paccaMtiyANi gocArinimittaM annattha gcchNti| tIe dAriAe piuNo sagaDaM savvasagaDANaM purato gcchi| sA ya dAriyA tassa sagaDassa dhuratuMDe ThiyA vcci| tarUNehiM ciMtiyaM- samaseNIgAI sagaDAI kAuM dAriyaM pecchaamo| tehiM sagaDA uppaheNa kheDiyA visame AvaDiyA samANA bhaggA? tato logeNa tIe dAriyAe nAmaM kayaM asgddaa| tAe asagaDAe piyA asagaDapiyatti / tato tassa taM ceva veraggaM jAyaM / taM dAriyaM egassa dAUNa pvvio| jAva cauraMgijaM tAva paDhio, asaMkhayaM pddhiumaarddho| taM nANAvaraNIjaM se kammaM udinnnnN| paDhaMtassa na kiM ci tthaai| AyariyA bhaNaMti- 'choNa aNujANejjau' / tato so bhaNai,- | gAthA 64 | jJAnAvinaya darzanavinayAdi 46 (A) 1. uttarAdhyayaneSu caturthamadhyayanam // For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI 'eyassa keriso jogo ?' AyariyA bhaNaMti - 'jAva na ThAi, tAva AyaMbilaM kAyavvaM ' / tao so bhaNai- 'evaM ceva paDhAmi' / teNa tahA paDhaMteNa bArasarUvagANi bArasahiM saMvacchareMhi vyavahAra- ahiyANi tAva teNa AyaMbilANi kayANi / tato se nANAvaraNijjaM kammaM khINaM / evaM jahA asagaDapiyAe AgADhajogo aNupAlio, tahA savvehiM savvamuvahANaM pAleyavvaM 4 | sUtram pIThikA 46 (B) tathA aniNhavaNe iti gRhItazrutenA'nihnavaH kAryaH / yad yasya sakAze adhItaM tatra sa eva kathanIyaH, nA'nyaH, cittakAluSyApatteH / atra dRSTAntaH 'egassa NhAviyassa churabhaMDaM vijjAsAmattheNaM AgAse aMcchai / taM ca ego ya parivvAyago bahUhiM uvasaMpajjaNAhiM uvasaMpajjiUNa teNa sA vijjA laddhA / tAhe annattha tuM tidaMDeNa AgAsagaeNa mahAjaNeNa pUijjai / raNNA pucchio- 'bhayavaM ! kimesa vijjAtisao ? uta tavAtisao ?' so bhaNai - 'vijjAisao' / 'kassa sagAsAo gahito' / so bhaNai- 'himavaMte phalAhArassa risiNo sagAse ahijjito' / evaM vRtte samA saMkilesaduTTayAe taM tidaMDaM khaDa tti paDiyaM / evaM jo appA''gamaM AyariyaM ninhaveUNa annaM kahei tassa avihisaMkilesadoseNa sA vijjA paraloe na havai tti 5 / T 1. gacchai - vA0 / Agacchai - tA0 // For Private And Personal Use Only *** gAthA 64 jJAnAvinayadarzanavinayAdi 46 (B)
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 47 (A) tathA vyaJjanA'rtha-tadubhaye iti samAhAratvAdekavacanaM, bhedo na kArya iti vaakyshessH|| etaduktaM bhavati-zrutapravRttena tatphalamabhIpsatA vyaJjanabhedo'rthabheda ubhayabhedazca na kArya iti| tatra vyaJjanabhedo yathA- 'dharmo maGgalamutkRSTam' iti vaktavye 'puNNaM kallANamukkosaM' ityaah| arthabhedo yathA 'AvaMtI keyAvaMtI logaMsi vipparAmusaMtI' ityatra AcArasUtre [zru 1, a. 5.3.1 sU. 1] yAvantaH kecana 'loke' asmin pASaNDiloke viparAmRzantIti, evaMvidhA'rthA'bhidhAne avantIjanapade 'keyA' rajjuH 'vAntA' kUpe patitA lokAH praamRshntiityaah| ubhayabhedo dvayorapi yAthAtmyopamardaina- 'dharmo maGgalamutkRSTo ahiMsA parvatamastake' ityAdi, doSazcAtra-vyaJjanabhede arthabhedaH, tadabhede kriyAbhedaH, kriyAbhede ca mokSAbhAvaH, tadabhAve ca nirarthakA dIkSeti 6 / 7 / 8 / evaM kAlAdibhedaprakAreNa aSTavidhaH aSTaprakAro jnyaanvinyH|| 63 // darzanavinayopyaSTaprakAraH / tAmevASTaprakAra-tAmupadarzayatinissaMkiya? nikkaMkhiyara, nivvitigicchA3 amUDhadiTThI 4ya / uvavUha5thirIkaraNe6 vacchalla7pabhAvaNe 8aTTha // 64 // 4444 gAthA 64 jJAnAvinaya darzanavinayAdi 47 (A) 1. vAtAt kU* tA0 / vAtA kU* pu0 // 2. dhammo maMgalamukkaso a0 tA. // For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 47 (B) zaGkanaM zaGkitaM, zaGkA ityarthaH, nirgataM zaGkitaM yasmAdasau niHzaGkitaH, deza-|* sarvazaGkArahita ityarthaH / tatra dezazaGkA-samAne jIvatve kathameko bhavyo'parastvabhavyaH? iti| | sarvazaGkA prAkRtanibaddhatvAt sakalamevedaM pravacanaM parikalpitaM bhaviSyati iti. na punarAlocayati, yathA-bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca, tatra hetugrAhyA jIvA'stitvAdayaH, : ahetugrAhyA asmadAdyapekSayA bhavyatvAdayaH prakRSTajJAnagocaratvAt tddhetuunaamiti| prAkRtanibandho'pi bAlAdisAdhAraNaH / uktaM ca bAla-strI-mUrkha-mUDhAnAM, nRNAM caaritrkaakssinnaam| anugrahAya tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH smRtaH // 1 // itazca na parikalpitaH, dRSTeSTA'viruddhatvAt / niHzaGkito jIva evArhacchAsanapratipannaH, darzanaM prati vinItatvAt, darzanaprAdhAnyavivakSayA darzanavinaya ucyte| etena vinaya-8 vinayavatorabhedamAha, ekAntabhede tvavinayavata iva ttphlaabhaavaanmokssaabhaavH| evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA 1 / gAthA 64 jJAnAvinayadarzanavinayAdi 47 (B) 1. anugrahArthaM - pu. pre. // For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 48 (A) tathA niSkAGkitaH dezasarvakAGkSArahitaH, tatra dezakAGkSA yadekaM digambarAdidarzanaM kAGkSati, sarvakAkSA yat sarvANyapi darzanAnyAkAGkSati, na punarAlocayati SaijIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ca / vicikitsA-mativibhramaH, nirgatA vicikitsA yasmAdasau nirvicikitsaH, sAdhveva jinadarzanaM, kintu pravRttasya sato mamA'smAtphalaM bhaviSyati na vA? kRSyAdikriyAyA ubhayathApyupalabdheriti vikalparahitaH, nahyavikalopAya upeyavastupariprApako na bhavatIti saJjAtanizcayo nirvicikitsa ucyte| etAvatA aMzena niHzaGkitAd bhinnH| udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathA''vazyake [hAri. TIkA patra 815] iti yadvA nirvidvajjugupsaH sAdhujugupsArahitaH / udAharaNaM cAtra-zrAvakaduhitA yathA''vaya'ke [hA.TI. patra 815] iti 3 / tathA bAlatapasvitapo-vidyA'tizayadarzanairna mUDhA svabhAvAnna calitA dRSTiH- samyagdarzanarUpA ysyaasaa'vmuuddhdRssttiH| uktaM ca NegavihA iDDIo, pUrva paravAdiNaM ca dagRNa / jassa na mujjhai diTThI, amUDhadiDhei tayaM beMti // 1. ke eva- vA. mo0 pu0 mu0 // gAthA 64 darzananiye udAharaNAni 48 (A) For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 48 (B) atrodAharaNaM-salasA shraavikaa| beMti [ni.bhA.gA.26] yathA aMbaDo rAyagihaM gacchaMto bahUNaM bhaviyANaM thirIkaraNanimittaM sAmiNA bhaNito- 'sulasaM pucchejjAsu' aMbaDo ciMtei'puNNamaMtiyA sulasA, jaM arihA pucchi'| tato aMbaDeNa parijANaNAnimittaM sA bhattaM mggiyaa| tAe na diNNaM / tato teNa rUvANi viuvviyANi tahavi na dinnaM, na ya smmuuddhaa| taha kira kutitthiyariddhIo daTThaNa amUDhadiTThiNA bhaviyavvaM 4 / etAvAn guNipradhAno darzanavinayanirdezaH / adhunA gunnprdhaanH| upabRMhaNaM ca sthirIkaraNaM ca upbRNhnn-sthiriikrnne| tatropabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM kSapaNavaiyAvRttyAdisadguNaprazaMsanena trvRddhikrnnm| uktaM ca khamaNe veyAvacce, viNae sajjhAyamAisu ya juttaM / jo taM pasaMsae, esa hoi uvvuuhnnaavinno|| [nizIthabhASya gA.27] eteSveva kSapaNAdiSu sIdatAM tatraiva vizeSataH sthApanaM sthirIkaraNam / Aha ca gAthA 64 darzananiye udAharaNAni 48 (B) 1. jjAsi-vAlmo pussmu0|| 2. teNa viviharUvANi virUviyANi taha khaM // 3. tadvRttika0 vA. mo0 pu0 // 4. sthApanA - vA. mo0 pu0 mu0 / / For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 49 (A) www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suM ci khamaNAdisu sIyaMta coyaNA jAu / bahudose mANusse, mA sIya thirIkaraNameyaM // [ nizIthabhASya gA. 28] tatra upabRMhaNAyAmudAharaNaM - rAyagihe nagare seNio rAyA / ito ya sakko devarAyA seNiyassa sammattaM pasaMsai / tato ego devo asaddahaMto nagarabAhiM seNiyassa niggayassa cellayarUvaM kAUNa aMNimise giNhai tAhe taM nivArei / puNaravi annattha saMjatI guvviNI purato ThiyA / tAhe apavarage pavisiUNa jahA na koi jANai tahA sUtigihaM karAvei / jaM kiMci sUikammaM taM sayameva karei / tato so devo saMjaIrUvaM payahiUNa divvaM devarUvaM darisei, bhaNai ya- 'bho seNiya ! suladdhaM te jamma jIviyassa phalaM, jeNa te pavayaNassa uvariM erisI bhattI atthi tti uvavUheUNa gato / evaM uvavUheyavvA sAhammiyA 5 / sthirIkaraNe udAharaNaM-ajjA'sADhA''riyA / jahA te cellayasureNa thirIkayA tahA je bhaviyA te thirIkareyavvA 6 // tathA vAtsalya - prabhAvane iti, vAtsalyaM ca prabhAvanA ca vAtsalya - prabhAvane, tatra vAtsalyaM samAnadhArmikasyA''hArAdibhiH pratyupakaraNam, uktaM ca 1. aNamise - khaM0 pu0 // 2. udAharaNamidaM vistarata uttarAdhyayane parISahAdhyayane pAiyaTIkAyAM draSTavyam // For Private And Personal Use Only gAthA 64 darzananiye udAharaNAni 49 (A)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 49 (B) sAhammiyavacchallaM AhArAIsa hoi savvattha / Aesa-guru-gilANe tavassi-bAlAisu visesA // 1 // 7 / [nizIthabhASya gA.29] prabhAvyate-vizeSataH prakAzyate iti prabhAvanA, "Nive tyAsazrantha [ malaya. kR.5-72] ityAdinA' bhAve anprtyyH| sA cArthAt prvcnsy| tatra yadyapi pravacanaM zAzvatatvAta tIrthakarabhASitatvAdvA surA'suranamaskRtatvAtsvayameva dIpyate tathApi darzanazuddhimAtmano'bhIpsuryo yena guNenA'dhikaH sa tena tat pravacanaM prabhAvayati; yathA bhagavadAryavajrasvAmi prbhRtikH| uktaM ca kAmaM sabhAvasiddhaM tu, pavayaNaM dippate sayaM ceva / tahavi ya jo jeNa'hio, so teNa pabhAvae taM tu // [nizIthabhASya gA.31] te ca pravacanaprabhAvakA atishyyaadyH| uktaM ca"aisesi-iDi-dhammakahi, vAdi Ayariya khavaga nemittI / vijjA-rAyA-gaNasammayA ya titthaM pabhAveMti" // [nizIthabhASya gA.33] gAthA 64 darzananiye udAharaNAni 49 (B) 1. pabhAseMti - khaM / / For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 50 (A) asyA akSaragamanikA 'atizayI' avdhyaadijnyaanyuktH| RddhigrahaNAd AmarpoSadhyAdiRddhiprAptaH AcArya-vAdi-dharmakathi-kSapaka-naimittikAH prtiitaaH| vidyAgrahaNAd vidyAsiddhaH aarykhpttvt| 'rAjagaNasammatAzca' iti rAjasammatA mantryAdayaH, gaNasammatA mhttraadyH| cshbdaaddaanshraaddhaadiprigrhH| ete 'tIrthaM' pravacanaM 'prabhAvayanti', svata: prakAzakasvabhAvameva sahakAritayA prakAzayantIti // 'aTTa'tti evaM darzanavinayabhedA aSTau bhavanti // 64 // cAritravinayo'pyaSTaprakAraH tathA cAha paNihANajogajutto, paMcahiM samiIhi tihiM u guttIhiM / esa u carittaviNao, aTThaviho hoi nAyavvo // 65 // praNidhAnaM-ceta:svAsthyaM, tatpradhAnA yogA:- praNidhAnayogAH, yogAH- vyApArAH, tairyuktaH | samanvitaH praNidhAnayogayuktaH / ayaM ca oghato aviratasamyagdRSTirapi bhavati tata AhapaJcabhiH samitibhistisRbhizca guptibhiryaH praNidhAnayogayuktaH eSa caaritrvinyH| vinaya gAthA 65-69 vinayasvarupAdi 50 (A) 1. ayaM ca yato'vi0 vA. pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 50 (B) //////////////// vinayavatoH kathaJcidavyatirekAdaSTavidho bhavati jJAtavyaH, samiti-gupti-yogabhedAt, tatra |* samitayaH pravIcArarUpAH guptayaH prviicaaraa'prviicaarruupaaH| uktaM ca samiINa ya guttINa ya, eso bhedo u hoi naayvvo| samiI payArarUvA guttI puNa ubhayarUvA u|| [nizIthabhASya gA. 36] uktazcAritravinayaH // 65 // samprati pratirUpavinayapratipAdanArthamAhapaDirUvo khalu viNao, kAyazvaizmaNe3 taheva uvayAre4 / aTTha cauvviha duviho, sattaviha parUvaNA tassa // 66 // [da. vai. ni. 221 a.cU] pratirUpa: ucitaH khalu vinayazcatu prakAraH, tadyathA- kAye kaaynimittH1| evaM | vAci vaacik:2| manasi maansik:3| tathA upcaare-aupcaarik:4| aTTha-cauvvihaityAdi, atra yathAsaMkhyaM padaghaTanA-kAyiko vinayo aSTavidhaH, vAcikazcaturvidhaH, mAnasiko dvividhaH, aupacArika: saptavidhaH, parUvaNA tassatti tasya kAyikAdibheda- | bhinnasya catuSprakArasya pratirUpavinayasya prarUpaNA vakSyamANA // 66 // tatra 'yathoddezaM nirdezaH' iti nyAyAt prathamataH kAyikasyA'STavidhasya prarUpaNAmAha gAthA 65-69 vinayasvarupAdi 50 (B) For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 51 (A) aMbbhuTTANaM1 aMjali,2 AsaNadANaM3 abhiggaha 4 kiI ya5 / / sussUsaNA6 ya aMbhigacchaNA 7 ya saMsAhaNA 8 ceva // 67 // [tulA da. vai. ni. 221 a.cU ] abhyutthAnam abhyutthAnA'rhe gurvAdau samAgacchati eSa sAmAnyasAdhUnAM vinayaH, apUrvaM / punaH samAgacchantaM dRSTvA sUriNA'pyutthAtavyam 1 / aJjaliH praznAdau, yadi punaH kathamapyeko hastaH kSaNiko bhavati tadaikataraM hastamutpATya 'namaH kSamAzramaNebhya' iti vaktavyam 2 / 'AsanadAnaM' nAma pIThakAdyupanayanam 3 / abhigraha: guruniyogkrnnaa'bhisndhi:4|| kRtizceti kRtikarma, vandanamityarthaH 5 / zuzrUSaNA vidhivadanatidUrA''sannatayA sevanam | 6 / abhigamanamAgacchataH prati udgamanam 7 / sUtre strItvaM prAkRtatvAt saMsAdhanaM gacchato'nuvrajanam // 67 // samprati vAgvinayabhedAnAha gAthA 65-69 vinayasvarupAdi 51 (A) 1. abbhuTANe -tisRSvapi bhASyapratiSu cUryullikhitagAthApratIke ca // 2. dANe-tisRSvapi bhASya-pratiSu // 3. aNugacchaNA - iti cUrNisammataH pAThaH, tathA ca cUrNiH - "aNugacchaNA NAma iMtassa abbhuggacchaNaM" // 4. sambandhaH khaM // For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 51 (B) 2001 'hiya-miya-apharusabhAsI, aNuvIIbhAsi vAio viNao / / eesiM tu vibhAgaM, vocchAmi ahANupuvvIe // 68 // [da.vai. ni. 221 a.cU.] atra bhAsIzabdaH pratyekamabhisambadhyate, hitabhASI, mitabhASI, aprussbhaassii| hitaM pariNAmasundaraM, tadbhASate ityevaMzIlo hitbhaassii| mitaM parimitAkSaraM, tadbhASaNazIlo mitbhaassii| aparuSam- aniSThuraM, tadbhASaNazIlo'paruSabhASI, tathA anuvicintya-paryAlocya | bhASate ityevNshiilo'nuvicintybhaassii| eSa vAciko vinayaH, ayamapi nirdezo vinayavinayavatorabhedopacAreNa, eteSAM tu hitavAkyAdipadAnAM caturNAmapi vibhAgaM pRthakprarUpaNAM yathAnupUrvyA yathAvasthitayA AnupUrvyA vakSye // 68 // tatra pratijJAtaM nirvAhayatA prathamato hitabhASisvarUpaM vaktavyaM, hitaM ca dvividham-ihaloke hitaM paraloke hitaM c| tatra ihalokahitapratipAdanArthamAha vAhiviruddhaM bhuMjai, dehaviruddhaM ca Auro kuNai / ___ AyAsa-akAlacariyAdivAraNaM ehiyahiyaM tu // 69 // 1. hita-mita-apharusavAtI-vAbhA. cUrNau ca // 2. aNuvitibhAsI - vAbhA0 // gAthA 65-69 vinayasvarupAdi 51 (B) For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 52 (A) yaH kazcit puruSo vyAdhigrasto vyAdhiviruddhaM vyAdhiM prati kopakAri bhuGkte, tathA ya |* AturaH glAno glAnatvabhagnaH san dehaviruddhaM dehavinAzakAri karotyanazanapratyAkhyAnAdi, tayoryadvAraNaM, tathA AyAsasya mAnAtirekeNa kriyamANasya akAlacaryA rAtrau pathi gamanam, AdizabdAt kaNTakAkulAdipathi gmnaadiprigrhH| tasya ca yadvAraNametad aihikaM hitaM, tadbhASI aihikahitabhASI // 69 // samprati paralokahitabhASisvarUpapratipAdanArthamAha sAmAcArIsIyaMtacoyaNA ujjamaMtasaMsA ya / dAruNasahAvaMtaM ciya, vArei paratthahiyavAdI // 70 // sAmAcArI trividhA- oghasAmAcArI, dazavidhacakravAlasAmAcArI, padavibhAgasAmAcArI gAthA c| tasyAM trividhAyAmapi sAmAcAryAM yathAyogaM sIdata:- zithilIbhavatazcodanA protsAhakaraNaM * vcnvinysaamaacaariisiidccodnaa| tathA udyacchataH trividhAyAmapi sAmAcAryAM yathAzaktyudyamaM kurvataH | svarupam zaMsA-prazaMsA upabRMhaNamudyacchacchaMsA, caH smuccye| paralokahitabhASaNamiti sAmarthyAta | 52 (A) 70-74 | 1. nvataM ti ya - je bhA0 khaMbhA: / vataM piya - vAmA0 // For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 52 (B) gmyte| tatkArI prlokhitvaadii| tathA dAruNaH krodhAdyanvitaH svabhAvo yasyA'sau dAruNasvabhAvaH, tadbhAvo dAruNa-svabhAvatA, tAM yo vArayati so'pi paratrahitavAdI // 70 // atra paraH pRcchati atthi puNa kAi ceTThA, ihaparaloge ya ahiyayA hoi? / thaddha-pharusatta-niyaDI, atiluddhattaM ca iccAdI // 71 // nanu hitabhASItyatra hitamiti vizeSaNaM, vizeSaNaM ca vyacchedakaM bhavati, vyacchedyaM cAtra [a] hitaM, tad asti punaH kAcit kAyikI vAcikI mAnasikI vA'pi ceSTA yA ihaloke paraloke vA'hitA satI vyavacchidyeta? / sUrirAha-thaddhapharusattetyAdi, tvapratyaya ubhayatrApi sambadhyate, stabdhatvam-anamratA, etena kAyikI cessttoktaa| paruSatvaM-niSThurabhASitA, anena vaacikii| mAnasikImAha- nikRtiH mAyA, atilubdhatva-matyutkaTalobhatA iti, AdizabdAt krodhazIlatA kalahoddIpakatvamityAdiparigrahaH, tato'sti ahitApi ceSTeti tadvyavacchedArthaM hitgrhnnm||71 // samprati mitabhASitva-vyAkhyAnArthamAha1. ahitatA - jebhA khaMbhA0 / ahitiyA -vaabhaa0|| 2. tA etena vA0 vA. pu0 // gAthA 70-74 vacanavinayasvarupam 52 (B) For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 53 (A) taM puNa aNuccasaI, vochiNNaM 'miyaM pabhAsae mauyaM / mammesu adUmaMto, siyA va pariyAgavayaNeNaM // 72 // tad ihalokahitaM paralokahitaM vA punarbhASate anuccazabdaM na vidyate uccaH zabdaH svaro yasya tattathA tt| vyavacchinnaM vibhaktamamilitAkSaramityarthaH / mitaM parimitaM prabhUtArthasaMgrAhakaM | stokaakssrmityrthH| tathA mRdukaM komalaM zrotra-manasAM prahalAdakAri, itthambhUtamapi marmAnuvedhitayA vipAkadAruNaM syAd, ata Aha- marmasu adUmayan mANyavidhyan ityrthH| syAd vA tathAvidhaM kaJcana zikSaNIyamadhikRtya paruSasya mAnuvedhakasya vaktA paripAkavacanena anyA'padezena, yathA-doSAH strIsevAdayaH iha paratra cA'kalyANakAriNaH yathA-amukasya, tasmAt kulotpannena zIlapramukheSu guNeSvAdaraH karttavyaH / eSa mitabhASI // 72 // sAmpratamaparuSabhASitvavyAkhyAnArthamAha taMpi ya apharusa-mauyaM, hiyayaggAhi supesalaM bhaNai / nehamiva uggiraMto, nayaNa-muMhehiM ca viyasaMto // 73 // gAthA 70-74 vacanavinayasvarupam 53 (A) 1. mitaM pabhAsae - jebhA0 khaMbhA0 // 2. vibhaktam - vA. mo0 pu0 // 3. mudhehiM - vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 53 (B) tadapi hitaM mitaM ca bhaNati aprussmnisstthrm| etadeva vyAcaSTe-mRdukaM komalaM, punaH kathambhUtamityAha-hRdayaM gRhNAti hRdaye samyagnivizate ityevaMzIlaM hRdygraahi| tathA suSThuatizayena pezalaM-manojJaM zrotra-manasAM prItikAri supeshlm| tathA nayana-mukhAbhyAM vikasan, tathAkathaJcanApi bhaNati yathA snehamivA''ntaraM pratibandhamiva sAkSAd udgiran prakaTIkurvan pratibhASate, itthambhUto vaktA aparuSabhASI // 73 // sampratyanuvicintya bhASitvapratipAdanAyAha 'taM puNavirahe bhAsai, na ceva tatto'vabhAsiyaM kuNai / joei tahA kAlaM, jaha vuttaM hoi saphalaM tu // 74 // tatpunaH hitaM mitam aparuSaM ca bhaasste| avirahe virahAbhAve samakSamityarthaH / na punaH || tataH virahAdanyatra parokSe apabhASitaM duSTabhASaNaM karoti, virUpaM bhASate ityrthH| tathA | vacanavinayajoeitti dezIvacanametad, nirUpayati kAlaM prastAvaM, yathA prastAvocitatayA uktaM bhaNitaM svarupam saphalaM bhavati / 74 // 53 (B) 1. taM pi ya'virahe - tisRSvapi bhASya-pratiSu, cUrNipratyantareSu ca // gAthA 70-74 For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 54 (A) amiyaM adesakAle, bhAviyamiva bhAsiyaM niruvayAraM / Ayatto vi na giNhai, kimaMga puNa jo pamANattho? // 75 // amitaM prabhUtAkSaraM, tathA adeza-kAle bhAvitamiveti deza-kAlAbhyAmabhAvitamiva, na dezocitaM nApi kAlocitamiti bhaavH| ata eva nirupakAram, deza-kAlA'nucitatayA tato lezato'pi prsyopkaaraayogaat| evaMrUpaM bhASitamAyattopi svavazago'pi na gRhNAti nA''deyabuddhyA zRNoti, kimaMga punaH pramANasthaH mAnya iti // 75 // puvvaM buddhIe pAsittA tatto vkkmudaahre| aMcakkhuo va neyAraM, buddhiM annesae girA // 76 // prAguktaprakAreNa pUrvaM buddhyA prekSya paryAlocya pazcAd vAkyam udAhareta uccareta, anyathA | yathAkathaJcana pravRttyA samyagupAdeyatvAyogAt / tathA cAha-aMcakSuSka iva andhaka iva | netAramAkarSayitAraM buddhimanveSate gI: sadasadarthapratipAdane / itthaM ca vaktA anuvicintyabhASI 4 1. acakkhU iva ne khaM0 pu0 // 2. buddhI anne u te girA - jebhA khaMbhA0 // 3. udAharet uccArayet - vA. mo0 pu0 mu0 // 4. 'acakkhu iva' andha iva - khaM0 // gAthA 75-80 vAcikamAnasikavinayAdi 54 (A) For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 54 (B) 76 // ukto vAciko vinyH| samprati mAnasikavinayadvaividhyam upadarzayaMstatpratipAdanArthamAha mANasio puNa viNao, duviho u samAsao muNeyavvo / akusalamaNoniroho,1 kusalamaNaudIraNaM2 ceva // 77 // mAnasikaH punarvinayaH samAsataH sajhepeNa dvividhaH dviprakAra: muNitavyaH jnyaatvyH| tadeva dvaividhyamupadarzayati-akuzalasya ArtadhyAnAdyupagatasya manaso nirodhaH akushlmnonirodhH1| kuzalasya-dharmadhyAnAdyutthitasya manasa udIraNam 2 / caH smuccye| evakAro avdhaarnne| etAveva dvau bhedau, nAnyAviti // 77 // ukto mAnasiko'pi vinayaH, sAmpratamaupacArikasaptavidhavinayapratipAdanArthamAhaabbhAsavati? 'chaMdoNuvattiyA,2 kaja3 paDikittI4 ceva / attagavesaNa5kAlaNNuyAda, ya savvANulomaM7 ca // 78 // 1. dyutthitasya - vA. mo* pu0 // 2. tti ? parachaMdavattiyA - jebhA0 khaMbhA cUrNipAThabhaMde ca // 3. chaMdANuH khaM // 4. kaje -jebhA khaMbA vAbhA0 // gAthA 75-80 vAcikamAnasikavinayAdi 54 (B) For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gurorabhyAse samIpe varttate itizIlo'bhyAsavartI, gurupAdapIThikApratyAsannavartIti bhAvaH || 1 / chandaH gurUNAmabhiprAyaH, tamanuvartate-ArAdhayatItyevaMzIlaH chando'nuvartI, tadbhAva: vyavahAra chndo'nuvrttitaa2| tathA kArye kAryanimittaM tRtIyo vinayaH, kimuktaM bhavati?- saMgrahamupagrahaM sUtram pIThikA vA me kariSyatItyevaM buddhyA yo yo vinayaH kriyate sa kAryanimittako viny:3| paDikittI 55 (A) cevatti kRte kArye yaH kriyate vinayaH sa pratikRtirUpatvAt prtikRti:4| atra kAryahetuke pratikRtirUpe ca vinaye AkSepa-parihArau bhASyakRd vkssyti| tathA dravyAdyApatsu Artasya, . upalakSaNametat, anArtasya vA gaveSaNaM durlabhadravyasampAdanAdirUpamArtagaveSaNam 5 / tathA kAlaM prastAvam, upalakSaNatvAd dezaM ca jAnAtIti kAlajJaH, tadbhAvaH kAlajJatAdezakAlaparijJAnaM, tasmin sati gurvAdicchandasA gurvAdibhyo'bhyavahArAdipradAnaM karoti, tato vinayahetutvAttadapi dezakAlaparijJAnaM viny:6| tathA sarveSu gurUpadezeSu anulomamapratikUlatA sarvAnulomam 7 / caH samuccaye eSa gAthAsakSepArthaH // 78 // vyAsArthaM tu bhASyakRd bibhaNiSuH prathamato'bhyAsavartitvaM vyAkhyAnayannAha gAthA 75-80 vAcikamAnasikavinayAdi 55 (A) ] 1. gurvAdibhya AhArA0 vA. mo0 pu. mu0 // 2. kUlaM sarvA khN|| For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 55 (B) guruNo ye lAbhakaMkhI, abbhAse vaTTate sayA sAhU / AgAra-iMgiehiM, saMdiTTho va tti kAUNaM // 79 // guroH abhyAse samIpe lAbhakAGkSI jJAna-darzana-cAritrarUpaparamArthalAbhArthI sadA sAdhuH prvrttte| kimartham? ityata Aha-AgAretyAdi, AkAraH netravaktragataH, iGgitaM-- ceSTA, tAbhyAM gurorabhiprAyaM samavagamya tatsamIhitaM kartuM, sandiSTo vA iti yat kimapi guruNA sandiSTaH tadvA kartumiti // 79 // samprati chandonuvarttitAmAha kAla-sahAvA'NumayA, AhAruvahI-uvassayA ceva / nAuM vavaharai tahA, chaMdaM aNuvattamANo u // 80 // AhAraH piNDaH, upadhi: kalpAdiH, upAzrayaH vasatiH, ete kAlasvabhAvA'numatAH iti anumatazabdaH pratyekamabhisanbadhyate, kAlAnumatAH svbhaavaanumtaashc| tatra kAlAnumatA ye yasmin kAle sukhahetutayA'numatAH te kaalaanumtaaH| prakRtiH svabhAvaH, sA cArthAdiha 1. u-cUrNau // 2. kAhAmi - vAbhA0 cUrNau ca // 3. lAbhAkA. khaM // 4. sandiSTaM - khaM // 5. aNuyatta. tisRSvapi bhASyapratiSu // gAthA 75-80 vAcikamAnasikavinayAdi ////////////////// 55 (B) For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 56 (A) guroH pratigRhyate, tadanumatA:- tadanukUlAH tAn, tathA jJAtvA chando gurorabhiprAyamanuvartamAnaH vyavaharati smpaadyti| eSa chandonuvarttitA vinayaH // 80 // samprati kAryahetuke vinaye parakRtamAkSepaM manasyAdhAya parihAramAha ihaparalokAsaMsavimukkaM, kAmaM vayaMti viNayaM tu / mokkhAhigAriesu, aviruddho so dupakkhe vi // 81 // nanu tIrthakarairbhagavadbhiriha-paralokA''zaMsAvipramukto vinayaH karttavyatayopadiSTaH, tataH / kathaM sAdhUnAM kAryahetuko vinayaH? ucyate- kAmamiti anumate avadhRte cArthe, iha avadhRte'rthe, tato''yamarthaH- yadyapi nAma iha-paralokAzaMsAvipramuktaM kAmaM niyamAdvadanti | vinayaM tathApi mokSAdhikAra ke]Su mokSayogyeSu mokSapathajJAnadarzanacAritravatsu ityarthaH, saH | kAryahetukopi vinayaH dvayoH pakSayoH samAhAro dvipakSaM, tasminnapi, sAdhuvarge sAdhvIvarge cetyarthaH, aviruddho na virodhbhaak| iyamatra bhAvanA-kAryahetukopi vinayaH khalu saMgrahAdikAryArthaM, saMgrahAdikAryaM ca mokSAGgamiti, sopi mokSArthinA karttavyaH bhagavadupadi | STatvAditi // 81 // samprati kRtapratikRtavinaye tamevAkSepaM manasyAdhAya parihAramAha gAthA aupacArika vinayasvarupam 56 (A) 1. avadhRte, tato - vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 56 (B) emeva ya aniyANaM, veyAvaccaM tu hoi kAyavvaM / kayapaDikitI vi jujjai, na kuNai savvattha taM jaivi // 82 // yathA mokSAGgatayA kAryahetuko vinayaH sAdhubhiH karttavyaH, evameva mokSAGgatayaiva kRtapratikRtirUpamapi vaiyAvRttyam anidAnaM nidAnaM-bhogaprArthanA tadrahitaM bhavati krttvym| anidAnamiti ca vizeSaNaM "madhyagrahaNe daNDAderivAdyantayorapi grahaNamiti" nyAyAt pUrvaM : pazcAcca draSTavyam, tena sarvopi vinayo mokSArthibhiranidAnaH krttvyH| atha kathaM |* kRtapratikRtirUpasya vinayasya mokSAGgatA? ucyate-suziSyo hyevaM paribhAvayati- 'jJAna-darzanacAritralAbhaiminupakAriNamapyupakurvanti bhagavanto'mI sUrayastasmAdeteSvavazyaM vinayaH karttavyaH, "jassaMtiyaM dhammapayAI sikkhe, tassaMtie veNaiyaM pauMje" [dazavai.9/1/12] iti vcnaat| evaM ca paryAlocya yaH kriyate vinayaH sa kRtapratikRtirUpatvAt kRtapratikRtermokSAGgatvAccAvazyaM kartavya iti / anyacca-utsargatastAvat sAdhubhiH sarvaM nirjarArthaM karttavyaM, kevalaM kadAcidazubho'pi bhAva upajAyate karmagatervicitratvAt, tato'zubhabhAvodayavazAd yadyapi gAthA aupacArika vinayasvarupam 56 (B) For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 . zrI vyavahAra sUtram pIThikA 57 (A) sarvatra sarvadA na nirjarArthaM pravarttate tathApyeSa mamApi kariSyati iti kRtapratikRtibuddhyApi vaiyAvRttyaM karttavyam / tathA cAha- 'kayapaDikitI vi jujjai' ityAdi, yadyapi tat vaiyAvRttyaM sarvatra sarveSu prayojaneSu nirjarAnimittaM na karoti tathApi kRtapratikRtirapi yujyate, kRtapratikRtibuddhyApi vaiyAvRttyaM karttavyamiti bhAvaH, sAdhUnAM jJAnAdipAtratayA vinayasthAnatvena teSu vinayasya kalyANaparamparAhetutvAt // 82 // uktaH kRtapratikRtirUpo vinayaH, sAmpratamArtagaveSaNarUpavinayapratipAdanArthamAhadavvAvaImAIsuM, attamaNatte gavesaNaM kuNai / / AhArAdipayANaM, chaMdammi u chaTThao viNao // 83 // dravyApadi durlabhadravyAsampattau, tathA ca bhavati keSucid dezeSu avantyAdiSu durlabhaM | ghRtaadidrvymiti| AdizabdAt kSetrAdiparigrahaH, tatra kSetrApadi kAntArAdipatane, kAlApadi durbhikSe, bhAvApadi gADhaglAnatve, Arttasya pIDitasya atyantamasahiSNutayA anArtasya vA yathAzakti yad gaveSaNaM karoti, durlabhadravyAdi sampAdayati sa aartgvessnnvinyH| samprati kAlajJatAvinayapratipAdanArthamAha gAthA aupacArika vinayasvarupam 57 (A) For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Railassaga Surya www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 57 (B) SaSThaH kAlajJatAlakSaNo vinayaH essH| yaduta chaMdammi u iti, tRtIyArthe saptamI, yathA- | 'tisu tesu alaMkiyA puhavI' ityatra, tato'yamarthaH- chandasA gurUNAmabhiprAyeNaiva, * tuzabdasyaivakArArthatvAt, aahaaraadiprdaanm| kimuktaM bhavati ? yad yasmai pratibhAsate tadiGgitAkArAdibhirabhijJAya AcArya-glAnopAdhyAyaprabhRtInAmakAlakSepaM sampAdayati, sa eSa kAlajJatAvinayaH // 83 // uktaH kAlajJatAvinayaH, samprati sarvatrA'nulomatAlakSaNaM vinayamAhasAmAyAriparUvaNa, niddese ceva bahuvihe guruNo / emeyaMti tahatti ya, savvattha'NulomayA esA // 84 // guruNo ityatra kartari SaSThI, guroH sAmAcArIprarUpaNe, kimuktaM bhavati?-icchA- 18 mithyAdirUpAyAM tasyAM tasyAM sAmAcAryAM guruNA prarUpyamANAyAM evametat, yathA bhagavanto vadanti, nAnyathA iti pratipattiH tathA bahuvidhe bahuprakAre nirdeze tattatkarttavyatAjJApanalakSaNe guroH guruNA kriyamANe yA tatheti vacanataH karttavyatayA ca pratipattireSA sarvApi sarvAnulomatA nAma vinayaH // 84 // upasaMharannAha gAthA aupacArika vinayasvarupam 57 (B) 1.diprarUpaNAyAM tasyAM ta* vA* pu0|| For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 58 (A) logovayAraviNao, iya eso vannio sapakkhammi / Asaja kAraNaM puNa kIrai jayaNA vipakkhe vi // 85 // iti evamuktena prakAreNa eSaH lokopacAravinayaH svapakSe suvihitalakSaNe vrnnitH| AsAdya kAraNaM punaH vipakSe'pi gRhastheSu tathAvidhA'gAriSu zrAvakeSu pArzvasthAdiSu ca eSa lokopacAravinayo'bhyAsavarttitvAdilakSaNaH yatanayA pravacanonnativyAghAtaparihAreNa saMyamA'nAbAdhayA ca kriyate // 85 // tadevaM kAya-vAG-mano-lokopacArabhedatazcatuSprakAraH pratirUpavinaya uktaH / athavA anyathA catuSprakAraH pratirUpavinayaH / tAneva prakArAn darzayati gAthA cauhA vA paDirUvo, tatthega'NulomavayaNasahiyattaM1 / 85-90 paDirUvakAyakiriyA2 phAsaNasavvANulomaM4 ca // 86 // pratirupa vinayavAzabdaH prakArAntaradyotanArthaH / anyathA vA caturddhA catuSprakAraH pratirUpavinayaH / tatra |* svarupAdi 4 teSu caturpu prakAreSu madhye ekaH pratirUpavinayastAvadayaM-yaduta anulomavacanasahitatvaM | yatkimapi kAryamAdiSTaH karoti, tatsarvamanulomavacanapUrvakaM karoti nAnyatheti bhAvaH 1 / 58 (A) 1. jaiNA - vA. mo* pu0 mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI dvitIya: pratirUpakAyakriyA, yathA- paripATyA zarIravizrAmaNamityarthaH 2 / tRtIyaH saMsparzanavinayaH, yathA gurvAdeH sukhAsikopajAyate tathA mRdusaMsparzanAtmaka : saMsparzanavinaya iti vyavahAra- bhAvaH 3 / caturthaH sarvAnulomatA, sUtre sarvAnulomamiti bhAvapradhAno nirdezaH / caH samuccaye sA ca sarvAnulomatA vyavahAraviruddhe'pi prANavyaparopaNakAriNyapi vA samAdeze yathAkramaM tatheti pratipattiH, tathaiva ca kAryasampAdanamityevaMrUpA // 86 // etAneva prakArAn krameNa vyAcikhyAsuH prathamato'nulomavacanasahitatvaM vyAkhyAnayati-- sUtram pIThikA 58 (B) amugaM kIra AmaM, ti bhaNai anulomavayaNasahio u / vayaNapasAyAIhi ya, abhinaMdai taM veI guruNo // 87 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA 85-90 pratirupavinaya icchAkAreNa bho ziSya! amukaM kriyatAmityevaM guruNA saimAdiSTe yo vacasA Amamiti brUte, na kevalaM brUte eva, kintu gurostAM vAcaM vadanaprasAdAdibhiH vadanasya prasAdena - mukhasya svarupAdi prasannatayA, AdizabdAt utphullanayanakamalo'JjalipragrahAdinA ca abhinandati 'mahAn 1. sparzana pratye (pratyayi ) kaH saM0 vA0 mo0 pu0 // 2. vayaM vA0 mo0 pu0 // 3. samAdiSTena vacasA khaM0 // 4. karaNato'JjalipragrahaNAdinA khaM0 // For Private And Personal Use Only 58 (B)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 59 (A) kRtaH prasAdo yadevaM samAdiSTaH' iti evaM jJApanena sphItIkaroti sa vinaya-vinayavatorabhedopacArAd anulomavacanasahitaH prtiruupvinyH| tuzabdaH evkaaraarthH| evaMrUpa evAnulomavacanasahitaH, nA'nya iti // 8 // asyaiva vinayasya karaNe upadezamAhacodayaMte paraM 'therA, icchANicche va taM vaI / juttA viNayajuttassa guruvakka'NulomatA // 88 // sthavirAH AcAryAdayaH, te paraM ziSyaM codayante zikSayante teSAM ttraa'dhikaaritvaat| tatra tAM codanAtmikAM vAcaM prati yadi icchA bhavati tadAdiSTakAryakaraNAya yadi vA anicchA tathApi vizuddhAnvayatayA vinayayuktasya guruvAkyA'nulomatA AmamityevaM guruvAkyopabRMhaNaM, guruvAkyopadiSTakAryasampAdakatA ceti lakSaNA yuktA / iyamatra bhAvanAjAti-kulasamanvitena vinayamicchunA sadaiva guronikaTavarttinA bhavitavyaM, tatra yadA guruH zikSayate tadA tAM zikSAmicchatA anicchatA vA'vazyaM guruvAkyam Amamiti tathaivetyevam 1.thero cUrNI // 2. vayaM- vAlmonpu0 // 3. yamicchatA-sA. vA. mo. mu. // gAthA 85-90 pratirupa vinaya svarupAdi 59 (A) For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 59 (B) */ upabRMhaNIyaM, kAryaM ca sampAdanIyamiti // 88 // etadeva savistaramAha guravo jaM paMbhAsaMti, tattha khippaM samujjame / na hu sacchaMdayA seyA, loe kimuta uttare? // 89 // ___ guravo yatprabhASante, karttavyatayopadizanti, tatra kSipraM zIghraM samudyacchet samyagudyama kuryaat| yataH naiva svacchandatA svAbhiprAyeNa varttitA zreyasI loke'pi, apizabdo'trA'nukto'pi sAmarthyAt gamyate, kimuta uttare lokottare suvihitajanamArge? paralokArthina- * stasya sutarAM na zreyasI, jJAnAdivicyutiprasaGgAt // 89 // gAthA jahuttaM guruniddesaM, jo vi AisaI muNI / 85-90 tassA vi vihiNA juttA, guruvakkANulomatA // 90 // pratirupa vinayayathoktaM gurunirdezaM gurvAjJArUpaM yo'pi munirAdizati kathayati, tasyApi tathA''dizataH | svarupAdi pratividhinA sUtroktena yuktA guruvAkyA'nulomatA ythoktsvruupaa| tadevamukto'nulomavacanasahitatvarUpo vinyH|| 9 // samprati pratirUpakAyakriyAvinayamAha 59 (B) 1. pasAhaMti- vaabhaa0|| 2. i - khaM.c // 3. vi viMhaNA vuttA gu0 tisRSvapi bhASyapratiSu // For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 60 (A) www.kobatirth.org addhANa vAyaNAe, niccAsaNayAe parikilaMtassa / sIsAI jA pAyA, kiriyA pAyAdaviNao u // 91 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhvani mArge vAcanAyAM sUtrA'rthapradAnalakSaNAyAM nityA''sanatayA nirantaropavezanataH pariklAntasya samantataH klamamupAgatasya kriyA pratirUpakAyakriyA, vizrAmaNeti tAtparyArthaH, karttavyeti vAkyazeSaH / kathaM karttavyA ? ityata Aha-zIrSAderyAvatpAdau zirasaH Arabhya krameNa tAvat karttavyA yAvat pAdau / yadi punaH pAdAdArabhya karoti tadA avinayaH, pAdAdimalasya zIrSAdiSu laganAt // 91 // atraivApavAdamAha - jatto va bhAi gurU, karei kiikamma mo tao puvvaM / saMpharisaNaviNao puNa, parimauyaM vA jahA sahai // 92 // yato vA aGgAdArabhya gururbhaNati tataH pUrvamArabhya kRtika vizrAmaNAM, mo iti pAdapUraNe karoti, tathA ca sati pAdAdapyArabhya kurvato nA'vinayaH, gurvAjJAkAritvAt ukto'nuloma (pratirUpa) kAyakriyAvinayaH / samprati saMsparzanavinayamAha-saMpharisaNetyAdi, saMsparzana - vinayaH punaH parimRdukaM vAzabdAdalpamRdukaM vA yathA sahate tathA vizrAmaNAM karoti, For Private And Personal Use Only *** gAthA 91-96 kAya vinayAdisvarUpam 60 (A)
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 60 (B) atikhareNa vizrAmaNAyAM paritApanasambhavAt // 92 // atha vizrAmaNAyAM ko guNaH? ityata AhavAyAI saTThANaM, vayaMti baddhAsaNassa je khubhiyA / kheyajao taNuthirayA, balaM ca arisAdao nevaM // 93 // vAtAdayo vAta-pitta-zleSmANo ye baddhAsanasya sataH kSubhitAH svasthAnAt pracalitAste svasthAnaM vrajanti svaM sthAnaM pratipadyante, te na vikriyAM bhajantIti bhaavH| tathA vAcanApradAnato mArgagamanato vA yaH kheda upajAtaH tasya jayaH apagamo bhvti| tathA tanoH zarIrasya sthiratA dADhyaM bhavati, na vishraarutaabhaavH| ata eva ca balaM zArIraM tadupaSTambhato vAcikaM mAnasikaM c| tathA evaM vizrAmaNAto vAtAdInAM svasthAnagamane arza AdayaH arzAsi vAtapitta-zleSmajAni, AdizabdAttadanye ca rogA na upjaaynte| ete vizrAmaNAyAM guNAH, tataH kartavyo'vazyamanuloma(pratirUpa)kAyakriyAvinayaH saMsparzanavinayazca // 93 // samprati sarvatrA'nulomatAvinayamAha gAthA 91-96 kAyavinayAdisvarUpam 60 (B) 1. vAtika - pai (pi-mu0) ttika-zle0 vA. pu0 mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 61 (A) www.kobatirth.org seyavapu me kAgo, diTTho cadaMta paMDuro vebho / AmaM ti paDibhaNaMte savvattha'NulomapaDilome // 94 // zvetavapuH zvetazarIro me mayA kAko dRSTaH, yadi vA ibho hastI caturdanto pANDurazca, mayA dRSTa iti varttate, evaM pratilome lokavyavahAraviruddhe guruNA kathamapyucyamAne Amam iti pratibhaNati ziSye sarvatrA'nulomalakSaNo vinayaH pratipattavyaH / kimuktaM bhavati ?-yadi nAma 'zvetavarmayA kAko dRSTa' ityAdikaM lokavyavahArapratikUlaM kathamapi gururbhaNati tathApi tadAnIM sakalajanasamakSam Amam ityevaM vaktavyaM, na punastadvacaH kuTTayitavyaM, kevalaM vizeSArthinA janavirahe kAraNaM praSTavyam / evaM hi sarvAnulomatAlakSaNo vinayaH prakaTito bhavati nAnyathA // 94 // miNa goNasaMgulehiM, gaMNehi se dADhacakkalAI se / aggaMgulIe vagghaM tuda 'Diva agaDaM bhaNati AmaM // 95 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. vaU - pu. pre puNyavijaya presakopI madhye // 2. gaNeha khaM0 vA0 mo0 pu0 mu0 // / 3. 0lAI vAtisRSvapi bhASyapratiSu // 4. Deva'gaDaM - khaM0 vinA TIkApratiSu, tisRSvapi bhASyapratiSu ca // For Private And Personal Use Only gAthA 91-96 kAyavinayAdisvarUpam 61 (A)
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 61 (B) minu pramiNu gonasaM sarpajAtivizeSam aGgalaiH, yathA kiyantyaGglAni ayaM gonaso vidyate? iti / tathA gaNa parisaMkhyAhi se tasya gonasasya daMSTrAH, yadi vA se tasya cakkalAdi pRSThasyopari maNDalalakSaNAni gaNaya, kiyantyo'sya daMSTrAH? kiyanti vA'sya pRSThasyopari cakkalAni? ityetat gaNayitvA kathayeti bhaavH| tathA agrAGgalyA aGgalyagrabhAgena vyAghraM tuda totreNa vythy| tathA 'Diva prollaGyaya avaTaM kuupm| evaM prANapratilomaM vadati gurau sarvatrA'nulomatAvinayayuktaH ziSyaH Amamiti bhaNati / guravo : hi sakalajagatprANivargaviSayaparamakaruNAparItacetasaH, tatasta eva yuktamayuktaM vA jAnanti, kimatra ziSyasya cintayA? iti ziSyeNa sarvatrAnulomavinayamicchanA IdRzamapi guruvacanaM tatheti pratipattavyamiti // 95 // samprati 'guttisu ya samiIsu ya' [gA. 60] ityAdi gAthAyAM yaduktaM 'pasatthe ya' iti tatra prazastagrahaNavyavacchedyaM darzayatitattha u pasatthagahaNaM paripiTTaNa cheyaNAi vArei / osanna-gihatthANa ya uTThANAI ya puvvuttA // 96 // 1. Dipa- vA. mo0 pu. mu0 // 2. vyamicchatA - vA. mo0 pu0 mu0 // 3. 0Na chijjamAi - vA. mo0 pu0 jebhA0 / khaMbhA vAbhA0 // gAthA 91-96 kAyavinayAdisvarUpam 61 (B) For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 62 (A) 'joge tahA pasatthe ya,' (gA. 60) ityatra yat prazastagrahaNaM kRtaM tad aprazastaM yogaM paripiTTana-chedAdikaM vArayati nirAkaroti, na tadakaraNe pratikramaNaM prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH, tasyAprazastatvena tatkaraNasyaiva praayshcittvissytvaat| tathA ye avasannAnAm upalakSaNametat, pArzvastha-kuzIlAnAM ca, tathA gRhasthAnAM pUrvoktA utthAnAdayaHabhyutthAnA'JjalyA''sanapradAnAdayastAnapi vArayati, teSAmapi tAn prati aprazastatvAt // 96 // atraiva prAyazcittayojanAmAha jo jattha u karaNijo, uTThANAI akaraNe tassa / hoi paDikkamiyavvaM, emeva ya vAya mANasie // 97 // yo yoga utthAnAdikaH abhyutthAnAJjalipradAnAdiko yaMtra AcAryAdiviSaye karaNIya uktastasya tatrA'karaNe pratikramitavyaM bhavati, mithyAduSkRtaM prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH, tadetat kAyikapratirUpayogaviSaye uktam, evameva anenaiva prakAreNa vAcike mAnasike'pi yoge pratirUpe vaktavyam, yathA-vAciko mAnasiko'pi yaH pratirUpayogo yathA yatra karaNIya | uktastasya tathA tatrA'karaNe mithyAduSkRtaM prAyazcittamiti, cshbdo'nuktsmuccyaarthH| tena gAthA 97-99 prAyazcitta svarUpam | 62 (A) For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . . vyavahAra sUtram pIThikA 62 (B) icchA-mithyAdiprazastayogA'karaNe'pi mithyAduSkRtaM draSTavyam // 97 // samprati yat mUlagAthAyAm 'a(va)ikkame aNAbhoge' (gA.60) ityupanyastaM, tad vyAkhyAnayannAha avarAhe atikamaNe vaikkame ceva taMha va aNAbhogA / bhayamANe u akiccaM, pAyacchittaM paDikkamaNaM // 98 // aparAdhe uttaraguNapratisevanArUpe atikramaNe tathA vyatikrame ca tathA'nAbhogato'kRtyamapi mUlottaraguNapratisevanAlakSaNaM bhajamAne pratikramaNaM mithyAduSkRtaM prAyazcittam // 98 // tadevamuktaM pratikramaNAha~ prAyazcittam, idAnIM tadubhayA'hamabhidhAtukAma AhasaMkie sahasAMgAre, bhayA''ure AvatIsu ya / / mahavvayAtiyAre ya, chaNhaM ThANANa bajjhato // 99 // 1. rAha atikUmaNe - vA. mo0 pu0 jebhA khaMbhA vAbhA* B3 // 2. taha aNAbhoge - khaMbhA vAbhA0 mu / taha aNAbhogA jebhA0 / taha ca'NAbhoge -vA0 / taha ya aNabhoge mo0| taha ya'NAbhogA-pu0 // 3. sahasakkAre - jebhA0 khaMbhA0 khaMbhA0 vAbhAH // gAthA 97-99 prAyazcitta svarUpam 62 (B) For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra //////////// www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI sUtram pIThikA 63 (A) zaGkite prANAtipAtAdau yathA mayA prANAtipAtaH kRtaH kiM vA na kRtaH ? tathA mRSA bhaNitaM na bhaNitaM vA ? avagraho'nujJApito na vA ? snAnAdidarzananimittaM jinabhavanAdiSu vyavahAra - gatasya strIsparze rAgagamanamabhUnna vA ? iSTA'niSTeSu zabdAdiSu rAga-dveSau gato na vA ? takrAdilepakRdavayavAH kathamapi pAtragatAH paryuSitA bhikSArthamaTitukAmena dhautAH kiMvA na dhautA ? ityAdi / tatra SaNNAM sthAnAnAM bAhyaM tadubhayalakSaNaM prAyazcittamiti yogaH / tathA upayogavato'pi sahasAkAreNa sahasA prANAtipAtAdikaraNe, tathA bhaye duSTamlecchAdisamutthe yadi vA hastyAgamane meghodakanipAtasparzane dIpAdisparzane vA AkulatayA prANAtipAtA - dikaraNe, tathA AturaH kSudhA pipAsayA vA pIDita:, bhAvapradhAnazcAyaM nirdezaH tato'yamartha:AturatAyAm / tathA Apat caturddhA tadyathA - dravyApat, kSetrApat, kAlApat, bhAvApat / tatra dravyApad-durlabhaM prAyogyaM dravyaM, kSetrApat- chinnamaDambAdi / kAlApad durbhikSAdi, bhAvApad gADhaglAnatvAdi / etAsu ca hiMsAdoSamApadyamAnasyApi anAtmavazagasya, tathAhiIryAsamitAvupayukto'pyuccAlite pAde sahasA samApatitaM kuliGginamapi vyApAdayet, mRSA'pi kadAcitsahasA bhASate, avagrahamapi kadAcid rAbhasikatayA ananujJAtamapi paribhogayati, atyulbaNamabalArUpamavalokya kadAcanApi sahasA rAgamupaiti ityAdi / tathA For Private And Personal Use Only gAthA 97-99 prAyazcitta svarUpam 63 (A)
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 63 (B) 1. bhayAtprapalAyamAno bhU-jala-jvalana-vanaspati-dvi-tri-catuH-paJcendriyAnapi vyApAdayeta. muSApi bhayAd bhASate, parigrahamapi dharmopakaraNabAhyasya kroti| AturatAyAmapi samyagIryApathA'zodhane sambhavati prANAtipAtaH, atyAturatAyAM kadAcid mRSAbhASaNamapi adattAdAnamapi ca / evamApatsvapi bhAvanIyam, tathA mahAvratAnAM prANAtipAtanivRttyAdInAM sahasAkArataH sphuTabuddhyA kAraNato vA aticAre sati cazabdAdatikrama-vyatikramayozca, tathA'tikramAdInAM mahAvrataviSayANAmanyatamasyA''zaGkAyAM vA, kim? ityAha-chaNhaM ThANANa bajjhato iti / iha keSAJcid anavasthita-pArAJcite prAyazcitte dve api ekaM prAyazcittamiti pratipattiH, tanmatena navadhA prAyazcittaM, tatra cAdye dve prAyazcitte muktvA zeSANi sapta prAyazcittAni, teSAM ca saptAnAM prAyazcittAnAM yadAdyaM prAyazcittaM tat uparitanAnAM SaNNAM bAhya, nAbhyantaramiti SaNNAM sthAnAnAM bAhyataH iti vacasA tadeva prtipttvym| yacca tadubhayaM taccaivaM bhAvanIyaM- zaGkitAdiSu yathoktasvarUpeSu satsu prathamaM gurUNAM purata AlocanaM, tadanantaraM gurusamAdezena mithyAduSkRtadAnamiti // 99 // tatra yaduktaM 'saMkie' iti tad vivRNvannAha X. gAthA 97-99 prAyazcitta svarUpam 63 (B) For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 64 (A) hittho va Na hittho me, satto? bhaNiyaM va na bhaNiyaM mosaM? / uggaha'NuNNama( ?'na )NunnA, taie? phAse cautthammi? // 100 // iMdiyarAgaddosA u paMcame kiM gaMtomi na gato?tti, chaTe levADAdI dhoyamadhoyaM na vA me?tti // 101 // sattvaH prANI hitthotti dezIpadametat hiMsito me mayA na vA hiMsitaH? iti tathA | mRSA bhaNitaM yadi vA na bhaNitam ? tathA tRtIye adattAdAnaviratilakSaNe avagrahA'nujJA | mayA kAritA yadi vA ananujJA avagrahA'nujJA na kAritA? tathA caturthe maithunaviratilakSaNe jinabhavanAdiSu snAnAdidarzanaprayojanato gataH san phAse iti strIsparze rAgaM gato na vA? // 100 // tathA paJcame parigrahaviramaNalakSaNe indriyeSu viSayiNA viSayopalakSaNAt indriyaviSayeSu iSTA'niSTeSu zabdAdiSu rAgadveSau gato'smi kiM vA na gata? iti| tathA SaSThe rAtribhojanaviramaNe lepakRdAdi takrAdyavayavarUpaM kathamapi pAtrAdigataM paryuSitaM bhikSATanArthamudyatena dhautamathavA na dhautaM mayA? iti // 101 // yadyevaM tataH kim? ityAha gAthA 100-105 tadubhayAhaprAyazcittam 64 (A) 1. gao ? va na - khaM / gato ? ti Na gato mi? je bhA0 khaMbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 64 (B) //////////////////////////////////// iMdiyaavvogaDiyA je atthA aNuvadhAriyA / tadubhayapAyacchittaM paDivajjai bhAvao // 102 // uktena prakAreNa ye arthAH prANAtipAtAdaya indriyaiH cakSurAdibhiH avyAkRtA , aprakaTIkRtAH, prakaTIkRtA api ye anupadhAritA na samyagdhAraNAviSayIkRtAH, teSu prAyazcittaM pratipadyate bhAvataH samyag apunarApatanena tdubhymiti| tacca tadubhayaM ca pUrva gurUNAM purata AlocanA, tadanantaraM tadAdezato mithyAduSkRtadAnam, ityevaMrUpaM tadubhayam // 102 // etadeva savistaramabhidhitsurAha saddA suyA bahuvihA, tattha yaM kesu vi gato mi rAgaM ti / amugattha me vitakko, paDivajai tadubhayaM tattha // 103 // zabdA mayA bahuvidhAH bahuprakArAH zrutAH zravaNaviSayIkRtAH, tatra teSu bahuvidheSu | zabdeSu zruteSu madhye vitakkatti evaM me vitarkaH sandehaH, yathA keSucidapi amugatthatti amukeSu rAgam, upalakSaNametat, dveSaM vA gato'smi, tatra tasmin zaGkAviSaye tadubhayamukta gAthA 100-105 tadubhayAIprAyazcittam 64 (B) 1. vi-khaM // For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 65 (A) lakSaNaM prAyazcittaM bhAvataH prtipdyte| yadi hi nizcitaM bhavati yathA- 'amukeSu zabdeSu rAgaM | dveSaM vA gataH' iti tatra tapoha~ prAyazcittam, athaivaM nizcayaH 'na gato rAga dveSaM vA' tatra sa zuddha eva, na praayshcittvissyH| tato vitarke yathoktalakSaNe tadubhayameva praayshcittmiti|| 103 // emeva sesae vI, visae AseviUNa je pacchA / kAUNa egapakkhe, na tarai tahiyaM tadubhayaM tu // 104 // evameva uktenaiva prakAreNa yAn [zeSakAn] rUpAdIn viSayAn Asevya upabhujya, upalakSaNametat prANAtipAtAdInapyAsevya pazcAd ekatarasmin pakSe aparAdhalakSaNe nirdoSatAlakSaNe vA kartuM na zaknoti, yathA rUpAdiSu viSayeSu rAga dveSaM vA gataH, prANAtipAtAdayo vA kRtA iti, yadi vA na gato rAgadveSau, nApi kRtAH prANAtipAtAdaya iti, tatra tadubhayaM tu tadubhayameva, tuzabdasyaivakArArthatvAd yathoktalakSaNaM prAyazcittaM, zaGkAspadatvAt // 104 // gAthA 100-105 tadubhayAhaprAyazcittam 65 (A) tadevaM zaGkite iti vyaakhyaatm| samprati 'sahasAkAre' [gA.99] ityAdi vyAcikhyAsurAha For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 65 (B) uvayogavato sahasA, bhaeNa vA pellie kuliMgAdI / accAurA''vatIsu ya, aNesiyAdIgahaNa-bhogA // 105 // upayogavato'pi IryAsamitau samyagupayuktasyApi uccAlite pAde kathamapi sahasAyogataH samApatitaH san kuliGgI vyApadyate, bhayena vA caura-siMhAdInAM bhRzaM prapalAyamAne, bhayagrahaNaM mUlagAthAyAmupalakSaNaM, tena etadapi draSTavyaM-pareNa vA pellie iti pareNa prerite vA tadvyApAramAsAdya kuliGgI, upalakSaNametat pRthivyAdijIvanikAyo vA, vyaapttimaapnuyaat| tathA atyAture kSudhA pipAsayA vA atyantapIDite tathA Apatsu dravyApadAdiSu yadi aneSitAdigrahaNa-bhogau bhavataH aneSitam-aneSaNIyam, AdizabdAdakalpanIyasya prigrhH| na kevalamaneSitAdigrahaNa-bhogau kintu gamanA-''gamanAdau pRthivyAdi-jantuvirAdhanA'pi bhavati tathApi tatra prAyazcittaM yathoktalakSaNam, tadubhayamiti varttate, sahasAkArAdiviSayatvAt // 105 // samprati 'mahavvayAiyAre ya [gAthA-99]' ityetad vyAkhyAnayannAha .xxx gAthA 100-105 tadubhayAIprAyazcittam 65 (B) For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 66 (A) saMhasAkAra aikkama-vaikkame ceva taha ya aiyAre / hoi casaddaggahaNA, pacchittaM tadubhayaM tisu vi // 106 // atiyAruvayoge vA, egayare tattha hoi AsaMkA / navahA jassa visohI tassuvari chaha bajjhaM tu // 107 // sahasAkArataH sahasAkaraNataH atikrame vyatikrame aticAre ca prAgvyAvarNitasvarUpe, mahAvrataviSaye iti sAmarthyAd gamyate, 'mahavvayAiyAre ya' [gA. 99] itipadasya vyAkhyAyamAnatvAt, eteSu triSvapi doSeSu tadubhayam uktasvarUpaM prAyazcittamiti yogH| atha mUlagAthAyAM 'mahAvratAtIcAre ca' ityevoktaM tataH kathamatra vivRtam 'atikrame vyatikrame ca' iti? ata Aha-cazabdagrahaNAt, kimuktaM bhavati ? cazabdagrahaNataH mUlagAthAyAmapyatikrama-vyatikramayorapi samuccayaH kRta itydossH| athavA aticArasya paryantagrahaNAdatikramavyatikramayorapi upayoge sphuTabuddhyA karaNe tadubhayaM prAyazcittamiti yogaH / vAzabdo bhinnakramatvAd egayare ityatra yojniiyH| tato'yamartha:- ekatarasmin vA 1. sahasakAra-tisRSvapi bhASyapratiSu // 2. bhavai-tisRSvapi bhASyapratiSu // 3. jattha - jebhA0 // gAthA 106-110 tadubhayAIprAyazcittam 66 (A) For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 66 (B) tatra atikrame vyatikrame aticAre vA yadi bhavatyAzaGkA, yathA mayA atikramaH kRto na vA? vyatikramo kRto na vA? aticAraH kRto na vA? iti, tatrApi tadubhayaM prAyazcittam, iha sahasAkArA-''zaGke 'saMkie sahasAgAre' [gA.99] padadvayenApi gate, kevalaM mahAvratAnAmatikramAdiSvapyAzaGkAyAM sahasAkAre caitadeva prAyazcittaM nAnyat parikalpanIyamiti bhASyakRtA sahasAkArA''zake api yojite, 'chaNhaM ThANANa bajjhato' (gA. 99) iti vyAkhyAnayannAha-navahetyAdi, yasyAcAryasya matena anavasthita-pArAJcitayoraikyavivakSaNAt navadhA navaprakArA vizodhiH prAyazcittaM, tasya AdyaprAyazcittadvayasyopari yad varttate, prAyazcittaM tat SaNNAmuparitanAnAM bAhyameva, tuzabdasyaivakArArthatvAt, tataH 'chaNhaM ThANANa bajjhato' iti tadubhayaM prAyazcittaM pratipattavyamiti // 106-107 // uktaM tadubhayAha~ praayshcittm| idAnIM vivekAImAha kaDajogiNA u gahiyaM, sejjA-saMthAra-bhatta-pANaM vA / apphAsu NesaNijaM, nAu vivego u pacchittaM // 108 // gAthA 106-110 tadubhayAhaprAyazcittam 66 (B) 1. ya-mo0 // 2. apphAsu esaNi catusRSvapi TIkA pratiSu / apphAsu aNesa jebhaakhNbhaa|| For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI | vyavahArasUtram pIThikA 67 (A) kRtayogI nAma giitaarthH| kazca gItArthaH? ucyate-vastra-pAtrAdi-piNDa-zayyaiSaNAdhyayanAni chedasUtrANi ca sUtrato'rthataH tadubhayato vA yena samyagadhItAni sa giitaarthH| tena kRtayoginA zrutopadezA'nusAripariNAmapariNatena 'zayyA' upAzrayaH, upAzrayagrahaNAt tRNaDagalaka mallakAdiparigrahaH, teSAmapi prAyastatraiva smbhvaat| saMstArakaH pratItaH, saMstArakagrahaNaM sklaughikaupgrhikoplkssnnm| bhaktamazanaM, pAnaM sauviiraadi| vAzabdAt | khAdimaM svAdimaM vA gRhItaM, pazcAt kathamapi aprAsukamaneSaNIyaM vA jJAtaM, tatra prAyazcittaM tasya gRhItasya zayyAde 'vivekaH' prityaagH| uktaM ca- "taM sejjAiyaM vihiNA suovaditRRNa vigiMcamANo parisuddho" iti // 108 // pauraNa-pANagAme kiM sAhu na ThaMti? sAvae pucchA / natthi vasahitti pakayA Thiesa atisesiya vivego // 109 // kecit sAdhavaH pracurAnapAne grAme gatAH, tatra ca vasatirduSprApA, nocitA labhyate iti / na sthitaaH| tataH sAvae pucchA iti SaSThI-saptamyorarthaM pratyabhedAt zrAvakasya tathAvidhA'bhinavadIkSitasya pArzve pRcchA abhavat, yathA- kimiti 'sAdhavo nAtra tiSThanti?' sa prAha- 'nAstyatra vasatiriti' kRtvaa| tataH sAdhuSu gateSu zrAvakaiH gAthA 106-110 tadubhayAhaprAyazcittam 67 (A) For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 67 (B) www.kobatirth.org paryAlocya vasatiH 'prakRtA' prakRSTA kRtA / tasyAM ca kRtAyAM kAlAntareNa te vA'nye vA sAdhavaH samAgatAH, tatra sthitAH / sthiteSu ca katipayadinAtikrame atizeSitaM jJAtaM, jJAte ca sati tatra prAyazcittaM vivekaH / kimuktaM bhavati ? - jJAte sati tAM vasatiM parityajantaste zuddhA iti| upalakSaNametat, tena etadapi draSTavyam - azaThabhAvena giri-rAhu-megha-mahikA-rajaH samAvRte savitari udgatabuddhyA anastamitabuddhyA vA gRhItamazanAdikaM, pazcAd jJAtamanudgate astamite vA sUrye gRhItaM; tathA prathamapauruSyAM gRhItvA caturthImapi pauruSIM yAvad dhRtamazanAdi; zaThabhAvenA'zaThabhAvena vA ardhayojanAtikrameNa nItamAnItaM vA'zanAdi; tatra viveka eva prAyazcittamiti / zaThA'zaThayozcedaM lakSaNam- indriya-vikathA-mAyA- krIDAdibhiH kurvan zaThaH, glAna-sAgArikA-'sthaNDila-bhayAdikAraNato'zaTha iti // 109 // uktaM vivekArhaM prAyazcittam / samprati vyutsargArhamAha gamaNA''gamaNa - viyAre, sutte vA sumiNadaMsaNe rAo / nAvA naisaMtAre, pAyacchittaM viussaggo // 110 // 1. udgamita vA0 pu0 // 2. 1. karaNato - CB3 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only //////// gAthA 106-110 tadubhayArha prAyazcittam 67 (B) 1
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 68 (A) gamanamupAzrayAt gurumUlAdvA bahirgamanaM, bhUyaH svopAzraye gurupAdamUle vA bahi:pradezAt | prtyaavrttnmaagmnm| gamanaM cA''gamanaM ca gamanAgamanaM, samAhAro dvandvaH, gamanapUrvamAgamanaM | gamanAgamanaM, gamanAgamanaM ca gamanA''gamanaM ca gamanAgamane, 'syAdAvasaMkhyeya [ malaya.nA.9- 4 3] ityekazeSaH, tayostatra / yadA bhaktAdyarthamanyasmin grAme gataH san vizrAmaNanimitta- . mAsitukAmaH, athavA yAvannAdyApi velA bhavati tAvat pratIkSitukAmaH yadi vA prathamAlikAM kartukAmo yadA zUnyagRhAdiSu pravizati tadaivamAdiSu prayojaneSu gamanamAtre'pi airyApathikIpratikramaNapurassaraM kAyotsargaH praayshcittm| tadanantaraM kAryasamAptau bhUyaH svopAzrayapraveze | AgamanamAtre kaayotsrgH| zeSeSu t prayojaneSvapAntarAle vizrAmaNA'sambhave gamanA''gamanayoriti, viyAre iti vicAro nAma-uccArAdipariSThApanaM, tatrApi prAyazcittaM | 111-113 vivekaahkaayotsrgH| sutte vA iti sUtraviSayeSu uddeza-samuddezA-'nujJA-prasthApana-pratikramaNa vyutsargArhazrutaskandhA-'GgaparivartanAdiSvavidhisamAcaraNaparihArAya prAyazcittaM kaayotsrgH| vA prAyazcittAdi smuccye| sumiNadaMsaNe rAo iti, utsargato divA svaptumeva na kalpate tato rAtrigrahaNaM, 68 (A) rAtrau svapnadarzane prANAtipAtAdisAvadyabahule kadAcidanavadyasvapnadarzane vA aniSTasUcake, gAthA For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 68 (B) upalakSaNametat duzzakuna-durnimitteSu vA tatpratighAtakaraNArya kAyotsargakaraNaM praayshcittm| nAvA naisaMtAre iti, nauzcaturddhA, tadyathA-samudranauH1, udyAnIra, avayAnI3, tiryaggAminI4 c| tatra samudranauH pravahaNaM, yena samudro layate 1 / zeSAstisro nadyAM, tatrApi yA nadyAH pratisrotogAminI sA udyAnI 2 / anusrotogAminI avayAnI 3 / yA punarnadI tiryak chinatti sA tiryaggAminI 4 / tatra yatanayopayuktasya yathAyogaM caturvidhayApi nAvA tathAvidhaprayojanotpattivazato gamane sUtroktavidhinA kAyotsargaH praayshcittm| nadI- | santArazcaturvidhaH, tatra pAdAbhyAM tridhA, tadyathA saGpaTTaH1 lepaH2 tadupari3 c| tatra : javArddhapramANe udakasaMsparza sNghttttH1| nAbhipramANe udakasaMsparza lep:2| tata upari gAthA udakasaMsparza tadupari 3 / caturtho nadIsaMstAro bAhUDupAdibhiH / eteSvapi sarvatra 111-113 yatanayopayuktasya prAyazcittaM kaayotsrgH| vyutsargaH kAyotsarga ityanarthAntaram / eSa |* vivekAhagAthAsaMkSepArthaH // 110 // sAmpratamenAmeva gAthAM vivarISuryeSu sthAneSu gamanamAgamanaM vyutsargArha prAyazcittAdi gamanA''gamanaM vA pratikramaNIyaM sambhavati, yo vA vicAraviSayaH, yatpramANaM ca tatra kAyotsargaH prAyazcittaM tadetadapadarzayannAha 68 (B) 1. ca prAyazcittaM kAyotsarga: nA. vA. puH // For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 69 (A) bhatte pANe sayaNA''saNe a arahaMta-samaNasejjAsu / uccAre pAsavaNe, peNavIsaM hoMti UsAsA // 111 // bhakte pAne zayanAsane ca 'arahaMta-samaNasejjAsu' iti, zayyAzabda: pratyekamabhisambadhyate, arhacchayyAyAmahadbhavane, zramaNazayyAyAM-zramaNopAzraye, gamanamAgamanaM gamanA''gamanaM ca pratikramaNIyaM sambhavati / uccAra-prazravaNayostu, hastazatAbahirgatvA paristhApane gamanAgamane'ntarbhAvaH, hastazatAbhyantara eva tadvyutsarge tanmAtrakapariSThApane vA vicAraviSaye, eteSu ca sarveSvapi sthAneSu kAyotsargaprAyazcittasya pramANaM bhavati paJcaviMzatirucchvAsAH // 111 // tatra bhakte pAne vA kathaM gamanamAtraM pratikramaNIyaM sambhavati? iti tatsambhavapratipAdanArthamAha vIsamaNa asai kAle, paDhamAliya-vAsa-saMkhaDIe vA iriyAvahiyaTThAe, gamaNaM tu paDikkamaMtassa // 112 // gAthA 111-113 vivekAhavyutsarhiprAyazcittAdi 69 (A) 1. arihaMta * vA * pu. 2.paNuvIsaM - tisRSvapi bhASyapratiSu // 3. arihaMta vA * pu. // 4. pariSThApane - mu.| pari sthApane - khN0|| For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 69 (B) yadA bhaktArthaM pAnArthaM vA bhikSAcaryayA grAmAntaraM gatvA mArgagamanasamutthaparizramajayAya vishraamyti| asati kAletti athavA asati bhikSAkAle yAvat bhikSAvelA bhavati tAvatpratIkSitukAmaH / paDhamAliyatti yadi vA kSudhApIDitaH san prathamAlikAM kartukAmo yatra zUnyagRhAdiSu prvishti| vAsatti athavA tasminnanyasmin vA grAme bhikSAmaTato'ntarA varSaM patitamArabdhaM, tataH channaM kimapi sthAnaM pravizya ttraa''situkaamH| saMkhaDIe vA iti saGkhaDyAM vA apramANAyAM dhruvaM bhUyAn lAbha iti jJAtvA kvacidanyatra pratIkSitumicchurbhavati tadA tasya airyApathikArtha-IryApathikapApavizuddhyarthaM gamanaM pratikrAmato gamanaviSayaM pratikramaNaM kurvataH kAyotsargaH prAyazcittaM, sa ca kAyotsargaH paJcaviMzatyucchvAsapramANaH, 'ucchvAsAzca pAdasamA' iti paJcaviMzatezcaturbhiH bhAge hRte SaT zlokA ekapAdAdhikA labhyante, tatazcaturviMzatistavaH 'caMdesu nimmalayarA' iti pAdaparyantaH kAyotsarge cintanIya iti bhAvaH // 112 // emeva sesaesu vi, hoi nisajjAe aMtare gamaNaM / AgamaNaM jaM tatto, niraMtaragayAgayaM hoi // 113 // 1. caryAyA - pu. pre0 // gAthA 111-113 vivekAhavyutsargArhaprAyazcittAdi 69 (B) For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 70 (A) evameva bhakta-pAnayoriva zeSeSvapi sthAneSu zayanA-''sanAdiSu yAvannAdyApi velA |* bhavati tAvad yat pratIkSaNaM tadetadatrAntaram, tasmin antare niSadyAyAmupavezane kevalaM gamanaM pratikramaNIyaM bhvti| tathAhi-zayanaM nAma-saMstArakAdi, AsanaM nAma-pIThakAdi, tadyAcanArthaM / kvacanApi gataH, tatra glAnAratvAdibhiH kAraNaiH zarIradurbalatayA jAtaparizramo vizramitukAmaH, saMstArakAdiprabhurvA na vidyate kvacidanyatra gatatvAt, tatastaM pratIkSitukAma airyApathikapApavizodhanAya gamanaM prtikrmtiiti| AgamaNaM jaM tatto iti evaM bhakta-pAnAdyarthaM vizramya kAryasamAptau tataH sthAnAd yadA bhUyaH svopAzraye pratyAvarttate tadA kevalamAgamanaM pratikramaNIyaM bhavati / yadi punareteSveva prayojaneSu noktaprakAreNA'pAntarAle vizramaNaM bhavati tadA nirantare uktalakSaNasyA'ntarasyAbhAve gatAgataM gamanAgamanaM samuditaM pratikramaNIyaM jaayte| evamarhatzramaNazayyAsvapi gamanamAgamanaM gamanAgamanaM ca pratikramitavyaM bhAvanIyam / tadyathA- pAkSikAdiSu jinabhavanAdau caityavandako gatvA yadA snAnAdidarzananimittamairyApathikIM pratikramya vizrAmyati tadA kevalaM gamanameva pratikramaNIyaM, tataH svopAzraye pratyAyAtAvAgamanaM gAthA 114-117 vyatsurhaprAyazcittam 70 (A) 1. caritvA mo0 / cAritvA mu0 // 2. * ma IryA khaM // 3. ttamIryA khaM // For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 70 (B) pratikramaNIyaM, 'vizramaNA'sambhave gamanAgamanamiti / tathA pAkSikAdau ye'nyavasatiSu susAdhavaste'vazyaM vandanIyA iti vidhiH, tatastatra vandako gato yadA vizrAmyati tadA gamanaM, tataH svopAzraye pratyAgamane AgamanaM, vizramaNAbhAve gamanAgamanaM prtikrmnniiymiti| uccAre prazravaNe ca hastazatAd bahiryutsRSTe'pAntarAle prAyo vizrAmaNA'sambhavAt gamanAgamanaM samuditaM pratikramaNIyaM bhavati, yadA'pi hastazatasyAbhyantare uccAraM prazravaNaM tanmAtrakaM vA pariSThApayati tadApi 'viyAre'[gA.101] iti vacanAt airyApathikIpratikramaNapurassara: paJcaviMzatyucchAsapramANaH kAyotsargaH prAyazcittam // 113 // samprati 'sutte' iti padaM vyAcikhyAsurAha gAthA uddesasamuddese, sattAvIsaM tahA aNunAe / 114-117 advaiva ya UsAsA paTThavaNa-paDikkamaNamAdI // 114 // vyatsurha prAyazcittam uddeza:- vAcanA, sUtrapradAnamityarthaH, samuddeza:- vyAkhyA, arthapradAnamiti bhAvaH, 4 anujJA-sUtrArthayoranyapradAnaM pratyanumananam, etessu| tathetizabdo'nuktasamuccayArthaH, tena || 70 (B) 1. vizrAmaNA. vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 71 (A) zrutaskandhaparivarttane aGgaparivarttane ca kRte taduttarakAlamavidhisamAcaraNaparihArAya prAyazcittaM kAyotsargaH saptaviMzatyucchAsapramANaH, paryantaikapAdahInaH samastazcaturviMzatistavastatra cintanIya iti bhaavH| adveva ya ityAdi, prasthApanaM svAdhyAyasya, pratikramaNaM kAlasya, tayoH karaNe kAyotsargaH prAyazcittamaSTAvevocchvAsA assttocchvaasprmaannH| AdizabdAt pAnakamapi pariSThApya airyApathikI pratikramaNottarakAlaM kAyotsargo'STocchvAsapramANaH karaNIya iti drssttvym| etaccAsyaiva vyavahArasya cUrNau dRSTvA likhitamiti // 114 // atraivAkSepamabhidhitsurAha 'puvvaM paTThavaNA khalu, uddesAI pacchao hoti / / paTThavaNuddesAdisu aNANupuvvI kayA kinnu? // 115 // nanu pUrva prasthApanA khalu svAdhyAyasya kriyate, pazcAduddezAdayo bhavanti, tataH prasthApanoddezAdiSu vyavasthiteSu kinnu ityAkSepe kimarthaM nanu anAnupUrvI anantaragAthAyAM kRtA? kimiti pazcAt gAthAyAM pUrvamuddezAdaya uktA:? tadanantaraM prasthApanam iti bhAvaH / naiSa doSaH matAntareNaivaMrUpAyA apyAnupUrvyAH sambhavAt // 115 // tathA cAha1. tathA ca cUrNiH - "AdiggahaNeNaM pANagaM pi pariDhuvettA IriyAvahiyAe paDikkamitavvaM" // 2. nAstIyaM gAthA cUrNI // 3. degSu prasthApanAnantaramuddezAdiSu vya0 B3 // gAthA 114-117 vyatsurgArhaprAyazcittam 71 (A) For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 71 (B) ajjhayaNANaM titayaM puvvuttaM paTThavijaI jehiM / tesiM uddesAdI, puvvamato paccha paTThavaNA // 116 // yairAcAryairadhyayanAnAm, upalakSaNametad, uddezaka-prAbhRtAdInAM ca, tritayaM uddeza-samuddezA'nujJAlakSaNaM pUrvoktaM pUrvapravarttitaM prasthApyate uddezAdiSu kRteSu pazcAtteSAM prasthApanA yairAcAryairupavarNyate teSAM matenAyameva kramaH iti vAkyazeSaH, ataH prAggAthAyAM pUrvamuddezAdayaH |* uktAH pazcAt prasthApaneti // 116 // samprati 'sutte vA' [gA. 110] iti vAzabdasamuccitaM darzayati savvesuM khaliyAdIsuM, jhAejjA paMcamaMgalaM / do siloge va ciMtejA, egaggo vA vi takkhaNaM // 117 // iha yadi bahirgamane prayojanAntaraprArambhe vA vastrAdeH skhalanaM bhavati, AdizabdAt zeSA'pazakuna-dunimittaparigrahaH, teSu sarveSu skhalitAdiSu samupajAteSu vivakSitaprayo gAthA 114-117 vyatsurhaprAyazcittam 71 (B) 1. kramataH - // 2. nAnantarU vA. mo. pu. // 3. AdigrahaNAt - vA. pu. // 4. dunimittAdipa0 vA. // For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 72 (A) janavyAghAtasUcakeSu samudgateSu tatpratighAtanimittaM paJcamaGgalam aSTocchvAsapramANaM namaskArasUtraM dhyAyet , yadi vA yau vA tau vA svAdhyAyabhUtau dvau zlokau cintayet, athavA yAvatA kAlena dvau zlokau cintyete tatkSaNaM tAvantaM kAlam ekAgraH kAyotsargasthaH san zubhamanA bhUyAt // 117 // biiyaM puNa khaliyAdisu, ussAsA hoti taha ya solasa ya / taiyammi u bettIsaM, cautthaMmi na gacchae aNNaM // 118 // dvitIyaM vAraM punastathA tenaiva prakAreNa skhalitAdiSu vivakSitaprayojanavyAghAtasUcakeSu samudbhUteSu tatpratighAtanimittaM kAyotsarge ucchvAsAH SoDaza bhavanti, SoDazocchvAsapramANaH kAyotsargaH kriyate iti bhaavH| taiyammi u ityAdi, tRtIye vAre-tRtIyasyAM velAyAM skhalitAdiSu jAteSu tatpratighAtanimittaM kAyotsarge dvAtriMzaducchvAsAH prtiksspnniiyaaH| caturthe vAre skhalitAnAM pravRttau svasthAnAt vivakSitAdanyat sthAnaM na gcchti| upalakSaNametat gAthA ////////////////////////// 118-123 vyutsargArhaprAyazcittAdi 72 (A) 1. ti so lasa ya- jebhA. khaMbhA. // 2. battIsA- khaM. vinA sarvAsu TIkApratiSu bhASyapratiSu ca // For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 72 (B) nApyanyat prayojanaM prArabhate, avazyambhAvivighnasambhavAt // 118 // samprati 'sumiNadaMsaNe rAto' [gA. 110] iti vyAkhyAnayannAha pANavaha-musAvAde, adatta-mehuNa-pariggahe sumiNe / saMyamegaM ti aNUNaM UsAsANaM jhavejjAsi // 119 // [ mUlAcAra 661] prANavadhe mRSAvAde adattAdAne maithune parigrahe ca svapne kRte kArite anumodite ca, kevalaM maithune kArite'numodite eva, svayaM kRte tu 'itthIvippariyAse' [gA.120] ityAdinA prAyazcittasya vakSyamANatvAt, kAyotsargaH praayshcittm| tatra kAyotsarge zatamekamanyUnamucchAsAnAM kSapayet, paJcaviMzatyucchvAsapramANaM caturviMzatistavaM caturo vArAn dhyAyed iti bhAvaH // 119 // athavA aparaH prakArastameva darzayati mahavvayAiM jhAejjA siloge paMcaviMsati / itthIvippariyAse tu sattAvIsasiloio // 120 // 1. pANivaha - khaM. pu. B3 / / 2. aTThasadaM-mUlAcAre - aSTottarazataM tatra vasudanandITIkAyAm // gAthA 118-123 vyutsargAhaprAyazcittAdi 72 (B) For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 73 (A) mahAvratAni dazavaikAlika zrutabaddhAni [adhya0 4 sU.] kAyotsarge dhyAyet, teSAmapi | prAyaH pNcviNshtishlokprmaanntvaat| yadi vA yAn tAn vA svAdhyAyabhUtAn paJcaviMzatizlokAn dhyaayet| strIviparyAse punaH svapnasambhUte prAyazcittaM kAyotsargaH saptaviMzatizlokikaH saptaviMzatizlokAn aSTottarazatamucchAsAnAM tannimitte kAyotsarge kSapayediti bhAvaH // 120 // utsarge pramANameva nirUpayati pAyasamA UsAsA, kAlapamANeNa hoMti nAyavvA / eyaM kAlapamANaM, kAussagge muNeyavvaM // 121 // ucchAsAH kAlapramANena bhavanti jJAtavyAH paadsmaaH| kimuktaM bhavati? yAvatA | : kAlenaikaH zlokasya pAdazcintyate tAvatkAlapramANaH kAyotsarge ucchvAsa iti| etat | 118-123 kAlapramANam ucchvAsAnAM kAyotsarge jJAtavyam // 121 // vyutsargArha prAyazcittAdi ___ atha dhyAnaM yoganirodhAtmakaM, "dhyai yoganirodhe" iti pUrvamaharSivacanAt / tacca | yoganirodhAtmakaM dhyAnaM tridhaa| tadyathA- kAyayoganirodhAtmakaM 1, vAgyoganirodhAtmakaM 2, 73 (A) 1. zatizlokavAn- khaM. mo. // gAthA For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra- * sUtram pIThikA 73 (B) www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manoyoganirodhAtmakaM 3, c| tatra kAyotsarge kiM dhyAnam ? ucyate- trividhamapi, mukhyatastu kAyikam / tathA cAha-- kAyaceTTaM niruMbhittA, maNaM vAyaM ca savvaso / TTaIkAie jhANe, suhumussAsavaM muNI // 122 // kAyaceSTAM kAyavyApAraM tathA mano vAcaM ca sarvazaH sarvAtmanA nirudhya kAyotsargaH kriyte| tataH kAyotsargastho muniH sUkSmocchvAsavAn-upalakSaNametat, sUkSmadRSTisaJcArAdivAMzca, na khalu kAyotsarge sUkSmocchvAsAdayo nirudhyante, tannirodhasya kasyApi kartumazakyatvAt, varttate kAyike dhyAne / etaccaivamucyate, tasya spaSTamupalakSyamANatvAt, yAvatA punarvAcika-mAnase api dhyAne draSTavye // 122 // tathA cAha - na virujjhati ussagge, jhauNA vAiya - mANasA / tIrie purNa vassagge tiNhamanyaraM siyA // 123 // 1. 0sya kartu0 vA. mo. pu. mu. // 2. jhANe vAiya- mANase khaM. // 3. puNa ussagge - tisRSvapi bhASyapratiSu mudrite ca // 4. 0nnayare - catasRSvapi TIkApratiSu mudrite ca // For Private And Personal Use Only gAthA 118-123 vyutsargArhaprAyazcittAdi 73 (B)
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 74 (A) | na virudhyete utsagarge kAyotsarge dhyAne vAcika-mAnase, vA-manoyogayorapi viSayAntarato nirudhyamAnatvAt, sUtre ca dvitve'pi bahuvacanaM praakRttvaat| uktaM ca"bahuvayaNeNa duvynnN"-iti| tIraM saJjAtamasyeti tIritaH- paripUrNe sati samyagvidhinA pAritaH, tasmin tIrite kAyotsarge punastrayANAM dhyAnAnAmanyatarat anyatamat syAt / na punastritayamapi, bhaGgikazrutaguNanavyatirekeNa prAyo'nyatra vyApArAntare dhyAnatritayAsambhavAt // 123 // atha yathA kAyotsarge dhyAnalakSaNo guNastathA kimanyepi guNAH sambhavanti kiMvA na? iti, ucyate-sambhavantIti brUmaH / tathA cAha maNaso eMgaggattaM, jaNayai dehassa haNai jaDattaM / kAussaggaguNA khalu, suha-duhamajjhatthayA ceva // 124 // kAyotsargasya guNAH kAyotsargaguNAH khalu amii| tadyathA-kAyotsargaH samyagvidhinA | vidhIyamAno nAma manasaH cittasya ekAgratvaM ekAlambanatAM janayati, taccaikAgratvaM paramaM dhyAnaM, 'jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM' [dhyAnazataka gA.] iti vacanAt / tathA dehasya zarIrasya gAthA | 124-126 kAyotsargasvarUpAdi 74 (A) 1. bahUvayaNeNa duvayaNaM-pu. pre. / 'duvayaNe bahuvayaNaM cautthIvibhattie bhaNNai chaTThI / do hatthA do pAyA namotthu devaahidevaannN'|| 2. ekkaggattaM - jebhA khaMbhA0 // 3. harati vi0 vA. pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI jaDatvaM jADyaM rhanti vinAzayati, prayatnavizeSataH paramalAghavasambhavAt / tathA kAyotsargasthitAnAM vAsIcandanakalpatvAt sukha-duHkhamadhyasthatA sukhe duHkhe ca parairudIryamANe rAgavyavahAra-dveSA'karaNam, anyathA samyakkAyotsargasyaivAsambhavAt // 124 // uktaM vyutsgrgaarhpraayshcittm| sUtram idAnIM taporha vaktavyam / tapazca rAtrindivapaJcakAdArabhya rAtriMdivapaJcakAdivRddhyA tAvanneyaM yAvatSaNmAsAH / tatra yeSu sthAneSu rAtrindivapaJcakaM tapastAnyupadarzayatidaMDagagahanikkheve, auvasiya-nisihiyA akaraNe ya / gurUNaM ca appaNAme, paMca rAIdiyA hoMti // 125 // pIThikA 74 (B) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daNDaM gRhNan na pratyupekSate na pramArjayatItyeko bhaGgaH 1, na pratyupekSate pramArjayatIti dvitIyaH 2, pratyupekSate na pramArjayatIti tRtIyaH 3, pratyupekSate pramArjayatIti caturthaH 4 / tatrA''dyeSu [triSu] bhaGgakeSu pazcAdAnupUrvyA yathottaraM tapaH- kAlavizeSito laghurmAsaH pratyekaM prAyazcittaM, caturthe catvAro bhaGgAH, tadyathA- duHSpratyupekSate duSpramArjayati 1 duHSpratyupekSate supramArjayati 2 supratyupekSate duHSpramArjayati 3 supratyupekSate supramArjayati 4 atrA''dyeSu triSu bhaGgeSu pazcAdAnupUrvyA yathottaraM tapaH- kAlavizeSitAni paJcarAtriMdivAni prAyazcittam / - 1. AvasiyA ca nisIhiyA / guruNaM jebhA0 khaMbhA0 / AvasiyAe nisihiyAe ya / guruNaM vA bhA0 mu. // 2. *me paMca tu jJa0 tisRSvapi bhASyapratiSu // 3. pazcAdanu B3 // 4. * rAtrindivasAni vA0 mo0 0 // For Private And Personal Use Only gAthA 124-126 kAyotsarga svarUpAdi 74 (B)
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 75 (A) www.kobatirth.org caturthe bhane zuddhaH, vidhinA pravRtteH / ihA''dyAstrayo bhaGgakA mAsalaghuprAyazcittaviSayAH prastAvAduktA yAvatA vakSyamANeSu mAsikeSu prAyazcitteSu draSTavyAH / yathA daNDakagrahaNe'bhihitaM tathA daNDakanikSepe'pi vaktavyam, navaraM - nikSepe'dhastAd bhUmerupari ca daNDaziraH samparkaviSayabhittipradeze pramArjanA karttavyA / tathA vasaternirgacchan yadyAvazyakIM na karoti vasatau pravizan vA naiSedhikIM tata AvazyakyA akaraNe naiSidhikyA akaraNe ca pratyekaM prAyazcittaM rAtriMdivapaJcakam / tathA gurUNaM ca appaNAme iti, atra praNAmagrahaNaM hastotsedhAderupalakSaNaM, tato'yamarthaH- avazyakaraNIyaprayojanavazataH svopAzrayAdvahirvinirgato bhUyaH pratizraye pravizan 'namo khamAsamaNANaM' iti na brUte, praNAmaM vA na karoti, nApi hastasya kSaNikatvepi hastotsedhaM tadA prAyazcittaM rAtriMdivapaMcakam // 125 // veMTiyagaha-nikkheve niDDuhaNe AyavAo chAyaM ca / thaMDillakaNhabhome gAme rAiMdiyA paMca // 126 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMstArakaveNTalikAyA grahaNe nikSepe ca pratyekaM daNDaka iva saptabhaGgakaM tatrApi daNDaka ivA''dyeSu triSu bhaGgakeSu pazcAdAnupUrvyA yathottaraM tapaH kAlavizeSitaH pratyekaM laghumAsaH, uttareSu triSu bhaGgakeSu pratyekaM rAtrindivapaJcakaM, saptame tu bhaGge zuddhaH, For Private And Personal Use Only gAthA 124-126 kAyotsargasvarUpAdi 75 (A)
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 75 (B) niTThahaNetti niSThIvanAdau, iha sAdhavo dvidhA-gacchagatA gcchnirgtaashc| tatra ye gacchanirgatAste niyamAdaniSThIvakA aupgraahikmllkaadyupkrnnaa'smbhvaat| gacchagatA api ye vidhinA niSThIvanti, te aniSThIvakA eva, na praayshcittvissyaaH| avidhinA khela-mallake niSThIvane daNDaka iva sapta bhaGgAH, daNDaka ivaiva ca AdyeSu pratyekaM laghumAsaH, uttareSu triSu pratyeka rAtrindivapaJcakaM, saptamabhaGgavarttinastvaniSThIvakA eva, vidhinA nisstthiivnaat| uparitaneSvapi ca triSu bhaGgeSu yadi bhUmau 'niSThIvyati tadA mAsalaghu, yacca niSThIvane prANinAM paritApanAdyupajAyate tanniSpannaM ca tasya prAyazcittam, AdizabdAt kaNDUyanaparigrahaH, kaNDyane'pi hi daNDaka iva saptabhaGgakaM, tathaiva prAyazcittavidhiH / tathA vastrAdikamAtapAta chAyAyAM chAyAyA vA Atape saMkrAmayan na pratyupekSate na pramArjayatItyAdayaH pUrvavat saptabhaGgAH, pUrvavadeva cA''dyeSu SaTsu bhaGgeSu prAyazcittavidhiH, saptame tu bhaGge shuddhH| thaMDilletyAdi, mArge vrajan asthaNDilAt sthaNDile sthaNDilAdvA asthaNDile, tathA kRSNabhUmAt pradezAt nIlabhUmau, nIlabhUmervA kRSNabhUmapradeze, evaM zeSavarNeSvapi pratyekaM yojniiym| tathA adhvano grAme grAmapraveze grAmAdvA adhvani saMkrAman pAdau na pratyupekSate na pramArjayatItyAdayo daNDaka iva pratyekaM sapta bhaGgAH, daNDaka iva ca pratyekamAyeSu SaTsu gAthA 124-126 kAyotsargasvarUpAdi 75 (B) 1. niSThIvati - vA. pu. mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 76 (A) www.kobatirth.org bhaGgeSu prAyazcittavidhAnaM, saptamabhaGge tu zuddhaH // 126 // samprati lAghavamapekSamANazchedArhamapi prAyazcittamatraiva viSaye pratipAdayati eesiM aNNayaraM, niraMtaraM aticarejja tikkhutto / nikkAraNamagilANo, paMca u rAiMdiyA chedo // 127 // eteSAmanantaroditAnAM rAtrindivapaJcakaprAyazcittaviSayANAM sthAnAnAmanyatarat sthAnamaglAno niSkAraNaM yadi nirantaramaticaret triHkRtvaH trIn vArAn tadA tatparyAyasya chedaH kriyate paJcarAtrindivAni, upalakSaNametat yeSvanantaroditeSu sthAneSu mAsalaghukAni prAyazcittAnyuktAni teSAmanyatarat sthAnamaglAno niSkAraNaM yadi nirantaraM trInvArAnaticarati tadA tatparyAyasya chedo mAsika iti draSTavyam // 127 // samprati mAsikAni prAyazcittAni bibhaNiSurAha hariyAle hiMgulae, rmaNosilA aMjaNe ya loNe ya / mIsa puDhavikkAe, jaha udaulle tahA mAso // 128 // 1. maNosile vA0 mo0 pu0 mu0 // - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only gAthA * 127-129 vividhAni prAyazcittAni 76 (A)
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 76 (B) yathA udakA tathA iti vacanAd evamatra pratipattavyaM- yathA udakATTai udakamrakSite kare mAtrake vA bhikSAM gRhNataH prAyazcittaM laghurmAsaH tathA haritAla-hiMgulaka-mana:zilAH pratItAH, aJjanaM sauvIrAjanAdi, lavaNaM sAmudrAdi, ete sacittapRthivIkAyabhedAH, upalakSaNametat, tena zuddhapRthivyUSa-geru-varNikA-seTikA-saurASTrikyAdayopi sacittapRthivIkAyabhedAH pratipattavyAH / tathA mizrakaH sacittA'cittarUpaH kardamAdiharitAlAdipRthivIkAyaH mizrakaH pRthivIkAyaH, etessvpi| kimuktaM bhavati?- etairapi pratyekaM prakSite kare mAtrake vA bhikSAmAdadAnasya lghurmaasH| etatpunaH sampradAyAdavasAtavyam- sacittamizrapRthivIrajoguNDite sacitta-mizrodakasnigdhe vA kare mAtrake vA bhikSAmupAdadAnasya paJca raatrindivaani| uktaM ca- 'sasaNiddhe sasarakkhe paNagaM' iti| tathA vanaspatikAyo dvividhaH priitto'nntkaayshc| ekaikasya trayo bhedA:-piSTaM kukussA: utkuTitaM c| piSTaM kukkusAzca pratItAH, utkuTitazciJcanakAdiH, tatra trividhairapi sacitta-mizra-parIttavanaspatikAyaiH saMspRSTe kare mAtrake vA bhikSAM gRhNato laghurmAsaH anantasacitta-mizravanaspatikAyaistrividhairapi saMspRSTe gurumaasH| puraHkarmaNi pazcAtkarmaNi ca kecidAhuH laghumAsaH, apare catvAro gAthA 127-129 vividhAni prAyazcittAni 76 (B) 1. sanakAdiH - vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 77 (A) laghavaH / uktaM ca kalpacUrNI 'purakamma-pacchakammehiM caulahu' [ ] iti // 128 // sajjhAyassa akaraNe, kAussagge tahA apaDilehA / posahiya-tave ya tahA, avaMdaNaye ceiyANaM ca // 129 // svAdhyAyasya vAcanAderakaraNe, sAmAnyato mAsaniSpannaM prAyazcittamiti yogaH / atreyaM bhAvanA-sUtrapauruSIM yadi na karoti, tato mAsaguruH prAyazcittam, arthapauruSIM na karoti mAsalaghu, dve sUtrapauruSyAvakurvato dvau laghumAsau, tisRNAM sUtrapauruSINAmakaraNe trayo laghumAsAH, catasRNAmapi sUtrapauruSINAmakaraNe cturmaaslghu| kAussagge iti, akaraNe ityatrApyanuvarttate, AvazyakapratibaddhakAyotsargasya, sUtre saptamI, SaSThI-saptamyora) pratyabhedAt, akaraNe sAmAnyato mAsaniSpannaM prAyazcittamiti sarvatrApi yojanIyam, bhAvanA tvatrApIyamAvazyake ekaM kAyotsarga na karoti mAsalaghu, dvau na karoti dvimAsalaghu, trIn | kAyotsargAnna karoti trimAsalaghu, sakalamevAvazyakaM na karoti cturmaaslghu| tathA upaviSTaH | supto vA yadyAvazyakaM karoti, prAvaraNaprAvRto vA, vandanakAni vA Avazyake dadAti, 1. mAsalaghu prA * vA * mo* pu.mu.|| gAthA 127-129 vividhAni prAyazcittAni 77 (A) For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra doSairupetAni vA dadAti, sarvatra prAyazcittaM mAsalaghu, navaraM yatra mAyA tatra maasguru| H zrI vyavahAra sUtram pIThikA 77 (B) tathA apaDilehA iti, vibhakteratra lopaH prAkRtatvAt, apratyupekSAyAMpratyupekSaNAyA akaraNe, upadheriti saamrthyaadvsiiyte| tatropadhirdvidhA-audhika aupgrhikshc| audhikastridhA-jaghanyo madhyamaH utkRssttshc| tatra jaghanyaH caturddhA tadyathA-mukhapotikA1, pAtrakesarikAra, gocchakaH3, pAtrasthApanaM4, c| uktaM ca-'muhapottI pAyakesariyA gocchago pAyaThavaNaM ca esa cauvviho jahanno' () iti / madhyamaH SaDvidhaH / tadyathA-paTalAni1, rajastrANaM2, pAtrabandha:3, colapaTTaH4, mAtrakaM5, rajoharaNaM6 c| Aha ca 'paDalAiM rayattANaM, pattAbaMdho ya colapaTTo ya / mattaga rayaharaNaM ciya, majjhimago chavviho neo' / () utkRSTazcaturvidhaH, tadyathA-patadgrahastrayaH kalpAH, uktaM ca-'ukkoso cauvviho | paDiggaho tinni pacchAgA' () iti| gAthA 127-129 vividhAni prAyazcittAni 77 (B) AryikANAmapyapadhiraughikastrividha:tadyathA-jaghanyo madhyama utkRSTazca, tatra jaghanyaH For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1 zrI vyavahAra sUtram pIThikA 78 (A) www.kobatirth.org caturvidho mukhapotikAdirUpaH prAguktaH / madhyamastrayodazavidhaH, tadyathA - pAtrabandho 1, rajoharaNaM 2, paTalAni 3, rajastrANaM 4, mAtrakaM 5, kamaDhakaH 6, avagrahAnantakaM 7, paTTaH 8, arddhArukaH 9, calanikA 19, kaJcukaH 11, avakakSI 12, vaikakSI 13 / uktaM ca 'pattAbaMdhAiyA4 cauro, te ceva puvvaniddiTThA / matto5 ya kamaDhakaM6 vA, taha oggahaNaMtagaM7 ceva // 1 // paTTo8 addhorU9 ciya calaNiya10 taha kaMcuge11 ya ugacchI12 / vegacchI13 terasamA ajjANaM hoi nAyavvA // 2 // ( ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir utkRSTo'STavidhastadyathA- patadgrahaH 1, trayaH kalpAH 4, abhyantaranivasanI5, bahirnivasanI6, saGghATI7, skandhakaraNI8 ca uktaM ca- 'ukkoso aTThaviho- cauro te ceva puvvanidiTThA / je sAhUNaM aNNe ya ime cauro - abdhiMtarabAhiniyaMsaNI5-6 saMghADI7 khaMdhakaraNI8 ya' () iti / aupagrahiko'pi sAdhUnAmAryikANAM ca trividhaH / tadyathA - jaghanyo madhyama utkRSTazca; tatra pITha-niSadyA-daNDakapramArjanI- Dagalaka-pippalaka-sUcI -nakharadanikA - dirjaghanyaH, madhyamo For Private And Personal Use Only gAthA 130-131 mAsikAdIni prAyazcittAni 78 (A)
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasUtram pIThikA 78 (B) dnnddkpnyckoccaar-prshrvnn-khel-mllkaadiruupH| AryikANAmadhiko vaarkH| utkRSTo'kSAH saMstAraka ekAGgika itaro vaa| dvitIyapade pustakapaJcakaM phalakaM c| uktaM ca 'akkhA saMthAro vA, duviho egaMgio va iyaro vA / biiyapae potthapaNagaM, phalagaM taha hoi ukkoso // 1 // ' () tatrotkRSTamupadhiM yadi yathAkAlaM na pratyupekSate caturmAsalaghu, madhyamaM yadi na pratyupekSate || tadA mAsaguru, jaghanyaM na pratyupekSate paJcarAtriMdivAni; doSaiH pratyupekSate mAsalaghu / posahiya tave ya tahA iti poSaM dadhAti iti poSadham, aSTamI-pAkSikAdi, poSadhe bhavaM pauSadhikaM, tacca tat tapazca pauSadhikatapaH, tasmin akriyamANe iti sAmarthyAt gamyate, 130-131 sAmAnyato mAsaniSpannaM prAyazcittamiti yojnaa| tadyathA- aSTamyAM caturthaM na karoti mAsalaghu, mAsikAdIni pAkSike caturthaM na karoti mAsaguru, caturmAsake SaSThasyA'karaNe caturmAsalaghu, sAMvatsarike | prAyazcittAni aSTamaM na karoti cturmaasguru| tathA eteSveva aSTamI-pAkSikAdiSu caityAnAM jinabimbAnAM, 78 (B) cazabdAt ye anyasyAM vasatau susAdhavasteSAmapyavandane maaslghu| tathA ye caityabhavane sthitA vaikAlikaM kAlaM pratikramya akRte Avazyake prabhAte ca kRte Avazyake yadi caityAni na gAthA For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 79 (A) vandante teSAmapi mAsalaghu, uktaM cAsyaiva vyavahArasya cUrNI-"eesu ceva aTThamImAdIsu | ceiyAI sAhuNo vA je aNNAe vasahIe ThiyA te na vaMdaMti mAsalaghu, jai ceiyaghare | ThiyA veyAliyaM kAlaM paDikaMtA akae Avassae, gose ya kae Avassae jai ceie na vaMdaMti to mAsalahu" iti // 129 // sAmpratamenAmeva gAthAM vyAcikhyAsuH prathamataH 'sajjhAyassa akaraNe' [gA.129] ityetad vyAkhyAnayati sutta'tthaporisINaM, akaraNe mAso u hoi gurulahugo / cAukkAlaM porisiuvAyaNaM tassa caulahugA // 130 // sUtrArthapa ruSyoH sUtrapauruSyAH arthapauruSyA ityarthaH, akaraNe yathAkramaM gurumAso | gAthA laghumAsaH, apiauruSI hi prajJAdiviziSTasAmagryapekSA sUtrAyattA ca, sUtrapauruSI tvabhinava- 8 130-131 dIkSitenApi jAmatinA'pi ca yathAzakti avazyaM kartavyA, sUtrAbhAve srvsyaapybhaavaad| mAsikAdIni prAyazcittAni ataH sUtrapauruSyA akaraNe mAsaguru, arthapauruSyA akaraNe maaslghu| dvayoH sUtrapauruSyora- 3 karaNe dvau laghumAsau, tisRNAM pauruSINAmakaraNe trayo laghumAsA iti sAmarthyAt pratipattavyam, 79 (A) | 1. porusi uvAtiNaMtassa -tisRSvapi bhASyapratiSu // 2. sAmagrIsApekSA-khaM // For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 79 (B) www.kobatirth.org cAukkAlamityAdi, catuSkAlaM divArAtrigataprathama caramaprahararUpeSu caturSu kAleSu sUtrapauruSIH * avapAtayato bhraMzayato, akurvata ityarthaH, caturlaghukAzcatvAro laghumAsAH // 130 // samprati 'kAussagge' iti vyAkhyAnayati jaMr3a usaggeNa kuNai tai mausA nisaNNae nivaNNeya / savvaM cevAvAsaM na kuNai tahiyaM caulahuM ti // 131 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA Avazyake prAbhAtike vaikAlike vA yAvataH kAyotsargAn na karoti tati mAsAstasya prAyazcittam / ekaM cenna karoti eko laghumAsaH, na karoti dvau laghumAsau, trInna karoti trayo laghumAsA:, tathA niSaNNa upaviSTaH nivannaH patitaH, supta ityarthaH / cazabdAt prAvaraNaprAvRto vA yadyAvazyakaM karoti tadA sarvatra mAsalaghu / yadi punaH 130-131 sarvamevAvazyakaM na karoti tatra caturlaghu catvAro laghumAsAH prAyazcittam / adhunA 'apaDilehA' [gA. 129] iti vyAcaSTe - mAsikAdIni prAyazcittAni 79 (B) 1. ruSImavapA khaM0 // 2. jar3a kAussagge - C // 3. mAsa pAuttaga Niya ( sa )NNa NivaNNe / savvaMjebhA. khaMbhA0 / pAogaNisajjhA ( ?NaNa) e nivatte ya savvaM vAbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 80 (A) cAummAsukkose, mAsio majhe ya paMca u jahanne / uvahissa apehAe, esA khalu hoi AruvaNA // 132 // utkRSTe utkRSTasya prAguktasvarUpasya upadheraprekSAyAm apratyupekSAyAM catvAro laghu- 1* maasaaH| madhye madhyamasyopadherapratyupekSAyAM lghumaasH| jaghanye jaghanyasya pnycraatrindivaani| eSA khalu bhavati AropaNA prAyazcittamapratyupekSAyAmiti // 132 // samprati 'posahiya tave ya' [gA. 129] iti vyAkhyAnayati cau-chaTTha-'TThama'karaNe, aTThami-pakkha-caumAsa-varise ya / lahu-guru-lahugA gurugA, avaMdaNe cei-sAhUNaM // 133 // atra yathAsaMkhyena padayojanA, sA caivam- aSTamyAM caturthasyA'karaNe mAsalaghu, pAkSike caturthasyAkaraNe mAsaguru, caturmAse SaSThasyA'karaNe catvAro laghumAsAH, | sAMvatsarike aSTamasyA'karaNe catvAro gurumaasaaH| tathA aiteSu vA'STamyAdiSu divaseSu | gAthA 132-135 svAdhyAyakAyotsargatapAMsi akaraNe prAzcittam 80 (A) 1. mAsiya majjhe - tisRSvapi bhASyapratiSu // 2. eteSu cASTa0 vA. mo0 pu0 mu. // For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 80 (B) caityAnAmanyavasatigata-susAdhUnAM cAvandane pratyekaM mAsalaghu // 133 // samprati lAghavArthamatraiva chedAha~ prAyazcittamAha eesu ti ThANesuM, bhikkhU jo vaTTae pamAeNaM / so mAsiyaM tu laggai, ugghAyaM vA aNugghAyaM // 134 // eteSu anantaroditeSu sthAneSu titti triH trIn vArAn yo bhikSuH pramAdena varttate, pramAdenaiSAM sthAnAnAmanyatarat trInvArAn aticarati sa mAsikaM sAmAnyato mAsaniSpannaM chedam udghAtaM laghu, anudghAtaM gurukaM lagati prApnoti, yatra yati mAsA laghavo guravo vA tapaH prAyazcittaM tatra tati mAsA laghavo guravo vA cheda iti yAvat // 134 // samprati zeSANi yAni cAturmAsikAni SANmAsikAni vA prAyazcittAni, ye cA'bhaNitA: chedAH, yAni ca mUlA-'navasthita-pArAJcitAni tadetat sarvamekagAthayA vivakSurAha chakkAya causu lahugA, paritta lahugA ya guruga sAhAre / saMghaTTaNa paritAvaNa, lahuguruga'tivAyaNe mUlaM // 135 // 1. tisu ThA* C pratau // 2. vaTTatI-bhASye lADanU saMskaraNe ca // gAthA 132-135 svAdhyAyakAyotsargatapAMsi akaraNe prAzcittam 80 (B) For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 81 (A) SaTakAyAH pRthivyp-tejovaayu-vnspti-trskaayruupaaH| teSAM madhye catuSu pRthivyaptejo-vAyurUpeSu sacaTTanAdibhirlaghukAH praayshcittm| parItte pratyekavanaspatikAye'pi ca lghukaaH| sAdhAre anantavanaspatikAthike saGghaTTanAdiSu gurukaaH| tathA dvIndriyAdInAM saDyaTTane paritApane ca yathAyogaM laghukA gurukAzca praayshcittm| atipAtane vinAze mUlam / iyamatra bhAvanA - pRthivIkAyaM sayaTTayati mAsalaghu, paritApayati mAsaguru, apadrAvayati-jIvitAd vyaparopayati ityarthaH, cturlghu| evamapkAye tejaskAye vAyukAye pratyekavanaspatikAye ca draSTavyam / uktaM ca'chakkAyA''dima causU taha ya parittammi hoti vnnkaae| lahu-gurumAso caulahu, ghaTTaNa-paritAvauddavaNe // 1 // ' etat prAyazcittamekaikasmin divase sngghttttnaadikrnne| yadi punadvau dvau divasau pRthivyAdIn saGghaTTayati tadA mAsaguru, paritApayati caturlaghu, jIvitAd vyaparopayati cturgurukm| trIndivasAnnirantaraM pRthivyAdInsaGghaTTayati caturlaghu, paritApayati caturguru, apadrAvayati ssddlghu| nirantaraM caturo divasAn saGghaTTane caturguru, paritApane SaDlaghu, apadrAvaNe gAthA 132-135 svAdhyAyakAyotsargatapAMsi akaraNe prAzcittam | 81 (A) For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 81 (B) SaDguru, paJcadivasAn nirantaraM pRthivyAdInAM saGghaTTane SaDlaghu, paritApane SaDguru, apadrAvaNe maasikshchedH| SaD divasAnnirantaraM saGghaTTane SaTguru, paritApane mAsikazchedaH, apadrAvaNe caaturmaascchedH| saptadivasAnnirantaraM pRthivyAdInAM saGghaTTane mAsikazchedaH, paritApane ca cAturmAsikaH, apadrAvaNe paannmaasikH| aSTau divasAnnirantaraM pRthivyAdInAM saGghaTTane cAturmAsikaH chedaH, paritApane pANmAsikaH, apadrAvaNe mUlam / uktaM ca-dohi divasehiM mAsagurue ADhavettA caugurute ThAi jAva aTThahiM sapayaM ti // ___ anantavanaspatikAyikaM saTTayati mAsaguru, paritApayati caturlaghu, apadrAvayati caturguru; dvidivasAdinirantarasaGghaTTanAdiSUttarottaraikaikasthAnavRddhitaH saptabhirdivasairmUlaM, dvIndriyaM saGghaTTayati caturlaghu, paritApayati caturguru, apadrAvayati SaDlaghu, atra vyAdidivasanirantarasaGghaTTanAdiSu SaDbhirdivasairmUlam, trIndriyaM saGghaTTayati caturguru, paritApayati SaDlaghu, apadrAvayati SaDguru, atra paJcabhirdivasairmUlam, caturindriyaM saGghaTTayati SaDlaghu, paritApayataH SaDguru, apadrAvayato mAsikazchedaH, atra cturbhirdivsairmuulm| paJcendriyaM saMghaTTayataH SaDguru, paritApayataH chedaH, apadrAvayato mUlam, atra dvayordivasayoranavasthApyaM, triSu divaseSu 4. gAthA 132-135 svAdhyAyakAyotsargatapAMsi akaraNe prAzcittam 4. sa. sa. sa. 81 (B) For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 82 (A) pArAJcitamiti // 135 // tadevamuktaM saprabhedaM prtisevnaapraayshcittm| adhunA saMyojanAprAyazcittaM vktvym| asmizca vyAkhyAte 'yataH prarUpaNApRthaktvam[gA.38] ityetadapi dvAraM vyAkhyAtaM draSTavyam, tatra codakaH saMyojanAdInAM bhedAnAM prarUpaNApRthaktvamAkSipannAha paDisevaNaM viNA khalu, saMjogArovaNA na vijaMti / mAyA vi ya paDisevA aippasaMgo ya iti ekkaM // 136 // iha prAyazcittaM sarvamutpadyate pratisevanAtaH, na khalu mUlaguNapratisevanAmuttaraguNapratisevanAM | vA vinA kvApi prAyazcittasya sambhavaH, 'paDiseviyammi dijjai pacchittaM iharahA u paDiseho' [gA.52] iti vacanAt, tataH saMyojanAprAyazcittamAropaNAprAyazcittaM ca pratisevanAmantareNa na bhavatIti tayoH prtisevnaayaamevaantrbhaavH| pratikuJcanAprAyazcittamapi[gA.36] na pratisevanAtaH pRthagupapannaM, yataH pratikuJcanA nAma-mAyA, tathA coktaM 'paliuMcaNaM ti ya mAya tti ya niyaDi tti ya egaTThA' [vyavahAracUrNI] iti| mAyA ca gAthA 136-139 saMyojanA''ropaNAprAyazcitte 82 (A) 1. pAliyaMcaNaM - khaM. / paliuMcaNaM ti vA mAyatti vA NiyaDi tti vA egaTTha-ityetadrUpo vyavahAracUrNI paatthH|| For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 82 (B) pratisevanA, tata ekameva pratisevanAprAyazcittamupapattimat, na zeSANi trINi saMyojanAdIni pRthak praayshcittaani| anyaccaivamatiprasaMga Apadyate, tathAhi- saMyojanAdIni trINi prAyazcittAni pratisevanArUpANi bhavantyapi na pratisevanA bhavanti tataH pratisevanA'pi na pratisevanA syAt vizeSAbhAvAt, aniSTaM caitat, tasmAdekameva prAyazcittaM pratisevanA, na zeSANIti // 136 // evaM codakenA''kSipte prarUpaNApRthaktve sUriruttaramAha egAhigArigANa vi, nANattaM kettiyA va dijaMti? / AloyaNAvihI vi ya, iya nANattaM cauNhaM pi // 137 // aikAdhikArikANi nAma- ekasmin zayyAtarapiNDAdAvadhikRtadoSe'nAlocite eva yAni zeSadoSasamutthitAni prAyazcittAni tAnyaikAdhikArikANi, ekAdhikAre bhavAni aikAdhikArikANi, adhyAtmAditvAd ikaNitivyutpatteH, teSAmapyaikAdhikArikANAM nAnAtvaM, na punaraikAdhikAritayA ekatvamiti yathA jJAyate etadarthaM saMyojanAprAyazcittaM pRthagucyate // 137 // nAnAtvameva gAthAdvayena darzayati gAthA 136-139 saMyojanA''ropaNAprAyazcitte 82 (B) 1. anyathaiva mu. // 2. nod.8|| For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 83 (A) sejjAyarapiMDe yA, udaulle khalu tahA abhihaDe ya / / AhAkamme ya tahA, satta u sAgArie mAsA // 138 // raNNo AhAkamme, udaulle khalu tahA abhihaDe ya / dasa mAsa rAyapiMDe, uggamadosAiNA ceva // 139 // kenApi sAdhunA prathamataH zayyAtarapiNDa upabhuktaH, tasminnanAlocita eva tadanantaramudakAmAsevitaM, tato'bhyAhRtaM, tdnntrmaadhaakmmikm| etAni catvArya- * pyaikAdhikArikANi, adhikRta eva zayyAtarapiNDadoSe anAlocite zeSadoSaprAyazcittAnAM smbhvaat| eteSAM caikAdhikArikANAmapi nAnAtvaM, na tu zayyAtarapiNDa eva zeSANyantabhavanti, tataH sarvANyapi pRthagAlocanIyAni, na kevala evaikaH zayyAtarapiNDa iti parijJAnAya saMyojanA drshyte| tatra-zayyAtarapiNDe mAsalaghu, udakArTe'pi mAsalaghu, svagrAmAbhyAhate'pi mAsalaghu, AdhAkammike catvAro gurumAsAH, 'gurugA AhAya' []iti | vacanAt, evaM zayyAtarapiNDe adhikRte saMyojanAprAyazcittaM saptamAsAH, tathA cAha-satta u* gAthA 136-139 saMyojanA''ropaNAprAyazcitte 83 (A) For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 83 (B) sAgArie mAsA sAgAriko nAma zayyAtaraH, tasminsAgArike sAgArikapiNDe adhikRte aikAdhikArikANAmapi nAnAtvAt saMyojanAprAyazcittaM saptamAsAH // 138 // kenApi prathamato rAjapiNDa upabhuktaH, tatastenaiva rAjapiNDe upabhukte anAlocite evAdhAkarmikamupabhuktaM, tadanantaramudakA tato'bhyAhRtamevam, etAnyapi catvAryaikAdhikArikANi, adhikRta eva rAjapiNDadoSe zeSadoSANAM smbhvaat| eteSAM ca nAnAtvamiti pRthagAlocanAyAM saMyojanA darzAte-rAjapiNDe catvAro gurumAsAH, AdhAkarmike'pi catvAro gurumAsAH, udakArTe laghumAsaH, abhyAhRte'pi laghumAsa ityadhikRte rAjapiNDe udgamadoSAdinA udgamadoSeNa, AdizabdAdutpAdanAdoSeNaiSaNAdoSeNa ca; cazabdAdanyena ca yathAsambhavaM saMyojanAyAM dasamAsAH prAyazcittam, evamanayA dizA tattaddoSasaMyojanAtaH saMyojanAprAyazcittamavasAtavyam, evaM saMyojanAyAmanumatAyAM mA bhUdaparimANAzaGkA iti kasmin tIrthe kati mAsA dIyante prAyazcittam ? iti parijJAnAya saMyojanAta AropaNA prAyazcittaM pRthakkRtam, 'AloyaNAvihI vi ya' [gA.137] yad yathA pratisevitaM tattathaivA''locayitavyaM, na tu mAyayA pratikuJcanIyam, anyathA mAyayA pratikuJcane mAyApratyayamadhikaM mAsaguruM prApnotItyevaM jJApitaH san yathApratisevitamAlocayate, tata AlocanAvidhirapi samyag jJApitaH syAt, ////////////////////////////////// gAthA 136-139 saMyojanA''ropaNAprAyazcitte 83 (B) For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 84 (A) apizabdAdevaM jJApito'pi yadA mAyayA'nyathA''locayate tadA AropaNAyAM kriyamANAyAM yatra mAsalaghu Abhavati tatra mAsaguru pradAtavyamiti jJApanArthamAropaNAtaH pratikuJcanAprAyazcittaM bhinnaM kRtamiti / evamuktena prakAreNa caturNAmapi prAyazcittAnAM nAnAtvamiti // 139 // uktaM saMyojanAprAyazcittaM, taduktau yataH prarUpaNApRthaktvamiti dvaarmpyuktm| sAmpratamAropaNAprAyazcittamAhapaMcAdi ArovaNa, ne( nA )yavvA jAva hoMti chammAsA / teNa paNagAdiyANaM, chaNhuvariM jhosaNaM kujjA // 140 // rAtrindivapaJcakAdArabhyA''ropaNA paMcAdi rAtrindivapaJcakAdikAH, AdizabdAt dazapaJcadaza- viMzatirAtrindiva-mAsikAdiparigrahaH, jJAtavyA- tAvad yAvat SaNmAsA bhavanti, naadhikm| yata evaM tena kAraNena SaNNAM mAsAnAmupari paNagAiyANaMti rAtrindivapaJcakAdInAM jhoSaNAm apanayanaM kuryAt, SaNmAsAnAmupari yadApadyate prAyazcittaM tatsarvaM * tyajyate iti bhAvaH, uktaM ca cUrNI- 'chammAsANa paraM jaM Avajjai taM savvaM chaMDijai' 1. teNa para mAsiyANaM - vAbhA0 / teNa paNa bhAsiyANaM-jebhA0 khaMbhA0 / gAthA 140-145 utkRSTatapaH parimANAdi 84 (A) For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 84 (B) iti // 140 // atra codaka Aha kiM kAraNaM na dijjai, chammAsANa parato u AruvaNA? / bhaNai gurU suNa iNamo, jaM kAraNa jhosiyA sesA // 141 // SaNmAsAnAM parata AropaNAprAyazcittaM na dIyate atra kiM kAraNam ? AcArya: prativacanamAha-jaM kAraNaM ti 'nimitta-kAraNa-hetuSu sarvA vibhaktaya' iti vacanAd atra hetau prathamA, tato'yamartha:-yena kAraNena SaNmAsAnAM parataH zeSANi rAtrindivapaJcakAdIni prAyazcittAni jhoSitAni tyaktAni tatkAraNaM punaridaM vakSyamANamiti gururbhaNati // 141 // tadeva kAraNaM darzayati ArovaNanipphannaM chaumatthe jaM jiNehi ukkosaM / taM tassa u titthammI vavaharaNaM dhannapiDagaM ca // 142 // 'chAAsthye' chadmasthakAle 'yat jinaiH' svasvakAlA'pekSayA 'utkRSTaM' tapa:karma kRtaM gAthA 140-145 utkRSTatapaH parimANAdi 84 (B) 1. guru puNa i0 catasRSvapi TIkA pratiSu // 2.0Nameva gu0 khaM0 // For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 85 (A) 'tasya' tIrthakarasya tIrthe 'turevakArArtho bhinnakramazca, sa caivaM yojanIyaH,tadeva tAvatpramANamevAropaNAniSpannaM tapaHkarma vyavahriyate iti vyavaharaNaM, bahulavacanAtkarmaNyanaT, vyavaharaNIyamiti bhaavH| kimiva? ityata Aha- 'ghAnyapiTakamiva' dhAnyaprasthaka iva, kimuktaM bhavati? yena rAjJA yo dhAnyaprasthakaH sthApitastatkAle sa eva vyavaharttavyaH, na purAtanaH, nApyanyaH svamatiparikalpitaH, tathA bhagavatApi tIrthakareNa yena chadmasthakAle yAvat pramANamutkRSTaM tapaHkarma kRtaM tasya tIrthe AropaNAniSpannaprAyazcittamapi tAvatpramANameva vyavaharaNIyaM, nAdhikam, anyathA rAjA''jJAkhaNDanato rAjaprayuktadaNDasya iva bhagavadAjJAkhaNDanataH saMsAradaNDasya pravRtteH // 142 // evameva dhAnyapiTakadRSTAntaM bhAvayati jo jayA patthivo hoi, so tayA dhanapatthagaM / ThAve annaM purilleNaM, vavaharaMte ya daMDae // 143 // yo yadA pArthivaH pRthivIpatirbhavati sa tadA svakAle dhAnyaprasthakamanyaM sthApayati, tasmiMzca sthApite ye purilleNaMti, purAtanena, upalakSaNametat, svamatiparikalpitena vA vyavaharanti, tAn tathA vyavaharato dnnddyti| evaM tIrthakRdapi bhagavAn yo yAvatpramANamutkRSTaM gAthA 140-145 utkRSTatapaH parimANAdi 85 (A) For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI | vyavahAra sUtram pIThikA 85 (B) tapaHkarma chadmasthakAle kurvan tapaHkarmaparimANaM vyavasthApayati sa svatIrthe tAvatpramANAdadhikaM tapaHkarma vyavaharataH saMsAradaNDena daNDayati / tasmAttasya tIrthe tAvatpramANameva vyavaharttavyamiti // 143 // atha kasya tIrthe kiyatpramANaM tapaHkarma? ityata Aha saMvaccharaM tu paDhame, majjhimagANa'TThamAsiyaM hoi / chammAsapacchimassa u, mANaM bhaNiyaM tu ukkosaM // 144 // prathame prathamatIrthakarakAle mAnaM tapa:karmaparimANamutkRSTaM bhaNitaM saMvatsarameva, trevkaaraarthH| madhyamakAnAM dvAviMzatitIrthakRtAM tapaHkarmaparimANamutkRSTaM bhavati assttmaasikmssttmaasprmaannm| pazcimasya tu bhagavato varddhamAnasvAminaH tapaHkarmaparimANa mutkRSTaM bhaNitaM SaNmAsAH // 144 // atraiva bhUyaH ziSyazaGkAmAha puNaravi coei tato, purimA caramA ya visamasohIyA / kiha sujhaMtI te U?, coyaga iNamo suNasu vocchaM // 145 // evamanantarodite sUriNA'bhihite punarapi ziSyazcodayati praznayati-yadi nAmaivaM tataH gAthA 140-145 utkRSTatapaH parimANAdi 85 (B) ////////// For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 86 (A) pUrvAH AditIrthakaratIrthavarttinazcaramAH pazcimatIrthakaratIrthavarttino viSamazodhikA viSamaprAyazcittA abhvn| tataH kathaM te viSamazodhikA avizeSeNa zuddhyanti sarvAtmanA zuddhimAsAdayanti?, na khalu kAraNavaiSamye kAryamaviSamaM dRSTam, atra tu viSamaM prAyazcittaM, vizodhistu sarveSAmapyavizeSeNa tulyA, tato durghaTametaditi bhAvaH / atra sUrayaH-yat prAyazcittavaiSamye kAraNaM, yathA ca kAraNaviSamatAyAmapi tulyA vizodhiH, tadetat pratipipAdayiSuH prathamataH prAyazcittavaiSamye kAraNamabhidhitsuridamAha-coyaga! ityAdi, he codaka! upapannapraznakArin! prAyazcittavaiSamye idaM vakSyamANakAraNaM vkssye| tacca vakSyamANamavahitamanAH zRNu // 145 // pratijJAtameva nirvAhayati kAlassa niddhayAe dehabalaM dhiibalaM ca jaM purime / tadaNaMtabhAgahINaM, kameNa jA pacchimA arihA // 146 // purime pUrve AditIrthakaratIrthe kAlasya snigdhatayA hetubhUtayA prANinAM dehabalaM zArIraM | balaM tadupaSTambhato dhRtibalaM ca yat AsIt, tat avasarpiNIkAlasya tathAsvabhAvatayA 1. kAle Niddhe osahi -deha jebhA khaMbhA0 cUrNipratyantareSu ca / gAthA 146-149 pratikuJcanAprAyazcittAdi 86 (A) For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 86 (B) krameNa pratikSaNamanantabhAgahInamanantabhAgahInaM patat tAvadAyAtaM yAvat pazcimo bhagavAnarhan | varddhamAnasvAmI, tataH zArIrabalasya dhRtibalasya ca viSamatvAd viSamaM prAyazcittam // 146 // tathA cAha saMvacchareNAvi na tesi AsI, jogANa hANI duvihe balammi / je yAvi dhijAiaNovaveyA, taddhammayA sohayae tae vi // 147 // teSAm AditIrthakaratIrthavartinAM sAdhUnAM dvividhe bale zArIre bale dhRtibale ca atyantamupacayaprApte sati saMvatsareNApi saMvatsarapramANamapi tapaH kurvatAM na yogAnAM saMyamavyApArarUpANAM haaniraasiit| madhyamatIrthakaratIrthavarttinAM dvividhamapi balaM krameNAnantabhAgahInamanaMtabhAgahInam, apazcimatIrthakaratIrthavarttinAmatyantahInam, ato madhyamakAnAM saMvatsarapramANaM tapaH kurvatAM mahatI yogahAniriti teSAmaSTamAsikamutkRSTaM tapaHkarma vyavasthApitam, apazcimatIrthakaratIrthavartinAM tadapi kurvatAM yogahAniriti pANmAsikamutkRSTaM tapa:karma teSAM prvrttitm| tadevamuktaM prAyazcittavaiSamye kAraNaM, samprati tulyAM vizodhiM pratipAdayati- je yAvItyAdi, ye cApi madhyamatIrthakaratIrthavarttino'pazcima gAthA 146-149 pratikuJcanAprAyazcittAdi 86 (B) For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 87 (A) www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tIrthakaratIrthavarttinazca dhairyAdyanupapetA dhairyeNa - dhRtibalena, AdizabdAt saMhananabalena ca kAladoSato'nupapetAH / tae vitti takAnapi taddharmmatA teSAmiva AditIrthakara - tIrthavarttinAmiva dharmmaH, aMzaThatAdikaH svabhAvo yeSAM te taddharmmANaH, tadbhAvaH taddharmmatA, sA zodhayati, iyamatra bhAvanA - iha azaThabhAvenAnigUhitabala - vIryatayA yathAzakti tapaH karmaNi pravRttirvizodherAntaraM kAraNaM tacca bAhyatapaH karmmaNo vaiSamye'pi sarveSAmapyaviziSTam, ataH sarveSAM tulyA vizodhiH, yuktaM caitat tathAhi prathamatIrthakaratIrthe'pi na sarveSAM dehabalaM dhRtibalaM ca samAnam, atha ca sarveSAmapyazaThabhAvatayA pravRttestulyA vizodhiH, evamatrApi bhAvanIyamityadoSaH // 147 // atraiva nidarzanamAha patthagA je purA Asi, hINamANA u te'dhuNA / mANabhaMDANi dhannANi, sohiM jANa taheva ya // 148 // ye purA pUrvakAle prasthakA AsIran te kAladoSataH krameNa hInA hInatarA jAyamAnA 1. azaThatvAdikaH - vA. mo. pu. mu. // 2. Ni appANi - je. bhA. / Ni AgANi khaMbhA. atra zloke'nuSTupaH chandaH / For Private And Personal Use Only gAthA 146-149 pratikuJcanAprAyazcittAdi 87 (A)
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 87 (B) atyantahInamAnA jAtAstathA'pi dhAnyAni mAnabhANDAni prasthakAdiparimANaparichedyAni, / tathaiva saMkhyAvyavahArasya sarvadApyavaziSTatvAt, evamihApi prAyazcittAnAM vaiSamye'pi / azaThabhAvena tapaHkarmaNi pravRttirAntaraM kAraNaM sarveSAmapyaviziSTamati, zodhimapi tuzabdasyApizabdArthasya bhinnakramatvAt tathaiva dhAnyAnAM prasthakaparicchedyatAmiva tulyAM jAnIhi, prasthakadRSTAntena sarvatra tulyAM vizodhimavabudhyasveti bhAvaH // 148 // uktmaaropnnaapraayshcittm| idAnIM pratikuJcanAprAyazcittamAha davve khette kAle, bhAve paMliuMcaNA cauvigappA / coyaga! kappArovaNa, iha iM bhaNiyA purisajAyA // 149 // pratikuJcyate anyathA pratisevitamanyathA kathyate, yayA sA prtikunycnaa| sA | caturvidhA, tadyathA- dravye dravyaviSayA, evaM kSetre kAle bhAve ca / atra parasya praznamabhidhitsurAha- coyagatti, atra codako brUte- nanu kalpe'pi prAyazcittamabhihitaM, vyavahAre'pi tadeva prAyazcittamabhidhIyate iti dvyorpydhyynyorvishessaabhaavH| atrArthe 1. paliyaMcaNA - mo0 / 2. 0pyA / davvammi sacittaM paDisevaMte beti accittaM // 149 // khette jaNavayapaDiseviyaM tu addhANaseviyaM beti subbhikkhe [gA.150 ] jebhA0 khaMbhA0 // gAthA 146-149 | pratikuJcanAprAyazcittAdi 87 (B) For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 88 (A) sUrivacanaM- kappArovaNetyAdi, kalpe-kalpAdhyayane kalpitAnAM mUlottaraguNAparAdhaprAyazcittAnAmAropaNaM, dAnam iha vyavahArAdhyayane bhnnitm| iM iti pAdapUraNe, 'i-je-rAH pAdapUraNe' [siddhahema0 8-2-217] iti vacanAt, sAnusvAratA prAkRtatvAt, 'prAkRte hi padAnte sAnusvAratA bhvtiiti'| kimuktaM bhavati? - kalpAdhyayane AbhavatprAyazcittamuktaM na tu dAnaM, iha tu dAnaM bhaNitamiti vizeSaH, tathA kalpAdhyayane prAyazcittArhAH puruSajAtA na bhaNitAH, iha tu bhaNitA iti mahAn vizeSaH / eSa gAthAsaMkSepArthaH // 149 // sAmpratamenAmeva gAthAM vyAcikhyAsuH prathamato dravyAdibhedabhinnAM pratikuJcanAM vyAkhyAnayati sacitte acittaM, jaNavayapaDiseviyaM tu addhaanne| subhikkhammi dubhikkhe, haTeNa tahA gilANeNaM // 150 // 150-154 dravyaviSayA pratikuJcanA nAma sacitte, upalakSaNametat, mizre vA pratisevite acittaM yorvizeSaH mayA pratisevitam, ityAlocayati, kSetrapratikuJcanA janapade pratisevya yad adhvani pratisevitamityAlocayati, kAlapratikuJcanA yatsubhikSe kAle sevitvA "durbhikSe mayA ||88 (A) 1. ca - tisRSvapi bhASyapratiSu // gAthA kalpavyavahAra For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 88 (B) pratisevitam' ityaavedyti| bhAvapratikuJcanA yat hRSTena satA pratisevya 'glAnena satA mayA pratisevitam' ityAlocayati // 150 // uktA pratikuJcanA adhunA anantaragAthottarArdhaM vyAkhyAnayan 'ajjhayaNANa viseso' [gA. 34] iti dvAraM vyAkhyAnayati / tatra 'coyaga' [gA. 149] ityavayavaM vyAcikhyAsurAha kappaMmi vi pacchittaM, vavahAraMmi vi tameva pacchittaM / kappa-vavahArANaM ko Nu viseso ? tti coei // 151 // nanu kalpe'pi prAyazcittamuktaM, vyavahArepi ca tadeva prAyazcittamabhidhIyate tataH | kalpa-vyavahArayoH ko nu vizeSaH? naiva kazcanApItibhAvaH; nazabdasyA''kSepadyotakatvAditi codayati praznayati shissyH| api cAbhidhAnato'pi kalpa-vyavahArayovizeSAnupapattiH // 151 // tathA cAha jo avitahavavahArI, so niyamA vaTTae u kappaMmi / iMya vi hu natthi viseso, ajhayaNANaM duveNhaM pi // 152 // gAthA 150-154 kalpavyavahArayorvizeSaH 88 (B) 1. taheva - vA. bho* pu0 mu0 // 2. iti vi - tisRSvapi bhASyapratiSu // For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 89 (A) yo nAma sAdhuH avitathavyavahArI avitathavyavahArakArI sa niyamAd avazyaMbhAvena varttate eva, turevakArArthaH, kalpe AcAre, AcAravarttina eva yathoktAvitathavyavahArakAritvAt / yazca varttate kalpe AcAre sa niyamAdavitathavyavahArakArI, avitathavyavahArakAriNa evAcAre vRttisambhavAt itthaM ca parasparamavinAbhAvitvaM kalpa-vyavahArazabdayorekArthikatvAt, tathAhi- 'kalpo vyavahAra AcAra ityanarthAntaramiti' iya vihu iti ityapi evamapi arthagatyAbhidhAnA'bhedato'pi, AstAM prAguktaprakAreNAbhidheyA-bherda ityapi shbdaarthH| huH nizcitaM dvayorapi kalpa-vyavahArayoradhyayanayornAsti vizeSaH // 152 // evaM pareNA'bhidheyA'bhedato'bhidhAnA'bhedatazcaikye pratipAdite sUrirabhidheyabhedaM darzayan 'kappArovaNa'[gA. 149] iti avayavaM vyAkhyAnayati kappaMmi kappiyA khalu, mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / vavahAre vavahariyA pAyacchittA''bhavaMte ya // 153 // kalpe kalpAdhyayane kalpitAnyeva prarUpitAnyeva, khalu zabdasyaivakArArthatvAt, na tu 1. dato (?ta) itya khaM0 // 2. * hArayoradhya0 mo. pratau saMzodhitapAThaH // 3. guNA ceva uttaraguNA ya - jebhA0 vAbhA0 // gAthA 150-154 kalpavyavahArayorvizeSaH 89 (A) For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 89 (B) dAnavyavahAre prvrttitaani| kAnItyata Aha- mUlaguNe ceva uttaraguNe ya iti "viSayeNa | viSayiNa upalakSaNAt' mUlaguNAparAdhaprAyazcittAni uttaraguNAparAdhaprAyazcittAni / vyavahAre vyavahArAdhyayane punarvyavahRtAni daanvyvhaarvissyiikRtaani| kimuktaM bhavati?- kalpAdhyayane mUlaguNAparAdhe vA uttaraguNAparAdhe vA Abhavanti prAyazcittAnyuktAni, asmiMstu vyavahArAdhyayane teSAmAbhavatAM prAyazcittAnAM daanmuktmiti| yAni ca kalpAdhyayane Abhavanti prAyazcittAni noktAni tAni vyavahAre'bhidhIyante, teSAM dAnaM ca // 153 // kiJca avisesiyaM ca kappe, ihaiM tu visesiyaM imaM cauhA / paDisevaNa saMjoyaNa ArovaNa kuMciyaM ceva // 154 // caH samuccaye, anyaccetyarthaH / kalpe kalpAdhyayane prAyazcittamavizeSitaM vishessrhitmuktm| ihaiM tutti i: pAdapUraNe, sAnusvAratA pUrvavat, tuH punararthe, iha vyavahArAdhyayane | punaridaM prAyazcittaM caturddhA caturbhiH prkaarairvishessitm| tAneva prakArAnAha- pratisevanaM | saMyojanamAropaNaM kuJcanamiti prtikunycnm| etAni anantarameva saprapaJcaM vyAkhyAtAnIti na | 1. viSayiNo lakSa0 vA. mo0 pu0 mu. // 2. AruvaNA''kuMciyaM-tisRSvapi- bhASyapratiSu // gAthA 150-154 kalpavyavahArayorvizeSaH 89 (B) For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 90 (A) bhUyo vyAkhyAyante // 154 // tadevam 'abhidheyA'bhedato nAsti vizeSaH [gA.152] iti yaduktaM tad asiddhamiti pratipAditam,abhidheyabhedasya darzitatvAd, yatpunarucyateabhidhAnAbhedato nAsti vizeSaH [gA.152] iti tad 'anaikAntikam' iti darzayati nANattaM dissae atthe, abhinne vaMjaNammi vi / vaMjaNassa ya bhedammi, koi attho na bhijjai // 155 // vyajyate-prakaTIkriyate artho'nena pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM zabdaH, tasmin, apizabdo bhinnakramaH, sa caivaM yojanIyaH abhinnepi ekarUpepi vyaJjane arthe arthaviSaye nAnAtvaM dRzyate / yathA- saindhava ityukte tattatprastAvAdinA ashv-lvnn-vstraadyrthnaanaatvm| tathA vyaJjanasya zabdasya bhedepi cazabdo'pizabdArtho bhinnakramazcetyatra smbdhyte| kazcidartho na bhidyate, yathA-khaM vyoma aakaashmiti| kasmAdevaM zabdAbhede'pi arthanAnAtvam iti arthA'bhedepi ca zabdanAnAtvamiti cet? ucyate-zabdA'rthayorbhedA'bhedaviSaye caturbhaGgikAyA bhAvAt, tathAhi- arthasyApyabhedaH zabdasyApyabheda iti prathamo bhagaH1, arthasyA'bhedaH zabdasya bheda iti dvitIyaH2, arthasya bhedaH zabdasyA'bhedaH iti tRtIya:3, arthasya bhedaH 1. bhijjae - vA. mo0 pu0 mu. // gAthA 155-159 vyavahArasya nAmAdibhedAH 90 (A) For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 90 (B) www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zabdasya bhedaH iti caturthaH 4 // 155 // eteSveva caturSu bhaGgakeSu krameNodAharaNAnyupadarzayati paDhamo iMda iMdotti, biiyao hoi iMda sakkotti / taio go bhU-pasurassiNo tti caramo ghaDapaDo tti // 156 // prathamo bhaGgo'rthAbhedaH zabdA'bhedaH ityevaMrUpaH yathA indra indra iti / tathAhi - ekenApi indra ityuktaM dvitIyenApi indra iti, atra ca dvayorapi zabdayoH svarUpA'bhedo'rthAbhedazca 1 / dvitIyo'rthAbhedaH zabdasya bheda itirUpaH yathA - indraH zakra iti, atra hi zabdasya nAnAtvamarthastvabhinna eva dvayorapyekArthikatvAt 2 / tRtIyo'rthasyabhedaH zabdasyA'bheda ityevaMlakSaNo yathA bhU-pazu-razmiSu puruSabhedena kAlabhedena vA prayujyamAnA gozabdAH, atra hi gauriti sarvatrApyabhinnaM rUpaM, arthastu bhinna iti3 / caramo yathA ghaTaH paTa iti, atra hi dvayorapi zabdayoH rUpabhedo'pyasti arthabhedo'pi 4 / tata upapadyate zabdAbhede'pi arthanAnAtvamarthAbhede'pi zabdanAnAtvaM tena yaducyate 'abhidhAnAbhedato nAsti vizeSa' iti tadanaikAntikamupadarzitam / bhU- pazu - razmivAcinAM gozabdAnAmabhidhAnAbhedepyarthavizeSadarzanAt 90 (B) 1. carimo - tisRSvapi bhASyapratiSu // For Private And Personal Use Only gAthA 155-159 vyavahArasya nAmAdibhedAH
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 91 (A) sa cArthavizeSo'trA'pyasti yathoktaM praak| api ca- 'abhidhAnAbhedata' iti yad uktaM tat pratyakSaviruddhaM, vyaJjanabhedasya sAkSAdupalabhyamAnatvAt, tathAhi-ekatra kalpa iti aparatra vyavahAra iti // 156 // athA'rthagatyA'bhidhAnA'bheda ucyate, na svarUpataH, tadapyasat, arthavizeSasyApyubhayatra bhaavaat| tathA cAha vaMjaNeNa ya nANattaM, asthato avikappiyaM / dissae kappanAmassa, vavahArassa taheva ya // 157 // kalpanAmnaHadhyayanasya tathaiva ca vyavahArasya vyavahArAdhyayanasya dRzyate vyaJjanena | vyaJjanabhedena nAnAtvaM, pratyakSataH eva pRthagvibhinnAnAM vyaJjanAnAmupalabhyamAnatvAt / tathA'rthataH arthamAzrityAsti nAnAtvam avikalpitaM nizcitaM prAyazcittabhedAnAM pratisevanAsaMyojanAdInAM prAyazcittArhapuruSajAtAnAM ca kalpAdhyayanAnuktAnAmiha vyavahAre'bhidhAnAt // 157 // 'tadevam'ajjhayaNANa viseso' [gA.34] iti dvAraM vyaakhyaatm| idAnIM 'tadarihaparisA ya' [gA.34] ityetat dvAraM vyAcikhyAsuH 'ihaI bhaNiyA purisajAyA' [gA.149] ityavayavaM vyAkhyAnayannAha1. ityetadavayavaM - mo0 // gAthA 155-159 vyavahArasya nAmAdibhedAH 91 (A) For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 91 (B) www.kobatirth.org vaTTaMtassa akappe, pacchittaM tassa vaNNiyA bhedA / je puNa purIsajjAyA, tassarihA te ime hoMti // 158 // iha 'kalpe varttamAnasya sUtroktavidhinA yatanayA pravRtteH prAyaH prAyazcittaviSayataiva nopajAyate' ityakalpagrahaNam / akalpe darpAdau varttamAnasya yat prAyazcittaM tasya ye bhedAH pratisevanA-saMyojanAdayaste varNitAH / ye punastasya prAyazcittasyA'rhA yogyAH puruSajAtAH puruSaprakArAH, puruSabhedA ityarthaH, ime vakSyamANasvarUpA bhavanti // 158 // tAneva darzayati kayakaraNA iyare vA, sAvekkhA khalu taheva niravekkhA / niravekkhA jiNamAdI, sAvekkhA AyariyamAdI // 159 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kRtakaraNA nAma SaSThA'STamAdibhirvividhatapovidhAnaiH parikarmmitazarIrAH / itare akRtakaraNAH SaSThA'STamAdibhistapovizeSairaparikarmmitazarIrAH / tatra ye kRtakaraNAste dvividhAH, For Private And Personal Use Only gAthA 155-159 vyavahArasya nAmAdibhedAH 91 (B)
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtram pIThikA 92 (2) tadyathA-sApekSAH khalu tathaiva nirapekSAH, saha apekSA gacchasyeti gamyate yeSAM te sApekSA gacchavAsinaH, nirgatA apekSA yebhyaste nirapekSAH, tatra ye nirapekSAste trividhA jinAdayaH, tadyathA-jinakalpikAH zuddhaparihAravizuddhikA ythaalndklpikaashc| ete niyamataH kRtakaraNA eva, akRtakaraNAnAmekasyA'pi kalpasya prtipttyyogaat| sApekSA api trividhA aacaaryaadyH| tadyathA-AcAryA upAdhyAyA bhikssvshc| ete pratyekaM dvidhA bhUyo bhavanti tadyathA- AcAryAH kRtakaraNA akRtakaraNAzca, upAdhyAyA api kRtakaraNA akRtakaraNAzca, bhikSavo'pi kRtakaraNA akRtkrnnaashc| tatra kRtakaraNAnAM cintyamAnatvAdasyAM gAthAyAmete kRtakaraNA grAhyAH // 159 // akayakaraNA vi duvihA, aNahigayA ahigayA ya bodhavvA / jaM sevei ahigao, aNahigae atthire icchA // 160 // ihA''cAryA upAdhyAyAzca kutakaraNA akatakaraNA vA niyamAta gItArthAH sthirAzca tata ihA'kRtakaraNA bhikSava eva graahyaaH| te akRtakaraNA bhikSavo dvividhAH, tadyathAanadhigatA adhigtaashc| anadhigatA nAma agItArthAH, adhigatA giitaarthaaH| apizabda: gAthA 160-162 prAyazcittaprakArAdi 92 (A) For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 92 (B) sambhAvane, sa caitatsambhAvayati- ye bhikSavo'nadhigatAste dvividhAH, tadyathA- sthirA asthirAzca / sthirA nAma dhRtisaMhananasaMpannAH, tadviparItA asthirAH / adhigatA api dvividhAHsthirA asthiraashc| kRtakaraNA api bhikSavo dvividhA anadhigatAH adhigtaashc| anadhigatA dvidhA sthirA asthiraashc| adhigatA api dvividhAH- sthirA asthiraashc| atraiva saMkSepataH prAyazcittadAnavidhimAha-jaM sevei ityAdi, yat prAyazcittasthAnaM sevate pratisevate adhigataH gItArthaH, upalakSaNametat, kRtakaraNaH sthirazca tasmai tadeva paripUrNaM diiyte| tadeva prAyazcittasthAna prApte anadhigate asthire cazabdAd akRtakaraNe ca guroH prAyazcittadAnavidhau | icchA sUtropadezAnusAreNa svecchaa| tathAhi- yadi zrutopadezAnusArataH kRtakaraNaH | sthiro'dhigata iti vA kRtakararNAdibhirapi samartha iti vijJAto bhavati tadA yadeva | prAyazcittamApannastadeva tasmai diiyte| athA'samartha iti parIkSitastato yatprAyazcittaM | prAptastasyAktinamanantaraM dIyate, tatrApyasamarthatAyAM tato'pyanantaraM, tatrApyasAmarthya tato'pyanantaram, evaM yathApUrvaM krameNa tAvanneyaM yAvannirvikRtikaM, tatrApyasamarthatAyAM pauruSI1. 0NAdirapi - khaM. mo. mu0 // gAthA 160-162 prAyazcittaprakArAdi 92 (B) For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 93 (A) www.kobatirth.org pratyAkhyAnaM, tatrApyazaktau namaskArasahitam / gADhaglAnatvAdinA tasyApyasambhave evameva AlocanAmAtreNa zuddhayApAdanamiti // 160 // samprati puruSabhedamArgaNAyAmeva prakArAntaramAha-- ahavA sAvikkhiyare niravekkhI savvaso u kayakaraNA / iyare kayAskayA vA, thirA'thirA hoMti gIyatthA // 169 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA athaveti prakArAntaradyotanArthaH / tacca prakArAntaramidaM pUrvaM kRtakaraNA'kRtakaraNabhedAvAdau kRtvA puruSabhedamArgaNA kRtA, atra tu sApekSa - nirapekSabhedau / tathA cAhasAvikkhiyaretti, dvividhAH prAyazcittArhAH puruSAH, tadyathA - sApekSA itare ca, sApekSA gacchvAsinaH, te ca tridhA - AcAryA upAdhyAyA bhikSavaH / nirapekSA jinakalpikAdayaH / tatra ye nirapekSAste sarvazaH sarvAtmanA kRtakaraNAH, tuzabdasya samuccayArthatvAd adhigatAH 160-162 sthirAzca, itare sApekSA dvividhAH / tadyathA- kayAskayA vA iti, 'padaikadeze padasamudAyopacArAt' kRtakaraNA akRtakaraNAzca / vAzabdaH samuccaye, kRtakaraNA api prAyazcittaprakArAdi 93 (A) 1. 0kkhA niyamaso tuka* jebhA0 khaMbhA* / kkha savvahA u ka0 catasRSvapi TIkA pratiSu mudrite ca // 2. ca - vA0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 93 (B) 'dvividhA- sthirA asthiraashc| akRtakaraNA api dvividhA:- sthirA asthiraashc| ekaike dvidhA-gItArthA agiitaarthaashc| sUtre gItArthA ityupalakSaNaM, tato'gItArthA api vivRtAH // 161 // atha kiMsvarUpAH kRtakaraNAH? iti kRtakaraNasvarUpamAha chaTThaTThamAiehiM, kayakaraNA te ye ubhayapariyAe / 'ahigayakayakaraNattaM, jogA''yatagArihA keI // 162 // kRtakaraNA nAma ye SaSThA'STamAdibhistapovizeSaiH ubhayaparyAye gRhasthaparyAye zrAmaNyaparyAye cetyarthaH. parikarmitazarIrAste jnyaatvyaaH| tadvilakSaNA itare sAmarthyAd akRtkrnnaaH| atraiva matAntaramAha- ahigayetyAdi, kecidAcAryA 'ye adhigatAste niyamAt kRtakaraNAH' iti adhigatAnAM kRtakaraNatvamicchanti, kasmAt? iti cet, ata Aha-jogAyatagArihA iti, 'nimitta-kAraNa-hetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzanam'[ ] iti |* vRddhavaiyAkaraNapravAdAd hetAvatra prathamA; tato'yamarthaH yatastairmahAkalpa-zrutAdInAmAyatakAlA 1. dvidhA - vA. mo0 pu0 mu0 // 2. u-mo0 mu0 bhASyapratiSu ca // 3. abhigate - jebhA0 khaMbhA0 // 4. jogA ya tavArihA -bhASyapratiSu // gAthA 160-162 prAyazcittaprakArAdi 93 (B) For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 94 (A) www.kobatirth.org yogA udvyUDhAstata AyatakayogArhA abhavanniti niyamato adhigatAH kRtakaraNA iti // 162 // tadevaM kRtA puruSabhedamArgaNA, sAmpratamamISAM prAyazcittadAna-vidhirvaktavyaH / tatra ye nirapekSA jinakalpikAdayaste yat prAyazcittamApannAstadeva tebhyo dIyate, na tadviSayA gurulAghavacintA nirapekSatvAt / sApekSANAM tu sApekSatayaiva prAyazcittadAnavidhau tadviSayA gurulAghavacintA karttavyA / tatra yAni prAyazcittAni dAtavyAni tAni saMkSepato gAthAdvayenAha nivviie purimaDDhe, ekkAsaNa aMbile cautthe ya / paNagaM dasa paNNarasA, vIsA taha paNNavIsA ya // 163 // mAso lahuo gurugo, cauro mAsA havaMti lahu-gurugA / chammAsA lahu-gurugA, chedo mUlaM taha dugaM ca // 164 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirvikRtikaM vikRtipratyAkhyAnaM, purimaDDatti divasapUrvArddhapratyAkhyAnam, ekAsanA''cAmla - caturthAni pratItAni / paNagaMti rAtrindivAnAM paJcakaM, 'lahuguruyaM 'ti vakSyamANaM For Private And Personal Use Only gAthA 163-167 vyavahArasya nAmAdibhedAH 94 (A)
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 94 (B) www.kobatirth.org * padamatrApi 'vyAkhyAnato vizeSapratipattiH' iti vibhaktipariNAmena sambadhyate, laghurAtrindivapaMcakaM gururAtriMdivapaJcakaM ca / tatra laghurAtrindivapaJcakamAcAmlena ekadvayAdidinairvA hInaM, paripUrNaM gururAtrindivapaJcakam / evaM dasatti laghurAtrindivadazakaM gururAtrindivadazakam / pannarasatti laghurAtrindivapaJcadazakaM gururaatrindivpnycdshkm| vIsatti laghurAtrindivaviMzatikaM gururAtrindivaviMzatikam / paNNavIsatti laghurAtrindivapaJcaviMzatikaM gururAtrindivapaJca-viMzatikam Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 163 // mAso lahuotti guruotti laghumAso gurumAsaH / catvAro laghumAsAzcatvAro gurumAsAH, SaNmAsA laghavaH, SaNmAsA guravaH, tathA chedaH katipayaparyAyasya / mUlaM sarva-paryAyocchedena tAropaNam / taha dugaM catti anavasthApyaM pArAJcitaM ca / iha pArAJcita prAyazcittavarttI prAyo jinakalpikapratirUpako varttate / uktaM ca- 'pAraMcio egAgI iccAdi jiNakappiyapaDirUvago' iti / anavasthApyaprAyazcittavarttyapyevaMguNaH / uktaM ca saMghayaNa viriya Agama- suttavihIe u jo samujjutto / niggahajutto tavassI, pavayaNasAre gahiyaattho // 1 // For Private And Personal Use Only gAthA 163-167 vyavahArasya nAmAdibhedAH 94 (B)
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 95 (A) www.kobatirth.org tilatusatibhAgamitto vi, jassa asubho na vijjae bhAvo / nijjUhaNAriho so, sese nijjUhaNA natthi // 2 // eyagguNasaMpanno, pAvai aNavaTThAmuttamaguNoho, eyaguNavippahINe'tArisagambhIre bhave mUlaM // 3 // // 163-164 // [ bRhatkalpabhASya gA. 5029 - 31] iti // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir etau caikAntato nirapekSau, sApekSANAM tvayaM prAyazcittadAnavidhiH kathayitumupakrAntaH, tato mUlAdArabhya prAyazcittadAnavidhirucyate / tathA cAha paDhamassa hoi mUlaM biie mUlaM ca 'cheda chaggurugA / jaMiNAe hoi suddho, ajayaNa gurugA tiviha bhedo // 165 // For Private And Personal Use Only gAthA 163-167 vyavahArasya nAmAdibhedAH prathamasya AcAryasya kRtakaraNasya sApekSasya mahatyapi aparAdhe sApekSatvAt prAyazcittaM mUlam, upalakSaNametat, tena tasyaivAkRtakaraNasyAsamarthatvAt cheda ityapi draSTavyam / dvitIye 95 (A) 1. chedo mo0 mu0 bhASyapratiSu ca //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 95 (B) upAdhyAye kRtakaraNe tathArUpAyAM dhRti-balasamarthatAyAM mUlam, itarathA chedaH / akRtakaraNe guruSaNmAsikam / ihA''cArya upAdhyAyo vA yadi yatanayA kAraNe dezakAlAnurUpaprAyazcittasthAne avarttiSTa tadA zuddhaH, na prAyazcittaviSayaH, yatanayA kAraNe pravRtteH / ayatanayA tu prAyazcittasthAne pravRttau mUlaM chedo vA''cAryasya, upAdhyAyasya tu gurukAd (SaNmAsagurukAd) ArabhyoktaprakAreNa trividhaH prAyazcittasya bhedaH SaDguru chedo mUlaM ca evamuktAnusArato bhikSuSvapi praayshcittdaanvidhirnusrnniiyH|| 165 // etadeva vyAcakSANa Aha savvesiM avisiTThA, AvattI teNa paDhamayA mUlaM / sAvekkhe guru mUlaM, kayA'kae hoi cheo uM // 166 // sAvekkhotti va kAuM, gurussa kayajogiNo bhave chedo / akayakaraNaMmi chagguru, ii aDDokkaMtIe neyaM // 167 // gAthA 163-167 vyavahArasya nAmAdibhedAH 95 (B) 1. jayaNAe - mo. mu bhASyapratiSu ca // For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 96 (A) iti prAyazcittadAnavidhiruktaprakAreNa kathayitumabhISTaH / yadA sarveSAmAcAryAdInAmApattiH prAyazcittasyApAdanam aviziSTA, sApekSANAM ca mahatyaparAdhe mUlaM nA'navasthApyaM pArAJcitaM vA, tataH prathamatayA sarveSAM mUlamApannamaviziSTamadhikRtya guru-lAghavacintayA prAyazcittadAnavidhirucyate- tatra sApekSe gurau AcArye, gAthAyAM vibhaktilopaH prAkRtatvAt, kRte kRtakaraNe prAyazcittaM mUlaM, sApekSe iti vacanAt, mahatyapyaparAdhe gurau sApekSatvAd mUlameva prAyazcittaM, na tu anavasthApyaM pArAJcitaM veti jnyaapitm| etadeva copajIvya praagpyevmsmaabhirvyaakhyaatm| akRte akRtakaraNe gurAviti saMbandhAdAcArye bhavati prAyazcittaM chedaH // 166 // sAvekkhotti va kAuM ityAdi, atra guruzabdenopAdhyAyaH procyate, AcAryasyoktatvAt, guroH, upAdhyAyasya kRtayoginaH kRtakaraNasya mUlaM prAyazcittamApannasyApi sApekSa iti | kRtvA prAyazcittaM chedo bhavati / tasyApi kRtakaraNasya manAg nirapekSatAyAM mUlamapi gAthA 163-167 vyavahArasya nAmAdibhedAH 96 (A) 1. ya. mo. // 2. vadatA maha vA. mo0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 96 (B) prAyazcittaM, 'biie mUlaM va chedo chaggurugA' (gA. 165) iti vcnaat| akRtakaraNe tu tasminnevopAdhyAye mUlamApanne'pi prAyazcittaM SaDgurukAH guravaH ssnnmaasaaH| akRtakaraNatayA chedaprAyazcittasyApyanarhatvAt / iti evamamunA prakAreNa aDDokkaMtIe iti iha ekaikasminnAcAryAdau sthAne kRtakaraNA'kRtakaraNabhedato dve dve prAyazcitte, tayoH zuddhayorekamAdyaM prAyazcittamapakrAmati, na tUttarasthAne'nuvartate, dvitIyaM cottarasthAne'nuvartate, ekaM ca dvayorarddhamityatrA pakrAntyA jJeyaM prAyazcittadAnam // 167 // idamiti saMkSiptamuktamiti vineyajanAnu-grahAya yantrakakalpanayA vizeSato bhaavyte| tatra yantrakavidhAnamidaM- tiryag dvAdazagRhakAni kriyante, adhomukhaM ca viMzatigRhANi, evaM ca dvAdazagRhAtmikA viMzatigRhapaGktayo jAtAH |ttr viMzatitamAyAM paGktau dakSiNato antime ye dve gRhake te muktvA tasyA adhastAd dazagRhAtmikA ekaviMzatitamA paGktiH sthaapyaa| tasyAmapyeka-viMzatitamAyAM paGktau ye dve : nAmAdibhedAH maantime gRhake te muktvA adhastAt aSTagRhAtmakA dvAviMzati-tamA paGktiH 'sthaapyaa| || 96 (B) 1. sthApanIyA ta0 vA. mo. pu. mu. // gAthA 163-167 vyavahArasya For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 97(A) 444 kRtakaraNa | akRtakaraNa | kRtakaraNa | akRtakaraNa adhigatasthira | adhigatasthira| adhigatasthira | adhigatAsthira anAdhigatasthira anadhigata sthira anAdhigatAsthira anAdhigatAsthira AcArya: AcAryaH / upAdhyAyaH upAdhyAyaH bhikSuH kRta0 | bhikSuH kRtaH |bhi0akRtakaraNa bhi. akRtakaraNa bhi. katakaraNa bhi. akRtakaraNa bhikRtakaraNa bhi.akRtakANa mUlam / chedaH | chedaH / SaSmAsaguru | SaNNasaguru | SaNmAsalaghu pagnAsalaghu | caturmAsaguru | caturmAsaguru caturmAsalaghu caturmAsalaghu mAsaguru | | chedaH / SaDguru / SaDgurU | SaDlaghu | kailA / caturguru / caturguru / catulaghu / catulaMdhu - mAsaguru | mAsaguru |3| SaDguru | paddalaghu | baddalaghu | catuguru | caturguru | caturlayu | caturlaghu | mAsaguru | mAsaguru | mAsalaghu | mAsalaghu | bhinnamAsaguru || baddalaghu | catupuru | catuguru | catulaghu | caturlaSu / mAsaguru | nAmaguru | mAsalaghu | mAsalA | bhinnamAsa guru | bhinnamAsa guru | bhinnamAma laghu catulaghu catulaMghu mAsaguru mAsalaghu | bhinnamAsa guru bhinnamAsa guru | bhinnamAsa laghu | bhinnamAsa laghu | | garu 20 |6| caturlaghu | mAsaguru | mAmaguru | bhAsalaghu | mAsalaghu | bhinnatamAsaguru | bhinnamAlaguru | bhi. mA. la. bha. mA. la. guru 20 / guru 20 / laghu 20 mAsagurU / mAsalaghu mAsalaghu | bhi0 mA0 gu0 bhika mA0 gu0 bhinnamAmala| pinamAsalaghu guru 20 guru 20 | laghu 20 / laghu 20 / mAsalapu | bhika mA0 gu0 bhi0 mA gu0|bhi0 mA0 la0/bhi0 mA0 sa0 guru 20 | guru 20 / laghu 20 / laghu 20 guru 15 laghu 15 NiE mA | bhi0 ma0 la./bhika mA0 taH guru 20 / gura 20 / laghu 20 laghu 20 / laghu 15 laghu 15 10 bhika mA0 la. guru 20 guru 20 / laghu 20 / laghu 20 | guru 15 laghu 10 19 guru 20 laghu 20 laghu 20 | guru 15 / guru 15 laghu 15 / laghu 15 guru 10 10 | laghu 10 / laghu 10 / guru 5 12 | laghu 20 guru 15 guru 15 / laghu 15 | laghu 15 | guru 10 | guru 17 laghu 10 laghu 10 | guru5 | guru 5 | laghu 5 guru 15 gAthA 163-167 vyavahArasya nAmAdibhedAH 97 (A) For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 97(B) | aSTamam SaSTham 16 | laghu 10 guru 5 | guru5 | laghu 5 / laghu5 | datamam | dazamam | aemam / aSTamama - cham / caturtham 10 guru5 | laghu 5 | laghu5 | dazamam / dazamam | aSTamam / aSTamam / SaSTham / SaSTama | caturtham caturtham / caturvam | AcAmAmtaM aSTamam / SaSTham __caturtham caturtham AcAmAbhlaM AcamAntaM / ekAdazanakam | |19| dazamam | aSTamam | aSTamam / SaSTham / SaSTham | caturtham / caturtham / AcAmAla | AcAmAnta | ekAzanakaM azmam | pam | dhaSTham / caturtham / caturtham / acAmlam | AcAmlam | ekAzanakam | ekAzanaka | pUrvADa / pUra | nirvikRtakam paTham / caturthan / caturtham / AcAmlam | AcAmlan | ekAzanakam | ekAzanakam | pUrvAddha 22 / caturtham | AcAplam | Acamlam | ekAzanakam | ekAzanakama | pUrvAdham / pUrvArdham | nivikRtikam AcAmlam | ekAzanakam | ekAzalakam | pUrvArdham / pUrvArdham / nirvikRtikA 24 ekAzanakam / pUrvArdham pUrvArdham | nirvikRtikam | 15 | pUrvArdham / nirvikRtikam 26 | nirvikRtikam gAthA 163-167 vyavahArasya nAmAdibhedAH 97(B) For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra | zrI vyavahAra sUtram pIThikA 98 (A) www.kobatirth.org tasyAmapi ye dve antime gRhake te muktvA tasyA adhastAt SaDgRhAtmikA trayoviMzatitamA paGktirnyasanIyA, tasyAmapi ye dve antime gRhake taiM vimucya tasyA adhastAccaturgRhAtmikA caturviMzatitamA paGktiH sthApayitavyA / tasyAmapi ye dve antime gRhake te parityajya tasyA adhastAt dvigRhAtmikA paJcaviMzatitamA paGktiH sthApyA, tasyA adhastAdekagRhAtmikA SaDviMzatitamA paDiktaH / 1. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir evaM SaDviMzatipaGktyAtmakasya yantrakasya sarvoparitanyAH prathamapaGkterupari prathamagRha kRtakaraNa AcArya: sthApanIyaH, dvitIye gRhake akRtakaraNaH, tRtIye kRtakaraNa upAdhyAyaH, caturthe sa evAkRtakaraNaH, paJcame adhigatasthirabhikSuH kRtakaraNaH, SaSThe sa evAkRtakaraNaH, saptame adhigatAsthirabhikSuH kRtakaraNaH, aSTame sa evAkRtakaraNaH navame anadhigatasthirabhikSuH kRtakaraNaH, dazame sa evAkRtakaraNa:; ekAdaze anadhigatAsthirabhikSuH kRtakaraNaH, dvAdaze andhirgto'sthiro'kRtkrnnH| evaM sthApayitvA kRtakaraNasyA''cAryasya mUlaM tasminnevAparAdhe'kRtakaraNasya chedaH, te `muktA ta0 vA0 pu0 // 2. *gatA sthirabhikSu [ 2 ] kRta0 khaM0 // For Private And Personal Use Only gAthA 167 * puruSamedeSu prAyazcittadAnavidhiH 98 (A) //////
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * upAdhyAyasya mUlamApannasya kRtakaraNasya chedaH, akRtakaraNasya SaNmAsaguruH, tatraivA'parAdhe bhikSoradhigatasya sthirasya kRtakaraNasya SaNmAsaguruH, akRtakaraNasya SaNmAsalaghu, adhi gatasya bhikSorasthirasya kRtakaraNasya SaNmAsalaghu, akRtakaraNasya caturmAsaguru, anadhigatasya bhikSoH sthirasya kRtakaraNasya caturmAsaguru, akRtakaraNasya caturmAsalaghu, anadhigatasya 98 (B) bhikSorasthirasya kRtakaraNasya caturmAsalaghu, tasyaivA'kRtakaraNasya mAsaguru / evaM prathamapaGktau mUlAdArabdhaM mAsaguruke niSThitam 1 / dvitIyapaGktau prathame gRhake chedaH, dvitIye SaDguru, tRtIye'pi SaDguru, caturthe SaDlaghu, paJcame'pi SaDlaghu, SaSThe caturguru, saptame'pi caturguru, aSTame caturlaghu, navame'pi caturlaghu, dazame mAsaguru, ekAdaze'pi mAsaguru, dvAdaze mAsalaghu, atra chedAdArabdhaM mAsalaghuke niSThitam 2 / tRtIyapaGktau prathame gRhake SaDguru, dvitIye SaDlaghu, tRtIye'pi SaDlaghu, caturthe caturmAsaguru / paJcame'pi caturmAsaguru SaSThe caturmAsalaghu, saptame'pi caturmAsalaghu, aSTame mAsaguru, navame'pi mAsaguru, dazame mAsalaghu, ekAdaze'pi mAsalaghu, dvAdaze bhinnamAso For Private And Personal Use Only gAthA 167 puruSamedeSu prAyazcittadAnavidhiH 98 (B)
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 99 (A) guruH, atra SaDgurukAdArabdhaM bhinnamAse gurau niSThitam 3 / caturthapaGktau prathame gRhake SaDlaghu, dvitIye caturmAsaguru, tRtIye'pi caturmAsaguru, caturthe caturlaghu, paJcame'pi caturlaghu, SaSThe mAsaguru, saptame'pi mAsaguru, aSTame mAsalaghu, navame'pi mAsalaghu, dazame bhinnamAso guruH, ekAdaze'pi bhinnamAso guruH, dvAdaze bhinnamAso lghuH| atra SaTlaghukAdArabdhaM laghubhinna-mAse niSThitam 4 / paJcamapaGktau prathame gRhe caturmAsaguru, * dvitIye caturlaghu, tRtIye'pi caturlaghu caturthe mAsaguru, paJcame'pi mAsaguru, SaSThe mAsalaghu saptame'pi mAsalaghu, aSTame bhinnamAso guruH, navame'pi bhinnamAso guruH, dazame bhinnamAso laghuH, ekAdazepi bhinnamAso laghuH dvAdaze guruviMzatirAtrindivam, atra caturgurukAdArabdhaM guruviMzatau niSThitam 5 / SaSThapaGktau prathamagRhe caturmAsalaghu, dvitIye mAsaguru, tRtIye'pi mAsaguru, caturthe mAsalaghu, paJcame'pi mAsalaghu, SaSThe gurukaM paJcaviMzatikam, saptame'pi gurukaM pnycviNshtikm| aSTame laghupaJcaviMzatikaM, navamepi laghupaJcaviMzatikaM, dazame guruviMzatikam, ekAdazepi guruviMzatikaM, dvAdaze laghuviMzatikam, atra caturlaghukAdArabdhaM laghuviMzatike 1. guruke viMzatirAtrindive sthitam 5 / Sa0 vA. mo0 pu0 mu0 // gAthA 167 puruSamedeSu prAyazcittadAnavidhiH 99 (A) For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 99 (B) // niSThitam 6 / saptamapaGktau-prathamagRhe mAsaguru, dvitIye mAsalaghu, tRtIyepi mAsalaghu, caturthe gurupaJcaviMzatikaM paJcame'pi gurupaJcaviMzatikaM, SaSThe laghupaJcaviMzatikaM, saptame'pi laghupaJcaviMzatikaM, aSTame guruviMzatikaM, navame'pi guruviMzatikaM, dazame laghuviMzatikam, ekAdazepi laghuviMzatikaM, dvAdaze gurupaJcadazakaM, atra mAsagurukAdArabdhaM gurupaJcadazake paryAptam 7 / aSTamapaGktau prathame gRhake mAsalaghu, dvitIye gurupaJcaviMzatikaM, tRtIye'pi gurupaJcaviMzatikaM, caturthe paJcaviMzatikaM laghu, paJcame paJcaviMzatikaM laghu, SaSThe guruviMzatikaM, saptame guruviMzatikaM, aSTame laghuviMzatikaM, navame laghuviMzatikaM, dazame gurupaJcadazakaM, ekAdaze gurupaJcadazakaM, dvAdaze laghupaJcadazakam, atra mAsalaghukAdArabdhaM laghupaJcadazake paryAptam 8 / | gAthA 167 navamapaGktauprathamagRhe gurupaJcaviMzatikaM dvitIye laghupaJcaviMzatikaM, tRtIye laghupaJcaviMza puruSamedeSu tikaM, caturthe guruviMzatikaM, paJcame guruviMzatikaM, SaSThe laghuviMzatikaM, saptame laghuviMzatikam, prAyazcittaaSTame gurupaJcadazakaM, navame gurupaJcadazakaM, dazame laghupaJcadazakam, ekAdazake laghupaJcadazakaM, * dAnavidhiH dvAdaze gurudazakam, atra gurupaJcaviMzatikAdArabdhaM gurudazake niSThitam 9 / / | 99 (B) dazamapaGktau -prathamagRhe laghupaJcaviMzatikaM, dvitIye guruviMzatikaM, tRtIye guruviMzatikaM, For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 100 (A) www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthe laghuviMzatikaM paJcame laghutriMzatikaM, SaSThe gurupaJcadazakaM, saptame gurupaJcadazakaM, aSTame laghupaJcadazakaM, navame laghupaJcadazakaM dazame gurudazakam, ekAdaze gurudazakaM, dvAdaze dazakaM laghu / atra laghupaJcaviMzatikAdArabdhaM laghudazake sthitam 10 / ekAdazapaGktau prathame gRhake guruviMzatikaM, dvitIye laghuviMzatikaM, tRtIye laghuviMzatikaM, caturthe gurupaJcadazakaM paJcame gurupaJcadazakaM, SaSThe laghupaJcadazakaM, saptame laghupaJcadazakam / aSTame gurudazakaM navame gurudazakaM dazame laghudazakaM ekAdaze laghudazakaM, dvAdaze gurupaJcakam, atra guruviMzatikAdArabdhaM gurupaJcake paryAptam 11 / dvAdazapaGktau prathame gRhake laghuviMzatikaM, dvitIye gurupaJcadazakaM tRtIye gurupaJcadazakaM caturthe laghupaJcadazakaM paJcame laghupaJcadazakaM, SaSThe gurudazakaM, saptame gurudazakaM, aSTame laghudazakaM, navame laghudazakaM, dazame gurupaJcakam, ekAdaze gurupaJcakaM, dvAdaze laghupaJcakam, atra laghuviMzatikAdArabdhaM laghupaJcake paryAptam 12 / trayodazapaGktau prathame gRhake gurupaJcadazakaM dvitIye laghupaJcadazakaM tRtIye laghupaJcadazakaM caturthe gurudazakaM paJcame gurudazakaM, SaSThe laghudazakaM saptame laghudazakaM, aSTame gurupaJcakaM, navame gurupaJcakaM, dazame laghupaJcakam, ekAdaze laghupaJcakaM, dvAdaze dazamam / atra gurupaJcadazakAdArabdhaM dazame niSThitam 13 / caturdazapaMktau prathamagRhake laghupaJcadazakaM dvitIye For Private And Personal Use Only gAthA 167-168 puruSabhedeSu prAyazcittadAnavidhiH * 100 (A)
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 100 (B)IX gurudazakaM, tRtIye gurudazakaM, caturthe laghudazakaM, paJcame laghudazakaM, SaSThe gurupaJcakaM, saptame gurupaJcakam, aSTame laghupaJcakaM, navame laghupaJcakaM, dazame dazamam, ekAdaze dazamaM, dvAdaze | aSTamam atra laghupaJcadazakAdArabdhamaSTame niSThitam 14 / paJcadazapaGktau -prathame gRhake gurudazakaM, dvitIye laghadazakaM, tRtIye laghudazakaM, caturthe gurupaJcakaM, paJcame gurupaJcakaM, SaSThe laghupaJcakaM, saptame laghupaJcakam, aSTame dazamaM, navame dazamaM, dazame aSTamam, ekAdaze aSTamaM, dvAdaze sssstthN| atra gurudazakAdArabdhaM SaSThe niSThitam 15 / SoDazapaGktau-prathame gRhake laghudazakaM, dvitIye gurupaJcakaM, tRtIye gurupaJcakaM, caturthe laghupaJcakaM, paJcame laghupaJcakaM, SaSThe dazamam, saptame dazamaM, aSTame aSTamaM, navame aSTamaM, dazame SaSTham, ekAdaze SaSThaM, dvAdaze caturtham, atra laghudazakAdArabdhaM caturthe niSThitam 16 / saptadazapaGktau -prathame gRhake gurupaJcakaM, gAthA 167-168 dvitIye laghupaJcakaM, tRtIye laghupaJcakaM, caturthe dazamaM, paJcame dazamam, SaSThe aSTamaM, saptame || puruSabhedeSa aSTamaM, aSTame SaSThaM, navame SaSThaM, dazame caturtham, ekAdaze caturthaM, dvAdaze aacaamaamlmiti| prAyazcittaatra gurupaJcakAdArabdhamAcAmAmle niSThitam 17 / aSTAdazapaGktau -prathamagRhake laghupaJcakaM, IN/ dAnavidhiH dvitIye dazama, tRtIye dazamaM, caturthe'STamaM, paJcame'STamaM, SaSThe SaSThaM, saptame SaSThaM, aSTame caturthaM, | 100 (B) navame caturthaM, dazame AcAmAmlam, ekAdaze AcAmAmlaM, dvAdaze ekAzanakam, atra For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 101 (A) laghupaJcakAdArabdhamekAzane niSThitam 18 / ekonaviMzatitamAyAM paGktau-prathamagRhake dazamaM, dvitIye aSTamaM, tRtIye aSTamaM, caturthe SaSThaM, paJcame SaSThaM, SaSThe caturthaM, saptame caturtham, aSTame |* AcAmAmlaM navame AcAmAmlaM, dazame ekAzanakaM, ekAdaze ekAzanakaM, dvAdaze pUrvArdham, . atra dazamAdArabdhaM pUrvArdhe niSThitam 19 / viMzatitamAyAM paGktau-prathama gRhake aSTamaM, dvitIye SaSThaM, tRtIye SaSThaM, caturthe caturtha, paJcame caturthaM, SaSThe AcAmAmlaM, saptame AcAmAmlam, aSTame | ekAzanakaM, navame ekAzanakaM, dazame pUrvArdham, ekAdaze pUrvArdhaM, dvAdaze nirvikRtikam, atrASTamAdArabdhaM nirvikRtike niSThitam 20 / ekaviMzatitamAyAM paGktau-prathamagRhake SaSThaM, dvitIye caturthaM, tRtIye caturthaM, caturthe AcAmAmlaM, paJcame AcAmAmlaM, SaSThe ekAzanakam, saptame ekAzanakam, aSTame pUrvArddhaM, navame pUrvArddha dazame nirvikRtikam, atra SaSThAdArabdhaM / nirvikRtike niSThitam 21 / ___ dvAviMzatitamAyAM paGktau-prathame gRhake caturthaM, dvitIye AcAmAmlaM, tRtIye AcAmAmlaM, caturthe ekAzanaM, paJcame ekAzanaM, SaSThe pUrvArddhaM, saptame pUrvArddha, aSTame nirvikRtikam, atra caturthAdArabdhaM nirvikRtike niSThitam 22 / trayoviMzatitamAyAM paGktau-prathame gRhake AcAmAmlaM, dvitIye ekAzanakaM, tRtIye ekAzanakaM, caturthe pUrvArddhaM paJcame pUrvArddha, SaSThe nirvikRti gAthA 167-168 puruSabhedeSu prAyazcittadAnavidhiH 101 (A) For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI | vyavahAra sUtram pIThikA 101 (B) kam 23 / caturviMzatitamapaGktau prathame gRhake ekAzanakaM, dvitIye pUrvArddha, tRtIye pUrvArddha, caturthe nirvikRtikm24| paJcaviMzatitamakapaGktau-prathame gRhake pUrvArddha dvitIye nirvikRtikam 25 / SaDviMzatitamAyAM paGktau nirvikRtikamiti 26 / ___ tadevaM 'kayakaraNA iyare vA' [gA.159]ityAdinA ye puruSabhedAH prAguktAsteSAM : prAyazcittadAnavidhiruktaH, samprati 'jaM sevei ahigato' [gA.160] ityAdi yat gAthottarArddhamuktaM, tadvyAkhyAnArthamAhaakayakaraNA u gIyA, je ya agIyA ya akaya athirA ya / gAthA tesA''vatiM aNaMtara, bahuaMtariyaM va jhoso vA // 168 // 167-168 puruSabhedeSu ye gItA: gItArthAH, adhigatA ityarthaH, akRtakaraNAH, ye ca agItA agItArthA, || prAyazcittaanadhigatA iti bhAvaH, akayatti akRtakaraNAzca, cazabdAt kRtakaraNAzca, asthirAzca dAnavidhiH kRtakaraNA akRtakaraNAzca, teSAM kadAcid ApattiH prAyazcittaM dIyate', yat prAyazcittam 101 (B) 1. ya - cUrNI // 2. tti bhaNaMtara-bhASyapratiSu // 3. te yad yat prA' vA. mo. pu0 mu0 // For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 102 (A/M ApannaM tadeva dIyate iti yAvat, kadAcit tathAvidhAyAmasamarthatAyAM yatprAyazcittamApannaM tasyAktinamanantaraM dIyate, kadAcitprabhUtAyAmasamarthatAyAM bavantaritaM bahubhiH prAyazcittairantaritamarvAktanaM dIyate iti yAvat, atyantA'samarthatAyAM jhoso vA sarvasya prAyazcittasya parityAgaH, AlocanAmAtreNaiva tasyAmavasthAyAM tasya zuddhibhAvAt / yathA kRtakaraNasyopAdhyAyasya mUlamApannasya tathAvidhayogyatAyAM mUlaM dIyate, akRtakaraNasya punarasamartha iti kRtvA chedaH, tathApyasamarthatAyAM SaDguru, tatrApyazaktau SaDlaghu , evaM tAvanneyaM yAvannirvikRtikaM, tatrApyazaktau pauruSI, tatrApyasamarthatAyAM namaskArasahitaM, tasyApi gADhaglAnatvabhAvato'sambhave evamevAlocanAmAtrataH zuddhiriti // 168 // tadevaM 'kayakaraNA iyare vaa'| ityAdigAthAdvayaM [gA. 159-160] sakalamapi bhaavitm| adhunA 'sAvekkhA AyarIyamAdI' [gA. 159] iti yaduktaM tatra parasyA''kSepamAha AyariyAdI tiviho, sAvekkhANaM tu kiM kato bhedo? / eesiM pacchittaM, dANaM ca'NNaM ato tiviho // 169 // 1. sarvaprAya0 vA. pu0 / sarvathA pAyazcittebhyaH pariH khaM0 // gAthA 169-172 prAyazcittadAnabhede kAraNAni 102 (A) For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI nanvAcAryopAdhyAyayorapi bhikSutvasyA'vasthitatvAt tadgrahaNe tayorapi grahaNamiti kiM kimarthaM sApekSANAM trividhaH AcAryAdikaH AcAryopAdhyAya - bhikSulakSaNaH kRto bhedaH ? vyavahAra- evamukte sUrirAha - eesimityAdi, eteSAmAcAryAdInAM yad Abhavati prAyazcittaM yacca tasya prAyazcittasya samarthA'samarthapuruSAdyapekSya dAnaM tat pRthak pRthag anyat, ataH sApekSANAmAcAryAdikastrividho bhedaH kRtaH // 169 // etadeva savizeSamAha- pIThikA 102 (3) kAraNamakoraNaM vA, jayaNA'jayaNA va nattha'gIyatthe / eeNa kAraNeNaM, AyariyAI bhave tivihA // 170 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA 169-172 idaM kAraNaM pratisevanAyA idamakAraNaM vA, tathA iyaM yatanA iyamayatanA ityetannAsti agItArthe agItArthasya tu, arthAd gItArthasyAstIti pratIyate, tatrA''cAryopAdhyAyau gItArthau, bhikSuH gItArtho'gItArthazca / gItArthasya agItArthasya ca kAraNe yatanayA, kAraNe prAyazcittaayatanayA, akAraNe yatanayA, akAraNe ayatanayA, pRthak pRthag anyad anyat praayshcittm| sahA'sahapuruSAdyapekSayA tulye'pi prAyazcitte ApadyamAne pRthaganyo'nyo dAnavidhiH, 1. kAraNe vA jebhA0 khaMbhA0 // 2. degte / yatazcAcAryo0 khaM0 // 3. 0dyapekSya tu0 vA0 mo0 pu0 // 4. *ganyAnyadAna0 vA0 pu0 // dAnabhede kAraNAni 4 102 (B) For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 103 (A) ata etena kAraNenAcAryAdayastrividhA bhavanti, sUtre bhave iti bahutve'pyekavacanaM prAkRtatvAta, prAkRte hi vacanavyatyayopi kvacid bhavati iti // 170 // enAmeva gAthAM vyAkhyAnayati kajjA'kajja jayA'jaya, avijANaMto agIto jaM seve / so hoi tassa dappo, gIye dappA'jae dosA // 171 // kAryaM nAma prayojanaM, yacca prayojanaM tad adhikRtapravRtteH prayojakatvAt kAraNam, ata evAnyatroktaM- 'kAraNaM ti vA kajjaM ti vA egaTuM', [vyavahAracUrNI ] tato'yamarthaH agIto'gItArthaH kAraNaM na jAnAti, yasminprApte pratisevanA kriyate / akAraNaM na jAnAti * yasmin pratisevanA na kriyate, tathA kAraNe akAraNe vA prApte sevanaM kurvan yatanAmayatanAM vA na jaanaati| etAnyajAnAno yaH sevate pratisevate, [sa] tasya do bhavati, sA tasya dapikA pratisevanA bhavatIti bhaavH| gItArthaH punaH sarvANyapyetAni jAnAti, tataH kAraNe pratisevate, nA'kAraNe; kAraNe'pi yatanayA, na punarayatanayA, tataH sa zuddha eva, na | praayshcittvissyH| agItArthasya tvajJAnatayA darpaNa pratisevamAnasya praayshcittm| yadi punaH gItArtho'pi darpaNa pratisevate, kAraNe'pyayatanayA vA tadA tulyamagItArthena samaM tasya X gAthA 169-172 prAyazcittadAnabhede kAraNAni 103 (A) For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 103 (B) praayshcittm| tathA cAha "gIe dappA'jae dosA," gIte-gItArthe darpaNa pravartamAne sati pratisevanAyAmiti gamyate, kAraNe'pi pratisevanAyAm ayatamAne agItArthena tulyA doSAH, agItArthena tulyaM tasya prAyazcittamiti bhaavH| pratisevyamAne tulye vastuni darpaNA'pi kriyamANAyAM pratisevanAyAM yatanayA pravRttau na tulyaM praayshcittm| kAraNe punaryatanayA pravarttamAnaH zuddha eva, na prAyazcittaviSayaH / tatrA''cAryA upAdhyAyAzca niyamAd gItArthA iti gItArthatvA'pekSayA samAnAH kevalaM pratisevyamAnaM vastu pratItya bhinnvissyaaH| bhikSavo gItArthA'gItArthAzca bhavanti, pratisevyamAnamapi vastvadhikRtya bheda iti vastubhedato gItArthatvA'gItArthatvatazca pRthaga vibhinnaM vibhinnaM prAyazcittaM, sahA'sahapuruSAdyapekSayA tu tulyepyA''bhavati prAyazcitte pRthag vibhinnavibhinnaM prAyazcittadAnam // 171 // tathA cAha dosa-vihavANurUvo, loe daMDo vi kimuta uttarie? / titthucchedo iharA, nirANukaMpA na ya visohI // 172 // daMDo vIti, apizabdaH bhinnakramatvAt lokepi ityevaM draSTavyaH, loke'pi daNDo doSa1. pravRttau tattulyaM-vA. mo0 pu0 // 2. samAH, ke. vA. mo0 pu0 mu0 // 3. ntya viSamAH vA. mo0 pu0 mu0 // 4. vyamapi - vA. mo0 pu0 mu0 // 5. draSTavyam-khaM0 // gAthA 169-172 prAyazcittadAnabhede kAraNAni 103 (B) For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 104 (A) vibhavAnurUpo [doSAnurUpa:] vibhavAnurUpazca / tathAhi- mahatyaparAdhe mahAn daNDaH, alpe'lpIyAn, tathA samAne'pi doSe'lpadhanasyA'lpo mahAdhanasya mahAn / loke'pi tAvadevaM, kimuta kiMpuna: auttarike lokottarasaMbandhini vyavahAre, tatra sutarAM doSa-sAmarthyAnurUpo daNDaH, tasya sakalajagadanukampApradhAnatvAt / yadi punaralpepi doSe mahAn daNDo mahatyapyalpIyAn tathA yadi samAnepyaparAdhe kRtakaraNatvamakRtakaraNatvaM cA''cAryopAdhyAyayoH bhikSorapi kRtakaraNatvamakRtakaraNatvamadhigatatvamanadhigatatvaM sthiratvamasthiratvaM cAnapekSya na tadanurUpo daNDa: syAt, kintu tulya eva, tadA vyavasthAyA abhAvataH santAnapravRttyasambhave tIrthocchedaH syAt / tathA niranukampA anukampAyA abhAvaH prAyazcittadAyakasya, asamarthabhikSuprabhRtInAmananugrahAt, na ca tasya prAyazcittadAyakasya vizodhiH aprAyazcittasya [prAyazcitte] prAyazcittepyati- | mAtraprAyazcittasya dAnato mahA''zAtanA sambhavAt / [sutte ya imaM bhaNiyaM] 'appacchitte ya dei pacchittaM / pacchitte aimattaM, AsAyaNA tassa mahatI u' [ upadezamAlA gA. 409] iti vacanAt / tataH sApekSA AcAryAdayastrividhA uktaaH|| 172 // atraiva prakArAntara-mAha- | gAthA 173-177 prAyazcittadAnabhede kAraNAni 104 (A) For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 104 (B) ahavA kajjA'kajje, jayA'jayaMte ya kovido gIyo / / dappA'jato nisevaM, aNurUvaM pAvae dosaM // 173 // athaveti prakArAntare, gIto-gItArthaH, sa kAraNamapi jAnAti akAraNamapi jAnAti, yatanAmapi jAnAti ayatanAmapi jAnAti; evaM kAryA'kArye yatA'yate kovido gItArtho yadi darpaNa pratisevate kAraNe'pyayatanayA tadA sa dA'yato niSevamANo'nurUpaM darpAnurUpamayatanArUpaM doSaM prAyazcittaM prApnoti, dA'yatanAniSpannaM tasmai prAyazcittaM dIyate iti bhAvaH // 173 // kappe ya akappammi ya, jo puNa aviNicchito akajaM pi / - kajjamiti sevamANo adosavaM so asaDhabhAvo // 174 // ___ yaH punaH kalpe'kalpe ca avinizcita: kiM kalpyaM? kimakalpyam? iti vinizcaya | -rahitaH so'kAryamapi akaraNIyamapi akalpyamiti bhAvaH, kAryamiti kalpikamiti buddhyA sevamAno'zaThabhAvaH, atra hetau prathamA, azaThabhAvatvAd adoSavAn prAyazcittabhAga na bhavatIti bhAvaH // 174 // 1. dAyatanAto-mu0 // 2. kappammi aka bhASyapratiSu // gAthA 173-177 prAyazcittadAnabhede kAraNAni | 104 (B) For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 105 (A) + //////////////////////////////////// jaM vA dosamayANaMto, hehaMbhUto nisevaI / hojjA nidosavaM keNa, viyANaMto tamAyaraM? // 175 // hehambhUto nAma guNa-doSaparijJAnavikalo'zaThabhAvaH, sa yaM doSamajAnAno niSevate pratisevate, tameva doSaM vijAnAnaH kovido gItArthaH Acaran samAcaran kena hetunA nirdoSavAn doSasyA'bhAvo nirdoSaM, tadasyAstIti nirdoSavAn doSA'bhAvavAn bhavet ? naiva bhavatIti bhAvaH, tiivrdussttaadhyvysaaybhaavaat| na khalu jAnAnastIvraduSTAdhyavasAyamantareNa tathA pravarttate iti // 175 // tadevaM dRSTAntamabhidhAyA'dhunA dArTAntikayojanAmAhaemeva ya tullammi vi, avarAhapayammi vaTTiyA do vi / gAthA tattha vi jahANurUvaM, dalaMti daMDaM duveNhaM pi // 176 // 173-177 evameva anenaiva prakAreNa, anenaiva dRSTAnteneti bhAvaH, dvAvapi janau, AstAmeka ityapi prAyazcittazabdArthaH, tulye'pi samAnepyaparAdhapade vartitau, tatrApi tulye'vyaparAdhapade dvayorapi tayo- - dAnabhede kAraNAni ryathAnurUpaM gItArthA'-gItArtha-yatanA-saMhananavizeSAnurUpaM daNDaM dalayaMti prycchnti| tasmAt prAyazcittabhedataH prAyazcittadAnabhedatazcAcAryAdikastrividho bhedaH kRtH|| 176 // tadeva- |105 (A) 1. tamAtaraM - jebhA khaMbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 105 (B) mAcAryAditrividhabhedasamarthanAyoktarUpadRSTAntavazato gItArthA'gItArthAdibhedataH AbhavatprAyazcittanAnAtvaM vizodhinAnAtvaM copdrshitm| idAnImata eva dRSTAntAdavasthAbhedato gItArthe eva kevale zodhinAnAtvamupadarzayatieseva yaM diTuMto, tivihe gIyammi sohinANatte / tthusariso u daMDo, dijai loe vi puvvuttaM // 177 // gIte gItArthe trividhe triprakAre bAla-taruNa-vRddhalakSaNe yat zodhinAnAtvaM tadviSaye eSa eva anantaroditasvarUpo dRSTAntaH, tathAhi- yathA kalpyA'kalpyavidhiparijJAnavikalo akalpanIyamapi kalpanIyamiti buddhyA pratisevamAno na doSavAn bhavati, kovidastu kalpyA'kalpye jAnAno'kalpanIyaM pratisevamAno doSavAn / evamihApi tulye pratisevyamAne vastuni taruNe prabhUtaM prAyazcittaM, smrthtvaat| bAla-vRddhayoH stokam, asamarthatvAt, na | caitadanyAyyaM, yato loke'pi vastusadRzaH puruSAnurUpo daNDo diiyte| tathAhi-bAle bRddhe ca mahatyapyaparAdhe karuNA''spadatvAt stoko daNDaH, taruNe mhaan| etacca puvvuttamiti prAgevoktaM 'dosavihavANurUvo' [gA.172] ityAdinA, tato nyAyyamanantaroditamiti // 177 // sampratyAcAryopAdhyAya-bhikSUNAmeva cikitsAviSaye vidhinAnAtvaM darzayati1. tu -bhASyapratiSu // gAthA | 173-177 prAyazcittadAnabhede kAraNAni | 105 (B) For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrI vyavahAra sUtram pIThikA 106 (A) www.kobatirth.org 'tivihe tegicchammi, ujjuya- vAulaNa - sAhaNA ceva / paNNavaNamaNicchaMte, diTTaMto bhaMDipoehiM // 178 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir trividhe triprakAre AcAryopAdhyAya - bhikSulakSaNe cikitsye cikitsyamAne gItArthe iti gamyate, ujjuyatti RjukaM sphuTameva vyApRtasAdhanA vyApRtakriyAkathanaM karttavyam / iyamatra bhAvanA-AcAryANAmupAdhyAyAnAM gItArthAnAM ca bhikSUNAM vicikitsyamAnAnAM yadi zuddhaM prAsukameSaNIyaM labhyate, tadA samIcInameva, na tatra vicAraH, atha prAsukameSaNIyaM na labhyate avazyaM ca cikitsA karttavyA tadA azuddhamapyAnIya dIyate, tathAbhUte ca dIyamAne sphuTameva nivedyate 'idamevambhUtam' iti teSAM gItArthatvenA'pariNAmadoSasyAtipariNAmadoSasya cAs - sambhavAt / agItArthabhikSoH punaH zuddhA'lAbhe cikitsAmazuddhena kurvanto munivRSabhA yatanayA kurvvanti, na cAzuddhaM kathayanti / yadi punaH kathayanti ayatanayA vA kurvanti, tadA so'- cikitsApariNAmatvAdanicchan yat anAgADhAdiparitApanamanubhavati tannimittaM prAyazcittamApadyate teSAM munivRSabhANAM yadvA'tipariNAmakatayA so'tiprasaGgaM kuryAt, tasmAnna kathanIyaM nApyayatanA gAthA 178-180 vidhi svarUpam 106 (A) 1. tinha vi tegi0 jebhA0 khaMbhA0 cUrNi pratyantareSu ca // 2. 0cchammi u ujja0 vA0 pu0 // For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI vyavahAra sUtram pIThikA 106 (B) krtvyaa| atha kathamapi tenA'gItArthena bhikSuNA jJAtaM bhaveta, yathA-akalpikamAnIya mahyaM / dIyate iti tadA tadanicchan prajJApyate / tathA cAha- paNNavaNamaNicchaMte iti, akalpikamanicchatyagItArthe bhikSau prajJApanA karttavyA / yathA-glAnArthaM yadakalpikamapi yatanayA |* sevyate tatra zuddho glAnaH, yatanayA pravRtteralpIyAn doSo'zuddhagrahaNAt, sopi ca pazcAt | prAyazcittena shodhyissyte| na cAsAvalpIyAn doSo nAGgIkarttavyaH, uttarakAlaM prbhuutsNymlaabhaat| tathAhi-cikitsAkaraNataH praguNIbhUtaH san paripAlayiSyasi cirakAlaM saMyama, saMyamaprabhAvatazca kadAcit gamyate tadbhava eva mokSaH, yadi punazcikitsAM na kAra-yiSyasi tatastadakaraNato mRtaH sannasaMyato bhaviSyasi, asaMyatasya ca bhUyAn karmabandhaH, tasmmAdalpena bahvanveSyatAm, etadvidvattAyA lkssnnm| uktaM ca- 'appeNa bahumesejjA eyaM paMDiyalakkhaNamiti,' [] evaM prajJApanA taruNe kriyte| yaH punaH bAlaH sa bAlatvAt yathAbhaNitaM krotyev| ___ yastu vRddhastaruNo vA'tirogagrasto'vicikitsanIyaH sa protsAhyate 'mahAnubhAva ! kuru bhaktapratyAkhyAnaM, sAdhaya pUrvamaharSirivottamArtham etjjinvcnaadhigmphlmiti|' yadi puna1. 0mabhAvAt - vA0 pu0 // 2. san pAlayiSyati ci0 vA0 mo0 pu0 // 3. 0malAbhavata0 pu. pre.|| 4 procyate-khaM // gAthA 178-180 cikitsA vidhi svarUpam 106 (B) For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 107 (A) revamutsAhyamAno'pi na bhaktapratyAkhyAnaM kartumicchati, tadA bhaNDI-potAbhyAM dRSTAntaH karaNIyaH, bhaNDI-gantrI, potaH-pravahaNaM, dRSTAntakaraNaM cA'gre svayameva drshyissyti| eSa gAthAsamAsArthaH // 178 // sAmpratamenAmeva gAthAM vivRNoti suddhAlA. agIte, ajayaNakaraNakahaNe bhave gurugA / kujjA va atipasaMgaM, asevamANe va asamAhI // 179 // agIte agItArthe bhikSau zuddhA'lAbhe prAsukaiSaNIyA'lAbhe azuddhena cikitsyamAne yadi ayatanA kriyate kathyate vA tadA munivRSabhANAmayatanAkAriNAM kathayatAM prAyazcittaM bhavati gurukAzcatvAro mAsA gurvH| iyamatra bhAvanA-yadi ayatanAkaraNataH kathanato vA jJAtaM bhavati, yathA- 'mamA'zuddhena cikitsA kriyate', tadA teSAM munivRSabhANAM catvAro gurukaaH| etaccA'sAmAcArIpravRttiniSedhArthaM praayshcittm| yA punaranicchato'samAdhipravRtteranAgADhAdiparitApanA tanniSpannamanyadeva pRthagiti, yadi vA so'tipariNAmakatvAdatiprasaGgaM kuryAt / athavA cikitsAyAH pratiSedhato'kalpanIyamasevamAne rogavRddhivazAdasamAdhi gAthA 178-180 cikitsA vidhi svarUpam 107 (A) 1. bhe'gIte - khaM. pu.|| For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAra sUtram pIThikA 107 (B) stasya syAt, asamAhitasya ca kugatiprAptiH tasmAt tasmin yatanayA karttavyaM, na ca |* kathanIyamiti // 179 // sAmprataM yaduktaM 'bhaNDI-potAbhyAM dRSTAntaH karttavya' iti tatra bhaNDIdRSTAntaM bhAvayati jA egadese adaDhA u bhaMDI, sIlappae sA u karei kajaM / / jA dubbalA saMThaviyA vi saMtI, na taM tu sIlaMti visaNNadArUM // 180 // yA bhaNDI gantrI ekadeze kvacit adRDhA sA zIlApyate tasyAH parizIlanaM kAryate, tuzabdo yasmAdarthe, yataH sA tathA zIlitA satI karoti kArya, yA punaH saMsthApitA'pi X satI durbalA na kAryakaraNakSamA tAM viSaNNadArUM naiva tuzabda evakArArtho bhinnakramatvAdatra : sambadhyate zIlayanti, kAryakaraNAkSamatvAt / eSa bhaNDIdRSTAntaH / etadanusAreNa potadRSTAnto'pi bhAvanIyaH tadyathA jo egadese adaDho u poto, sIlappae so u karei kajjaM / jo dubbalo saMThavito vi saMto, na taM tu sIlaMti visaNNadAraM // [vya.bhA.615] |. 1. kugatiprapAtaH, ta0 vA. mo0 mu0 // 2. visiNNadArUM - jebhA0 // gAthA 178-180 cikitsA vidhi svarUpam 107 (B) For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahAra sUtram pIThikA 108 (A) dArTAntikayojanA tvevaM- yadi prabhUtamAyuH sambhAvyate, praguNIkRtadehazca saMyamavyApAreSu samartha iti jJAyate, tadA'dhikakAlasaMyamaparipAlanAya yuktA cikitsA, 'alpena prabhUtamanveSayed' iti vacanAt / yadA tvA''yuH saMdigdhaM, na praguNIkRto'pi dehaH saMyamavyApArakSamaH, tadaivaM prajJApanA niSphalA cikitseti na cikitsA kArayitumuciteti // 180 // anyacca saMdehiyamAroggaM, pauNo vi na paccalo ye jogANaM / ii sevaMto dappe, vaTTai na ya so tehA kajo // 181 // saMdigdhamArogyamiti, rogagrastatvAt / na ca praguNo'pi praguNIkRto'pi yogAnAM saMyamavyApArANAM karaNe pratyala: samartha iti jAnAno yadi yatanayApyakalpyaM pratisevate, tadA sa daaiM varttate, na ca sa tathArUpo do gItArthena karaNIyaH darpikapratisevanAyA dIrghasaMsAramUlatvAt iti prjnyaapyte| yadi punarevamapi prajJApyamAno nA'vabudhyate tadA yatanayA gAthA 181-182 cikitsA vidhi svarUpam 108 (A) 1. dASrTAntike yo0 khaM0 // 2. kRtazca dehaH saM0 vA0 me0 pu0 mu0 // 3. tadA cirakAla0 vA0 bho0 pu0 mu0 // 4. tu mu bhASyapratiSu // 5. tadhA gIte- jebhA0 khaMbhA0 // For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org sUtram & samAdhimutpAdayadbhirupekSitavyaH, yaH purastaruNo manAg vRddho vA preguNIbhUtaH san tapaHzrI | saMyamAdiSu pratyalo bhaviteti jJAyate, tadA taM cikitsAmapratipadyamAnaM pratyevaM prajJApanAvyavahAra kAhaM achittiM aduvA aMhIhaM tavovihANesu ya ujjamissaM / pIThikA gaNaM ve nIIe ya sAravissaM sAlaMbasevI samuvei mokkhaM // 182 // 108 (B) II yo glAnaH sannevamavabudhyate- samartho bhUtaH san acchittiM prabhUtalokapravrAjanAdinA 13 tIrthA'vyavacchedaM kariSyAmi / adaveti athavA ahamadhyeSye sUtrato'rthatazca dvAdazAMgaM darzana prabhAvakANi vA shaastraanni| yadi vA tapolabdhi samanvitatvAttapovidhAneSu nAnAprakAreSu ujjamissaMti udyaMSyAmi- udyamaM krissyaami| gaNaM vA gacchaM vA nItyA sUtroktayA sArayi- * SyAmi guNaiH pravRddhaM kariSyAmi / sa evaM sAlaMbasevI etairanantaroditairAlambanairyatanayA | |181-182 cikitsArthamakalpyaMmapi pratisevamAnaH samupaiti prApnoti mokSaM siddhimiti // 182 // cikitsA vidhi iti zrImalayagiriviracitAyAM vyavahAraTIkAyAM svarUpam vyavahArapIThikA smaaptaa| pIThikAyAM grNthaanN.|| 2355 // |108 (B) 1.0tavyam - vA0 bho0 pu0 mu0 // 2. praguNIkRtaH - vA0 mo0 pu0 // 3. adhIhaM - jebhA0 khaMbhA0 / ahItaMvAbhA0 // 4. tavovadhANesu - bhASyapratiSu / 5. va NIeva tu sAra0 bhASyapratiSu // 6. kalpamapi - pu0 pre0 // gAthA For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir noMdha For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KIRIT GRAPHICS 09898490091 For Private And Personal Use Only