Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ briNAmo bhAga - 1 AcAryazrI nAneza
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jiNadhAmo jaina tatvadarzana) bhAga - 1 8vyAkhyAtA AcArya zrI nAnezA tana vAja tAdarzana kAmAkSamA gai ke pakhala bhArata paratavarSIyamA Namo loai savasAhuNaM prakAzaka zrI akhila bhAratavarSIya sAdhumArgI jaina saMgha samatA bhavana, bIkAnera - 334005. (rAja.)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ LAURA AURRURAU20282828282828245 (c) sarvAdhikAra prakAzanane AdhIna graMthanuM nAma prakAzaka artha-sahayogI : jiNadhammo : zrI a. bhA. sAdhumArgI jaina saMgha, samatA bhavana, bIkAnera, phona: 0151 - 3292177, 2544860 pheksaH 2203150 pahelo bhAgaH zrI sAgaracaMdajI jIllANI, asAvarI (ji. nAgara), navI dilhI. bIjo bhAgaH pitaliyA parivAra, siracArI (rAja.) bhArata bilDIMga, kAcchIguDA, haidarAbAda (AMdhrapradeza) 8888888888888888828282828282828282828282828282828282 hindI pahelI AvRtti | 1100 nakala, 6 julAI, 1984 hindI bIjI AvRtti 1100 nakala, 18 navembara, 2001 hindI trIjI AvRtti 1000 nakala, ogasTa, 2002 hindI cothI AvRtti 1000 nakala, navembara, 2002 hindI pAMcamI AvRtti : 1000 nakala, ogasTa, 2003 hindI chaThThI AvRtti 1000 nakala, jAnyuArI, 2004 hindI sAtamI AvRtti : 1000 nakala, eprila, 2004 hindI AThamI AvRtti 1000 nakala, julAI, 2004 hindI navamI AvRtti 2000 nakala, julAI, 2005 hindI dazamI AvRtti 500 nakala, eprila, 2006 hindI agiyAramI AvRtti : 2500 nakala, juna, 2006 hindI bAramI AvRtti : 1100 nakala, eprila, 2008 gujarAtI prathama AvRtti : 2000 nakala, phebruArI, 2010 (mUlya : bhAga-1 tathA bhAga-2nA sAthe : rU. 300/- (traNa so rUpiyA) ) mudraka : sastuM pustaka bhaMDAra bhaThThInI bArI, gAMdhI roDa pula nIce, amadAvAda-1. phona naM. : 079 - 22110062 TAIpa seTiMga : zrI grAphiksa sajjana sosAyaTI, zAhIbAga, amadAvAda - 4. phona : (c)e9 - 5239 48888888888888888888888888888888888888888888888888888 ZC SKARCA UR282828282URURURURLAUALA LANG
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya) jaina zramaNa nirgastha paraMparAmAM zrI sAdhumArgI jaina saMghanA sAdhvAcAra, AtmasAdhanA, jJAnArAdhanA, tapazcaraNa, zAsana prabhAvanA ane dharmodyotanAM kSetromAM viziSTa, Adarza. anupameya ane mahattvapUrNa sthAna che. saMghanA Adya pravartaka AcAryazrI hukamacandrajI ma.sA.e kriyoddhArakanA rUpamAM ahaM bhUmikAnuM nirvahana karyuM, to uttaravartI AcAryo sarvazrI zivalAlajI ma.sA., udayasAgarajI ma.sA., cauthamalajI ma.sA., zrI lAlajI ma.sA., javAharalAlajI ma.sA., gaNezalAlajI ma.sA. ane nAnAlAlajI ma.sA.e saMghane anavarata UMcAIo pradAna karI. emaNe kramazaH triratna sAdhanA, jJAnArAdhanA, saMgha unnayana, yogasAdhanA, bahuAyAmI Atmadharma, zAntakrAnti ane samatA-darzananA avadAnathI potapotAnI pRthak oLakha banAvI. aSTamAcArya zrI nAneza e paraMparAo ane yugIna ciMtananA sArthaka setu rUpamAM je darzana ane tattvajJAna pradAna karyA te vizvanA mATe thAtI che. jiNadhammo'mAM lekhananuM kArya pUjya gurudevae rANAvAsa cAturmAsathI pUrva biThoDA gAmathI prAraMbha karyo hato. nizcita rUpathI A graMthamAM pUjya gurudeve jainadarzana para je prakAza nAMkhyo che, te abhUtapUrva che. A graMtha potAnI anupama bhASA ane viSayonA pratipAdananA hisAbathI atyaMta ja janopayogI che. A graMthamAM jyAM AcAryadeve mahAmaMtra mahAmaMgala navakAra, samyakatvanA 67 bola, durlabha ane sulabhabodhinA kAraNajJAnanA bheda, nayanikSepanuM pratipAdana, saptabhaMgI, kAlacakra, jyotiSyakra, mahAvrata, dhyAna, karmabaMdha vagerenI je vizada vyAkhyA karI che, tenAthI saMpUrNa samAja eka navI dizA pradAna karI jJAnanA kSetramAM abhUtapUrva krAnti utpanna kare che. AcArya zrI nAnezanA paTTadhara, zAstrajJa, prazAMta manA, AgamavAridhI, parama zraddheya 1008 AcArya-pravara zrI rAmalAlajI ma.sA.e vyastatama kSaNomAMthI paNa samaya ApIne A graMthanA prakAzana pUrve AghopAtta avalokana karyuM ane yathAyogya saMzodhana, parivarbana hetu mArgadarzana karyuM. A graMthanI lokapriyatAnuM A sAkSAtu pramANa che ke AnA hindI saMskaraNane 12 vAra mudrita karAvI cUkyA chIe, jenI 14300 nakalonuM vecANa thaI cUkyuM che. hindI bhASAmAM A graMtha janasAmAnyanA mAdhyamamAM na mAtra lokapriya che, paraMtu samAdeta paNa che. tethI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMghe A graMthane aneka bhASAomAM prakAzita karavAno nirNaya lIdho che. jethI pAThakone jaina tattvadarzananI jANakArI prApta thaI zake. vibhinna bhASAomAM prakAzita karavAnA nirNayane dhyAnamAM rAkhIne saMgha dvArA AcArya zrI nAneza puNyatithi dazAbdI varSanA upalakSyamAM A graMthane gujarAtI bhASAmAM prakAzita karavAmAM AvI rahyo che. 'jiNadhammo'nuM A gujarAtI saMskaraNa svAdhyAyIo, sAdhako, sudhIpAThako, sAhityarasiko ane zraddhA, AsthAniSTha zrAvaka-zrAvikAonA hAthamAM prastuta karatA harSa ane pramodanI anubhUti sahita saMgha gauravAnvita che. jaina tattvadarzana, paMcAcAra, dhArmika siddhAMto ane vistRta vAMDmaya para sArabhUta sarvajanopayogI A ajoDa anupama graMthanA gujarAtI anuvAdathI jJAnapipAsuo hetu prakAzanA dvAra anAvRtta thaI gayA che. pUjya gurudevanA anupama graMthanA prakAzanA udArahRdayI, dAnavIra zrI jhUmaramalajI sAyaracandajI challANI parivAra, navI dilhI ane udAra mananA dharmaniSTha zrI pItaliyA parivAra, haidarAbAdano artha-sahayoga na mAtra ullekhanIya che, paraMtu preraNIya ane abhinaMdanIya paNa che. huM saMghanA taraphathI A baMne parivArono hRdayathI AbhAra prakaTa karuM chuM. jemaNe A graMthanA prakAzana-hetu arthapradAtAnA rUpamAM potAnI svIkRti pradAna karI Ane janasulabha banAvyo che. aMtamAM huM mArA pratyakSa ane apratyakSa samasta sahayogIo prati AbhAra prakaTa karuM chuM, jemaNe A graMthanA prakAzanamAM potAnuM mahattvapUrNa yogadAna pradAna karyuM che. huM AzA karuM chuM ke jiNadhammo'nuM A gujarAtI saMskaraNa jana-janamAM jJAnano navo prakAza prajvalita karaze. rAjamala cauraDiyA - jayapura saMyojaka - sAhitya prakAzaka samiti zrI a. bhA. sAdhumArgI jaina saMgha, bIkAnera 4
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ T ' artha sahayogI paricaya mm saMdarana zrI sAyaracaMdajI kalyANI AsAvarI (ji. nAgaura), navI dilhI sAmAyika ane svAdhyAya koIpaNa sAdhakanA jIvananA pramukha aMga che, ane je ene potAnA jIvanamAM sarvocca sthAna pradAna kare che, vAstavamAM emanuM jIvana dhanya che, evI Adarza vyaktiomAM eka nAma che saMgharatna, zAsanagaurava, zrI sAyaracaMdajI kalyANI. zrIyuta sAyaracaMdajI chalANI rAjasthAnanA nAgaura jillAnA asAvarI grAmanivAsI, - dharmaniSTha, sarala mananA, svAdhyAyanA sAdhaka, zrAvakavarya zrI jhUmaramalajI chalANInA jyeSTha che putra che. gurubhakti, samarpaNa, sevAnA saMskAra Apane vArasAmAM maLyA che. bAvara(rAja.)mAM rahIne tame bI.kaoNma. sudhInuM zikSaNa prApta karyuM. ApanI athAga mahenata, zramazIlatA ane prakhara pratibhAthI ucca vyAvasAyika sopAno sara karyA, sAthe sAmAjika, dhArmika, zaikSaNika,che. janakalyANakArI kSetromAM paNa amITa chApa aMkita karI che. AcAryapravara zrI nAnAlAlajI ma.sA.nA saMparkathI navIna dRSTino saMcAra thayo. je ApanAra jIvanamAM mahattvapUrNa vaLAMka hato. tame sAmAyika ane svAdhyAyanI dhArAothI svayaMne AplAvita karyuM. tame divasamAM be sAmAyika karo cho ane tamane laghudaMDa, jIvaghaDA, gati-agati, guNasthAna che svarUpa, jIva-ajIva paryAya, gammA, kAyasthiti, pratikramaNa, bhaktAmara, paccIsa bola, 67 6 bola ane aneka thokaDA kaMThastha karI lIdhA che. aneka pustako jevA ke javAhara kiraNAvalI, ? jaina dharmano maulikaitihAsa vagere graMthonA svAdhyAya karyA che. ; tame tamArAM arjita dhanathI aMzadAnanA niyama dhAraNa karyA che. saMghanI dareka pravRtti chAtravRtti, jIvadayA, sAhitya prakAzana, dharmapAla pravRtti, sirIvAla pravRtti, bhagavAna mahAvIra che samatA cikitsAlaya, jaina saMskAra pAThyakrama tathA kendrIya kAryAlaya bhavana nirmANa vageremAM 2 mukta hAthathI dAna ApatAM raho cho. AcArya pravara nAnezanA paTTadhara vartamAna AcAryazrI rAmalAlajI ma.sA.nA prati Apa atyaMta zraddhAniSTha cho. ApanI vyastatama dinacaryAnA che uparAMta paNa Apa saMta-satIjI ma.sA.nAM darzana ane pravacana zravaNano avasara kADhI lo. cho. bAlaka-bAlikAo, yuvaka-yuvatIone tame AdhyAtmika saMskAronI tarapha prerita karo cho. sAmAyikanI niyamitatAnA lIdhe Ape zrAvakone seMkaDo sAmAyika-upakaraNa bheTa ApyAM che. AcArya bhagavAna pAse mAtra 44 varSanI uMmaramAM sAthe zIlavrata grahaNa karyuM je ApamAM eka kIrtimAna che. Ape jaina stoka maMjUSA bhAga ekathI cAra sudhInI parIkSA paNa uttIrNa karI.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ww sana 1978mAM tame hastazilpanA niryAta vyavasAyamAM praveza karyo ane potAnI vizvasanIyatA tathA puruSArthathI videzomAM atula khyAti pAmyA. 25 varSonA gALAmAM 60-70 vAra videzayAtrA karIne tame bhAratIya hastazilpanI videzomAM pratiSThA vadhArI. sana 1985mAM kRtrima AbhUSaNono vyavasAya zarU karyo. A kSetramAM paNa tamone mahattama khyAti maLI. sana 1993 tathA sana 1999mAM be vAra dilhI rAjyathI puraskRta thayA ane akhila bhAratIya staranA puraskAra prApta karI Apa Hand Crafted Jewellery kSetranI agrIma paMktimAM AvI gayA. sahajatA, saraLatA ane mRdubhASitAnA guNomAM sarjeluM tamAruM jIvana hara koInuM dhyAna tamArI tarapha AkarSita kare che. saMgha, sevA, guruniSThA tathA niSkAma bhAvathI karela tamArA kAryane dhyAnamAM rAkhatA 24 sapTembara, 2006mAM indauramAM Ayojita saMgha adhivezanamAM tamane saMghanA rASTrIya mahAmaMtrInA padamAM pratiSThita karavAmAM AvyA. pahelAM paNa tame saMghanA rASTrIya upAdhyakSa padane suzobhita karyuM che. vartamAnamAM tame saMghanA Agama ane tattva prakAzana samitinA saMyojaka pada para tamArI sevAo pradAna karI rahyA cho. tamArA saMyojakatvamAM tattvanA aneka pustakonAM prakAzana thaI cUkyAM che. tamArAM dharmapatnI zrImatI puSpAdevI challANI paNa atyaMta dharmaniSTha suzrAvikA che. tame nitya pratidina sAmAyika, svAdhyAya karanAra suzrAvikA cho tathA thokaDAnI vizeSa jANakArI paNa che. tame aneka thokaDAnI parIkSAo ApI che, jemAM ucca sthAna prApta karyuM che. tattva prakAzana saMbaMdhI pustakonA prakAzanamAM sahayogakartAnA rUpamAM vizeSa bhUmikA nibhAvI che. dharmanA prati vizeSa ruci rAkhavAvALA mahilAratna che. tame dilhI mahilA maMDaLanA adhyakSa pada para paNa sevAo pradAna karI che. tamArAM nAnA bhAIzrI kailAzajI challANI, zrImatI mInujI challANI, zrI sumeracaMdajI challANI, zrImatI dIpAlIjI challANI dilhI samatA mahilA maMDaLanA upAdhyakSanA pada para emanI sevAo pradAna karI rahyAM che. parivAranAM dareka bALako harSita, mAdhurI, enikA, meghA, Aditya, madhura Adi challANI parivArane yaza ane kIrtimAM niraMtara AgaLa vadhArI rahyAM che. challANI parivAra sadaiva sudeva, suguru tathA sudharma para vizvAsa rAkhatA AvyA che, ane tame tamArA dhanane dharmathI joDyuM che. tame sAmAyika ane svAdhyAya-hetu niraMtara preraNA karo cho ane tamArA dvArA sAmAyika upakaraNa tathA svAdhyAyanAM preraka pustako svAdhyAyInA premIone vAjabI bhAve upalabdha karAvI rahyA cho. niHsaMdeha challANI parivAranI gurubhakti, zraddhA ane samarpaNa anyanA mATe anukaraNIya che. S
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka dIpa Aditya banI gayo [ (AcArya zrI nAneza saMkSipta paricaya) eka nAno dIpa, eka nAnakaDo dIpa, sadA harato timira jaganuM, sahaja zAnta abhIta ! nAno dIpaka, gAmanI mATInI sugaMdhathI suvAsita, saMskAronA nehathI siMcita, nirmaLa vartikAthI susajjita jyotirdhara zrI javAharAcAryanA suzAsanamAM yuvAcArya zrI gaNezAcAryathI prakAza laI potAnI cArebAju parivyApta nibiDa aMdhakArane vidIrNa karavAnA hetu prajvalita thaI UThyo hato. agnijyoti, caMdrajyoti, sUryajyotinI jAjvalyamAna paraMparAmAM saMmilita thavAnuM kSINa dIpajyotinuM dussAhasa. balihArI e AtmabaLanI je dIpakathI dIpaka pragaTAvIne amAnizAne amaMgalakArI dIpAvalImAM parivartita karavAnI kSamatA rAkhe che, tyAre jo nAno dIvo, prakAzanI ajastra dhArA pravAhita karavAnA hetu, nAnAdisonmukhI hoya, nAnAvidha, sarvajanahitAya, AcArya nAneza banI gayA to Azcarya kevuM? zAstrakAroe paNa kahyuM che - jaha dIvo dIvasayaM paippae jaso dIvo / dIvasamA AyariyA divvaMti paraM ca divaMti // ane pachI bALa bhagavAnanI paraMparA kaMI navI to nathI. pralaya pArAvAramAM vaTavRkSanA patra para sahaja nidrAmagna bAlamukuMda sAkSAta brahma ja, jene zraddhALu loko bhaktabhAvathI namana kare che. "vaTI patrI pura" zayAnam vAnapuram zirasI namAmiA" ane emanA saMrakSaNamAM navI sRSTino vikAsa saMbhava thayo hato. ajJAnAMdhakAranA haraNamAM mahattva vaya, AkAra, rUpa athavA varNano hoto nathI; kAraNa ke - "tamataM zudi veva vinna " uttamatA guNothI prApta thAya che, ane guNonI pUjA thAya che - TUT: pUnAsthAnaM ra ra tni na ra vaya: " A joIne to pUjya AcArya zrI gaNezalAlajI ma.sA.e pUrNa Azvasti-bhAvathI AThamA pATanA adhiSThAtatuM pada nAnAlAlane ApavAnI pUrvapIThikAnI navI dizAmAM emaNe yuvAcAryanA pada para abhiSakta karyA hatA. bhalene jananI zRMgArabAInuM mamatAvyAkuLa saMzayazIla hRdaya prArthanA karatA rahyA hoya - "te khUba nAno bALaka che, enI para ATalo moTo boja na nAkho."
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu zuM A boja nAkhavAmAM Avyo hato? dIpakane koI kahe ke - "cAre dizAnA aMdhakArane vidIrNa karavAno boja tuM uThAva !" A bhAra to sUryanA uttarAdhikArI hovAnA lIdhe prajvalita dIpaka para svataH ja AvI jAya che. dIpakano artha ja prakAza che, ane prakAzano artha che tama(aMdhakAra)haraNano saMkalpa. A saMkalpanI pUrti hetu dIpakanuM kartavya bane che ke te potAnI prajvalita vartikAthI dIpakanI pachI dIpaka pradIpta karIne avalImAM sajAvavAmAM Ave, jethI saMpUrNa jagata prakAzamAna thaI UThe. A saMkalpanI pUrtimAM "nAnA dIpa'thI dIpita saMta-satIonI eka sudIrgha zRMkhalA ja sarjita karI dIdhI hatI. eka kaDI bIjI kaDIthI joDAya gaI che. saMpUrNa saMsArane potAnI jyotiparidhimAM AveSThita karavA mATe ane jagatInuM AMgaNuM AcAryazrInA nezrAyamAM dIkSita dIpakonI lAMbI zRMkhalAthI sajI gayuM. koI eka AcAryanI pracaMDa UrjAnuM A asaMdigdha pramANa hatuM. A camatkAra paNa hato, kAraNa ke jJAna-sAdhanA ane samAja-nirmANanuM A kArya ATalA vizALa stara para gata (vigata) (pAchalA) pAMcaso varSamAM paNa saMpanna thayuM nahotuM. pachI tatkAlIna paristhitio atyaMta viSama hatI. eka atyaMta sImita sAdhu-sAdhvI varga, sAMpradAyika AgrahothI Takkara, virodhonI ugratA ane durbaLa saMghIya vyavasthA potAnAmAM vikaTa samasyAo hatI. paraMtu "divA sama mAriyA paUUtA " . AcArya e dIpakanI samAna hoya che, je potAnI prajvalita jyoti-zikhAthI pratyeka khUNAnuM tamaharaNa karavAnuM sAmarthya rAkhe che. tevI bhISaNa jhaMjhAvAtanA e kALamAM jyAre zramaNa saMgho ane zrAvaka saMghonI bhAvanAo bhISaNarUpathI AloDita hatI, A saMgha prajvalita dIpake sAhasapUrvaka ghoSaNA karI hatI. saMgharSathI ja navanIta (mAkhaNa) nIkaLe che ane saMgharSa ja vipula zaktinuM utpAdaka hoya che. saMgharSathI bhayabhIta thanAra vyakti pragatinAM padacihno para cAlI zakatA nathI." ane prAraMbha thaI laDAI dIvAnI ane tophAnanI, jemAM davAno vijaya thayo. jhaMjhAvAta zAMta thayo hato. sabhAva, sneha, sahayoga ane samarpaNanA maMda phuvArAthI saMpUrNa jana-jIvana snAta thaI nirmaLa thaI gayuM tathA sarvatra vyavasthA ane anuzAsanano sAgara umaMge bharavA lAgyo hato. A sAdhanA hatI, tapasyA hatI, sonAnI AgamAM tapavAnI. saMvata 2020nA ratalAma cAturmAse e siddha karI dIdhuM ke vItarAgI saMta potAnA-pArakA, zatru-mitra, hAnilAbha, jaya-parAjaya vagerenA bhAvothI mukta hoya che. sonuM tapIne kuMdana bane che ane saMgharSomAM sthira mati rahIne manasvI vaMdanIya banI jAya che. manasvI kAryAthI na gaNayati duHkha na ca sukhaM / taptaM taptaM punarapi punaH kAMcana kAntavarNam //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ azAMti, virodha ane saMgharSathI AloDita janasAgaranA A ananya yogIe sabhAva, tyAga, tapa ane dhArmika upalabdhionuM je navanIta kADhyuM, tene potAnI sAdhanAthI mAnavamAtranA hitArthe sahajabhAvathI vitarIta paNa karI dIdhuM. hiMsA, AtaMka, virodha, zoSaNa, pIDAnuM zamana tathA lobha, moha, krodha jevI vyAdhionA upacAramAM A navanIta amRta rasAyaNa siddha thayuM. potAnA divya saMdezAo dvArA A saMte vartamAna vaijJAnika sabhyatAnA vyAmohanI prati abhinava manuSyane je prakAre saceta karyo e prakAranI suMdara kAvyAtmaka didarzanA rASTrakavi dinakaranI A paMktiomAM thAya che - vyoma se pAtAla taka saba kucha ise hai jJeya, para na yaha paricaya manuja kA, yaha na usakA zreya / zreya usakA buddhi para caitanya ura kI jIta, zreya mAnava kA asImita mAnavoM se prIta / eka nara se dUsare ke bIca kA vyavadhAna, tor3a de jo, basa vahI jJAnI, vahI vidvAna / A vyavadhAnane toDavAnI dizAmAM yAtrAo, cAturmAsa ane uddabodhanonuM je Ayojana thayuM hatuM, emanI vacce eka divya vyaktitva ubharAyuM hatuM - unnata lalATa, tejayukta Anana, sudaDha grIvA, vizALa vakSa:sthaLa, pralamba bAhu ane anokhA prabhAmaMDaLathI dIpita vapu (zarIra) je samyagujJAna, samyaphacAritra, ane samyagudRSTinA prakAzanAM kiraNo varasAvIne A saMpUrNa jIvasRSTine potAnA snehapUrNa komaLa AveSTanamAM sameTI levA Atura hatA. ravi, pavana, megha, caMdana ane saMta, bheda-abheda jANyA nathI. svabhAvathI ja potAnA akSaya sneha-bhaMDAra badhAnA mATe unmukta rAkhatA hatA. pachI prakAzapuMjanI jyotinI sImA kevI rIte baMdhAya? prasaMga aneka hoya zake che, paraMtu pratibodhanI mahimA abhinna hoya che, tethI sAmAjika utkrAMtinI yugAntakArI dRSTi dharmapALonI atUTa zRMkhalA nirmita karI zake. A rIte samyakatvanA maMtranA prabhAvathI samAjanA nimnastara para beThelA vyaktine paNa uccatama vyaktinA stara para e ja Asana (besADI) karAvI zakatA hatA. je mAnatA hoya - "mpaUT vaAU hodda muJTI dor3a dvattimo " bhagavAna mahAvIranI A vANIne jo AcAryazrIe caritArtha karI to Azcarya kevuM? harikezabaLa nAmanA cAMDAlane mATe pravrajyAnuM vidhAna hoI zake, te janmanA AdhArathI nirmita varNavyavasthAnI upayuktatA tarkasaMgata kyAM bese che ? pariNAma svarUpa vyApaka mAnava samAja prati sneha, sadbhAva ane nyAyanI je nirmaLa dhArA pravAhita thaI hatI, emAM gurADiyA, nAgadA, AkyA ane cIkalI jevAM gAmonAM dalita snAna karI kRtArtha thaI gayA. "pArasaguNa avaguNa nahiM jAnata, kaMcana karata kharo" - tyAre saMtanA saMsargamAM saraLa hRdaya ajJAnIjana dharmapALa kema banI na zake ? eka rAjA bhagIrathe gaMgAnI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitapAvanI dhArA avatIrNa karIne prANImAtra mATe muktinA dvAra unmukta karI dIdhA, to bIjA bhagIrathe samatA samAjanI puNyadhArAmAM mAnavamAtra mATe AvagAhanano mArga prazasta karI mAnavatAnI atulanIya sevA karI. eka jaDa saiddhAMtika vicArane sahaja jIvana paddhatimAM rUpAMtarita karavuM e nizcaya ja camatkArika upalabdhi che. prajAtaMtra samAjavAda ane dharmanirapekSatA jevA jaTila, vivAdita, bauddhika, vAjALamAM gUMcavAyelI avadhAraNAone saraLa, vyAvahArika, upayogI jIvanacaryA banAvIne pracalita karI zakavuM e yugapuruSanuM ja kArya hoI zake che. rAjanaitika, Arthika ane sAmAjika ciMtanane saiddhAMtika AgrahothI dharma ane darzananAM tattvone pAkhaMDa, aticAra, durAgraha ane ADaMbarathI mukta karI tathA emane anyonyAzrita banAvIne A mahAyogIe Adhunika yuganI vikaTa samasyAonuM sahaja samAdhAna hatuM. prastuta karI dIdhuM. samatAne yugadharmanA rUpamAM mAnya ane pratiSThita karavuM e nAnI vAta nathI. keTalI kaThora sAdhanA, keTaluM UMDuM ciMtana, keTaluM UMDuM dArzanika jJAna (paiTha) ane kevuM manovaijJAnika kauzalanI A hetu mATe AvazyakatA hatI. AnuM pramANa te vipula sAhitya che, jenuM nirmANa mAnavavRttinA pariSkAra, punaHnirmANa ane nirdazana-hetu A yugAcAryae svayaM karyuM ane karavAnI preraNA ApI. samIkSaNa dhyAnanI paddhatione Atma samIkSaNanA darzanathI paramAtma samIkSaNa sudhI pahoMcADavA ja AtmA-paramAtmA, jIva-brahma, dvaitaadvaita vagerethI saMbaMdhita vividha ciMtana-dhArAono je rIte samatA-darzanamAM samanvaya karyo che, te svayaMmAM upalabdhi che. eka dharma vizeSanI samajI zakAya evI AcaraNa zailIne mAnava-mAtranI AcArasaMhitA banAvI zakatI dRSTi nizcaya ja camatkArika hatI. A siddhi mATe jana-jananA hRdayane saMskArita karI A vicAra puSTa karavo Avazyaka hato ke mAyAnA pAMca putra kAma, krodha, mada, moha ane lobha manuSyanA adhaHpatananuM mULa kAraNa che. A ja AtmAnI paramAtmikatAmAM vyavadhAna nAMkhanAra paNa che. pA~ca cora gar3ha maMjhA, gar3ha lUTe divasa arU saMjJA / jo gar3hapati muhakama hoI, to lUTi na sake koI // ane AcArya nAneza evA muhakama gaDhapati siddha thayA, je ramaiyAnI vadhUne bajAra lUMTavAno koI avasara ja detA nathI. AvA gaDhapatinA mahimAnAM vakhANa karatA saMta kabIre pahelAM ja kahI dIdhuM che - aisA adbhuta merA guru kathyA, maiM rahyA umeSai 1 mUsA hastI so lar3ai, koI biralA peSai // mUsA baiThA bAMbi meM, lAre sAMpaNi dhAI, ulaTi mUsai sAMpiNa gilI yaha acaraja bhAI / nAva meM nadiyA DUbI jAI // ta
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAzanA UMdhA kUvAmAMthI pAtALanI panihArI je jaLa bhare che, tene koI vIralo haMsa ja pIe che. A UlaTavANI nathI, satya che, tattva che, sAra che. A e ja jJAna che, jenA A lokamAM, A carAcara jagata koI rUpamAM arthavAna bane che. eka nAnakaDA dIpakathI vikIrNa A prakAza vigata lagabhaga ardhazatImAM vistAra pAmI, pracaMDatara thatA potAnI dIptinA kAraNe jAjvalyamAna sUryano paryAya banI gayA. apane sahaja samatva jJAna se, dIpita kara dharatI kA AMgana / kuTiyA kA vaha nanhA dIpaka, eka nayA Aditya gayA bana // pratyeka jIvananI eka nizcita avadhi hoya che ane pratyeka sUryane eka sAMje asta thavuM ja paDe che, e prakRtino niyama che. paraMtu sUryanA asta thavAthI mahimA ane tathyamAM nihita che ke te prakhara prakAzanI sAthe potAnI yAtrA pUrNa kare che ane pAchaLa doDe che eka navA sUryodayanI ciraMtana AzA. AcArya zrI nAgezanuM avasAna paNa AvuM ja hatuM, sAmAnya nahi, emanA prakhara vyaktitvanI samAna divya. astAcalagAmI e sUryano saMdhyAvaMdana karatA sAdhakoe spaSTa joyuM ke eka jyoti AkAzamAMthI sahasA UtarI hatI, dharmAcAryanA sUryanA prakoSThamAM praviSTa thaI hatI ane dharatInA e sUryanA prakAzane sameTIne dviguNita AbhAyukta thaI tIvratAthI punaH AkAzamArgathI pAchI pharI hatI !! A camatkAra hato ane ame jANIe chIe, camatkAra thAya che. A avasAna camatkArI hatuM, je potAnI pAchaLa samyagudarzananA ja nahi, saMpUrNa jIvacaryAno eka evo prakhara Aloka choDI gayA, jemAM bhavya AtmAo AtmoddhArano mArga spaSTa joI zake che. dIpathI Aditya banela te dIpa potAnI pAchaLa vadhu eka dIpa prajvalita karI gayA che... rAmeza dIpa, je e divya AlokanA gurudAyitva potAnA sudaDha kaMdhA para vahana karavAmAM pUrNa sakSama che. dIpanI Aditya banavAnI dizAmAM eka vadhu yAtrA AraMbha thaI gaI che. sAdhu mArgamAM A paraMparA avicchinna rUpathI cAlatI raheze. A tathya e paraMparAmAM Aditya banelA dIpa pramANita karI gayA che. A prakAre anaMta AlokanA pArAvAra hilora letA raheze. AvA Aloka AgaLa cAlatI raheze. dIpanA Aditya banavAnI A avicchinna paraMparA lagabhaga aDhAra hajAra pAMcaso varSa sudhI. bhagavAna mahAvIranuM AvuM ja kathana che ane A zAstra-vacana paNa che. indaracanTa baida - surata saMpAdaka - zramaNopAsaka
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ graMthamAM prayukta graMthonI sUci) dazavaikAlika sUtra mahAbalva prathama bhAga dazavaikAlikacUrNi pramANanayanatattvaloka dazavaikAlikaniryukti sanmatitarka Avazyakaniryukti sarvArthasiddhi AvazyakasUtra - zramaNa sUtra anuyogakArasUtra AvazyakavRtti AkhImImAMsA sthAnAMgacUrNi dravyasaMgraha sthAnAMgasUtra uvavAIsUtra tattvArthasUtra jaina tattvaprakAza AcAraMgasUtra amarabhAratI (navembara 1978) AcArAMganiryukti amarabhAratI (julAI - 1979) uttarAdhyayana sUtra karmaprakRti kalyANamaMdira stotra pravacanasAroddhAra ratnakaraMDa zrAvakAcAra dharmasaMgraha mokSapAhuDa zrImad bhagavad gItA sUtrakRtAMgasUtra saMbodhaprakaraNa navatattva prakaraNa yogazAstra praznavyAkaraNasUtra yogaprakAza bhagavatIsUtra, bRhat svayaMbhU stotra bhramavidhvaMsana saddharmamaMDanam ane anukaMpA vicAra zrAvaka-dharmavicAra (AcArya bhISaNajI) mahAbhArata (zAMti ane udyoga parva) sukhavipAkasUtra sindara prakaraNa jJAtAsUtra yogadarzana sAdhanAvAda dazAzrutaskaMdhasUtra caraka saMhitA zrI dhavalA puruSArthasiddhayupAya aSTa pravacana sAgAra-dharmAmRta vizeSAvazyaka bhASya tattvArthabhASya upAsakadazAMgasUtra anuyogavRtti samyakatva svarUpa anagAradharmAmRta anukammA DhAla bhagavatI ArAdhanA rAjapraznIyasUtra hAribhadrIyavRtti manusmRti abhidhAna rAjendrakoSa nadIsUtra javAhara kiraNAvaliyAM pannavaNAsUtra
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ che anukramaNikA) pA.naM. GE 80 19 88 viSaya pA.naM./na. viSaya 1. praveza 19. muktino mArga 2. mahAmaMgala mahAmaMtra navakAra 4. 10. meMgala ane prayojanA 3 navakAra maMtra - namaskArano artha 4 - siddha svarUpa 6 3 mahattA - arihaMta paNa siddha che 65 3. paMca padano artha 9 11. ratnatrayanI ArAdhanA 68 - karmakSayano krama 11, 12. samyagadarzanano mahimA - arihaMtanA 12 guNa | 13. samyagadarzananuM svarUpa - arihaMta (tIrthakara)nA 34 14. nava-tattva svarUpa - jIva - atizaya (vizeSatA) 12 81 - arihaMta(tIrthakara)nI vANInA35 guNa 14 - ajIva - puNya - pApa - Asrava 8 2 - arihaMta bha. 18 doSo rahita hoya che16] - saMvara - nirjarA - baMdha - mokSa 4. tIrthakaronI nAmAvalI | 15. dharmanA be prakAra - zruta ane cAritra 83 - jaMbUdvIpa bharatakSetranA bhUtakAlIna 16. samyagadarzananA bheda 10. nizvaya ane vyavahAranuM rahasya covIsa tIrthakaro 19 18. upAdAna ane nimitta 106 . jaMbadIpanA bharatakSetranA vartamAna kALa 20119 dravyano paraspara prabhAva 108 - kALamAM thayelA 24 tIrthakaronA gaNadhara | 20. samyaktvanA traNa bheda 110 vagere parivAranuM koSTaka 21 21. dasa rucio 111 - AgAmI utsarpiNIkALanA covIsa tIrthakara 32 22. opazamikAdi samyakatvonAM svarUpa 114 - vartamAnakALanA paMcamahAvideha - 5 labdhio 117 kSetramAM vidyamAna tIrthakara 32 - karaNonAM svarUpa 118 5. siddha - samyagudarzana prAptinA bodhaka dRSTAMta 120 - siddha bhagavAnanA ATha guNo - samyagdarzananA ATha AcAra 1 24 6. AcArya - samyakatvanuM grahaNa 1 28 - AcAryanA 36 guNa 23. samyakatvanA 60 bolA 133 - 36 guNonA dhAraka AcArya - cAra zraddhAna 1 33 - AcAryanI 8 saMpatti - traNa liMga 135 - cAra vinaya - dasa vinaya 136 0. upAdhyAya - traNa zuddhi 138 - ATha prabhAvanA 140 - upAdhyAyanA 25 guNa - pAMca bhUSaNa 143 - upAdhyAyajInI 16 upamAo - pAMca lakSaNa 145 8. sAdhu - cha yatanA 147 - sAdhunA 27 guNa - cha AgAra 148 - sAdhunI 84 upamAo 49 - cha bhAvanA 150 - sAdhunI anya 32 upamAo 53 - cha sthAna 15 1 - vaMdanAnA 32 doSa 57|24. durlabha bodhinAM pAMca kAraNa 152 - namaskArathI lAbha 59) 25. sulabha bodhinAM pAMca kAraNa 154 40 47
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM. viSaya 26. jJAna : mAhAtmya, svarUpa ne vyAkhyA 156 159 jJAna AtmAno nijI guNa che jJAnanA tAratamyanuM kAraNa AtmA anaMta jJAnAdi catuSTayano 159 svAmI che jJAnanI paribhASA - jJAnano bheda kramano hetu 27. jJAnomAM pratyakSa-parokSatva pratyakSanAM lakSaNo, parokSanAM lakSaNo indriyo jJAtA nathI - smRtinI pramANatA avagrahanA bheda maMdakrama - indriyonI prApyAprApyakAritA mananI aprApyakAritA - 171 171 28. matijJAna ane zrutajJAnamAM aMtara matijJAna ane zrutajJAnamAM bheda zabdane zrutajJAna kema kahevAya che ? ativyApti-avyApti doSano parihAra 173 ekendriyomAM zrutano sadbhAva 29. matijJAnanA bheda 172 174 16 176 avagraha vagere bhedonuM svarUpa utpattikrama 178 178 - avagraha vagerenA saMbaMdhamAM vipratipatti ihA saMzayamAM bheda 179 avAya-dhAraNA saMbaMdhI vipratipatti 179 vyaMjanAvagrahamAM jJAna mAtrA arthAvagraha bahu vagereno artha vyAvahArika ane naikSayika arthAvagraha azruta nizcita matijJAnanA cAra bheda anya vivakSAthI matijJAnanA bheda pA.naM.naM. 30. zrutajJAnanA bheda 169 169 170 160 162 211 212 166 31. avadhijJAna : bheda, svarUpa tathA viSaya 212 avadhijJAna bheda avadhijJAnano viSaya - jaghanya avadhikSetra 216 utkRSTa avadhikSetra phajhukAvavidha 217 220 32. mana:paryayajJAna 221 191 193 193 33. 14 - - - - 180 34. pramANa : svarUpa tathA vyAkhyA pramANanI paribhASA 181 182 184 187 189 | 35. anumAna 190 - - - - viSaya pA.naM. dravya vagerenI apekSAe zrutajJAnanA cAra bheda 206 aMga-praviSTa ane aMga-bAhyamAM aMtara 207 cauda pUrvenAM nAma 209 zrutagrahaNanI vidhi - zravaNavidhi 210 asvAdhyAya kevaLajJAna 225 sarvajJatAnI siddhi - kevaLajJAnano viSaya 226 kevaLajJAnanuM svarUpa 227 kevaLIno vacanaprayoga vALyoga che 228 - kevaLopayoganI kramikatA eka sAthe cAra jJAnano sadbhAva mithyArdaSTinuM jJAna ajJAna kema ? 229 233 233 236 236 238 mana:paryayajJAnanA bheda 221 avadhijJAna ane manaHparyayajJAnanuM aMtara 223 mana:paryayajJAnanI pazyatA 223 36. Agama 195 30. nayavAda 196 198 aMgapraviSTa - zrutajJAnanA bhedo asaMjJIomAM labdhi-akSarano sadbhAva 200 akSaranA paryAyonuM pramANa ekendriya vagere saMjJI kema nathI ? zrutajJAnanA asaMjJI vagere anya bheda 205 200 202 pramANa catuSca siddhi prAmANyavAda - pramANanI saMkhyA parokSanA pAMca bheda anumAnanA bheda anumAnanAM aMga (bhAga) hetunuM svarUpa naya pramANano aMza che sunaya ane durnaya nayonI saMkhyA nayanA be bheda sAta mULa naya nizcaya ane vyavahAra naya upasaMhAra 240 242 246 246 247 247 249 250 251 251 252 253 254 258 259
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM. viSaya pA.naM. naM. | viSaya pA.naM. 38. nikSeponuM svarUpa 260 - paryAptinuM svarUpa 315 - nikSeponuM prayojana 260 - paryAptionA krama ane kALa 316 - nikSepanA prakAra 261 - konI keTalI paryAptio? 316 39. anekAMtavAda 263 - jIvanA pAMcaso tresaTha bheda 317 - satvAsatva 26544. janma-maraNanI prakriyA 319 - nityAnitya 266 - janma ane tenA bheda 322 - sAmAnya vizeSa 267 | - yonio 323 - ekatva - anekatva 269 - coryAzI lAkha yoni jIva 324 - bhedAbhedatva 26945. zarIra ane tenA bheda 325 - trayAtmaka padArtha 270 - taijasa-kAzmaNa zarIranI vizeSatA 327 - samAdhAna 272 - apavartanIya - anAvartanIya Ayu 331 - dravya-paryAyanuM avibhAjyatva 272 46. cAra gationuM varNana 333 40. saptabhaMgI 203 - lokasthiti 333 - sAta bhaMgono artha 275 - nArakI jIvonI vedanAo 339 - sAta ja bhaMga kema? 276 - paramadhArmika asuronI paMdara jAtio 342 - sakalAdeza - vikalAdeza 276 - aparAdha anusAra vedanA 343 - AkSepa parihAra - "syA, zabdano artha 277 - nArakI jIvonuM vezyA pariNAma 345 - zuM A anizcaya vAda che? 278 - dvIpa-samudrAdinI avasthiti 346 - zaMkarAcAryano AkSepa ane samAdhAna 278 [40. bhavanapati devonuM varNana 340 41. jIva tattva: eka vivecana 280) 48. vyantara ane vANavyaktara 350 - jIvanI siddhi 282 | - vyattaronA prabheda 35 2 - cArvAkadarzana ane emanuM khaMDana 283|49. madhya loka upara - caitanya bhUtono dharma narthI 283 - meru parvata 353 - ahaM AtmaniSTha che. 284 - jaMbUDhIpa vagerenuM varNana 354 - anumAnathI Atmasiddhi 285 - bharatakSetra 355 - anya pramANa 287 - mahAvideha kSetra 358 - Adhunika vicArakonA abhimata 288 - lavaNa samudra 360 - AtmAnuM svarUpa 290 - dhAtakI khaMDe 361 - AtmA upayogamaya che 290 - kalodadhi -puSkara dvIpa 36 ra - vaizeSika matanuM khaMDana 292 - tiryaMca - SakAya vivecana 36 3 - AtmAnA saMbaMdhamAM anya darzanonuM - trasajIva (jegamakAya) 366 maMtavya ane emanuM samAdhAna 296 - trasa tiryaMcanA bheda 36 7 - AtmA aNurUpa nathI 297 - tiryaMconI sthiti (AyumAna) 368 - asaMkhyAtu pradezitva 300T50. manuSyanA bheda 39 42. pAMca bhAva 303 - cauda azuci sthAna - karma bhUmio 369 43. jIvanA bheda 305 - dasa prakAranAM kalpavRkSa 370 - siddha gati 307 - manuSyanA anya apekSika bheda 370 - siddhonA ATha guNa 309 - manuSyonI sthiti - manuSyonI saMkhyA 372 - dvividha saMsArI jIva 310| pa1. jyotiSa cakra 303 - trividha jIva 31 1] - sthira jyotiSka 373 - caturvidha jIva - paMcavidha jIva 312| - 88 grahonAM nAma 374 - Savidha jIva - caturdazavidha jIva 314 - 28 nakSatra - jyotiSkonI sthiti 374
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM. viSaya 52. kALacakra : eka anuzIlana samayanuM svarUpa kALacakra ane eno prabhAva cha ArAonuM varNana 72 puruSonI kalAo 64 strIonI kalAo - 53. cakravartInI Rddhi cauda ratna navanidhio anya Rddhi vartamAnakAlIna kAmadevo, rudro ane - - 55. Urdhva loka vaimAnika devonuM varNana uttarottara adhikatA ane hInatA devomAM kAmasukha devonA anya jJAtavya viSaya svarganI suSamA siddha zilA 56. ajIva tattva H jaDa dravya dharmAstikAya dharmAstikAyanI siddhi dharma-dravya ane ithara adharmAstikAya adharma-dravya adharma-dravya ane gurutva AkarSaNa dharma ane adharma 54. utsarpiNI kALa nAradonAM nAma 388 59. puNya tattva H eka parizIlana puNya tattvanI siddhi karmanI siddhi 392 - kALacakra 393 394 - utsarpiNI kALa - palyopama vagerenuM svarUpa 395 jaina dharmanI prAcInatA : aitihAsika dRSTi 397 Adhunika itihAsavettAonuM maMtavya 402 sAdhumArga kyArathI 404 AkAzAstikAya - AkAza anaMta che pudgalonI sthiti jIvonI sthiti pudgalAstikAya paramANu pudgalonuM kArya pA.naM.naM. 364 376 377 377 57. kALa-dravya 380 380 382 382 383 58. ajIvanA bheda-prabheda ajIva tattvanA cauda bheda 384 410 410 415 417 417 viSaya - bhASya-nRtyanusArI koSTaka - sarvArthasiddha vagere anusAra koSTaka pudgalanA mukhya prakAra 62. - zuM kALa svataMtra dravya che vastu-sthiti zuM che ? vaidika darzanamAM kALanuM svarUpa -vijJAnanI saMmati 16 - - - - zakaDAla putra 41860. pApa tattva pA.naM. 438 439 440 441 442 444 444 445 445 445 ajIva tattvanA pAMcaso ATha bheda 445 447 447 448 450 - - 419 420 421 61. Asrava tattva 422 423 425 426 426 427 428 429 430 432 433 435 - - puNyanA nava prakAra puNyanA cAra prakAra puNyanI 42 prakRtio samyaktva, hAsya, rati, puruSa vedane zubha prakRti mAnavAno abhimata 454 puNyanI heya-zeya upAdeyatA puNya saMbaMdhita bhrAMti ne enuM nirAkaraNa 457 anerI prakRti puNyanI che pApanI nahi 460 sAdhuthI alaga badhA kupAtra nathI kSetra-akSetra 456 462 464 - 466 468 472 473 44 477 yoganI zubhAzubhatAno AdhAra kaSAyanA kAraNe yogomAM phaLa-bheda 477 karmAsravomAM pariNAma-bheda vagerethI vizeSatA 479 484 492 pApanA bheda pApanI 82 prakRtio AsavanA bheda AsravanA vIsa bheda adhikaraNanA bheda mithyAtva mithyAtvanuM svarUpa mithyAtvanA bheda mithyAtvanA dasa bheda 451 453 azAtanA mithyAtva tetrIsa AzAtanA 493 495 498 499 505 518 519
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 1 ) praveza ) vismaya, jijJAsA ane samAdhAna - A mAnavacittanI anuvRtti che. kemake mAnavanuM mastaka jijJAsA ane samAdhAnanuM kendrabiMdu che, tethI A vRtti aparihArya ja mAnavAmAM Avaze. prakRti-pradatta ramaNIya upAdAna enI vicitratA tathA rahasyAtmakatA, vismaya tathA jijJAsAno hetu che. mAnavanuM jijJAsu citta potAnI AsapAsa prasRta vistAra para dRSTipAta kare che, to svAbhAvika vismayathI parAbhUta thaI jAya che. te kyAreka gaganAgaNamAM anavarata bhramaNa karanAra ravi-zazi tathA agaNita tArAvalIonAM manobhirAma dazyo para AvIne Take che, to kyAreka UMDA sAgaranI UMcI taMrago para, kyAreka uttuMga giri-zikharo para to kyAreka cAre dizAe prasRta manoramya hariyALI upara, kyAreka samarpaNAno bhAva laI niraMtara bhAgatI nadIo (salilAo) para to kyAreka janajIvanane AphlAdathI bharI denAra kALA-ghanaghora megho para. ane jyAM paNa citta rokAya che ke te vismaya ane jijJAsAnuM kendra banI jAya che. saMkhyAtIta prazna-bIja urvarita thAya che, temanI mAnasabhUmi para dazya ane adazya jagatanI sattAne samajavA mATe praznonA samAdhAna mATe te utkaMThAthI bharAI jAya che ane jyAM jijJAsA caramasImAne sparza kare che, tyAM darzanano janma thAya che, dArzanikatA ubhUta thAya che. vicAra-bhinnatA mAnava-mastakanI sahaja pravRtti che, tethI darzananA koNamAM bhinnatAno Aropa asaMbhava nathI. pratyeka vyakti-mAnasanI ciMtana-paridhi vyaktigata kSamatAnuM atikramaNa kevI rIte karI zake che ?! tethI "nAvaoN nayA tIvanto pUrva navA"nI saiddhAMtika dRSTithI jeTalA vyakti-vicAra eTalA ja darzana phalita thaI jAya che. keTalAka vicAra atyaMta cIvaTapUrvakanA hoya che, sazakta manobhUmithI uddabhUta thAya che, je eka vyavasthita darzananuM rUpa le che. ane keTalAka nirjIvathI aMkurita thaIne vizIrNa thaI jAya che. sazakta vicAronI je paraMparAo akSaya (akSINa) rahI, emane ja dArzanikatAno pariveza pradAna karavAmAM Avyo che. e paraMparAo paNa agaNita che. pratyeka paraMparAe potAnA sAmarthya-zakti anusAra ciMtana karyuM ane ene dArzanika rUpa pradAna karyuM. A ja anuvRttinA AdhAre vicAra-jagatamAM aneka ciMtanadhArAo pravAhita thaI, vibhinna vicArasaraNIoe janma lIdho ane hajAro mata, paMtha tathA saMpradAya prAdurbhata thayA. badhAne pota-potAnA vicAro che, je eka nizcita dizA tarapha dhyAna kheMce che, paraMtu Aja sudhInI upalabdha badhI ja dArzanika vicAradhArAomAM je koI suspaSTa, susaMgata ane tarkapuSTa vicAradhArA hoya, to e che - anaMta draSTA, anaMta jJAtA tIrthakara mahAprabhu dvArA upadezAvela. [ praveza ane che. ta KR NET
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMta-jyotipuMja tIrthakaroe jAgatika vaicitryane yathAtathya rUpamAM joyuM ane jANyuM ke saMsArano pratyeka padArtha anaMta dharmAtmaka che. aNu-paramANuthI laIne AkAza sudhI badhA padArtha anaMta guNAtmaka che, jenI sAkSI AjanuM vijJAna paNa vaNamAge ja prastuta karI rahyuM che. jyAre anya dArzanika dhArAoe vastunA koI ekAMzane grahaNa karIne zeSa anaMtane upekSita ja choDI dIdhA. emanI mahattvapUrNa bhUla A ja rahI ke e eka aMzane ja vastunuM samagra svarUpa mAnI lIdhuM ane Aja kAraNa che ke emanuM A vicAra-darzana sarvAgINatAthI haTIne ekAMtika AgrahanI paridhimAM samAIne rahI gayuM. vizruta SaDradarzanone ja lo, sAMkhe Atma-svarUpanA saMdarbhamAM kUTastha nityatAno Agraha karyo, to bauddha ekAMta kSaNikavAdano. naiyAyika ane vaizeSike koI padArthomAM nityatAno ane koImAM anityatAno haThAgraha karyo. Ane Agraha ane haThAgraha eTalA mATe kahevAmAM Ave che ke tyAM koI eka dRSTibiMdu para ja saMpUrNa vicAra kendrita rahe, zeSa samagra daSTio pUrNa rUpe upekSita thaI gaI. jyAre jenadarzane vastune pariNAmI nitya (sApekSa nitya) karIne samanvita anAgrahano mArga prazasta karyo. 3khanne vana viThTha vA yuvevI "nA zAzvata artha gaMbhIra svara, je tIrthakaronA zrImukhathI uccarita hoya, gaNadharo mATe jJAnano athAga sAgara banI gayo. A vAtanA sAkSI che ke vItarAga-darzana jainadarzanamAM vastune pratikSaNa utpAda-vyaya tathA dhrauvyathI yukata svIkAra karavAmAM AvI che. eNe vastune dravyanI apekSAthI nitya tathA paryAyanI apekSAthI anitya kahIne enA samagra svarUpane vyakta karyo. jaina tIrthakare potAnA anaMta jJAna dvArA vastunA anaMta guNone hastAmalakavatu pratyakSa jANyo ane tanaMtara jagatanA jIvone sanmArga batAvavA mATe ene prarUpita karyo. jaina dharma ane darzananI A samagra ciMtanapraNAlI svayaMmAM alaga ane anupama che. saMsAranA koI dharma ane koI anya darzane evI samagra dRSTithI vastunuM ciMtana prastuta karyuM nathI. samagra vastuniSTha ciMtananA prastotA sarvajJa-sarvadarzI-jinatIrthakara che, jemaNe anekAMta-puSTa syAdvAdamayI vANI dvArA satya svarUpane jagatanA sAme pratipAdita karyuM. jo ke padArtha svarUpanA pratipAdananI pAchaLa mULa uddezya adhyAtmano, Atma-sAkSAtkArano ja rahyo che, chatAM AnuSaMgika rUpathI saMpUrNa tattva-vivecana-darzanano viSaya banI gayo. tethI ema kahI zakAya ke dharma tathA darzanano AdhArabiMdu adhyAtma che. bhAratIya darzana ane ciMtananI AtmA adhyAtmavAdathI parispaMdita thAya che. dezyamAna bhautika tattvo sivAya anya koI virATa tattva che, koI AMtarika duniyA che, koI adezya Atmika loka che, je A dazyajagatathI anaMta guNAdhika sazakta che. jo A jagatane biMdu kahevAya, to A adezya-jagata ( 2 jiNadhAmo)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMdhu-samAna che. e ardazya adhyAtma lokanA ciMtana, manana ane nididhyAsana ja bhAratIya darzana ane vizeSataH jainadarzanano vAcya ane vyAkhyeya che. bhagavAna mahAvIranA virATa jJAnaloke adhyAtmane sarvocca batAvatAM kahyuM - "ne aaN nALapha se maLyuM nALa' . 'AcArAMga sUtra' je eka AtmAne jANI le che, e badhuM ja jANI le che. A adhyAtmanI parAkASThA che. jIvananA vikAsa mATe AdhyAtmikatAnuM hovuM atyaMta Avazyaka che. jyAM sudhI vyakti bhautikavAdamAM bhaTakato rahe che, tyAM sudhI ene sukha, zAMti ane saMtoSa prApta nathI thato. adhyAtmavAdanI A dhruva dhAraNA che ke AtmAmAM AnaMdano anaMta sAgara laharI rahyo che, sukhano srota kyAMya bahAra nathI. te potAnA hRdayamAM, sarasvatInI gupta dhArAnI jema niraMtara vahe che. jarUra che ene jovA ane samajavAnI aMtardaSTinI. jyAM sudhI ApaNI dRSTi bahAranAM bhautika tattvo ane paudgalika jaDa vastuone jovAmAM masta rahe che, tyAM sudhI e aMtardiSTa khUlI zakatI nathI. jyAre bAhyadRSTi baMdha thAya che tyAre aMtardaSTi khUle che. aMtardaSTa khUlavAthI AtmAmAM svayaMnA anaMta sauMdaryanA darzana thAya che. eka virATa Aloka ApaNA potAnA aMdara jagamagavA lAge che. eka anirvacanIya AnaMdanI anubhUti thavA lAge che. jo ApaNe e alaukika tattva 'satyam zivam suntaram'no sAkSAtkAra karavA icchIe chIe, to ApaNe bAhya duniyAthI asaMbaddha thaI, aMtaraMgamAM jovAno prayatna karavo paDaze, A prayatna paNa tyAre ja saMbhava che jyAre vyakti bhogane choDI yoganI tarapha, saMgharSane choDI zAMtinI tarapha, viSamatAne choDI samatAnI tarapha gatizIla thavAno prayatna kare. jo jIvanamAM vAstavika sukha ane AnaMdano anubhava karavo che to adhyAtmanI zaraNamAM AvyA vinA saMbhava nathI. AjanA vaijJAnika yuge bhautika-vijJAnanA baLa para aneka zodho karI che ane bhautika sukha-suvidhAonA vyApaka rUpamAM vistAra karyo che. paraMtu AnAthI manuSyane sukha-zAMtino anubhava nathI thaI zakato. AnAthI AgaLa vadhIne evuM kahI zakAya ke bhautika-vijJAne manuSyane zArIrika suvidhAo bhale ApI hoya, paraMtu eNe manuSyanI mAnasika zAMtine kSata-vikSata (vera-vikhera) karI nAkhI che. Aje pratyeka manuSya mAnasika azAMtino zikAra che. Adhunika vijJAnanuM svarUpa kalyANakArI nathI. e vizva mATe vinAzakArI svarUpa dhAraNa karI rahyuM che, eno artha evo nathI ke vijJAnanI koI upalabdhi nathI. enI aneka upalabdhio che, paraMtu e upalabdhio tyAre ja sArthaka ane kalyANakArI thaI zake che jyAre enI sAthe dharma ane adhyAtmano saMyoga hoya. dharmarahita vijJAna saMsAra mATe kalyANakArI nathI thaI zakatuM. vijJAna para jo dharma ane darzanano aMkuza thaI jAya, to vijJAnanI bhayaMkaratA zubhakaratAmAM parivartita thaI zake che. vizva-zAMti tathA Atma-zAMti praveza 3
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe AvA samanvayanI khUba ja AvazyakatA che. Ano sAra e che ke - "jIvananA vAstavika rahasyane samajavA mATe adhyAtmavAdanI upayogitA anivArya che." adhyAtmavAda ja jIvananuM sAcuM mUlyAMkana kare che. jIvana zuM che? jagata zuM che ? AtmA zuM che ? jagata ane AtmAno zuM saMbaMdha che? jIvanamAM utkrAMti kevI rIte thaI zake che ? baMdhana zuM che ? mokSa zuM che ? parataMtratA zuM che ? svataMtratA zuM che ? - A badhA ja praznonuM samAdhAna adhyAtma ja ApI zake che. tethI jaina dharme samagratAnA sAthe adhyAtmanAM vividha pAsAMonuM yathArtha nirUpaNa karyuM che. adhyAtmanA upAsako ane mumukSu AtmAonA anugraha mATe jaina tattva-ciMtakoe je mArgo pradarzita karyA che, eno yatkiMciMturUpa AgaLanAM pRSThomAM aMkita karavAno prayAsa karavAmAM AvI rahyo che. e nirvivAda che ke jainadarzana-tattvajJAnanA Aja sudhI zatAdhika graMtho prakAzamAM AvI cUkyA che, chatAM paNa A prayAsa potAnuM alaga ja mahattva rAkhe che. enuM kAraNa e che prastuta graMthamAM jainadarzananI vihaMgama vivecanA ullekhita thaI che. jainadarzananA Adi maMtramahAmaMtrathI laIne mahAnirvANa sudhInuM sarvAgapUrNa vivecana A graMthamAM samAviSTha che. astu. A graMtha jainadarzananA athathI laIne Iti sudhIno sAmAnyAvabodha Ape che ane A ja dRSTithI A janasAmAnya tathA vidvajjana baMne mATe upayogI graMtha kahI zakAya che. ( mahAmaMgala mahAmaMtra navakAra) pratyeka dharma, darzana athavA saMskRtinA potAnA vaMdanAmaMtra hoya che, jemAM e dharma athavA darzanano sAra-saMkSepa samAyelo hoya che. vaMdanA-maMtra bhale koIpaNa saMskRti athavA dharmasaMpradAyano hoya, eka pratIkAtmakatA mATe hoya che. ane enI potAnI mahattA paNa hoya che, paraMtu jainadarzananA vaMdanA-maMtra potAnI sArvabhaumatAnA kAraNe potAnuM sarvAdhika mahattva dharAve che. A maMtra vyaktimattA para pratiSThita na thatAM guNavattA para pratiSThita che. "ni: sarvatra pUjyanta 'nA siddhAMtAnusAra AmAM vizvanA samasta mahApuruSo-lokottara vyaktitvone namaskAra karavAmAM AvyA che. anya koIpaNa dharma athavA saMskRtinA vaMdanA-maMtrane lo, emAM koI ne koI vyaktisattAne namaskAra karavAmAM AvyA che, guNAtmakatAne nahi. jyAre jainadarzananA parama mAnya A vaMdanA-maMtramAM jene mahAmaMtra paNa kahe che, koIpaNa vyaktine nahi, guNavattAne namaskAra karavAmAM AvyA che. sIdhA zabdomAM kahIe to jainadarzanano A Adi-maMtra vyaktipUjAthI upara UThIne guNapUjAne pratiSThita kare che. ( 4 ) SO DOOR TO DOOK jiNadhamo)
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa ke A mahAmaMgala che, mATe graMthanA maMgalAcaraNanA rUpamAM ene ja keTalAka vivecana sAthe prastuta karavuM adhika zreSTha thaze. navakAra maMtra Namo arihaMtANaM, Namo arihaMtANaM, Namo siddhANaM, NamAM siddhANaM, Namo AyariyANaM, Namo AyariyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo uvajajhAyANaM Namo loe savva-sAhUNaM / Namo loe savva-sAhUNaM, Fo paMca-moro, satra-pAvaMUTHUo Namo paMcaNamakkAro, sava-pAvappaNAsaNo maMtriAdi ca savvahiM paDhamaM havapha maMDAtmA maMgalANaM ca savvarsi, paDhamaM havaI maMgalA bhAvArtha : arihaMtone namaskAra ho siddhone namaskAra ho AcAryone namaskAra ho upAdhyAyone namaskAra ho samagra lokamAM sthita badhA sAdhuone namaskAra ho. A paMca parameSThIrUpa mahAna AtmAone karavAmAM Avela namaskAra badhAM ja pApono saMpUrNataH nAza karanAra che tathA vizvanAM samasta maMgalomAM prathama pradhAna-sarvazreSTha maMgala che. vivecana : bhAratIya saMskRtimAM namaskArane paramocca sthAna prApta che. jyAre namaskAraNIya pratye sarvatobhAvena samarpaNA thAya che ke tarata namaskartAnA mahAna doSa ahaMkAra sarvatobhAvena vicalita thaI jAya che. vinayanI uccattama sthitino prAdurbhAva thAya che. hRdayamAM sahajatA, saraLatA tathA guNajJatA jevA guNonI abhivyakti thAya che. namaskArano artha : namaskAra' vinamratA tathA guNotkarSatAnuM vizuddhatama pratIka che. A daSTie "namas' zabdanI niyukita karatAM vaiyAkaraNa kahe che - mattastvamutkRSTastvatto'hamapakRSTaH etaddvaya bodhanAnukUla-vyApAro hi namaH zabdArthaH / uparoka vAkyano bhAvArtha che ke namaskAra karanAramAM A bhAva pedA thAya che ke mArAthI Apa guNomAM utkRSTa cho. huM ApanAthI apakRSTa chuM, guNomAM nAno chuM arthAt Apa namaskArya cho. K mahAmaMgala mahAmaMtra navakAra jajona 5)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM A vizeSa ciMtanIya che ke A hInotkRSTatA svAmI-sevaka jevI nathI. ahIM hinotkRSTatAthI parama pavitra guNAtmaka bhAva ja abhipreta che. guru-ziSya, pitA-putra tathA upAsya-upAsaka jevI pavitra bhAvanA ja ahIM guNonA utkarSa tathA apakarSano AdhAra che. upAsaka potAnAthI guNotkarSavALA vyaktitvane ja Adarza upAsyanA rUpamAM svIkAra kare che ane e dvArA guNa-grahaNano upakrama kare che. Agamika dRSTie namaskAra dvArA cittamAM pramoda bhAvanAno udbhava thAya che. potAnAthI adhika guNasaMpanna, tejasvI, mahAna AtmAone joIne emanA prati natamastaka thaI javuM pramoda bhAvanAnuM dyotaka che. jyAM pramoda bhAvanAno prAdurbhAva thAya che tyAM namaskAra karanAranuM hRdaya atyaMta vinamra, udAra tathA vizALa thaI jAya che ane A vizALatA ane mahAnatAnI carama upalabdhi sudhI pahoMcADI de che, jyAM upAsaka svayaM upAsya banI jAya che. kAraNa ke jainadarzana adhyAtmadarzana che, AdhyAtmika utkarSa enuM parama sAdhya che. eTale eNe utkarSane prathama sopAnanA rUpamAM namaskArano svIkAra karyo che. A dRSTie vaMdanA-maMtranAM pAMca padomAM AdimAM "namo' zabda saMyukta thayo che. nama:' zabdanI vyAkhyA karatAM dharma-saMgrahakAre kahyuM che - na: ti naipati parva pUjJArtha pUnA 2 dravya-bhAva-saMzo: tatra #ra -zirapaadaadi-drvy-sNnyaaso dravyasaMkocaH / bhAva saMkocastu vizuddhasya manaso yogaH / " arthAt nama: pada pUjArthaka che. mahAna cetanAo pratye namana ja emanI pUjA che. namaskAra dvArA namaskaraNIya pavitra AtmAnA pratye vizuddha zraddhA, bhakti tathA pUjya bhAvanAno prAdurbhAva thAya che. A namana be prakAranA hoya che - dravya ane bhAva. dravya-namaskArano artha che hAtha, paga, mastaka vagere zArIrika aMgone vinayAvanata karI vaMdanIya mahApuruSa pratye namAvI devuM ane bhAva-namaskArano abhiprAya che mAnasika caMcaLatAne avaruddha karI mananI samagratApUrvaka namaskArya pratye samarpita karI devuM. namaskAranI sArthakatA tyAre ja thAya che jyAre dravya tathA bhAva baMne prakArathI namaskAra karavAmAM Ave. - mahattA : paMca parameSThi - namaskAra sUtra jaina paraMparAno sarvamAnya mahAmaMtra che. A saMpUrNa vADmayano arthAt caturdaza pUrvono sAra che. bIjA zabdomAM kahIe to e e bIja che, jenAthI Akho jaina vADmaya aMkurita, prasturita, pallavita, puSpita tathA phalita thaIne vizALa vRkSanA rUpamAM vikasita thayo che. A vItarAga paramAtmAnI dvAdazAMgI vANIno sAra che. saMpUrNa jaina sAhityano apAra sAgara A mahAmaMtrarUpI gAgarathI bharelo che. tethI eno mahimA apAra che, anirvacanIya che. zabdonI paridhimAM ene bAMdhI nathI zakAto. A ja kAraNa che (6) che, jene jiNadhamo)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke jene dharmanI vibhinna zAkhA-prazAkhAomAM vyApaka matabheda hovA chatAMya A namaskAra sUtranA viSayamAM ekarUpatA che. A e kendra che jyAM badhA matabheda naSTa thaI jAya che. mahAmaMtra : A paMca parameSThI namaskAra sUtrane jaina paraMparAmAM mahAmaMtranA rUpamAM khUba ja bahumAnapUrvaka pratiSThA prApta che. vizvamAM maMtronI vizALatA che. vividha prakAranA maMtro jovA maLe che, paraMtu mahAmaMtranI saMjJA to A paMca parameSThI namaskAra sUtrane ja prApta che. maMtra' zabdanI vyutpatti karatA kahevAya che ke - "maMtraH paramocaH manana trAne roto niyari !" je manana karavAthI, ciMtana karavAthI, duHkhothI bacAve e maMtra che. A vyutpatti anusAra maMtra e ja kahevAya je duHkhothI bacAve. namaskAra sUtra mahAmaMtra che. kAraNa ke A samasta AdhivyAdhi-upAdhine dUra karanAra che. sAmAnya rIte janasAdhAraNa zArIrika-mAnasika duHkhothI mukta thavA mATe maMtrono prayoga karatA dRSTigocara thAya che. emano uddezya ATale sudhI ja sImita hoya che. veda-maMtromAM agni, sUrya, caMdra, parvato, nadIo vagere prAkRtika tattvomAM devarUpa mAnIne emanI stuti karavAmAM AvI che ane enA dvArA prAkRtika musIbatothI bacAvavAnI prArthanA karavAmAM AvI che. anya aneka maMtro dvArA vividha prakAranA bhautika, daihika ane daivika duHkhothI bacavAno mArga batAvyo che. A maMtro kyAM sudhI AmAM saphaLa thAya che e alaga vAta che, paraMtu sAmAnya loko AnuM avalabana (Azaro) le che. A laukika maMtronI saphaLatA AtyaMtika ane ekAMtika nathI. emanI sArthakatA saMdigdha ane anizcita che. paraMtu A parameSThI namaskAra ekAMtika ane AtyaMtika rUpathI duHkhothI bacAvavAvALA che, mATe mahAmaMtra che. prazna thaI zake che ke A mahAmaMtramAM evI zuM abhuta vizeSatA che, jene laIne Ane mahAmaMtra kahevAya che ? A praznanuM samAdhAna meLavavA mATe ApaNe A mahAmaMtranA artha gAMbhIryamAM praveza karavo paDaze. AmAM nihita samatAno bhAva ja Ane mahAmaMtranuM rUpa Ape che. jaina dharma ane jene saMskRtino pravAha samabhAvane lakSyamAM rAkhIne pravAhita thayo che. A ja divya samatAno bhAva A mahAmaMtramAM Avirbhata thayo che. koIpaNa prakAranA sAMpradAyika bhedabhAva vagara ke deza yA jAtigata vizeSatAnA bhedabhAva vagara, guNapUjAnuM mahattva AmAM pratipAdita che. AmAM guMjita samatAno svara ja mahAmaMtrI rUpa che. kAraNa ke A badhAM duHkhonI janmadAtrI viSamatAo ane durbhAvanAone naSTa kare che. samatAnI ArAdhanAthI Atmika zaktiono vikAsa thAya che ane AvA vikAsathI samasta duHkhono nAza svayaMmeva thaI jAya che. mATe ja A mahAmaMtra che. mahAmaMgala : A paMca parameSThI namaskAra mahAmaMgala rUpa che. A maMtranI cUlikA mahimArUpa aMtima cAra padomAM spaSTa kahyuM che ke - "A namaskAra badhAM ja pApono nAza karanAra che tathA badhAM maMgalomAM mukhya maMgala che. pahelA pApono praNAza batAvyo che ane pachI maMgalano ullekha dU mahAmaMgala mahAmaMtra navakAro che je
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyo che. AnAthI A spaSTa karyuM che ke pAponI kAlimA (kalaMka) jyAre pUrNataH sApha thaI jAya che, to pachI sarvatra AtmAnuM maMgala ja maMgala che, kalyANa ja kalyANa che. pahelA be padomAM hetuno ullekha che ane chellAM be padomAM phaLanuM varNana che. pApanA praNAzanuM phaLa ja maMgalarUpamAM pragaTa thAya che. prazna e pedA thAya che ke maMgala zuM che ? to maMgala vize paNa vicAra karI laIe. maMgalanA be prakAra che - eka dravya-maMgala, bIjo bhAva-maMgala. dravya-maMgalane laukika maMgala ane bhAvamaMgalane lokottara maMgala kahe che. dahIM, akSata vagere dravya-maMgala kahevAya che. sAmAnya loko A ja dravya-maMgalonA mohamAM paDelA che. paraMtu vastutaH e maMgalarUpa nathI hotA. A mAnya dravya-maMgala amaMgala paNa thaI jAya che. dahIM maMgala manAya che, paraMtu tAvamAM ene khavAya to hAnikAraka siddha thAya che. akSata mAthA para na lagAvatAM jo AMkhamAM paDI jAya to zuM dazA thAya ? mATe dravya-maMgala ekAMtika ane AtyaMtika nathI hotA. jyAre bhAva-maMgala ekAMtika ane AtyaMtika hoya che. namaskAra maMtra bhAva-maMgala che. kAraNa ke e haMmezAM ane sarvatra maMgala ja rahe che. e koIpaNa hAlatamAM amaMgalarUpa nathI hoto. e sAdhakane badhA ja prakAranAM duHkhothI bacAve che. japa, tapa, jJAna, darzana, cAritrya, vrata-niyama, namaskAra vagere rUpamAM bhAva-maMgala aneka prakAranA che. e badhA mokSarUpa siddhidAyaka hovAthI vAstavika maMgala che. AcArya jinadAse 'maMgala' zabdanI vyutpatti karatAM lakhyuM che "maMtraM-nArAvisu pavaData no jJAti maMtraM / '' - daza. cUrNi 1/1 nAraka vagere durgatimAM paDatA lokonI je rakSA kare e maMgala che. namaskAra maMtra para A vyutpatti saMpUrNa ghaTita thAya che. kAraNa ke A badhA prakAranI durgatiothI bacAve che. mATe namaskAra maMtra mahAmaMgalarUpa che. tethI pratyeka zubhakAryanA mULamAM namaskAra maMtra dvArA maMgala karavuM sarvottama mAnavAmAM AvyuM che. kAraNa ke A badhAM maMgalonA maMgala che. jainadarzananI dRSTimAM AnI tulanAmAM bIjAM maMgalonuM koI mahattva nathI. jene ciMtAmaNi kalpa namaskAra mahAmaMtra maLI gayo hoya, e kAca tulya anya maMtronI zuM apekSA rAkhaze ? - guNaparaka dRSTi : namaskAra maMtramAM koI vyaktivizeSanA nAmano ullekha nathI karavAmAM Avyo. jaina dharmanI dRSTi vyaktipUjakatAnI nathI rahI, e guNapUjaka rahI che. enA sadAya smaraNIya mahAmaMtramAM koI vyaktivizeSanA nAmano ullekha na hovo A vAtane pramANita kare che ke A mAnavajIvananI ucca bhUmikAone vaMdana-namana kare che, vyaktione nahi. je vyakti jIvana-vikAsanI UMcI sIDIo para caDI cUkyo che e vaMdanIya che. pachI bhale e koI paNa jAti, varga, varNa, deza, veza ke saMpradAyathI saMbaMdha rAkhato hoya ! mahattva che AdhyAtmikavizeSatAonI. e vizeSatAo je koI AtmAomAM vidyamAna hoya che, e badhI vaMdanIya manAya che. keTalI vyApaka ane virATa dRSTi rahI che A mahAmaMtramAM ! jiNadho
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ FB ( paMca padano artha) paMca padano artha : namaskAra mahAmaMtranuM sarvaprathama pada arihaMtano che. arihaMtano bahupracalita artha che - "kAma-krodhAdi vikAro ane karmazatruo para pUrNa vijaya prApta karanAra vizva hitakArI mahAna AtmA." Avazyaka niryukti'mAM arihaMtanI vyAkhyA A pramANe ApavAmAM AvI che - aTTa vihaM pi ya kammaM aribhUo hoi savvajIvANaM / / te mariMdaMtA rihaMtA te yuvyaMti che - Avo niryukti 920 arihaMti vaMdaNa namaMsaNAiM arihaMti pUasakkAraM / siddhiAmAM 2 riha, arahaMtA te vRdghati che - Ava. niryukti 921 jJAnAvaraNAdi ATha karmo sarva jIvo mATe zatru samAna che. A karmazatruone je naSTa karI de che, teo "arihaMta' kahevAya che. arihaMta'no bIjo artha che - parama pUjanIya vaMdanIya AtmA. "ahaM' dhAtuno artha "yogya hovuM' che, je vaMdana-namaskArane yogya che athavA je mukti-gamananI parama yogyatA dharAve che, te mahAna AtmAo arihaMta kahevAya che. arihaMtanI eka vyutpatti A prakAre paNa karavAmAM AvI che - "nAsti rahaH pracchannaM kicidapi yeSAM pratyakSajJAnitvAt te'rahantaH / " - sthAnAMga vRtti 3/4 je AtmAnA jJAna-darpaNamAM vizvanA samasta carAcara padArtho pratibhAsita thAya che, jenAthI vizvanuM koI rahasya chupAyuM nathI, e mahAna AtmA arihaMta pada para pratiSThita thAya che. jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya rU5 cAra ghanaghAti karmono saMpUrNa cheda karI devAnA phaLasvarUpa jemane kevaLajJAna, kevaLadarzananI upalabdhi thaI cUkI che, je anaMtajJAna - anaMtadarzananA dhAraka vItarAga paramAtmA jagatanA jIvono uddhAra karavA mATe tIrthakara nAmakarmanA udayathI satya ane tathyabhUta mokSamArganuM prarUpaNa kare che, je saMsAranA jIvone sanmArga pradarzita kare che, je jagata-jaMtuone abhaya pradAna kare che, vivekanI AMkho Ape che. je dharma tattvanA upadraSTA che, bodhi-dAtA che, trAtA che ane zaraNarUpa che, teo ja tIrthakara sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvidha tIrthanA praNetA hoya che. vizva hitakara hovAthI emane sauprathama pada para pratiSThita karI sau pahelAM namaskAra karavAmAM Ave che. cAra ghanaghAti karmono sarvathA kSaya karavAthI badhA ja arihaMta padanA upabhoktA bane che. A mahAna AtmAomAM jemanA tIrthakara nAma-karmano udaya thAya che teo tIrthakara kahevAya che. anya sAmAnya kevaLInI saMjJAnA dhAraka hoya che, paraMtu teo paNa prathama padamAM ja vaMdanIya [ paMca padano artha je kAma 9T
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. jo prathama padamAM tIrthakara ja vaMdanIya hoya to prathama padanI racanAmAM "namo tisthayarANa" padano ullekha hota nA ke "namo arihaMtANaM'. kyAMka-kyAMka sAmAnya kevaLIono paMcama padamAM samAveza karavAmAM Avyo che, je ApekSika dRSTithI ja karavAmAM Avyo che. jyAM pAMceya padonI vivakSA na karatAM kevaLa siddha ane saMyatI(siddhAdi no ziSya, saMgApa ramavo) nA rUpamAM be padonA aMtargata paMca parameSThInuM kathana karavAmAM AvyuM che, tyAM apekSA vizeSathI sAmAnya kevaLI tathA tIrthakara vagere siddho sivAya cAra padone saMyati sAmAnya daSTie paMcama padamAM samAviSTa karavAmAM Avyo che. | tIrthakaranA gauravazALI padane prApta karanAra divya AtmA manuSya kSetranA paMdara karmabhUmi kSetramAM parAkramI kSatriya kuLamAM potAnI mAtAnA cauda* divya svapno batAvavA sAthe garbhamAM traNa jJAna sahita avatarita thAya che. emanA janma samaye chappana** dikakumArIo (devIo) janma-mahotsava manAvavA pahoMce che. causaTha indra vagere aneka devagaNa meru parvatanA paMDaka vanamAM navajAta prabhune laI jaIne atIva ullAsapUrNa vAtAvaraNamAM emano janmotsava manAve che. A indrono jIta vyavahAra arthAt paraMparAgata AcAra (vyavahAra) che. anantara tIrthakaranAM mAtA-pitA hArdika ullAsa sAthe janmotsava manAvIne nAmAMkana kare che. pratyeka tIrthakara dIkSAgrahaNa karatA pahelAM eka varSa sudhI dararoja eka karoDa ATha lAkhanA hisAbathI traNa abaja akyAsI karoDa suvarNa mudrAonuM dAna karIne badhAnI sAthe dAna-dharmano viziSTa Adarza upasthita kare che. * cauda svapno A prakAranAM cheH (1) airAvata hAthI (2) dhorI vRSabha (3) zArdula siMha (4) lakSmI devI (5) puSpamALAonuM yugala (6) pUrNa caMdramA (7) sUrya (8) indradhvajA (9) pUrNa kaLaza (10) pA sarovara (11) kSIra sAgara (12) deva vimAna (13) ratnonI rAzi (14) dhUma rahita agninI jvALA. narkathI AvanAra tIrthakaranI mAtA bAramA svapnamAM deva vimAnanI jagyAe bhavanapati devanuM bhavana jue che. chappana dikakumArIonAM nAmaH (1) bhogaMkara (2) bhogavatI (3) subhogA (4) bhogamAlinI (5) suvatsA (6) vatsamitrA (7) puSpamAlA (8) aniditA (A ATha adholokamAM rahenArI che) (9) meghaMkarA (10) meghavatI (11) sumeghA (12) meghamAlinI (13) toyadharA (14) vicitrA (15) vAriSeNA (16) balAhakA (A UrdhvalokamAM rahenArI che) (17) naMdotarA (18) naMdA (19) AnaMdA (20) naMdIvardhanA (21) vijayA (22) vaijayaMtI (23) jayaMti (24) aparAjitA (A ATheya pUrvaracaka para rahenArI che) (25) samAhArA (26) supradattA (27) suprabuddhA (28) yazodharA (29) lakSmIvatI (30) zeSavatI (31) citraguptA (32) vasuMdharA (A ATheya dakSiNa gucaka para rahenArI che) (33) ilAdevI (34) surAdevI (35) pRthvI (36) padmAvatI (37) ekanAzA (38) navamikA (39) bhadrA (40) sItA (A ATheya pazcima rucaka para rahenArI che) (41) alaMbusA (42) ciMtakazI (43) puMDarikA (44) vAruNI (45) hAsA (46) sarvaprabhA (47) zrIbhadrA (48) sarvabhadrA (A uttara rucaka para rahenArI che) (49) citrA (50) citrakarA (51) zaterA (2) vasudA minI (A cAra che) (53) rUpA (54) rUpAsikA (55) surUpA ane (56) rUpavatI (A ATheya vidizA sucaka para rahenArI che) (10 ) / jaya jiNadhamo)
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayanI paripakavatA tathA jItavyavahAra anusAra nava lokAMtika deva devalokathI AvIne prabhune janakalyANa hetu dIkSA mATe AhvAna kare che arthAt emanA vairAgyanuM anumodana kare che. samayanI sthitine samajIne tIrthakarano AtmA vizuddha mahAvratArohaNarUpa pravrajyA grahaNa kare che. pravrajyA svIkAra karavAnI sAthe ja emane mana:paryAyajJAna prApta thaI jAya che. chaghastha kALamAM tapasyA-rata rahIne deva-mAnava tathA tiryaMca saMbaMdhI upasargone samatApUrvaka sahana kare che. (keTalAkamAM upasarga nathI paNa AvatA) aneka prakAranA duSkara tapazcaraNa dvArA cAra ghanaghAti karmono kSaya karIne anaMta kaivalya jyotine prApta karI le che. karmakSayano krama : (1) sauprathama darzana-mohanIya tathA cAritrya-mohanIyano kSaya (nAza) thavAthI AtmaguNarUpa yathAkhyAta cAritryanI prApti thAya che. mohanIya karmano kSaya thatAM ja aMtarmuhUrtamAM (2) jJAnAvaraNIya, (3) darzanAvaraNIya ane (4) aMtarAya karmono ekasAthe nAza thaI jAya che. jJAnAvaraNIya karmano kSaya thavAthI anaMta kevaLajJAna prApta thAya che. kevaLajJAna prApta thavAthI samasta dravya, kALa, bhAva, bhavane jANavA lAge che, arthAt sarvajJa thaI jAya che. darzanAvaraNIya karmano kSaya thavAthI anaMta kevaLadarzananI prApti thAya che, jenAthI uparanA dravya vagere pAMcone jovA lAge che arthAtu sarvadezI thaI jAya che. aMtarAya karmano kSaya thavAthI anaMta dAnalabdhi, lAbhalabdhi, bhogalabdhi, upabhogalabdhi ane vIryalabdhinI prApti thAya che; jenAthI anaMta zaktimAna thAya che. cAra ghanaghAti karmono kSaya thayA pachI (1) vedanIya, (2) AyuSya, (3) nAma ane (4) gotra - A cAreya aghAti karma zeSa rahI jAya che. A cAreya che. jemake bharaDeluM bIja aMkurane utpanna nathI karI zakatuM, ema A karmo arihaMta bhagavAnanI AtmAmAM koI prakArano vikAra utpanna karI zakaze nahi. AyuSya pUrNa thatAM AyuSyanI sAthe ja samasta karmono kSaya thAya che. - uparokta cAreya ghanaghAtika karmono kSaya thatAM ja arihaMta padanI prApti thAya che. badhA arihaMta bhagavAna 12 guNothI yukta tathA 18 doSothI rahita thAya che. tIrthakara bhagavAna vizeSarUpe 34 atizaya tathA vANInA 35 guNonA dhAraka thAya che. emanuM vistArapUrvaka varNana A prakAre che. arihaMtanA 12 guNa : eka dhAraNA je arihaMtano artha tIrthakara mAne che, e anusAra arihaMta bhagavAna nIcenA 12 guNothI yukta hoya che : (1) anaMta jJAna (2) anaMta darzana (3) anaMta cAritrya (4) anaMta tapa (5) anaMta balavIrya* (6) anaMta kSAyika samyakatva (7) vaja RSabhanArAya saMhanana (8) samacaturastra saMsthAna (9) 24 atizaya (10) 35 vANInA guNa (11) 1008 lakSaNa (12) 64 indronA pUjya. * tIrthakara bhagavAnanA baLanuM parimANa A prakAra che : 2000 siMhonuM baLa eka aSTApadamAM, 1000000 aSTApadonuM baLa eka baLadevamAM, 2 baLadevonuM baLa vAsudevamAM, 2 vAsudevonuM baLa eka cakravartImAM, 10000000 cakravartIonuM baLa eka devatAmAM ane 10000000 devatAonuM baLa eka IndramAM hoya che. evA baLavAna anaMta Indra paNa maLIne bhagavAnanI kaniSTha AMgaLIne paNa halAvI zakatA nathI. [ paMca padano artha che ane je 11]
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI-koI nimnalikhita 12 guNa mAne che : (1) anaMta jJAna (2) anaMta darzana (3) anaMta cAritrya (4) anaMta tapa ane (5-12) ATha mahApratihArya - azoka vRkSa, siMhAsana, 3 chatra, 64 cAmaranI joDa, prabhAmaMDaLa, acitta phUlonI varSA, divya dhvani, aMtarikSamAM sADA 12 karoDa deva duMdubhi vAge. paraMtu "uvavAI sUtra'mAM varNita arihaMta prabhunA 12 guNo uparanI baMne paraMparAothI bhinna che, je Atmika guNonA rUpamAM hovAthI vadhu saMgata tathA maulika che. Agama saMmata e bAreya guNo nIce pramANe che : (1) aNAsave (2) ame (3) akiMcaNe (4) chinnasoe (5) niruvaleve (6) vavagaya prema-rAga-dosa-mohe (7) nigUMthassa pavayaNa desae (8) satyanAyage (9) asaMta nANI (10) asaMtadaMsI (11) akhaMtacaritte (12) akhaMta vIriyasaMjutte. arihaMta(tIrthakara)nA 34 atizaya (vizeSatA) : | sarvasAdhAraNamAM je vizeSatAo nathI maLatI, ene atizaya kahe che. tIrthakaramAM evI 34 mukhya vizeSatAo hoya che, e vizeSatAo ke atizaya keTalIka janmathI hoya che, to keTalIka kevaLajJAnanI prApti pachI thAya che. je A pramANe che : 1. mastaka vagere samasta zarIrathI vALanuM maryAdAthI vadhu kharAba lAge evA) na vadhavuM. 2. zarIramAM roga vagere na thavA tathA raja-mela vagere azubha lepa na lAgavA. . lohI ane mAMsa gAyanA dUdhathI paNa vadhu ujvaLa (cokhkhA) ane madhura hoya. 4. zvAsocchavAsamAM padma kamaLathI paNa vadhu sugaMdha hoya. 5. AhAra ane nihAra carmacakSuo dvArA dekhI na zakAya. (avadhijJAnI joI zake che.) 6. jyAre bhagavAna cAle che tyAre AkAzamAM "gaNATa' zabda karatAM dharmacakra cAle che ane jyAre bhagavAna thobhe che tyAre e thobhe che. 7. bhagavAnanA mAthA para lAMbA-lAMbA motIonA jhAlaravALA, eka upara bIjo ane bIjA upara trIjo ema traNa chatra AkAzamAM dekhAya che. 8. gAyanA dUdha ane kamaLanA tAMtaNAothI paNa vadhu ujvaLa vALavALA tathA ratnajaDita daMDIvALA cAmara bhagavAnanA baMne tarapha nAkhavAmAM AvatA joI zakAya che. 9. sphaTika maNi-samAna nirmaLa dedIpyamAna, siMhanA skaMdhanA AkAravALAM ratnothI jaDita, aMdhakArane naSTa karanAra, pAda pIThikAyukta siMhAsana para bhagavAna birAjamAna che - evuM dekhAya che. 10. bahu UMcI ratnajaDita staMbhavALI ane aneka nAnI-nAnI dhvajAonA parivArathI veSTita Indra-dhvajA bhagavAnanI AgaLa dekhAya che. 11. aneka zAkhAo ane prazAkhAothI yukta patra, puSpa, phaLa tathA sugaMdhavALA bhagavAnathI bAra gaNuM UMcuM azokavRkSa bhagavAna para chAyA karatuM dekhAya che. jiNadhamo (12) OOOOOOOOOOOOO jiNadhamo 12
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. zaradaRtunA jAjavalyamAna sUryathI paNa bAragaNuM vadhu tejavALA aMdhakArano nAzaka prabhAmaMDaLa tIrthaMkara prabhunA pRSTha bhAgamAM dekhAya che.* 13. tIrthakara bhagavAna jyAM-jyAM vihAra kare che, tyAMnI jamIna khADA-TekarA vagerethI rahita - samatala thaI jAya che. 14. bAvaLa vagerenA kAMTA UlaTA thaI jAya che, jenAthI pagamAM vAgatA nathI. 15. badhI RtuomAM zarIrane anukULa sohAmaNuM vAtAvaraNa banI jAya che. 16. bhagavAnanI cAre tarapha eka-eka jojana sudhI maMda-maMda zItaLa ane sugaMdhita pavana vAya che, jenAthI badhI azuci vastuo dUra cAlI jAya che. 17. bhagavAnanI cAre tarapha bArIka-bArIka sugaMdhita acitta jaLanI vRSTi eka-eka jojanamAM thAya che, jenAthI dhULa dabAI jAya che. 18. bhagavAnanI cAre tarapha devatAo dvArA vikriyAthI banAvela acitta pAMceya raMgonA puSponI DhIMcaNa sudhI vRSTi thAya che. e puSpone TeMTa (DaMThala) nIcenI tarapha ane mukha uparanI tarapha hoya che. 19. amanojJa (sArA na lAganAra) varNa, rasa, gaMdha ane sparzano nAza thAya che. 20. manojJa, varNa gaMdha, rasa ane sparzano udbhava thAya che. 21. bhagavAnanI cAreya bAju eka-eka jojanamAM rahelI pariSada barAbara dharmopadeza sAMbhaLe che ane e dharmopadeza badhAne priya lAge che. 22. bhagavAnanA dharmopadeza ardhamAgadhI (aDadhI magadha dezanI ane aDadhI anya dezonI mizrita) bhASAmAM hoya che.* 23. Arya deza ane anArya dezanA manuSya, dvipada (pakSI), catuSpada (pazu) ane apada (sApa vagere) badhA bhagavAnanI bhASAne samajI zake che. e bhASA badhAne mATe sukharUpathI pariNata thAya che. 24. bhagavAnanA darzana karatAM ja ane upadeza sAMbhaLatAM ja jAti-vera (jema ke siMha ane bakarInuM, kUtarA ane bilADInuM) tathA bhavAMtara (pAchalA janmo)nuM vera zAMta thaI jAya che. 25. bhagavAnanuM prabhAvapUrNa ane khUba ja saumya svarUpa jotAM ja pota-potAnA matanuM - abhimAna rAkhanAra anya darzanI-vAdI abhimAnane tyAgI namra banI jAya che. * graMthomAM lakhyuM che ke - prabhAmaMDaLanA prabhAvathI tIrthakara bhagavAnanA cAreya dizAomAM cAra mukha dekhAya che. A kAraNe upadeza sAMbhaLanArane evuM lAge che ke bhagavAnanuM mukha ApaNI tarapha ja che. brahmane caturmukha kahevAnuM paNa kadAca AvuM ja kAraNa che. + "maviM gaddhamAdImAsAthampamaphilvati " - uvavAI sUtra [ paMca padano artha che 0000000000000000(13)
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. bhagavAna pAse vAdI vAda karavA mATe Ave che, paraMtu javAba ApavAmAM asamartha banI jAya che. 27. (bhagavAnanI cAre tarapha 24-24 jojana sudhI) Iti-bhIti arthAtu TiDI ane mUSako vagereno upadrava nathI hoto. 28. marakI-kaoNlerA vagereno upadrava nathI hoto. 29. svadezanA rAjA tathA senAno Dara nathI hoto. 30. paradezanA rAjA ane senAno Dara nathI hoto. 31. ativRSTi arthAtu khUba vadhAre varasAda thato nathI. 32. anAvRSTi (ocho varasAda ke varasAdano abhAva) nathI thatI. 33. dubhikSa-duSkALa paDato nathI. 34. je dezamAM pahelethI Iti-bhIti, mahAmArI, sva-para cakrano bhaya vagereno Dara hoya, tyAM bhagavAnanuM pradArpaNa thatA tarata ja musIbato dUra jatI rahe che. A 34 atizayomAMthI 4 atizaya janmajAta hoya che, 15 kevaLajJAna utpanna thayA pachI thAya che ane 15 devo dvArA karelA hoya che. arihaMta(tIrthakara)nI vANInA 35 guNa : tIrthakara bhagavAna kRtakRtya thayA pachI paNa, tIrthakara nAma-karmanA udayathI nirIha-niSkAma bhAvathI, jagatanA jIvonuM kalyANa karavA mATe dhamapadeza Ape che. emanI vANImAM je-je guNa hoya che e A prakAre che : 1. tIrthakara bhagavAna saMskArayukta vacanono prayoga kare che. 2. bhagavAna evA UMcA svare (bulaMda avAje) bole che ke eka-eka jojana sudhI cAro tarapha beThelI pariSada (zrotAgaNa) sArI rIte zravaNa karI le che. 3. "e', 'tu' vagere tucchatAthI rahita sAdAM ane sanmAnapUrNa vacana bole che. 4. meghagarjanA samAna bhagavAnanI vANI sUtrathI ane arthathI gaMbhIra hoya che. uccAraNa ane tattva baMne dRSTiothI emanI vANInuM rahasya bahu ja gUDha hoya che. pa. jema guphAmAM ane mALabaMdha prAsAda(mahela)mAM bolavAthI pratidhvani UThe che, e ja rIte bhagavAnanI vANInI paNa pratidhvani UThe che. 6. bhagavAnanA vacana zrotAone ghI (vRta) ane madha (zahada) samAna snigdha ane madhurA lAge che.. bhagavAnanAM vacano 6 rAga ane 30 rAgiNIo rUpa pariNata thavAthI zrotAone e ja prakAre mugdha ane tallIna banAvI de che. jema vAMsaLIno zabda sAMbhaLIne nAga ane viNAno zabda sAMbhaLIne mRga mugdha ane tallIna banI jAya che. ' (14)0000000000000000 ( jiNadhamo )
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. bhagavAnanAM vacano sUtrarUpa hoya che. emAM zabda ochA (thoDA) ane artha vadhAre hoya che. 9. bhagavAnanAM vacanomAM paraspara virodha nathI hoto. jema ke hiMsA paramo tha' kahIne pachI "vajJArtha pazaa: sRSTa' arthAt pazuyajJanA mATe ja banyA che evA pUrvApara virodhI vacana bhagavAna nathI bolatA. 10. bhagavAna eka prastuta prakaraNane pUrNa karIne pachI bIjAM prakaraNane zarU kare che. eka vAta pUrI thaI nathI ane vacce bIjI vAta karI dIdhI, AvI garabaDa nathI karatA. emanuM bhASaNa kramabaddha hoya che. 11. bhagavAna evI spaSTatA (cokhavaTa) karIne upadeza Ape che ke zrotAone jarA paNa saMzaya (zaMkA) utpanna thAya nahi. 12. moTA-moTA paMDita paNa bhagavAnanA vacanamAM jarA paNa doSa nathI kADhI zakatA. 13. bhagavAnanA vacana sAMbhaLatAM ja zrotAonA mana ekAgra thaI jAya che. emanAM vacano badhAMne manojJa lAge che. 14. khUba ja vicakSaNatA sAthe deza-kALa anusAra bole che. 15. sArthaka ane saMbaMdhita vacanothI arthano vistAra to kare che, paraMtu sAthe vyartha ane nirarthaka vAto kahIne samaya pUro karatA nathI. 16. jIva vagere nava padArthonA svarUpane prakAzita karanAra sAra-sAra vacana bole che, nissAra vacana nathI bolatA. 17. sAMsArika kriyAonI nissAra vAto (kahevI jarUrI na hoya to) saMkSepamAM pUrI karI de che arthAt evAM padone saMkSepamAM samApta karIne AgaLanAM pada kahe che. 18. dharmakathA evA khulAsAthI kahe che ke nAnAmAM nAnuM bALaka paNa samajI jAya. 19. potAnI zlAghA (prazaMsA) ane bIjAnI niMdA nathI karatA. 20. bhagavAnanI vANI dUdha ane sAkarathI paNa vadhu mIThI (madhura) hoya che. A kAraNe zrotAo dharmopadeza choDIne javA taiyAra thatA nathI. 21. koInI gupta vAta pragaTa karatAM marmavedI vacano nathI bolatAM. 22. koInI paNa yogyatAthI vadhu guNa-varNana karIne khuzAmata nathI karatA, paraMtu vAstavika yogyatA anusAra guNonuM kathana kare che. 23. bhagavAna evo sArthaka dharmopadeza kare che ke jenAthI upakAra ane AtmArthanI siddhi thAya. 24. arthane chinna-bhinna (toDI-maroDIne) karIne tuccha banAvatA nathI. 25. vyAkaraNanA niyamAnusAra zuddha zabdono prayoga kare che. 26. vadhu jorathI paNa nahi, khUba dhImethI paNa nahi ane jhaDapathI paNa nahi, paraMtu madhya gati-rItithI vacana bole che. 27. prabhunI vANI sAMbhaLIne zrotA evA prabhAvita thAya che ane bolI UThe che ke - "aho ! dhanya che prabhunI upadeza ApavAnI zakti ! dhanya che prabhunI pravacana zailI !" [ paMca padano artha che ke A 15)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. bhagavAna harSayukta ane prabhAvapUrNa zailIthI upadeza Ape che. jenAthI sAMbhaLanAranA sAme pratyakSa citra upasthita thaI jAya che ane zrotA eka viziSTa rasamAM magna thaI jAya che. 29. bhagavAna dharmakathA karatAM-karatAM vacce-vacce vizrAma nathI letA, koIpaNa prakAranA vilaMba karyA sivAya dhArApravAha bhASaNa kare che. 30. sAMbhaLanArA potAnA manamAM prazna vicArIne Ave che, jenuM ahIM vagara pUche ja samAdhAna thaI jAya che. 31. bhagavAna paraspara sApekSa vacana ja kahe che, ane je kahe che te zrotAonA hRdayamAM UtarI jAya che. 32. artha, pada, varNa, vAkya - badhA skuTa kahe che, paraspara bheLaseLa karIne bolatA nathI. 33. bhagavAna evAM sAttvika vacano bole che, je ojasvI ane prabhAvazALI hoya. 34. prastuta arthanI siddhi thatAM ja bIjA arthano prAraMbha kare che. arthAt eka kathanane daDha karIne ja bIjuM kathana kare che. 35. dharmopadeza ApatAM-ApatAM game teTalo samaya vItI jAya, bhagavAna kyAreya thAkatA nathI, paNa ema ne ema nirAyAsa rahe che.* arihaMta bhagavAna 18 doSo rahita hoya che arihaMta bhagavAna vItarAga ane sarvajJa hoya che. pahelAM kahevAmAM AvyuM che ke cAra ghAti karmono nAza thavAthI ahaMta avasthA pragaTa thAya che. je mahAna puruSa cAra ghAti karmothI rahita thaI cUkyA che. emanI AtmAmAM koIpaNa prakArano vikAra ke doSa rahI zakato nathI. ghAti karma ja badhA prakAranA doSone utpanna kare che. mohanIya vagere ghAti karmono nAza thaI samavasaraNa je kSetra(gAma,nagara vagere)mAM anya matAvalaMbI vadhAre hoya che athavA zrotAgaNa vadhAre Ave che tyAM devatA samavasaraNanI racanA kare che. samavasaraNanI racanA A pramANe karavAmAM Ave che - samavasaraNanI cAre bAju traNa koTa hoya che. pahelo koTa cAMdIno hoya che ane enA para sonAno ghummaTa hoya che. A koTanI aMdara 1300 dhanuSyanuM aMtara choDIne bIjo koTa sonAno hoya che. enA para ratnonA ghummaTa hoya che. pachI enA aMdara 1300 dhanuSyanuM aMtara choDIne cAro tarapha gherAyelo trIjo koTa hoya che. A trIjo koTa ratnono hoya che ane enA para maNi-ratnonA ja ghummaTa hoya che. A koTanI vacce (madhyamAM) ATha mahApratihAryathI yukta bhagavAna birAjamAna thaIne dharmopadeza Ape che. tIrthakara bhagavAnathI IzAna khUNe zrAvaka, zrAvikAo ane vaimAnika deva bese che. agni khUNe sAdhu, sAdhvI ane vaimAnika devonI devIone besavAnI jagyA hoya che. vAyavya khUNAmAM bhavanapatideva, vANavyuM - taradeva ane jyotiSIdevI bese che. naiRtya khUNAmAM bhavanapationI devIo, vANavyaMtara devonI devIo ane jyotiSI- devonI devIo bese che. A rIte bAra prakAranI pariSada joDAya che. keTalAka AcAryonA kathanAnusAra cAra prakAranA deva, cAra prakAranI devIo tathA manuSya, manuSyanI, tiryaMca e tiryanI - A prakAranI bAra pariSada bese che. samavasaraNanA pahelA koTamAM caDhavA mATe 10 hajAra sIDIo hoya che. bIjA ane trIjA koTamAM caDhavA mATe 5-5 hajAra sIDIo hoya che. A prakAre kula 20 hajAra sIDIo eka-eka hAthanI UMcAI para hoya che. cAra hAthanuM eka dhanuSya hoya che ane 2 hajAra dhanuSyanuM eka gAu hoya che. A hisAbesamavasaraNa aDhI gAu UcA hoya che. paraMtu tIrthakara bhagavAnanA atizayane kAraNe tathA caDhavAvALAnA umaMgane kAraNe koI caDhavAvALA thAkano anubhava karatA nathI. evA digaMbara - AmnAya'nA graMthamAM ullekha che. ( 16 na jiNadhammo,
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ javAthI AtmA vibhAva-pariNatino tyAga karIne svabhAva pariNatimAM jAya che. evI avasthAmAM AtmA nirdoSa, niraMjana, niSkalaMka ane nirvikAra hoya che. eTale arihaMta bhagavAnamAM doSano aMza paNa raheto nathI. teo samasta doSothI atIta (dUra) hoya che, paraMtu ahIM je 18 doSono abhAva batAvavAmAM AvyA che te upalakSaNa mAtra che. paraMtu A doSono abhAva pragaTa karavAthI samasta doSono abhAva samajI levo. je AtmAmAM nIce mujabanA 18 doSo nahi hoya, enAmAM anya doSa paNa nahi rahI zakatA : (1) mithyAtvaH je vastu jevI che enA para evI zraddhA na rAkhatAM viparIta zraddhA rAkhavI mithyAtvano doSa gaNAya che. arihaMta bhagavAna kSAyika samyakatvane prApta karI cUke che. A mATe mithyAtva-doSathI rahita hoya che.' (2) ajJAna : jJAna na hovuM athavA viparIta jJAna hovuM ajJAna kahevAya che. jJAna na hovAnuM kAraNa jJAnAvaraNIya karma che ane viparIta jJAna hovAnuM kAraNa mohanIya karma che. arihaMta bhagavAna A karmothI rahita hoya che. teo kevaLajJAnI hovAthI samasta lokAloka tathA cara-acara padArthonA yathArtha svarUpane jANe che. (3) mada : potAnA guNono garva (abhimAna) hovo mada kahevAya che. mada tyAM ja hoya che jyAM apUrNatA hoya. arihaMta badhA guNothI saMpanna hovAnA kAraNe mada nathI karatA. kahevAyuM paNa che - "saMpUzno rati ' arthAt garva na karavo e ja saMpUrNatAnI nizAnI che. (4) krodha : kSamAzUra arihaMta kahevAya che. teo kSamAnA sAgara hoya che. (5) mAyA : chapa-kapaTane mAyA kahe che. arihaMta atyaMta saraLa svabhAvavALA hoya che. (6) lobha ? icchA yA tRSNAne lobha kahe che. arihaMta bhagavAna prApta thayelI Rddhino parityAga karIne aNagAra avasthA aMgIkAra kare che. emane atizaya vagerenI mahAna Rddhi prApta thAya che, chatAM paNa enI IcchA karatA nathI. teo anaMta saMtoSa sAgaramAM ja ramaNa karatA rahe che. (7) rati : iSTa vastunI prAptithI thatI khuzI "rati' kahevAya che. arihaMta avedI, akaSAyI ane vItarAgI hovAthI talabhara paNa ratino anubhava karatA nathI. kAraNa ke bhagavAnane koI paNa vastu iSTa nathI. (8) arati H aniSTa yA amanojJa vastunA saMyogathI thanArI aprIti arati kahevAya che. arihaMta bhagavAna samabhAvI hovAthI koIpaNa duHkhaprada saMyogathI duHkhI thatA nathI. (9) nidrA darzanAvaraNa karmanA udayathI nidrA Ave che. eno sarvathA kSaya thaI javAnA kAraNe arihaMta niraMtara jAgRta ja rahe che. (10) zoka : ISTa vastunA viyogathI zoka thAya che. arihaMta bhagavAna mATe koI ISTa nathI ane koIpaNa paravastuthI emane saMyoga paNa nathI, mATe viyogano prazna ja nathI UThato ane eTale ja emane zoka nathI thato. 1. "pravacana sArodvAramAM mithyAtvanA sthAna para "mAna' ApavAmAM Avyo che. - pravacana sArodvAra dvAra-41 [ paMca padano artha che ) TOOD 10
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) alIka H jUThuM bolavuM "alIka' kahevAya che. arihaMta sarvathA niHspRhI hovAthI kyAreya jarA paNa mithyA bhASaNa karatA nathI ane potAnuM vacana paNa kyAreya palaTatA nathI. bhagavAna zuddha satyanI ja prarUpaNA kare che. (12) corya mAlikanI AjJA vinA koI vastune grahaNa karavI e corI che. arihaMta nirIha hovAnA kAraNe mAlikanI AjJA vagara koIpaNa padArthane kyAreya grahaNa karatA nathI. (13) matsaratA H bIjAmAM koI vastu yA guNanI adhikatA joIne thanArI ISyane matsaratA' kahe che. arihaMtathI vadhAre guNadhAraka to koI hotuM nathI, agara gozAlaka samAna phitura (baLavo) karIne koI potAnI pratiSThA vadhAravAno prayatna kare che, to paNa arihaMta kyAreya ISyabhAva dhAraNa karatA nathI. (14) bhaya : arthAt Dara ! bhaya sAta prakAranA hoya che - (1) Ihalokabhaya - manuSyano bhaya, (2) paralokabhaya - tiryaMca tathA deva vagereno bhaya, (3) AdAnabhaya - dhana vagere saMbaMdhI bhaya (4) akasmAtabhaya - bAhya nimitta vagara gRhAdimAM sthita rAtri vagereno bhaya, (5) vedanAbhaya - pIDAthI thanAra bhaya, (6) mRtyuno bhaya, (7) apUjA azlAghAno bhaya. arihaMta bhagavAna bhaya mohanIyathI rahita hovAthI A sAteya bhayothI mukta (atIta) che. teo koI paNa prakAranA bhayathI DaratA nathI. (15) hiMsA : SaSkAyanA jIvomAMthI koIno ghAta karavo hiMsA che. arihaMta mahAdayALu hoya che. teo trasa ane sthAvara badhA jIvonI hiMsAthI sarvathA mukta (nivRtta) hoya che. sAthe mA hana" arthAt koIpaNa jIvane na mAro - e upadeza ApIne bIjAne paNa hiMsAno tyAga karavA samajAve che. "sabUvaInI varavahuyA pAvathaI mavathI muhi' arthAt samasta jagatanA jIvonI rakSArUpa dayA mATe ja bhagavAne upadeza Apyo che. jevo "zrI praznavyAkaraNa sUtramAM ullekha che. arihaMta hiMsAnA kRtyane sAro nathI mAnatA. (16) prema : arihaMtamAM tana, svajana tathA dhana vagere saMbaMdhI sneha nathI hoto. teo vaMdaka ane niMdakamAM samabhAva rAkhe che. eTalA mATe potAnI pUjA karanArAo para tuSTa thaI emanuM kArya siddha nathI karatA ane niMdA karanArAo para ruSTa thaIne ene duHkhI nathI karatA. (17) krIDA mohanIya karmathI rahita hovAnA kAraNe arihaMta badhA prakAranI krIDAothI rahita hoya che. gAvuM, vagADavuM, rAsa ramavo, rozanI karavI, maMDapa banAvavo, bhoga lagAvavo vagere kriyAo karIne bhagavAnane je prasanna karavA mAge che, teo khUba ja mohamugdha che. (18) hAsya koI apUrva-abhuta vastu ke kriyA vagerene joIne hasavuM Ave che. sarvajJa hovAnA kAraNe arihaMta mATe koI vastu apUrva nathI, gupta nathI. A kAraNe emane kyAreya hasavuM nathI AvatuM. arihaMta bhagavAna A 18 doSothI rahita hoya che. A 18 doSomAM samasta doSono samAveza thaI jAya che. mATe arihaMta bhagavAnane samasta doSothI rahita, sarvathA nirdoSa samajavA joIe. ( 18 Aja jiNadhamo)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (tIrthakaronI nAmAvalI ) jaMbUDhIpa, bharatakSetranA bhUtakAlIna, vartamAnakAlIna ane bhaviSyakAlIna traNeya - covIsa tIrthakaronAM nAma nIce ApelAM che. jaMbUlIpa bharatakSetranA bhUtakAlIna covIsa tIrthakaro (1) zrI kevaLajJAnIjI (9) zrI dAmodarajI (17) zrI anilanAthajI (2) zrI nirvANajI (10) zrI sutajajI (18) zrI yazodharajI (3) zrI sAgarajI (11) zrI svAmInAthajI (19) zrI kRtArthajI (4) zrI mahAyazajI (12) zrI munisuvratajI (20) zrI jinezvarajI (5) zrI vimalaprabhajI (13) zrI samitijinAjI (21) zrI zuddhamatijI (6) zrI sarvAnubhUtijI (14) zrI zivagatajI (22) zrI zivazaMkarajI (7) zrI zrIdharajI (15) zrI astAMgajI (23) zrI aMdananAthajI (8) zrI zrIdarajI (16) zrI namIzvarajI (24) zrI saMpratijI jaMbUdvIpanA bharatakSetranA vartamAnakALamAM thayelA 24 tIrthakaronA gaNadhara vagere parivArano koTho (nakazo) pRSThAMkita [ tIrthakaronI nAmAvalI 02699 2009 19) tIrthakaronI nAmAvala
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbUdvIpanA bharata kSetranA vartamAnakALa krama | tIrthakaranuM gaNadhara|kevaLajJAnI mana:paryAya] avadhi jJAnI | jJAnI munionI sAthe upavAsa karyA saMkhyA nAma 2400 2030 | zrI RSabhadeva | 84 | 20000 12650 9000.4750 1000 | zrI ajitanAtha 90 200001 2500 9400 3270 1000 | zrI saMbhavanAtha |102 / 15000/12150| 9600 2 150 | 1000 zrI abhinaMdana |11614000 11650 9800 1500 | 1000 zrI sumatinAtha 100 | 13000/10450 11000/ | 1000 zrI padmaprabhu |107 | 12000 10300 10000) 2300 308 zrI supArzvanAtha | 95 11000 9150 9000 500 zrI caMdraprabha | 93| 10000, 80008000 2000 1000 zrI suvidhinAthI 86 | 7500 7500 8400 1500 1000 zrI zItalanAtha | 83 | 7000, 7500 7200 400 | 1000 zrI zreyAMsanAtha | 66 6500| 6000) 6000 300) 1000 zrI vAsupUjya | 62 6000 6000 pa400 1200 6000 zrI vimalanAtha 5500 5500 4800 1100 6000 zrI anaMtanAtha 5000) 5000 4300 1000 | 7000 zrI dharmanAtha | 48 4500 4500 3600 900 | 108 zrI zAMtinAtha 90 4300 4000 3000 9300 | 900 zrI kuMthunAtha 37 | 3232 8100 9100 6 70 | 1000 (3200) zrI aranAtha 2800 2551 2600 6 10. 1000 zrI mallinAtha 28] 3200 pa700 5900 pa68 500 sAdhu 500 sAdhvI 20| zrI munisuvrata | 18] 1800 1500] 1800| 5001000 muni 21| zrI naminAtha | 17, 1600 1260 3900. 450 | 1000 muni 22. zrI ariSTanemi 18| 1500 1000 1500 400| 536 muni sAthe 23 zrI pArzvanAtha | 8 | 1000| 750 1400 350 24] zrI mahAvIra | 11 | 700' 500] 1300| 300 | ( 20 ) che , je A je jiNadho] Tha ka da ra la Ta Ta 8 0 0 0 0 0 - UR R A
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALamAM thayelA 24 tIrthakaronA gaNadhara vagere parivAranuM koSTaka (nakzo) sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA vaikriya labdhicAra carcAvAdI vijaya 1 2 650 20600 20400 1980) 19000 18400 16 800 15300 14000 1 3000 1 2400 1 2000 11000 106pa0 9600 8600 1 2000 84000 | 300000 305000 100000 | 330000 298000 200000 336000 | 293000 300000 6 30000 288000 320000 | pa30000 281000 330000] 4 20000 276000 300000 430000 257000 250000] 380000 250000 200000] 120000 229000 100000| 100000 289000 84000 | 103000 | 279000 72000 | 100000 2 15000 68000 100800 | 208000 66000 6 2000 206000 64000 6 2400 204000 6 2000 6 1600 290000 60000 60600 179000 50000 60000 184000 40000 papa000 183000 7600 6000 pa800 5000 4700 3 200 3200 2800 papa4000 545000 636000 527000 516000 505000 493000 491000 471000 458000 448000 436000 4 24000 414000 413000 393000 381000 372000 370000 11000 10000 9000 8000 7000 6000 2400 5 100 7300 2900 2000 1600 1400 2000 1 200 5000 1000 1500 800 1100 600 700 400 dU tIrthakaronI nAmAvalI 30000 pa0000 | 172000 350000 20000 41000 170000 348000 18000 40000 169000 336000 16000 38000 164000 327000 14000| 36000 | 159000 | 318000 rIte ja 21) 21
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama nAma pUrvajanmanuM | devalokanuM devaloka vyavana vyavana saMkhyA] nAma nAma AyuSya nakSatra tithi 1 | zrI RSabhadeva vajanAbha 33 sAgaropama sarvArthasiddha vimAna | uttarASADhA, aSADha vada caudaza rohiNI | | vaizAkha suda terasa 2 zrI ajitanAtha vimalavAhana | vijaya vimAna rAjA 33 sAgaropama 3 | zrI saMbhavanAtha vipulavAhana navamo devaloka | 26 sAgaropama (sAtamo greveyaka) mRgazirA | phAgaNa suda AThama 4 zrI abhinaMdana cotha 5 zrI sumatinAtha | mahAbala rAjA | vijaya vimAna | 33 sAgaropama | abhijIta | | vaizAkha suda (3ra sAgaropama) puruSasiMha | vaijayaMta vimAna | 33 sAgaropama madhA mahA suda (vijaya vimAna) (32 sAgaropama) bIja aparAjita navamo greveyaka 31 sAgaropama citrA nakSatra mahA vada rAjA chaThTha 6 | zrI padmaprabhu 7 zrI supArzvanAtha | | naMdIsaNa rAjA, chaThTho greveyaka | 28 sAgaropama anurAdhA bhAdaravA vada AThama zrI caMdraprabha 9 zrI suvidhinAtha padma rAjA vaijayaMta vimAna 33 sAgaropama | anurAdhA | caitra vada (vijaya vimAna)| (32 sAgaropama) pAMcama mahAparma | vaijayaMta vimAna | 33 sAgaropama | mUla ! phAgaNa vada rAjA (nava devaloka) | (16 sAgaropama) paznottara prANata kalpa 20 sAgaropama pUrvASADhA | vaizAkha vada noma 10 zrI zItalanAtha rAjA cha% 11 zrI zreyAMsanAtha | nalinI gulma zravaNa jeTha vada mahAzukra (ayyata). chaThTha 17 sAgaropama (utkRSTa Ayu) (22 sAgaropama) 20 sAgaropama (utkRSTa Ayu) 12 | zrI vAsupUjya | pottara prANata zatabhiSA, jeTha suda noma rAjA (2) OOOOOOOOOOOOOOO jiNadhamo
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ janma janmatithi pitAnuM mAtAnuM nagarI AyuSya nakSatra nAma nAma uttarASADhA nAbhi rAjA caitra vada AThama marudevI vinItA | 84 lAkha pUrva rohiNI jitazatru vijayA devI | vinItA | 72 lAkha pUrva mahA suda AThama mRgazirA mAgasara suda | jitAri rAjA caudaza senA devI zrAvastI | 60 lAkha pUrva abhijIta mahA suda bIja | saMvara rAjA siddhArthA rANI ayodhyA | 50 lAkha pUrva (siddhArtha rANI) vaizAkha suda | megharatha rAjA | maMgalA | vinItA | 50 lAkha pUrva AThama rANI madhA citrA kArataka vada terasa susImA rANI kauzAmbI | 30 lAkha pUrva dha2 rAjA (zrIdhara rAjA) vizAkhA jeTha suda terasa pratiSTha rAjA | pRthvI rANI | vArANasI | 20 lAkha pUrva (pratiSThasena rAjA) anurAdhA poSa vada terasa | | mahAsena rAjA lakSmaNA rANI caMdrAnanA | 10 lAkha pUrva (caMdrapurI) mUla sugrIva rAjA rAmA rANI kAkandI | 2 lAkha pUrva mAgasara vada AThama pUrvASADhA daDharatha rAjA mahA vada bArasa naMdA rANI | bhaddilapura | 1 lAkha pUrva zravaNa phAgaNa vada bArasa viSNu rAjA | viSNu devI | siMhapura | 84 lAkha varSa varuNa jayA rANI | caMpA nagarI | 72 lAkha varSa phAgaNa vada caudaza vasupUjya rAjA (vasurAjA) [ tIrthakaronI nAmAvalI A ja 23]
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ cyavana cyavana krama nAma | pUrvajanmanuM | devalokanuM | devaloka saMkhyA nAma nAma AyuSya 13 | zrI vimalanAtha | padmasena rAjA sahasAra | 18 sAgaropama nakSatra tithi uttarA | vaizAkha suda bhAdrapada bArasa 14 | zrI anaMtanAtha | pamaratha rAjA prANata 20 sAgaropama revatI zrAvaNa vada sAtama 15 | zrI dharmanAtha daDharatha rAjA 32 sAgaropama vaijayaMta (vijaya) puSya | vaizAkha suda sAtama 16 | zrI zAMtinAtha megharatha rAjA sarvArthasiddha 33 sAgaropama | bharaNI bhAdaravA vada sAtama 17 zrI kuMthunAtha siMhAvaha rAjA sarvArthasiddha 33 sAgaropama | kRtikA zrAvaNa vada noma zrI aranAtha | dhanapati rAjA revatI | phAgaNa suda navamo greveyaka | 31 sAgaropama matAMtaramAM sarvArtha | matAMtaramAM siddha vimAna 33 sAgaropama bIja 19 | malinAtha mahAbala rAjA vaijayanta 32 sAgaropama | azvinI | phAgaNa suda cotha zravaNa zrAvaNa pUnama 20| zrI munisuvrata | suzreiSTha rAjA | prANatakalpa 20 sAgaropamAM matAMtaramAM | matAMtaramAM aparAjita vimAna 32 sAgaropama 21 | zrI neminAtha | siddhArtha rAjA aparAjita 32 sAgaropama vimAna azvinI | Aso suda pUnama 22 zrI ariSTanemi | zaMkha rAjA | aparAjita vimAna 32 sAgaropama citrA kAratara vada bArasa prANatakalpa 23 | zrI pArasanAtha | suvarNabAhu rAjA 20 sAgaropama vizAkhA caitra vada cotha zrI mahAvIra naMdana muni prANata devaloka 20 sAgaropama | uttarASADhA | aSADha suda cha6 (24)OOOOOOOOOOOOOOOX jiNadho]
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ janma nagarI AyuSya janma tithi pitAnuM nAma mAtAnuM nAma nakSatra zyAmA devI kAMDilya | 60 lAkha varSa pada rANI uttarAbhAdra | mahA suda trIja | kRtavarmA rAjA (kRtabhAnu rAjA). puSya vizAkha vada (siMhasena rAjA terasa (zaMkha rAjA). suyazA rANI ayodhyA 30 lAkha varSa puSya bhAnu rAjA suvratA rANI ratnapura mahA suda trIja 10 lAkha varSa bharaNI jeTha vada terasa vizvasena rAjA | acirA (acalA) hastinApura | 1 lAkha varSa kRtikA sUra rAjA vaizAkha vada caudaza zrIdevI rANI | hastinApura | 95 hajAra varSa revatI sudarzana rAjA | mahAdevI rANI | hastinApura | 84 hajAra varSa mahA suda dasama azvinI kuMbha rAjA | prabhAvatI mahA suda agiyAraza pa5 hajAra varSa zravaNa jeTha vada sumitra rAjA padmAvatI rAjagRha 30 hajAra varSa AThama rANI azvinI vijaya rAjA vaprA rANI mithilA 10 hajAra varSa zrAvaNa vada AThama citrA samudravijaya zivAdevI rANI | 1 hajAra varSa zrAvaNa suda pAMcama rAjA anurAdhA azvasena vAmA devI vArANasI | 100 varSa poSa vada dasamA rAjA uttarASADhA 72 varSa caitra suda terasa siddhArtha trizalAdevI kSatriyakuMDanagara rAjA rANI 0.000 dU tIrthakaronI nAmAvalI 25]
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama nAma kumAra vaya| rAja pada dhanuSa | varNa lakSaNa dIkSA zivikA tathA (cihna) udhAna (bagIco) saMkhyA 1 | zrI RSabhadeva | 20 lAkha | 63 lAkha | 500 dhanuSa | suvarNa | vRSabha| sudarzana zivikA tathA pUrva | pUrva siddhArtha nAmano udyAna 2 zrI ajitanAtha 18 lAkha | pa3 lAkha | 450 dhanuSa | suvarNa | gaja | suprabhA zivikA tathA pUrva | pUrva sahastrApra vana udyAna 3 | zrI saMbhavanAtha 15 lAkha | 44 lAkha | 400 dhanuSa | suvarNa | azvI siddhArthI zivikA tathA pUrva | pUrva sahastrAgra vana udyAna 4 | zrI abhinaMdana 1ra lAkha| 36ll lAkha 350 dhanuSa | suvarNa | vAnara arthasiddha zivikA tathA pUrva | pUrva sahassAmra vana udyAna 5 zrI sumatinAtha 10 lAkha | 26 lAkha | 300 dhanuSa | suvarNa capakSI abhayakarA zivikA tathA sahasrAma vana udyAna pUrva 6 | zrI padmaprabhu | l lAkha | 21 lAkha| 250 dhanuSa | padma | padma | sukhakArI zivikA tathA (lAla) sahAmra vana udyAna 7 zrI supArzvanAtha pa lAkha | 14 lAkha | 200 dhanuSa | suvarNa svastika manoharA zivikA tathA pUrva sahastrAgra vana udyAna | zrI caMdraprabha | rA lAkha | l lAkha | 150 dhanuSa | zveta | caMdra | manoramA zivikA tathA pUrva | pUrva | (sapheda) sahassAmra vana udyAna 9 zrI suvidhinAtha vA lAkha | lAkha pUrva | 100 dhanuSa | zveta | magara | sUraprabhA zivikA tathA 1 lAkha pUrva sahastrApra vana udyAna 10 zrI zItalanAtha 25 hajAra | 50 hajAra | 90 dhanuSa | suvarNa zrI vatsa caMdraprabhA zivikA tathA | pUrva pUrva | pUrva pUvar sahassAmra vana udyAna 11 zrI zreyAMsanAtha 21 lAkha pUrva (kara lAkha pU80 dhanuSa | suvarNa | geMDo | vimalaprabhA zivikA (21 lAkha varSa)|(42 lAkhavaSa) tathA sahastrAgra vana udyAna 12| zrI vAsupUjya 18 lAkha pUrva | nathI | 70 dhanuSa | lAla | mahiSA pRthvI zivikA tathA (18 lAkha varSa) vihAra graha udyAna (26) jiNadhAmo)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSAtithi caitra vada AThama mahA suda noma mAgasara suda pUnama mahA suda bArasa vaizAkha suda noma kArataka vada terasa jeTha suda terasa poSa vada terasa mahA vada bArasa phAgaNa vada terasa keTalA sAthe dIkSA lIdhI 4 hajAra rAjAo sAthe phAgaNa vada amAsa 1 hajAra rAjAo sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe mAgasara vada |1 hajAra rAjAo AThama sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe 1 hajAra rAjAo sAthe 600 rAjAo sAthe tIrthaMkaronI nAmAvalI chadmastha 1 hajAra varSa | uttarASADhA phAgaNa vada agiyArasa 12 varSa 14 varSa 18 varSa 20 varSa cha mahinA 9 mahinA kevaLajJAna kevaLajJAna nakSatra tithi 3 mahinA (6 mahinA) 4 mahinA rohiNI mRgazirA abhijIta mA citrA vizAkhA anurAdhA mUla 3 mahinA | pUrvASADhA 2 mahinA zravaNa 1 mahino | zatabhiSA poSa suda agiyArasa kArataka vada pAMcama poSa suda caudaza caitra suda agiyArasa caitra suda pUnama phAgaNa vada chaThTha phAgaNa vada sAtama kArataka suda trIja poSa vada caudaza mahA vada amAsa mahA suda bIja prathama gaNaghara RSabhasena siMhasenajI cAru vajanAbha camara suvrata vidarbha datta (dInakaraNa) varAha AnaMda gozubha (gautama) sUkSma (somajI) zAsanadeva gomukha mahAyakSa tribhuja yakSezvara DaMbaru kusuma mAtaMga vijaya ajIta brahma Izvara (manuja) kumAra 20
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma krama saMkhyA kamAra vaya rAja padavI | dhanuSa | varNa | lakSaNa | dIkSA zivikA tathA (cihna) udhAna (bagIco) varSa 13 zrI vimalanAtha | 15 lAkha 30 lAkha 60 dhanuSa suvarNa sUra devadattA zivikA tathA sahastrApra vana udyAna 14 zrI anaMtanAtha cha lAkha | 15 lAkha | 50 dhanuSa | suvarNa | siMcANa sAgaradattA zivikA tathA varSa - | (bAja) sahassAmra vana udyAna 15 | zrI dharmanAtha | rAA lAkha | 5 lAkha 45 dhanuSa | suvarNa, vaja nAgadattA zivikA tathA varSa vaprakAMcana udyAna varSa varSa varSa 25 hRjAra varSa 16 | zrI zAMtinAtha 25 hajAra | maMDalIka rAjA | 40 dhanuSa | suvarNa mRgAMka sarvArtha zivikA tathA 25 hajAra varSa cakravartI padavI (mRga) sahassAmra vana udyAna 2alllhajAra, 17 zrI kuMthunAtha | 23. varSa rAja padavI 3pa dhanuSI suvarNa | bakarI | vijayA zivikA tathA lAkha varSa 23 hajAra sahasrAma vana udyAna varSa cakavartI padavI 21 hajAra varSa 18 | zrI aranAtha 21 hajAra | | maMDalIka rAjA | 30 dhanuSa | suvarNa, naMdAvarta | vaijayaMtI zivikA tathA varSa 21 hajAra varSa sahassAmra vana udyAna cakravartI padavI 19 zrI mallinAtha 100 varSa 25 dhanuSa | lIlo kuMbha jayaMtI zivikA tathA sahassAmra vana udyAna varSa varSa varSa varSa 20 zrI munisuvrata |zI hajAra | 15 hajAra | 20 dhanuSa | zyAma kUrma aparAjita zivikA tathA nIla guhA udyAna 21 | zrI naminAtha |rA hajAra | 5 hajAra | 15 dhanuSa | suvarNa nIlakamala devaguru zivikA tathA sahassAmra vana udyAna 22 zrI ariSTanemi| 300 varSa 10 dhanuSa | pRSNa | zaMkha | uttarakuru zivikA tathA sahasrAma vana udyAna 23 zrI pArasanAtha | 30 varSa 9 hasta | AsamAnI) sApa vizAlA zivikA tathA Azramapada udyAna 24 | zrI mahAvIra | 30 varSa 7 hasta | suvarNa siMha | caMdraprabhA zivikA tathA jJAta khaMDa udyAna ( 28 jiNadhamo)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSAtithi keTalA sAthe chamastha | kevaLajJAna kevaLajJAna prathama zAsanadeva dIkSA lIdhI nakSatra | tithi | gaNadhara - mahA suda 1 hajAra rAjAo 2 varSa matAMtara | uttarAbhAdrA | poSa suda | maMdara |SaNabhuja cotha | sAthe 2 mahinA - pada - chaThTha | mahendrajI) vaizAkha vada | 1 hajAra rAjAo | 3 varSa matAMtara | revatI | vaizAkha vada | yaza | pAtALa caudaza sAthe 3 mahinA caudaza mahA suda 1 hajAra rAjAo | 2 varSa matAMtara .. poSa suda | ariSTa | kinnara terasa 2 mahinA pUnama 1matAMtara | puNya sAthe bharaNI garuDa jeTha vada caudaza 1 hajAra rAjAo | 1 varSa matAMtara sAthe 1 mahino poSa suda | cakrAyuddha | noma [(cammujI) vaizAkha vada pAMcama 1 hajAra rAjAo sAthe kRtikA 16 varSa matAMtara 16 mahinA caitra suda | svayaMbhU, gaMdharva trIjA mahA suda agiyArasa 1 hajAra rAjAo | 3 varSa matAMtara sAthe 9 mahinA revatI kArataka suda | kuMbha | pabhuja bArasa mAgasara suda | 1 hajAra puruSa agiyArasa | 300 strIo sAthe 1 prahara jhAjherI azvinI mAgasara suda, bhiSaka | kubera agiyArasa (abhikSaka) zravaNa | phAgaNa vada | indra | varuNa bArasa mahA suda bArasa 1 hajAra rAjAo sAthe 11 mahinA 9 mahinA azvinI aSADha vada noma 1 hajAra rAjAo sAthe mAgasara suda| kuMbha | bhRkuTI agiyArasa Aso vada | varadatta | gomedha amAsa zrAvaNa suda 1 hajAra rAjAo 54 divasa citrA sAthe caitra vada | Aryadatta pArtha poSa vada agiyArasa 300 rAjAo | 84 divasa matAMtara vizAkhA sAthe 83 divasa cotha ekalAe uttarASADhA mAgasara vada dazama 1ra varSa 15 divasa vaizAkha | indrabhUti mAtaMgA suda dazama K tIrthakaronI nAmAvalI tIrthakaronI nAmAvalI 29
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama nAma nAma |zAsanadevI aMtaramAna dIkSA | |nirvANa tithi paryAya zrI RSabhadeva | cakrezvarI | 1 lAkha pUrva mahA vada terasa 2 | zrI ajitanAtha | ajita balA | 1 lAkha pUrva caitra suda - pAMcama 50 lAkha koTi sAgaropama zrI saMbhavanAtha | duritAri 1 lAkha pUrva caitra suda pAMcama 30 lAkha koTi sAgaropama 4 | zrI abhinaMdana kAlikA 1 lAkha pUrva | vaizAkha suda AThama 10 lAkha karoDa sAgaropamAM 5 | zrI sumatinAtha mahAkAlI | 1 lAkha pUrva | caitra suda 9 lAkha koTi sAgaropama noma zrI padmaprabhu | ayyatA | 1 lAkha pUrva mAgasara vada | 9000 koTi sAgaropama agiyArasa | (90000 koTi sAgaropama) zrI supArzvanAtha zAMtA | 1 lAkha pUrva 9000 karoDa sAgaropama phAgaNa vada sAtama zrI caMdraprabha bhRkuTI 1 lAkha pUrva bhAdaravA vada | 900 koTi sAgaropama sAtama 9 | zrI suvidhinAtha | sutArA | 1 lAkha pUrva (Oil lAkha pUrva) | 10 | zrI zItalanAtha | azokA | 25 hajAra pUrva kArataka vada ' | 9 koTi sAgaropamAM noma | (90 koTi sAgaropama) vaizAkha vada | 9 koTi sAgaropama bIja 11 | zrI zreyAMsanAtha | mAnavI (zrI vatsA) varSa 21 lAkha zrAvaNa vada || 1 karoDa sAgaropamamAM trIjA 100 sAgara 66 lAkha, 26 hajAra varSa ochA | 54 lAkha varSa | aSADha suda 54 sAgaropama caudaza 12 | zrI vAsupUjya caMdrA (30) che je che jiNadho]
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama nAma zAsanadevI aMtaramAna dIkSA | |nirvAha tithi paryAya 13 | zrI vimalanAtha viditA 15 lAkha varSa | aSADha vada 30 sAgaropama sAtama 14 | zrI anaMtanAtha aMkuzA | 7 lAkha varSa 9 sAgaropama caitra suda pAMcama 15 | zrI dharmanAtha karyo rAA lAkha varSa 4 sAgara jeTha suda pAMcama zrI zAMtinAtha nirvANI 25 hajAra varSa jeTha vada terasa 3 sAgaramAM poNo pala ochA (poNo palyopama ochA) 17 | zrI kuMthunAtha balA arpo palyopama 23 hajAra varSa vaizAkha vada ekama 18 | zrI aranAtha | dhAriNI | 21 hajAra varSa mahA suda dazama koTi hajAra varSa ochA palyopamano cotho bhAga 19 | zrI mallinAtha koTi hajAra varSa viroDhyA | 100 varSa ochA phAgaNa suda pa5 hajAra varSa | bArasa 20 | zrI munisuvrata naradattA 7 hajAra varSa 54 hajAra varSa jeTha vada noma 21 | zrI naminAtha gAMdhArI rA hajAra varSa | vaizAkha vada 6 lAkha varSa dazama 22 | zrI ariSTanemi aMbikA | 700 varSa 5 lAkha varSa aSADha suda AThama 83 hajAra 750 varSa 23 | zrI pArasanAtha | padmAvatI - 70 varSa | zrAvaNa suda AThama 24 | zrI mahAvIra | siddhAyikA 42 varSa kArataka vada 250 varSa amAsa [ tIrthakaronI nAmAvalI ! 31)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama tIrthakara zrI RSabhadevathI laIne aMtima tIrthakara zrI mahAvIra svAmI sudhIno kula samaya 42,000 varSa ocho eka kroDAkoDI sAgaropamathI lagabhaga 84,00,000 pUrva vadhAre mAnavo joIe. eka tIrthakaranA nirvANa ane bIjA tIrthakaranA janma vacce je samaya parimANa ahIM aMtaramAnathI batAvavAmAM AvyuM che e aMtara satya (zAzvata) che. bhUtakALamAM je anaMta covIsI thaI cUkI che teo A aMtarathI thaI che. bhaviSyakALamAM je anaMta covIsI thaze, e paNa A aMtarathI thaze. bAkI tIrthakaronA dehanI UMcAI ane Ayu (uMmara) A prakAranI haze. vizeSatA e che ke avasarpiNI kALanA prathama tIrthaMkarathI laIne aMtima tIrthakara sudhI uparyukta kathanAnusAra hoya che, jyAre utsarpiNI kALamAM aMtima tIrthakarathI laIne pahelA tIrthakara sudhI avaLo krama hoya che. AgAmI utsarpiNI kALanA covIsa tIrthaMkara (1) mahApadma - zreNikano jIva* | (13) sarvabhAvita - sAtyaki (2) suradeva - supArzvano jIva* | (14) niSkaSAya - baLadeva (kRSNanA moTAbhAI nahi) (3) supArzva - udAyI* (15) nippalAka - rohiNI (4) svayaMprabha - poTila aNagAra* | (16) nirmama - sulasA* (5) sarvAnubhUti - deDhAyuM* (17) citragupta - revatI* (6) devazruti - kArtika (18) samAdhi - zatAlI (7) udaya - zaMkha* (19) saMvara - bhayAlI (8) peDhALaputra - naMda (20) anivRtti - kRSNa dvaipAyana (9) poTTila - sunaMda (21) vijaya - nArada (10) zatakIrti - zataka* (22) vimala - aMbaDa (11) munisuvrata - devakI (23) devopapAta - dArUmRta (12) amama - kRSNa | (24) anaMta vijaya - svAtibuddha vartamAnakALamAM paMcamahAvideha kSetramAM vidhamAna tIrthakara (1) zrI sImaMdhara svAmI jaMbUdvIpanA sudarzana meru parvatathI pUrva dizAnA mahAvideha kSetranI 8mI puSkalAvatI nAmanI vijayanI puMDarIkiNI nagarInA zreyAMsa rAjAnI sayikI rANIthI pedA thayA. emanuM cihna vRSabhanuM. strInuM nAma rukmiNI. * cihnAMkita puNyAtmAoe bhagavAna mahAvIranA zAsanakALamAM tIrthakara nAma-karmanuM upArjana karyuM. yathA - "samaUsa mAva8 mahAvIra tisthati naae gIrdi tittharanAma+oyame nivatta taMga seNieNaM, supAseNaM, udAiNA, puTTaleNaMaNagAreNaM, daDhAuNA, saMkheNaM, sayaeNaM, sulasAe, sAthimANa sevA " - sthAnAMga, ThANA-9 abhayadeva sUri - patra-520-5ra 1 32 jIbha jiNadhamo)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) zrI yagumaMdhara svAmI : jaMbudrIpanA sudarzana meruthI pazcimanA mahAvideha kSetranI paccIsamI vaprA vijayanI vijayA rAjadhAnInA susaDha rAjA sutArA rANIthI pedA thayA. cihna chAga(bakarA)nuM, strInuM nAma priyaMgamA. (3) zrI bAhu svAmI : jaMbudvIpanA sudarzana meruthI pUrvanA mahAvideha kSetranI 9mI vatsavijayanI susImA nagarInA sugrIva rAjAnI vijayA rANIthI pedA thayA. emanuM cihna mRganuM. strInuM nAma mohanA. (4) zrI subAhu svAmI : jaMbudrIpanA sudarzana meruthI pazcima mahAvideha kSetranI 24mI nalinAvatI vijayAnI vItazokA nagarInA nisaDha rAjAnI vijayA rANIthI janmyA. strInuM nAma kimperiSA. cihna markaTanuM. (5) zrI sujAta svAmI H pUrva dhAtakIkhaMDadvIpanA vijaya meruthI pUrvanA mahAvideha kSetranI 8mI puSkalAvatI vijayanI puMDarIkiNI nagarInA devasena rAjAnI devasenA rANIthI pedA thayA. strInuM nAma jayasenA. cihna sUryanuM. (6) zrI svayaMprabhajI H pUrva dhAtakIkhaMDadvIpanA vijaya meruthI pazcima mahAvideha kSetranI 25mI vaprA vijayanI vijayA nagarInA mitrabhuvana rAjAnI sumaMgalA rANIthI pedA thayA. strInuM nAma vIrasenA. cihna caMdramAnuM. (7) zrI RSabhAnana svAmI : pUrva dhAtakIkhaMDadvIpanA vijaya meruthI pUrvathI mahAvideha kSetranI 9mI vatsavijayanI susImA nagarInA kIrti rAjAnI vIrasenA rANIthI pedA thayA. strInuM nAma jayavaMtI. cihna siMhanuM. (8) zrI anaMtavIrya svAmI : pUrva dhAtakIkhaMDadvIpanA vijaya meruthI pazcima mahAvideha kSetranI 24mI nalinAvatI vijayanI vItazokA nagarInA megharAjAnI maMgalA rANIthI utpanna thayA. strInuM nAma vijayavatI. cihna chAga(bakarA)nuM. (9) zrI sUraprabha svAmI : pazcima dhAtakIkhaMDadvIpanA acalameruthI pUrva dizAnA mahAvideha kSetranI 8mI puSkalAvatI vijayanI puMDarIkiNI nagarInA nAga rAjAnI bhadrA rANIthI pedA thayA. strInuM nAma vimaLA. cihna sUryanuM. (10) zrI vizAladhara svAmI : pazcima dhAtakIkhaMDadvIpanA acalameruthI pazcimanA mahAvideha kSetramAM 25mI vaprA vijayanI vijayA rAjadhAnImAM vijaya rAjAnI vijayA devI rANIthI pedA thayA. strInuM nAma naMdasenA. cihna caMdramAnuM. (11) zrI vajradhara svAmI : pazcima dhAtakIkhaMDadvIpanA acalamerunA pUrvanA mahAvideha kSetranI 9mI vatsavijayanI susImA nagarInA padmastha rAjAnI sarasvatI rANIthI janmyA. strInuM nAma vijayAdevI. cihna vRSabhanuM. tIrthaMkaronI nAmAvalI 33
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) zrI caMdrAnana svAmI H pazcima dhAtakIkhaMDadvIpanA acalameruthI pazcima mahAvidehanI 24mI nalinAvatI vijayanI vItazokA nagarInA vAlmika rAjAnI padmAvatI rANIthI janmyA. strInuM nAma lIlAvatI. cihna vRSabhanuM. (13) zrI caMdrabAhu svAmI : pUrva puSkarArdhadvIpanA maMdira meruthI pUrva mahAvidehanI 8mI puSkalAvatI vijayanI puMDarIkiNI nagarInA devakara rAjAnI yazojjavala reNukA rANIthI janma lIdho. strInuM nAma suMdarA. cihna padma-kamaLanuM. (14) zrI bhujaMga svAmI : pUrva puSkarArdhadvIpanA maMdira meruthI pazcima mahAvidehanI 9mI vatsa vijayanI susImA nagarInA mahAbala rAjAnI mahimAvatI rANIthI janmyA. strInuM nAma garvasenA. cihna padmanuM. (15) zrI Izvara svAmI : pUrva puSkarArdhadvIpanA maMdira meruthI pazcima mahAvidehanI 25mI vaprA vijayanI vijaya nagarInA kulasena rAjAnI yazojjvalA rANIthI pedA thayA. strInuM nAma bhadrAvatI. cihna caMdramAnuM. (16) zrI nemaprabha svAmI : pUrva puSkarArdhadvIpanA maMdira meruthI pazcima mahAvidehanI 24mI nalinAvatI vijayanI vItazokA nagarInA vIrasena rAjAnI senAdevI rANIthI utpanna thayA. strInuM nAma mohanAdevI. cihna sUryanuM. (17) zrI vIrasena svAmI : pazcima puSkarArdhadvIpanA vidyummAlI parvatathI pUrva mahAvidehanI 8mI puSkalAvatI vijayanI puMDarIkiNI nagarInA bhUmipAla rAjAnI bhAnumatI rANIthI janmyA. strInuM nAma rAjasenA, cihna vRSabhanuM. (18) zrI mahAbhadra svAmI : pazcima puSkarArdhadvIpanA vidhunnAlI meruthI pazcima mahAvidehanI 25mI vaprA vijayanI vijayA nagarInA devasena rAjAnI umAdevI rANIthI pedA thayA. strInuM nAma sUryakAMtA, cihna hAthInuM. (19) zrI devasena svAmI H pazcima puSkarArdhadvIpanA vidyujhmAlI meruthI pUrva mahAvidehanI 9mI vatsa vijayanI susImA nagarInA sarvAnubhUti rAjAnI gaMgAdevI rANIthI pedA thayA. strInuM nAma padmAvatI. cihna caMdramAnuM. (20) zrI ajItavIrya svAmI H pazcima puSkarArdhadvIpanA vidyummAlI meruthI pazcima mahAvideha kSetranI 24mI nalinAvatI vijayanI vItazokA nagarInA rAjapAla rAjAnI kananI rANIthI pedA thayA. strInuM nAma ratnamAlA. cihna svastikanuM. A vIsa viharamAna tIrthaMkarono janma jaMbUDhIpanA bharata kSetramAM tIrthaMkara zrI kuMthunAthajInA nirvANa thayA pachI eka ja samayamAM thayo hato. vIsamA tIrthaMkara zrI munisuvratanA nirvANa pachI A badhAe eka ja samaye dIkSA lIdhI. vIseya eka mahinA sudhI chadmastha rahIne eka ja samaye kevaLajJAnI thayA ane A vIseya bharata kSetranI bhaviSyakALanI covIsInA sAtamA tIrthaMkara 34 jiNadhammo
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI udayanAthajInA nirvANa thayA pachI eka ja sAthe mokSa padhAraze. A vIseya tIrthaMkaronA dehamAna 500 dhanuSanA che ane Ayu 84 lAkha pUrvanI che. jemAMthI 83 lAkha pUrva gRhasthAvasthAmAM rahyA ane 1 lAkha pUrva saMyamanuM pAlana karIne mokSa padhAraze. A badhA vartamAna tIrthaMkaronA 84-84 gaNadhara che, 10-10 lAkha kevaLajJAnI che, 100-100 karoDa arthAt 1-1 abaja sAdhuo che ane eTalI ja sAdhvIo che. vIseya tIrthaMkaronA maLIne 2 karoDa kevaLajJAnI, 2 hajAra karoDa sAdhu ane 2 hajAra karoDa sAdhvIonI saMkhyA che. A vIse tIrthaMkaro je samaye mokSe padhAraze e ja samaya bIjA vijayamAM je-je tIrthaMkara* pedA thayA haze, teo dIkSA grahaNa karIne tIrthaMkara-pada prApta karaze. Avo krama anAdikALathI cAlyo Ave che ane AgaLa anaMta kALa sudhI cAlato raheze. arthAt ochAmAM ochA vIsa tIrthaMkara to avazya haze. enAthI ochA kyAreya nahi hoya ane vadhumAM vadhu 170 tIrthaMkarothI vadhu kyAreya nahi hoya. A rIte anaMta tIrthaMkaro bhUtakALamAM thaI gayA che, vIsa vartamAnakALamAM upasthita che ane anaMta tIrthaMkara bhaviSyakALamAM haze. badhA tIrthaMkaronI jaghanya Ayu 72 varSanI hoya che. enAthI ochI nahi ane utkRSTa Ayu 84 lAkha pUrvanI hoya che, enAthI vadhAre nahi. tIrthaMkaranA zarIranI UMcAI jaghanya sAta hAthI** ane utkRSTa 500 dhanuSanI hoya che. nA enAthI ochI ke nA enAthI vadhAre. tIrthaMkaranuM zarIra, raja, mela, sveda (parasevo), thUka, zleSma (kapha) vagerethI rahita, kAkarekhA vagere duSTa lakSaNothI tathA azubha tala, masA vagere duSTa nizAnIothI rahita hoya che. caMdra, sUrya, dhvajA, kuMbha, parvata, magara, sAgara, cakra, zaMkha, svastika vagere 1008 ati uttama lakSaNothI alaMkRta sUryanA samAna mahAna tejasvI tathA nirdhama agni samAna dedIpyamAna ane atyaMta manohara hoya che. * tIrthaMkaronI 20 saMkhyA jaghanya che. enAthI ochI kyAreya nathI hotI, eTalA mATe vartamAnakALanA vIseya tIrthaMkaronA mokSe gayA pachI e ja samaye bIjA vIsa tIrthaMkara-padane prApta thavA ja joIe. A hisAbathI eka tIrthaMkara gRhavAsamAM 1 lAkha pUrvanA hoya tyAre bIjA kSetramAM bIjA tIrthaMkarano janma thaI javo joIe. ane jyAre A 1 lAkha pUrvanA thAya tyAre anya kSetramAM trIjAno paNa janma thavo joIe. A prakAra koI 1 lAkha pUrvanI AyuvALA, koI 2 lAkha pUrvanI AyuvALA, yAvat koI 83 lAkha pUrvanI AyuvALA ema eka-eka tIrthaMkaranA pAchaLa 83-83 tIrthaMkara gRhavAsamAM rahyA ane eka tIrthaMkarapada bhogavatA hoya jyAre 84mA tIrthaMkara mukta thaI jAya to 83mA anya kSetramAM tIrthaMkara-padane prApta thaI jAya che ane koI anya kSetramAM eka tIrthaMkarano janma thaI jAya che. A rIte eka-eka tIrthaMkaranA pAchaLa 83-83 tIrthaMkara gRhavAsamAM hoya to vIseya tIrthaMkaronA pAchaLa 83x20x1660 tIrthaMkara gRhavAsamAM ane vIsa tIrthaMkara-pada bhogavatA ane A badhA maLIne 1680 tIrthaMkara ochAmAM ochA eka ja samayamAM hovA joIe. paraMtu ATalA tIrthaMkara hovA chatAM paNa teo kyAreya ekabIjAne maLatA nathI. A anAdikALanI rIta cAlI Ave che ane anaMtakALa sudhI evI ja rIte (paddhati) cAlatI raheze. ** zAstramAM jIvonI je avagAhanA (UMcAI) batAvI che, e A pAMcamA ArAnA 10500 varSa vItyAM pachI arthAt pAMcamo Aro aDadho vItyA pachI je manuSya haze emanA hAthathI samajavo joIe. uparyukta tIrthaMkaronI avagAhanA paNa A ja pramANathI samajavI joIe. ema to tIrthaMkara pota-potAnA aMgulathI 108 aMgula UMcA hoya che ane emanuM mastaka bAra iMca hoya che. samasta zarIra maLIne 120 aMgulanI UMcAI hoya che. tIrthaMkaronI nAmAvalI 35
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 siddha mahAmaMtra navakAranuM dvitIya pada siddhanuM che. je AtmA samasta karmabaMdhanothI mukta thaIne janma-jarA-maraNanA cakrathI sadAyane mATe chuTakAro pAmIne ajara, amara, siddha, buddha thaIne mokSa prApta karI cUkyA che, teo 'siddha' kahevAya che. 'Avazyaka niryukti'mAM siddhapadanI vyutpatti karatAM kahevAyuM che - dIhakAlarayaM jaM tu kammase siamahA / siaM ghataMti siddhassaH siddhattamuvajAya // Ava. niyukti-953 cirakALathI jIva ATha prakAranAM karmonuM baMdhana karato rahe che. e karmarajane je sarvathA bhasmIbhUta karI de che teo siddhatvane prApta karI le che. siddha bhagavAna ATha guNonA dhAraka hoya che. - siddha bhagavAnanA ATha guNo : 1. pAMca prakAranA jJAnAvaraNIya karmano kSaya thavAthI anaMta kevaLajJAna pragaTa thayuM, jenAthI siddha bhagavAna badhAM dravya, kSetra, kALa, bhAvane jANe che. 2. nava prakAranA darzanAvaraNa karmano kSaya thavAthI anaMta kevaLa darzana-guNa pragaTa thayo, jenAthI badhAM dravyo vage2e dekhe che. (sAmAnya dharmane jANe che.) 3. baMne prakAranA vedanIya karma naSTa thaI javAthI nirAbAdha sukhI (vyAdhi-vedanAthI rahita) thaI gayA. 4. be prakAranAM mohanIya karma naSTa thaI javAthI kSAyika-samyaktva tathA kSAyika-cAritranA dhAraka thayA. 5. cAreya prakAranAM Ayu karmano kSaya thavAthI amara thaI gayA. 6. baMne prakAranAM nAma-karma kSINa thaI javAthI amUrtika thayA. 7. baMne prakAranAM gotra karma naSTa thaI javAthI agurulaghu (gurutA ane laghutAthI rahita) thayA. 8. pAMca prakAranAM aMtarAya karma kSINa thaI javAthI anaMta zaktimAna thayA. siddhatva AtmAnI sarva vizuddha avasthA che. AdhyAtmika pavitratAnuM sarvotkRSTa ane sarvocca sopAna siddhatva ja che. A ja saMpUrNa vizuddha avasthA che, jene mumukSu AtmA potAnuM lakSya banAvIne sAdhanAnA patha para tyAM sudhI cAlato rahe che jyAM sudhI e svayaM siddha svarUpa na thaI jAya. ahIM A prazna thavo svAbhAvika che ke jyAre siddhatva AtmAnI sarvocca sthiti che, to sarvocca sthiti prApta siddhone sarva prathama namaskAra na karatAM ahaMtone pahelAM namaskAra kema karavAmAM AvyA che ? samAdhAna e che ke siddha bhagavAnanA svarUpane batAvanArA ane jagatane satyanI akhaMDa jyotinAM darzana karAvavAvALA paramopakArI zrI arihaMta bhagavAna che. mATe emane prathama namaskAra karavAmAM AvyA che. A vyAvahArika dRSTinI vizeSatA che. jiNadhammo 39
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ S AcArya mahAmaMtranuM trIjuM pada AcAryanuM che. jaina-sAdhanAmAM AcAra-AcaraNanuM khUba ja mahattvaparNa sthAna che. saMyamanA mArga para prayANa karatAM kadama-kadama para sAvadhAnI ane jAgRtatAnI apekSA hoya che. je viziSTa AtmA pote pAMca prakAranA AcAranuM pAlana kare che ane bIjAne pAlana karAve che teo AcArya che. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha - A pAMceya jaina-sAdhanAnAM mukhya aMgo che. AcArya svayaM AnuM pAlana kare che ane bIjAne karAve che. kAraNa ke AcArya sAdhu-sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa caturvidha saMghane netRtva pradAna kare che. A mATe emane jina nahi paNa jina samAna kahevAya che. 'Avazyaka niyukti'mAM AcAryanI paribhASA A prakAre karavAmAM AvI che - paMcavihaM AyAra AyaramANassa tahA pabhAsatA / AyAraM haMsaMtA AyariyA teNa vuccati // 'AcArAMga cUrNi'mAM kahevAyuM che Ava. niyukti-994 AmayAdayA carantItyAcAryAH / AcArAMga cUrNiH / (saMyamanI maryAdAnuM yathAvidhi pAlana karavAthI emane AcArya kahevAya che.) arthAt je jJAnAcAra, darzanAcaraNa, cAritrAcAra, tapAcAra tathA vIryAcAra rUpa pAMceya AcAranuM svayaM pAlana kare che tathA bIjAne pAlana karAve che. AcAra-AcaraNanI vizuddhi AcAryano maulika guNa che. mATe je svayaM vizuddha cAritryaniSTha hoya tathA potAnA saMghane vizuddhamAM sthira rAkhato hoya, teo AcArya kahevAya che. AcAryanI pramukha vizeSatAomAM 'aSTa saMpadA' tathA 36 guNa che, je emanI anuzAsana kSamatA tathA cAritryaniSThAne spaSTa kare che. AcAryanA 36 guNa : taha paMciMdiyasaMvaraNo, navavihavaM bhaceraguttidharo / cauvihakasAya - mukko, iha aTThArasaguNehi saMjutto // 1 // paMcamahavvayajuto, paMcavihAyArapAlaNa - samattho / paMcasamio tigutto, iha chattIsaguNehi guru majhaM // 2 // arthAt - 5 indriyonuM saMvara karavuM, 9 prakAranI brahmacarya guptio(vADo)ne dhAraNa karavI, 4 kaSAyo(krodha, mAna, mAyA, lobha)no tyAga karavo, 5 mahAvratothI yukta hovuM, pa prakAranA AcAronuM pAlana karavAmAM samartha hovuM, 5 samitio ane 3 guptiothI yukta hovuM, A 36 guNa AcAryamAM jovA maLe che. AcArya 36
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 guNonA dhAraka AcArya : jenAmAM nIce darzAvela 36 guNo vidyamAna hoya, e ja munirAja AcArya-padavI mATe yogya gaNAya che ane emanA ja dvArA saMghano abhyudaya ane zAsasano pracAra thAya che. 1. jAti saMpanna : jemano jAtipakSa (mAtRpakSa) nirmaLa hoya. jemanuM kuLa arthAt pitRpakSa nirmaLa hoya. 2. kula saMpanna :: 3. baLa saMpanna : kALa anusAra uttama saMhanana(parAkrama)thI yukta hoya. 4. rUpa saMpanna : samacutarasra saMsthAna vagere zarIrano AkAra uttama hoya. 5. vinaya saMpannaH namra-komaLa svabhAvano dhAraka hoya. 6. jJAna saMpanna : nirmaLa jAti-zruta vagere jJAnonA dhAraka - ane aneka mata-matAMtaranA zAtA hoya. 9. zuddha zraddhA saMpanna H dRDha samyaktvI hoya. 8. nirmaLa : cAritryavAna hoya. 9. lajjAzIla : lokApavAdathI saMkoca karanAra hoya. 10. lAghava saMpanna : dravyathI upaSi arthAt bhaMDopakaraNa ane bhAvathI kaSAya jemano thoDo ane haLavo hoya. 11. ojasvI : pariSaha ane upasarga AvavAthI dhairya dhAraNa karanAra hoya. : 12. tejasvI : pratApavAna. caturatApUrvaka bolanAra, prabhAvajanaka vANI bolanAra. : 13. vacastI 14. yazasvI : askhalita yazanA dhAraka. 15. jitakrodha : kSamAthI krodhane jItanAra. 16. jitamAna : vinaya dvArA mAnane parAjita karanAra. 17. jitamAyA H saraLatA guNa dvArA mAyAne jItanAra. 18. jitalobha : saMtoSazIlatAthI lobhane jItanAra. 19. jitendriya H indriyo saMbaMdhI bhogopabhogonI lolupatAthI rahita, indriyo para kAbU meLavanAra. 20. jitaniMdA : pApanI niMdA kare, paNa pApInI niMdA na karanAra tathA niMdakonI paravA 38 na karanAra. 21. jitapariSaha : kSudhA, tRSA vagere 22 pariSahone jItanAra. 22. jIvitAzA : maraNabhayavipramukta - dIrghAyunI AzA ane mRtyuno bhaya na karanAra. 23. vratapradhAna : mahAvrata vagere vrata ja jemanA mATe mukhya hoya. 24. guNapradhAna : arthAt kSamA vagere guNone dhAraNa karanArAomAM zreSTha athavA kSamA vagere guNa ja jemanA mATe mukhya che. jiNadhammo
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25. karaNapradhAna : yathocita kALakrame thatI kriyAnA 70 guNothI yukta che. 26. caraNapradhAna : niraMtara pAlana karI zakanAra ciratranA 70 guNothI yukta arthAt caraNasattarInA dhAraka. 27. nigrahapradhAna anAcIrNono niSedha karavAmAM pradhAna arthAt askhalita AjJAnA pravartaka. 28. nizcayapradhAna H indra yA rAjA paNa jemane kSobha na pahoMcADI zake ane je dravya, naya, pramANa vagerenA sUkSma jJAnadhAraka hoya. : rohiNI, prajJapti vagere vidyAonA dhAraka. : viSApaharaNa, vyAdhinivAraNa ane vyaMtaropasarganAzaka vagere maMtronA jJAtA. : Rgveda, yajurveda vagere vedonA jJAtA (jANakAra). : brahmacaryamAM sudRDha rahenAra tathA ne ghAM nALapha se sarvAM nALa'' vagere Agama anusAra AtmA-paramAtmAnAM rahasyone sArI rIte samajanAra. : naigama vagere sAteya nayo yathAtathya svarUpane jANanAra. 33. nayapradhAna 34. niyamapradhAna : abhigraha vagere niyamonA dhAraka ane prAyazcitta vidhinA jJAtA. 35. satyapradhAna : aTala (daDha) vacanonuM uccAraNa karanAra. 36. zaucapradhAna : dravya-svarUpa lokamAM apavAda karanAra, malina vastra vagere dhAraNa na 29. vidhApradhAna 30. maMtrapradhAna 31. vedapradhAna 32. brahmapradhAna karanAra ane bhAvataH pAparUpa melathI milana na thanAra. A 36 guNomAMthI pahelAMthI laIne dasamA sudhI dasa guNonuM hovuM Avazyaka che. AgaLanA (11-14 sudhI) guNa svAbhAvika hoya che. AcAryanI 8 saMpatti : jema gRhastha dhana, kuTuMba vagerenI saMpattithI zobhe che ema AcArya paNa 8 saMpattithI zobhe che. pratyeka saMpattinA cAra-cAra prakAra che. kula maLIne 32 bheda thAya che. vinayanA 4 guNa emAM meLavavAthI 36 guNa thaI jAya che. 8 saMpattionuM svarUpa A prakAra che. 1. je jJAna vagere pUrvokta pAMca AcAra karavA yogya che. emanuM AcaraNa karavuM AcAra saMpatti che. enA cAra prakAra che : (1) pAMca mahAvrata, pAMca samiti ane traNa guptirUpa tera prakAranA cAritrya guNomAM dhruvanizcala sthira hamezAM aDola vRtti rAkhavI caraNa guNa* dhruvayoga yuktatA che. (2) jAtimada vagere ATheya madono tyAga karI haMmezAM nirAbhimAnI-namra rahevuM mArdavaguNa saMpannatA che. * AcArya vidyAo ane maMtronA jJAtA hoya che, paraMtu emano vizeSa paristhitio sivAya prayoga nathI karatA. AcArya 39
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) ziyALA-unALAmAM gAmamAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAtathI vadhAre vagara kAraNe rahetA nathI ane cAturmAsamAM cAra mahinA eka ja sthaLe rahe che. A rIte navakalpIka vihAra karavuM aniyatavRtti che. (4) kAminIonA manane haraNa karanArI lokottara saMpattinA dhAraka hovA chatAM sarvathA nirvikAra ane saumya mudrAvALA rahevuM "acaMcaLa" guNa kahevAya che. 2. zAstrano artha paramArthanA jJAtA hovuM AcAryanI guNasaMpatti che. enA paNa cAra prakAra che : (1) je kALamAM jeTalAM zAstra upalabdha hoya, e badhAMnA jJAtA hovAthI vidvAnomAM zreSTha hovuM yuga pradhAnatA che. (2) zAstrIya jJAnanI vAraMvAra parAvartana karIne gaMbhIra ane nizcala jJAnI banavuM AgamAM paricitatA che. (3) tIrthakaro dvArA prarUpita 5 mahAvrata, 5 samiti, 3 gupti, caraNa sattarI, karaNa sattarI vagere rUpa utsarga-mArga tathA utsarga mArga para vadhatAM saMyama-pAlanamAM vidana pedA thavAthI saMyamamArgamAM susthira rAkhavA hetu tIrthakaronI AjJAnurUpa grahaNa karavAmAM Avato apavAdamArga - A prakAre A baMne mArgonI vidhinA yathAtathya jJAtA hovuM utsarga apavAda kuzaLatA che. arthAt kaI sthitimAM ApavAdika mArganuM avalaMbana levuM tathA kAyAmAM nahi vagerenA jJAtA hovuM. (4) svasamaya (jainasiddhAMta) ane parasamaya(anyamata)nA jJAtA hovuM svasamaya-parasamaya dakSatA guNa che. 3. suMdara AkRti ane tejasvI zarIranA dhAraka hovuM trIjI zarIra saMpatti che. enA paNa cAra prakAra che : (1) potAnA mApathI potAnuM zarIra eka dhanuSa lAMbu hovuM pramANapata zarIra kahevAya che. A guNa hovo AcAryano pramANopeta guNa che. (2) laMgaDA, lUlA, kAMNA athavA 19-21 AMgaLIo hovI athavA A prakAranI koI anya apaMgatAnA doSothI rahita hovuM "akuTai" guNa che. (3) baherAza, aMdhatva vagere doSothI rahita hovuM pUrNendriyatAnA guNa che. (4) tapamAM, vihAramAM, saMyama tathA upakAranA kAryamAM thAka na lAge, evA sthira, deDha ane sabaLa saMhanana hovuM daDha-saMhananI guNa che. * ravivArathI ravivAra sudhI rahevA mATe eka rAta ane pAMca ravivAra sudhI rahevuM pAMca rAtri nivAsa kahevAya che. eka mahinAmAM pAMca vakhata ja eka vAra hoya che. arthAt jyAM eka divasano AhAra maLe tyAM eka rAtathI vadhAre na rahevuM ane moTuM nagara hoya to pAMca rAtathI (eka mahinAthI) vadhAre na rahevuM. ruNatA yA vRddhAvasthAnA kAraNe vadhu samaya sudhI rahevuM alaga vAta che. (40)000.jiNadhamo)
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. vAkacAturya arthAt bhASaNa karavAnI caturatA hovI AcAryanI cothI vacana saMpatti che. enA paNa cAra prakAra che : (1) jenuM koI khaMDana na karI zake evA nirdoSa ane uttama vacana bolavAM, koIne e, tuM vagere halakA zabdothI saMbodhita na karavA ane jemane sAMbhaLIne virodhI paNa cakita thaI jAya evA pratibhAzALI vacana bolavA prazasta-vacana saMpatti che. (2) komaLa, madhura, gaMbhIra vacana mIThAza sAthe bolavA madhura-vacana saMpatti che. (3) rAga-dveSa, pakSapAta ane klaSatA vagere doSomAM rahita vacana bolavA anAzrita-vacana saMpatti che. (4) maNamaNAdi doSothI rahita suspaSTa ane sArthaka vacana bolavAM, jenAthI bALaka paNa samajI jAya, skuTa-vacana saMpatti che. 5. ziSyone zAstra ane graMthanI vAcanA devAnI kuzaLatA hovI pAMcamI vAcanA saMpatti kahevAya che. enA paNa cAra prakAra che : (1) ziSyanI yogyatAne jANIne supAtra ziSyane eTaluM ja jJAna ApavuM jeTaluM e grahaNa ane dhAraNa karI zake. tathA jema sApane dUdha pivaDAvavAmAM Ave to e jhera banI jAya che, ema kupAtrane ApavAmAM Ave to jJAna mithyAtva vagere durguNone vadhAre che. mATe kupAtrane jJAna na ApavuM "jogoguNa che. (2) samajyA vagara ane ruci vagaranuM jJAna samyaka prakArathI pariNata thatuM nathI ane vadhu samaya sudhI TakatuM ja nathI. evuM samajIne pahelAM ApavAmAM AvelI vAcanAne ziSyanI buddhi anusAra ene samajAvI rucAve-jaMcAve ane pachI vAcanA Ape A pariNata guNa che. (3) je ziSya vadhu buddhizALI hoya, saMpradAyano nirvAha karavAmAM, dharmane prakAzita karavAmAM samartha hoya, ene anya kAryomAM vadhu na lagAvatAM, AhAra-vastra vagerenI sAtA upajAvIne yathAyogya prazaMsA dvArA utsAha vadhArIne, zIghratAthI sUtra vagereno abhyAsa pUrNa karAvavo nirapAyitA guNa che. (4) jema pANImAM telano chAMTo phelAya che ema evA zabdomAM vAcanA devI ke zabda thoDA hovA chatAM paNa artha gaMbhIra ane vyApaka hoya tathA bIjuM saraLatAthI samajI zakAya - arthAt nirvAhaNA guNa che. 6. svayaMnI buddhi prabaLa tIkSNa hovI matisaMpatti che. enA paNa cAra prakAra che : (1) zatAvadhAnI samAna sAMbhaLelI, dekhelI, suMghelI, cAkhelI ane sparzelI vastunA guNone ekadama grahaNa karI levA e avagraha guNa kahevAya che. (2) uparanA pAMceyano tatkALa nirNaya karI levo IhA guNa kahevAya che. [ AcArya che ja che. A ja 41]
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) uparanI rIte nirNaya karIne tatkALa nizcayAtmaka banAvI levo avAya guNa che. (4) nizcita karelI vastune evI dRDhatAthI dhAraNa karo ke jenAthI dIrghakALa sudhI vismaNa na thAya, samaya para tatkALa smaraNa AvI jAya e dhAraNA nAmano guNa che. 7. virodhIo (paravAdiyo)ne parAjita karavAnI kuzaLatAne sAtamI prayoga saMpatti kahe che. A paNa cAra prakAranI che : (1) huM AnAthI vAkcAturyamAM ke praznottaramAM jItI zakIza ke nahi, A rIte prativAdInI bAju potAnI zaktino vicAra karIne vAda-vivAda karavo zaktijJAna guNa che. (2) prativAdI je matano anuyAyI hoya, e ja matanA zAstrathI ene samajAvavo puruSajJAna guNa che. (3) A jagyAnA loko maryAdAhIna ane uddhRtahIna to nathI ke koI prakAranuM apamAna na kare, hAla to mIThuM-mIThuM bole che pachI kyAMka badalAI na jAya, kapaTI ane mithyAtvInuM ADaMbara joIne vicalita thaI jAya evA asthira to nathI ne, vagere kSetrano vicAra karIne vAda karavo kSetrajJAnaguNa kahevAya che. (4) vivAdanA samaye kadAca rAjA vagerenuM Agamana thAya to vicAra karavo ke A rAjA nyAyI che ke kapaTI. e bhaviSyamAM koI prakArano pakSapAta ke apamAna to nahi kare ? A rIte vicAra karIne vAda-vivAda karavo vastujJAna guNa che. 8. sAdhuonA upayogamAM AvanArI Avazyaka vastuono vicAra karIne pahelAMthI ja saMgraha karI rAkhavo saMgraha saMpatti che. AnA paNa cAra prakAra che H 42 (1) bALaka, durbaLa, gItArtha, tapasvI, rogI tathA navadIkSita sAdhuonA nirvAha yogya kSetrane dhyAnamAM rAkhavo gaNayoga saMpatti kahevAya che. (2) potAnA sAdhu ke bahArathI AvelA sAdhunA upayogamAM AvanAra yogya Avazyaka makAna, pATa, pATalA, parAla vagereno saMgraha karI levo saMLakta saMpatti che. (3) je-je kALamAM je kriyA karavI hoya e-e kALamAM e kriyAne yogya sAmagrIno saMgraha karI rAkhavo kriyAvidhi saMpatti che. (4) vyAkhyAtA, vAdavijayI, bhikSAkuzaLa, sevAbhAvI vagere ziSyono saMgraha karI rAkhavo ziSyopasaMgraha saMpatti che. cAra vinaya : 1. AcAra vinaya : sAdhu dvArA, AcaraNIya (AdaraNIya) guNonuM AcaraNa karavuM AcAra vinaya che. enA cAra prakAra che : (1) svayaM saMyamanuM pAlana karavuM, bIjAthI pAlana karAvavuM, saMyamamAM asthira thayelAne sthira karAvavuM A saMyama-samAcArI vinaya che. jiNaghammo
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) pAkSika vagere parva tapa svayaM karavA, bIjAne karAvavA, pote bhikSA mATe javuM tathA bIjA munione mokalavA - e tapa samAcArI che. (3) tapasvI, jJAnI, navadIkSita vagerenuM pratilekhana svayaM karavuM athavA anya munio para karAvavuM gaNa samAcArI che. (4) ucita avasare svayaM ekalAe vicAra karavo ane suyoga joIne bIjAne ekalA vihAra karAvavo ekAkI vihAra samAcArI che. 2. zrata vinaya : sUtra vagereno abhyAsa karavo zrata vinaya che. zruta vinayanA paNa cAra bheda prakAra che : (1) svayaM zrutano abhyAsa karavo tathA bIjAne karAvavo. (2) arthane yathAtathya dhAraNa karavA ane karAvavA. (3) ziSya je prakAranA jJAnane pAtra hoya ene e ja prakAranuM jJAna ApavuM. (4) je sUtragraMtha bhaNAvavo zarU karyo hoya ene pUrNa karIne bIjAne bhaNAvavo. 3. vikSepa vinaya : aMtaHkaraNamAM dharmanI sthApanA karavI vikSepa vinaya che. enA paNa cAra prakAra che : (1) mithyASTine samyakdRSTi banAvavI. (2) samyagRSTine cAritrI banAvavI. (3) samyakRtva ke cAritryathI bhraSTa thayelAne sthira karavA. (4) navIna samyaguSTi tathA navIna cAritrI banAvIne evo vyavahAra karavo jenAthI dharmanI vRddhi thAya. 4. doSaparighAta vinaya : kaSAya vagere doSono parighAta (nAza) karavo doSaparighAta vinaya che. enA paNa cAra prakAra che : (1) krodhIne krodhathI thatI hAnio ane kSamAthI thatA lAbho batAvIne zAMta svabhAvI banAvavo. krodha-parighAta vinaya che. (2) viSayonI AsaktithI unmatta banelAne viSayonA durguNa ane zIlanA guNa batAvI nirvikAra banAvavA viSaya-parighAta vinaya che. (3) je rasalolupa hoya ene lolupatAnI hAnio ane tapanA lAbha batAvIne tapasvI banAvavo anna-parighAta vinaya che. (4) durguNothI duHkhanI ane saguNothI sukhanI prApti batAvIne durguNIne saguNI banAvavo AtmadoSa-parighAta vinaya che. A rIte 8 saMpattinA 32 prakAra ane 4 vinaya maLIne AcAryanA kula 36 guNa che. evA jJAnapradhAna, darzanapradhAna, cAritryapradhAna, tapapradhAna, zUra, vIra, dhIra, sAhasika, zamadama-upazamavAna, cAreya tIrthonA traddhAspada, jinezvara devanA pATanA adhikArI, jainazAsananA nirvAhaka ane pravartaka, evA anekAneka guNagaNanA dhAraka AcArya hoya che. [ AcArya 20000000000000000X43]
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( upAdhyAya ) navakAra maMtranuM cothuM pada upAdhyAyanuM che. "35-sIre gathIya-yAt rUti sapAdhyAya:" jemanA pAse rahIne zAstrIya adhyayana karavAmAM Ave che te viziSTa zrutanA adhyApaka-upAdhyAya hoya che. upAdhyAya svayaM aMga-upAMgAdi zAstronA marmajJa vidvAna hoya che ane bIjAone zratanuM adhyayana karAve che. ajJAnanA aMdhakAramAM bhaTakatAM prANIone jJAnanuM Aloka denAra upAdhyAya kahevAya che. upAdhyAya mATe e Avazyaka che ke teo vibhinna matonA jJAtA (jANakAra) hoya, kAraNa ke samyagumArgano nirNaya karI adhyetAone samucita samAdhAna ApI zake che. upAdhyAya 25 guNa tathA aneka upamAonA dhAraka hoya che. upAdhyAyanA 25 guNa : vArasaMviDa vRddhA, rapa-varaVITo pabhAvaNA joganiggaho, uvajjhAyaguNaM vande // arthAt - 12 aMganA vijJAtA, 13-14 karaNasattari ane caraNasattarinA guNothI yukta 15-22 ATha prakAranI prabhAvanAthI jaina dharmano prabhAva vadhAranArA, 23-25 traNeya yogone vazamAM karanAra. A 25 guNonA dhAraka muni upAdhyAya kahevAya che. eka anya vivakSAthI 11 aMga, 12 upAMga, caraNasatari ane karaNasattari - e 25 guNa mAnavAmAM AvyA che. upAdhyAyajInI 16 upamAoH koIpaNa zreSTha ke niSkRSTa vastunA svarUpane samajavA-samajAvavA mATe vizeSajJa puruSa upamAono prayoga karatA AvyA che. prasiddha vastunI sAthe jyAre koI vastunI tulanA karavAmAM Ave che to enA guNadharmanuM spaSTa jJAna thaI jAya che. A paddhati haMmezAMthI cAlatI AvI che. te anusAra upAdhyAyajI mATe "uttarAdhyayana sUtra'mAM 16 upamAo ApavAmAM Ave che. upAdhyAyajImAM ghaNI vizeSatAo hoya che. e badhI vizeSatAone koI eka padArthanI upamA dvArA pragaTa karavI saMbhava nathI. mATe A vizeSatAone prakAzita karavA mATe 16 upamAo ApavAmAM AvI che. te A prakAre che : 1. jemAM zaMkhamAM bhareluM dUdha kharAba paNa thatuM nathI ane vizeSa zobhA Ape che tathA vAsudevanA pAMcajanya zaMkhanI dhvaninuM zravaNa karavA mAtrathI ja zatrunI senA bhAgI jAya che, e ja prakAra upAdhyAyajI dvArA prApta kareluM jJAna naSTa paNa nathI thatuM ane vadhu zobhA Ape che tathA upAdhyAyajInA upadezanI dhvaninA zravaNathI pAkhaMDa ane pAkhaMDI bhAgI jAya che. (44) ) )))) ))))( jiNadhamo )
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. 2. jema badhA prakAranAM AbhUSaNothI susajjita, kaMboja dezamAM utpanna azva baMne bAju vArditro dvArA suzobhita thAya che. e ja rIte upAdhyAyajI sAdhunA suMdara vezamAM sajjita banelA ane svAdhyAyanI madhura dhvani rUpa vArdeitranA nirdoSathI zobhe che. jema bhATa, cAraNa ane baMdIvAnonI biradAvalIthI utsAhita thayelo zUravIra subhaTa zatrune parAjita kare che, e ja rIte upAdhyAyajI caturvidha saMghanA guNa-kIrtanarUpa biradAvalIthI utsAhita thaIne mithyAtvano parAjaya karatA zobhe che. 4. jema 60 varSanI avasthAvALA ane aneka hAthaNIonA ToLAthI parivRtta hAthI zobhe che ema upAdhyAyajI zruta-siddhAMtanA jJAnanI prauDhatAne prApta thaIne aneka jJAnIodhyAnIothI parivRtta thaIne vitaMDAvAdIone haTAvI zobhA pAme che. jema aneka gAyonA samUhathI yukta ane baMne aNIdAra ziMgaDAvALA dhIreya baLada zobhA pAme che e ja prakAra upAdhyAyajI nizcayanaya ane vyavahAranaya rU5 baMne aNIdAra ziMgaDAothIyukta ane munionA vRMdathI yukta zobhe che. jema tIkSNa dADhovALo kesarIsiMha vanacarone kSubdha karatAM zobhA pAme che, ema upAdhyAyajI sAta nayarUpa aNIdAra dADhothI paravAdIone parAjita karatA zobhita thAya che. 7. traNeya khaMDanA adhipati vAsudeva sAta ranothI suzobhita thAya che, ema jJAnAdi ratnatrayanA nAyaka tathA sAta nayarUpI sAta ratnonA dhAraka ane karmazatruone parAjaya karanAra upAdhyAyajI suzobhita hoya che. jema cha khaMDonA adhipati ane cauda ratnonA dhAraka cakravartI zobhe che ema padravyanA jJAtA tathA cauda pUrvarUpa cauda ratnonA dhAraka upAdhyAyajI zobhe che. 9. jema eka sahastra netronA dhAraka* ane asaMkhya devonA adhipati zakrendra vajAyuddhathI zobhA pAme che, ema sahastro tarka-vitarkavALA tathA anekAMta syAdvAdarUpa vajanA dhAraka asaMkhya bhavya prANIonA adhipati upAdhyAyajI zobhe che. 10. jema sahastra kiraNothI jAjvalyamAna, apratima prabhAthI aMdhakArane naSTa karanAra sUrya gaganamaMDaLamAM zobhA pAme che, e ja rIte nirmaLa jJAnarUpI kiraNothI mithyAtva ane ajJAnanA aMdhakArane haranAra upAdhyAyajI jaina saMgha gaganamAM suzobhita thAya che. 11. jema graho, nakSatro ane tArAgaNathI gherAyela zaradapUrNimAnI rAtane nirmaLa ane manohara banAvanAra caMdramA potAnI samasta kaLAothI suzobhita thAya che, e ja rIte sAdhugaNarUpa grahothI, sAdhvIgaNarUpa nakSatrothI, zrAvaka-zrAvikArUpa tArAmaMDaLathI gherAyelA, bhUmaMDaLane manohara banAvatA jJAnarUpa kaLAothI upAdhyAyajI zobhA pAme che. * kArtika zeTha 1008 gumAstA sAthe dIkSA laIne karaNIkara AyuSya pUrNa karI prathama devalokamAM zakrendrajI thayA ane 500 gumAste sAmAnika deva thayA hatA. te deva sadA zukra indrajInA sAthe rahevAthI emanI AMkho maLIne sahastra netrI Indra kahevAya che. upAdhyAya pa rivAra ja 45) 45
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. jema mUSaka vagerenA upadravathI rahita ane sudaDha dvArothI avaruddha tathA vividha prakAranAM dhAnyothI bharapUra koThAra zobhA Ape che, e ja rIte nizcaya-vyavahAra rUpa daDha kamADothI tathA 11 aMga ane 12 upAMganA jJAnarUpa dhAnyothI paripUrNa upAdhyAyajI zobhA pAme che. 13. jema uttarakurukSetramAM jaMbUdvIpanA adhiSThAtA aNADhiya devanA nivAsasthAna jaMbusudarzana vRkSapatra, puSpa, phaLa vagerethI zobhA pAme che, e ja rIte upAdhyAyajI Arya kSetramAM, jJAnarUpI vRkSa banIne aneka guNarUpI pAMdaDAM, phaLo ane phUlothI zobhA pAme che. 14. jema mahAvideha kSetranI sItA nAmanI mahAnadI, 5 lAkha 32 hajAra nadIonA parivArathI zobhe che, ema upAdhyAyajI hajAro zrotAjanonA parivArathI zobhAyamAna thAya che. 15. jema samasta parvatonA rAjA sumeru parvata aneka uttama auSadhiothI tathA cAra vanothI zobhe che, ema upAdhyAyajI mahArAja aneka labdhiothI tathA caturvidha saMghathI zobhA pAme che. 16. sahuthI vizALa svayaMbhUramaNa samudra akSaya ane susvAdu jaLathI zobhita thAya che, ema upAdhyAyajI akSaya jJAnane, bhavya jIvone rUcikara zailIthI prakAzita karatA zobhA pAme che. vagere aneka upamAothI yukta zrI upAdhyAya parameSThInA bhaktimAna, acapaLa (zAMta), kautuka rahita (gaMbhIra), chaLa-prapaMcathI rahita, koIno paNa tiraskAra na karanAra, badhA para maitrIbhAvanA rAkhanAra, jJAnano bhaMDAra hovA chatAM abhimAnathI hIna, bIjAnA doSa na jonAra, zatrunI paNa niMdA na karanAra, klezIna, indriyonuM damana karanAra, lAzIla vagere aneka vizeSaNothI vakhANa karavAmAM Ave che. evA mahimAthI maMDita nA nisaMlA' arthAt jina nahi chatAMya jinasamAna, sAkSAt jJAnano prakAza karanAra zrI upAdhyAya hoya che. (sAdhu) namaskAra maMtranuM pAMcamuM pada sAdhunuM che. - "sAghati jJAnAvivistAkSamiti sAdhava:" jJAna vagere zaktio dvArA je mokSanI sAdhanA kare che te sAdhu kahevAya che. AtmAnI sAdhanA karanAra sAdhaka sAdhu che. sAMsArika vAsanAono tyAga karI je pAMceya indriyone vazamAM rAkhe che, brahmacarya vratanA navAvADa sahita pAlana kare che, ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha rUpa pAMceya mahAvratonuM pAlana kare che, pAMca samiti, traNa guptionI ArAdhanA kare che, jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra rUpa pAMca AcAronA pAlanamAM lAgI rahe che, te sAdhu ke sAdhvI kahevAya che. jana jiNadhammo)
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhunA 20 guNa paMcamahavvayajutto paMceMdriyasaMvaraNo / cauvihakasAyamukko tao samAdhAraNIyA // 1 // tisaccasampanna tio khaMtisaMvegarao / veyaNamaccu bhayagayaM, sAhu guNasattavIsaM // 2 // artha: (1-5) 25 bhAvanAo sAthe 5 mahAvratonuM pAlana karavuM. (6-10) pa indriyonuM saMvara karavuM - viSayothI nivRtti karavI. (11-14) 4 kaSAyothI nivRtta thavuM - A 14 guNonuM vistRta kathana AcAryanA trIjA prakaraNamAM karavAmAM AvyuM che. (15) manasamAdhArIyA - arthAt manane vazamAM karIne dharmamArgamAM lagAvavuM. (16) vava: samAMthArIyA - arthAt prayojana hovAthI parimita ane satya vANI bolavI. (17) zayasamAMthArIyA zarIranI capaLatAne rokavI. (18) mAvatyi - aMtaHkaraNanA bhAvone nirmaLa karIne dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM joDavA. (19) RRUTcce - {VINattari 70 bolothI yukta hoya tathA sAdhu mATe je-je samaya je-je kriyAo karavAnuM vidhAna zAstramAM karavAmAM AvyA che, ene e ja samaye karavA. jema pAchalI rAtano pahora bAkI rahevAthI jAgRta thaIne AkAzanI tarapha dRSTi doDAvavI joIe ke koI prakAranA asakjhAyanuM kAraNa to nathI ne, athavA dizAo nirmaLa hoya to sajhAya kare pachI asakjhAyanI dizA (lAla dizA) hoya tyAre pratikramaNa kare. sUryodaya pachI gurune vaMdana karI pratilekhana karIne guru vagere moTA sAdhune vaMdana karI pUche - "huM svAdhyAya karuM ke vaiyAvRtya karuM?" pachI guru vagerenI jevI AjJA hoya ema kare. tyArabAda eka pahora sudhI pharIthI svAdhyAya kare. zrotAone dharmopadeza (vyAkhyAna) Ape. enA pachI dhyAna ane zAstronA arthanuM ciMtana kare. pachI bhikSAno samaya thatAM gocarI mATe jAya ane zAstrIya vidhithI zuddha AhAra lAvIne zarIranuM bhADuM cukAve. (cothA ArAmAM eka gharamAM 28 puruSa ane 32 strIo hoya to e ghara gaNAtuM hatuM ane 60 manuSyonI rasoI taiyAra karavAmAM sAmAnya rIte bapora thaI (vItI) jato hato. AnA sivAya e kALanA manuSya eka ja vAra AhAra karatA hatA.* - pahelA ArAmAM traNa divasa pachI, bIjA ArAmAM be divasa pachI, trIjA ArAmAM eka dinAMtara, cothA ArAmAM divasamAM eka vakhata, pAMcamA ArAmAM divasamAM be vakhata ane chaThThA ArAmAM vemAyA (apramANa) AhAranI icchA hoya che. A kAraNathI cothA ArAmAM sAdhu trIjA pahoramAM (12 vAgyA pachI) bhikSArthe jAya che tathA cothA ArAmAM jemanA gharamAM 32 strIo ane 28 puruSa ema 60 manuSya hoya, emanuM ghara gaNatA 60 manuSyone bhojana banAvavA chatAM be pahora divasa svAbhAvika rIte Ave che mATe cothA ArAmAM sAdhu bapora pachI eka ja vakhata bhikSArthe jatA hatA. A niyama haMmezAM mATe nathI. haMmezAM mATe to 'T #AnaM samAvetare' arthAt gAmamAM dhUmra nIkaLatI baMdha thAya, ghATa para paNiyArIo ochI AvatI dekhAya, AhAranA yAcaka bhikSuoe paribhramaNa karatA joI vagere cihnothI samaje ke have bhikSAno paryApta samaya thaI gayo che, tyAre sAdhu bhikSA levA jAya. jo bhi bhikSArtha na Ave, jaladI ke pAchaLathI (moDA) Ave, to pharavuM vadhAre paDaze, icchita AhAra nahi maLe, zarIrane duHkha thaze tathA kasamaya sAdhu kema phare che evI loko niMdA karaze ane svAdhyAya-dhyAna vageremAM khalela paDaze. evI dezavaikAlika sUtra'nI AjJAne jANI je gAmamAM je samaye bhikSAkALa thaI jAya e ja samaye gocarI jAya.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ A badhAM kAraNothI cothA ArAmAM sAdhu bhikSA levA mATe trIjA pahoramAM jatA hatA. zAstramAM kahyuM che - " naM samAyeti' arthAt je jagyAe bhikSA mATe je samaya ucita hoya, tyAM e ja samaya bhikSA mATe javuM joIe. bhikSAnA kALano vicAra na karIne pahelAM ke pachI javAthI bhikSA mATe bahu pharavuM paDe che, icchita AhAra nathI maLato, zarIrane kilAmanA thAya che. loko paNa vicAre che ke - "samaya-kasamayano vicAra na karIne A sAdhu kema bhaTakatA phare che?' enAthI svAdhyAya ane dhyAnano samaya paNa TaLI javAnI saMbhAvanA rahe che vagere vAto para vicAra karIne sAdhune samucita samaya para ja bhikSA mATe javuM joIe. zAstrokta vidhithI AhAra karo. divasanA cothA pahoramAM pharIthI pratilekhanA karo ane svAdhyAya karo tathA asajhAyanA samaye-saMdhyAkALamAM-pratikramaNa karo.*asvAdhyAyakALa pUrNa thaI javAthI rAtanA pahelA pahoramAM svAdhyAya karo. bIjA pahoramAM dhyAna ane zAstraciMtana karo ane trIjA pahoramAM nidrAthI nivRtta thAo. sAdhunI rAta-divasanI caryA zrI "uttarAdhyayana sUtra'mAM kahI che. enA sivAya kriyAnA nAnA-moTA ghaNA bheda (prakAra) che. emane guru-mahArAjathI samajIne dhAraNa karavA joIe. (20-23) no sacce - arthAt mana, vacana ane kAyAnA yogonI saraLatA ane satyatA rAkhe. yogAbhyAsa, AtmasAdhana, zama, dama, upazama vagerenI pratidina vRddhi karo. (21) saMpannati - arthAt sAdhu traNa vastuothI saMpanna hoya. jemake jJAnasaMpanna hoya arthAt matijJAna, zrutajJAna, aMga, upAMga, pUrva vagere je kALamAM jeTalA zruta vidyamAna hoya enuM utsAha sAthe adhyayana kare. vAcanA, pracchanA, parivartana vagere karIne jJAnane dRDha karo ane yathAyogya bIjAone jJAna ApIne jJAnanI vRddhi karo. sAdhu samyagudarzanathI saMpanna bano. arthAtu deva vagerenA bhayAnaka upasarga AvavA chatAMya samyakatvathI calita na thAo ane zaMkA, kAMkSA vagere doSone TALIne nirmaLa-samyakatvanuM pAlana karo. sAdhu caritra saMpanna paNa thAo arthAt sAmAyika chedopa-sthApanIya, parihAravizuddha, sUkSmasaMparAya ane yathAkhyAta cAritramAMthI yathAsaMbhava cAritrane dhAraNa karo. (A kALamAM pahelAnA be cAritra ja pALI zakAya che.) (24) vaMtI - arthAt kSamAyukta hoya. (25) saMveka - arthAt sadAya vairAgyavAna hoya. saMsAra zArIrika ane mAnasika vedanAothI pIDita che. A vedanAone joIne ane saMsAranA samasta saMyogone indrajALa samAna kalpita ane svapna samAna kSaNika samajIne saMsArathI bhayabhIta rahevuM "saMvega" kahevAya che. (26) veya sAhimALiyA - arthAt sudhA-tRSA vagere 22 pariSaha utpanna thAya to samabhAvathI emane sahana karavA. (27) maraghAMtiya mAhimALiyA - arthAt maraNAMtika kaSTa AvavA chatAMya mRtyunA samaye jarA paNa bhayabhIta na thavuM, paraMtu asamAdhimaraNathI AyuSya pUrNa karavuM. A sAdhunA 27 guNa che. * pratikramaNa karavA mATe koIpaNa prakAranI asajhAya mAnavAmAM nathI AvatI. [48 OOOOOOOOOOOOOOK jiNadhamo)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhunI 84 upamAo urg-rare-khabhA-sAgara, nahatatva-tALasamo di no hoDuM / bhamara-miya-thALI-khataruta-vi-pavaLasamo ya o samajo / / arthAt (1) uraga (sApa) (2) giri (parvata) (3) jvalana (agni) (4) sAgara (5) nabhastala (AkAza) (6) tarugaNa (vRkSasamUha) (7) bhramara-bhamaro (8) mRga (haraNa) (9) dhAriNI (pRthvI) (10) jalaruha (kamaLa) (11) ravi (sUrya) ane (12) pavana samAna zramaNa thAya che. ahIM zramaNa mATe je 12 upamAo ApavAmAM AvI che emAMthI pratyeka upamAnA 7-7 guNa guNavAthI 1247 = 84 upamAo thaI jAya che. A upamAonuM varNana A prakAre che : 1. uraga : zramaNa sApa samAna hoya che. (1) jema sApa bIjAnA mATe banAvelA sthAnamAM rahe che, ema sAdhu, gRhastha dvArA potAnA mATe banAvelA sthAnamAM rahe che. (2) jema agaMdhana jAtinA sApa vamana karela jherane pachIthI nathI cUsatA, ema sAdhu tyAgelA, bhogopabhoga bhogavavAnI kyAreya icchA karatA nathI. (3) jema sApa sIdho cAle che, ema sAdhu saraLatAthI mokSamAtranI pravRtti kare che. (4) jema sApa daramAM sIdho praveza kare che, ema sAdhu AhAranA koLiyAne svAda mATe ahIM-tahIM na pheravatA sIdho gaLAmAM utAre che. (5) jema sApa kAMcaLI tyAgIne tarata cAlato thAya che pachI enI tarapha AMkha UMcI karIne kyAreya joto nathI, ema ja sAdhu saMsArano tyAga karIne jarA paNa saMsAranI icchA karato nathI. (6) jema sApa kAMTA, kAMkarA vagerethI DarIne sAvadhAnIpUrvaka cAle che, ema sAdhu paNa hiMsA vagerethI DarIne yatanApUrvaka cAle che. (7) jema sApathI badhA Dare che, ema labdhidhArI sAdhuthI rAjA, deva, indra vagere paNa Dare che. 2. giri : jema parvata para vividha prakAranI jaDIbuTTIo tathA auSadhio hoya che, ema sAdhu paNa akSINa vagere aneka labdhionA dhAraka hoya che. (2) jema parvatane vAyu calAyamAna nathI karato, ema sAdhune upasarga ane pariSaha vicalita nathI karI zakato. (3) jema parvata prANIono AdhArabhUta che. ghAsa, mATI, phaLa vagere dvArA AjIvikAnuM sAdhana bane che, ema sAdhu 6 kAyanA jIvo mATe AdhArabhUta che. (4) jema parvatamAMthI nadIo vagere nIkaLe che, ema sAdhuthI jJAna vagere aneka guNono vikAsa thAya che. (5) jema meru parvata badhA parvatomAM UMco che, ema sAdhuno veza badhA vezathI uttama ane mAnya che. (6) jema keTalAya parvata ratnamaya che, ema sAdhu ratnatraya (samyak-jJAna-darzana-cAritra)thI yukta che. (7) jema parvata mekhalA(kaMdarAo)thI zobhe che, ema sAdhu ziSyo ane zrAvakothI zobhe che. 3. jvalana : (1) jema agni iMdhaNathI kyAreya tRpta nathI thatI, ema sAdhu jJAna vagere guNone grahaNa karatA-karatA tRpta nathI thatA. (2) jema agni potAnA tejathI dedIpyamAna thAya che, ema sAdhu tapa, saMyama vagere RddhithI dIpta thAya che. (3) jema agni kacarAne bhasma karI de che, ema sAdhu karmarUpI kacarAne tapa dvArA bALI kADhe che. (4) jema agni aMdhakArano sAdhu 49
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAza kare che, ema sAdhu mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza karIne dharmano udyota kare che. (5) jema agni, suvarNa, cAMdI vagere dhAtuone zodha karIne nirmaLa banAvI de che, ema sAdhu bhavya jIvone vyAkhyAna-vANI dvArA mithyAtvanA maLathI rahita banAve che. (6) jema agni dhAtu ane melane alaga-alaga karI de che, ema sAdhu AtmA ane karmane alaga-alaga karI de che. (7) jema agni mATInA kAcA vAsaNane pakavIne pAkuM banAve che, ema sAdhu potAnA ziSyo ane zrAvakone upadeza ApIne dharmamAM pAko (daDha) kare che. 4. sAgara : (1) sAdhu samudranI jema haMmezAM gaMbhIra rahe che. (2) jema samudra motI, mUMgA vagere ratnonI khANa che, ema sAdhu guNaratnonI khANa che. (3) jema samudra maryAdAnuM ullaMghana nathI karatA, ema zramaNa jinendra bhagavAnanI AjJAnI maryAdAno bhaMga nathI karatA. (4) jema samudramAM samasta nadIono saMgama thAya che, ema sAdhumAM autpattikI vagere buddhiono saMgama thAya che. (5) jema samudra magara vagerethI kSubdha nathI thato, ema sAdhu pAkhaMDIo tathA parigrahathI kSobha thato nathI. (6) jema samudra kyAreya chalakAto (ubharAto) nathI, ema sAdhu kyAreya chalakAto nathI. (7) samudranA jaLasamAna sAdhunuM aMtaHkaraNa sadAya nirmaLa rahe che. 5. nabhasthaLa : (1) sAdhunuM mana AkAzanI jema nirmaLa hoya che. (2) jema AkAzane koInA AdhAranI jarUra nathI, ema sAdhune gRhasthanI sevA vagerenI jarUra nathI rahetI. (3) jema samasta padArtha AkAzamAM samAI jAya che mATe e badhAno AdhAra che, ema ja sAdhu jJAna vagere badhA guNone pAtra che. (4) jema AkAza para ThaMDI-garamInI asara nathI, ema sAdhu niMdA tathA apamAnathI udAsa thatA nathI. (5) jema AkAza varasAda vagerenA kAraNe praphullita nathI thatA, ema sAdhu satkAra, vaMdanA tathA sanmAna meLavIne prasanna thatA nathI. (6) jema AkAzanA zastrothI chedana-bhedana nathI thaI zakatA, ema sAdhunA caritra vagere guNono koI nAza karI zakatA nathI. (7) jema AkAza anaMta che, ema sAdhunA guNa anaMta che. (6) tarugaNa jema vRkSa garamI-ThaMDI vagerenA duHkha sahana karIne manuSya, pazu-pakSIo vagerene zItaLa chAyo Ape che, e ja rIte sAdhu paNa aneka pariSado ane upasargone sahana karIne jIvone upadeza ApIne AzrayabhUta ane sukhadAtA bane che. (2) jema vRkSonI sevA karIne phaLanI prApti thAya che, ema sAdhunI sevA karavAthI dasa guNonI prApti thAya che. (3) jema vRkSa musApharo (pathiko) mATe AzrayadAtA che, ema sAdhu paNa cAreya gationA jIvonA AzrayadAtA che. (4) jema vRkSa kuhADIthI kApavA chatAMya krodha nathI karatuM, ema sAdhu upasarga denAra ane niMdA karanAra para paNa krodha nathI karatA. (5) vRkSone koI kaMku, kesara vagere lagAvIne pUje to vRkSa khuzIno anubhava nathI karatuM, ema sAdhu satkAra-sanmAna maLavAthI prasanna nathI thatA. (6) jema vRkSa potAnAM phaLa, phUla ane pAMdaDAM bIjAne ApIne emano badalo levAnI icchA nathI karatA, ema sAdhu jJAna vagere guNa ke upadeza ApIne koIpaNa prakArano badalo nathI cAhatA. (7) jema vRkSa ThaMDI-garamI-pavana vagerethI bhale sukAI jAya paNa potAnuM sthAna (50)00000000000000 ( jiNadhAmo)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI tyAgatA, ema sAdhu mAraNAMtika kaSTa AvI paDavAthI paNa potAnA caritra vagere dharmane nathI choDatA, paraMtu aDaga rahe che. 7. bhramara (bhamaro) : jema bhamaro phUlono rasa grahaNa kare che paraMtu phUlone pIDA nathI ApatA, ema sAdhu AhAra-pANI grahaNa karatI vakhate dAtAne jarA paNa kaSTa nathI ApatA. (2) jema bhamaro phUlano makaraMda (rasa) grahaNa kare che paraMtu bIjAne nathI rokatA, ema sAdhu gRhastha gharathI AhAra vagere le che, paNa koIne aMtarAya (musIbata) nathI banatA. (3) bhamaro aneka phUlothI potAno nirvAha kare che, ema sAdhu aneka gAmomAM paribhramaNa karIne aneka gharomAM pharIne AhAra vagere prApta karIne potAnA zarIranuM poSaNa kare che. (4) jema bhamaro bahu rasa maLavAthI eno saMgraha nathI karato, ema sAdhu AhAra vagereno saMgraha nathI karatA. (5) jema bhamaro vagara bolAvye acAnaka ja phUlonI pAse jato rahe che, ema sAdhu paNa vagara nimaMtraNe ja gRhasthonAM ghera jAya che. (6) jema bhamarAno prema ketakI(kevaDA)nA phUla para adhika hoya che, ema sAdhune cAritra dharma para adhika prema hoya che. (7) jema bhamarA mATe bAga-bagIcA nathI banAvI zakAtA, ema je AhAra gRhasthe sAdhunA nimitta na banAvyA hoya e ja sAdhunA kAma Ave che. 8. mRga H (1) jema mRga siMhathI Dare che, ema sAdhu hiMsA vagere pApothI Dare che. (2) je ghAsanA uparathI siMha nIkaLe che e ghAsane mRga nathI khAtuM, ema je AhAra dUSita thAya che ene sAdhu kadI letA nathI. (3) jema mRga siMhanA bhayathI eka sthAna upara nathI rahetuM, ema sAdhu pratibaMdhathI Dare che ane zAstranI maryAdAnuM ullaMghana karIne eka sthAna upara nivAsa nathI karatA. (4) mRga roga thavAthI paNa auSadhanuM sevana nathI karatA, ema sAdhu pApakArI auSadhanuM sevana nathI karatA. (5) jema roga vagere vizeSa kAraNathI mRga eka sthAna upara rahe che, ema sAdhu roga, vRddhAvasthA vagere vizeSa kAraNa hovAthI eka sthAna para rahe che. (6) jema mRga rugNatA vage2e avasthAomAM svajanonI sahAyatAnI icchA nathI karatA, ema sAdhu paNa roga, pariSaha ke upasarga AvavAthI gRhasthonI athavA svajanonA zaraNanI apekSA nathI karatA. (7) jema mRga nIroga thatAM ja e sthAna choDI de che, ema sAdhu paNa kAraNamukta thatAM ja grAmAnugrAma vihAra kare che. 9. dhariNI : dhariNInI pRthvI samAna sAdhu hoya che. (1) jema pRthvI samabhAvathI garamIThaMDI, chedana-bhedana vagere duHkhone sahana kare che, ema sAdhu pariSaho ane upasargone samabhAvathI sahana kare che. (2) jema pRthvI dhana-dhAnyathI paripUrNa hoya che, ema sAdhu paNa saMvega, vairAgya, zama, dama vagere sadguNothI paripUrNa thAya che. (3) jema pRthvI potAnA zarIranI sAra-saMbhALa nathI karatI, ema sAdhu sarvasukhadAtA ane dharmabIjanI utpattinuM kAraNa che. (4) jema pRthvI potAnA zarIranI sAra-saMbhALa nathI karatI, ema sAdhu mamatvabhAvathI zarIranI sArasaMbhALa nathI karatA. (5) jema pRthvInuM koI chedana-bhedana kare che to e koIne phariyAda nathI karatA, ema 51 sAdhu
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhune jo koI mAre-pITe, emanuM apamAna kare to paNa e gRhasthane nathI kahetA. (6) jema pRthvI anya saMyogothI utpanna thanArA kIcaDathI nAza kare che, ema sAdhu rAga-dveSa-klezarUpI kIcaDano aMta karI de che. (7) jema pRthvI samasta prANIo, bhUto, jIvo ane sattvono AdhAra che, ema sAdhu paNa AcArya, upAdhyAya, ziSya, zrAvaka vagerenA AdhAra che. 10. kamaLa sAdhu kamaLanA phUla samAna hoya che. (1) jema kamaLanuM phUla kIcaDa(kAdava)thI utpanna thayuM, pANInA saMyogathI vadhuM, chatAM paNa pANImAM lipta (bhaLyuM) thayuM nahi, ema ja sAdhu gRhasthanA ghera jamyA, gRhasthImAM bhoga bhogavIne moTA thayA, chatAMya kAmabhogothI vaza thayA nahi. (2) jema kamaLanuM phUla potAnI sugaMdha ane zItaLatAthI pathikone sukha Ape che, ema sAdhu upadeza ApIne bhavya jIvone sukha Ape che. (3) jema puMDarika kamaLanI sugaMdha cAre bAju phelAya che, ema sAdhunA zIla, satya, tapa, jJAna, darzana vagere guNonI sugaMdha cAre bAju phelAya che. (4) jema caMdravikAsI (kumuda) ane sUryavikAsI (kamaLa) kramazaH caMdramA ane sUryanA darzanathI khIlI UThe che, ema guNIjanonA saMparkathI mahAmunionA hRdaya-kamaLa khIlI UThe che. (5) jema kamaLa haMmezAM praphullita rahe che, ema sAdhu haMmezAM prasanna rahe che. (6) jema kamaLa haMmezAM sUrya ane caMdranA sAme rahe che, ema sAdhu haMmezAM tIrthakara bhagavAnanI AjJAnI sAme rahe che arthAt AjJAnusAra ja vyavahAra kare che. (7) jema puMDarika kamaLa ujvaLa ane dhavala hoya che, ema sAdhunuM hRdaya dharmadhyAna ane zukladhyAnathI ujvaLa rahe che. 11. ravi sAdhu sUrya samAna hoya che. (1) jema sUrya potAnA tejathI aMdhakArano nAza karIne jagatanA samasta padArthone prakAzita kare che, ema sAdhu jIva-ajIva vagere nava padArthonuM vAstavika svarUpa bhavya jIvo mATe prakAzita kare che. (2) jema sUryanA udayathI kamaLonuM vana praphullita thAya che, ema sAdhunA AgamanathI bhavya jIvonuM mana praphullita thAya che. (3) jema sUrya rAtanA cAra pahoramAM ekatrita thayelA aMdhakArane kSaNamAtramAM naSTa karI de che, ema sAdhu anAdi kALanA mithyAtvane naSTa karI de che. (4) jema sUrya teja-pratApathI dIpe (dedIpyamAna) che, ema sAdhu tapa-tejathI dIpta thAya che. (5) jema sUryano prakAza thavAthI graho, nakSatro ane tArAgaNano prakAza phikko paDI jAya che, ema sAdhunA AgamanathI mithyAtvIo ane pAkhaMDIonuM teja maMda paDI jAya che. (6) jema sUryano prakAza thavAthI agninuM teja jhAMkhuM paDI jAya che, ema sAdhunA jJAnarUpa prakAza krodharUpI agnine maMda banAvI de che. (7) jema sUrya potAnAM hajAra kiraNothI zobhe che, ema sAdhu jJAnAdi sahastro guNothI tathA cAra tIrthanA parivArathI zobhe che. . 12. pavana sAdhu pavananA jevA hoya che : (1) jema pavana sarvatra gamana kare che, ema sAdhu sarvatra svecchAnusAra vicare che. (2) jema pavana apratibaddha vihArI che, ema sAdhu gRhastha vagerenA pratibaddhathI rahita thaIne vicare che. (3) jema pavana halako hoya che, ema sAdhu dravyathI ane bhAvathI (cAra kaSAyo pAtaLA paDavAthI) halakA bane che. (4) jema pavana cAlato [ para) 0000000000000 jiNadhAmo)
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlato kyAMyano kyAMya pahoMcI jAya che, ema sAdhu paNa aneka dezomAM vihAra kare che. (5) jema pavana sugaMdha ane durgadhano prasAra kare che, ema sAdhu dharma-adharma tathA puNya-pApa vagerenuM svarUpe pragaTa kare che. (6) jema pavana koInA rokavAthI rokAto nathI, ema sAdhu maryAdA uparAMta koInA rokavAthI nathI rokAtA. (7) jema vAyu uSNatAne dUra kare che, ema sAdhu saMvega, vairAgya ane sambodharUpI pavanathI Adhi-vyAdhi ane upAdhirUpa uSNatAnuM nivAraNa karIne zAMtino prasAra kare che. sAdhunI anya 32 upamAo 1. kAMsyapAtra H jema kAMsyanI kaTorI pANI dvArA bhedI zakAtI nathI, tema muni moha mAyAthI bhedI zakAtA nathI. 2. zaMkha H jema zaMkha para raMga nathI caDato, ema muni para rAga-snehano raMga nathI caDato. 3. jIvagati parabhavamAM janArA jIvanI gati (vigrahagati)ne jema koI rokI zakatuM nathI, ema muni apratibaddha vihAra thaIne vicare che. 4. suvarNa : jema suvarNa (sonA) upara kATa nathI caDato, ema sAdhune pAparUpI kATa nathI lAgato. 5. darpaNa : jema darpaNamAM rUpa (cahero) dekhAya che, ema sAdhu jJAna dvArA potAnA AtmAnA svarUpane jue che. karma : koI vanamAM eka sarovara hatuM. emAM ghaNA kAcabA rahetA hatA. teo AhAranI zodhamAM pANIthI bahAra nIkaLatA hatA. e samaya vanamAM rahetA aneka mUMgAla emane khAvA mATe AvI jatA hatA. eTale je kAcabA samaju hatA e zRMgAlane jotAM ja AkhI rAta pAMceya aMgone (cAra paga ane mAthuM) DhAlanA nIce chupAvIne sthira paDyA rahetA, jyAre sUryodaya thato ane zRMgAla cAlyA jatA tyAre te kAcabAo potAnA ThekANe jatA ane sukhapUrvaka rahetA hatA. paraMtu keTalAka kAcabA evA paNa hatA ke jeo satata sthira rahI zakatA nahotA. "zRMgAla haju AvyA che ke nahi e jovA potAnuM mastaka bahAra kADhatA ane e ja samaye chupAyelA muMgAla emanA para jhapaTI paDatA ane mArI khAtA. sAdhu e sthiratAvALAM karmo(kAcabA)nI jema pAMceya indriyone jJAna tathA saMyamanI DhAla nIce jIvanaparyata dabAvI rAkhe che. te strI, AhAra vagere bhogorUpI zRMgAlonA zikAra nathI banatA aMtamAM teo zAMtipUrvaka AyuSya pUrNa karIne mokSarUpI sarovaramAM avagAhana karIne sukhanA pAtra bane che. 3. parma H jema pahma kamaLa jaLamAM utpanna thAya che ane jaLamAM ja vRddhi pAme che, chatAMya jaLathI alipta rahe che, ema sAdhu saMsAramAM rahevA chatAMya saMsAramAM lipta thatA nathI. sAMsArika kAmabhogothI sarvathA virakta rahe che. [ sAdhu to che ja pa3)
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. gagana jema AkAzane sahAro ApavA mATe koI staMbha nathI, e nirAdhAra hovA chatAMya Takelo che, ema sAdhu koIno Azraya (sahAro) lIdhA vinA AnaMdapUrvaka saMyamajIvana vyatIta kare che. 9. vAyu jema vAyu eka jagyAe nathI rokAto, ema sAdhu paNa eka jagyAe sthAyI rUpathI nathI raheto, paNa deza-dezAMtaramAM vicaraNa kare che. 10. caMdra : muni caMdramAnI jema nirmaLa ane ujvaLa aMtaHkaraNavALA ane zItaLa svabhAvavALA hoya che. 11. Aditya : jema sUrya aMdhakArano vinAza kare che, ema zramaNa mithyAtvarUpI bhAva aMdhakArane naSTa kare che. 12. samudra samudramAM aneka nadIonuM pANI Ave che, chatAM samudra kyAreya chalakAto nathI. ema sAdhu badhA ja prakAranAM zubha ane azubha vacanone sahana kare che krodha nathI karatA. 13. bhAraMgapakSI : bhAraMDapakSInAM be moDhAM ane traNa paga hoya che. e haMmezAM AkAzamAM rahe che, mAtra AhAra mATe pRthvI para Ave che. pRthvI para AvIne e potAnI pAMkhone phelAvIne bese che. e eka moDhAthI AjubAju jue che ke koI bAjumAMthI koI khataro to nathI ne ! ane bIjA moDhAthI khAya che. paNa avAja Ave ke tarata e AkAzamAM UDI jAya che, ema ja sAdhu haMmezAM saMyamamAM sAvadhAna rahe che. mAtra AhAra vagere vizeSa uddezyathI gRhasthanA ghera jAya che. e samaye dravyadRSTi (carmacakSu) AhAranI tarapha rAkhe che ane aMtardaSTithI e jotAM rahe che ke mane koI prakArano doSa to nathI lAgato ne ! doSa lAgavAnI saMbhAvanA ke doSanI AzaMkA hoya to tarata tyAMthI jatA rahe che. 14. maMdara parvata H jema sumeru parvata pavanathI kaMpita thato nathI, ema sAdhu pariSaha ane upasarga AvavAthI saMyamathI calAyamAna thatA nathI. 15. toya (pANI) : jema zaradaRtunuM pANI bilakula svaccha rahe che, ema sAdhunuM hRdaya haMmezAM nirmaLa rahe che. 16. geMDo : jema geMDA nAmanuM prANI eka dAMtavALuM hoya che. ane eka ja dAMtathI badhAne parAjita karI zake che, ema muni paNa eka nizcaya para sthira rahIne samasta karmazatruone parAjita kare che. 17. gaMdhahastI : gaMdhahastIne saMgrAmanA jema-jema bhAlAno ghA vAge che ema-ema e adhika parAkrama karIne zatrusenAno saMhAra kare che, ema sAdhu upara jema-jema upasarga-pariSada Ave che, ema-ema e vadhu baLavIrya pragaTa karIne, zUravIratA dhAraNa karIne karmazatruone parAjita kare che. 18. vRSabha (baLada) : jema mAravADanA dhorI baLada uThAvelA bojane prANanI paravA karyA sivAya vacce choDato nathI, yogya sthAne pahoMcADe che, ema sAdhu pAMca mahAvratarUpI mahAna [ 54 ) DOOOOOOOOOOOOO ( jiNadhamo )
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArane prANAMta kaSTa sahana karIne paNa vacce nathI choDatA, paraMtu samyaka prakArathI emano nirvAha kare che. 19. siMha : kesarIsiMha koIpaNa pazunA DarAvavAthI Darato nathI, ema sAdhu koIpaNa pAkhaMDIthI DarIne dharmathI vicalita thatA nathI. 20. pRthvI : jema pRthvI haMmezAM ThaMDI-garamI, gaMgAjaLa-mUtra, malina-nirmaLa badhI vastuone samabhAvathI sahana kare che ane dharatI mAtA samajIne pUjA karanArAo para tathA eMThuMgaMdakI vagere nAkhavAvALA para tathA khodavAvALA para samabhAva rAkhe che, ema sAdhu zatru-mitra upara samabhAva rAkhe che. niMdaka ane vaMdakane samAna bhAvathI upadeza Ape che ane emane saMsAra-sAgarathI tAre che. 21. vahni (agni) ghI nAkhavAthI agni jema dedIpyamAna thAya che, ema sAdhu jJAna vagere guNothI dedIpyamAna thAya che. 22. gozISacaMdana caMdana jema-jema ghasavAmAM Ave che ke saLagAvavAmAM Ave che tema-tema sugaMdhano prasAra kare che, ema sAdhu pariSaha ApanArAone karmakSayamAM upakArI jANIne samabhAvathI upadeza ApIne tAre che. 23. draha (dharo) : draha cAra prakAranA hoya che : (1) kesarI vagere varSa para parvatanA drahamAMthI pANI bahAra nIkaLe che paraMtu bahAranuM pANI emAM praveza nathI karatuM, ema koI koI sAdhu bIjAne kaMIka zIkhavADe che, paNa pote kazuM zIkhatA nathI. (2) samudranI jema pANI aMdara Ave che paNa aMdaranuM pANI bahAra nathI nIkaLatuM, ema keTalAka sAdhu bIjAothI jJAna zIkhe che paraMtu pote bIjAne nathI zIkhavADatA. (3) gaMgAprapAta dhodha kuMDamAM jema pANI Ave paNa che ane bahAra paNa nIkaLe che, ema keTalAka sAdhu jJAna vagere bIjAthI zIkhe paNa che ane bIjAne paNa zIkhavADe che. (4) aDhIdvIpanA bahAranA samudromAM pANI nathI bahArathI AvatuM ke nathI aMdarathI bahAra nIkaLatuM, ema keTalAka sAdhu na to jJAna vagere guNa bIjAthI zIkhe che ke na bIjAne zIkhavADe che. enA sivAya jema brahanuM pANI akhUTa hoya che ema sAdhunA jJAna vagere guNono bhaMDAra akSaya hoya che. 24. kIla (khIlI) : jema khIlI para hathoDI mAravAthI e eka ja dizAmAM praveza kare che, ema sAdhu haMmezAM mokSanI ja dizAmAM pravRtti kare che. 25. zUnyagRha ? jema gRhastha khaMDera jevAM sUnAM gharonI sAra-saMbhALa nathI karatA, ema sAdhu zarIrarUpI gharanI sAra-saMbhALa nathI karatA (letA) [ sAdhu 200000000000000 OK 55)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. dvIpa : jema samudramAM DUbakI lagAvanArAM prANIo mATe dvIpa AdhArabhUta che, ema saMsArasAgaramAM rahevAvALA traNa-sthAvara jIvo mATe zramaNa AzrayarUpa che - anAthonA nAtha che. 27. zastradhAra H jema karavata vagere zastronI dhAra eka ja bAju kATa cIratI-cIratI AgaLa vadhe che, ema sAdhu karmazatruonuM nikaMdana karatA ekamAtra AtmakalyANanA mArgamAM cAlato rahe che. 28. sarpa jema kAMTA vagerethI bacIne cAle che, ema sAdhu karmabaMdhananA hetuothI bacIne cAle che. 29. zakuni zakuni pakSI koI prakArano AhAra bIjA divasa mATe saMgraha karIne nathI khAtuM, ema sAdhu paNa rAtano vAsI AhAra (khorAka) khAtA nathI. 30. mRga : jema haraNa roja navAM sthAnomAM vicare che ane zaMkAvALI jagyAe nathI rahetA, ema sAdhu ugravihArI hoya che ane zaMkA ke doSanI jagyAe jarA paNa nathI rokAtA. 31. kASTha (lAkaDuM) jema kASTa kApanAra ane pUjanArAo para viSamabhAva nathI rAkhatA, ema sAdhu zatru ane mitrane samAna samaje che. 32. sphaTika ratna : jema sphaTikamaNi aMdara ane bahArathI samAna nirmaLa hoya che, ema sAdhu bahAra ane aMdara eka samAna vRttivALA hoya che ane lezamAtra paNa kapaTakriyA nathI karatA. munine A pUrvokta aneka upamAo sivAya bIjI paNa aneka upamAo ApavAmAM AvI che. jema ke - pArasamaNi, ciMtAmaNi, kAmakuMbha, kalpavRkSa, citravelI vagere. A badhI upamAonuM sAdezya e che ke jema pArasamaNi - ciMtAmaNithI manuSyanA badhA manoratha pUrNa thaI jAya che, ema muni bhavya jIvone jJAna vagere uttama guNa pradAna karIne emanA badhA manorathone siddha karI le che. jema kANA vagaranuM jahAja svayaM paNa tare che ane bIjAone paNa tAre che, ema sAdhu akhaMDita cAritryavALA thaIne svayaM bhavasAgarathI tare che ane bhavya jIvone paNa tAre che. jema phaLavALA vRkSa mAranArane phaLa Ape che, ema sAdhu apakAra karanAra para upakAranI varSA kare che. evI-evI aneka upamAo sAdhune ApI zakAya che. evI aneka zubha upamAovALA AtmArthI, rUkSavRtti (udAsInatA)vALA ke niSkAma vRttivALA, mahApaMDita, dharmapaMDita, mahAmahimAmaMDita, zUra, vIra, dhIra, zama, dama, yama, niyama, upazamavALA, aneka prakAranAM tapa karanAra, aneka Asanone siddha karanAra, saMsArathI vimukha thaIne muktimArga tarapha ja dRSTi rAkhanAra, prANImAtranA hitecchu, aneka uttama guNonA dhAraka muni hoya che. A padamAM AvelA 'no savva sAhU' zabda vizeSa dhyAna ApavAyogya che. jema dharmano samabhAva ahIM pUrNarUpathI parisphaTa thayo che. dravya-sAdhutA mATe sAMpradAyika dRSTithI koI niyata veza vagerenuM baMdhana bhale hoya, paraMtu aMtaraMganI vizuddhi mATe koI niyata vezanA (56) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 { jiNadhamo
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhya rUpano pratibaMdha nathI. paripUrNabhAva sAdhutA akhila saMsAramAM jyAM paNa, je koIpaNa vyaktimAM, abhivyakta hoya e vaMdanIya che. "noI' zabdathI AkhA vizvamAM je koIpaNa rUpamAM bhAva-sAdhu hoya e badhAne namaskAra karavAmAM AvyA che A keTalo vyApaka, udAra ane dIptimAna Adarza che. uparanA namaskAra mahAmaMtranAM pAMca padomAM AraMbhanA be pada deva-koTimAM Ave che ane chellAM traNa pada guru-koTimAM arihaMta ane siddha vikAsanI parAkASThAo para pahoMcI zake che. emaNe potAnuM sAdhya siddha karI lIdhuM che, mATe te siddha che, deva che. arihaMta jIvanamukta ane siddha dehamukta che. vaMdanAnA 32 doSa 1. anAdata H AdarabhAva vinA vaMdanA karavI. 2. stabdha jAtyAdi madapUrvaka vaMdanA karavI arthAt daMDAyamAna rahevuM, jhUkavuM nahi, rogAdi kAraNano AgAra che. 3. praviddha : aniyaMtrita rUpathI asthira thaIne vaMdanA karavI, athavA vaMdanA adhUrI ja choDIne cAlyA javuM. 4. paripiMDita : eka jagyA para rahIne AcArya vagerene pRthaka-pRthaka vaMdanA na karIne eka ja vaMdanAthI badhAne vaMdanA karavI. athavA jAMgha para hAtha rAkhIne ke hAtha para hAtha bAMdhIne aspaSTa uccAraNapUrvaka vaMdanA karavI. Tolagati H tIDanI jema AgaLa-pAchaLa kUdIne vaMdanA karavI. 6. aMkuza : rajoharaNane aMkuzanI jema baMne hAthe pakaDIne vaMdanA karavI athavA hAthIne jema baLapUrvaka aMkuza dvArA besADavAmAM Ave che, ema AcArya vagere UMghelA hoya ke anya koI kAryamAM saMlagna hoya, to avajJApUrvaka hAtha kheMcIne vaMdanA karavI aMkuza-doSa che. kacchaparigataH tittIsagnayarI' vagere pATha kahetAM UbhA na thaIne athavA mahoyaMjaya' vagere pATha bolatAM samaye na besIne kAcabAnI jema ghasaDatAM arthAt AgaLa-pAchaLa cAlatA vaMdanA karavI. 8. matsyodyuta : AcAryAdine vaMdanA karyA pachI beThA-beThA ja mAchalInI jema jaladI pAchaLa pheravIne pAse beselA anya ratnAdhika sAdhuone vaMdanA karavI. 9. manasA pravaSTiH ratnAdhika gurudeva prati asUyApUrvaka vaMdanA karavI, manasA praviSTa-doSa che. 10. vedikAbaddha baMne ghUMTaNonA upara, nIce, pAchaLanA bhAge athavA khoLAmAM hAtha rAkhIne ke koI eka ghUMTaNane baMne hAthonA vacce rAkhIne vaMdanA karavI. 11. bhaya : AcArya vagere kyAMka gacchathI bahAra na karI de, e bhayathI emane vaMdanA karavI. [ sAdhu 2000 2000 2000 pacha)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. bhajamAna : AcArya ApaNAthI anukULa rahe che, athavA bhaviSyamAM anukULa raheze. A dRSTie vaMdanA karavI. 13. maitrI AcArya vagerethI maitrI thaI jaze, A prakAra maitrInA nimittathI vaMdanA karavI. 14. gaurava H bIjA sAdhu A jANI le ke A sAdhu vaMdana viSayaka samAcAramAM kuzaLa che. A prakAra gauravanI icchAthI vidhipUrvaka vaMdanA karavI. 15. kAraNa jJAna, darzana ane cAritra sivAya anya aihika vastra, pAtra vagere vastuo mATe vaMdanA karavI, kAraNa-doSa che. 16. sainya : bIjA sAdhu ane zrAvaka mane vaMdanA karatA joI na le, mArI laghutA pragaTa na thAya, A bhAvathI coranI jema chupAIne vaMdanA karavI. 17. pratyenIka : gurudeva AhArAdi karatA hoya e samaye vaMdanA karavI, pratyanIka-doSa che. 18. duSTa : krodhathI baLatA vaMdanA karavI. 19. tarjita : gurudevane tarjanA karatA vaMdanA karavI. tarjanAno artha che - "tame to kASThamUrti cho - tamane vaMdanA karIe ke nahi karIe, koI lAbha-hAni nathI.' 20. zaTha : koIpaNa bhAva sivAya zrAvakAdikone batAvavA mATe vaMdanA karavI athavA bImArI vagerenuM khoTuM bahAnuM kADhIne samyapha prakArathI vaMdanA na karavI. 21. hIlita Apane vaMdanA karavAthI zuM lAbha" - A prakAre majAka karatA tiraskArapUrvaka vaMdanA karavI. 22. viparIkuMcita H vaMdanA adhUrI mUkIne deza vagerenI AjubAjunI vAto karavI. 23. draSTAdraSTa : ghaNA sAdhu vaMdanA karatA hoya e samaye koI sAdhunI ADamAM vaMdanA karyA vagara UbhA rahevuM athavA aMdhArI jagyAmAM vaMdana karyA vagara ja cupacApa UbhA rahevuM, paraMtu AcArya joI letA vaMdanA karavA lAgavuM, draSTAdraSTa doSa che. 24. zRMga : 'mo vayaM vAya' kahetA rUpa vaMdanA karatA samaye kapALanA vacce baMne hAtha lagAvyA sivAya kapALanI DAbI-jamaNI bAju lagAvavA zRMga-doSa che. 25. kara : vaMdanAne nirjarAno hetu na mAnIne ene arihaMta bhagavAnano kara samajavo. 26. mocana H 'vaMdanAthI ja mukti zakya che, vaMdanya vinA mokSa nathI thavAno' e vicArIne vivazatA sAthe vaMdanA karavI. 27. AzliSTa anAzliSTa 'o Aya' vagere Avarta ApatI vakhate baMne hAthothI rajoharaNa ane mastakane kramazaH aDavuM joIe. athavA gurudevanA caraNakamaLa ane potAnA mastakane kramazaH aDavuM joIe. evuM na karIne koI ekane aDavuM, athavA baMnene ja na aDavuM, AzliSTa-anAzliSTa doSa che. 28. Una H Avazyaka vacana tathA namana vagere kriyAomAMthI koIpaNa kriyA choDI devI athavA utsukatAnA kAraNe thoDA samayamAM ja vaMdanakriyA samApta karI devI. (58) vIje che. to che , jiNadhamo
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29. uttaracUDa : vaMdanA karI lIdhA pachI UMcA avAje 'masthaLa vaMvAmi' kahevuM uttaracUDa doSa che. 30. mUka : pAThanuM uccAraNa karyA sivAya mUka samAna vaMdanA karavI. 31. Dura : UMcA svare abhadrarUpathI vaMdana sUtranuM uccAraNa karavuM. 32. cuDulikA : ardhadagdha arthAt aDadhA saLagelA kASThanI jema rajoharaNane uparathI pakaDIne ene pharAvatA vaMdanA karavI. pravacana sAroddhAra, vaMdanA dvAra namaskArathI lAbha prazna karI zakAya che ke mahAna AtmAone namaskAra karavA ane emanuM nAma levAthI zuM lAbha che ? jaina paraMparA arihaMta vagere koI deva-vizeSane sukha-duHkhane ApanArA ke kartA-hartAnA rUpamAM svIkAra nathI karatI, to emanI stuti karavAthI zuM lAbha che ? enuM samAdhAna e che ke potAnAthI vadhu sadguNo ane vikasita AtmAone namana karavAthI cittamAM pramoda bhAvanAno AvirbhAva thAya che. A pramoda bhAvanAno abhyAsa karavAthI sadguNonI prApti thAya che. IrSyA, dveSa ane matsara vagere durguNono jaDamULathI vinAza thAya che. phaLasvarUpa sAdhakanuM hRdaya vizALa, udAtta ane udAra bane che. evI pramoda bhAvanAnA baLa para bhUtakALamAM hajAro AtmAoe potAnuM kalyANa karyuM che. mATe vikasita ane mahAna AtmAone bahumAnapUrvaka namana karavuM sAdhakanA vikAsanuM mahattvapUrNa sAdhana banI jAya che. arihaMta, siddha vagere vItarAga deva ApaNA mATe thoDuM kharAba ke sAruM nathI karatA. ApaNA sukha-duHkha ke utthAna-patananA mATe ame svayaM uttaradAyI che. A vAtathI emano koI sIdho saMbaMdha nathI. je kaMI karavAnuM hoya che, sAdhake ja karavAnuM hoya che. paraMtu sAdhanA-patha para cAlavA mATe AlaMbananI AvazyakatA thAya che. arihaMta vagere paMca parameSThI ApaNA mATe AlaMbana che, Adarza che, lakSya che. emanA jevI sthitine prApta karavuM ApaNuM potAnuM dhyeya che. arihaMta vagere mahAna AtmAonuM nAma levAthI pApamaLa e ja rIte dUra thaI jAya che, jema sUryanA udaya thatAM ja aMdhakAra dUra thaI jAya che. sUrya e aMdhakArane lAThI mArIne nathI bhagADato, paraMtu nimittathI aMdhakAra ja cAlyuM gayuM. sUrya kamaLane vikasita karavA mATe enA pAse nathI jato, paraMtu sUryanAM kiraNonA saMparkathI kamaLa khIlI UThe che. kamaLanA vikAsamAM sUrya nimitta mAtra che, kartA nathI. A rIte arihaMtAdi vItarAga sAdhakanA vikAsamAM nimitta mAtra hoya che, enA sAkSAt kartA nathI. A rIte sAdhanAnA pathika mATe mahApuruSonA nAma paNa nimitta bane che. evuM karavAthI sAdhakano vicAra pavitra hoya che. AtmAmAM sAhasa ane zaktino saMcAra thAya che tathA sAdhakane sva-svarUpanuM bhAna thaI jAya che. e dRDha saMkalpa sAthe ArAdhya jema banavAno prayAsa kare che. A prayAsane vadhAratA-vadhAratA e ArAdhya ane ArAdhakanA bhedathI paNa upara UThI jAya che ane eka divasa svayaM ArAdhya banI jAya che. A che namaskAra maMtrano camatkArika mahimA. sAdhu 59
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktino mArga A saMsAra be virATa zaktiono meLa ane khela che. e be zaktio che - jaDa ane cetana. samasta tattvaciMtakoe A be zaktionA astitva ane enA mahattvane pratipAdita karyuM che. uparyukta baMne ja tattva zAzvata che, arthAt teo haMmezAM che ane haMmezAM raheze. emanI sattA kyAreya naSTa thanArI nathI. cetanatattvanI jema jaDatattva paNa anaMta kALathI che ane anaMta anAgata kALamAM paNa raheze. jenI sattA hoya che eno sarvathA abhAva kyAreya nathI thaI zakato. A jaDazakti ajIva, prakRti ke mAyAnA nAmathI ja jANavAmAM Ave che. emAM zaktinI sattA che paraMtu cittazaktino abhAva che. A jaDa jagata cetanAthI rahita che. emAM bodha-jJAna vyApAra nathI thato. koIpaNa jaDa padArtha na to 'para'ne jANI zake che ke nA svayaMne. artha e che ke jaDatattvamAM sattA mAtra che, caitanya nathI. A dRzya mAtra che, draSTA nathI. paraMtu cetanazaktimAM sattAnI sAthe ja caitanya-bodha-vyApAra paNa jovA maLe che. jemAM jJAna tathA cetanAno divya prakAza thAya che. e jIva, cetana ke AtmA kahevAya che. A caitanya jagata che. A mukhya rUpathI draSTA che. A caitanya jagatamAM sUkSmathI sUkSma ane sthULathI sthULa prANIno samAveza thaI jAya che. zevALa tathA gaMdA nALAnA kIDAthI laIne surarAja indra sudhI badhA caitanya jagatamAM samAviSTa che. cetanatattva paNa anaMta atItathI rahyuM che ane anaMta anAgata sudhI raheze. A cetanatattva ja e kendrabiMdu che. jene jANavA ane samajavA mATe tattvaciMtakoe prayAsa karyA che. A tattvane samajyA pachI ja mAnavanuM jIvana Alokamaya bane che ane enAM parama jIvananA bhavya dvAra khUle che. jyAM sudhI caitanyadevanuM svarUpa samajAze nahi tyAM sudhI japatapa vagere sAdhanA niSprANa ja rahe che. cetana jagatanI pAse sattA ane bodha hovAthI e potAne paNa jANI zake che ane bIjAnA hrAsa ane vikAsane paNa. jeNe svayaMne jANyo e ja bIjAone paNa jANI zake che. jenA pAse svayaMno prakAza che, e ja bIjAne paNa prakAza dekhADI zake che. je svayaM AMdhaLo che e bIjAne dRSTi kevI rIte ApI zake che ? cetananA pAse svayaMnI dRSTi che, potAno prakAza che ane svayaMnuM jJAna che. A bodha-svarUpa cetanano svayaMno guNa che, A kyAya bahArathI nathI Avyo. cetana jagatamAM bodha-vyApAranI tAratamyatAnA kAraNe vikAsanI aneka zreNIo che, je cetana-zaktino sarvocca ane saMpUrNa vikAsa thaI cUkyo che e parama cetana che, jene siddha bhagavAna, Izvara ke paramAtmA vagere kahevAya che. A parama caitanyatattvamAM sattA ane caitanyanI sAthe AnaMda paNa joI zakAya che. saMsArI jIvamAM sattA ane cetanA to che, paraMtu AnaMda nathI. AnaMdano artha sahaja nirvikAra sthAyI sukhathI che. viSayAnurakta jIvamAM evo sahaja (svAbhAvika) AnaMda nathI hoto. A sahaja AnaMdane prApta karavo ja cetanatattvanuM parama ane jiNagho 50
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ carama lakSya che. cetanathI parama cetana banavA mATe ane saccidAnaMdamaya svarUpane prApta karavA mATe prayAsa karavo e ja prANImAtrano sAco puruSArtha che. jaina paraMparA anusAra pratyeka AtmAnuM sAdhya AtmAne paramAtmA banAve che. Ama to nizcaya dRSTithI pratyeka AtmAmAM paramAtmAnuM svarUpa raheluM che. 'appA so paramappA' AtmA ja paramAtmA che - no siddhAMta A ja dRSTi Ape che. paraMtu saMsAravartI AtmAonuM mULa-svarUpa karmonA kAraNe AvRta che. enA para saghana AvaraNa paDeluM che, mATe enI asalI jyoti maMda paDI gaI che. jema gADha varasAda(vAdaLA)nI asarathI - AvaraNathI sUryano prakAza maMda paDI jAya che ema ja karmonA kAraNe AtmAnI jyoti maMda paDelI che. A maMda paDelI jyotine punaH jagamagAvavI, AtmAmAM chupAyelI anaMta jJAna-darzana-sukha-vIryanI zaktione abhivyakti devI ane potAnuM mULa paramAtma-svarUpa prApta karavuM e ja mumukSu AtmAonuM dhyeya hoya che. sarvajJa sarvadarzI tIrthaMkara devoe spaSTa pratipAdita karyuM che ke - pratyeka AtmAmAM anaMta zaktio chupAyelI che. AtmA dIna-hIna bhikhArI nathI, paNa e anaMta zakti ane anaMta sukha-nidhino adhikArI che.' anya bIjA darzanakAroe AtmAnI ATalI samRddhi ane zaktino svIkAra nathI karyo. emaNe IzvaranA rUpamAM eka sarva-zaktimAna paramAtmAne ja mAnyo che. emanA kathanAnusAra AtmA-paramAtmA nathI banI zakato. e paramAtmAnA hAthanI kaThapUtaLI che. paramAtmA jema cAhe ema nacAvI zake che. A mAnyatA jaina paraMparAne mAnya nathI. jaina manISIoe spaSTa udghoSa karyo che "AtmA paramAtmA banI zake che.' AtmAne jyAre potAnA sAmarthya ane zaktinuM bhAna thaI jAya che to e potAnAmAM ja chupAyelI potAnI zakti ane sAmarthyane abhivyakta karavAmAM lAgI jAya che. potAnA prabaLa puruSArthathI vibhAvane haTAvIne e potAno mULa svabhAva prApta karI le che. anaMta zaktimAna AtmA vibhAvamAM pariNata thaIne karmonAM baMdhanathI baMdhAya che. A vibhAva dazA ja enAM vividha duHkhonuM kAraNa bane che. karmonA baMdhanamAM paDelo AtmA saMsAramAM paribhramaNa kare che ane janma-jarA-maraNanA cakramAM niraMtara bhaTakato rahe che. A baMdhana-dazA AtmAnI durgatinuM kAraNa bane che. mohanA kAraNe AtmA potAnuM svarUpa bhUlI jAya che ane potAne oLakhI zakato nathI. e para-svarUpane potAnuM svarUpa ane potAnA svarUpane para-svarUpa samajavA lAge che. A mithyAtva-mohadazA enA sakaLa du:khonuM kAraNa bane che. mithyAtvayukta saMsArI AtmAonI AvI durgatine joIne anaMta jJAnI tIrthaMkara paramAtmAe jagajjIvonA anugraha-hetu, emane saMsAra-sAgarathI ugAravA mATe sanmArga ke mokSamArganuM pratipAdana karyuM che. emaNe udghoSa karyo ke - "he AtmAo ! 'saMtruha saMbuda' samajo samajo ! potAnA sAcA svarUpane samajo. tame dIna-hIna nathI. mohanI madirAe tamane dIna-hIna banAvI dIdhA che. mohanAM baMdhanoe tamane bAMdhI rAkhyAM che. tame potAno viveka jAgRta karo, potAne oLakho ane prabaLa puruSArthathI kApI nAkho A mohanAM baMdhanone ane thaI jAo zuddha, buddha, mukta." muktino mArga - 1
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte jaina tattvaciMtakoe baMdhana ane muktinA svarUpa ane sAdhakonuM khUba ja UMDANapUrvaka ciMtana tathA anuzIlana prastuta karyuM che. kAraNa ke adhyAtma-zAstranuM samasta ciMtana baMdhana ane enAthI mukti para ja AdhArita che. AcArya umAsvAtie 'tattvArtha sUtra'nA prathama adhyAyanA prathama sUtramAM mokSamArganuM pratipAdana karatAM kahyuM che - "savana-jJAna-vAritrALa mokSamA'' - tattvArtha 1/1 samyagudarzana, samyagujJAna ane sammacAritranI ArAdhanA karavI e ja muktino mArga che. A pAvana mokSamArganA prarUpaka anaMtajJAnI, sarvajJa, sarvadarzI tIrthakara deva hoya che. teo tIrthakara nAma karmanA udayathI caturvidhatIrthanI sthApanA kare che. tIrthakara kevaLajJAna(saMpUrNa jJAna)thI yukta ane yathAkhyAta cAritrathI saMpanna vItarAga dazAmAM pahoMcelA utkRSTa sAdhu hoya che. emanA mukhakamaLathI mokSamArgano samudbhava thAya che. eTalA mATe sAdhumArga kahevAmAM Avyo che. vyutpattinI dRSTie "thoH mAtaH mA: sAdhunA' yathArtha rUpathI saMgata thAya che. parama zreSTha sarvotkRSTa sAdhuthI Avela mArga sAdhumArga kahevAya che. evA sarvotkRSTa jJAna, darzana, cAritranA dhAraka sAdhu ahaMta ke jina hoya che. emanA dvArA prarUpita hovAthI A mArga "Ahata mArga' ke 'jinamArga" paNa kahevAya che. mahAvideha kSetramAM zAzvata rUpathI tIrthakara bhagavAna vidyamAna hoya che, mATe tyAM mokSamArganI ArAdhanA satata cAlatI rahe che. anya kSetromAM jyAre jyAre tIrthakara bhagavaMta thAya che, tyAre tyAre navA rUpamAM tIrthanI sthApanA thAya che ane mokSamArgano samubhava thAya che. tIrthakara bhagavaMtanI chatrachAyAmAM sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa jaMgamatIrtha jJAna-darzana-cAritra rUpa mokSamArganI ArAdhanA kare che. bhavya AtmAonA mArgadarzana hetu jaina manISIo ane maharSioe potAnA ciMtana, manana tathA anuzIlana dvArA je tattvAmRta prApta karyuM che, ene vANI ane zrata dvArA sarvasAdhAraNane vitarita karyA che. e tattvAmRtanuM pAna karIne aneka mumukSu tathA bhavya AtmAo potAnuM kalyANa karavAmAM samartha thayA che, thaI rahyA che ane thaze. jaina ciMtakonuM ciMtana bahu vizALa ane vyApaka che. vizALa tathA vipula graMtha-rAzinA rUpamAM e vistRta thayuM che. zruta sAhitya bahu ja UMDuM che, mATe ene subodha tathA sugamya karavA mATe vistRta vyAkhyA-graMtha racavAmAM AvyA che. A rIte jaina sAhityano vipula vistAra thayo che, e ja vistAramAM samucita (yogya) yogadAna hetu muktipathane suspaSTa pratipAdita karavA mATe A prayAsa prastuta che. pUrvAcAryonI vANInA AdhAra para alpajJa bhavya jIvonA upakArArtha jaina tattvajJAnanI keTalIka niSkarSAtmaka vivecanA A graMthanuM pratipAdya che. (2) jiNadhamo)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ( maMgala ane prayojana ) siddhANaM Namo kiccA, saMjayANaM ca bhAvao / atthadhammagaI taccaM aNusiDhei suNeha me // - uttarAdhyayana, a-20-1 artha siddhone arthAt arihaMto ane siddhone tathA saMyatone arthAt AcArya, upAdhyAya tathA sAdhuone namana karIne samasta arthonI siddhi karanAra AcaraNIya dharmanA svarUpane anukramathI kahuM chuM. he mumukSu jIvo ! mana, vacana, kAyAnA yogane ekAgra karIne zravaNa karo. vivecana : bhAratIya darzana, vizeSataH jainadarzananuM ciMtana haMmezAM UrdhvamukhI rahyuM che. vikAsazIla AtmAno svabhAva Urdhvagamana che. jema agni-jvALAno svabhAva Urdhvagamanano che. nIcethI nIce sthAna para agninI jvALA hoya chatAM jvALAnI gati uparanI tarapha hoya che, ema ja vikAsonmukha AtmA paNa Urdhvagamana cAhe che. mAnavIya cetanA potAnI yathAsthitithI saMtuSTa nathI hotI. e vikAsanA patha upara AgaLa vadhavA mAge che. e utthAnanA AkAzamAM UMcAmAM UMcuM uDANa bharavA cAhe che. je rIte yAtrI potAnI maMjila nakkI karIne e tarapha uttarottara AgaLa vadhato jAya che, e mArgamAM aTakato nathI. thoDo samaya ArAma bhale kare, paraMtu enuM dhyeya vacce rokAvAnuM ke ArAma karavAnuM nahi, paNa maMjila (dhyeya) sudhI pahoMcavAnuM hoya che. A ja dhyeyane laIne e maMjila tarapha vadhato rahe che, jyAM sudhI maMjila prApta na thAya. UrdhvagAmI AtmA paNa potAnA samakSa siddhatvanuM sarvocca lakSya rAkhIne enI tarapha vadhavAno prayatna kare che. mAnavIya cetanAnuM sarvocca lakSya paNa e sthitine prApta karavAnuM che, je siddha paramAtmAe prApta karI che. (1) siddha svarUpa : siddha paramAtmAnuM svarUpa zabdo dvArA vyakta nathI karI zakAtuM, mATe ene anirvacanIya kahevAya che. jema mUMgI vyakti goLanA svAdano anubhava kare che, paraMtu ene zabdo dvArA abhivyakti nathI ApI zakato ema ja siddhatvanI sthiti anubhavagamya che, zabdagamya nathI. take tyAM nathI pahoMcI zakato, matinI tyAM gati nathI. zruti paNa enA vize "ti-ti' kahIne saMtuSTa thaI jAya che. vedoe paNa e sthitine "ti-ti' ja kahI che. "AcArAMga sUtra'mAM A sthitino A prakAre ullekha karavAmAM Avyo che - savve sarA niyaTuMti, takkA jattha Na vijjai, maI tattha Na gAhiyA, oe appaiTThANassa kheyanne se Na dIhe, Na hasse, Na vaTTe, Na taMse, Na cauraMse, Na parimaMDale, Na kiNhe, Na nIle, Na lohie, e hAlidde Na sukkille, Na surahi gaMdhe, Na durahigaMdhe, Na ttitte, Na kaDue, Na kasAe, Na aMbile, Na mahure, Na kakkhaDe, Na maue, Na dU maMgala ane prayojana 63)
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurUe, Na lahue, Na sIe, Na uNhe, Na Niddhe, Na lukkhe, Na kAU, Na rUhe, Na saMge, Na itthI Na purise, Na anahA, parinne, sanne uvamA Na vijjae, arUvI sattA apayassa payaM natthi ! se Na sadde Na rUve, Na gaMdhe Na phAse, icceyAvaMti tti bemi / - AcArAMga, a-5. u-6, vAcya vastumAM AkAra, varNa, gaMdha, rUpa, rasa ane sparza jovA maLe che. mukta avasthAmAM nA AkAra che, nA varNa che, nA gaMdha che ke nA rasa che, nA sparza che. mATe e avAcya che. tyAM zabda-pravRtti nathI. UhApoha rUpa tarkanI paNa tyAM pahoMca nathI. kAraNa ke e avasthA vikalpAtIta che, mATe manovyApAra rUpa autpAtikI vagere cAre prakAranI buddhi ene nathI jANI zakatI. mukta jIva sakaLa karma-kalaMkathI rahita hoya che. te eka rUpa hoya che. teo samasta lokAlokanA jJAtA hoya che. teo saMpUrNa jJAnamaya hoya che. teo muktAtmA lokAMtanA eka kosanA chaThThA bhAga pramANa kSetramAM anaMtajJAna-darzana-sukha vIryayukta avasthita che. zabda, kalpanA, buddhi ane tarkanI gati tyAM eTalA mATe nathI ke tyAM koI prakAranuM daihika saMsthAna (AkAra) nathI. mukta jIva nA moTo che, nA nAno che, nA goLa che, nA trikoNa che, nA corasa che. nA kALo che, nA lIlo che, nA lAla che, nA pILo che, nA sapheda che. nA to e sugaMdhavALo che, nA dudhavALo. nA tIkho che, nA kaDavo che, nA tUro che, nA khATo che, nA mITho che. nA kaThora che, nA mRdu che. nA bhAre che, nA halako che. nA ThaMDo che, nA garama che. nA snigdha che, nA rUkSa che. e amUrta che tathA zarIra rahita che. | vedAMta-darzana muktAtmAnuM zarIra hovuM mAne che. e kahe che ke - "%i va tAtmA, tAya pare kSIvitneza: anupravitti mAhityaramiya: rUvAMzumantaH '' je rIte sUryanAM kiraNo sUryamAM praviSTa thaI jAya che, ema ja eka muktAtmAnA zarIramAM bIjA mukta thanArA jIva praviSTa thaI jAya che. emanuM A kathana saMgata nathI, kAraNa ke zarIra eka prakAranI upAdhi che, ane mukta jIva upAdhi rahita che, mATe teo sazarIra nathI thaI zakatA. mukta jIva punarjanma nathI letA. enA karmarUpI bIja dagdha thaI cUkyA che, enAthI punaH bhavarUpI aMkura pedA nathI thaI zakatA. janma-maraNanA cakrathI chUTavAnuM nAma ja to mokSa che. agara punaH janma levo zeSa rahI gayo to mukti ja zuM thaI ? A AdhAra para jaina paraMparA avatAravAdamAM vizvAsa nathI rAkhatI. avatAravAdIonuM kahevuM che ke - "jyAre duniyAmAM pApa vadhI jAya che ane dharmanI hAni thAya che tyAre Izvara pharIthI saMsAramAM avatAra le che. paraMtu A mAnyatA jaina paraMparAne svIkAra nathI. enuM maMtavya e che ke jyAre kAraNono nAza thaI jAya che, to kAryano paNa nAza thaI jAya che. A sarvasaMmata siddhAMta che. mukta avasthAmAM evuM koI kAraNa nathI ke jenAthI punarjanma rUpa kArya thAya. dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAkuraH / karma bIje tathA dagdhe nArohati bhavAMkuraH //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjanA baLI gayA pachI aMkura pedA thato nathI ema ja karmabIjanA baLI javAthI bhavarUpI aMkura pedA nathI thatA. mukta-jIvano punarjanma mAnavAmAM Ave to enuM maraNa paNa mAnavuM paDaze. jyAM janma-maraNa che, tyAM mukti kevI rIte saMbhava che ? | mukta jIva badhA prakAranA saMgathI rahita che. e amUrta che mATe saMga rahita che. e nA to strI che, nA puruSa ke nA napusaMka. zarIra na hovAthI tyAM liMgabheda nathI. mukta jIva parijJAtA che. e sarva Atma-pradezothI jANe-dakhe che, mATe e jJAna-darzana yukta che. muktAtmAnuM svarUpa nA to chadmasthothI pUrNataH jANI zakAya che ane nA koI upamA dvArA upameya che. upamA sadeza vastuthI ja ApI zakAya che. muktAtmAnA jJAna ane sukhanI tulanA anya koIthI nathI thaI zakatI, mATe e anupama che. muktAtmAnI sattA arUpI che, mATe varNana gaMdha-rasa-sparza-AkAra vagerenI koI avasthA tyAM nathI. enA vAcaka zabdanI tyAM gati nathI. e vANIthI agocara, kalpanAtIta ane buddhithI para che. e sahaja AnaMda mAtra anubhava vedya che. siddha AtmA sat-cit--AnaMdamaya sthitimAM avasthita che. A saccidAnaMdamaya sthiti ja mumukSu sAdhakonI sAdhanAnuM lakSyabiMdu che. A lakSyane sAme rAkhavAthI sAdhaka sAdhanApatha upara vidana-musIbatonI ciMtA karyA sivAya AgaLa niraMtara vadhato rahe che. sarvajJanA jJAnanuM anusaraNa karanAra viziSTa prajJA saMpanna zAstrakAra (gaNadhara) mAnava svabhAvanA kuzaLa pArakhI hatA. emane mAnava-mananI UMDAIno pUro anubhava hato. emaNe vItarAga vANIrUpa viziSTa vijJAnanA je tathya ane niSkarSa prastuta karyA, enI tulanAmAM AjanuM bhautika jJAna koI mahattvanuM nathI. manovijJAnanuM maMtavya che ke - "kriyAnI pratikriyA avazya hoya che. vyakti eka ja sthitimAM nathI rahI zakato. jyAre e nimna ke asArabhUta sthitimAM niraMtara banelo rahe che, te emAM ucca ane sArabhUta tattva pratye utkaMThA utpanna thAya che. A potAnI dizAne vaLAMka Ape che ane Atma-vikAsanA mArga para cAlI nIkaLe che. kAraNa ke vadhavuM, pragati karavI, Urdhvagamana karavuM cetanano svabhAva che. A rIte mumukSu sAdhaka mATe sAdhanAnuM zuM lakSya hoya, e A gAthAmAM siddhone namaskAra karIne pragaTa karavAmAM AvyuM che. siddhatva ja sAdhakanI sAdhanAnuM lakSyabiMdu che. A nirdhArita karavAmAM AvyuM che. arihaMta paNa siddha cheH jo ke "arihaMta' zabda saMyata' zabdanI vyApakatAmAM paNa aMtanihita thaI jAya che, chatAM prastuta gAthAmAM Agata siddha padamAM arihaMtane aMtarbhAvita karavAmAM AvyA che. kAraNa ke arihaMtanI apekSA vizeSathI siddha mAnavAmAM AvyA che. ghanaghAtI karmono kSayathI je cAra mahAzaktiono AvirbhAva thAya che, e arihaMta ane siddhamAM samAna rUpathI rahela che, emAM aMzamAtra paNa taratamatA ke nyUnAdhikatA nathI. teo AvibhUta zaktio A pramANe che : dU maMgala ane prayojana che. che. u5)
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) samagra jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI anaMta jJAnanI upalabdhi. (2) samagra darzanAvaraNIya karmanA kSayathI anaMta darzananI upalabdhi. (3) saMpUrNa mohakarmanA kSayathI prApta anaMta kSAyika cAritranI upalabdhi. (4) saMpUrNa aMtarAya karmanA kSayathI prApta viryanI upalabdhi. A rIte arihaMta ane siddha samAnarUpathI A paripUrNa siddhiothI saMpanna hoya che. A siddhio paripUrNa vikAsanI ghotikAo che. emanI siddhi A ja che. A apekSAe siddha padanA aMtargata ahIM arihaMtono paNa samAveza karavAmAM Avyo che. A saMgrahaNa eka nayanI apekSAthI karavAmAM AvyuM che. siddha bhagavAna be prakAranA hoya che - (1) bhASaka siddha ane (2) abhASaka siddha. arihaMta bhagavAna bhASaka siddha che, kAraNa ke teo dharmopadeza Ape che. teo e ja bhavathI sannikaTa bhaviSyamAM ja mukti prApta karanAra hoya che tathA teo jIvanmukta tathA kRtakRtya thAya che. A dRSTie teo siddha kahevAya che A kathana bhAvI bhAvane vartamAna rUpamAM kathana karanAra che. arihaMta bhagavAna bhaviSyamAM siddha thanAra che. mATe dravya-nikSepathI emane siddha kahyA che. sarva kAryane siddha karI sarva karmakalaMkathI rahita saccidAnaMda rUpa padane je prApta karI cUkyA che teo abhASaka siddha che, eTalA mATe gAthAmAM AvelA siddhA' pada arihaMta ane siddha baMnenA vAcaka che. A pada dvArA e baMnene namana karavuM abhipreta che. siddhone namaskAra karyA pachI saMyatone namana karavAmAM AvyA che. ahIMyAM "saMyata padathI AcArya, upAdhyAya ane samasta sAdhu samudAyanuM grahaNa karavAmAM AvyuM che. kAraNa ke AcArya-upAdhyAya paNa saMyata to che ja, potAnI vizeSa prakAranI yogyatAnA kAraNe saMyata ja AcArya-upAdhyAyanA padane upalabdha (prApta) thAya che. A prakAre siddha ane "saMyata padomAM arihaMta-siddha-AcArya-upAdhyAya-sAdhu rUpa paMca parameSThIno aMtarbhAva karavAmAM Avyo che. arthAtu pAMceya parameSThIone vaMdana-namana karavAmAM AvyA che. gAthAmAM AvelA bhAvamo' zabda vizeSataH dhyAna devA yogya che. jainadarzanamAM padArtha vivecana paddhatimAM cAra prakAranA nikSepono ullekha karavAmAM Avyo che - (1) nAma, (2) sthApanA (3) dravya ane (4) bhAva. A nikSepomAM bhAva nikSepomAM bhAva nikSepanuM sarvAdhika mahattva che, kAraNa ke A guNaparaka vastu svarUpano svIkAra kare che. nAma-sthApanA-dravyanI apekSA bhAvanI pradhAnatA sarvatra svIkRti karavAmAM AvI che. dravya-kriyAonI upayogitA hovA chatAM paNa jyAM sudhI emanA sAthe bhAvanuM rasAyaNa nathI joDAtuM tyAM sudhI emanuM yatheSTa phaLa nathI thatuM. eTalA mATe kahevAyuM che ke - yAt kriyA: pratiti na mAva zUnyA !' - kalyANa maMdira (6) 0000000000000 ( jiNadhamo)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvathI zUnya kriyAonuM yatheSTa phaLa nathI hotuM. namana kriyA paNa dravya ane bhAvanA rUpamAM be prakAranI kahI zakAya che. dravya kriyA e che ke je bAhya rUpamAM zarIra vagere dvArA anyamanaskartAnI sthitimAM karatI dRSTigocara thAya che anamane rUpathI paNa aneka kriyAo karavAmAM Ave che. majabUrImAM vivazatAne vaza paNa aneka kriyAo karavI paDI che. asAvadhAnIthI vagara upayogathI, vidhi vagara je kriyAo karavAmAM Ave che e badhI dravya kriyAo che. zarIra vagere dvArA hAtha joDavA, mastaka namAvavuM, sASTAMga praNAma karavA ane anya rIte ziSTAcAranA bhAga rUpe uparI vinaya batAvavo dravya namana che. aMtaHkaraNanI vizuddhi bhAva UrmionA sAthe pragADha zraddhApUrvaka, vidhi ane upayoga sAthe je namana karavAmAM Ave che e bhAva namana che. ahIMyAM evA ja bhAva namanathI tAtparya che. aMtaHkaraNathI UThatI bhaktinA taraMgonA sAthe, bhAvanAothI saMpatti laIne potAnA ArAdhya pratye je vinayabhAva pragaTa karavAmAM Ave che e bhAva namaskAra che. ArAdhaka jyAre potAnA ArAdhyanI sAthe potAnA hRdaya-taMtrInA tArone joDe che ane emAM lIna banI jAya che tyAre enuM kareluM dravya namana yathAvat bhAva yukta hovAthI bhAva namana kahevAya che. zAstrakAre maMgalAcaraNanA rUpamAM evA ja bhAva namaskArane apanAvyo che. enA sAthe ja A saMketa Apyo che ke bhAvapUrvaka karavAmAM AvelI kriyAo ja sArthaka ane phaLavatI bane che. mATe sAdhakane joIe ke e kriyAonA AMtarika marmane samajato bhAvapUrvaka arthAt tatsaMbaMdhI upayogapUrvaka sAdhanAnA patha para agresara thAya. uparyukta gAthAnA pUrvArdhamAM mahAmaMgalamaya paMca parameSThIne namaskAra karIne maMgalAcaraNa karavAmAM AvyuM che ane uttarArdhamAM pratipAdya viSayano ullekha karavAmAM Avyo che. ahIM prazna karI zakAya che ke jyAre sarvocca sthiti prApta siddhone namana karI mahAmaMgala karI lIdhuM che, to pachI saMyatone alagathI namana karavAnI zuM jarUra che? mahAmaMgalamAM anya sarva maMgalono samAveza thaI ja jAya che. jemake "stipatre sarvapatA: nimannA:' (hAthInA pagamAM anya badhA jIvono samAveza thaI jAya che.) AnuM samAdhAna e che ke sAdhana-pathanA pathikane sarvaprathama potAnI maMjila nizcita karavI paDe che ane e anusAra e dizAmAM prasthAna karavAnuM hoya che. maMjila upara pahoMcyA pahelAM mArga para cAlatA samaye sAdhakane saMbalanI jarUra hoya che. sAdhaka kyAMka sAdhanA-patha para cAlatA calita na thAya eTalA mATe enI sAme evI viziSTa vyaktionuM udAharaNa rAkhavAmAM Ave che, je saphaLatAnI sAthe e mArga para cAle che. arihaMta ane siddha lakSya upara pahoMcelo Adarza che, to AcAryaupAdhyAya-sAdhu lakSyanI tarapha AgaLa vadhatA sAdhanA-rata Adarza che. sAdhakane saMbala pradAna karavA mATe lakSya prApta ane lakSyanI tarapha agresara thanAra baMne prakAranA Adarza prastuta karavAmAM AvyA che. A abhiprAyathI siddho ane saMyatone namana karIne maMgalAcaraNa karavAmAM AvyuM che. [ maMgala ane prayojana ) 000 0.00 0006)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAnA uttarArdhamAM "abhidheya'nA rUpamAM 'stha thavuM taa' kahevAyuM che. sAdhanAnuM prayojana, sAdhanAnuM svarUpa ane sAdhanAnuM pariNAma zuM che. e viSaya sAMketika rUpamAM - bIjarUpamAM pratipAdita karyuM che. koIpaNa kArya prayojanane laIne prAraMbha karavAmAM AvyuM che. kAkadanta parIkSAnI jema nimprayojana pravRttine ThIka nathI mAnavAmAM AvatI. maMda vyakti paNa prayojana vagara pravRtti karato nathI. to prazna thAya che ke sAdhanAnuM prayojana zuM che? saMkSepamAM sAdhanAnuM prayojana che - AtmA para AvelI vikRtione dUra karI potAnA zuddha maulika svarUpane prApta karavuM. anAdikAlIna karma saMbaMdhathI cetana-AtmA potAnA mULa svarUpathI dUra haTI jAya che. enuM zuddha svarUpa vibhAva pariNatithI vikRta thaI gayuM che. emAM karma pudgalonuM mizraNa thaI gayuM che. A mizraNane vikRtine haTAvIne potAnA maulika zuddha, buddha, saccidAnaMda ghana svarUpane prApta karavuM ja sAdhanAnuM prayojana che. (11) (ratnatrayanI ArAdhanA ) parama nizreyasunI avApti mAnavajIvananuM carama sAdhya che ane aparicita AnaMda tathA anirvacanIya zAMti enI phaLazruti, sAdhyanA sAkSAtkAra hetu sAdhanA tathA sAdhanAMgonI anivAryatA aparihArya che. sAdhanAnA rAja-pathothI nIkaLIne ja sAdhya maMjilano sAkSAtkAra thaI zake che. mATe sAdhanA tathA sAdhanAMgo para vimarza pUrNa anuciMtana Avazyaka hoya che. jIvana-vyavahAramAM joI zakAya che ke koIpaNa yojanAne kriyAnvita karyA pahelAM enI vidhi, enA upAya, enAM sAdhanono vicAra avazya karavAmAM Ave che. kAraNa ke sAdhano vagara sAdhyanI siddhi thaI zakatI nathI. jyAre jIvananA sAmAnya dharAtala para paNa kAryasiddhi mATe enA upAya, kAraNa, niyama-upaniyama vagere upara vicAra avazya karavAmAM Ave che. to AdhyAtmika vikAsanA sarvocca sopanarUpa mokSa jema mahAna, udAtta ane virATa sAdhyanI siddhi mATe enAM sAdhano para vicAra avazyameva hovo joIe. AtmakalyANanA abhilASI sAdhaka potAnI sAdhanAnuM lakSya nirdhArita karyA pachI ene prApta karavAnAM sAdhano ane upayoganI zodha kare che. prakRSTa jJAnIo ane manISI maharSioe svAnubhavathI je satya-tathya upalabdha karyA che, ene sAmAnya sAdhakonA mArgadarzana hetu abhivyakti paNa ApI che. emaNe svAnubhUta mArga batAvyo che, je mArga para cAlIne je sAdhanAne apanAvIne je upAyonuM avalaMbana laIne eNe e sarvocca sAdhyanI siddhi karI che, enuM digdarzana emaNe jagajIvo para anukaMpA karI vANI dvArA karyuM che. cetanAzIla AtmA yathAsthitithI saMtuSTa nathI thatI. e je kaMI che ane jevo che evo ja rahevAnuM pasaMda nathI karato. e vikAsa cAhe che, AgaLa vadhavA mAge che, UrdhvamukhI banavA ( 68 rAjakoTa jiNadharmoo]
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMge che, kAraNa ke emAM caitanyanI UrjA che. A aNuthI mahAna, kSudrathI virATa ane asImathI asIma banavA cAhe che. e anubhava kare che ke AtmAmAM anaMta zaktio rahelI che. AtmA anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta zaktino svAmI che, paraMtu vibhAva pariNatinA kAraNe enI e mahAna zaktio chupAyelI che, phaLasvarUpa e khinna ane vipatra banelo che. evuM bhAna ane jJAna hovAthI e AtmA e AvRtta zaktione abhivyakta karavA mATe prerita thAya che. e zaktionI abhivyakita mATe anukULa sAmagrInI apekSA rahe che. jema nAnA bIjamAM vizALa vRkSa thavAnI zakti che, paraMtu enI abhivyakti tyAre ja thAya che jyAre ene anukULa pANI, pavana ane prakAza prApta thAya. sAdhanAnA kSetramAM paNa A vAta lAgu paDe che. AtmA anaMta jJAna-darzana-sukha ane zakti prApta karavA mAge che, paraMtu e kevI rIte prApta thAya, enA mATe jaina tattvaciMtakoe ratnatrayInI sAdhanAnuM vidhAna karyuM che. ratnatrayIno artha che - samyagdarzana, samyagujJAna ane samyaphacAritra. vastutaH A ja mokSano mArga che, mokSanuM sAdhana che ane mokSano upAya che. atIta kALanA tIrthakaroe, gaNadharo ane zrutadhara AcAryoe A ratnatrayInI sAdhyasiddhi hetu upadeza Apyo che ane A anaMta anAgata kALamAM paNa Ano ja upadeza ApavAmAM Avaze. A ratnatrayImAM AtmAnA samagra adhyAtma guNono samAveza thaI jAya che, Atmika zaktionI abhivyakti mATe A ratnatrayInI ArAdhanA ja sAcI sAdhanA che. samyagudarzana, samyagujJAna ane samyakucAritranI vistRta vyAkhyA svataMtra paricchedamAM thaze. ahIM to emano sAmAnya paricaya mAtra prastuta che. samyagadarzana : Atma-svarUpanI pratIti, Atma-svarUpano vizvAsa ane Atma-svarUpa, vitarAga tathA vitarAga prarUpita tattvo para AsthA hovI samyagdarzana che. jene potAnI Atma-sattA para vizvAsa che, ene ja paramAtmAnI sattA para vizvAsa thaI zake che. je AtmavAdI hoya che e ja karmavAdI paNa hoI zake che. je karmavAdI hoya che e ja lokavAdI paNa hoI zake che. jene potAnA AtmAnI sattA para ja vizvAsa nathI, ene karma para vizvAsa nathI hoto, jeno karma para vizvAsa nathI ene loka-paraloka para paNa vizvAsa nathI hoto. mokSa para vizvAsa to hoya ja kyAMthI ? AgamamAM kahevAyuM che - se AyAvAI, loyAvAI kammAvAI kiriyAvAI / - AcArAMga, a-1, u.-1 je AtmAnA svarUpane jANe che e ja AtmavAdI che. je AtmavAdI che e ja sAco lokavAdI che. je AtmA ane lokanA svarUpane jANe che e ja karmavAdI che ane je karmavAdI che e ja sAco kriyAvAdI che. [ ratnatrayanI ArAdhanA rI A kala)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAco AtmavAdI ja mokSanI sAdhanA karI zake che. potAnA mULa svarUpanI pratIti mukhya vAta che. jeNe potAnI AtmasattA para AsthA nathI karI e anya koI upara samyaka vizvAsa nathI karI zakato. huM chuM kadamammi AnA para pUrNa pratIti samyagadarzana che. jaDa ane cetanamAM, sva ane paramAM AtmA ane pugalamAM bhedavijJAna karavuM vagere samyagdarzananuM vAstavika kArya che. jyAM sudhI sAdhakane A bhedajJAna nathI thaI jatuM tyAM sudhI A nathI samajAtuM ke sAdhakane sva-svarUpanI upalabdhi thaI gaI che. jene Atmabodha tathA cetanAbodha thaI jAya che, e samajI le che ke huM zarIra nathI, huM mana nathI, huM paugalika - bhautika padArtha nathI. A paugalika padArtha mArA nathI, huM cetana chuM, AtmA chuM, pudgalathI sarvathA bhinna chuM. huM jJAna-svarUpa chuM ane pugala kyAreya jJAnamaya nathI thaI zakatuM. A rIte A baMnemAM mULa vibheda che. AvI sthitimAM A baMnene eka mAnavuM sauthI vadhAre ajJAna che, sauthI moTuM mithyAtva che. samyagrajJAna : AtmAnuM jJAna, AtmAnA vizuddha svarUpanuM jJAna samyagujJAna che. samyagujJAnathI ja AtmA e nizcaya kare che ke anaMta atItamAM paNa jyAre pudgalano eka kaNa mArA potAnA Atmapradeza rUpa nathI thaI zakato, tyAre anaMta anAgatamAM e mAro kevI rIte thaI zakaze ane vartamAnanA kSaNamAM to enA potAnA hovAnI AzA kevI rIte karI zakAya che? huM - huM chuM e pudgala pula che. siddha svarUpApekSA AtmA kyAreya pugala nathI thaI zakato ane pugala kyAreya AtmA nathI thaI zakato. A rIte bodha-vyApAra samyagujJAna che. | vizvamAM cArebAju pagalono jamelo lAgelo che. sAdhaka game tyAM koIpaNa kSetramAM cAlyo jAya, pudgalothI e bacI nathI zakato. pugala samUha enA atyaMta najIka rahe che. pudgalonI sattAne kyAreya naSTa nathI karI zakAtI. to pachI sAdhaka pugalonA sAthe saMbaMdhane kevI rIte rokI zakAya che? ane jyAM sudhI pudgalonA sAthe saMbaMdha che tyAM sudhI bhavabaMdhanathI mukti kevI rIte maLI zake che? adhyAtma zAstrae enuM samAdhAna ApyuM che ke - "pudgalonI sattA sAdhakanA AsapAsa bhale rahe, jo pudgalonA pratye mamatA dUra karavAmAM Ave to teo anaMta pugala AtmAnuM kaMI bagADI zakatA nathI. AtmAmAM anaMta kALathI pugalanA pratye je mamatA lAgI che, ene dUra haTAvI de to pudgalothI saMbaMdha hovA chatAM pugalothI gherAyelo rahevA chatAM AtmA bhava-baMdhanathI mukata thaI zake che. AtmA vijJAnanI upalabdhithI samyagujJAna che. AtmavijJAna thaI gayA pachI anya bhautika jJAnano vizeSa bodha na thavAthI paNa AtmAne mokSaprAptimAM koI muzkelI paDatI nathI. jJAnanI alpatA hAnikAraka nathI, enI viparItatA ja bhayaMkara che. AtmajJAna je kaNabhara che, to paNa e manabhara bhautika jJAnathI vadhu zreSTha che. AtmasAdhanAmAM bhautika jJAnanI vipulatA apekSita nathI, jJAnanI vizuddhatA apekSita che. Koo)))))))))( jiNadhamo)
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpatam jJAna paNa mahAna banI zake che. paraMtu jyAM sudhI aMdaranA vikalpa ane vikAra dUra nahi thAya tyAM sudhI Atma-sAdhanAnuM phaLa prApta thatuM nathI. jo jJAna AtmAnA mithyAtva janita rAga-dveSAtmaka vikalpone dUra nathI karato, to e vAstavamAM sabhyajJAna nathI. e sUrya ja zuM jenA udaya thavAthI paNa rAtrino aMdhakAra zeSa rahI jAya ? samyajJAnanI upayogitA e ja che ke sAdhaka enA dvArA potAnA svarUpane samaje, emAM Avela vikArone jANe tathA emane dUra karavAnI dizAmAM ucita vicAra kare. samyAritra : AtmAnA astitva para sAcI pratIti thaI javAthI ane AtmAnA svarUpanuM kharuM-kharuM jJAna thaI javAthI paNa jyAM sudhI e pratIti ane jJAna anusAra AcaraNa nathI karavAmAM AvatuM tyAM sudhI sAdhakanI sAdhanA paripUrNa thaI zakavAnI nathI. pratIti ane upalabdhinA sAthe AcAra Avazyaka ane anivArya che. ApaNe vizvAsa karI lIdho ke AtmA che ane e paNa jANI lIdhuM ke AtmA pudgalathI bhinna che, paraMtu jyAM sudhI ene pudgalathI pRthak karavAno prayatna karavAmAM nahi Ave tyAM sudhI abhISTa siddhi thavAnI nathI. samyagdarzana hovAnuM phaLa e che ke AtmAnuM ajJAna, jJAnamAM pariNata thaI gayuM. A rIte samyajJAnanuM phaLa e che ke AtmA potAnA vibhAvane choDIne svabhAvamAM pUrNa sthira thaI javAno prayatna AraMbha karI do. vibhAva moha-janita vikalpa ane vikArone choDIne sva-svarUpa ramaNanI paripUrNatAmAM lIna thaI javuM. samyakcAritranuM (pUrNa) phaLa che. A ja vizuddha saMyama che, sarvotkRSTa zIla che. cAritra-AcAra-saMyama-zIla AtmAthI bhinna nathI. AtmAnI ja eka zuddha zakti-vizeSa che. sArAMza e che ke Atmatattva upara vizvAsa hoya, e vizvAsa vicAramAM badalo ane vicAra AcAramAM badalo tyAre ja sAdhanA paripUrNa thaze. ahIMyAM e dhyAna devA yogya che ke cAritrano artha mAtra bAhya kriyAo ja nathI. bAhya kriyAonA samyaktva vagara AcaraNa to anaMta kALathI ane anaMta prakAranuM karavAmAM AvyuM paraMtu AnAthI lakSyanI pUrti nathI thaI zakatI. adhyAtma sAdhanAmAM samyaktvayukta bAhya kriyAo yathA avasara upayogI tathA sahAyaka to hoya che, paraMtu e badhuM nathI. bAhya kriyA kalApomAM upayoga rahita AtmAnuM cAritra dravya cAritra kahevAyuM che ane upayoga sahita sva-svarUpamAM ramaNatAnA sAthe bhAva cAritra kahevAyuM che. jIvana vikAsa mATe dravya ane bhAva baMnenI AvazyakatA che. paraMtu anivAryatA ane aparihAryatA to bhAvanI ja che. jo bhAva che to dravyanuM mUlya AMkI zakAya che, paraMtu bhAvazUnya dravyanuM vizeSa mahattva nathI. mokSano upAya tathA sAdhanabhUta samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra e traNeya maLIne ja mokSanuM sAdhana bane che, pRthak rUpathI nahi, e dhyAnamAM rAkhavuM joIe. ekaluM samyagdarzana, ekaluM samyajJAna ke ekaluM samyakcAritra mokSanuM sAdhana nathI banI zakatuM. e traNe saMmilitarUpathI mokSanuM sAdhana hoya che. A traNemAMthI koIpaNa aMga svataMtra rUpathI ekalA mokSanuM sAdhana nathI banI zakatuM. samyagdarzana ane samyajJAna to ekabIjA ratnatrayanI ArAdhanA 71
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagara nathI thaI zakatuM. samyagdarzananA hovAthI samyagujJAna thaI ja jAya che. jema sUryano prakAza ane Atapa (garamI) eka sAthe hoya che. e baMne sAthe ja pragaTa thAya che. evuM nathI hotuM ke prakAza pahelAM Ave che ane Atapa pachI. evuM ja samyagudarzananA pragaTa thavAthI ja samyagujJAna paNa pragaTa thaI jAya che. enA pragaTa thavAmAM kSaNamAtranuM paNa aMtara nathI hotuM. samyagudarzana ane samyagujJAna svataMtra rUpathI mokSanI siddhi nathI karI zakAtI. samyagujJAna rasto batAvI zake che, calAvavuM enuM kAma nathI. cAlyA vagara maMjila para pahoMcI zakAtuM nathI. ekaluM samyaphacAritra paNa mokSanuM aMga nathI. kAraNa ke emAM cAlavuM to che, paNa mArgane jovA mATe jJAna-darzanarUpI cakSu nathI. maMjila para pahoMcavA mATe cakSu paNa joIe ane paga paNa joIe. koIpaNa ekanA abhAvamAM maMjila prApta thatI nathI. mokSanI maMjila upara pahoMcavA mATe samyagadarzana - samyagujJAnarUpI be cakSuonI jarUra che ane samyaphacAritrarUpI pagonI paNa. A rIte samyagudarzana, samyagujJAna ane sammacAritra traNeya maLIne mokSanuM sAdhana bane che. A vAtane "jJAna kriyAkhyA mokSa: ' sUtra dvArA puSTa karavAmAM AvyA che. sArAMza e che ke samyagujJAna, samyagudarzana ane samyaphacAritra rUpa ratnatrayInI paripUrNatAnuM nAma ja mokSa che ane A ja jIvanano carama vikAsa che. samyagadarzanano mahimA ) samyagdarzana adhyAtma-sAdhanAno mULa AdhAra ane mukhya kendra che. e muktimahelanuM prathama pagathiyuM che. e zrata ane cAritra dharmanI AdhArazilA che. je rIte ucca tathA bhavya prAsAdanuM nirmANa deDha AdhArazilA majabUta pAyA para ja saMbhava che, e ja rIte samyagudarzananA pAyA para ja zruta-cAritra dharmano bhavya prAsAda Ubho thaI zake che. AtmAmAM anaMta guNa che, paraMtu samyagudarzana guNanuM sarvAdhika mahattva pratipAdita karavAmAM AvyuM che. samyagudarzananuM ATaluM adhika mahattva eTalA mATe che ke samyagdarzananA sabhAvamAM ja jJAna ane cAritra upalabdha thAya che. samyagudarzananA sabhAvamAM ja yama-niyama-tapa-japa vagere sArthaka thaI zake che. samyagadarzananA abhAvamAM samasta jJAna ane samasta cAritra mithyA che. jema aMka vagere zUnyonI lAMbI lAina banAvI devAmAM Ave to paNa enuM koI mUlya nathI, ema samyakatva vagara jJAna ane cAritrano koI artha nathI raheto. agara samyakatvarUpI aMka hoya ane enA pachI jJAna ane cAritra hoya to pratyeka zUnyathI dasagaNI kiMmata thaI jAya che. samyagdarzanathI ja jJAna ane cAritramAM samyakatva Ave che. mATe darzana-jJAna-cAritra traNeya bhAvomAM samyakatva hovA chatAM paNa samyakatva zabda samyagadarzananA arthamAM rUDha thaI gayo che. A samyagudarzananI pradhAnatA sUcita kare che. samyagudarzanano mahimA ane garimAnuM zAstrakAro ane samartha AcAryoe pratyeka sthAne vividha rUpathI varNana karyuM che. ( 2 ) DOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAdaMsaNissa NANaM NANeNa, viNA Na huMti caraNa guNA / aguNissa Natthi mokkho, Natthi amokkhassa NivvANaM // uttarA., a-28, gA-30 arthAt samyagdarzana vagara, samyajJAnanI prApti thatI nathI. samyajJAnanI prApti vagara cAritranI prApti thatI nathI. cAritra vagara mokSanI prApti nathI thatI ne mokSaprApti vagara karmajanma duHkhothI chuTakAro nathI maLato. tAtparya e che ke samyaktvathI jJAnanI prApti thAya che, jJAnathI cAritra ane cAritrathI mokSanI prApti thAya che. A rIte kramathI sarvaguNonI prApti thavAthI jIva samasta duHkhothI mukta thaI jAya che. mATe samasta guNonA mULabhUta samyaktvane sauprathama prApta karavAno prayAsa apekSita che. 'ratnakaraRszrAvakAcAra'mAM kahyuM che - na samyaktvasamaM kiMcit traikAlye trijagatyapi / zreyo'zreyazca mithyAtvasamaM nAnyattanUbhRtAm // ratnakaraRszrAvakAcAra-34 arthAt traNe kALa ane traNe lokamAM jIvo mATe samyagdarzana samAna bIjuM koI kalyANakArI nathI ane mithyAtva samAna akalyANakArI anya koI nathI. triloka sthita indra, ahamindra, cakravartI vagere cetana ane maNi, maMtra-auSadhi vagere jaDadravya - e koIpaNa samyaktvanA samAna upakArI nathI. A jIvano sauthI vadhu anartha karanAruM mithyAtva samAna anya koI jaDa ke cetana dravya traNe kALa ane traNe lokamAM nathI, nA thayo che nA thaze. samasta saMsAranAM duHkhono nAza karanAra ane AtmakalyANane pragaTa karanAra samyaktva ja che. mATe enI prApti-hetu prayAsa karavo joIe. 'mokSapAhuDa'mAM tyAM sudhI kahevAyuM che ke - "vadhu zuM kahIe, je paNa bhUtakALamAM siddha thayA ane bhaviSyamAM thaze e badhuM samyaktvanuM ja mahattva samajavuM joIe." kiM bahuNA bhaNiNa je siddhA NaravarA gae kAle / sijjhihahi je vi bhaviyA taM jANaha sammamAhappaM // mokSapAhuDa, gA-88 A prakAre spaSTa che ke samyagdarzana vagara jJAna ane cAritra kArya-siddhi nathI karI zakatA. 'AcArAMga'nA niryuktikAre kahyuM che - kuNamANo'vi nivittiM pariccayaMto'vi savaNadhaNabho / dinto'vi duhassa uraM miccha diTThI na sijjhaiu // AcArAMga niyukti gAthA-220 63 samyagdarzanano mahimA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt yama-niyama vagere rUpa nivRtti karavA chatAM paNa dhana, svajana ane bhogono tyAga karavA chatAMya paMcAgni tapa vagere dvArA zArIrika kaSTa sahana karavA chatAMya mithyASTi siddhi prApta karI zakatI nathI. AgaLa niryuktikAra kahe che - tamhA kammANIaM jeumaNo daMsaNammi payaijjA / daMsaNavao hi saphalANi huMti tavanANacaraNAI // - AcArAMga niyukti, gAthA-221 arthAt karmarUpI senAne jItavA mATe samyagudarzanamAM prayatna karavo joIe, kAraNa ke samyagadarzana vagara karmono kSaya thaI zakato nathI. samyakatvI dvArA karelAM tapa-japa-jJAna ane cAritra ja saphaLa thAya che. mATe samyakatva-prApti mATe puruSArtha karavo joIe. uparyukta uddharaNothI samyagudarzanano mahimA ane garimAno spaSTa paricaya maLI jAya che. sArAMza e che ke A samyagudarzana anupama sukhano bhaMDAra, sarva kalyANanuM bIja ane saMsArasAgarathI pAra UtaravA mATe eka mahAna yAna-pAtra (jahAja) che. jeNe samyagudarzanane prApta karI lIdhuM che, enI samakSa traNa lokanA rAjyanuM sukha paNa koI visAtamAM nathI. samyagudarzana je koIpaNa AtmAmAM pragaTa thaI jAya che, e kRtakRtya thaI jAya che, eno beDo pAra thaI jAya che. samyagadarzananI jyoti jyAre sAdhakanA jIvanapathane Alokita karI de che, to A anaMta saMsArasAgaramAM sAdhakane koI prakArano bhaya nathI raheto. e evuM samaje che ke samyagadarzana rUpa ciMtAmaNi ratna jyAre mArI pAse che, mArAmAM ja che, pachI mAre koI vAtanI ciMtA ane kaI vAtano bhaya ? jenA pAse A akSaya-nidhi hoya e dIna-hIna kevI rIte hoI zake. evo adbhuta, anupama ane advitIya mahimA che samyagdarzanano. samyagudarzana e pArasamaNi che, jenA sparzamAtrathI ajJAnarUpI lokhaMDa jJAnarUpI sonAmAM badalAI jAya che. samyagadarzanano mahimA batAvatA "sUtrakRtAMga sUtra" mAM sUtrakAra lakhe che - je yA buddhA mahAbhAgA, vIrA asamatta daMsiNo / asuddhaM tesiM parakkaMtaM, saphalaM hoi savvaso // je yA'buddhA mahAbhAgA vIrA sammatta-daMsiNo / suddhaM tesiM parakkaMtaM saphalaM hoi savvaso // - sUtrakRtAMga sUtra, a-8, gAthA-2 2-2 3. arthAt je puruSa tattvanA arthathI anabhijJa (ajANa) mahAbhAga saMsAramAM pUjanIya, vIra, asamyagdarzI-samyagujJAna vagerethI rahita che. emanA dvArA karelAM tapa, adhyayana ane niyama vagere puruSArtha azuddha hoya che ane te karmabaMdhanA kAraNe ja hoya che. enA viparIta je puruSa tattvajJAtA, mahApUjya-mahAbhAgyazALI, karmanuM vidAraNa karavAmAM samartha ane - 04 nonasa jiNadharmoo]
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagudRSTi che, enAM tapa, dAna, adhyayana, niyama vagere badhA paraloka saMbaMdhI kArya zuddha tathA karma-kSayanA kAraNe hoya che. 'uttarAdhyayana sUtra'nA navamA adhyayanamAM kahyuM che - mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuMjae / na so suakkhAya dhammassa, kalaM agghai solasiM // - uttarAdhyayana sUtra, a-9, gAthA-44 je jIva bALa che, mithyASTi che, ajJAnI che, e pratyeka mAsamAM kuzanA agrabhAga para jeTalo AhAra coMTe che, eTalo ja khAIne rahI jAya to paNa e jinokta dharmanI soLamI kalA(aMza)nA barAbara paNa nathI hoto. zAstromAM sthAna-sthAna para samyagudarzananA mahimAnuM varNana karavAmAM AvyuM che - "paddha parama putrahIM " - uttarA, a.-3, gAthA-9 mahAmUlyavAna zraddhArUpI ratna khUba ja durlabha che. je vastu durlabha hoya che, e aNamola ane mahattvapUrNa hoya che. samyagadarzanarUpI ciMtAmaNi ratnanI prApti bahu durlabha che. navatattva prakaraNanI nimna gAthAomAM samyakatvanuM svarUpa batAvatAM eno apUrva lAbha batAvyo che - jIvAi navapayatthe, jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANe vi sammattaM // savvAiM jiNesara bhAsiAI vayaNAI nannahA huMti / ia buddhI jassamaNe, sammattaM niccalaM tassa // aMtomuhutta mittaMpi phAsiyaM, hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDhapuggala, pariyaTTo ceva saMsAro // - navatatva prakaraNa, gAthA-56-58 arthAt je jIva vagere nava ratnono jJAtA che, ene samyakatva hoya che. kadAcit kSayopazamanI taratamatAthI koI yathArtha rUpathI tattvone nathI jANatuM paraMtu tameva sarvAM saMvaM nirdi pave' - je jinezvara deve kahyuM che e satya che, evI zraddhA kare che, to ene samyakatva che. jinezvara bhagavaMtonAM vacana vyartha (anyathA) kyAreya nathI hotA, evI daDha zraddhA jene prApta che, eno samyakatva nizcala hoya che. je AtmAe aMtarmuhUrta mAtra mATe paNa samyaktvano sparza karI lIdho, eno anaMta saMsArabhramaNa parimita thaI gayo. apArdha pugala parAvarta kALathI vadhu A saMsAramAM [samyagadarzanano mahimA 000000000000 To5 )
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ paribhramaNa nathI karato. enI mukti sunizcita thaI jAya che. keTalo apUrva mahimA che samyakatvaratnano. "samyakatva kaumudI' graMthamAM kahevAmAM AvyuM che - samyaktva ratnAnna paraM hi ratnaM, samyaktva mitrAnna paraM hi mitraM / samyaktva baMdhona parohi bandhuH samyaktva lAbhAnna paro hi lAbhaH // samyakatva ratnathI vadhIne koI mUlyavAna ratna nathI, samyakatvathI vadhIne koI bIjo mitra nathI. samyakatvathI vadhIne koI baMdhu nathI ane samyakatva lAbhathI vadhAre bIjo koI lAbha nathI. A ja graMthamAM AgaLa kahevAmAM AvyuM che - zlAghyaM hi caraNajJAnaviyuktamapi darzanam / na punarjJAnacAritre mithyAtvaviSadUSite // jJAna ane cAritra vinA paNa samyagudarzana glAdhya che, prazaMsA yogya che, paraMtu mithyAtva viSathI dUSita hovAthI jJAna ane cAritra zlAghanIya-prazaMsanIya nathI hotA. arthAt mokSamArgamAM e upayogI nathI banatA. eka AcAryae nimna zabdomAM samyakatvano mahimA gAyo che - asamasukhanidhAnaM, dhAma saMvignatAyAH, bhavasukhavimukhatvoddIpane sadvivekaH / naranarakapazutvocchekaheturnarANAm, zivasukhatarubIjaM zuddhasamyaktvalAbhaH // zuddha samyakatvano lAbha anupama sukhanuM nidhAna che, vairAgyanuM dhAma che, saMsAranAM kSaNabhaMgura sukhothI virakta karavAvALA saviveka che, bhavya jIvonA naraka, tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI duHkhonuM uccheda karanArA che ne mokSa sukharUpI mahAvRkSa mATe bIjarUpa che. digaMbara AcArya zrI zubhacaMdrae "jJAnArNava'mAM kahyuM che - saddarzana mahAratnaM vizvalokaikabhUSaNam / muktiparyantakalyANa-dAnadakSaM prakIrtitam // - jJAnArNava, pRSTha-101, zloka-13 samyagadarzana badhAM ratnomAM mahAna ratna che, samasta lokanuM bhUSaNa che, AtmAnI mukti sudhI kalyANa - maMgala pradAna karanAra che. caraNajJAnayorbIjaM yama-prazama-jIvitam / tapaH zrutAdyadhiSThAnaM sadbhiH saddarzanaM matam / / - jJAnArNava, pR-10ra samyagudarzana, jJAna ane cAritranuM bIja che. yama (mahAvrata vagere) ane prazama (vizuddha bhAva) mATe jIvana svarUpa che. tapa ane zrutano A AzrayadAtA che. A rIte jeTalA paNa zama, dama, bodha, vrata, tapa vagere hoya che, e badhAne saphaLa karanArA samyagudarzana ja che.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanAsAra' graMthamAM lakhyuM che - yenedaM trijagadvareNyavibhunA, proktaM jinena svayaM, samyaktvAdbhutaratnametadamalaM cAbhyastamapyAdarAt / bhaDaktvA saprasabhaM kukarmanicayaM zaktyA ca samyak para brahmArAdhanamadbhutodita-cidAnandaM padaM vindate // je manuSya traNa jagatanA nAtha jinendra bhagavAna dvArA pratipAdita samyaktva rUpa abhuta ratnano Adara sahita abhyAsa kare che, e duSTa karmone baLapUrvaka samULa naSTa karIne vilakSaNa AnaMda pradAna karanArA parabrahma(mokSa)ne prApta karI le che. darzana pAhuDa'mAM kahevAyuM che - daMsaNAmalo dhammo uvaido jiNavarehiM sissANaM / taM souNa sakapaNe saNahINo na vaMdivvo // vItarAgadeve ziSyone upadeza Apyo ke - "dharmanuM mULa darzana che. mATe je samyagudarzanathI rahita che, e vaMdanIya nathI." arthAt cAritra tyAre ja vaMdanIya hoya che jyAre e samyagadarzanathI yukta che. deva guru dharmanI zuddhi kaho kima rahe, kima rahe zuddha zraddhAna Ayo / zuddha zraddhA binA sarva kiriyAkarI, chAra para lIMpaNuM teha jANoM // yogI zrI AnaMdaghanajIe "anaMta jina stavanamAM samyagudarzana vagara, zraddhA vagara sarva kriyAone rAkha para lIMpavA samAna vyartha batAvyuM che. A rIte Agamika ane anya AcAryonA subhASita vacano dvArA samyagudarzananA mahimA para paryApta prakAza pADyo che. evA mahAmahimAmaya ane maMgalamaya samyagudarzanane prApta karavA ane ene surakSita rAkhavA mATe satat jAgRta rahevuM joIe. samyagadarzananuM svarUpa je maMgalamaya ane mahAmahimAmaya samyagudarzanane muktimahelanuM prathama sopAna kahevAyuM che, enuM svarUpa zuM che, enI paribhASA zuM che, e adhyAtma zAstrano mahattvapUrNa viSaya che. samyagudarzana zuM che ? A praznanA uttaramAM kahevAyuM che - tahiyANaM -tu bhAvANaM sambhAve uvaesaNaM / bhAveNaM sadhaMtassa, sammattaM taM viyAhiyaM // - uttarAdhyayana sUtra, a-28, gA-15 jIvAjIvAdi tathyarUpa bhAvo-tattvonA yathArtha svarUpa para aMtaHkaraNanA deDha saMkalpa sAthe zraddhAna karavI samyagudarzana che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha [ samyagradarzananuM svarUpa chao]
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane mokSa - A nava tattvonuM samyaka zraddhAne ja samyagudarzana che. nava ratna ane Sa dravyonA yathArtha svarUpa para zraddhA karavI samyagudarzana che. "tattvArtha sUtramAM AcArya umAsvAtie samyagadarzananI paribhASA A rIte karI che - tattvArtha zraddhAnaM samyag darzanam / - tattvArtha sUtra, a-1, sU-2. jIvAdi tattvo para zraddhA karavI samyagudarzana che. mATe prazna thAya che ke tattvArtha zuM che? eno saMkSipta javAba che - "tIrthakara devono upadeza ja tattva che." mumukSu AtmA punaH prazna kare che ke - "tIrthakarono upadeza to sAgaranI samAna vistRta, gaMbhIra ane sAdhAraNa jano mATe durgamya che, paNa sAdhAraNa jano mATe hitakArI, zrutasAgarano sAra, AgamamahodadhinA maMthananuM mAkhaNa rUpa che." tattva zuM che? A praznano javAba "AcArAMga sUtramAM khUba ja suMdara rIte Apyo che - se bemi je aIyA, je ya paDuppannA, je ya AgamissA arihaMtA bhagavaMto te savve evamAikkhaMti, evaM bhAsanti, evaM paNNaviMti, evaM parUviMti-savvepANA, savve bhUyA, savve jIvA, savve sattA na haMtavvA, na ajjAveyavvA, na paridhittavvA, na pariyAveyavvA, na uddaveyavvA / esa dhamme suddhe, niie, sAsae, samiccaM loyaM viyaNNehiM paveie taMjahAuTThiesu vA, aNuTThiesu vA, uvaTThiesu vA, aNuvaTThiesu vA, uvarayadaMDesu vA, aNuvarayadaMDesu vA, sovahiesu vA, aNovahiesu vA, saMjogaraesu vA, asaMjogaraesu vA / taccaM ceyaM, tahA ceyaM assi ceyaM pavuccaI / / - AcArAMga sUtra, a-4, u.-1 Arya sudharmA svAmI pharamAve che ke - "he jaMbU! kahuM chuM ke bhUtakALamAM je tIrthakara bhagavAna thaI gayA che, vartamAnamAM je tIrthakara che ane bhaviSyamAM je tIrthakara thaze, e badhA A rIte kahe (pharamAve) che, bole che, samajAve che ane prarUpaNA kare che ke - "badhAM prANIo (beindriyAdi). badhA bhUta (vanaspati), badhA jIva (paMcendriya) ane badhAM sattvo(pRthvIkAyAdi)ne daMDa vagerethI na mAravAM joIe, emanAM para AjJA na calAvavI joIe, emane dAsanI jema adhikAramAM nahi rAkhavAM joIe, emane zArIrika ke mAnasika saMtApa na Apavo joIe ane emane prANothI rahita na karavAM joIe." A ja dharma zuddha che, nitya che ane zAzvata che. saMsAranAM duHkhone jANIne jagajaMtuhitakArI bhagavAne saMyamamAM tatpara ane atatpara (zravaNa mATe udyata ane anudyata) upasthita ane anupasthita munio ane gRhastho, rAgIo ane tyAgI, bhogIo ane yogIo vagere jagajIvonA kalyANArthe A upadeza pradAna karyo che. A ja satya che, A tathyarUpa che ane evo dharma jina-pravacanamAM ja kahevAyo che. [ ~) OOOOOOOOOOOOOOO | jiNadhamo) jilamo
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthaMkara devoe nirAvaraNa kevaLajJAna ane kevaLadarzana dvArA paramArtha upalabdha karIne saMsAranA jIvone je upadeza Apyo che eno sAra svayaM tIrthakara devoe uparanA sUtramAM vyakta karyo che. samasta tIrthakaronA upadezano sAra ane samasta zAstrono nicoDa A sUtramAM samAviSTa karI dIdho che. ahiMsA agAdha zrutasAgaranA maMthananuM mAkhaNa che. A ja sAra che, A ja tattva che. A ja zuddha zAzvata ane nitya dharma che. A ja parama tattva che. kAraNa ke zeSa badhAM tattvonuM nirUpaNa A ja parama tattvane parisphaTa karavA mATe che. mATe A ahiMsAmaya zuddha dharma upara zraddhA hovI vAstavika tattva zraddhAna che ane e ja samyagudAna che. nava tattvonuM vistRta vivecana, padravyonuM sUma vizleSaNAtmaka varNana tathA samasta anuyogonuM prayojana ahiMsA pradhAna dharmanA AcaraNa dvArA parama padane prApta karavuM che. A vAtanI puSTi nimna Agama pramANathI thAya che. savva jaga jIva rakkhaNadayaTThayAe bhagavayA pAvayaNaM sukahiyaM / - prazna vyAkaraNa prathama saMvara dvArA tIrthakara deve sakaLa jagatanA jIvonI rakSArUpa dayA mATe pravacana-AgamonuM kathana karyuM che. A rIte ahiMsA tattva para pragADha AsthA samyagudarzananuM aMga che tathApi sAmAnyataH 'tattvArthazraddhAnam samyagdarzanam' tattvo para zraddhA karavI samyagadarzana che, A vyAkhyA mukhya rUpathI pracalita che. A vyAkhyAmAM e prazna karI zakAya ke - "tattvomAM zraddhA karavI jo samyagudarzana che to evuM samyagdarzana aparyAptaka vagere avasthAomAM kevI rIte ghaTita thaI zake che, kAraNake zraddhA karavI, mAnasika abhilASA che, e aparyApta vageremAM saMbhava nathI. paraMtu emAM samyagdarzana to mAnavAmAM AvyuM che. samyagdarzananI 60 sAgaropama tathA sAdi-aparyavasita rUpa utkRSTa sthiti pratipAdita karavAmAM AvI che. to evI vyAkhyA karavAthI Agama virodha kema nahi thAya ?" A praznanuM samAdhAna A rIte karavAmAM AvyuM che - tattvArtha zraddhA karavI samyaktvanuM kArya che ane mithyAtvano kSayopazama vagere thavAthI utpanna zubha Atma pariNAma vizeSa samyakatva che." jema ke kahevAyuM che - 'se a sammatte prasatthasammatta mohaNIakammANaveaNovasamakkhaya samutthe pasamasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme paNNatte / ' arthAt prazasta samyakatva mohanIya karmanA vedana, upazama ane kSayathI utpanna, prathama saMvega vagere cihnavALuM zubha Atma pariNAma samyakatva che. samyakatvanuM A lakSaNa kSayopazamanI dRSTie asaMjJIo ane kSAyikanI dRSTithI siddhomAM paNa joI zakAya che. A rIte samyakatvanA hovAthI ja yathArtha zraddhAna ane yathArtha zraddhAnanA hovAthI ja samyakatva thAya [ samyagadarzananuM svarUpa jo A cha9]
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. evA zraddhAna ane samyaktvanuM paraspara avayaMbhAvitva pradarzita karavA mATe kAryamAM kAraNano upacAra karIne tattvArtha zraddhAnane samyagdarzana kahevAyuM che. mATe AgamavirodhanuM kathana nirmULa che. A vizleSaNanA pariprekSyamAM punaH jijJAsA thAya che ke anyatra zAstromAM - "tatvatra dhyavasAya: saMkhyatvam ' arthAt deva, guru, dharma A traNenA pratye yathArtha zubha adhyavasAyane samyakatva kahevAyo che. jema ke - arihaM devo guruNo, susAhuNo jiNamayaM pamANaM ca / - iccAi suho bhAvo, sammattaM biMti jagaguruNo // arthAt arihaMta deva che, zuddha AcAranuM pAlana karanAra susAdhu guru che ane jitendra deva dvArA prarUpita dharma ja pramANa che, A prakAranA zubhabhAvane jaga-guru-tIrthakara dave samyakatva kahyuM che to tattvArtha zraddhAnarUpa samyagudarzana che ke tattvatraya adhyavasAyarUpa samyagdarzana che ? zuM A baMne vyAkhyAnomAM aMtara nathI ? uparyukta jijJAsAnuM samAdhAna prastuta karatAM kahevAyuM che ke - "A baMne vyAkhyAnomAM koI virodha nathI." tattvArtha zraddhAna rUpa samyagudarzana sAdhu ane zrAvaka baMne mATe samAnarUpathI lAgu paDe che jyAre gRhastho mATe deva, guru, dharmanA pratye kramazaH pUjyatva, upAsyatva ane anuSThayatva (AcaraNIyatA) bhAva pragaTa karavA mATe tattvatraya adhyavasAya rUpa samyagdarzana kahevAyuM che. vastutaH uparanAM baMne vyAkhyAnomAM paraspara virodha nathI. kAraNa ke deva, guru, dharmano tattvomAM samAveza thaI jAya che. deva ane gurunA jIvatattvamAM tathA dharmanA sakAma nirjarA ane saMvaramAM samAveza thaI jAya che, mATe baMne vyAkhyAnomAM virodha nathI. -14 ( nava-tatva svarUpa HE tattvArtha zraddhAnaM sabhyanaM' - AmAM tattva ane artha e baMne vAto dhyAna rAkhavA lAyaka che. tattvathI tAtparya jIva-ajIva, puNya, pApa, AsTava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - A tattvonI sattA para, emanA astitva para zraddhA karavI che. jyAre sarvathI tAtparya A tattvonA yathArtha svarUpa para zraddhA karavI che. jema AtmA che e tattva thayuM ane AtmAnA yathArtha svarUpa jJAna-darzana-sukha ane vIryAtmaktA para zraddhA karavI - artha thayo. A rIte tattva ane enA artha-yathArtha svarUpa para zraddhA karavI samyagudarzananuM svarUpa kahevAya che. tattva nava kahyA che - jIva, ajIva, puNya, pApa, AsTava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. jIvAjIvA ya baMdho ya puNNaM pAvAsavo tahA / saMvaro nijjarA mokkho, saMtee tahiyA nava // (80) : jiNadho]
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMga sUtra'nA navamA sthAnamAM kahevAmAM AvyuM che - nava sabbhAva payatthA paNNattA, taMjahA-jIvA, ajIvA, puNNaM, pAvo, Asavo, saMvaro, nijjarA, baMdho mokkho / - sthAnAMga sUtra, sthAna-9, sU.-665 adhikAMza rUpamAM sarvatra tattvonI saMkhyA nava ja upalabdha thAya che. 'tattvArtha sUtra'mAM sAta tattva batAvyA che. jIvAjIvAzrava baMdhasaMvaranirjarAmokSAstatvam - tattvArtha sUtra, 1-4 (1) jIva (2) ajIva (3) Asrava (4) baMdha (5) saMvara (6) nirjarA ane (7) mokSa. e sAta tattvo che. emAM puNya ane pApa tattvano Asrava tattvamAM ke baMdha tattvamAM samAveza karIne sAta tattva mAnavAmAM AvyAM che. puNyano zubha Asrava ke zubha baMdha mAnavAmAM Ave che ane pApane azubha Asava baMdha mAnavAmAM Ave che. A vivakSA paddhatinuM aMtara mAtra che. vastutaH AmAM koI maulika aMtara nathI. jyAre puNya-pApanI svataMtra vivakSA karavAmAM Ave che tyAre nava tattvanI saMkhyA thaI jAya che ane jyAre puNya-pApane Asrava ke baMdhamAM samAviSTa karI levAmAM Ave che to tattvonI saMkhyA sAta thaI jAya che. tattvonuM A nirUpaNa adhyAtma zAstranI dRSTie karavAmAM AvyuM che. Ane tattva kahevAno abhiprAya e che ke mokSamArgamAM mukhyatve sAdhaka ke bAdhaka che. adhyAtma zAstramAM e ja vAtone mahattva ApavAmAM Ave che, je AtmAnI mukti mATe upayogI che. A upayogI vAtomAM paNa je vizeSa rUpathI, pradhAna rUpathI upayogI hoya che, emane ja ahIM tattvanI saMjJA ApavAmAM AvI che. jema ke bhautika jagatamAM kSiti, jaLa, pAvaka (agni), gagana (AkAza) ane samIra-(vAyu)tattva mAnavAmAM Ave che, kAraNa ke A pAMca mULa padArtha che, jenA para AkhuM bhautika jagata avalaMbita che. mATe e bhautika jagatamAM "paMca tattva" kahevAya che. A rIte Atmika jagatamAM mukti mATe je vAto mULabhUta upayogI che, emane ja tattva kahevAya che. A tattvomAM jagatanAM badhAM tattvono samAveza thaI jAya che. A dRSTibiMdune laIne AdhyAtmika jagatamAM nava tattva mAnavAmAM AvyA che. jIva: jemAM cetanA-upayoga-zakita jovA maLe che e jIva tattva che. A anAdi anaMta zAzvata tattva che. A svayaM siddha che. nA Ane koIe banAvyo che ke na koI dvArA kyAreya Ano nAza thaI zake che. e haMmezAM jIvita rahevAthI jIva kahevAya che. cetanA AnuM mukhya lakSaNa che. upayoga nakSatra - tattvArtha sUtra, 2-8 K nava-tattva svarUpa che je nava-tatva svarUpa che te che je che 81)
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamamAM kahyuM che . "vA navabhavo nIve" - bhagavatI zataka-2, u.-10 "Ivo vona+g" - uttarAdhyayana, e.-28, gA.-10 cetanA AtmAno mukhya guNa che. A mukhya guNa enAthI kyAreya pRthaka (alaga) nathI thaI zakato. jemAM agnino guNa uSNatA ke prakAzakatA enAthI koIpaNa sthitimAM alaga nathI thaI zakato ema ja AtmAno cetanA-guNa kyAreya enAthI alaga nathI thaI zakato. sUryano prakAza sUryathI alaga nathI thaI zakato. enA para bhale game teTalA gherA meghonuM AvaraNa AvI jAya, enI prakAzakatA nyUnAdhika rUpamAM banI rahe che - jenAthI divasarAtanuM aMtara daSTigocara thAya che. A rIte jIvanuM caitanya svarUpa cAhe jeTaluM jJAnAvaraNIyAdi kamathI AvRtta thaI jAya, eno koI ne koI aMza khullo ja rahe che, jenA kAraNe jIvaajIvano bheda thAya che. A jIva tattva ja AdhyAtmika jagatanA raMgamaMcanuM mukhya pAtra che. e ja vibhAvamAM pariNata thaIne jaDa karmothI baMdhAya che ane e ja potAnA puruSArtha dvArA mukata thAya che. ajIva : jIva tattvano pratipakSI ajIva tattva che. emAM cetanA zaktino sarvathA abhAva che. jeTalA paNa cetanA rahita padArtha che te badhA ajIva tattvamAM che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa - e cAra arUpI ajIva che ane pugalarUpI ajIva che. karma paugalika che. A paugalika karmonI sAthe saMsarga ane saMbaMdhanA kAraNe jIva baMdhana dazAne prApta kare che ane emanA sAthe saMpUrNa saMbaMdha- viccheda karavAthI e mukta thAya che. puya : AtmA karmothI saMbaddha hoya che jenA phaLasvarUpa ene sAruM ke kharAba, zubha ke azubha phaLa prApta thAya che. je karmonuM zubha phaLa hoya che ane jenA kAraNe AtmA zubha phaLane bhogave. e puNya tattva che. pApa : je karmonuM azubha phaLa hoya che ane jenA kAraNe AtmA azubha phaLa bhogave che, e pApa tattva che. Asrava : vibhAva pariNata AtmA je strotothI karmane ekatrita kare che, te strota Asrava che. jema taLAvamAM alaga-alaga nALAthI AvIne pANI ekatrita thaI jAya che, te nALA lokadRSTithI Asrava kahevAya che. ema ja AtmArUpI taLAvamAM je vRttiorUpI nALAnA mAdhyamathI karmarUpI pANI ekatrita thaI jAya che, te badhI vRttio Asrava che. (82 ka ro tama jiNadhamo)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara : AtmAthI saMbaddha thavA mATe AmravanAM dvArothI je karmasamUha Ave che, emane ja vRttionA mAdhyamathI rokI devAmAM Ave che, e saMvara tattva che. nirjarAH AtmAthI saMbaddha karmonuM AMzika rUpathI AtmAthI alaga thaI javuM nirjarA tattva che. baMdha : Atma-pradezonuM karma pudgalonI sAthe kSIra-nIranI jema maLI (bhaLI) javuM baMdha tattva che. mokSa : AtmAnuM badhI rIte karmothI saMpUrNa rUpamAM haMmezAM mATe chUTI javuM mokSa tattva che. uparyukta tattvonI vyAkhyAthI A jJAta thAya che ke jIva ane ajIva e badhA mukhya tattva che. ane zeSa sAta tattva A jIva-ajIvanA saMbaMdhanI bhinna-bhinna avasthAonA dyotaka che. mokSamArgamAM AtmAnA patana ane utthAnanA rahasyanuM sarvAdhika mahattva hoya che. eTalA mATe mumukSune AtmA ane karmonI vibhinna avasthAonuM jJAna karAvavuM apekSita hoya che. A dRSTikoNane laIne ja AtmA ane karmonA saMbaMdhathI thanArI avasthAone paNa tattvanA rUpamAM mahattva ApavAmAM AvyuM che. A rIte uparanAM nava tattvo para yathArtha zraddhA hovI samyagudarzananuM svarUpa che. 15 * (dharmanA be prakAra-kSata ane cAritra) samyagadarzana e prAraMbhika dvAra che, jyAMthI muktinA mahelamAM praveza thAya che. mokSamArgano AraMbha samyagdarzanathI ja thAya che. A e prAthamika bhUmikA che, jenA upara AdhyAtmika vikAsano bhavya ane ramya prAsAda Ubho thAya che. A ja e rasAyaNa che je anAdi mithyAtvanA viSane mArI de che ane AtmAne e viSathI mukta karIne e svAthya ane Arogya pradAna kare che, je enuM vAstavika svarUpa che. mithyAtvanuM viSa haTI javAthI ja ajJAnanI behozI ane pragADha mohanidrAno bhaMga thAya che ane Atma-jJAna ane AdhyAtmika vikAsanA sonerI prabhAtanA AnaMdano anubhava kare che. jaina siddhAMtAnusAra samyagudarzanano ja A camatkAra che ke e ajJAnane sujJAnamAM ne acAritrane sucAritramAM tathA atapa(ajJAna tapa)ne sutAmAM parivartita karI de che. parivartananI ATalI moTI zakti samyagudarzanamAM ja che. eTalA mATe sAdhanAnA A maMgalamaya mArgano mahAmahimA batAvyo che ane enA hovAthI ja sAdhanAnI prakriyAno AraMbha mAnavAmAM dUdharmanA be prakAra-zruta ane cAritra che . je 83]
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avyo che. samyagdarzananA abhAvamAM je paNa kriyAo karavAmAM Ave che, te mokSamArgathI bahAra hovAnA kAraNe AtmA mATe kalyANakArI nathI thatI. samyagdarzananA prAdurbhAvathI pahelAM mithyAtva dazA thAya che. A mithyAtva mokSano avarodhaka che. mATe mithyAtva tathA ajJAnapUrvaka karavAmAM AvatI kriyAothI mokSa nathI thato. e kriyAono kartA mokSamArgano ArAdhaka nathI thato. zrI vItarAga-deva saMmata dharmanA Agamika dRSTithI be bheda batAvavAmAM AvyA che - tuviSe tharmo paLatte, taMnahA-suvadharmo ceva, caritta dharma jeva / ' sthAnAMga. 2-1-72 dharma be prakAranA (1) zrutadharma ane (2) cAritra dharma. samyajJAna ane darzana arthAt ATha jJAnAcAra ane ATha darzanAcAra zrutadharmamAM samAviSTa che. zramaNadharma tathA zrAvakadharmanA mULa guNa tathA uttara guNa ane ATha cAritranA AcAra cAritradharmanA aMtargata mAnavAmAM AvyA che. A rIte zruta ane cAritra rUpa be dharma ja vItarAganI AjJAmAM che. A baMnethI bhinna koI dharma vItarAga dvArA prarUpita ke vItarAganI AjJAno dharma nathI. mATe zruta ane cAritra dharmanI ArAdhaka vyakti ja vItarAganI AjJAnI ArAdhaka che. vItarAga paramAtmAe ArAdhanA traNa prakAranI kahI che - - kativihA NaM bhaMte ! ArAhaNA paNNattA ? noyamA ! tivihA ArAhaLA pAttA, taMnaddA-nALArAhA, daMsaNArAhaNA carittArAhaNA / nANArAhaNA NaM bhaMje ! kativihA paNNattA ? taM jahA goyamA ! tivihA paNNattA, daMsaNArAhaNA NaM bhaMte ? evaM ceva tivihA vi, evaM carittarAhaNA vi / vajroziyA, mAima, naddA / - bhagavatI sUtra, 8-10 uparyukta pAThamAM bhagavAne ArAdhanA traNa prakAranI kahela che - (1) jJAnArAdhanA, (2) darzanArAdhanA ane (3) cAritrArAdhanA. A traNa ArAdhanAonI ArAdhaka vyakti ja mokSamArga tathA vItarAga AjJAnA ArAdhaka samajavAmAM jAya che. A traNe ArAdhanAothI atirikta ArAdhanA karanArI vyakti mokSamArga ke vItarAga-AjJAnI ArAdhaka nathI. jJAna-darzanacAritryathI rahita koIpaNa prakAranI sAdhanAne ke sAdhanAnA kartAne AgamamAM na to ArAdhanA ke ArAdhaka ja kahevAyA che ane na ene saMsArano viccheda karavAvALA parita saMsArI. AgamanA prastuta pAThamAM utkRSTa, madhyama ane jaghanya-ArAdhananA ArAdhakane ja mokSamArgano ArAdhaka mAnavAmAM Avyo che. A ArAdhanAnA be bhedomAMthI kayA bhedano ArAdhaka 84 jiNadhammo
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyakti keTalA bhava karIne mokSamAM jAya che. A nirNaya paNa "bhagavatI sUtramAM A ja sthAna 52 sApyo cha - - ukkosie NaM bhaMte ! NANArAhaNaM ArohettA katihiM bhavaggahaNehiM siMjjhaMti jAva aMtaM kareMti ? ___ goyamA ! atthegai e teNeva bhavaggahaNeNaM sijhaMti jAva antaM kareMti / atthegaie docceNaM bhavaggahaNeNaM sijhaMti jAva aMtaM kareMti / atthegaie kappovannaesu vA, kappAtiesu vA uvavajjati / ukkosie NaM bhaMte ! daMsaNArAhaNaM ArAhettA katihiM bhavaggahaNehi sijhaMti jAva aMtaM kareMti ? evaM ceca / ukkosieNaM bhaMte ! cArittArAhaNaM ArAhettA ? evaM ceva, NavaraM atthegaie kappAtIesu vA uvavajjaMti / majjhimiya NaM bhaMte ! NANArAhaNaM ArAhettA katihiM bhavaggahaNehiM sijhaMti jAva aMtaM kareMti ? goyamA ! atthegaie docceNaM bhavaggahaNehi sijjhai jAva aMtaM kareMti, taccaM puNa bhavaggahaNaM nAikkamai / majjhimiya Na bhaMte / daMsaNArAhaNaM ArAhettA ? evaM ceva, evaM majjhimiyaM cAritArAhaNaM vi / jahanniya NaM bhaMte / NANArAhaNaM ArAhettA katihiM bhavaggahaNehiM sijhaMti jAva aMtaM kareMti ? goyamA atthegaie tacceNaM bhavaggahaNeNaM sijjhai jAva aMtaM kareMti, sattaTTa bhavaggahaNAi puNa nAikkamai / evaM daMsaNArAhaNaM vi, evaM carittArAhaNaM vi / - bhagavatI sUtra, 8-10-355 prastuta pAThamAM jJAna, darzana ane cAritranI utkRSTa ArAdhanA karanArA puruSane jaghanya e ja bhavamAM utkRSTa be bhava karIne mokSa mAnavAmAM Ave che. utkRSTa jJAna ane darzananI ArAdhanA karanArAone kahyuM ane kalpAtIta deva lokamAM devatA thavuM tathA utkRSTa cAritra ArAdhanAnA ArAdhakane kalpAtIta vimAnamAM javA mATe kahyuM che. A rIte uparyukta traNeya ArAdhanAonA madhyama ArAdhakane jaghanya be ane utkRSTa traNa bhavamAM tathA emanA jaghanya ArAdhakane jaghanya traNa ane utkRSTa sAta-ATha bhavamAM mokSa javA batAvyuM che. TIkAkAre AnuM spaSTIkaraNa karatA lakhyuM che - "je jJAna ane darzananI jaghanya ArAdhanAthI (dharmanA prA2-zruta mane yAtri AIIMILARAM 5
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa sAta-ATha bhavamAM mokSa javuM, A pAThamAM batAvyuM che. e jJAna-darzananI ArAdhanA cAritra ArAdhanAnI sAthe ja karavAmAM AvatI samajavI joIe, cAritranI ArAdhanAthI rahita jaghanya jJAnadarzananI ArAdhanA nathI. kAraNa ke cAritranI ArAdhanAthI rahita jaghanya jJAna ane darzananI ArAdhanAthI tathA zrAvakatva dezaviratinI ArAdhanAthI utkRSTa asaMkhya bhava paNa thAya che." sArAMza e che ke - vyaktimAM cAritranI ArAdhanA nathI, paraMtu jJAna-darzananI jaghanya ArAdhanA che, to e vyakti tathA dezavirata zrAvaka utkRSTa asaMkhya bhavamAM avazya mokSa prApta kare che. tAtparya e thayo ke je puruSa vItarAganI AjJAnA koIpaNa bhedano ArAdhaka che te e ja bhavamAM ke be-traNa bhavomAM ke asaMkhya bhavomAM avazya mokSa jAya che. je emAMthI koI bhedano ArAdhaka nathI e anaMta kALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karato rahe che. mithyAdeSTi pUrvokta ArAdhanAonA koIpaNa bhedano ArAdhaka nathI hoto, kAraNa ke mithyASTi anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhaTakato rahe che. je vItarAga AjJAnA kathaMcit paNa ArAdhaka hoya che, e utkRSTa asaMkhya bhavamAM to siddha thaI ja jAya che. mATe e siddha thAya che ke mithyASTi bhagavAnanI AjJAnuM jarA paNa ArAdhaka nathI thatuM mATe enI kriyAo vItarAga AjJAthI bahAra che. je kriyAono samAveza zrata ane cAritra dharmamAM thaI zake che, te ja kriyAo vItarAga AjJAmAM che, zeSa AjJA-bAhya che. zaMkA karI zakAya che ke "dazavaikAlika sUtramAM hiMsA saMno tavo kahIne traNa prakAranA dharmanuM pratipAdana karyuM che, tame be ja prakArano dharma kevI rIte batAvo cho ? samAdhAna A che ke - "dazavaikAlikImAM varNita ahiMsA-saMyama-tapa rUpa dharma zruta-cAritra rUpa dvividha dharmamAM ja samAviSTa thaI jAya che. zrata ane cAritrathI bAhya-atirikta ahiMsAsaMyama tapane dharma nathI kahyo." niryuktikAre kahyuM che - "duviho loguttariyo dhammo suyadhammo khalu carita dhammo yaM" - dazavaikAlika niryukti. lokottara dharma be prakAranA che - zratadharma ane cAritradharma. AnAthI spaSTa siddha thAya che ke zruta ane cAritra rUpa lokottara dharmane ja uparyukta gAthAmAM ahiMsA-saMyama-tapa kahIne batAvyo che, koI laukika dharmane nahi. 'uttarAdhyayana sUtra'nA 28mA adhyayanamAM mokSamArganuM pratipAdana karatAM lakhyuM che - nANaM ca daMsaNaM caMva, caritaM ca tavo tahA / esa maggotti pannatto, jiNehiM varadaMsihi // uttarAdhyayana sUtra, a-28, gA-2 (80) OOOOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvadarzI jinavaroe jJAna, darzana, cAritra ane tapane mokSano mArga batAvyo che. prastuta gAthAmAM jJAna-darzana-cAritra ane tapa - A cArane mokSamArga kahyA che. e cAreya zruta ane cAritra dharmamAM AvI jAya che. jJAna tathA darzana zrutanA aMdara che tathA cAritra ane tapa, cAritranA aMtargata AvI jAya che. A ja gAthAnI TIkAmAM tapanA viSayamAM lakhyuM che tapo brAhmAmyantara mevamitra yavacanAnusAra tarevopAnIyate ' bAhya ane ApyaMtaranA bhedathI yukta arhantanA vacanAnusAra je tapa che, ene ja ahIM grahaNa karavAmAM AvyA che. ajJAnayukta tapane muktino mArga nathI kahyo. vItarAganI AjJAnusAra karavAmAM AvatuM tapa, cAritrano ja bheda che, chatAM karmakSaya karavAmAM A sauthI pradhAna che, A batAvavA mATe prastuta gAthAmAM tapane cAritrathI alaga kahyo che. A Agamika uddharaNothI spaSTa thaI jAya che ke zruta ane cAritra rUpa dharmamAM ja samasta mokSamArgano ane vItarAganI AjJAno samAveza thaI jAya che. je viSaya vItarAga prarUpita zruta ane cAritradharmamAM samAviSTa nathI thaI zakyA ke jene zruta ke cAritradharma na kahI zakAya e vItarAganI AjJA ArAdhanarUpa dharma nathI. mithyArdaSTi dvArA karavAmAM AvatI kriyA na zrutadharmamAM che ke na cAritradharmamAM, mATe e vItarAga devanI AjJAthI bahAra che. 'sthAnAMga sUtra'mAM vidyA ane cAritra dvArA saMsArasAgarathI pAra thavuM kahyuM che. e vidyA ane cAritra paNa zruta ane cAritra dharma ja che, emAM pRthak nathI, e pATha A prakAra che - 'dohiM ThANehiM sampanne aNagAre aNAdiyaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaejjA taMjahA - vijjAe ceva caraNeNaM ceva / ' sthAnAMga sUtra. 2-1-63 be sthAnothI saMpanna aNagAra cAra gati rUpa anAdi anaMta dIrgha saMsAra-aTavIne pAra karI le che. te be sthAna che - (1) vidyAjJAna ane (2) cAritra. ahIM vidyAthI jJAna ane darzanano artha grahaNa karavAmAM Avyo che ane samyagdarzana tathA jJAna zruta kahevAya che tathA 'caraNa' zabdathI samyakcAritra ane tapano artha grahaNa karavAmAM Avyo che. A rIte zruta ane cAritra ja dharmanA be prakAra siddha thAya che. e zruta ane cAritra dharma mithyArdaSTio tathA ajJAnIomAM nathI hotA, mATe teo mokSamArganA ArAdhaka nathI thatA. samyagdaSTi ja vItarAganA AjJArUpa mokSamArganA ArAdhaka che. dharmanA be prakAra- zruta ane cAritra 87
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ -1 (samyagadarzananA bheda) tattvArtha zraddhAna rUpa samyagudarzana che, e AgaLanAM pAnAMomAM pratipAdita karyuM che. jyAM vizuddha tattva zraddhA pragaTa thaI jAya che tyAM mithyAtvamUlaka aMdhakAra kyAreya thobhI zakato nathI. pUrvamAM (pahelA) e paNa batAvavAmAM AvI gayuM che ke jJAna, cAritra ane tapa e traNeya jyAre samyakatva sahita hoya che tyAre emAM mokSaphaLa pradAna karavAnI zakti hoya che, kAraNa ke samyakatva rahita jJAna, jJAna nathI ajJAna che. samyakatva rahita cAritra, cAritra nahi kucAritra che ane samyakatva rahita tapa, tapa nahi mAtra eka prakArano kAyAklezarUpa kutapa che. pUrva varNanathI e to spaSTa thaI gayuM ke samyagudarzananI utpatti kevI rIte thAya che? vAcaka mukhya umAsvAtie potAnA maulikagraMtha "tattvArtha sUtramAM pratipAdita karyuM che - "tannasAthaT mAdA' - tattvArtha sUtra, a-1, sU-3 arthAt samyagudarzanano AvirbhAva be prakAre thAya che - eka nisarga arthAt svabhAvathI tathA bIjo adhigama arthAt adhyayana-zravaNa vagere para nimittathI. sthAnAMga sUtra'mAM samyagudarzananA bheda batAvatAM kahyuM che - 'sammadaMsaNe duvihe paNNatte, taMjahA-NisaggasammadaMsaNe ceva abhigamasammadaMsaNe ceva / ' - sthAnAMga sthAna ra, udde-1, sUtra-90 samyagudarzananA be bheda utpattinI bhinnatAne laIne karavAmAM AvyA che. je samyagudarzana bAhya nimittonI apekSA na rAkhatAM svayameva pragaTa thAya che. e nisargaja samyagudarzana che. je samyagudarzananI utpattimAM bAhA nimittonI apekSA rahe che arthAt je vItarAga vANI ane gurunA upadeza vagerenA nimittathI pragaTa thAya che e adhigamaja samyagudarzana che. nisargano artha che - svabhAva, pariNAma ane animitta. je samyagudarzana svabhAvathI arthAt koI bIjAnA upadeza vagara svayaM AtmAnAM pariNAmothI ubhUta thAya che e nisarga samyagudarzana che. bAhya saMyogo vagara ane nimittonA svayaM AtmAmAM ja sahaja rUpathI je svarUpa bodhanI jyoti saLage che, jenAthI satyadRSTino prakAza jagamagavA lAge che e nisarga samyagudarzana che. e jyotinuM upAdAna kAraNa svayaM AtmA che. jyAre AtmAnI gati saMsArabaMdhanathI uparata thAya, sahajabhAvathI dizA badalIne mokSanI tarapha thavA lAge che tyAre AtmAnI A ja sthitine nisargaja samyagudarzana kahevAya che. A jyotine jagamagAvavAmAM e AtmAne e jIvanamAM koI guru ke zAstra vANInuM avalaMbana nathI levuM paDatuM. enA aMtaraMgathI ja sahaja rUpathI e jyoti prajvalita thaI jAya che. Ano artha e nathI ke enA pragaTa thavAmAM karmono kSaya, kSayopazama ke upazamanI AvazyakatA nathI hotI. kSayopazamAdinI apekSA to hoya ja che. A kSayapadamAdi nisagaMja samyagadarzanamAM bAhya ( 88 che . A jiNadhammo
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNonI apekSA na rAkhatAM pUrva saMskAronA kAraNathI tathA karmonI avadhi samApta thavAthI svataH thaI jAya che. adhigamana samyagdarzanamAM evA kSayopazamAdi mATe tIrthakaronA upadeza, gurunI vANI tathA zruta-svAdhyAya vagere bAhya kAraNa nimitta bane che. samyagudarzananI utpatti eka kArya che. enI niSpatti mATe kAraNonI apekSA thAya che. kArya che to enuM koI ne koI kAraNa avazya hovuM joIe. kAryanI utpatti-sAmagrIne kAraNe kahe che. kAraNanA mukhya rUpathI be bheda thAya che - upAdAna ane nimitta. upAdAnano artha che nijazakti. nimittano artha che pasaMyoga. upAdAna kAraNanI paribhASA ApatA kahevAyuM che ke - "je dravya svayaM kArya rUpamAM pariNata thAya che e upAdAna che." jema ghaTa rUpa kArya mATe mATI upAdAna kAraNa che. je kAraNa kArya rUpamAM pariNata na thatAM pRthaka rUpathI rahetA kAryanuM saMpAdana kare e nimitta kAraNa che. jema ghaTakArya mATe kuMbhakAra daMDa-cakrAdi, upAdAna ane nimitta baMnemAM apekSAthI vyavahAra ane nizcaya baMne samAhita che. eTale - upAdAnamAM nizcaya che mATI ane vyavahAra che ghaTanuM rUpa. nimitta kAraNamAM nizcaya kalAyukta kuMbhakArano AtmA che. vyavahAra che - daMDa, cakra, cIvara vagerethI karavAmAM AvatI prakriyA. kAryanI samutpati mATe upAdAna ane nimitta baMne kAraNonI apekSA rahe che. bIjamAM aMkura vagerene utpanna karavAnI zakti upAdAna rUpathI rahelI che, paraMtu pRthvI, pANI, prakAza, pavana vagere nimitto vagara e upAdAna zakti ubhUta nathI thatI. mATe nimitta kAraNonI apekSA hoya che. upAdAna mukhya kAraNa che ane nimitta sahakArI kAraNa che. kAryanI niSpattimAM baMne kAraNonI pota-potAnI bhUmikA che. jainadarzanamAM abhISTa prayojananI siddhi mATe nizcaya ane vyavahAra, upAdAna ane nimitta, dravya ane paryAyanA samanvita svarUpane svIkRta karavAmAM AvyA che. je rIte eka cakrathI rathanI gati nathI thaI zakatI ema mAtra nizcaya ke mAtra vyavahArathI kAma nathI cAlatuM. mAtra upAdAna ja kAryakArI nathI thaI zakatuM. enA mATe sahakArI nimitta kAraNa Avazyaka che. mAtra dravya ke mAtra paryAyanuM astitva ja nathI. ekAMta nizcayanI sthitimAM badhA prakAranA vyavahAronA ucchedano prasaMga prApta thAya che. caturvidha tIrtha vagere paNa vyavahAranayamAM che. jo vyavahAranuM utthApana karI devAmAM Ave to tIrthaMkara prarUpita tIrthanuM ja viccheda prApta thAya che, je aniSTApatti che. kahyuM che - jai jiNamayaM pavajjaha, tA mA vavahAra nicchayaM muyaha / vavahAra nayocchee . titthuccheo hu ovassaM // jo jinezvara devanA mArganuM avalaMbana lIdhuM che to vyavahAra ane nizcaya nayane nA choDo. baMne nayono svIkAra karo. jo vyavahAranayanI upekSA karI devAmAM Avaze to nizcitarUpeNa tIrthanA ucchedano prasaMge upasthita thaze. [ samyagadarzananA bheda che 89]
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzanano marma nizcaya-vyavahAra baMne ja nayonuM avalaMbanamAM nihita che. A mahattvapUrNa tattvane haMmezAM dhyAnamAM rAkhI jovuM joIe. samyagdarzana rUpa kAryanI utpattimAM upAdAna kAraNa svayaM AtmA che, kAraNa ke samyagdarzana AtmAno nijaguNa che. mithyAtva enI vizuddha paryAya che ane samyagdarzana enI zuddha-paryAya. mithyAsvarUpa azuddha-paryAyano vyaya ane samyagdarzana rUpa zuddha-paryAyanuM utpAda ja samyagdarzana che. samyagdarzana bhale e nisargaja hoya athavA adhigamaja hoya - baMnemAM aMtaraMga kAraNa darzana-mohanIyanuM upazama bhAva ane kSayopazama bhAva ane kSayabhAva avazya ja rahe che. aMtara mAtra eTaluM ja che ke adhigamaja - samyagdarzana bahAranuM nimitta paNa apekSita che. arthAt je samyagdarzana bAhya ane aMtaraMga baMne kAraNonI apekSA rAkhe che, e adhigamaja samyagdarzana che. nisarga samyagdarzanamAM mAtra bAhya nimittono abhAva hoya che. aMtaraMga upAdAna kAraNa to hoya ja che. upAdAnanI zakti baMne jagyAe che. nimittanI apekSA hovI ke na hovAmAM ja bhedanuM kAraNa bane che. nimitta sApekSa ke nimitta nirapekSa baMne prakAranA samyagdarzana AtmAmAM kyAMya bahArathI nathI AvatAM, e potAnA aMdaranA upAdAnathI ThIka e ja rIte uddbhUta hoya che, jema bIjamAMthI aMkura phUTe che. jIvana-vyavahAramAM A dekhI zakAya che ke eka vyakti vagara koIpaNa zikSA ke mArgadarzana meLavavuM ja svayaMnA prayAsathI ja koI kalAmAM dakSa thaI jAya che. bIjI bAju evI paNa vyakti che jemane koIpaNa kalAmAM nipuNatA prApta karavA mATe gurujano tathA abhibhAvakonA mArgadarzananI AvazyakatA hoya che. A rIte nisargaja samyagdarzana e adhyAtma kalA che, je svayaM AMtarika puruSArthathI pragaTa thAya che ane adhigamaja samyagdarzana e kalA che, jene adhigata karavA mATe bIjAnA sahakAranI AvazyakatA hoya che. bIjAno sahakAra eka sImA sudhI upayogI thAya che. mULa upAdAnamAM rahetA ja sahakArI kAraNa sahAyaka bane zake che. samartha kAraNonI apekSA sAthe mULa vastu to potAnA AtmAnuM jAgaraNa che. samyagdarzananA bheda-prakArAntarathI samyagdarzananI anya vivakSAothI aneka prakAranA bheda karavAmAM AvyA che - egavihaM duvihaM-tivihaM cauhAM paMcavihaM dasavihaM sammaM / davvAiMkAraNAdi, uvasama vA arthAt samyaktva eka prakAranuM paNa che, be prakAranuM paNa che, traNa prakAranuM paNa che, cAra prakAranuM paNa che, pAMca prakAranuM paNa che ane dasa prakAranuM paNa che. samme // tattvArtha zraddhAna rUpathI samyagdarzana eka ja prakAranuM che. upAdhi bhedanI vivakSA na hovAthI sAmAnya nayanI apekSA samyagdarzana eka ja prakAranuM che. samyagdarzana be prakAranuM che - dravya-samyagdarzana ane bhAva-samyagdarzana. vizeSa prakAranI vizodhithI vizuddha mithyAtvanAM pudgalone dravya-samyagdarzana kahe che. vizuddha thayelA mithyAtvanAM pudgalonA kAraNe jIvane jinokta tattvo para ruci rUpa pariNAma hoya che e bhAvasamyagdarzana che. 90 jiNadhammo
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjI apekSAthI paNa samyagudarzana be prakAranuM che - nizcaya-samyagudarzana ane vyavahArasamyagudarzana. deza kAla saMhanana anusAra yathAzakti yathAvatu saMyamAnuSThAna rUpa avikala munivRtta (paripUrNa saMyama) teramA vagere guNasthAnamAM nizcaya-samyagdarzana thAya che. zama saMvega vagere cihnothI oLakhAtA zubha-Atma pariNAma vyavahAra-samyagadarzana che. samyakatvanAM kAraNone paNa vyavahAra-samyagudarzana kahI zakAya che. jina zAsana pratye prIti paNa kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI samyakatva kahevAya che. kAraNa ke e paraMparAthI apavarga-mArgaprAptinuM kAraNa hoya che. kahevAyuM che - jaM moNaM taM sammaM tammiha hoi moNaMtu / nicchayao iyarassa tu sammaM sammattaheU vi // nizcayanayanI dRSTie je mauna-munidharma che e samyakatva che ane je samyakatva che e munidharma che. A ja dRSTie "AcArAMga'mAM kahevAyuM che - jaM sammaM tti pAsahA taM moNaM ti pAsahA, jaM moNaM tti pAsahA taM sammaM ti pAsahA / - AcArAMga, paMcama adhyayana, uM.-3 jene tame samyakatva jANo cho ene munitva paNa mAno. je munitva che, ene samyakatva paNa jANo.' A dRSTi nizcayanayanI che. vyavahAranayanI dRSTie samyakatvI AtmAnA AcaraNane paNa samyakatva kahI zakAya che. A kathana kAryamAM kAraNanA upacAranuM kathana che. ( nizcaya ane vyavahAranuM rahasya) jinezvara devanuM zAsana (siddhAMta) vividha nayAtmaka che. e vividha apekSAo ane vivakSAone laIne cAle che. jyAre padArthamAM ane zabdamAM anaMta guNAtmakatA vidyamAna che, to enuM samyagu nirUpaNa e ja sthitimAM saMbhava thaI zake che ! jyAre enAM vividha pAsAMo para vicAra karavAmAM Ave. eka pAsAne laIne karavAmAM AvatuM kathana samagra vastu -svarUpa para prakAza nathI nAkhI zakatuM. e kathana AMzika, apUrNa ane adhUruM haze. pratyeka padArthanAM vividha pAsAMo che ane e pAsAM alaga-alaga che. alaga-alaga pAsAMthI, alaga-alaga dRSTikoNathI vastu bhinna-bhinna dRSTigocara thAya che. evI sthitimAM vastunuM vAstavika svarUpa zuM che, A nirNaya karavo muzkela thaI jAya che. jene siddhAMta A muzkelIne khUba ja AsAnIthI hala (dUra) kare che. e kahe che ke - "vastunI vicAraNAnA asaMkhya ke anaMta prakAra hoI zake che, kAraNa ke vastumAM anaMta dharma hoya che." mATe kahevAyuM che - [ nizcaya ane vyavahAranuM rahasya jANakArI 91)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA huMti nayavAyA / ' jeTalA vacana-prakAra saMbhava thaI zake che eTalA ja naya hoya che. anaMta dharmAtmaka vastunA koI eka sabhUta dharmane laIne ja vicAraNA prastuta karavAmAM Ave che e naya che. pramANapratipanna vastunA anaMta dharmothI eka dharmane - eka aMzane grahaNa karanAruM jJAna naya kahevAya che. alaga-alaga aMza maLIne ja vastunuM samagra svarUpa bane che. A samagratAne viSaya karanAra jJAna pramANa kahevAya che. samudra asaMkhya biMduono samudAya che. ene abheda vivekSAthI grahaNa karanAra jJAna pramANa che, jyAre enA eka-eka sabhUta aMzane viSaya karanAra jJAna naya che. jenadarzanamAM pramANa ane nayo dvArA vastu tattvanI vicAraNA karavAmAM Ave che, je potAnAmAM eka vilakSaNa ane vaijJAnika paddhati che. vastunA vibhinna aMza che, mATe enA nirUpaka naya paNa vibhinna aMzane grahaNa kare che alaga-alaga naya vastunA alaga-alaga aMzane grahaNa kare che. evI dazAmAM vastunI vAstavika sthitinA viSayamAM koI nirNaya nathI thaI zakato. kayo eka aMza vastunuM sAcuM svarUpa che, e kahevuM muzkela thaI jAya che. badhA nayonI alaga-alaga dRSTi che. A saMbaMdhamAM jainonI naya paddhati kahe che ke pratyeka naya pota-potAnA sthAna para sAcuM che, paraMtu enA mATe anivArya zarata e che ke e koI bIjA nayano niSedha nA kare nayanI sImA potAnA aMza sudhI ja sImita che. jyAre e A sImAne oLaMgIne bIjA nayanA niSedha ke apalApa karavA lAge che tyAre e durnaya banI jAya che, mithyAnaya ke nayAbhAsa thaI jAya che. je prakAre zarIranA pRthaka pRthaka avayava pota-potAnuM mahattva rAkhe che ane potAnI sImAmAM kAma karatAM e zarIra mATe upayogI tathA hitakArI hoya che. jo e avayava bIjA avayavano virodha karavA lAge che to zarIranI sthiti bagaDI jAya che. A ja rIte naya paNa jyAM sudhI potAnI sImAmAM che tyAM sudhI sunaya che ane jyAre te sImAthI bahAra jaIne bIjAno virodha kare che to durnayanI koTimAM pahoMcI jAya che. naya vicAraNAmAM A vAta sarvAdhika mahattvapUrNa che ke koI naya bIjA nayano apalApa ke virodha nA kare. badhA naya sva-sthAnamAM zuddha che. asaMkhya prakAra hoya che, chatAM emanuM thoDuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. jema ke - jJAnanaya ane kriyAnaya, dravyanaya ane paryAyanaya, nizcayanaya ane vyavahAranaya, sAmAnyanaya ane vizeSanaya vagere. anya apekSAthI badhA nayono samAveza sAta nayomAM karavAmAM Avyo che. e che - (1) naigama, (2) saMgraha, (3) vyavahAra, (4) RjusUtra, (5) zabda, (6) samabhirUDha tathA (7) bhUta. emano vistAra samyagujJAnanA prakaraNamAM karavAmAM Avaze. ahIM mukhya rUpathI nizcaya ane vyavahAra naya upara prakAza nAkhavAno prayAsa karavAmAM Avyo che. nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa batAvatAM kahyuM che - (92) 00 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNadhamo )
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ logavavahAra paro vavahAro, bhaNai kAlao bhamaro / paramatthaparo bhaNai, nicchaio paMca vaNNo tti // loka vyavahAranuM anusaraNa karanAro naya vyavahAranaya che. e lokaSTinuM pratipAdaka che. jema bhamaro kALo che. lokamAM bhamaro kALA raMgano che e prasiddha che. bhamarAmAM kALo raMga utkaTa rUpathI dekhAya che, mATe vyavahAranayanI dRSTimAM bhamaro kALo che. jyAre nizcayanaya kahe che ke bhamaro pAMce varNavALo che. kAraNa ke enuM zarIra bAdara skaMdha che ane e pAMceya varNonAM pugalothI baneluM che. mATe emAM pAMceya varNa jovA maLe che. zveta vagere raMga emAM gauNa che, mATe te daSTigocara nathI thatA. kALo varNa utkaTa che, mATe e dekhAya che. vAstavamAM to bhamaro pAMceya varNano che. A rIte paramArtha paraka hovAthI e nizcayanaya kahevAya che. nizcayavyavahArau hi dvau bhUlanayau smRtau / nizcayo dvividhastatra zuddhAzuddhavibhedataH // adhyAtmanI bhASAmAM mULa naya be kahevAyA che - nizcaya ane vyavahAra. je tattvano nizcaya kare e nizcayanaya ane je vyavahata karavAmAM Ave e vyavahAra che. nizcayanaya paNa be prakAranA che - zuddha-nizcayanaya ane azuddha-nizcayanaya. yathA kevalajJAnAdirUpo jIvo'nupAdhikaH / zuddho matyAdika tvAtmA'zuddha sopAdhikaH smRtaH // karmajanya upAdhithI rahita kevaLajJAna vagere rUpa AtmA che e kathana zuddha nizcayanI dRSTithI che. ahIM kevaLajJAnanI prAptine laIne zuddha guNAtmakatAnI sAthe AtmAno abheda batAvyo che. "AtmAM matijJAnAdimaya che' A kathana azuddha-nizcayanayanI dRSTithI che. ahIM matijJAna Adi AtmAnI sopAdhika-karmAvaraNanA kSayopazamathI janita (pedA) jJAna vikalpanA sAthe AtmAne abheda batAvyo che. mATe "AtmA matijJAnI che A kathana azuddhanizcayanayanI apekSAthI che. kevaLajJAna AtmAno zuddha guNa che. enAthI yukata hovAnA kAraNe AtmA paNa zuddha guNa che. ene grahaNa karanArA naya paNa zuddha-nizcayanaya che. matijJAna vagere guNa karyAvaraNa viziSTa AtmAnI apekSA azuddha che. enAthI yukta AtmA paNa azuddha che ene kahenArA naya paNa azuddha nizcaya rUpa che. ahIM "nizcaya" zabda AtmamAtra paraka che. zuddha-azuddha' zabda karyAvaraNanA dhotaka che. AvaraNano kSaya thavAthI zuddha che, AvaraNano kSaya na thavAthI azuddha che. vyavahAranayanA bhedone batAvatAM kahevAyuM che - sadbhUtazcApyasadbhUto vyavahAro dvidhA bhavet / tatraikaviSayastvAdyaH paraH paragato mataH // nizcaya ane vyavahAranuM rahasya che je 3]
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAranaya be prakAranA che - (1) sabhUta-vyavahAra ane (2) asabhUta-vyavahAra. eka viSayAzrita vyavahAra sabhUta-vyavahAra che ane paradravyAzrita vyavahAra asabhUta vyavahAra che. 35ritasamUtA - suparata - mevataH | Adyo dvidhA ca sopAdhi-guNa-guNinidarzanAt // eka dravyAzrita sabhUta-vyavahAra be prakAranA che - (1) upacarita- bhUta-vyavahAra ane (2) anupacarita-bhUta-vyavahAra. sopAdhika guNa-guNInA bhedavALuM kathana upacarita-sabhUta-vyavahAra che. jema ke "jIva matijJAnarUpa che." ahIM matijJAna jIvanuM sopAdhika svarUpa che. kAraNa ke e karyAvaraNa janita che. A sopAdhika svarUpane mAtra jJAnamaya AtmAmAM upacarita karavAmAM Avyo che, mATe e upacarita-bhUtavyavahAra che. "kevaLajJAna yukta AtmA che' A kathana nirupAdika guNayukta guNIno ghAtaka che. karmarUpa upAdhithI rahita hovAnA kAraNe kevaLajJAna nirupAdhika che. guNa-guNInA bhedane kahevAvALA anupacarita-sabhUta-vyavahAra che. asabhUta-vyavahAra be prakAranA che - (1) upacarita ane (2) anupacarita. jema ke devadattanuM dhana. ahIM devadatta e dhanamAM asaMbaddhano saMbaMdha batAvyo che. paraMtu A saMbaMdha kAlpanika che, mATe upacarita-asabhUta-vyavahAra che. jema ke "ghIno ghaDo lAvo' A vAkyamAM vrata ane ghaTano saMbaMdha upacarita nathI. kAraNa ke ghaTamAM ghI che ke bhareluM hatuM. ghIno ghaDo (ghIthI nirmita ghaDo) vAstavamAM hoto ja nathI. mATe A abhUta-anupacarita che. nizcaya ane vyavahArane laIne adhyAtmavAdIomAM aneka prakAranI vicAraNAo ane dhAraNAo pracalita che. enA marmane na samajavAnA kAraNe AjakAla vividha prakAranA Agraha daSTigocara thaI rahyA che. keTalAka tathA kathita adhyAtmavAdI (kAnajI svAmI vagere) ekAMta nizcayanayanuM avalaMbana laIne zubhabhAvo para saMvara rUpa vrata-niyamo para jAmelI AsthAne ukhADavAno kuprayAsa karI rahyA che. te nizcayanayanA sonerI AvaraNanI pAchaLa potAnI suvidhAvAdI svacchaMda vRttine chupAvavA mAMge che. niHsaMdeha azubhabhAvanI jema zubhabhAva paNa viziSTa sthitimAM pahoMcyA pachI chUTI jAya che ane tyAre zuddhabhAvamAM AtmA sthita thaI jAya che. azubhathI zubhabhAvamAM (zubha, zubhatara, zubhatama) ane zubhabhAvathI zuddhabhAvamAM pahoMcavuM AtmAno uddezya ane lakSya che. A kramanI upekSA nathI karI zakAtI. je A kramanI upekSA karavAnuM sAhasa kare che, e sAdhanAthI nIce paDI jAya che. muktimahelanI sIDIo para caDatAM sAdhake A krama dhyAnamAM rAkhavo joIe. sarvaprathama sAdhake potAnuM lakSya nirdhArita karavuM joIe. e lakSyane nirdhArita karatA ene AtmAnA zuddha sat-citta-AnaMdamaya, karmakalaMka-mukta ane anaMta jJAnadarzanamaya svarUpane (94) OOOOOOOOOOX jiNadho]
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnamAM levuM joIe. nizcaya dRSTithI AtmAnuM vizuddha nirupAdhika svarUpa ja sAdhakanI sAdhanAnuM lakSya hovuM joIe. lakSya-nirdhAraNamAM zuddha-nizcayanayanI dRSTi apanAvavI joIe. je vizuddha siddha paramAtmAnuM svarUpa che, e ja mAruM vAstavika rUpa che ane e sva-svarUpane prApta karavuM mArI sAdhanAnuM lakSya che, A nizcaya sAdhakane hovo joIe. lakSya-nirdhAraNa pachI e vizuddha sthitine prApta karavA mATe prayatnono prAraMbha thAya che. evA prayatnonI prAthamika bhUmikAmAM samasta azubhabhAvothI nivRtti karavI Avazyaka hoya che. azubhabhAvothI nivRtti mATe zubhabhAvomAM pravRtti Avazyaka hoya che. sAdhaka chalAMga lagAvIne ekadama zuddha-svarUpamAM nathI pahoMcI zakato. enA mATe azubhabhAvothI nivRtti karatA zubhabhAvonAM sopAno upara kramazaH caDavAnuM hoya che. A zubhabhAvonAM sopAnonuM kramika avalaMbana lIdhA sivAya AtmA ekadama zuddhabhAvamAM sthita nathI thaI zakato. A vAta bIjI che ke koI viziSTa paripakva sthitivALo AtmA marudevI mAtAnI jema bharata cakravartInI jema tarata e zuddha sthitine prApta karI le.* sAmAnya rUpathI sAdhakanA mATe sopAno para kramazaH caDavuM jarUrI hoya che. sopAno upara kramika ArohaNa karatA AtmA jyAre vizuddha sthiti para pahoMcI jAya che, to pachI sopAnonI koI jarUra rahetI nathI. mATe e sopAna chUTI jAya che. emanI upayogitA samApta thaI jAya che. paraMtu jyAM sudhI e ucca bhUmikA prApta na thaI jAya tyAM sudhI sopAnono heya nathI mAnI zakAto. emanI upayogitA mAnavI ja paDaze ane emanuM avalaMbana paNa Avazyaka haze. jema nadIne pAra karavA mATe eka kinArethI bIjA kinAre pahoMcavA mATe nAvanuM avalaMbana levuM khUba ja Avazyaka ane upayogI che. bIjA kinArA para pahoMcyA pachI nAva svayaMmeva chUTI jAya che. pAra pahoMcanArI vyakti pachI e nAvane pakaDI nathI rAkhatI. kAraNa ke enI upayogitA samApta thaI cUkI che. paraMtu jo koI vyakti 'AkharamAM (chelle) nAva choDavI che' A mAnyatAnA kAraNe nAvanuM avalaMbana ja na le ke nAvane heya samajIne adhavacce ja choDI de, to zuM sthiti thaze ? e vyakti pAra pahoMcyA pahelAM ja adhavacce ja DUbI jaze. A ja sthiti zubhabhAvonA saMbaMdhamAM samajavI joIe. zubhabhAva e nAvanA samAna che, je zuddhabhAvanA kinArA para pahoMcADe che ane kinAre pahoMcyA pachI choDI devAmAM Ave che ke chUTI jAya che. * marudevI mAtA ane bharata cakravartI dvArA je tarata Urdhvasthiti para pahoMcavuM kahevAyuM che, tyAM paNa guNasthAnanI dRSTithI kramika ArohaNa ja thayuM che. zIghra thaI javAthI A krama bhale parilakSita na hoya. marudevI mAtAe kevaLajJAna prApta karI lIdhuM ane AyuSya zeSa na rahevAnA kAraNe mukti padhArI gaI. bharata cakravartIe kevaLajJAna thaI gayA pachI veza parivartana karI kevaLI pariSadamAM praveza karyo hato. Ano artha e nathI ke bhAvacAritra ja badhuM che, dravya-cAritranI AvazyakatA nathI. bhAvacAritranI abhivyakti vyavahAra-dravya-cAritra(vaMzaliMgAdi)thI thAya che. nizcaya ane vyavahAranuM rahasya 95
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ A viSayamAM koI saMdeha nathI ke azubhabhAva jema baMdhanarUpa che ema ja puNya-baMdhanA kAraNa rUpa zubhabhAva paNa baMdhanarUpa che. zuddha dRSTithI beDIo lokhaMDanI hoya ke sonAnI hoya - baMne baMdhanarUpa che. baMnethI chUTakAro maLatAM ja mukti thaze, enA pahelAM nahi. chatAM paNa azubhabhAva ane zubhabhAvanA baMdhanamAM bahu ja moTuM aMtara raheluM che. baMnenA samAna rUpathI heya - choDavA yogyanI koTimAM nathI rAkhI zakAtA. kalpanA karo - be vyakti che. ekanI pAse eka radI paththarano TukaDo che ane bIjA pAse eTalA ja vajanano bahumUlya maNi che. jo ke vajananI dRSTie baMne barAbara che. baMne ja paththara che, chatAM paNa baMnemAM zobhA-kAnti ane mUlyanI dRSTie keTaluM moTuM aMtara che ! jema pASANa (paththara)nI apekSA maNinuM mahattva ane gaurava che, ema ja baMdha rUpa hovA chatAM azubhabhAvanI apekSA zubhabhAvonuM mahattva ane upayogitA che. mATe zubhabhAva sarvathA heya nathI, paNa amuka sthiti sudhI upAdeya che. azubha ane zubha bhAvone eka koTimAM (pakSamAM) rAkhIne keTalAka Adhunika ekAMta nizcayanayavAdIoe adhyAtmanA sAdhako sAme aneka zaMkAo (bhramaNAo) UbhI karI dIdhI che. sauthI moTI bhrAMti (bhrama) emaNe e phelAvI ke - "vrata, mahAvrata, niyama, saMyama, dayAdAna vagere badhA rAgabhAva che. rAgabhAvamAM dharma nathI. e (mAtra) kevaLa puNya-baMdha hetu che - mATe rAgabhAva che. ene choDavo joIe. A keTalo moTo vyAmoha ane mithyA prarUpaNa che. potAnA pakaDelA ekAMta kadAgrahanA kAraNe aneka bhadrika ane bhoLAM prANIonA vItarAga-paramAtmA dvArA prarUpita saMvara dharmathI vimukha karavAnuM bhayaMkara pApa che. A vItarAga devanA zAsana pratye gaMbhIra vidroha che. digaMbara, zvetAMbara, sthAnakavAsI vagere badhA jaina dharmAvalaMbI vrata-mahAvrata-saMyama vagere saMvarane dharmarUpamAM svIkAra kare che; jyAre keTalAka tathAkathita adhyAtmavAdI* Ane rAgabhAva kahIne heya batAve che. rAgabhAva to vItarAga dazA prApta thayA pahelAM sudhI badhA guNa sthAnavartI jIvomAM prApta thAya che. to enAthI nIcenAM badhAM guNasthAna emanA matAnusAra sarvathA azuddha lAge che. A dRSTikoNathI samyagudRSTi guNasthAna, dezavirati, sarvavirati, zreNI-ArohaNa, kaSAyonI uttarottara maMdatA vagere badhA azuddha thavAthI varjita thAya che. jyAre zAstrakAroe zreNI ArohaNanA samaya-pratisamaya uttarottara vizodhinuM vistRta vivecana karyuM. jyAre e tathAkathita adhyAtmavAdIo anusAra vyavahAra-abhUtArtha che, vAstavika nathI, mATe vyavahArasamyakatvamAM caturtha guNasthAna nathI hotuM. paraMtu caturtha guNasthAna vagara paMcamAdi guNasthAnonI sthiti nathI banatI. paMcamAdi guNasthAnomAM dezavrata, sarvavrata, kaSAyamaMdatA vagere zubhabhAva jovA maLe che, to caturtha guNasthAnavartIi zuddha nizcaya samyakatvanI apekSA vrata vagere zubhabhAvavALA paMcamAdi guNasthAnavartI jIvonI bhUmikA svayameva UMcI siddha thaI jAya che. 1 * A mAnyatA digaMbara saMpradAyanI eka nUtana zAkhA kAnajI svAmI, sonagaDhavALAnI che. (6)) ( ) 00 00 jiNadho]
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjI vAta e che ke vItarAga dazA to dasamA guNasthAna pachI hoya che. enA pahelAMnA badhAM guNasthAnomAM rAgabhAva hoya che. cothA guNasthAnamAM paNa rAgabhAva che. jo cothA guNasthAnamAM nizcaya-samyagudarzana ja mAnavAmAM Ave che, to e nizcaya-samyagadarzana paNa rAgabhAvamAM prApta thAya che ane rAgabhAvamAM dharma nathI to nizcaya-samyagdarzana paNa dharma na hoI zake. kAraNa ke caturtha guNasthAnamAM rAganI sattA che. jo rAganI sattA hovA chatAM dharma hoI ja na zake to saMvara paNa adharmanI koTimAM Avaze. pAMcamA, chaThThA vagere guNasthAnomAM vrata, mahAvrata, samiti, gupti vagere saMvara hoya che. tyAM rAganI sattA che, to zuM saMvarane dharma nahi mAnavAno? tattvArtha sUtra' jevA sarvamAnya graMthamAM AmravanA nirodhane saMvara kahevAyo che - banAvanarothaH saMvara?" - tattvArtha sUtra, a-9, sUtra-1 sa guptisamitidharmAnuprekSAparISahajayacAritrai // tattvArtha sUtra, a-9, sUtra-2 hiMsA, jUTha, steya, abrahma, parigraha vagere Astravono nirodha karavo saMvara che. A saMvara gupti, samiti, dazavidhadharma, anuprekSA, pariSaho para vijaya ane cAritra dvArA thAya che. uparyukta sUtramAM hiMsA vagerenA nirodhanA phaLasvarUpa ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha vagere saMvaradharma pragaTa thAya che. paraMtu uparyukta dhAraNAnusAra A saMvaradharmane paNa heya samajIne choDavo paDaze. kAraNa ke AmAM paNa rAga to che ja. jo jyAM rAganI sattA che, tyAM dharma nathI hoI zakato, to pachI "tattvArtha sUtra" vagere sarvasaMmata graMthomAM ene saMvara kema kahevAya che? jo A vastutaH saMvara nathI ane upacarita saMvara che, to evA upacAranuM kathana sUtrakAre svayaM kema na karyuM? ekAMta-nizcayanayanI dRSTie upacAra asabhUta che mithyA che, to 'tattvArtha sUtra'nA praNetA umAsvAtinI saMvaranI A vyAkhyA aupacArika hovAthI mithyA ja lAgaze. sUtrakAre saMvaranI je paribhASA ApI che, emAM kyAMya upacAranuM kathana nathI. sUtrakAra jyAre koI tattvanI vyAkhyA ke paribhASA kare che tyAre sadbhUta kathana kare che. jyAM kyAMya paNa upacAranI vivakSA thAya che, tyAM "3pavAra ' A zabda ullekhita thAya che. tattvArtha sUtranAM A be sUtromAM saMvaranI paribhASA ane enAM kAraNa mAtra batAvyAM che. ahIM upacAranI koI carcA nathI karavAmAM AvI, pachI A kathanane aupacArika kevI rIte mAnI zakAya ? "tattvArtha sUtra badhA jaina saMpradAyone mAnya che. tattvArtha sUtra'nA adhyAya-6, sUtra-21mAM samyakatvane devAyunA AsavanuM kAraNa kahyuM che - "sakhyatve ca" arthAtu samyagudarzanathI devAyuno baMdha thAya che. A sUtrathI spaSTa thAya che ke samyagudarzana paNa Asrava ane baMdhanuM kAraNa che. uparyukta ekAMta dRSTinA matAnusAra jenAthI jarA paNa [ nizcaya ane vyavahAranuM rahasya 97
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Asrava thAya ke baMdha thAya e heya che. A ja dRSTikoNathI e zubhabhAvane puNyabaMdhanuM kAraNa batAvIne heya siddha kare che. jo A mAnyatAno svIkAra karavAmAM Ave to samyagdarzana paNa heya siddha thaI jAya che. samyagdarzanane heya mAnI levAthI badhI AdhyAtmika bIka (bhIti) ja daTAI jAya che. ekAMta pakSanA kadAgrahanA kAraNe vyakti kyAM sudhI nIce cAlI jAya che e navodita nizcayavAdathI spaSTa thaI jAya che. A ja rIte 'tattvArtha sUtra'nA adhyAya-6nA 24mA sUtramAM darzana-vizuddhine tIrthaMkara nAma karmanA AsravanuM kAraNa kahevAyuM che. tIrthaMkara nAma karma baMdhana che ane Asrava che. darzanavizuddhi arthAt samyagdarzanathI tIrthaMkara nAma karmanA Asrava ane baMdha thAya che, mATe uparyukta mAnyatAnusAra tIrthaMkaratva paNa heya siddha thAya che. potAnI ekapakSIya haThanA kAraNe A prakAra utsUtra prarUpaNAthI devAdhideva tIrthaMkaranI keTalI ghora AzAtanA karavAmAM AvI rahI che. je rIte samyagdarzana devAyunA baMdhanuM kAraNa che tathA enAthI devAyuno Asrava thAya che, chatAM samyagdarzana heya nathI, A ja rIte vrata, niyama, mahAvrata, pratyAkhyAna vagere zubhabhAvothI puNyano baMdha ke Asrava hovA chatAM e heya siddha nathI thatA. puNyabaMdha to emanuM AnuSaMgika phaLa che vastutaH to e saMvararUpa hovAthI upAdeya ane AcaraNIya che. 'mokSapAhuDa' vagere graMthomAM paNa samyaktvano mahimA gAyo che, paraMtu tyAM kyAMya nizcayanaya ke vyavahAranayano ekapakSIya Agraha nathI. tyAM to sAmAnyataH samyaktvano ullekha che. ahIM 'mokSapAhuDa'nI be gAthAo ullekhita karavI aprAsAMgika nahi hoya - gahi uNaya sammataM suNimmalaM suragirIva nikkaMpaM / taM jhANe jhAijjai sAvaya ! tuvanslaTTAd ||86 // sammattaM jo jhAyai-sammAiTThI so nIvo / sammatta - pariNao uNa khavei duiTTa kammAji // 87 // - mokSapAhuDa, 86-87. he zrAvaka ! zuddha nirmaLa ane merunI jema niSkapa samyaktvane dhAraNa karIne duHkhakSaya-hetu enuM dhyAna karo. je samyaktvane dhyAve che, e jIva samyagdaSTi hoya che. samyaktva rUpathI pariNata thayelo jIva ATheya karmono kSaya karI nAkhe che. 'mokSapAhuDa'nI uparanI gAthAomAM kyAMya paNa nizcaya ke vyavahArano ullekha nathI karavAmAM Avyo - ahIM to mAtra samyaktvano mahimA batAvyo che, je nirvivAda che. zrI tAraNa svAmI viracita 'jJAna samuccaya sAra' graMthamAM paNa sAmAnya samyaktvano mahimA pradarzita karyo che. tyAM paNa nizcaya ke vyavahArano koI nirdeza nathI. juo gAthA-25 - jiNadhammo 98
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinokta zuddha samyaktvaM sAdhyaM bhavya loka yaM / tasyAsti guNa nirUpaM ca zuddha sAdhyaM budhairjanaiH // zrI jinendra bhagavAna dvArA kathita nirdoSa zuddha samyagdarzana bhavya jIvoe sAdhavA yogya che. anaMta guNonI khANarUpa je Atma svabhAva che e samyagdaSTinA jJAnamAM dekhAya che. zuddha samyaktva tathA AtmAnuM zuddha svabhAva budha-jano dvArA sAdhya che. zrI tAraNa svAmInA ukta kathanamAM kyAMya nizcaya ke vyavahAra samyaktvano nirdeza nathI. spaSTataH ahIM mAtra samyagdarzanano mahimA batAvyo che. keTalAka tathA kathita adhyAtmavAdI 'jJAna samuccaya sAra'nI ukta gAthAnI vyAkhyA karatA emAM ekAMta nizcayanaya saMbaMdhI potAnI mithyA dhAraNAno puTa (bhAga) lagAvI de che. jyAre mULa pAThamAM evuM kyAMya nathI. uparanI gAthAomAM samyagdarzanane sAdhya kahevAyuM che. sAdhyanI siddhi mATe sAdhananI AvazyakatA hoya che, samyagdarzana rUpa kAryanI siddhi mATe samartha kAraNa sAmagrInI AvazyakatA hoya che. e samartha kAraNa sAmagrI zuddha kArya hetu hovAthI azuddha nathI kahI zakAtI. je samartha kAraNothI samyagdarzana pedA thAya che, e kAraNo samyaktvI prAptimAM sahAyabhUta hovAthI azuddha nathI, zuddha ja che. ahIM e paNa dhyAna rAkhavuM joIe ke jinendra bhagavAna dvArA ja vyavahAra samyaktva mokSamArganA rUpamAM prarUpita thayuM che. vyavahAra samyaktva paNa jinokta hovAthI upAdeya che. A kahevAI gayuM che ke - 'jo vyavahAranuM utthAna karI devAmAM to tIrthanA ucchedano prasaMga prApta thAya che ane tIrtha ja vicchinna thaI gayo to zeSa zuM raheze ?' vItarAga paramAtmA dvArA prarUpita samyaktva rAga ke udaya bhAva rUpa nathI paraMtu e samyaktva kSAyika, kSayopazamika ane aupamika rUpa AtmAno svabhAva che. A bhAvone jIvanuM svatattva kahevAya che. yathA aupazamika - kSAyikau bhAvau mizrazca jIvasya svatatva maudayikapAriNAmikau ca / - tattvArtha sUtra, adhyAya-2, sU-1 jIvamAM pAMca bhAva jovA maLe che - (1) aupazamika, (2) kSAyika, (3) kSAyopazamika, (4) auyika ane (5) pariNArmika. A pAMce bhAva jIvanuM svatattva che, svarUpa che. A pAMca bhAva jIvamAM ja maLe che. A pAMca bhAvomAM nigodathI laIne siddha sudhInI badhI avasthAono samAveza che. e bhAvajIvanI avasthAonA sUcaka che. mATe e bhAvajIvanA svatattva kahevAya che. mATe aupazamika kSayopazamika ke kSAyika bhAvanA aMtargata AvavAnA kAraNe vyavahAra-samyaktva paNa AtmasvabhAva rUpa che. nizcaya ane vyavahAranuM rahasya GC
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ digaMbara graMtha 'paMcAstikAya'mAM kahevAyuM che - mokSaM kurvanti mizraupazamika - kSAyikAbhidhAH / vandhamauyA: mAvA:niSkriyA: pALimijA:|| paMcAstikAya, gAthA-56, jayasenakRta TIkA. audiyaka bhAva baMdha mizra, aupazamika ane kSAyika - e traNeya bhAva mokSakartA che. kare che ane pAriNAmika bhAva baMdha* mokSanI kriyAthI rahita che. uparyukta zlokamAM kSaya, kSayopazama ane upazamane mokSakartA kahevAyA che. mATe jina bhagavAna dvArA prarUpita nizcaya-vyavahAra rUpa samyaktva ja mokSamArga che. enAthI viparIta mAtra nizcaya-samyaktvane ja mokSamArga kahevo ane vyavahAra samyaktvano apalApa karavo tIrthaMkara devanI AzAtanA kare che. kArya-kAraNanI zuddhatAnA viSayamAM zrI tAraNa svAmIe kahyuM che kAraNaM kArya siddhaM ca taM kAraNa kArya udyamaM / kAraNaM kArya zuddhaM ca kAraNaM kArya sadA budhaiH // jJAna samuccaya sAra, gA-80 kAraNathI kAryanI utpatti thAya che. kAraNa e che jenAthI kArya-siddhino puruSArtha thaI zake. ahIM mokSanA sAdhanamAM kAraNa ane kArya baMne ja zuddha che. buddhimAnajanoe haMmezAM zuddha kAraNanuM sevana karavuM joIe. AnI ekAMta nizcayaparaka-vyAkhyAo karI che. zuddha kAryanuM kAraNa paNa zuddha ja hoya che. rAga to azuddhatA che, rAga kAraNa ane zuddhatA enuM kArya evuM nA thaI zake. athavA vyavahAra to kAraNa ane nizcaya enuM kArya evuM paNa nahotuM. mokSa to pUrNa zuddhatA che enuM kAraNa paNa zuddha (nizcaya ratnatraya) ja che. kAraNa e che jenA dvArA kArya-siddhino udyama hoya. zuddha samyaktvarUpa kArya rAgathI to zuM siddha nathI thatuM. vyavahArano vikalpa zuddha samyaktvanuM kAraNa nathI." chatAM paNa A gAthAmAM kyAMya nizcaya vyavahAranI kheMcatANa nathI. paraMtu A ekAMtavAdIone potAnI ekAMta mithyA pakaDanA kAraNe vyavahAramAM sarvatra rAgabhAva dekhAya che. e vyavahAra ane nizcayane samAnAMtara ane virodhI mAnIne cAle che, je mULamAM ja bhUla che. jinezvara deve nizcaya ane vyavahArane paraspara virodhI nahi, paNa sApekSa pratipAdita karyA che. uparyukta ekAMtavAda anusAra nizcayanaya ane vyavahAranaya e relanA pATA che, je samAnAMtara cAlyA Ave che, kyAreya maLatA nathI. A dhAraNA jaina siddhAMtathI sarvathA viparIta che. jaina siddhAMtanI naya paddhatino vyavahAra ane 100 * ahIM auyika bhAvane baMdhanuM kAraNa kahyuM che. paraMtu badhA auyika bhAva baMdhanA kAraNe nathI. gati, jAti vagere nAma karma saMbaMdhI auyika bhAva baMdhanA kAraNa nathI. ahIM e samajavuM joIe ke mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane yoga A cAra bhAva baMdhakanA kAraNa che. zrI dhavalA pustaka 7, pR.9-10 jiNadhammo
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcayane sApekSa mAne che, nirapekSa nahi. vyavahAranaya jo nizcayano apalApa kare che, to e durnaya che ane jo nizcayanaya vyavahArano tiraskAra kare che to e durnaya che. A ja durnayathI grasita hovAnA kAraNe ukta uddharaNamAM aneka asaMgata vAto kahevAI che. jo vyavahAranayano sarvathA avalaMbana na levAmAM Ave to kArya-kAraNano vyavahAra ja ghaTita nathI thaI zakato, kAraNa ke kArya-kAraNa saMbaMdha paNa eka vyavahAra che ane vyavahAra AdaraNIya ke AcaraNIya nathI, to kArya-kAraNanI carcA ja nirarthaka thaI jAya che. mULa pAThamAM to zrI tAraNa svAmIe ja kahyuM che ke - "mokSarUpI kArya zuddha kArya che, mATe enA kAraNe paNa zuddha hoya che." zrI umAsvAtie "sa [varNana jJAna vAritrAuna mokSamaH ' kahIne e zuddha kAraNone batAvI dIdhAM che. mokSa zuddha kArya che, mATe samyakadarzanajJAna-cAritra enAM zuddha kAraNo che. ATaluM ja mULa gAthAnuM tAtparya che, paraMtu AgrahAtmaka dRSTi potAnA manamAM ghoLelA ekAMtanA viSane pratyeka jagyAe chAMTavAnI koziza kare ja che. pahelAM A vAta sArI rIte siddha karavAmAM AvI che ke vrata vagere zubhabhAva rAgamUlaka nathI, paNa kSayopazamAdi bhAvarUpa tathA saMvaramUlaka che. tathA AtmAnuM zuddha pariNAma che. chatAMya keTalAka nizcayavAdI zubhabhAvone sarvatra rAgamUlaka batAvIne emanI heyatA siddha karavAno niSphaLa prayAsa karatAM dRSTigocara thAya che. kAraNanuM lakSaNa batAvatAM upara kahevAyuM che ke - "jenA dvArA kAryanI siddhi thAya, e udyama kAraNa che." kArya-siddhinuM udyama sazarIrI AtmA ja karI zake che. azarIrI to kRtakRtya che, ene kaMI udyama karavo bAkI nathI. sazarIrI AtmA ja mana-vacana-kAyAnA yogathI evo udyama karI zake che. mokSanI prApti uttama saMhananayukta audArika zarIra vagara nathI thatI. ratnatrayanI ArAdhanArUpa puruSArtha vyavahAra che. vyavahAra vagara zuddhatva rUpa nizcayanI avasthA banI zakatI nathI. eka dRSTie kahI zakAya ke nizcayanaya sthApya ane sthApanIya che, (anubhavagamya che) vyavahAranaya vizeSataH sva-paropayogI che. jema ke sUtramAM cAra jJAnone khADuM vaLajJADuM' kahyA che ane zrutajJAnane vizeSataH paropakArI batAvyuM che. nizcayanaya dhyAtavya ane anubhavagamya che. e sva-paraka che ane sUkSma che. e uttarottara sUkSma, sUkSmatara ane sUkSmatama thatAM thatAM evI sthitimAM pahoMcI jAya che, je sakaLa vyavahAratIta thaIne agamya ane avyavahArya thaI jAya che. enI dRSTimAM siddha-jIva ane nigoda-jIva tulya che. AtmAno sarvotkRSTa-paryAya siddhatva ane jaghanya-paryAya nigodatva tulya che. kAraNa ke e eka ja AtmA dravyano paryAyavizeSa che. A dRSTie vicAra karavAthI taratamatA para Azrita badhI jAgatika ane AdhyAtmika vyavasthAo lupta thaI jAya che. badhA paryAyo avAstavika lAge che ane eka mAtra dravya ja rahI jAya che. vikAsanA taratama bhAvane batAvatI guNasthAna-paddhati jIvanA ekendriya vagere bheda-prabheda, audArikAdi zarIra, naraka, deva, tiryaMca gati vagere badhI vyavasthA chinna-bhinna thaI jAya che. AtmAnI sAthe karmano saMbaMdha na hoI nizcaya ane vyavahAranuM rahasya che . . . 101)
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakavAnA kAraNe badhA karma-siddhAMta nirarthaka siddha thAya che. mATe A ekAMta nizcayanayanI dRSTi (durnaya) avyavahAryanI koTimAM che. ekAMta nizcayanayanI eka pATA para cAlavAvALI rela mokSamArga para gati na karI zakavAnA kAraNe mutimaMjila para pahoMcI zakatI nathI. mATe jaina siddhAMtamAM nizcaya ane vyavahArane sApekSa batAvIne baMnenI samakSatA pratipAdita karavAmAM AvI che. mATe ekapakSIya nizcayanaya prarUpaNA ane vyavahAranayanI utthApanA vastutaH jaina siddhAMtanI viparIta hovAthI durnayagrasita usUtra prarUpaNA samajavI joIe, je mithyAtvanI koTimAM AvI jAya che. zrI gautama svAmIe prabhu mahAvIrane prazna karyo : "bhaMte ! AtmA rUpI che ke arUpI ?" prabhue kahyuM : "gautama ! AtmA rUpI ja che ane arUpI paNa che. karmayukta saMsArI AtmA rUpI che, karmamukta siddha AtmA arUpI che." rUpI AtmAnA svarUpane joIne ja hiMsA vagere samasta pApothI nivRttino prasaMga upasthita thaI zake che. jyAM sudhI jIvanA bheda-prabhedonuM jJAna nathI thatuM tyAM sudhI hiMsA vagerethI nivRtti paNa saMbhava nathI. jIvAjIvAdi tattvo ane dravyonuM jJAna thavAthI ja heyaupAdeyano viveka jAgRta thaI zake che. upAdeyane jIvanamAM utAravAthI kSayopazama vagere Atmika bhAvonI sAthe sudeva-suguru tathA vitarAga prarUpita dharma para zraddhAna thaI zake che. A zuddha zraddhArUpa samyakatvanI sAthe deza tathA sarvaviratanA rUpamAM Atma guNasthAno upara ArohaNa karatA karatA mokSamArganI paripUrNa ArAdhanAmAM saphaLa thaI zake che. mATe Atmika vikAsanI paripUrNa siddhinI AdhArazilA samyakatva che. e samyakatva vyavahAra tathA nizcayarUpathI anaMta bhavyo dvArA samAcarita che. lAyopathamika bhAvapUrvaka zuddha samyakatva rUpa caturtha guNasthAnathI laIne paripUrNa siddhi sudhI audArika zarIrAdinA mAdhyamathI AgaLanAM guNasthAno para ArohaNa karatA AtmA vrata-pratyAkhyAnomAM abhivRddhi karatAM kSAyika cAritrane prApta kare che. A guNasthAnono krama jinopadiSTa che. vyavahAranayane svIkAra karyA vagara guNasthAnonI A paddhati saMgata nathI thaI zakatI. mATe jaina siddhAMtamAM vyavahAranaya abhUtArtha ke avAstavika mAnavAmAM nathI AvyA. tIrthakara devoe vividha naya-nikSepo para Azrita dezanA ApI che. e bahumukhI dezanA koI eka nayanA saMkIrNa maryAdAmAM nathI baMdhAtI. vizuddha siddha paryAya paNa vyavahAranayano viSaya hoya che. "sthAnAMga sUtra'nA prathama sthAnamAM kahyuM che - "o siddha' siddha eka che. anyatra kahevAyuM che - "pAMtA siddhAM' siddha anaMta che. A baMne Agama-vAkyonI saMgati tyAre ja thaI zake che jyAre vividha nayonI vivakSAo tathA apekSAone dhyAnamAM levAmAM Ave. eka ja nayano Azraya levAthI bahu ja asaMgatio upasthita thAya che, mATe emanA nirAkaraNa-hetu vividha nayAnI paddhatine apanAvavI paDaze. jo A vividha naya paddhatine mAnya na karavAmAM Ave to "o siddhano artha haze siddha (102) ), SO DO ) ( jiNadho]
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka ja che. je rIte vaidika paraMparAmAM Izvarane eka ja mAnavAmAM AvyA che. paraMtu A vAta jaina paraMparAne svIkRta nathI. jaina-siddhAMtAnusAra pratyeka bhavyAtmA karma kalaMkathI mukta thaIne siddha banI zake che - Izvara banI zake che. anaMta atIta kALamAM evA anaMta bhavyAtmA mukta thayA che, siddha thayA che ane anaMta anAgata kALamAM paNa anaMta bhavyAtmA mukta thaze, siddha thaze. evI sthitimAM 5e siddhe'nuM kathana kevI rIte saMgata thaze ? enuM samAdhAna A naya paddhati Ape che ke - "anaMta siddhomAM siddhatva samAna rUpathI meLavI zakAya che,' mATe siddhatva rUpa sAmAnyanI apekSA - pe siddhe kahevAyuM che. vyavahAranayano svIkAra karyA vagara siddhonuM A svarUpa samajI zakAtuM nathI. A saddbhUtArtha tathA yathArtha che. arthAt siddhatva paNa vyavahAranayano viSaya che. A sAmAnya saMgrahanayanI apekSAthI kathana karavAmAM AvyuM che. jyAM 'anaMtA siddhAM' kahevAyuM che tyAM pratyeka siddhanI alaga-alaga sattAnI vivakSA che. A vyavahAranaya che. A badhI vivakSAo ane apekSAno bheda che, vastu tattvano bheda nathI. sAmAnya-vizeSa, dravya-paryAya, nizcaya-vyavahAra vagere nayonA dRSTikoNane samajavAthI ja vastu tattvanI yathArthatA parijJAta thAya che. mATe koIpaNa nayanI avahelanA karavI, ajJAnatAno dyotaka che. eka bAju to jinokta kathana para baLa ApavuM ane bIjI bAju nizcaya tathA vyavahAra baMne mArgomAMthI vyavahArane azuddha tathA abhUtArtha batAvavo, potAnI Agamika anabhijJatAnuM ja pragaTIkaraNa che. zrI tAraNa svAmI racita 'mamala pAhuDa'nI vyAMkhyA karatAM nizcayavAdI kahe che . "samyagdaSTi siddhagati meLavavAnI tathA mokSamAM javAnI bhAvanA kare che ane sAthe arihaMta bhagavAnanI bhakti paNa kare che." e evI bhAvanA kare che ke bhagavAn ! jyAM sudhI huM mokSapurImAM na pahoMcuM tyAM sudhI tame mArI sAthe ja cAlo. arthAt tamArA upadezanuM avalaMbana tamArA svarUpanuM ciMtana banI raho. uparyukta vAkyAvalImAM prabhunI pratye bhaktino paNa ullekha che. A bhakti prazasta (zubha) rAga che. upadeza paNa parAzrita bhAva ane vyAvahArika che. mATe Ane paNa azuddha ane abhUtArtha samajavuM joIe. AnuM avalaMbana kevI rIte laI zakAya che ? nizcayavAdI mahAzayajInuM ukta kathana emanA svayaMnI vAtane khaMDita kare che. A to 'vavato vyAyAta:' potAnI vAtane potAnA dvArA khaMDana che. zrI tAraNa svAmInA 350mA padma para vyAkhyA karatA aSTa-pravacanamAM lakhyuM che ke "AgamanAM padono kaMI ne kaI viparIta artha karIne jinokta kathanane lopavuM-chupAvavuM Ane corI mAno ane AtmasvabhAvamAM ramaNatA rahita tathA AtmajJAnathI zUnya hovAthI paNa aneka vrata vagere dhAraNa karIne potAne muni samajavo e paNa corI che.'' eNe kaI corI karI ? eNe vItarAga svabhAvanI corI karI. vrata vagere rAgane dharma mAnIne e potAnA AtmAne chetare che, mATe e cora che. nizcaya ane vyavahAranuM rahasya 103 "
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ niHsaMdeha jinokta kathanane lopavuM, chupAvavuM ke anyathA nirUpaNa karavuM corI che. paraMtu evI corIno svayaM aSTa pravacananA vyAkhyAkAra karI rahyA che, je jinokta vyavahAranayanA apalApa karIne jinezvara devanA kathanano lopa ane anyathA nirUpaNa karI rahyA che. vItarAga deve to vrata vagerenuM mAtra kathana ja nathI karyuM paNa enuM AcaraNa paNa karyuM che. evA vrata vagere je mohakarmanA kSaya, kSayopazama vagere bhAvonuM kAraNa hoya che, emane rAgabhAvamAM batAvavo anaMta tIrthaMkaronI AjJAne lopavI barAbara che ane vItarAga svabhAvanI corI karavA samAna che. kSayopazamAdi bhAvonA kAraNe thatA vratone rAganI saMjJA devI prakAzane aMdhakAra kahevA samAna che. tIrthaMkara devoe svayaM sAvadha yogano tyAga karIne mahAvrata vagere aMgIkAra karyA tathA vyavahAra cAritranI zuddhi uttarottara vadhavAnA phaLasvarUpa yathAkhyAta cAritra saMpanna thayA. sAmAyika vagere cAritra aMgIkAra karatA ja yathAkhyAta cAritra prApta karavAmAM Ave che. A kSayopazamAdi bhAvanA pariNAma rUpa vratone rAgadharma kahIne azuddha tathA abhUtArtha kahevAya to yathAkhyAta cAritrane paNa azuddha tathA abhUtArtha mAnavuM paDaze. A rIte jinezvara pratipAdita viSaya paNa abhUtArtha thaI jaze, je bhayaMkara aniSTApatti thaze. (haze.) kadAca evuM kahevAya ke sudeva, suguru vagere pratye rAga che, mATe azuddha che to evo rAga dazamA guNasthAna sudhI AtmAnI sAthe rahe che. mATe chaThThA guNasthAnathI laIne dazamA guNasthAna sudhInI badhI avasthAo abhUtArtha thaI jaze. abhUtArtha azuddha che ane enAthI mokSa sAdhanA thaI zakavAnI nathI. evI sthitimAM AgaLanA guNasthAna kevI rIte prApta thaze ? kevI rIte yathAkhyAta cAritranI saMpannatA sAthe kevaLajJAna prApta thaze ? A kevI vicitra vAta che ke eka bAju to vizuddha nizcayanayanI prarUpaNA karatA zuddha kSAyika svabhAva AtmAne ja dhyAtavya batAvavAmAM Ave che ane bIjI bAju jaDa pratimAnA aMjanazalAkA vagere vyavahAra karavAmAM Ave che. jo ekAMta nizcayano emane Agraha che to upadeza Apavo, graMtha prakAzita karAvavo, pracAranAM mAdhyamone apanAvavAM ane vAhana vageremAM yAtrA karavAnuM zuM prayojana hoI zake che ? kAraNa ke nizcayanayanI koIpaNa vyakti koI bIjAno koIpaNa upakAra karI zakatI nathI ! zuM sAmaMjasya che AmAM ? nUtanotpanna tathAkathita adhyAtmavAdI mahAzayanAM vacano paraspara keTalA virodhI che enAM keTalAMka udAharaNa prastuta karavAmAM AvyAM che, eka bAju to e dareka jagyAe kahe che ke - "vyavahAra abhUtArtha che, mithyA che, upacAra che, azuddha che enA AzrayathI kiMcit paNa lAbha nathI.'' bIjI bAju tAraNa svAmInA 'jJAna samuccaya sAra'nI gAthA 321-322nI vyAkhyA karatA aSTapravacanamAM teo kahe che - 104 jiNadharmo
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ "vyavahAra che kharo, paraMtu aMdara (bhItaramAM) paramArtha sahita hoya to ja e vyavahArane yathArtha vyavahAra kahevAya che. bhItaranA bhAna vinA ekalA bahAranA vyavahAramAM ja lAgyA rahe to samyagudarzana vagereno lAbha nathI maLato. loko ekalA bahAramAM ja lAgyA na rahe ane aMtara svabhAvamAM daSTi kare - e ja hetuthI tAraNa svAmIe adhyAtmazailIthI badhAM kathana karyA che." - aSTa pravacana pRSTha-18 "A rIte nizcaya mokSamArga rUpa je ratnatraya paryAya che, e sabhUta vyavahAranayano viSaya che. zuddha ratnatrayane mokSamArga kahevo e to nizcaya mokSamArga ja che, vyavahAra nathI. paraMtu dravya ane zuddha-paryAya abheda hovAthI paNa bheda karIne kahevuM e vyavahAra che. A apekSAthI nizcaya mokSamArga ke kevaLajJAna vagere catuSTaya paNa vyavahAranayano viSaya che. e paryAyo pahelAM nahotA ane navA pragaTyA, te trikALa ekarUpa nathI. je trikALa ekarUpa svabhAva-zaktithI saMpUrNa che, e nizcayarUpa nayano viSaya che, emAM nirmaLa-paryAya abheda rUpathI AvI jAya che. nizcayamAM dravya-paryAyano bheda karavo e paNa vyavahAra che. saMsAra, mokSa tathA mokSamArganI sAdhanA e badhA vyavahAranA viSayamAM Ave che. zuddhanayanA viSayamAM to zuddhadravya guNa-paryAyathI ekAkAra zuddha tattva ja prakAzamAna che. zuddhanayathI trikALI-dravyamAM praveza karIne emAMthI mokSamArganA paryAyano aMza pragaTa karyo, e aMzane vyavahAra kahe che." - aSTapravacana pR-14-15 kyAMka teo paranI zraddhAnA vikalpane vyavahAra kahe che ane kyAMka nirmaLa pariNatine vyavahAra kahe che. | (juo aSTapravacana, pR. 55) kyAMka teo kahe che ke - "AtmA sarvathA zuddha ane caitanya svarUpa che bIjI bAju te mokSazAstranA vivecanamAM pRSTha-186mAM lakhe che - keTalAka loko AtmAne sarvathA (ekAMta) caitanya mAtra mAne che arthAt sarvathA zuddha mAne che. vartamAna avasthAmAM azuddhatA hovA chatAMya eno svIkAra nathI karatA ane koI AtmAnuM svarUpa sarvathA AnaMda mAtra mAne che. vartamAna avasthAmAM duHkha hovA chatAMya eno svIkAra nathI karatA. A sUtra siddha kare che ke emanI e mAnyatAo ane emanA jevI bIjI mAnyatAo ThIka nathI. jo AtmA sarvathA zuddha ja hoya to saMsAra, baMdha, mokSa ane mokSanA upAya vagere badhuM mithyA thaI jaze. AtmAnA saikAlika svarUpa ane vartamAna avasthAnuM svarUpa (arthAt dravya ane paryAyathI AtmAnuM svarUpa) kevuM che ? e yathArthatayA A pAMca bhAva batAve che." - mokSazAstra vivecana, pR. 186 uparyukta uddharaNo para daSTipAta karavAthI sahaja spaSTa thaI jAya che ke e kathana paraspara keTalAM virodhI che. vastu sthiti e che ke jene siddhAMta vividha nayo para avalaMbita che, mATe emAM nizcaya tathA vyavahAra baMnene sApekSa mAnIne tattva nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. paraMtu [ nizcaya ane vyavahAranuM rahasya che te kAma 105)
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyakti jyAre koI eka pakSano ekAMtano AgrahI banI jAya che, to e potAnA pakSamAM siddhAMtonI yuktio ane uktione jema-tema saMgata karavAno prayatna kare che ane evuM karatAM karatAM e svayaM virodhAbhAsathI grasta thaI jAya che. A to sUryaloka sama spaSTa che ke jaina siddhAMta anekAMta dRSTithI tattva nirUpaNa kare che, mATe satyanI gaveSaka vyaktie madhyastha bhAvathI nizcaya tathA vyavahAranI baMne pAMkho laIne muktipathanA gaganamaMDaLamAM vicaraNa karavuM joIe. * ( upAdAna ane nimitta) ra nizcaya ane vyavahAranI jema ja upAdAna ane nimitta kAraNone laIne paNa evI ja ekapakSIya vicAradhArA keTalAka samayathI cAlI rahI che. kAryanI niSpattimAM samartha kAraNa sAmagrI Avazyaka che. keTalAka vicAraka mAtra upAdAnane ja kArya niSpAdaka mAnI le che. e nimittanI sarvathA upekSA ane avahelanA kare che. emanuM kahevuM che ke - "upAdAna che to nimitta svayaM maLI jAya che. mATe nimitta kAraNone kArya niSpAdaka nathI mAnI zakAtA." jyAre saiddhAMtika maMtavya che ke - "nimitta kAraNonA abhAvamAM upAdAna svayameva kAryano niSpAdaka nathI banI zakato, kAraNa ke kAryanI niSpattimAM nimitta kAraNonA hovAthI ja thAya che." taTastha bhAvathI vicAra karavAthI jJAta thAya che ke kAryanI niSpattimAM nimitte ane upAdAna baMnenA samanvita sadhyoga ja kAryakArI hoya che. koIpaNa eka kAraNe bhale nimitta hoya ke upAdAna svataMtra rUpathI kAryano niSpAdaka nathI. adhyAtma yogI zrI AnaMdaghanajIe "zrI saMbhava jina stavana'mAM kahyuM che - "kAraNa joga ho kAraja nIpaje re, emAM koI na vAda / paNa kAraNa biNa kAraja sAdhiyere, e nija mata unmAda // " A to nirvivAda satya che ke kAraNathI kAryanI niSpatti thAya che. kAraNa vagare kArya svayameva thaI jAya che" A kahevuM potAnA matano unmAda che. adhyAtma-sAdhaka zrI AnaMdaghanajI A saMketa karI rahyA che ke - "je loko nimitta kAraNonI avahelanA karIne mAtra upAdAnane mahattva Ape che, e mAtra potAnA pakSanA unmAdathI grasta che. mATI svayaM ghaTa nathI banI jatI, bIja svayaM koThAmAM aMkurita nathI thaI jato. kAraNonA yogathI ja kArya thAya che." kAraNa be prakAranA mAnavAmAM AvyA che - (1) upAdAna ane (2) nimitta. upAdAnakAraNa e che je svayaM kAryarUpamAM pariNata thaI jAya. jema ke mATI ghaTa mATe upAdAna-kAraNa che, kAraNa ke mATI ja ghaTa (ghaDo)nA rUpamAM pariNata thaI jAya che. nimitta-kAraNa e che ke (106) OOOOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ je svayaM to kAryarUpamAM pariNata nathI thatA, paNa kArya niSpattimAM anivArya rUpathI sahAyaka hoya, jema ke ghaTa(ghaDo)nA nirmANamAM kuMbhAra, cAkaDo, daMDa (lAkaDI) vagere. ekAMta upAdAnanA pakSadhara kahe che ke - "upAdAnanA sivAya anya koI kAraNa nathI mAnI zakAtA.'' kAraNa e ja mAnI zakAya che, jenA vagara kArya thAya ja nahi, mATI vagara ghaDo banI ja zakato nathI, mATe mATI ja ghaDAnuM kAraNa kahI zakAya che. jo nimittone paNa kAraNa mAnavAmAM Ave to kAraNonI paraMparAno kyAMya aMta ja nahi thAya. mATe upAdAnane ja kAraNa mAnavuM joIe, nimittane nahi. ukta dhAraNA ekAMtavAdathI grasita hovAthI mithyA che. ekAMta upAdAnane ja mAnavuM durnaya che. jo mAtra upAdAna ja kAraNa che to mATI svayaM ghaTa kema nathI banI jatI ? upAdAna to haMmezAM vidyamAna rahe che, enAthI satata kAryanI utpatti thatI rahevI joIe. mATI satata ghaTane pedA karatI rahevI joIe, kAraNa ke samartha kAraNanI vidyamAnatAmAM kArya thAya ja che. jo samartha kAraNanI vidyamAnatAmAM kArya na hoya to e enuM kAraNa nathI mAnI zakAtuM. koThAmAM bhareluM bIja haMmezAM aMkurane pedA karatuM rahevuM joIe, kAraNa ke e upAdAna-kAraNa che, enAthI satata kArya thavuM ja joIe. paraMtu evuM thatuM nathI. mATIthI ghaTa (ghaDo) tyAre ja bane che jyAre ene nimitta kAraNonI sAmagrI maLe. kuMbhAra rUpa kartA ane daMDa-cakra vagere sAdhanonA hovAthI ja ghaTanuM nirmANa thAya che. mATImAMthI ghaDo svayaM pedA thato nathI. bIja tyAre ja aMkurane pedA kare che, jyAre ene pRthvI, pANI, pavana, prakAza vagere sAdhanonA sAthe kheDUta vAve che. AtmArUpI upAdAna haMmezAM vidyamAna che, to enAthI svayameva siddhatvanI niSpatti thaI javI joIe. e ratnatraya vagerenA puruSArthanI apekSA kema rAkhe che ? mATe mAtra upAdAnane ja kAraNa mAnavuM durnaya hovAthI durAgraha mAtra che. jo ekAMta nimittavAdI, nimittane ja kAryanA niSpAdaka mAne ane upAdAnanI upekSA kare to e paNa durnaya hovAthI mithyA che. seMkaDo-hajAro nimitta kAraNonA sammilita thavAthI paNa upAdAna vagara kArya niSpatti nathI thaI zakatI. mATI vagara ghaDo banI ja nathI zakato, cAhe seMkaDo (aneka) kuMbhAra, aneka cakra-daMDa vagere ekatrita thaI jAya. hajAro kheDUta ane vipula pANI, pRthvI, pavana, prakAza vagerenA hovA chatAMya bIjanA abhAvamAM aMkura pedA nathI thaI zakatuM. upAdAnanA abhAvamAM nimitta nirarthaka hoya che. mATe niSkarSa e che ke upAdAna ane nimitta baMne maLIne kAryanA niSpAdaka che. svataMtra rUpathI na upAdAna kArya niSpAdaka che ane na nimitta. upAdAnanA abhAvamAM nimitta nirarthaka che ane nimittanA abhAvamAM upAdAna anupayogI che. upAdAna ane nimittano samanvita sahayoga ja kAryakArI hoya che. jinezvara devanA zAsanamAM anekAMtanI mudrA anullaMghanIya che. mATe nizcaya ane vyavahAra, upAdAna ane nimitta, dravya ane paryAya, sAmAnya ane vizeSa, utsarga ane apavAda vageremAM dravyano paraspara prabhAva 10
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ anekAMta dRSTithI ja ciMtana hovuM joIe. ekAMta dRSTi durnaya che mATe mithyA che. syAdvAda sunaya che, mATe samyavAda che. kahe che - nayAstavasyAtapadabhAMchitAH syuM rasopavidvA iva lohaghAtavaH / bhavantayabhipretaphalA yatastataH jAvantamAryAH praNatA hitaiSiNaH // jema loha dhAtu rasAyaNathI yukta thaIne abhISTa Arogya vagere suphaLane ApanAra thaI jAya che ema ja "cAt' padathI yukta hovAthI naya paNa yathArtha svarUpanA pratipAdaka banIne abhipreta phaLadAyI thaI jAya che. mATe kalyANanA abhilASI zreSThajana nayonA pratipAdaka jinezvara devanAM caraNonuM zaraNa grahaNa kare che. F19 dravyano paraspara prabhAva) 19 dravyono paraspara prabhAva : nizcaya-vyavahAranA pariprekSyamAM ja ekAMta nizcaya-vAdIonuM kathana che ke badhA dravya pUrNataH svataMtra che. koIpaNa eka dravya bIjA dravyane kazuM karI zakatA nathI. eka dravya bIjA dravyamAM hastakSepa nathI karatuM. mATe jaDakarma AtmAmAM koI vikAra nathI karI zakatuM. sva dravya ke paryAyane nizcaya kahyuM che, tyAre AtmAnA sAthe para dravya-karmano je saMbaMdha hoya che ane AtmAno kahe che. A vyavahAra che. upacAra kathana che. jaDakarma paradravyanI avasthA che, AtmAnI avasthA nathI, chatAM e jaDakarmane AtmA kahevAya che. A kathana nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA mATe che, mATe vyavahAranaya che. upacAra kathana che. vAstavamAM uparyukta kathana ekAMtavAda che. pUrvamAM pratipAdita karavAmAM AvyuM che ke vyavahArane sarvathA asabUta batAvavuM mithyA che, kAraNa ke e paNa jinokta che. jinezvara deve sthAna-sthAna para AtmA ane karmanA saMbaMdhane pratipAdana karyA che. uttarAdhyayana sUtra'nA kammapayaDI nAmanA 33mA adhyayananI prathama gAthAmAM kahyuM che - aTThakammAI vocchAmi, ANupivvaM jahakkama / jehiM baddho ayaM jIvo, saMsAre parivaTTai // - uttarAdhyayana, a-33, gA-1 je ATha karmothI baMdhAyelo A jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che, emanuM svarUpa anukramathI kahIza. jo AtmA ane karmano saMbaMdha mAtra vyavahAra che, to e abhUtArtha ke mithyA siddha thAya che, evuM mAnavAthI to samasta karma pravRttionuM vivecana baMdha, udaya, udIraNA, sattA vagere badhA nirupayogI thaI jAya che, kAraNa ke e pravRttio AtmAnuM kaMI karI ja zakatA nathI. jo jaDakarma AtmA para kaMIpaNa sAro-khoTo prabhAva nathI pADatA to jaina siddhAMtamAM tattvonI gaNanAmAM ADhava-saMvara-nirjarA-baMdha-mokSane tattvarUpathI pratipAdita karavAno koI artha ja nathI (108) OOOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ raheto. jaina siddhAMtamAM AtmA ane karmonA saMbaMdhanI vibhinna avasthAone laIne ja to Asrava vagerene tattvamAM gaNavAmAM AvyA che. saMkSepamAM kahIe to AtmA ane karmonA saMbaMdhanuM nAma ja saMsAra che ane A saMbaMdhano sarvathA abhAva thaI javo mokSa che. AvI sthitimAM jaDakarma ane jIvadravyanA vAstavika saMbaMdhane nakAravAmAM Ave to saMsAra ane mokSano ja abhAva mAnavo paDaze. enAthI samasta AdhyAtmika jagatanI bhIti ja DhaMkAI jaze. jyAM sudhI dravyonI svataMtratAnuM kathana che eno artha eTalo ja che ke emanA pota-potAnA asAdhAraNa guNa che ane pota-potAnuM viziSTa kArya che. paraMtu Ano artha e nathI ke eka dravyano bIjA dravya para koI prabhAva nathI paDato. dharma, adharma, AkAza, pudgala, kALa ane jIva e padravya che. emano pota-potAno guNa ane svabhAva che. dharmAstikAyano svabhAva jIvo ane pudgalonI gatimAM sahAyaka hovuM che. dharmAstikAya eka dravya che jo e bIjA dravya-jIva ane pudgalo para koI prabhAva nA pADe to jIva ane pudgalonI gati kevI rIte thaI zake che ? jo ke gatinA kartA to jIva ane pudgala ja che, paraMtu dharmAstikAya sahAyakanA rUpamAM jIvo ane pudgalonI gatine prabhAvika kare che. mATe kahI zakAya ke dharmAstikAya nA hoya to jIvo ane pudgalonI gati nathI hoI zakatI. e ja vAta jIva pudgalanI sthitine prabhAvita karanAra adharma dravyanA saMbaMdhamAM tathA jIva pudgalono AdhAra ApanArA AkAza dravyanA saMbaMdhamAM samajavuM joIe. jema dharma-adharma-AkAza dravya-jIva ane pudgalane prabhAvita kare che, e ja rIte karma-dravya paNa jIvane prabhAvita kare che, Ane abhUtArtha ke aupacArika nathI mAnI zakAtA. jo dharmAstikAya dravya jIva dravyane prabhAvita nathI karato to siddha-jIva lokAMtamAM jaIne ja kema sthita thaI jAya che ? alokamAM gati kema nathI karatA ? jIvano svabhAva to Urdhvagamana karavAno che, paNa sahAyaka dharmAstikAyano abhAva hovAnA kAraNe AgaLa gati nathI thatI. enAthI paNa siddha thAya che ke eka dravyano bIjA dravya para prabhAva paDe che. siddha AtmAonA Atma-pradeza pUrva zarIranA pramANathI be tRtIyAMza AkAza-pradezamAM sthita hoya che, A apekSAe siddhomAM avagAhanA mAnavAmAM AvI che. Ama to avagAhanA mukhyatve mUrta dravyamAM thAya che, siddha mUrta nathI. paraMtu pUrva avagAhanAnI apekSAthI tathA Atma-pradezonI niyata AkAza-pradezamAM sthitine laIne avagAhanAnuM kathana karyuM che. A e vAtane siddha kare che ke jaDa dravyanI amUrta cetana AtmA upara paNa prabhAva paDe che. jaDakarmonA AtmA sAthe kSIranIranI jema saMbaMdha mAnavAmAM Ave che, evI sthitimAM jIva dvArA gRhita jaDakarmomAM viziSTa zakti utpanna thaI jAya che. jema gAya dvArA gRhita tRNomAM dUdhanA rUpamAM pariNata thavAnI zakti AvI jAya che. A badhI vAtothI pramANita thAya che ke dravyono eka-bIjA para prabhAva paDe che. emane sarvathA ekabIjAthI aprabhAvita thanAro nathI kahI zakAto. mATe jaDa karma AtmAnI vibhAva pariNatinA nimitta bane che. dravyano paraspara prabhAva 109
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAramAM eTaluM ja kahevuM paryApta che ke nizcaya ane vyavahAra eka ja sikkAnAM be pAsAM che. jema ke baMne pAsAMonA zuddha thavAthI (hovAthI) ja sikko zuddha kahevAya che, sAro manAya che. ema ja nizcaya ane vyavahAra baMne pakSonI zuddhatA hovAthI ja zuddha mokSamArganI ArAdhanA thaI zake che. sikkAnA koI eka pAsAne samagra sikko mAnI levo mithyA che, ema ja ekAMta nizcaya ke vyavahArane saMpUrNa mokSamArga samajI levo paNa mithyA che. yathArthamAM satya e che ke nizcayanayanuM avalaMbana letA-letA vyavahArane na bhUlI javAya ane vyavahArane karatA-karatA nizcayane potAnI dRSTithI ojala na thavA daIe, emAM ja ratnatrayanI ArAdhanAno sAra che. je rIte samudramAM badhI nadIo samAviSTa thaI jAya che ema ja syAdvAdanA samudramAM badhI vicAradhArAono samAveza thaI jAya che. jema alaga-alaga nadIomAM jaLadhArAomAM samudra nathI dekhAto, ema alaga-alaga ekapakSIya dRSTimAM satya nathI rahetuM. mATe satyanA gaveSakane potAnI dRSTi syAdvAdamayI banAvavI joIe, tyAre ja satyanA darzana thaI zakaze, kahyuM che - udadhAviva sarva sindhavaH, samudIrNAstvayi nAya! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhiH // mATe vItarAgI devanI AjJA anusAra nizcaya ane vyavahAra, upAdAna ane nimittanI yathAsthAna zraddhA prarUpaNA ane sparzanA karanArA bhavya jana ja zAzvata tathA anirvacanIya sukha svarUpa siddhatvane prApta karavAmAM saphaLa thaI zake che. 20 samyaktvanA traNa bheda A rIte nizcaya ane vyavahAranA rUpamAM samyaktvanA be bheda batAvyA che. vibhinna vivakSAothI samyaktvanA traNa-traNa bheda paNa thAya che. eka vivakSA anusAra samyaktvanA traNa bheda che - (1) kAraka, (2) rocaka ane (3) dIpaka. (1) kAraka samyaktva H je samyaktvanA hovAthI AtmA sadanuSThAnamAM zraddhA kare che ane samyak prakArathI sadanuSThAnanuM AcaraNa kare che tathA samyaktva sadanuSThAnane karAve che, e kAraka samyaktva kahevAya che. A samyaktva mukhyatve sAdhuonA hoya che. (2) rocaka samyaktva : cothA guNasthAnavartI jIva, je zreNika mahArAja ane kRSNavAsudevanI jema jina prarUpita dharmanI pratye draDha zraddhAzIla hoya che, tana-mana-dhanathI jina zAsananI utpatti kare che, je dharmanA udyotamAM AnaMda mAne che, je vrata-pratyAkhyAna karavA pratye utsuka to hoya che, paraMtu apratyAkhyAnAvaraNIya karmodayathI eka navakA2sI tapa paNa nathI karI zakatA, emanuM samyaktva rocaka samyaktva kahevAya che. 110 jiNagho
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) dIpaka samyaktva H jema dIpaka bIjAne prakAza Ape che, paraMtu enI nIce (taLe) aMdhAruM rahe che. A rIte jenA upadezathI anya jIva samyaktva prApta karI le che, paraMtu svayaM samyaktvanI zraddhAthI vaMcita rahe che evA jIvane upacArathI dIpaka samyaktvavALo kahyo che. A jIva aMtaraMgathI to mithyArdaSTi ke abhavya hoya che, paraMtu bahArathI e jinokta dharmanuM yathArtha prarUpaNa kare che. e upadezathI prabhAvita thaIne bIjA jIvone samyaktvano lAbha thAya che. enI yathArtha prarUpaNA, bIjA jIvonA samyaktvanuM kAraNa hoya che, mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne e yathArtha prarUpaNane dIpaka samyaktva kahevAya che. bIjI vivakSAthI samyaktva traNa prakAranuM kahevAyuM che - (1) aupazamika, (2) kSAyika ane (3) kSAyopazamika. A traNamAM sAsvAdana samyaktvanI gaNanA karavAthI samyaktvanA cAra prakAra thaI jAya che. ukta cAramAM vedaka-samyaktvanI gaNanA karavAthI pAMca prakAranuM samyaktva kahevAya che. ukta pAMca bhedone nisarga ane adhigamanA bhedathI pratyekanA be-be prabheda karavAthI samyaktvanA dasa bheda paNa kahevAya che, athavA prajJApanAdi sUtramAM nisarga- ruci, upadeza-ruci vagerenA bhedathI dasa prakAranI rucionuM varNana karavAmAM AvyuM che. emanI apekSAe samyaktvanA dasa bheda paNa kahevAya che. dasa rucio sidhruvasarUM, AALA saphe sutta-vIya-meva / ahigama vitthAra ruI, kiriyA saMkheva dhamma ruI // - uttarAdhyayana, a-28, gA-16 1. nisarga-ruci 2. upadeza-ci 3. AjJA-ruci 4. sUtra-ruci pa. bIja-ruci 6. abhigama-ruci 7. vistAra-ruci 8. kriyA-ruci 9. saMkSepa-ruci 10. dharma-ruci - A dasa prakAranI rucio che. 1. nisarga-ruci : guru AdinA upadeza vagara ja samyaktvanA AvaraNa karanArI prakRtiono kSaya, kSayopazama athavA upazama thaI javAthI je samyaktvanI prApti thAya che, te nisarga-ruci samyaktva kahevAya che. 2. upadeza-ruci : tIrthaMkaronA, kevaLajJAnIonA athavA munio athavA zrAvaka AdinA upadeza-zravaNa karavAthI jIvAdi nava padArthonA yathAtathya svarUpa samajI levAthI dharmanA prati je ruci jAgRta thAya che, tene upadeza-ruci kahevAya che. 3. AjJA-ruci : rAga-dveSAdi durguNono nAza karanArI AtmAne jJAnAdi guNomAM sthApita karavAvALI, anaMta bhava-bhramaNanAM duHkhone maTADanAra, muktimArgamAM pravRtta karanArI, jinezvara bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana karavAnI icchA thavI, te AzA-ruci che. dasa rucio 111
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. sUtra-ruci : zrI jinezvara praNIta ane gaNadharAdi dvArA racita dvAdazAMga Adi je sUtra che, tenuM zravaNa-paThana karatA karatA, emAM garbhita jJAnano anubhava karatA jJAnanA apUrva adbhuta rasamAM AtmA tallIna thaI jAya ane utsAhanI sAthe punaH punaH sUtronA pATha vAMcavAnI ane sAMbhaLavAnI utkaMThA jAgRta thAya, tene sUtra-ruci kahevAya che. 5. bIja-ruci : je rIte khetarane sAphasaphAI karyA bAda khAtara AdithI puSTa-sarasa kALI mATImAM vAvavAmAM Avela bIja aneka dANAnA rUpamAM pragaTa thAya che athavA jema ke pANImAM nAMkheluM TIpuM phelAI jAya che, tevI ja rIte viSaya-kaSAya ochA thavAthI zuddha banelA, gurunA upadezathI poSaNa karelA, saMtoSa Adi guNothI sarasa banela bhavya jIvanA hRdayarUpI khetaramAM vAveluM jJAnanuM bIja vRddhi pAme che. koI AtmAmAM eka pada vAMceluM jJAna aneka padarUpa pariNata thAya che, tene bIja-ruci kahevAya che. 6. abhigama-ruci : koI jIvane zrutajJAnanI vizuddhi thavAthI te aMga-upAMga Adi sUtronA artha sahita viziSTa abhyAsa karatA-karatA samyaktvane prApta kare che, te abhigamaruci che. 7. vistAra-ruci : jIvAdi nava tattva, dharmAstikAyAdi SaT dravya, naigamAdi sAta naya, nAmAdi cAra nikSepa, pratyakSAdi pramANa - A badhAnuM dravya-kSetra-kAla-bhAvathI vistArapUrvaka abhyAsa karatA karatA je samyaktva prApta thAya che, te vistAra-ruci kahevAya che. 8. kriyA-ruci : kriyAonuM pAlana karatA, pratidina AcAra kriyAnI vizuddhi karatA karatA samyaktvanI prApti thAya, tene kriyA-ruci kahe che. 9. saMkSepa-ruci : je kSayopazamanI maMdatAthI je pravacanane vistArathI jANatA nathI tathA anya kudarzanone paNa jemaNe aMgIkAra karyA nathI, arthAt jene tattvA tattvAdino viveka to hoto nathI, paraMtu te saMkSepamAM ja thoDAM padone sAMbhaLIne dharmanA prati zraddhAzIla banI jAya che, te rucine saMkSepa-ruci kahevAya che. 10. dharma-ruci : samyaktvAdi zruta dharma ane vratAdi cAritradharma tathA dasa prakAranA yati-dharma ane dharmAstikAyAdi dravyono je svarUpa zAstromAM kahyAM che - je jinokta che tenA para zraddhA karatA je tattva-ruci utpanna thAya che, te dharma-ruci che. - A rucione spaSTa karanArI gAthAo upayogI hovAthI ahIM uddhRta karavAmAM AvI che jo jiNadiTThe bhAve cauvvihe sahAi sayameva / emeva NaNNahatti ya Nisagga- rui tti NAyavva // 1 // ee ceva u bhAve uvaiTThe jo pareNa saddaha / chaumattheNa d jiNeNa va uvaesaruI muNeyavvo // 2 // rAgo doso moho, aNNANaM jassa avagayaM hoi / ANAe royaMto so khalu ANA ruI NAmaM // 3 // 112 jiNadhammo
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo suttamahijjaMto, sueNa ogAhai u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va, sau suttarui tti NAyavvo // 4 // egeNa aNegAiM payAiM, jo pasarai u sammatte / udaevva tella bindU, so bIyarui tti NAyavvo // 5 // so hoi abhigama ruI, suyanANaM jeNa atthao diLeM / ikkArasa aMgAI, paiNNagaM diTThivAo ya // 6 // davvANa savva bhAvA, savva pamANehiM jassa uvaladdhA / savvAhiM NayavihIhiM, vitthAra ruitti NAyavvo // 7 // daMsaNaNANa carite, tava viNae sacca samii guttIsu / / jo kiriyA bhAva ruI so khalu kiriyA ruI NAma // 8 // aNabhiggahiya kudiTThI, saMkhevarui tti hoi NAyavvo / avisArao pavayaNe, aNabhiggahio ya sesesu // 9 // jo asthikAya dhammaM suya dhammaM khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiyaM so dhammarui tti NAyavvo // 10 // - uttarAdhyayana. a.-28, gA.-18-27 ukta gAthAono bhAvArtha rucionI vyAkhyAmAM karelo che. jemAM tAvano nAza thavAthI manuSyane bhojananI ruci jAgRta thAya che. ane rucipUrvaka kareluM bhojana sukhadAyI hoya che, tevI rIte mithyAtva rUpa jvara (tAva)nA naSTa thaI javAthI dasa prakAranA dharmanuM ArAdhana karavAthI ruci jAgRta thAya che ane rucipUrvaka kareluM dharmAcaraNa yathArtha phaLadAyaka thaIne AtmAne akSaya sukha pradAna kare che. ahIM eka zaMkA karAya che ke jo rucione samyagdarzana kahevAya to te rucio vitarAga dazAmAM hotI nathI, paraMtu samyagdarzana to tyAM paNa che, to te avyApti nAmanA lakSaNano doSa thaze. enuM samAdhAna e che ke rucione samyagudarzananuM asAdhAraNa lakSaNa nathI, paraMtu tenuM vyaMjaka-liMga manAya che. jevI rIte dhumADo agnino vyaMjaka-liMga che, paraMtu tenA vagara paNa agni joI zakAya che, tevI rIte vItarAgadazAmAM ruci (rAga) rUpa cihnano abhAva hovAthI paNa samyagadarzana rUpa liMgI meLavI zakAya che. jema ke upAdhyAya zrI yazovijaya gaNivarane adhyAtma sata parIkSAmAM kahyuM che - jaM ca jialakkhaNaM taM uvaiTuM tattha lakkhaNaM liMgaM / teNa viNA so jujjai, dhUmeNa viNA huAsuvva // athavA vItarAga dazAmAM rucio na hovAnA lIdhe rucirUpa samyaggadarzanane sarAga samyagudarzana kahevAya che. jema ke "sthAnAMga'mAM kahevAyuM che ke - "dasa vihe sarAga sammadaMsaNe pannatte taMjahA nisagguvadesa rui-ityAdi" [ dasa rucio 00000000000000000013) 113
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 aupazamikAdi samyaktvonAM svarUpa samyaktvanA traNa, cAra ane pAMca bheda batAvatA je aupazamika, kSAyopazamika, kSAyika, sAsvAdana ane vedaka samyaktvanI carcA karI che, tenuM svarUpa ahIM prastuta che. nisarga ane adhigama rUpa bAhya sAmagrInI sAthe jyAre anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha tathA darzana mohanIyanI traNa prakRtio - A sAta prakRtionA kSayopazama, kSaya athavA upazama-rUpa aMtaraMga sAmagrI maLe che, tyAre samyagdarzana pedA thAya che. arthAt ukta prakRtionA kSayopazamAdi samyagdarzananA aMtaraMga kAraNa che. ukta sAta prakRtionA kSayopazama thavAthI kSAyopazamika samyaktva, upazama thavAthI aupamika samyaktva ane kSaya thavAthI kSAyika samyaktvanI prApti thAya che. 1. aupazamika samyaktva : jevI rIte nadImAM paDelo paththara pravAhamAM vahetA vividha pratyAghAtothI athaDAI-TakarAIne goLamaToLa banI jAya che, evI rIte ja saMsArI nadImAM vahetA vahetA jIva vividha zArIrika-mAnasika duHkhonA AghAtane sahana karatA, kSudhA-tRSNA zIta-tApa AdinA dvArA akAma-nirjarA karatA karma sthitine alpa kare che, ane tenAthI prApta sAmarthya dvArA te yathApravRtti Adi traNa kAraNa karIne anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzana-mohanI traNa prakRtione rAkhathI DhaMkAyelI agninA jevI upazAMta karI de che. arthAt A sAta prakRtiono udaya rokAI jAya che, te sattAmAM banI rahe che, paraMtu potAnuM phaLa ApatI nathI. AvI sthitimAM je tattva-ruci rUpa pariNAma pragaTa thAya che te aupamika samyaktva kahevAya che. jema vAdaLAM pAtaLAM paDavAthI sUryanAM kiraNo pragaTa thAya che, tevI rIte aupamika samyaktvInA satyajJAna jhaLakavA lAge che. A aupamika samyaktva aMtarmuhUrta kALa sudhI ja rahe che. A samyaktva anAdi mithyArdaSTi jIvane thAya che athavA upazama zreNI pratipanna jIvane thAya che. A samyaktva jIvane jaghanya ekavAra ane utkRSTa pAMca vAra thAya che evI dhAraNA che. 2. kSAyopazamika samyaktva : udayamAM Avela karmadalikono kSaya karI devo ane udayamAM na Avela karmadalikone upazAMta karI devAne kSayopazama kahevAya che. anaMtAnubaMdhI catuSka ane mithyAtva-mohanIya A pAMca prakRtione pANIthI bujhAyela AganI jema kSaya karI devI ane mizra-mohanIya tathA samakita-mohanIyane rAkhamAM DhaMkAyela agninI jema kSaya karI devI athavA cha prakRtiono kSaya karavo ane eka samakita-mohanIyano upazama karavo athavA cAra prakRtiono kSaya ane traNano upazama karavA, A rItithI je tattva-ruci rUpa samyagdarzana pedA thAya che, te kSAyopazamika samyaktva che. upazama samyaktvamAM udaya sarvathA rokAI jAya che. na rasodaya thAya che ane na pradezodaya. kSayopazama samyaktvamAM mithyAtva ane mizra-mohanIyano rasodaya to hoto nathI, paraMtu 114 jiNadhammo
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradezodaya thAya che. tathA samakita-mohanIyano rasodaya thAya che. kSayopazama samyaktvanI sthiti utkRSTanI apekSA 66 sAgaropamathI thoDIka adhika che. jIvane AvA samyakatva aneka vAra AvatA-jatA rahe che. 3. kSAyika-samyakatva : anaMtAnubaMdhI (catuSka) tathA darzana-mohanIyanA kula sAta prakRtionA samULa uccheda karavAthI kSAyika-samyakatva pragaTa thAya che. A pUrNa zuddha, nirmaLa ane doSarahita hoya che. A AvyA pachI jatuM nathI, tethI Ane sAdi anaMta kahevAya che. kSAyika samakitavALo jIva utkRSTa cothA bhavamAM mokSa prApta kare che. 4. sAsvAdana samyakatva upazama samyakatvathI paDatA prANI jyAM sudhI mithyAtvane prApta na karI le tyAM sudhInI madhyavartI sthitimAM je samakitano AsvAdana mAtra rahI jAya che, te AsvAdana samyakatva che. je rIte khIranuM bhojana karyA pachI koIne UlaTI thaI jAya to paNa thoDA samaya mATe khIrano svAda jIbha para banelo rahe che, te rIte upazamAM samyakatvane vamana karavAthI paNa je kiMcit mAtra samyakatvano aMza rahe che, te sAsvAdana samakita kahevAya che. athavA mahela ke vRkSa parathI paDatI vastu jyAM sudhI pRthvIne sparze nahi tyAM sudhI je samyakatva hoya che, te sAsvAdana samyakatva che. A sthiti jaghanya eka samaya ane adhikathI adhika cha AvalikA paryata rahe che. A sthiti bIjA guNasthAnavartI jIvonI che. upazAMta karela anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thavAthI jIva sAsvAdana samyakatva prApta kare che. sAsvAdana samyakatvano kALa pUrNa thaI javAthI mithyAtva-mohanIyano udaya thavAthI jIva nizcita rUpathI prathama guNasthAna prApta kare che. A samyaktvanI prApti jaghanya eka vAra ane utkRSTa pAMca vAra hoya che evI dhAraNA che. 5. vedaka samyakatva : kSAyopathamika samyakatvathI AgaLa vadhavAthI ane kSAyika samyakatva prApta karavAnA pahelAM anaMtAnubaMdhI catuSka tathA mithyAtva ane mizra mohanIyano kSaya thavAthI samakita-mohanIyanAM aMtima pagalono anubhava karatA samaye je samyakatva thAya che, te vedaka samyakatva che. A sthiti kevaLa eka samaya sudhI rahe che. tenA tatkALa bAda kSAyika samyakatva pragaTa thaI jAya che. A samyakatva jIvane eka ja vAra prApta thAya che. prazna thaI zake che ke - "kSayopazama ane vedakamAM zuM aMtara che?" kAraNa ke baMne ja samyakatva pudgala puMja(samakita moha)no anubhava kare che. AnuM samAdhAna e che ke - "vedaka samyakatvamAM samakita mohanIya puMjanA avaziSTa badhAM pugalono carama anubhava thAya che, jyAre kSayopazama samyatvamAM udita katipaya pudgalono anubhava thato rahe che. eTalo ja taphAvata emAM samajavo joIe. samakita-mohanIyanA saMbaMdhamAM A prakAranI zaMkA karI zakAya ke je samakita che, to mohanIya kevI ane mohanIya che, to samakita kevA? mithyAtva to moha che, kAraNa ke te samyagudarzananA AvAraka che, paraMtu samakita kayA kAraNasara mohanIya kahI zakAya che ? [ ApazamikAdi samyaktvonAM svarUpa 115)
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ enuM samAdhAna che ke pUrva prajJApanAnI apekSAthI evuM kahevAya che, jema madana kodravone zuddha karavA banAvela odana paNa madanakodravadana kahevAya che. kAraNa ke madanakodrava pahelA mAdakatA lIdhela hatA. e ja rIte je paNa samakitanA pudgala che, te pahelAM mithyAtvanA pudgala hatA ane darzananA AvAraka hatA, tethI pUrva bhAva prajJApanAnI apekSA tene samakita-moha kahevAya che. samyakatvanA nava bhaMgaH cAritra-mohanI anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobhArUpa cAra prakRtio tathA darzana-mohanIyanA mithyAtva, mizra ane samakita mohanIya rU5 traNa prakRtio - ema sAta prakRtionA udayamAM mithyAtva rahe che ane kSaya, upazama tathA kSayopazamamAM samyakatva hoya che. enA nava bhaMga A prakAra che : (1) sAta prakRtiono kSaya thavo kSAyika samyakatva che. (2) sAta prakRtiono upazama thaI javo aupazamika samyakatva che. (3) prathamanA cArano kSaya ane traNano upazama. (4) prathamanA pAMcano kSaya ane enA upazama kSayopazama samyakatva che. (5) prathamanA chano kSaya ane ekano upazama kSayopazama samyakatva che. (6) prathamanA cArano kSaya, beno upazama ane ekano udaya kSayopazama vedaka-samyakatva che. (7) prathamanA pAMcano kSaya, ekano upazama ane ekano udaya kSayopazama vedaka-samyakatva che. (8) prathama chano kSaya, ekano udaya kSAyika-vedaka che. (9) prathama chano upazama, ekano udaya aupazamika-vedaka che. - ukta nava bhaMgomAMthI prathamanA be bhaMgone choDIne bAkI sAta bhaMgothI thanAra samyakatvane lAyopathamika samyakatva paNa kahevAya che. ukta bhaMgomAMthI bIjA ane navamA bhaMganA svAmI avazya pratipAtI hoya che. arthAt te paDIne mithyAtvamAM cAlyA jAya che. sAyika samyaktvanA saMbaMdhamAM e jijJAsA thaI zake che ke mithyAtvAdi darzanatrikano kSapaka zuM nidarzanAtIta thaI jAya che ? Ane mithyASTi to kahI na zakAya, kAraNa teno mithyAtva kSINa thaI cUkyo che. te mizraSTi paNa nathI, kAraNa mizra-mohanIya paNa kSINa thaI cUkyuM che. te samyagudRSTi paNa na kahI zakAya, kAraNa samakita-moha paNa kSINa thaI cUkyo che, to zuM te tridarzanAtIta che ? AcArya Ano uttara Ape che ke - "darzanatrikanA kSINa thavAthI te vizuddha samyagRSTi thAya che. samyaktatva zraddhAna rUpa jIvano bhAva ja mukhya rUpathI samyakatva che, je mithyAtvanA zodhita pugala che, te tattvataH mithyAtva ja che. te azuddha mithyAtva pujanI jema AtmAnA samyakatattva zraddhAna rUpa svabhAvanA AvAraka thatA nathI. tethI temane upacArathI samakita kahI (11) che , je che te jiNadhamo)
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIdho che. A prakAranA aupacArika samyakatva mohanIyane ja kSapaka jIva kSaya kare che, tattva zraddhArUpa jIvanA bhAvane te kSINa karatA nathI. e aupacArika samyakatva rUpa samyakatvanA pugala-puMjano kSaya karavAthI vizuddhatama kSAyika samyakatva utpanna thAya che. jema netra para lAgelA svaccha abhrapaTalanA dUra thavAthI manuSyane zuddha dRSTi prApta thAya che. svaccha apaTalanA samAna samyakatvanA muddagala-puMja che. tenA kSINa thavAthI zuddha daSTi tulya vizuddha ane nirmaLatara tattva zraddhAna pariNati pragaTa thAya che. jema pANIthI dhoyela jaLayuta kiMcit bhInuM vastra taDakAmAM sUkavavAthI jaLanA sarvathA kSINa thavAthI adhika nirmaLa thAya che, tevI rIte samakita-mohanIyanA kSINa thavAthI vizeSa zuddha samyakatva pedA thAya che - asamyakatva nahi. jema matyAdi cAra jJAnanA AvaraNa ane kevaLa jJAnAvaraNanA kSINa thavAthI kevaLajJAna rUpa vizuddhatama kSAyika jJAna pragaTa thAya che nahi ke matyAdi AvaraNanA kSayathI jIva ajJa bane che. A rIte kSAyika samyakatva prApta thavAmAMthI bAdhaka karma je ke kSAyopazamika samyakatvanI sAthe vidyamAna che. e karmono kSaya thavAthI kSAyika samyakatvarUpa viziSTa samyakatva prApta thAya che, nahi ke samyakatvano abhAva ja thAya che. ukta bhAvone AcAryae nimna gAthAomAM vyakta karI che - nivvaliya mayaNa koddava-rUvaM micchattameva sammataM / khINaM na tu jo bhAvo, saddahaNAlakkhaNo tassa // so tassa visuddhayaro jAyai sammatta poggalakkhayao / diTThivva suNha-suddhabbha paTalavigame maNUsassa // jaha suddha jalANugayaM vatthaM suddhaM jalakkhae sutakaM / . sammatta suddha poggala parikkhae daMsaNaM cevaM // samyaktva-prAptinI pUrva bhUmikA anAdi mithyASTi jIva jyAre vibhinna yoniomAM bhramaNarUpa aneka prakAranI ghATIo ane caDhANone pAra kare che, tyAre kyAMka jaIne tene durlabha samyakatva-ratnanI prApti thAya che. saMzI, paryApta, maMdakaSAyI, bhavya, guNadoSanA vicAranI yogyatAthI yukta, sAkAra upayogamAM vartamAna, jAgRta avasthAnA abhimukha jIva ja samyakatva-prAptinA yogya hoya che. 5. labdhio : samyakatva prApta karavAnI pUrva pAMca labdhio prApta thAya che - (1) kSayopazama-labdhi, (2) vizuddhi-labdhi, (3) dezanA-labdhi, (4) prayoga-labdhi ane (5) karaNa-labdhi. A pAMcanA svarUpa nimna prakAranA che : (1) anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNa karatA karatA koI AtmAne koI samaya evo yoga maLe che ke te jJAnAvaraNIya Adi aSTa karmanI azubha prakRtionA anubhAga(rasa)ne [opazamikAdi samyaktvonAM svarUpa cheteo 110)
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya-samayanA anaMtaguNA ghaTADatA-ghaTADatA kramathI upara Ave che, tyAre kSayopazama-labdhi prApta thAya che. (2) A kSayopazama-labdhinA pratApathI azubha karmanA vipAkodaya ghaTe che. emAM saMkleza pariNAmanI hAni thAya che. zuddha pariNAmonI vRddhi thAya che. zuddha pariNAmonI vRddhi thavAthI jIvanA zAtAvedanIya Adi zubha prakRtionA baMdha karanAra dharmAnurAgarUpa zubha pariNAmonI prApti thAya che, te vizuddhi-labdhi che. (3) A vizuddhi-labdhinA prabhAvathI AcAryAdinI vANI sAMbhaLavAnI abhilASA jAgRta thavI, te dezanA-labdhi che. (4) pUrvokta traNa labdhiothI yukta jIva prati samaya-vizuddhi karatA AyukarmanA sivAya sAta karmonI sthitine eka kroDAkoDI sAgaropamathI thoDA ochA kare, ghAtIkarmanA anubhAgane, je parvatanA jema kaThina che, tene kASTha tathA latArUpa karavAnI tathA aghAtika karmonA anubhAgane je haLAhaLa viSanA samAna hatA, tene nIma tathA kAMjInI samAna karavAnI yogyatA prApta kare, te prayoga-labdhi che. (5) prayoga-labdhinA prathama samayathI lagAvIne pUrvokta Ayuvarjita sAta karmonI sthiti eka kroDAkroDI sAgaropamathI thoDI ochI rAkhI hatI, tene palyopamanA asaMkhyAtAmo bhAga jeTalI ochI kare, tyAre karaNa-labdhi prApta thAya che. karaNonA svarUpa : prayatna-vizeSa athavA adhyavasAyane karaNa kahe che. karaNa traNa prakAranA che - (1) yathApravRtti-karaNa, (2) apUrva-karaNa ane (3) anivRtti-karaNa. (1) yathApravRtti-karaNa : jIva anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNa karatA vividha duHkha uThAve che. parvatIya nadIno paththara gabaDato gabaDato ahIM-tahIM Takkara khAto goLa ane cIkaNo banI jAya che, te rIte jIva paNa anaMta kALathI du:kha sahatA-sahatA komaLa ane snehila banI jAya che. te pariNAma-zuddhinA kAraNa jIva AyukarmanA sivAya zeSa sAta karmonI sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga kama eka kroDAkroDI sAgaropama jeTalI ochI karI de che. A pariNAma-vizeSane yathApravRtti-karaNa kahe che. A karaNavALo jIva rAgadveSanI majabUta gAMTha sudhI pahoMcI jAya che. tene bhedI zakatA nathI. A prakriyAne graMthi dezaprApti paNa kahe che. rAgadveSanI A gAMTha dRDha ane gUDha rezamI gAMThanA samAna durbhedya che. yathApravRtti-karaNa bhavya ane abhavya baMnene thaI zake che. abhavya jIva paNa karmonI sthitine aMte kroDAkroDI sAgaropama karIne graMthi dezane prApta karI zake che, paraMtu tene bhedI zakatA nathI. (2) apUrva-karaNa : bhavya jIva je pariNAmathI rAgadveSanI durbhedya graMthine toDIne oLaMgI jAya che e adhyavasAyane apUrva-karaNa kahe che. A prakArano adhyavasAya jIvane pUrvamAM kyAreya prApta thayA nathI, tethI tene apUrvakaraNa kahe che. kadAca ja AvA pariNAma 118 jiNadhammo
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave che, vAraMvAra nahi. yathApravRtti-karaNa to abhavya jIvone paNa anaMtavAra Ave che, apUrvakaraNa to bhavyone ja hoya che ane vadhAre vAra Avato nathI. A dRSTithI paNa Ane apUrvakaraNa kahevAya che. (3) anivRtti-karaNaH apUrvakaraNa dvArA rAga-dveSanI gAMTha tUTavAthI jIvanA pariNAma adhika zuddha hoya che. te samaya anivRttikaraNa hoya che. A pariNAmane prApta karyA vagara pAchA pharatA nathI, tethI tenuM nAma anivRttikaraNa che. anivRttikaraNanI sthiti aMtarmuhUrta-pramANa che. A sthitimAM vIrya-samullAsa-sAmarthya paNa pUrvanI apekSAe vadhI jAya che. aMtarakaraNa : anivRttikaraNanI je aMtarmuhUrta pramANa-sthiti batAvI che, te sthitino eka bhAga zeSa rahevAthI aMtarakaraNanI prakriyAno prAraMbha thAya che. arthAt anivRttikaraNanA aMta samayamAM mithyAtva-mohanIyanA karmadalikone AgaLa-pAchaLa karI devAmAM Ave che. koI dalikone anivRttikaraNanA aMta sudhI udayamAM AvanAra karmalikonI sAthe karI devAmAM Ave che ane keTalAkane aMtarmuhUrta vityA pachI udayamAM AvanAra dalikonI sAthe karI devAmAM Ave che ethI anivRttikaraNanA pachI eka aMtarmuhUrta kALa evo thaI jAya che, jemAM mithyAtva-mohanIyano koI dalika raheto nathI, tethI jeno abAdhAkALa pUro thaI cUkyo che-evA mithyAtva karmanA be bhAga thaI jAya che - eka bhAga te che je anivRttikaraNanA carama samaya paryata udayamAM rahe che ane bIjuM te je anivRttikaraNanA bAda eka aMtarmuhUrta vItyA pachI udayamAM Ave che. enAthI pahelA vibhAga mithyAtvanI prathama sthiti ane bIjA vibhAgane mithyAtvanI bIjI sthiti kahevAya che. aMtakaraNa-kriyAnA zarU thavAthI anivRttikaraNanA aMta sudhI to mithyAtvano udaya rahe che, pAchaLa raheto nathI. kAraNa e samaya je dalikonA udayanI saMbhAvanA che, te badhA dalika aMtarakaraNanI kriyAthI AgaLa ane pAchaLa nAMkhI devAmAM Ave che, je pachI udaya AvavA yogya thAya che. anivRttikaraNa kALa vItI gayA pachI aupathamika samyakatvanA prApta thatA ja jIvane Atmika svarUpanI spaSTa ane asaMdigdha pratIti thavA lAge che. kAraNa e samaya mithyAtvamohanIya karmanA vipAka ane pradeza baMne prakArathI udaya thato nathI. tethI jIvano svAbhAvika samyakatva-guNa vyakta thAya che. mithyAtva rUpa mahAna roga haTI javAthI jIvane evo AnaMda Ave che, jema ke koI jUnA ane bhayaMkara rogIne svastha thavAthI. te samaya tattvo para dRDha zraddhA thaI jAya che. aupazamika samyakatvanI sthiti aMtarmuhUrta hoya che, kAraNa tenA pachI mithyAtva-mohanIyanA pudgala, jene aMtarakaraNanA samaya aMtarmuhUrtanA pachI udaya thanAra batAvela che, athavA kSayopazama rUpamAM pariNata karI devAmAM Ave che. aupathamika samyakatvanA kALane upazAMtAddhA kahe che. upazAMtAddhAnA pUrva arthAt aMtarakaraNanA samayamAM jIva vizuddha pariNAmathI dvitIya sthitigata (pazamika samyakatvanA pachI udayamAM AvanAra) mithyAtva traNa puMja kare che. je prakAre kodravadhAnyano eka bhAga K opazamikAdi samyakatvonAM svarUpa 119)
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSadhiothI sApha karavAthI eTaluM zuddha thaI jAya che ke khAnArane bilakula nazo Avato nathI, bIjo bhAga ardhazuddha ane trIjo bhAga azuddha rahI jAya che. e rIte dvitIya sthitigata mithyAtva-mohanIyanA traNa puMjomAMthI eka puMja eTalo zuddha thaIne jAya che ke temAM samyaktva ghAtaka rasa raheto nathI. bIjo puMja aDadho zuddha ane trIjo azuddha ja rahI jAya che. aupamika samyaktvano samaya pUrNa thavAthI jIvanA pariNAmAnusAra ukta traNa puMjomAMthI koI eka avazya udayamAM Ave che. pariNAmonA zuddha rahevAthI zuddha-puMja udayamAM Ave che, tenAthI samyaktvano ghAta thato nathI. te samaya pragaTa thanAra samyaktvane kSAyopazamika samyaktva kahe che. jIvanA pariNAma avizuddha rahevAthI bIjA puMjano udaya thAya che ane jIva mizra-dRSTi kahevAya che. pariNAmonA azuddha thavAthI azuddha-puMjano udaya thAya che, ane e samaya jIva punaH mithyA-dRSTi thaI jAya che. aMtarmuhUrta pramANa upazAMtAddhAmAM jIva zAMta-prazAMta, sthira ane AnaMdamaya thAya che. jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha AvalikAo zeSa rahevAthI koI-koI aupamika samyaktvavALA jIvanA caDhatAM pariNAmomAM bAdhA paDI jAya che, tenI zAMti-bhaMga thaI jAya che. e samaya anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thavAthI jIva samyaktva pariNAmane choDIne mithyAtvanI bAju jhUkI jAya che, jyAM sudhI te mithyAtvane prApta karato nathI, arthAt jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha AvalikA sudhI sAsvAdana samyagdaSTi kahevAya che. aupamika samyaktvavALo jIva ja sAsvAdana samyagdaSTi thaI zake che, bIjo nahi. samyagdarzana-prAptinAM bodhaka dRSTAMta traNa karaNo dvArA samyagdarzana lAbhanI sthitine sugamatAthI samajAvavA mATe AcAryoe ATha udAharaNa batAvyA che nadI pahajara vatthajala pipaliyA purisa kohavA ceva / sammadaMsaNalaMbhe ete aTTha u udAharaNA // parvatIya nadInA (1) paththara, (2) patha, (3) jvara, (4) vastra, (5) jaLa, (6) pipIlikA (7) puruSa ane (8) kodrava - A ATha udAharaNa samyagdarzananI prAptine samajAvavAmAM upayogI che. (1) parvatIya nadIno paththara : yathApravRttikaraNane samajavA mATe parvatIya nadInA paththaranuM udAharaNa che. jema ke parvatIya nadIno paththara caTTAnathI TakarAIne tathA jaLapravAhanA vegathI AghAta-pratyAghAtane meLavatA goLa banI jAya che. A rIte yathApravRtti-karaNanA prabhAvathI jIva anAbhoga dazAmAM sudIrgha karma sthitiono kSaya karI nAkhe che ane graMthi deza sudhI pahoMcI jAya che. (2) pathanuM daSTAMta : jema koI mArga-bhUlelI vyakti koI mArganA jJAtAne pUchIne kharA mArga para Ave che ane koI svayameva UhApoha karIne kharA mArgane jANI le che. 120 jiNadhammo
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ A prakAra koI jIva to AcAryAdinA upadezathI samyaktvane prApta kare che ane koI svayameva jAtismara- NAdi dvArA samyaktvanI prApti karI le che. AcAryAdinA upadezathI thanAra samyagdarzana adhigama samyagdarzana che. svayameva thanAra samyagdarzana nisarga samyagdarzana che. (3) jvaranuM udAharaNa : koI jvara auSadhinA nimittathI dUra thAya che, to koI jvara auSidha lIdhA vagara ja sthiti pAkavAthI dUra thaI jAya che. e rIte koI mithyAtva AcAryAdinA upadezathI dUra thAya che ane koI mithyAtva svayameva mArgAnusArI tattva paryAlocanathI dUra thAya che. ahIM jvaratulya mithyAdarzana che ane AcAryadinA upadeza auSadhi tulya che. A adhigama samyagdarzana che, je pahelA kSAyopazamika samyagdaSTi bane che, te apUrvakaraNanA dvArA mithyAtvanA dalikonA traNa puMja karI le che. mithyAtva azuddhapuMja che. mizra azuddha-puMja che ane samyaktva zuddha-puMja che. A nisarga samyagdarzana che. (4) vastra dRSTAMta H jema koI vastra malina thAya che, koI alpazuddha hoya che ane koI zuddha hoya che. A rIte darzana-mohanIyanA traNa prakRtionA viSayamAM jANavuM joIe. je dalika-zuddha che te samyaktva-moha che, je alpa-zuddha che te mizra-moha che ane je malina che te mithyAtva-moha che. (5) jaLanuM udAharaNa H jema koI jaLa malina hoya che, koI alpa-zuddha hoya che ane koI zuddha hoya che, e rIte darzana-mohanI traNa prakRtinA viSayamAM jANavuM joIe. zuddha jaLanI jema samyaktva-moha alpa-zuddha jaLanI jema mizra-moha ane azuddha malina jaLanI jema mithyAtva-mohanIya jANavuM joIe. (6) pipIlikA dRSTAMta H abhavya jIva kevI rIte mArgamAM ja rokAI jAya che ane kevI rIte mArgamAMthI paDI jAya che ane bhavya jIva kevI rIte graMthi-bheda karI AgaLa vadhe che, tene samajAvavA pipIlikA arthAt kIDIonuM udAharaNa ApyuM che. jema keTalIka kIDIo jema tema daramAMthI nIkaLIne anAbhogathI ahIM-tahIM javA lAgI. koI kIDIo apUrva yatna karI sthANu para caDhI gaI, emAMthI tyAM sthANu para rokAI jAya che, ane keTalIka pAMkho hovAthI AkAzamAM UDI jAya che. ahIM kIDIonA anAbhogathI ahIM-tahIM javAnA samAna yathApravRttikaraNa che. sthANu para ArohaNanA samAna apUrvakaraNa che ane uDDayananA samAna anivRttikaraNa che. graMthi-deza sudhI pahoMcavuM yathApravRttikaraNa che. graMthinuM bhedana karI devuM apUrvakaraNa che ane samyagdarzana prApta karI levuM anivRttikaraNanI pUrNatA che. (A kArmagraMthika mAnyatA che. saiddhAMtika dRSTithI apUrvakaraNanI pachI ja samyaktva prApta thaI zake che.) jema ke keTalIka kIDIo pakSavihIna thavAthI sthANu para thoDA samaya rahIne nIce UtarI jAya che, tevI rIte koI AtmA maMda adhyavasAyonA kAraNo tIvra vizodhi rahita thavAthI apUrvakaraNa dvArA graMthibheda karavA mATe udyata thavA chatAM paNa rAga-dveSa pariNAmonA uchaLI paDavAthI tyAM rokAI jAya che ane mithyAtvamAM pAchA phare che. aupazamikAdi samyaktvonAM svarUpa 121
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) puruSa dRSTAMta H kalpanA karo ke traNa manuSya koI bhayajanaka rastethI pasAra thAya che. saMdhyAno samaya thavAthI teo e rastAne jaladIthI pAra karavA icche che, paraMtu AnI vacamAM talavAra hAthamAM laI be cora baMne bAjuthI AvIne emane gherIne lalakAre che - "UbhA raho, kyAM jAva cho? tamAruM mRtyu have sAme ja che." AvI e traNa puruSomAMthI eka to corone joIne ja bhAgI jAya che. bIjI vyakti e corono paDakAra sAMbhaLI ane hAthamAM talavAra joIne bhayabhIta thaIne tyAM ja rokAI gayo. trIjI vyakti sAhasika hatI. eNe potAnA parAkramathI corone harAvI dIdhA ane e bhayaMkara mArgane pAra karI lIdho. karmagraMthika matAnusAra AcArya ukta daSTAMtanuM upanaya karatA kahe che ke - e traNa puruSonA samAna saMsArI jIva che. karmakSapaNa rUpa mArga che, bhayasamAna graMthi che, rAga-dveSa rUpI be cora che. je vyakti corone jotAM ja bhAgI gayo tenA samAna yathApravRttikaraNa che. je tyAM sthita rahyo tenA samAna apUrvakaraNa che ane jeNe corone parAsta karyA, paraMtu tyAM sthita rahyA, tenA samAna graMthidezamAM vartamAna bhavya athavA abhavya jIva che. te tyAM saMkhyAta athavA asaMkhyAta kALa sudhI rahe che, tyAM rokAyA pachI te tyAMthI pAchA phare che. je sAhasika vIra AtmA graMthine bhedIne AgaLa vadhI jAya che te anivRttikaraNa dvArA samyagudarzanane prApta kare che. samyagudarzana prApta karyA pachI keTalAka AtmAo to vardhamAna parimANayukta thaIne zrAvakatva Adine prApta karI le che. paraMtu keTalAka AtmAo evA paNa hoya che je pariNAmomAM hInatA AvI javAne kAraNe tyAMthI paDI jAya che. je AtmAo samyagudarzana prApta karyA pachI vardhamAna pariNAmavALA hoya che te dezavirati-zrAvakatva Adine prApta kare che. jaghanya apekSAthI samyagudarzana ane caritra sAthe-sAthe paNa hoya che. jema ke kahevAyuM che ke - sammatta caritAruM gumAvuM, pua va sampanna ?" -uttarAdhyayana, a-28, gA-29 samyakatva ane cAritra sAthe paNa hoya che athavA pahelA samyakatva hoya che ane pachI cAritra. utkRSTa apekSAthI samyakatvaprAptinI bAda palyopama pRthakatva (bethI nava palyopama) pachI jIva deza virata zrAvaka hoya che. dezaviratinI prAptinA pazcAt utkRSTa saMkhyAta sAgaropama vItavAthI sarvavirati rUpa cAritranI prApti thAya che. tatpazcAt utkRSTa saMkhyAta sAgaropama vitavAthI upazama zreNIno lAbha thAya che. enAthI AgaLa utkRSTa saMkhyaya sAgaropama vitavAthI kSapaka zreNI prApta thAya che ane e ja bhavamAM mokSa thaI jAya che. A samyakatvane niraMtara kAyama rAkhatA deva ane manuSya bhavothI vartamAna jIvanI apekSAthI samajavuM joIe athavA anyatara zreNIne choDIne eka bhavamAM paNa A badhA prApta karI zake che. eka bhavamAM baMne zreNIo hotI nathI, eka bhavamAM ja zreNI hoya che. kahevAyuM che ke
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ '"moddopagama smin bhave, dviH sthAt aMtata: / yasmin bhave tUpazamaH kSayo mohasya tatra na // '' eka bhavamAM alaga-alaga be vAra mohano upazama thaI zake che. je bhavamAM upazama thayo che e bhavamAM mohano kSaya thato nathI. A saiddhAMtika mata che. vizeSAvazyaka bhASya'mAM kahyuM che - "tammi bhave nivvANaM, na labhai uvakkosao va saMsAraM / poggala pariyaTTaddhaM, desoNaM koi hiNDejjA // " vizeSAvazyaka bhASya-1308 upazama zreNIthI paDIne manuSya e bhavathI mokSamAM nahi jaI zakato ane koI koI to adhikathI adhika thoDuM, ochuM, ardha-pudgala parAvartakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che. karmagraMthika matAnusAra je eka vAra upazama zreNI caDhe che te bIjI vAra kSepaka zreNI caDhI zake che. paraMtu je jIva be vAra upazama zreNI caDhe che te jIva te bhavamAM kSapaka zreNI caDhI zakato nathI. jema ke paMcama karmagraMthanI 'svopajJa TIkA'-pR.132 para 'saptatikA cUrNi'nA uddharaNa devAmAM AvyuM che " jo duve vAre uvasama seDhiM paDivajjai, tassa niyamA tammi bhave khavagaseDhI nattha / jo ikkasi upasama seDhiM paDivajjai tassa khavaga seDhI hujjatti / " arthAt je be vAra upazama zreNI para caDhe che te niyamathI e bhavamAM kSapaka zreNI caDhI zakatA nathI. je ekavAra upazama zreNI para caDhe che te e bhavamAM kSapaka zreNI para caDhI zake che. kodravanuM udAharaNa : koI jIva apUrvakaraNamAM mithyAtvanA traNa puMja karIne pahelA kSayopazama samyaktva prApta kare che, te kAlAntaramAM pariNAmonI azuddhithI mizra athavA mithyAtvane prApta thaI zake che. koI jIva apUrvakaraNane karatA paNa maMda adhyavasAyonA kAraNe mithyAtvanA traNa puMja karavAmAM asamartha hoya che, te anivRttikaraNamAM aMtarakaraNa karIne tenA pachI aMtarmuhUrtane mATe traNa prakAranA darzana-mohanIyanuM vedana karatA nathI, tenuM vedana karavAthI te upazamaka-samyagdaSTi thaI jAya che. tripuMjane samajavA mATe kodravanuM dRSTAMta upayogI che. kodrava traNa prakAranA hoya che - (1) madana-kodrava, (2) ardhazuddha-kodrava ane (3) zuddha - kodrava. je khAvAthI mAdakatA pedA kare che te madana-kodrava kahevAya che. je kodravonI mAdakatAne AMzika rUpamAM ochuM karI devAmAM Ave che te ISat (alpa) zuddha-kodrava che. jenI mAdakatAne pUrNa rUpathI maTAvI dIdho che te zuddha-kodrava kahevAya che. A rIte mithyAtvanA pudgala madana-kodravanA tulya che, jyAre ene AMzika rUpathI zodhita karI levAmAM Ave che aupazamikAdi samyaktvonAM svarUpa 123
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ to te mizra kahevAya che ane jyAre tene pUrNa rUpathI zuddha karI levAmAM Ave che to te samyakatva kahevAya che. jema kodravano mAdaka svabhAva kyAreka to anya gavya (chAza) AdinA saMyogathI naSTa thaI jAya che ane koI kodrava samayAvadhi vItavAthI svayameva mAdakatA rahita thaI jAya che, A prakAra mithyAtvanA dalika paNa kyAreka to AcAryAdinA upadezathI potAnA mohaka yA mAdaka svabhAvane choDI de che, AvI sthitimAM adhigama samyaphadarzana hoya che. jayAre teo mithyAtvanA dalika svayameva sthiti paDavAthI koI bAhya nimitta vagara mAdakatA rahita banI jAya che. AvI sthitimAM thanAra samyakatva nisarga samyagudarzana kahevAya che. A prakAra ukta ATha detonA dvArA samyakatvanI utpattine saraLa rItithI samajI zakAya che. samyagadarzananA ATha AcAra : samyagudarzananA ATha AcAra kahevAmAM AvyA che. jenuM AcaraNa karavAthI samyagudarzana suzobhita thAya che, paripuSTa thAya che, tene darzanAcAra mAnavAmAM Ave che. uttarAdhyayana sUtra'mAM darzananA ATha AcAra batAvAyA che. jema ke - NissaMkiya - NikkaMkhiya - NivvitigicchA amUDhadiTThI ya / uvavUha-thirIkaraNe, vacchalla pabhAvaNe aTTa / - uttarAdhyayana sUtra, a-28, gA-31 (1) niHzaMkita (2) niHkAMkSita (3) nirvicikitsA (4) amUDha daSTi (5) upavRhana (6) sthirIkaraNa (7) vAtsalya ane prabhAvanA - A ATha darzanAcAra che. (1) niHzakti H vItarAga deva kyAre paNa asatya athavA jUnAdhika kathana karatA nathI, kAraNa ke asatya kathananA je kAraNa hoya che, te emanAmAM hotA nathI. ajJAnathI, rAga-dveSathI athavA bhayathI kathana karAya che. vItarAga deva A badhA doSothI atIta thaI cUkyA che. teo saMpUrNa dravya-paryAyane viSaya karanAra nirmaLa vizuddha kevaLajJAnathI yukta che. te rAga-dveSanA vijetA ane anaMta zaktisaMpanna hovAthI nirbhaya che. tethI asatya kathananAM kAraNono abhAva hovAthI vitarAga devanA vacana satya ja hoya che. emanA nirmaLa kevaLajJAnamAM padArtha je rUpamAM pratibhAsita thayo che, e prakAre tene prarUpita karyo che tethI 'tameva saa vfie, gaM nihiM parU' jinezvara bhagavaMtoe je kahyuM te satya che, niHzaMka che - evI daDha AsthA hovI nizaMkti AcAra che. Agamano marma khUba gahana che. emAM pratipAdita aneka sUkSma viSaya evA che je chamastho athavA alpajJonI buddhinI paridhithI bahAra hoya che. je prakAre sAgara gAgaramAM samAI zakato nathI, tevI rIte sAgaranA jevA gahana-gaMbhIra viSaya alpajJonA alpajJAna gAgaramAM samAI zakatA nathI. tethI tenA saMbaMdhamAM zaMkAo thaI zake che. jyAM sudhI saMbhava (124) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ( jiNadhAmo)
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya te zaMkAnuM samAdhAna potAnAthI viziSTa jJAnIonA vicAra-vimarzathI karI levuM joIe. jijJAsA buddhithI zaMkA karavI anucita nathI, paraMtu tenuM samAdhAna karI levuM joIe. viziSTa jJAnIonA vicAra-vimarza pachI paNa je viSaya samajamAM na Ave to tenA viSayamAM e ja nizcaya karI levo joIe ke anaMta jJAnIonuM vacana satya ja che, bhale ApaNe potAnI alpa buddhithI tene samajI na zakIe. yathArtha tattva-zraddhAnamAM sauthI moTI bAdhA - zaMkA athavA saMzaya dvArA upasthita hoya che. sAdhakane jyAM sudhI potAnuM sAdhya ane sAdhanonA prati saMzaya banI rahe che, tyAM sudhI te sAdhanAnA patha para utsAhapUrvaka cAlI zakatA nathI. e vAtane "gItA'mAM A prakAra kahI che : saMzayAtma vinati" saMzayathI AtmAnuM kalyANa thaI zakatuM nathI. adhyAtma sAdhakane potAnA lakSya ane tenAM sAdhanonA prati aDaga ane niHzaMka zraddhA hovI joIe. tethI kahevAyuM che - "zraddhAvAn namatte jJAnam" zraddhAzIla ja parama jJAnane prApta karI zake che. zAstramAM kahevAyuM che ke - "ghaNA viSaya kevalIgamya athavA zraddhAgamya hoya che. temanA viSayamAM tarka karavo na joIe. tarkavAdathI pAranA viSayone tarkanI kasoTI para kasavAno prayatna karavo na joIe. AvuM karavAthI sAdhaka zraddhAgamya viSayane buddhigamya to karI nahi zake, paraMtu buddhigamya viSaya paNa choDI deze, tethI hetuvAdamAM ja tarkano prayoga karavo joIe. ahetuvAdane zraddhAnA baLa para ja jANI zakAya che. jinezvara deve je kathana karyuM che, te satya ja che, evI aDaga zraddhA rAkhavI e samyagdarzanano niHzaMkita AcAra che. (2) niHkAMkSita aihika athavA pAralaukika viSaya-sukhonI icchA karavI kAMkSA che. anya tIrthakonI mahimA-pUjA, ADaMbara tathA bhoga-vilAsone joIne temanI tarapha AkarSita thaI javuM ane teno svIkAra karavAnI abhilASA karavI kAMkSA-mohanIya che. samyagdarzana saMpanna vyakti A prakAranI AkAMkSA karatI nathI. te to draSTAnI sAthe ema mAne che te badhA vaiSayika sukha viSanA samAna che. tenAthI jarA paNa AtmAnuM kalyANa thatuM nathI. te koIpaNa prakAranA sAMsArika mahimA-pUjA, DhoMga, ADaMbarathI prabhAvita thatI nathI. kAraNa ke te samaje che ke A mahimA-pUjA vAstavika dRSTithI AtmAnA mATe rAgAtmaka hovAthI baMdhanarUpa che tethI AtmakalyANanA abhilASIe svayaMnI mahimA-pUjAnI AkAMkSA hovI na joIe ane na to bIjAnI laukika mahimA-pUjA thatI joIne prabhAvita paNa thavuM joIe. vItarAga deve je dharma-tattva prarUpita karyo che te ja hitakArI ane yathArtha che. bAhya camatkAro ke ADaMbarothI AtmAnuM kalyANa thatuM nathI. te rIte arihaMtanA mArganA prati deDha niSThA rAkhatA anya tIrthakonA ADaMbarothI prabhAvita thaIne emane aMgIkAra karavAnI abhilASA na karavI niHkAMkSita nAmano samyakatvano AcAra che. (opazamikAdi samyakatvonAM svarUpa che. A kAranI 125)
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) nirvicikitsA : dharmakriyAnA phaLa prati saMdeha na karavo. nirvicikitsA AcAra che. dharmAcaraNa karatA karatA ATalo samaya thaI gayo, paraMtu haju sudhI kaMIpaNa phaLa daSTigocara thayuM nathI. khabara nahi ke AgaLa paNa phaLa maLaze ke nahi. A rIte athavA anya rItithI dharmakriyAnA prati saMdeha karavo vicikitsA che. AvI vicikitsA karavAthI AtmA zaMkAzIla bane che ane sAdhanAnA prati samullAsa pragaTa thato nathI. sAdhakanA dilamAM pAko AtmavizvAsa hovo joIe ke je huM dharma-sAdhanA karuM chuM te ekAMta hitakArI che. bhale tenuM sAkSAt phaLa hamaNAM daSTigocara na maLe. kriyAnuM phaLa avazya hoya che. jema urvaza bhUmimAM nAMkheluM bIja pANI Adino saMyoga maLavAthI kAlAMtare phaLa utpanna kare che, tevI rIte AtmArUpI khetaramAM vAveluM dharmakriyArUpI bIja, zubha pariNAmarUpa jaLano yoga meLavIne kALAMtare yazocita samaya para avazya phaLa Ape che. laukika ukita che - niSphala hove bhAminI, pAdapa niSphala hoya / karaNI ke phala jAnatA, kabhI na niSphala hoya // tathA ca-yA yA kriyA sA sA phalavatI - kriyAnuM phaLa kadApi naSTa nathI thatuM. tenuM phaLa kyAre ne kyAre avazya maLe che. A rIte mumukSunA hRdayamAM potAnI sAdhanAnA prati, potAnI dharmakriyAnA prati daDha niSThA ane AsthA hovI joIe. AvI AsthA hoya tyAre ja dharmakriyAnA prati samullAsa ane utsAha banyo rahe che. tethI dharmakriyAnA phaLa prati daDha AsthA rAkhavI nirvicikitsA nAmanA darzanano AcAra che. (4) amUDha daSTiH avivekI vyakti sArA-khoTAmAM viveka karI zakatI nathI. te sonA ane pittaLane eka ja samaje che. te kAcanA TukaDA ane maNinA aMtarane jANatI nathI, tethI tenI dRSTimAM kAcanA TukaDA ane maNi baMne sarakhA mAne che. A mUDha dRSTi che. A rIte je vyakti pracalita vividha mata-matAMtarone eka jevA samaje che, je tattva ane atattvano bheda karI zakato nathI, te mUDha dRSTi che. kSIra-nIrano viveka karavAnI buddhi sAdhaka athavA mumukSumAM hovI joIe. AvI viveka-buddhinA abhAvamAM sAdhaka ahIM-tahIM DhaLI jAya che ane asamaMjasamAM paDIne na to ahIMno rahe che ke na tyAMno. tenuM citta asthira ane bhramita banI rahe che. tethI sAdhakane amUDha dRSTi hovuM joIe. arthAt tene e AsthA hovI joIe ke vItarAga paramAtmAe je dayAmaya syAdvAdamaya dharma prarUpita karyo che te anupama che, sarvotkRSTa che. tenI tulanAmAM anya koI ekAMtavAdI mata athavA paMthe TakI zake nahi. haMsanI cAMca jema kSIra-nIrano viveka kare che, tevI rIte samyagudRSTimAM tattvAtattva ane satyAsatyanI buddhi-vevaka hovA joIe. AvI vivekabuddhithI saMpanna hovuM ja amUDha dRSTi AcAra che. (5) upavRMhaNaH guNIjanonA saguNonI zuddha manathI prazaMsA karavI ane vaiyAvRtya AdinA dvArA teno utsAha vadhAravo upavRMhaNa che. samyakatvanI puSTinA mATe A mahattvapUrNa (12) che jo ke jiNadharmoo]
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMga che. samyagudRSTi ane sAdharmikanA saguNanI prazaMsA karavAthI saguNonA prati pramodabhAva ane AkarSaNa thAya che. ane bIjAmAM paNa saguNonA prati abhiruci pragaTa thAya che, jema ke eka dIpakathI bIjo dIpaka pragaTe che, tevI rIte saguNonI prazaMsAthI sadgaNI banavAnI preraNA anya lokone paNa maLe che. paraMparAthI A saguNonA vistAranuM kAraNa bane che. je bIjAnA guNone pramoda dRSTithI jue che, te svayaM paNa guNothI paripUrNa thaI jAya che. guNadeSTithI jonAra vyakti svayaM guNono AkAra banI jAya che. te eka manovaijJAnika satya che. tethI guNIjanonA guNAnuvAda dvArA temane protsAhita karavuM upavRMhaNa nAmanA darzanano AcAra che. (6) sthirIkaraNa ? koI vyakti paristhitinA kAraNe saMkaTa AvI paDavAthI athavA cittamAM vikSobha pedA thavAthI satyadharmathI calAyamAna thato hoya to tene vividha upAyothI satyadharmamAM sthira karavo sthirIkaraNa nAmanA darzanano AdhAra che. vyakti aneka vAra paristhitionA cakkaramAM phasAI jAya che tyAre athavA anyanA saMsarganA kAraNe te zuddhanA prati zaMkAzIla banIne DAmADoLa thaI jAya che. evA samayamAM samyaguSTi jIvanuM kartavya che ke te potAnA sAdharmikane yathocita sahAyatA ApIne tenI dharmazraddhAne sthira banAve, e asthira banela vyaktine sAMtavanA ApIne, zitazikSA ApIne athavA zAtA upajAvIne punaH dharmanA prati zraddhAzIla banAvavI, sthirIkaraNa nAmano darzanAcAra che. (3) vAtsalya : sAdharmikajanonA prati prItibhAva rAkhavo vAtsalya che. jema gAya potAnA vAcharaDA prati prIti rAkhe che athavA mAtA potAnA saMtAna prati prIti rAkhe che, tevI rIte ja sAdharmika bhAI-bahenonA prati prIti rAkhavI vAtsalya nAmano darzanAcAra che. jo koI sAdharmika bhAI-bahena koI prakAranA saMkaTamAM paDe to rogI hoya, vRddha hoya, asamartha hoya, potAno yogakSema (nirvAha) karavAmAM muzkelI anubhavato hoya, to tene potAnI zakti anusAra zAtA upajAvavI, vAtsalya bhAvanuM pratIka che. saMghanI dRSTithI A darzanAcAranuM khUba ja mahattva che. kAraNa ke sAdharmika bhAI-bahenonA AdhAra para ja saMghano prAsAda Ubho hoya che. jo sAdharmika bhAI-bahena durbaLa che, to tenA AdhAra para Ubho thayela prAsAda DhIlo thaI jAya che, saMgha kamajora thaI jAya che, tethI saMghane majabUta, sthira ane susaMgaThita rAkhavA mATe vAtsalya nAmanA darzanAcAranuM pAlana potAnI maryAdAnusAra mumukSue avazya karavuM joIe. (8) prabhAvanA vItarAga devano dharma svayaMnA guNothI ja prabhAvapUrNa hoya che. pachI potAnA viziSTa guNothI duSkara kriyA, vatAcaraNa, abhigraha, vyAkhyAna zailI, kavitva zailI ane vidvattA AdithI dharmanA prabhAvamAM vRddhi karavI ane dharma para lAgelA mithyA AkSeponuM prabhAvapUrNa DhaMgathI khaMDana karavuM prabhAvanA nAmano darzanAcAra che. dharmanI prabhAvanA karavAthI bIjA lokomAM dharma prati anurAga pedA thAya che ane te paNa tenuM AcaraNa karavA mATe preraNA prApta kare che. samyaguSTi jIvano e prayatna hovo joIe ke te samyagudharmano adhikathI [opazamikAdi samyaktvonAM svarUpa che 120)
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhika vistAra kare. guNonA vistArathI dharmanI puSTi thAya che ane saMgha baLavAna thAya che. A prakAre dharmanA prabhAvane phelAvavA mATe prayatna karavo prabhAvanA nAmano darzanAcAra che. uparyukta ATha AcAronA dvArA samyaggadarzana puSTa ane suzobhita hoya che, tethI samyagdaSTi jIvone A AcAronuM pAlana karavuM joIe. A darzanAcAronuM pAlana samyaguSTi, dezavirata ane sarvavirate pota-potAnI maryAdAmAM rahIne karavuM joIe. A darzanAcAra samyagRSTi, zrAvaka ane zramaNa traNenA mATe AcaraNIya che. samyaktvanuM grahaNa zAstrakAroe "Avazyaka sUtra'nI aMtargata AvanAra "samyakatva sUtra'mAM pratipAdita karyuM che ke - arihaMto mahadevo jAvajjIvAe susAhuNo guruNo / jiNa paNNattaM tattaM iya sammattaM mae gahiyaM // arihaMta prabhu mArA deva che, samyaka prakArathI mahAvratAdinuM pAlana karanAra sAdhujana mArA guru che ane jinezvara devanA dvArA prarUpita tattva ja mAro dharma che - vAvajIvana mATe A samyakatvane huM aMgIkAra karuM chuM. samyakatva, dharmarUpI bhavananI sudaDha AdhArazilA che. tenI zuddhi para ja vratAdinI zuddhi avalaMbita che. A te netra che je mokSamArgano sAco mArga batAve che. tethI jaina-siddhAMtamAM sauthI vadhu mahattva samyagdarzanane ApyuM che. samyagudarzanano artha che - vastunA svarUpane jovAnI, parakhavAnI ane samajavAnI dRSTi samyaka thavI. tattvanA yathArtha svarUpane jANavuM ane evI ja pratIti karavI ja samyagudarzana che. mUlataH A samyagudarzana AtmAnuM svarUpa che, emAM koI saMdeha nathI ke samyakatva AtmAnI svayaMnI jyoti che ane svayaM ja prajvalita thAya che. nizcaya dRSTithI te AtmAnA tattva-zraddhAna rUpa adhyavasAyonuM pariNAma che ane te mAtra anubhavagamya che. paraMtu ekAMta nizcaya dRSTinuM avalaMbana levAthI tattva lagabhaga avyavahArya jevo banI jAya che. nizcayanI sArthakatA paNa tyAre hoya che jyAre te vyavahArane dharAtala para utArI javAto hoya, evI rIte vyavahAranI sArthakatA paNa emAM che jyAre te nizcayane potAnA lakSyabiMdumAM sthira karI cAlatA hoya. ekAMta nizcayaSTi avyavahArya thavAthI vItarAga paramAtmAe nizcaya ane vyavahAra baMne dRSTiethI tattva-nirUpaNa karyuM che. nizcaya dRSTithI AtmAnA adhyavasAyomAM pragaTa thayelo samyakatva je vyavahAranA rUpamAM abhivyakta thAya che, teno ullekha Avazyaka sUtra'nI uparyukta gAthAmAM sUtrakAre karyo che - arthAt nizcaya samyakatvane vyavahAranA mAdhyamathI abhivyakta karyuM che. emAM kahevAyuM che ke huM ahaMnta paramAtmAne deva rUpamAM, susAdhujanone gurunA rUpamAM ane vItarAga dvArA prarUpita tattvane dharmanA rUpamAM aMgIkAra karuM chuM. A tattva-zraddhAna rUpa adhyavasAyathI pragaTa thayela (128) A ja no che je jiNadhamo)
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakatvanuM vyAvahArika svarUpa che. nizcaya dRSTithI to AtmA svayaM deva che, svayaM guru che, svayaM dharmasvarUpa che. jo ekAMta rUpathI A nizcaya dRSTi zuddha hoya to zAstrakAra 'rihaMto mada devo' zA mATe pharamAvatA? AnAthI spaSTa thAya che ke dharmarathanI gati vyavahAra ane nizcayanAM be cakrothI thAya che, koI ekathI kadApi nahi. ema kahevAyuM che ke vyavahAranayane asabhUta athavA mithyA samajavA na joIe. kAraNa ke A paNa nizcayanI jema vItarAga deva dvArA prarUpita ane anujJApita che. vyavahAranayanI jo upekSA karavAmAM Ave to tIrthano viccheda prApta thAya che ane AkhI dhArmika ane AdhyAtmika imArata ja paDI jAya che. tethI tIrthakara devoe vyavahAra samyakatvanuM svarUpaukta gAthAmAM pradarzita karyuM che. ukta gAthAmAM AvelA "diya' zabda vizeSa rUpathI dhyAna ApavA yogya che. teno artha che - meM samyakatva ratnane grahaNa karyuM che. A e vAtane dhvanita kare che ke A samyakatva-ratnanuM grahaNa svayameva thayuM nathI. paraMtu "para vArAM mahiM maMti vA " tIrthaMkarAdithI athavA anya jJAnIothI sAMbhaLIne emanA upadezathI Avirbhata thayela che. spaSTa rIte A adhigama samyagudarzana che, je bIjAnA upadezanA phaLasvarUpe pragaTa thayA che. AdhunikatAnA pravAhamAM vahenArAM katiSaya buddhivAdI A tarka prastuta kare che ke samyakatva levA-devA jevuM nathI. leNa-deNa bAhya vastunuM thAya che, samyakatva to AtmA-jAgRti che. ene koI vyakti zuM Ape ane koI vyakti kevI rIte laI zake? zramaNa bhagavAna mahAvIre AtmAnA svarUpa, tattvanA svarUpanuM varNana to karyuM, paraMtu AgamamAM kyAMya paNa Avo ullekha nathI ke emaNe koIpaNa vyakitane samyakatva ApyuM athavA koI vyaktie emanI pAsethI samyakatva lIdhuM. bhagavAna vyavahAra daSTithI zrAvakanAM vratonA tathA sAdhuvratonA to sAkSI rUpamAM dAtA rahyA che, paraMtu samyakatvanA nahi. kAraNa ke A to Atmajyoti che. aMdaranI zraddhA, niSThA ane anubhUti che. gurunA nimittathI, upadezathI ane anya koI nimittathI te jyoti jAgI to zake che, paraMtu jAge che to potAnI aMdara ja. ukta uddharaNamAM tarka prastotA ane nizcaya samyakatva je AtmAnA tattvArtha-zraddhAna rUpa adhyavasAyAtmaka che - tene ja lakSyamAM rAkhyuM che. ane vItarAga dvArA upadaSTi vyavahAra samyakatvane dRSTithI ojhala rAkhyo che. niHsaMdeha nizcaya samyakatva AdAna-pradAna athavA leNa-deNanI vastu nathI, paraMtu A nizcaya dRSTithI to vrata-pratyAkhyAna ane cAritra paNa AdAna pradAnanI ane leNa-deNanI vastu nathI TharI zakatI. kAraNa ke vrata cAritra to AtmAnA adhyavasAyothI ja hoya che. cAritra-mohanIyanA kSayopazamathI thanAra pariNAma ja cAritra che. jema darzana-mohanIyanA kSayopazamAdithI samyakatva pedA thAya che, tevI rIte cAritra-mohanIyanA kSayopazamathI vrata-pratyAkhyAnAdi cAritra thAya che. jo tarka prastonA anusAra AtmAnA adhyavasAyarUpa samyakatvanuM AdAna-pradAna thaI zakatuM nathI, to AtmAnA adhyavasAyarUpa cAritranuM paNa AdAna-pradAna thaI zakatuM nathI. [ ApazamikAdi samyaktvonAM svarUpa che 129)
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta uddharaNamAM tarka prastotAe svIkAra karyo che ke - "bhagavAna mahAvIra vyavahAra dRSTithI zrAvakanAM vrato tathA sAdhunAM vratonA sAkSI rUpamAM dAtA che, to e darzana-mohanIyanA kSayopazamAdi rUpa samyakatvanA paNa sAkSImAM dAtA kema na hoya? jema nizcaya-samyakatva AdAna-pradAnanI vastu nathI, tevI rIte nizcaya-cAritra paNa AdAna-pradAnanI vastu nathI. jema vyavahAra-cAritranuM AdAna-pradAna thAya che. jema ke tarka prastotAne paNa mAnya karavAmAM Ave ane vyavahAra samyakatvane mAnya karavAmAM na Ave, tenI pAchaLa koI tarkasaMgata kAraNa nathI. jo kahevAya ke samyakatvanI jyoti aMdarathI pragaTe che, to cAritranI jyoti paNa aMdarathI pragaTe che, kAraNa ke te paNa AtmAnuM svarUpa che. vratAdinuM AdAna-pradAna yogya mAnavuM ane samyakatvanuM AdAna-pradAna yogya na mAnavuM. nitAnA pakSapAtapUrNa ane bhrAMtipUrNa mata che. ukata tarka prastotA'e paNa svIkAra karyo che ke - "gurunA nimittathI, upadezathI ane anya koI nimittathI te samyakatvanI jyoti jAgI to zake che, paraMtu jAge che potAnA aMdarathI ja. barAbara e ja rIte A paNa kahI zakAya ke gurunA nimittAdithI cAritranI jyoti jAgI zake che, paraMtu jAge che potAnA aMdarathI ja. to bhagavAna cAritra rUpa vratAdinA sAkSI hoya che to samyakatvanA sAkSI kema nathI hotA ? avazya ja teo jema vratAdinA sAkSI hoya che, tevA ja samyakatvanA paNa sAkSI hoya che. bhagavAna na mAtra sAkSI hoya che, paraMtu emane svayaM potAnA mukhAraviMdathI tyAga-pratyAkhyAna saMyama AdinuM dAna karyuM. 'tarka prastotA'mAM lakhAyuM che ke - "AgamamAM kyAMya samyakatvanA AdAna-pradAnano ullekha nathI. temanuM A kathana saMgata nathI. AgamomAM AvAM aneka udAharaNo maLe che. upAzaka-dazAMka sUtra'mAM spaSTa rUpathI kahevAyuM che ke - "svayaM zramaNa bhagavAna mahAvIra sakalAla putranA sthAna para padhAryA ane potAnA satyadharmanA upadeza dvArA emanI AtmAnI mithyAtva paryAyane haTAvIne samyagudarzananA zuddha-paryAyane pragaTa karavAnA hetu samyakatva rU5 bodha-bIja pradAna karyuM che. zuM A samyakatvanuM leNa-deNa nathI ?" A sarvasAdhAraNane jJAta ja che ke prabhu mahAvIre caMDakauzika sApanI bAbInI pAse jaIne tene "baMnuda-saMbuda caMdu voliyA liMka pusi - he caMDakauzika ! samaja, samaja, kema samajato nathI?" kahIne pratibodhita karyo. nAgarAjane pratibodha ApavA mATe svayaM prabhu mahAvIra tenA daranI pAse pahoMcyA. zuM bhagavAne caMDakauzikane bodhi-bIja nathI ApyuM? zuM caMDakauzika e bodhi-bIjane nathI apanAvyuM ? upAsaka dazAMga sUtra'mAM spaSTa rUpathI samyakatva-grahaNa saMbaMdhI ullekha che ke - ddahAmi NaM bhaMte ! NiggaMthaM pAvayaNaM, pattiyAmiNaM bhaMte / NiggaMthaM pAvayaNaM, roemi NaM bhaMte ggiMthe pAvayaNaM evameyaM bhaMte / tahameyaM bhaMte ! avitahameyaM bhaMte, icchiyameyaM bhaMte ! paDicchiyameyaM bhaMte / - upAzaka dazAMgasUtra (130) TO 00000 jiNadhamo)
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ he bhagavan! huM nigraMtha pravacana para zraddhA, prIti, ruci rAkhuM chuM. bhagavan! A evuM ja che, jevuM tame kyAMka kahela nigraMtha pravacana satya che, yathArtha che, tathya che, mane abhINita che tathA abhipreta che. thAvasyA aNagAre sudarzanane zauca-mUlaka dharmano parityAga karIne nigraMtha pravacanamAM pratibaddha karyA hatA. te pATha A prakAra che - tatthaNaM se sudaMsaNe saMbuddhe / evaM khalu sudaMsaNeNaM socca dhammaM vippajahAya viNayamUle dhamme paDivanne / - jJAtA dharmakathAMga, a-5 anAthI muninA upadezathI samrATa zreNika daDha zraddhALu samyakatvI banyA hatA. AcArya siddhasena divAkare avaMtInA rAjA vikramAdityane jina matAnuyAyI banAvyA hatA. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye gujarAtanA nareza siddharAja jayasiMha, kumArapALa Adine samyakatva pradAna karI jina-bhakta banAvyA hatA. sadharma dhurINa AcArya suhasti, pATaliputra nagaranA zreSThI vasubhUtinA AgrahathI emanA parivArane pratibodhita karavA ane samyakatvanA lAbha ApavA mATe temanA ghare gayA hatA. AvAM aneka udAharaNa che, jenAthI samyakatvanuM dAna ane grahaNa thavAnuM siddha thayuM che. svayaM zramaNa prabhu mahAvIre potAnA nivaNakALanA aMtima samayamAM gautama svAmIne devazarmA brAhmaNane pratibodha ApavA mokalyA hatA. zrI prabhava svAmIe brAhmaNa avasthAmAM rahela - zrI zayyabhava svAmIne bodhita karavA mATe potAnA ziSyone mokalyA hatA. evuM jaina itihAsamAM varNana upalabdha che. ukta Agamika ane aitihAsika pramANonA AdhArathI A siddha thAya che ke jema vyavahAra-cAritranuM AdAna-pradAna thAya che ane sAkSInA rUpamAM bhagavAna vyavahAra-cAritranA pratyAkhyAna Adi Ape che, evI rIte vyavahAra-samyakatvanuM paNa AdAna-pradAna thAya che ane bhagavAna vratAdinI jema e vyavahAra-samyakatvanA paNa sAkSI hoya che. jema nizcayacAritra aMtaraMganI vastu hovA chatAM paNa zruta-pratyAkhyAnanA rUpamAM tenuM AdAna-pradAna thAya che, tevI rIte nizcaya-samyakatva paNa aMtaraMga vastu hovA chatAM paNa vyavahAra-samyakatvanA rUpamAM tenuM AdAna-pradAna zAstrasaMmata che. tarka prastotA'e AgaLa lakhyuM che ke - "bhagavAna mahAvIra ane anya mahAna AcAryoe vrata to dIdhA, paraMtu samyakatva ApyuM nathI. samyakatva to svayaM skUrta thAya che. teno paribodha ApavAmAM Ave che, bIjuM kazuM nahi. satya e che ke samyakatva eka dRSTi che, je ApI zakAtuM nathI. svataH khUle che. e daSTine je baMdha che, kholavAmAM guru nimitta bane che, enAthI adhika kazuM nahi. - ukta kathana AMzika rUpathI zAstra viruddha che. upara A siddha kareluM che ke zramaNa bhagavAna mahAvIra ane anya AcAryoe vrata paNa dIdhA ane samyakatva rUpa bodhi-bIjanuM dAna paNa karyuM. dU opazamikAdi samyaktvonAM svarUpa che je 131)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvane svayaM sphUrta ja kahevuM zAstra viruddha vacana che. zAstromAM to samyaktvane nisarga ane adhigamanA rUpamAM pratipAdita karela che. - mAtra nisarga rUpa ja nahi. 'tattvArtha sUtra'nA sUtrakAra AcArya zrI umAsvAtie paNa 'tannisa vadhiAmAdA' sUtra dvArA e paNa pratipAdita karyuM che aneka pUrvAcAroe to e paNa pratipAdita karyuM che ke nisargaja samyagdarzanamAM bhale ja koI sAkSAt tAtkAlika kAraNa dRSTigocara na thAya, paraMtu pUrvakAlika saMskAra temAM nimittabhUta thAya che. jema ke digaMbara AmnAyanA mokSazAstramAM A sUtranuM vivecana karatA lakhAyuM che ke - "koI jIvane AtmajJAnI puruSano upadeza sAMbhaLavAthI tatkALa samyagdarzana utpanna thAya che, tene adhigamaja kahe che. ane jene pUrvanA saMskArothI thAya che, tene nisargaja kahe che." A rIte nisargaja paNa pUrvajanma saMskArajanita kSayopazama nimittaka ja hoya che. AmAM aMtara tatkSaNa athavA dIrghakALanuM hoya che. ukta sUtra ane tenI vyAkhyAthI spaSTa thAya che ke samyaktva svayaM sphUrta ja thatuM nathI, paraMtu te adhigamaja paNa hoya che. dRSTi na mAtra svataH khUle che, paraMtu kholI paNa zakAya che. baMdha cakSune kholavAne ja samyaktva ApavAnuM kahe che. gurujana potAnA upadeza dvArA baMdha-dRSTine kholavAno ja prayAsa kare che, temAM ja temanA upadezanI sArthakatA che. tethI kahevAya che keajnyaantimiraandhaanaaN jJAnAMjanazalAkayA cakSurunmIlitaM yena tasmai sadgurave namaH ajJAnanA aMdhakArane aMdha vyaktionI AMkhonA jJAnarUpI aMjananI zalAkAthI jemaNe kholyA che e sadgurudevane namaskAra ho. A prakAre cakSuone kholavA ja temane samyak dRSTi ApavI che. A abhiprAyathI AgamamAM arihaMta bhagavAnane 'avuvALa' jJAnarUpI cakSuone ApanAra kahevAyA che. dRSTi ApI nathI zakAtI, svataH khUle che. A kahevAthI 'vastuyALa' padano koI artha raheto nathI. samyaktvanA AdAna-pradAnanA niSedhaka upAdhyAya amara munijIe 'sAmAyika sUtra'mAM pRSTha 173 para samyaktva sUtra ane guru vaMdananuM vivecana karatA svayaM lakhyuM che . "sadguru ja ajJAna-aMdhakArane dUra karI zake che, jIvanamaMdiramAM te ja prakAzamAna dIpaka che, je laIne jIvananI virATa ghATIone pAra karI zakAya che. astu, guru banAvatA samaye vicAra karo. jJAna ane kriyAnI UMcAIne pArakho. tyAga ane vairAgyano jyoti-prakAza juo. evA guru ja saMsArasamudrathI svayaM tare che ane bIjAne tAre che. 'zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha stotra'mAM paNa kahevAyuM che ke - "zivapataruvInuM vodhivIna vAstu' arthAt mokSapadarUpI vRkSanA bIjarUpa samyaktva pradAna kare. ukta avataraNothI svayaM siddha thaI jAya che ke bodhibIja ApanAra guru hoya che ane enI pasaMdagI karatA samaye khUba ja sAvadhAnI rAkhavI joIe. enAthI e paNa siddha thAya che ke bodhabIja samyaktva ApI - laI zakAya che. jiNadhammo 132
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 samyaktvanA 60 bola samyaktvanI zuddhatAne mATe pUrvAcAroe 67 bolane pratipAdita karyA che. te bola A prakAre che - causaddahaNa tirliMga dasa viNaya-tisuddhi paMcagaya dosaM / aTThapabhAvaNa bhUsaNa- lakkhaNa paMcavihi saMjuttaM // 1 // chavviha jayaNA''gAraM chabbhAvaNa bhAviaM ca chaTTANaM / iya sattasaTThi daMsaNa-bhea visuddhaM tu sammattaM // 2 // zraddhAna 4, liMga 3, vinaya 10, zuddhi 3, dUSaNa-tyAga 5, prabhAvanA 8, bhUSaNa 5, lakSaNa pa, yatanA 6, AgAra 6, bhAvanA 6 ane sthAna 6 - A rIte 67 bhedothI samyaktva vizuddha hoya che. cAra zraddhAna zraddhAna 4 jenA dvArA samyaktvanA astitvanI pratIti thAya che, ene samyaktvanuM zraddhAna* kahe che. zraddhAnanA 4 bheda che. paramattha saMthavo vA, sudiTTha paramattha sevaNA vAvi / vAvaNNa-kudaMsaNavajjaNA ya sammattasaddahaNA // - - uttarAdhyayana, a-28, gA-28 arthAt (1) paramArtha saMstava, (2) sudRSTa paramArtha sevavuM, (3) vyApannavarjana ne (4) kudarzanavarjana - A cAra samyaktvanA zraddhAna che. A kAryo karavAthI e pratIti thAya che ke kartAmAM samyaktvanuM astitva che. (1) paramArtha saMstava H jIvAdi nava tattva ane ratnatrayAdi paramArtha che, enuM saMstava arthAt paricaya karavo 5ramArtha saMstava che. jIvAdi tattvonA paricayathI arthAt emanA gahana jJAnathI pratIti thAya che ke AvA jJAtAmAM samyaktva che. zaMkA karavAmAM Ave che ke jIvAdi padArthonA gahana jJAna to aMgAramardakAcArya Adi abhavyomAM paNa hatuM. paraMtu te samyaktvI na hatA. tethI te vyAkhyA sAcI nathI. enuM samAdhAna e che ke ahIMyAM tattvonA gahana jJAnano artha tattvonA anubhUti-paraka yathArtha jJAnathI che ane evA yathArtha jJAna abhavya aMgAramardakAdimAM na hatA, tethI ukta vyAkhyA nirdoSa samajavI joIe. 'tameva saccaM NIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM ' 'ayameva nimAMthe pAvayaLe ke paramaDhe, tene jhaLake / ' je jinezvara devoe kahyuM che te satya che, niHzaMka che. nigraMtha pravacana ja artha che, paramArtha che, anya badhuM anartha che. ukta prakAranI zraddhAnI pratIti rUpa prathama bheda paramArtha saMstava che. samyaktvaM zraddhIyate - astIti pratipadyate aneneti samyaktvaM zraddhAnaM / samyaktvanA 60 bola 133
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) sudeSTa paramArtha sevana : jemaNe paramArthane sArI rIte jANI lIdho che evA ratnatrayanA dhArakanI sevA-bhakti karavI, emanI satsaMgati karavI, tene sudaDha paramArtha sevana nAmanuM dvitIya zraddhAna che. je paramArthanA jJAtA AcArya-upAdhyAya - munirAja Adi che. emanI sevA karavAthI samyakatvanI pratIti ane puSTi thAya che. saMgatithI vyaktine oLakhI zakAya che. vyakti je lokonI saMgatimAM rahe che, tenAthI tenI oLakhANa thaI jAya che. viziSTa lokonI saMgatino vizeSa lAbha thAya che. rAjA AdinI saMgati karanAranI RddhinI prApti thAya che. evI rIte je paramArthanA jJAtAnI saMgati kare che, te paNa paramArthanA jJAtA banI jAya che. sudeSTa paramArtha sevanathI samyakatvanI pratIti ane puSTi thAya che, tethI A dvitIya samyakatva zraddhAna kahevAya che. (3) vyApakUvarjana jeNe samyakatvanuM vamana karyuM che arthAt mithyAtva aMgIkAra karI lIdho che evI darzanabhraSTa vyaktionI saMgatino tyAga karavo, te vyApannavarjana nAmanuM tRtIya samyakatva zraddhAna che. je vyakti potAnA samyakatvanI surakSA Icche che, teoe samyakatvathI bhraSTa vyaktionA saMsargathI bacavuM joIe. kAraNa ke sAmAnya mithyAtvInI apekSA samyakatva bhraSTa vyakti vadhu khataranAka hoya che. kAraNa ke samyakatvathI bhraSTa hoya che, te samyakatvI puruSo para mithyA doSAropaNa kare che. tenI saMgati karavAthI samyakatvanI hAni thAya che. tethI samyakatvane surakSita rAkhavA mATe vyApannavarjana arthAt samyakatva bhraSTanA saMsargano tyAga karavo joIe, je enI saMgatinuM varjana kare che, tenA samyakatvanI pratIti ane puSTi thAya che. (4) kudarzanavarjana: anya tIrthikonI saMgati na karavI kudarzana varjana che. jema khetaranI surakSA mATe vADa Avazyaka che, tevI rIte samyakatvanI surakSA mATe anya tarthikonI saMgatino tyAga Avazyaka che. 'uttarAdhyayana sUtra'mAM prabhu mahAvIre spaSTa udghoSa karyo che - tassesa maggo guruviddhasevA, vivajjaNA bAlajaNassa dUrA / sajjhAya egaMta nisevaNA ya suttattha saM ciMtaNayA dhiI ya // - uttarAdhyAyana, a-32, gA-3 jJAnaprAptino mArga batAvatA kahevAyuM che ke - "guru ane vRddhajanonI sevA karavI, bALa-ajJAnajanonI saMgatine choDavI, svAdhyAya karavA, ekAMtavAsa karavo, sUtrArthanuM ciMtana karavuM ane pairyapUrvaka - daDhatA sAthe saMyamapAlana karavuM - A jJAnaprAptino upAya che. ukta gAthAmAM ajJAnIjanonI saMgati choDavAno nirdeza Apyo che. eka saMskRta subhASitamAM kahevAyuM che ke - saMsargajA doSaguNA bhavanti - subhASita ratna khaMDa maMjUSA (134) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ( jiNadhamo
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsargathI doSo ane guNonI prApti thAya che. sArA guNIjanonA saMsargathI guNonI prApti thAya che, ane durjanonI saMgatithI doSonI prApti thAya che. UMcAI para caDhavA mATe zaktinI AvazyakatA che, paraMtu nIce UtaravAmAM koI kaThinAI paDatI nathI. anAdikAlIna malina saMskAronA kAraNe vyakti patananI tarapha zIdhra DhaLI jAya che, jyAre sArapanI UMcAI para caDhavAmAM pUrNa AtmabaLa lagAvavuM paDe che. saraLatAthI DhaLI javAnI saMbhAvanAne lakSyamAM rAkhIne pUrvAcAryoe A zraddhAna dvArA eka vADa banAvI dIdhI che, jethI samyaktvI potAnA samyakatvane surakSita rAkhI zake. jyAre samyakatvI svayaM eTalo puSTa thaI jAya che ke anya tIrthIothI prabhAvita thavAnA badale emane potAnA tarapha prabhAvita karI zake, to pachI viziSTa sthitimAM vADanI koI anivArya AvazyakatA samajavI na joIe. jyAM sudhI paMkhInI pAMkha majabUta hotI nathI tyAM sudhI tenI surakSA mATe mALAmAM rahevuM jarUrI che. jyAre pAMkha sudaDha banI jAya che, to te unmukta vicaraNa karI zake che. sarvasAdhAraNa sabhyatvI jIvone lakSyamAM rAkhIne kudarzanavarjananuM vidhAna karyuM che. AvA kudarzanavarjanathI samyatvanI pratIti ane puSTi thAya che. traNa liMga A cAra samyakatvanA zraddhAna batAvyA che, je samyakatvanA sUcaka ane poSaka che. jema dhumADo joIne agninuM jJAna thAya che athavA dhajA joIne maMdirano bodha thAya che, tevI rIte ja cihno dvArA samyakatvanI oLakha thAya che, tene liMga (cihna) kahevAya che. samyakatvanI oLakhavALA traNa liMga A prakAre che - sussUsa dhammarAo, gurudevANa jahA samAhIe / veyAvacce niyamo sammadiTThissa liMgAiM // (1) zuzruSA (2) dharmarAga ane (3) guru tathA devanI zakti anusAra vaiyAvRtya karavAnA niyama - A traNa sabhyatvInA cihna che. (1) zuzruSA : dharmazravaNa karavAnI abhilASAne zuzruSA kahevAya che. je rIte saMgItazAstra-vettA taruNa sumadhura svaralaharImAM gAyelAM gItone utkaMThApUrvaka sAMbhaLe che, te rIte samyagudRSTi jIva vItarAga pravacanone zravaNa karavA mATe tatpara rahe che ane tallInatAnI sAthe zravaNa kare che. samyakatva hovAthI ja zratone - zAstrone sAMbhaLavAnI utkRSTa utkaMThA thAya che, tethI zuzruSAne samyakatva athavA samyakatvanuM liMga (cihna) manAya che. (2) dharmarAga : zruta-cAritrarUpa dharmanA prati gADha anurAga rAkhavo - samyakatvInA cihna che. jema ke traNa divasanI kSudhAtura vyakti khIra Adi manojJa ane svAdiSTa bhojanane prApta karIne tene rucipUrvaka AnaMdita thatA sevana kare che, tevI rIte samyaguSTi jIva jinavANInuM zravaNa karavA mATe lAlAyita rahe che ane jyAre tene evA saMyoga maLe che, to potAnA jIvanane dhanya mAne che. dU samyaktvanA 60 bolaD 135
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo ke ahIM dharmarAganA zrata ane cAritra baMne dharmanA prati gADha anurAga rAkhavAnuM kahevAyuM che. tathApi tyAM vizeSa rUpathI cAritra-dharma para anurAga rAkhavo - samajavo joIe, kAraNa ke prathama cihna zuzraSAmAM zruta-dharmanuM alagathI nirdeza karavAmAM Ave che. bhale samyagudRSTi jIva tathAvidha karmodayathI cAritra rUpa dharmanuM sevana paNa na karI zake, tathApi tenA cittamAM cAritra-dharmanA prati evo ja daDha anurAga hoya che. jema kSudhAturane svAdiSTa manojJa bhojananA prati prIti hoya che. te e bhAvanA avazya rAkhe che ke te eka divasa dhanya thaze, jyAre huM cAritra dharmano aMgIkAra karavAnuM saubhAgya prApta karIza. (3) vaiyAvRtya jema vidyA siddha karanAra abhilASI vyakti yogya sAdhakano yoga maLavAthI harSano anubhava kare che ane ekAgra cittathI vidyA-sAdhanAmAM tallIna thaI jAya che, tevI rIte samyagudRSTi jIva paNa potAnA paramopakArI deva ane gurunI yathocitta bhakti karavAmAM tatpara ane tallIna rahe che. ahIM eka prazna karI zakAya che ke vaiyAvRtya to tapanA aMtargata Ave che. bAra prakAranA tapamAM vaiyAvRtyano samAveza che, tethI vaiyAvRtya caritrano aMza che. jo samyagudRSTimAM athavA samyakatvamAM vaiyAvRtyanuM liMga hoya ja che, to avirata samyaguSTi guNasthAnakano artha zuM hoya? samAdhAna e che ke A prakAranuM vaiyAvRtya rUpa cAritra alpatama hovAthI tenA cAritranA rUpamAM vivakSA karI nathI. jema saMmUrNana jIvomAM aughAdi saMjJAno abhAva hovA chatAM paNa saMjJI mAnI zakatuM nathI. kAraNa emAM viziSTa saMjJAno abhAva che. dasa vinaya dharmano mULa vinaya che. kahevAya che - "thappalsa viUTo mUtna ' jyAM vinaya hoya che tyAM anyAnya guNa svayaM pragaTa thaI jAya che. samyakatvI puruSamAM vinaya-vinamratA guNa sahaja rUpamAM hoya che. vinayazIla vyakti ja sAdhanAnA mArga para AgaLa vadhI zake che, abhimAnI nahi. jemAM akkaDapana stabdhatva thAya che te koI prakAranI viziSTa zikSA athavA yogyatA prApta karavAmAM asamartha rahe che. tenA viparIta vinayazIla AtmA gurujanone prasanna karatA uttarottara jJAnAdi ratnothI paripUrNa banI jAya che, tethI vinayane dharmanuM mULa kahyuM che. jema phaLothI ladAyeluM vRkSa namra thaI jAya che, pANIthI bharelAM vAdaLAM pRthvInI bAju jhUkI jAya che, te rIte sajjana jJAna-saMpatti meLavIne namra thaI jAya che. samyakatvI vyakti paNa samyakatvIne meLavI vinayI banI jAya che. vinaya-dharmathI samyakatvanI puSTi ane pratIti thAya che. paraMtu vinaya niHsvArthabhAvathI karavo joIe. svArthanI bhAvanAthI karelo vinaya, vinaya nathI, cApalUsI che. AtmakalyANanA abhilASIoe samyakatvadhArI vyaktio nimnAMkita 10 vinayapAtrono vinaya karavo joIe. (136)0000000000000000 jiNadhamo )
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) arihaMta-vinaya H je rAgadveSa zatruonA vijetA che, je aDhAra doSothI rahita thaI cUkyA che e arihaMta devono vinaya karavo. (2) siddha-vinaya : je ATha karmone kSINa karIne mokSa prApta karI cUkyA che evA siddha-paramAtmAno vinaya karavo. kyAMka-kyAMka siddha-vinayanA sthAna para arihaMta prarUpita dharmano vinaya karavAno ullekha che, tyAM arihaMta-vinayamAM ja siddha-vinayano samAveza samajI levo joIe. (3) AcArya-vinaya : je svayaM pAMca AcAronuM pAlana karatA anya sAdhakone paNa paMcAcAranuM pAlana karAve che, evA saMghanAyakano vinaya karavo. (4) upAdhyAya vinaya : vitarAga prarUpita AgamonA svayaM gahana adhyayana anya sAdhakone adhyayana karAve che, evA upAdhyAyano vinaya karavo. (5) sthavira-vinaya : jJAnavRddha, cAritravRddha ane vayovRddha sAdhakono vinaya karavo. jemanI uMmara 60 varSa athavA tenAthI vadhu hoya te uMmara sthavira kahevAya che. jemanI dIkSA-paryAya 20 varSa athavA tenAthI upara hoya te paryAya-sthavira kahevAya che. sthAnAMga samavAyAMga sUtronA je jJAtA che te zruta-sthavira kahevAya che. A sthavirono vinaya karavo sthavira-vinaya che. (6) kuLa-vinaya eka guru dvArA dIkSita zramaNonA vargane kuLa kahe che. AvA kuLano vinaya arthAt kuLanI maryAdAonuM pAlana karavo kuLa-vinaya che. (7) gaNa-vinaya : eka AcArya paraMparAmAM sthita sAdhaka vargane gaNa kahe che. AvA gaNa arthAt gaNanI maryAdAonuM pAlana karavuM gaNa-vinaya che. (8) saMgha-vinaya : sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAnA samudAya rUpa caturvidha saMghanI yathAyogya vinaya-bhakti arthAt dharmasaMghanI maryAdAonuM pAlana karavuM saMgha-vinaya che. (9) svadharmI-vinaya jeno zruta-cAritrarUpa dharma samAna hoya arthAt samAna dharmanuM AcaraNa karanAra hoya, teno vinaya karavo. (10) kriyAvAnano vinaya : je vItarAga prabhu dvArA prarUpita AtmA, paramAtmA, naraka-svarga Adi para AsthA rAkhatA hoya - evA samyagdaSTino ane cAritrazIla vyaktino vinaya karavo kriyA-vinaya, cAritra-vinaya athavA darzana-vinaya che. dharma-dharmImAM abheda saMbaMdha mAnIne evI vivakSA karI che. ukta rItithI vinayanuM AcaraNa karavAthI darzana-zuddhi thAya che. samyakatvanI pratIti A dasa prakAranA vinaya dvArA paNa thAya che. dU samyakatvanA chaTha bolo na130)
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa zuddhi samyaktva prApta thaI gayA pachI tene vadhu vizuddha banAvavA mATe traNa prakAranI zuddhio batAvI che : (1) mana-zuddhi (2) vacana-zuddhi (3) kAyA-zuddhi. (1) mana-zuddhi : manathI vItarAga deva, nigraMtha, guru ane kevaLI prarUpita nirAraMbha dharmane ja sArabhUta samajavA ane bAkI badhA jagatane asAra mAnavA manaH zuddhi che. : (2) vacana-zuddhi : vacana dvArA uparyukta deva, guru, dharmanA guNa-kIrtana karavAM. (3) kAyAzuddhi : zarIra dvArA ukta deva, guru, dharmane namaskAra karavA. samyaktvI jIva nirAraMbhI deva, guru, dharmane manathI sAruM samaje che. vacanathI temanA ja guNagAna kare che ane kAyA dvArA temane ja namana kare che. AvuM karavAthI tenA traNa yogonA vyApAravicAra-uccAra ane AcAra pavitra bane che. kahyuM che : : " muttUNa jiNaM, mUttUNa jiNamayaM jiNayamaTThie muttUNaM / saMsAra kattavAraM ciMtijjaMtaM namaM sekaM jinezvara deva, tenA dvArA prarUpita dharma ane tenuM AcaraNa karanAranA atirikta zeSa jagata kacarAnA samAna asAra che. AvuM ciMtana karavAthI samyaktvanI vizodhi thAya che. pAMca dUSaNa-tyAga jema vAta, pitta, kapha Adi doSonA udbhavathI zarIra rogI thAya che, tevI rIte samyaktvamAM lAgatA doSothI samyaktva dUSita thaI jAya che. AvAM dUSaNothI bacavA mATe samyaktvIe sadA jAgaruka ane sAvadhAna rahevuM joIe. te dUSaNa pAMca batAvyA che - saMkA kaMkhA vitigicchA pasaMsa taha saMthavo kuliMgI / sammattassa'iyArA parihariavvA yannenuM (1) zaMkA (2) kAMkSA (3) vicikitsA (4) mithyArdaSTi prazaMsA ane (5) mithyArdaSTi saMstava. A pAMca samyaktvane dUSita kare che, tethI samyaktvIne prayatnapUrvaka A aticArone choDavA joIe. enuM svarUpa A prakAra che : (1) zaMkA : sarvajJa vItarAga bhagavAna dvArA upadiSTa tattvomAM saMdeha karavo, zaMkA nAmanuM dUSaNa che. kSayopazamanI maMdatAnA kAraNe jaina-siddhAMtanI gahana vAto jo samajamAM na Ave to tenA viSayamAM paNa samyaktvIne A nizcaya hovo joIe ke 'tameva sabaMLIsaMja naM nigehiM pavayaM' te satya che. te niHzaMka che, je jinezvara devoe kahyuM che. e ja samyaktvIno mudrAlekha hovo joIe. jijJAsA buddhithI zaMkA karavI aticAranuM dUSaNa nathI, paraMtu zaMkAzIla banI rahevuM athavA zaMkAnuM samAdhAna na karavuM aticAra che. zaMkA karavAthI 138 jiNadhammo
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA asthira bane che. e asthiratAnA kAraNe samyakatva paNa asthira banI jAya che. tethI samyakatvane sthira ane sudaDha rAkhavA mATe zaMkArUpa dUSaNa dUrathI ja choDI devuM joIe. (2) kAMkSAH ekAMtavAdI, asarvajJa ane rAga-dveSAdiyukta puruSo dvArA pravartita matonI AkAMkSA karavI kAMkSA-dUSaNa che. jema bIjA sAdhu-saMnyAsI moja-majA karavAM chatAM paNa mokSa karI le che. emanI duniyAmAM mahimApUjA paNa khUba ja thAya che, to ApaNe paNa e ja sAtAkArI-mArganuM avalaMbana laIe, evuM vicAravuM kAMkSA nAmanuM dUSaNa che. samyakatvI e samajI le che ke sAMsArika moja-majA, mithyA ADaMbara, camatkAra athavA camatkArathI AtmAno kalyANarUpa mokSa thavAno nathI. tethI te anya tIthikonI mahimA-pUjA, ADaMbaranA vyAmohamAM phasAIne e tIrthikonI dRSTine apanAvavAnI abhilASA kyAreya karatA nathI. jo samyaguSTi jIva A prakAranI abhilASA kare che, to te kAMkSA nAmanuM samyakatvanuM dUSaNa che. samyakatvIe AnAthI bacavuM joIe. (3) vicikitsA : kriyAnA phaLanA saMbaMdhamAM avizvAsa karavo vicikitsA nAmanuM samyakatva dUSaNa che. "dharmakriyA karatA karatA eTalo samaya thaI gayo, paNa hamaNAM sudhI to tenuM koI phaLa maLyuM nathI, zuM khabara AgaLa paNa phaLa maLaze ke nahi ? kyAMka huM chetarAI to nathI gayo ne ?' A prakAre manamAM vicAra karavo vicikitsA-doSa che. samyakatvIne A rIte cittamAM vihuti saMdehAtmaka sthiti rAkhavI na joIe. tene to e pAko nizcaya hovo joIe ke kriyAonuM phaLa avazyabhAvI che, bhale te jaladI hoya ke vilaMba hoya. sAdhanAnA pathamAM cAlanAra sAdhakane A saMzayAtmaka sthitithI bacavuM joIe, anyathA te lakSya para pahoMcyA vagara ahIM-tahIM DhaLI paDaze. lakSyanA prati daDha AsthA thavAthI lakSya utsAhapUrvaka prApta karI zakAya che. tethI samyakatvane dharmakriyAnA phaLamAM saMdeha rAkhavo na joIe. jo evo saMdeha rahe to te samyakatvane dUSita kare che. prazna thaI zake che ke zaMkA ane vicikitsA baMnemAM saMzayAtmaka sthiti batAvI che, to emAM zuM aMtara rahI jAya che ? samAdhAna e che ke zaMkA tattvonA viSayamAM hoya che ane vicikitsA kriyAnA phaLanA viSayamAM hoya che. A baMnemAM aMtara samajavuM joIe. (4) parapAkhaMDa prazaMsA : "pAkhaMDa' zabda daMbhavratAdi aneka arthomAM prayukta thAya che. paraMtu ahIM pAkhaMDa' zabda sarvajJa-praNIta vrata arthamAM prayukta che. jema ke dezavaikAlika sUtra'nI TIkAmAM kahyuM che ke - pASaNDaM vratamityAhusta dhasyAstyAmalaM bhuvi / sa pASaMDI vadantyeke, karmapAzAd vinirgataH // spaSTa che ke "pAkhaMDa' zabda nirmaLa vrata arthamAM prayukta che, je sarvajJa praNIta che. asarvajJa praNIta anirmaLa vratonA arthamAM to parapAkhaMDa' zabda prayukta thAya che. emAM pAkhaMDanA 363 bheda "sUtrakRtajJa' Adi sUtromAM varNita che. AnA para pAkhaMDonI prazaMsA karavI ke A asarvajJa dU samyaktvanA ha0 bola 139)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ praNIta paNa vrata sArA che, tene paNa grahaNa karavA joIe. tyAM pAkhaMDa prazaMsA nAmanuM aticAra che, kAraNa ke te ekAvrataH mokSanA sAdhaka na hovAthI mithyAtvanA paNa poSaka hovAthI samadaSTi dvArA prazaMsA karavA yogya nathI. (5) parapAkhaMDa saMstava : parapAkhaMDa saMsavanuM tAtparya che ke A ajJAnavAdIo AdinI sAthe saMvAsa, bhojana, AlApa, saMlApa Adi rUpa saMstava na karavo joIe; kAraNa ke emanA sahavAsamAM rahevAthI bhadrika loko sarvajJa-praNIta mArgathI vicalita thaI zake che. tevI ja kriyAo karavA lAge che, tethI samyakatvathI paDI paNa zake che, tethI parapAkhaMDIonI sAthe paricaya karavAne aticAra rUpa kahevAya che ane e daSTithI parapAkhaMDIonA sAthe saMstava paricaya karavAno niSedha karyo che. ATha prabhAvanI je kArya karavAthI jainendra zAsanano prabhAva AgaLa vadhe ane jenAthI bIjA loko dharmanI tarapha AkarSita thAya te prabhAvanA che. kahevAyuM che ke - ajJAna-timiravyAptimapAkRtya yathAyatham / jinazAsanamAhAtmyaprakAzaH syAt prabhAvanA // - ratna karaMDaka zrAvakAcAra, gAthA-18 arthAtu phelAyelA ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karIne yathAyogya jinendra bhagavAnanA zAsanano mahimA pragaTa karavo te prabhAvanA che. prabhAvanA ATha prakAranI batAvI che - pAvayaNI dhammakahI vAI nemittio tavassI a / vijjA siddho a kaI advaiva pabhAvagA bhaNiA // (1) pravacanI (2) dharmakathI (3) vAdI (4) naimittika (5) tapasvI (6) vidyA (7) siddha (8) kavi. A ATha prabhAvaka kahevAyA che. (1) pravacanI : dvAdazAMgI gaNipiTakane pravacana kahevAya che. pravacana (zAstro)nA talasparzI jJAna dvArA jainazAsananI prabhAvanA karavI prAvanI prabhAvanA che. samyaguSTi jIve Agamono abhyAsa avazya ja karavo joIe. gurugamathI zAstronuM paThana, ciMtana ane manana avazya karavuM joIe, ane yathAzakti bIjAne karAvavuM joIe. jJAnamAM paripakva thayela samyakatvI svayaMne ane bIjAne unmArgamAM gamana karavAthI rokIne sanmArgamAM sthApita karIne dharmanA prabhAvaka bane che. Agamika upadezanA mAdhyamathI Ahata zAsanano prabhAva vadhAranAra yuga pradhAna prabhAvaka kahevAya che. (140) je che te rIte jiNadhamo)
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) dharmakathI : dharmopadeza dvArA jinazAsananI prabhAvanA karanAra dharmakathI prabhAvaka che. prabhAvapUrNa ane rocaka zailIthI dharmopadeza ApavAthI bahusaMkhyaka loko para sAro prabhAva paDe che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvane joIne sabhA-catura vakatA prabhAvazALI zabdomAM jina praNItadharmano upadeza kare che. jenAthI zrotAnA hRdayamAM sAcA jinadharmano prabhAva aMkita thaI jAya che. dharmakathA cAra prakAranI che - AkSepaNI, vikSepaNI, saMvega-jananI (saMvedanI) ane nirvedanI. zrotAnA hRdaya para sAkSAt citra jevuM aMkita karI devuM. arthAt e viSayanuM evuM suMdara varNana karavuM jenAthI zrotAnuM citta e rasamAM DUbI jAya, te AkSepaNI kathA che. unmArganI tarapha janArane sanmArgamAM sthApita karavA mATe je upadeza ApavAmAM Ave che, te vikSepaNI kathA che. je kathAnA zravaNathI zrotAnI cittavRtti saMsArathI nivRtti dhAraNa kare, tene nirvedanI kathA kahe che. A rIte cAra rIte dharmakathAnA dvArA jinazAsananI mahimAne vadhAranAra dharmakathI prabhAvaka che. (3) vAdI : pratipakSanuM khaMDana karatA svapakSanuM khaMDana karanArane vAdI kahevAya che. vAdanI prakhara pratibhA dvArA anya vAdIonA kathananuM khaMDana karatA, sva-siddhAMtone tarka ane pramANonA tarka ane pramANonA AdhArathI maMDita karanAra vAdI jaina dharmanA prabhAvane vadhAre che. vAdI, prativAdI, sabhya ane sabhApati rUpa caturaMga sabhAmAM vAdanI vilakSaNa kSamatA ane pratibhAthI parapakSane vikhaMDita karIne sva-siddhAMtonI sthApanA dvArA je vAdI jaina dharmanA prabhAvane vadhAre che, te vAdI prabhAvaka che. jaina dharma para Aropita karI janAra AroponA sazakta prativAda karanAra prativAdI-prabhAvaka che. (4) naimittika : saikAlika lAbhAlAbha Adino pratipAdaka zAstra nimitta zAstra kahevAmAM Ave che. e nimitta zAstranA jJAtA naimittika kahevAya che. bhUgoLa, khagoLa, nimitta, jyotiSa Adi zAstronA pAraMgata vidvAna temanA dvArA traNa kALa saMbaMdhI sArI-kharAba vAtane jANe che. lAbha-hAni, sukha-duHkha, jIvana-maraNa Adine jANIne upakArI ane kalyANakArI jagyAmAM niHsvArtha bhAvathI temane prakAzita karIne dharmanI prabhAvanA kare che. e jJAnathI dharma para AvanArI vipattithI bacAva karatA sAvadhAnIpUrvaka dharmanI prabhAvanA kare che, te naimittika prabhAvaka che. smaraNIya che ke jaina sAdhu potAnI maryAdAmAM rahetA ja nimitta prabhAvanA kare che. (5) tapasvI : ghora tapasvI ane ugra tapasvI potAnI tapasyA dvArA jainazAsananI bahu prabhAvanA kare che, tethI te prabhAvaka mAnavAmAM AvyuM che. sarvasAdhAraNa janatA para duSkara tapano prabhAva paDe che, kAraNa ke tapanuM AcaraNa karavuM dareka mATe sAdhAraNa vAta nathI. adhikAMza loko AhArAdithI vazIbhUta hoya che. tethI je vyakti AhArAdinI paravazatAne choDIne dIrghakALa nirAhAra rahe che. tenA prati janatAnuM AkarSaNa vadhavuM svAbhAvika che. anya dU samyakatvanA 60 bola che A ja che 141)
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ matAvalaMbIonI apekSA jaina dharmamAM tapa karavAnuM adhika pracalana che. lAMbI-lAMbI dIrgha tapazcaryA karanAra jaina sAdhakonI sAdhanAthI lokonuM Azcaryayukta thavuM svAbhAvika che. samyakatvI upavAsa-belA-telA-aTTAI, mAsa-khamaNa Adi tapasyA dvArA jaina dharmanI prabhAvanA kare che. () vidhA-prabhAvanA : prajJapti Adi vidyAonA jJAtA dharmanA prabhAvaka hoya che. aneka bhASAo ane lipionA jJAtA vItarAga-vANIne e bhASAo ane lipiomAM anuvAda (bhASAMtara) dvArA janatA samakSa prastuta kare che. tenAthI e bhASAonA jJAtAone dharmatattvano bodha thAya che, ane temanuM citta dharmanI tarapha AkarSita thAya che. phaLasvarUpa dharmanI prabhAvanA thAya che. (7) siddha-prabhAvanA aMjana, pAdasepa, tilaka Adi siddhio prApta karanAra siddha kahevAya che. AvI camatkArika siddhio dvArA dharmanI prabhAvanA thAya che. samyagdaSTi athavA saMyatajana potAnI udarapUrti athavA mAna-pratiSThAnA mATe vidyA athavA siddhiono prayoga karatA nathI. paraMtu jyAre kyAreya dharma athavA tIrtha para saMkaTa jue che tyAre vidyAo ane siddhiono prayoga kare che ane tenA dvArA dharmane udyota kare che tathA temanA prayoganuM prAyazcitta laIne zuddhIkaraNa kare che. anyatra vidyA ane siddha prabhAvanAne eka mAnavAmAM AvyA che. ane pragaTa vatAcaraNane bhinna rUpathI prabhAvanAmAM gaNAvyA che. pragaTa rUpamAM duSkara vratonuM AcaraNa karavAthI paNa dharmano prabhAva sAro paDe che. kAraNa ke saMsAramAM mamatAne mAravI khUba ja kaThina kArya che. vratomAM AcaraNa karavA mATe mamatAne mAravI paDe che. tethI mamatva vijayI samyagudRSTi ekamAtra dharmanI prabhAvanA uddezathI, na ke mAna-sanmAnanI icchAthI, sArvajanika rUpathI moTA samUhanA sAme zIlavratanI pratijJA grahaNa kare che. rAtribhojanano pratyAkhyAna kare che, sacitta vanaspatino tyAga, sacitta pANI pIvAno tyAga Adi anekavidha duSkara vratono aMgIkAra kare che. sArvajanika rUpathI duSkara vratonA aMgIkAra karavAthI anya lokonA manamAM paNa tyAga, vairAgya ane vratAdinI bhAvanA jAgRta thaI zake che. tethI sakhyatvI vyakti vividha sArvajanika pratyAkhyAno ane vrato dvArA yathAzakita dharmanI prabhAvanA kare che. A pragaTa vratAcaraNa prabhAvanA che. (8) kavitva-prabhAvanA : kavitvazakti paNa dharma prabhAvanAnuM eka aMga che. sAmAnyatayA joIe to upadezanI apekSA kavitAno prabhAva adhika paDe che. kavitA thoDA zabdomAM mAnavanA cittane prabhAvita ane camatkRta kare che. jo samyakatvI AtmAne kSayopazamanA prabhAvathI kavitvazakti prApta hoya to te e zaktino upayoga vItarAga dharmane udyota karavAmAM kare. viSaya-vAsanA vadhAranAra athavA saMsAramArgamAM phasAvanAra kavitAo racIne zaktino durupayoga karavo na joIe. jinezvara devanA, gurujanonA, dharmAtmAonA, guNIjanonA guNAnuvAda karanArI, saMsArathI virakta karanArI, vairAgyanA ramaNIya sarovaramAM avagAhana (142) DOOOOOOOOX jiNadhamo )
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAvanArI, adhyAtmanA anokhA AnaMdanI jhAMkhI dekhAvanArI sarasa, zAMta, rasamayI kavitAonI racanA kare ane emane yathocita avasara para sumadhura kaMThathI saMbhaLAvIne dharmanI prabhAvanA kare. A kavitva-prabhAvanA che. je dharme jIvanane aMdhakArathI haTAvIne prakAzanI tarapha vALI dIdhuM che, je dharmanI ArAdhanAthI jIvana pavitra, punita, zAMta ane sukhI banyuM che, e dharmano prabhAva bIjAnA sAme pragaTa karavo, samyakatvI puruSonuM kartavya che. A kartavyanA nirvAha karavAnA hetuthI ATha prabhAvanAone pratipAdita karI che. A ATha prabhAvanAo to upalakSaNa che. je vyaktinI pAse jevI zakti hoya, tene anurUpa kArya karIne dharmanI prabhAvanA karI zakAya che. dharmanI prabhAvanA karatA manamAM A abhimAna jAgRta na hovuM joIe ke - "huM dharmaprabhAvaka ke dharma-dIpaka chuM.' vizuddha jainazAsananI mahimAne vadhAravAnA lakSyathI ja potAnI zaktiono sadupayoga karavo joIe. pAMca bhUSaNa jema suMdara zarIra AbhUSaNothI adhika-suMdara pratIta thAya che, tevI rIte jinaguNonA dvArA samyakatva-vizeSa bhUSita hoya che, suzobhita hoya che, te samyakatvanA bhUSaNa kahevAya che. zAstrakAroe samyakatvanA pAMca bhUSaNa batAvyA che. yathA - jiNa sAsaNe kusalayA, pabhAvaNA, titthasevaNA, thirayA / bhattI a guNA sammattadIvayA uttamA paMca // - samyaktva svarUpa (1) jinazAsanamAM kuzaLatA (2) prabhAvanA (3) tIrtha-sevA (4) sthiratA (5) bhakti. A pAMca samyakatvane vibhUSita karanArA bhUSaNa che. (1) jinazAsanamAM kuzaLatA : samyakatvo kutarkonI jALamAM phasAI zakatA nathI. te potAnI saiddhAMtika nipuNatAthI kutarkonuM khaMDana karIne potAnA prabhAvazALI takathI satyapakSanI sthApanA karI zake che. te jaina tattvajJAnane samajavAnI ane samajAvavAmAM potAnI kuzaLatAno paricaya ApI zake che. tethI jena siddhAMtomAM kuzaLa hovuM samyatvanuM bhUSaNa manAya che. (2) prabhAvanA jinazAsananA viSayamAM phelAyela ajJAnane ane mithyA dhAraNAone dUra karIne zAsananI mahimA phelAvavI prabhAvanA-bhUSaNa che. pahelA prabhAvanAne alaga aMganA rUpamAM pratipAdita karI devAmAM AvI che. tene punaH bhUSaNa kahevAnuM tAtparya e che ke prabhAvanA sva-para upakArI che tathA tIrthakara nAma karmanA upArjananuM kAraNa paNa che. tethI tenI pradhAnatA karavA mATe punaH bhUSaNanA aMtargata tene samAviSTa karavAmAM AvyuM che. dU samyaktvanA 60 bola) e che ke je che ke 143)
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) tIrtha-sevA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA A cAra tIrtha che. temane dharmArAdhananA kAryamAM sahAyatA ApavI, emanI sevA-bhakti karavI samyakatvanuM bhUSaNa che. jema rAjAnI sevAthI rAjya-sukha ane zeThanI sevAthI saMpattinI prApti thAya che, tevI rIte caturvidha saMghanI sevA karavAthI muktinuM sukha maLe che. tethI yathAzakti caturvidha saMghanI vivekapaNe sevA karIne temane anna-jaLa-vastronI suvidhA ApavI athavA apAvavI samyaktvanuM kartavya che. A rIte svadharmI zrAvaka-zrAvikAnI sevA-bhaktimAM paNa lAbha samajavo joIe. zrAvakanI karaNI sajhAyamAM kahI che - svAmI vatsala karaje ghaNA, sagapaNa moTA svAmI taNA / mAtA-pitA, bhrAtA, putra-putrI, patnI Adi sAMsArika sagapaNa (saMbaMdha) to svArthanA che; paraMtu sahadharmI bhAIono saMbaMdha paramArthika ane AtmAnA dvAranA kAryamAM sahAyaka che. ukata sajhAyamAM svAmIno artha tIrthakara bhagavAnanA saMbaMdhathI temanA badhA upAsaka ApaNA saMbaMdhI che. dharmano A saMbaMdha mahAna che. A saMbaMdhIo para yathocita vatsalatAno bhAva rAkhavo joIe. AvuM samajIne samyakatvI-jana sAdharmikonI sevA-bhakti karavAmAM tatpara rahe che. jJAnanA icchukone pustaka Adi jJAnanA upakaraNa Ape che. tapasvI zrAvakanA mATe AvazyakatA thavAthI uSNa jaLa lAvI Ape che. rogAdimAM tailAdinI mAliza karI de che. vastronI pratilekhanA karI de che. dhAraNA-pAraNA saMbaMdhI zAtA upajAve che. vizeSajJadharmopadezakane sukha-zAtA pahoMcADavAmAM dhyAna rAkhe che. anAtho-apaMgonI sahAyatA karavAmAM samyakatvanI puSTi samaje che. nirdhanonI AjIvikAno prabaMdha karavo kartavya samaje che. yathAyogya sahAyatA tathA satkAra-sanmAna karIne dharmArAdhanamAM temane utsAhI banAvavAno viveka rAkhe che Adi dharmavRddhi ane upakAranAM kAryomAM yathAzakti tatpara rahetA AtmakalyANamAM agresara hoya che. A samyakatvanI tIrtha-sevA rUpa bhUSaNa mAnavAmAM AvyuM che. (4) sthiratA H samyakatvamAM svayaM sthira rahevuM, dharmamAM dhRti rAkhavI ane bIjAne sthira karavA samyakatvanuM bhUSaNa mAnavAmAM AvyuM che. koI bhavya ane bhadrika AtmA paristhitione kAraNa tarthikonA saMsarganA kAraNa satya-dharmathI vicalita thaI jAya to tene punaH dharmamAM sthira karavuM samyakatvanuM kartavya che. jo tene samyakatva saMbaMdhI zaMkAo hoya to enuM svayaM ane bIjAnA dvArA samAdhAna karavAno prayatna kare. jo te koI saMkaTamAM phasAIne calAyamAna thato hoya, to yathAsaMbhava te saMkaTane dUra karavAmAM sahAyatA karavI. jo te tenA vazanI vAta na hoya to te vicalita thanAra vyaktine sAMtvanA ApatA kahe ke - "karmonI gati gahana che." moTA-moTA tIrthakara, cakravartI sarakhA paNa karmonA kAraNe pIDita thayA che to ApaNe kaI gaNatarInA chIe ? saMkaTanA samayamAM dharmane choDavo na joIe. paraMtu (144) che che jiNadhamo)
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSajJathI dharmamAM udyata rahevuM joIe. jethI dharmanA prabhAvathI tathA puNyodayathI saMkaTano aMta thaI zake che. A rIte dharmathI vicalita thanAra vyaktine sthira banAvavI e samyaktvanuM bhUSaNa che. (5) bhakti : jinazAsana, pravacana ane sAdhu-zrAvaka Adi guNIjanono, anya samyaktvI puruSono tathA ratnAdhikono bahumAnapUrvaka Adara-satkAra karavo, temanA guNAnuvAda karavA samyaktvanI bhakti-saMjJaka bhUSaNa che. samyaktvI jIva samyaktvanAM ukta pAMca bhUSaNa - alaMkArothI potAnA samyaktvane vibhUSita ane suzobhita kare che. pAMca lakSaNa asAdhAraNa dharmane lakSaNa kahe che. jema jIvano asAdhAraNa dharma upayoga che, tethI e ja emanuM lakSaNa che. e prakAre je guNonA kAraNa samyaktva oLakhI zakAya che athavA samyaktvImAM je guNa avazya hoya che, te samyaktvanA lakSaNa kahevAya che. te lakSaNa pAMca che. yathA - saMvego cia uvasamaM nivveo taha ya hoi aNukampA / atthikka cia ee, sammatte lakkhaNA paMca // samyaktva svarUpa (1) zama (2) saMvega (3) nirveda (4) anukaMpA (5) AstikAya - A pAMca samyaktvanAM lakSaNa kahevAyAM che. (1) zama : samyagdaSTi jIva atyaMta tIvra anaMtAnubaMdhI krodhAdi kaSAyono upazama, kSaya athavA kSayopazama karI de che. A kAraNe tenAM pariNAmomAM pahelAMnA jevI ugratA rahetI nathI. te samabhAvano apUrvarasa cAkhato rahe che. samyagdaSTine e dRDha vizvAsa hoya che ke koI bIjI vyakti tenuM kazuM sAruM-kharAba karI zakatI nathI. je kaMI sArAM-kharAba pariNAma sAme Ave che, te potAnAM svayaMnAM karmonuM phaLa che, bIjA to nimittamAtra hoya che. A viveka-buddhinA kAraNe samyagdaSTi koInA para dveSa karavo athavA rAga karavo yogya samajatA nathI. te potAnA sArA-kharAba mATe svayaMne ja javAbadAra mAne che, to pachI bIjAnI prati roSa ane Akroza kevI rIte karI zake che ? A kAraNe samyaktvIne tIvra kaSAya hoto nathI. te samabhAvapUrvaka karmonAM zubhAzubha phaLone sahana kare che. te sArI rIte samaje che ke - svayaM kRtaM karma yadAtmanA purA pareNa dattaM samyaktvanA 60 bola phalaM tadIyaM labhatte zubhAzubham / yadi labhyate sphuTaM svayaM kRtaM karma nirarthakaM tadA // amitagati dvAtrIzikA 145
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIve pahelAM je kaMI sArAM athavA kharAba karma karyA che, tenAM ja zubhAzubha phaLa prApta kare che. koI bIjuM sAruM-khoTuM kare che, jo te mAnI levAmAM Ave to svayaMnA karela karma nirarthaka thaI jAya che. A tAttvika vicAradhArAnA kAraNe samyagdaSTi jIva na to koInA para ruSTa thAya che ane na tuSTa thAya che. na te zubha saMyogomAM harSavibhora thAya che ane na to te azubha saMyogomAM duHkha kare che. te zubhAzubha saMyogone jaDakarmonI manojJa-amanojJa pariNatimAtra samaje che. zubha pudgala azubha pudgala banI jAya che ane azubha pudgala zubhamAM pariNata thAya che. A zubhAzubha pariNamana pudgalono svabhAva che. emAM zuM rAga athavA dveSa karI zakAya ? A prakAre zamabhAvathI athavA samabhAvathI samyaktvanI oLakha thAya che. (ra) saMvega : sAMsArika sukho para ratibhAva dhAraNa na karavA, svapna ane indrajALanA samAna kSaNabhaMgura saMsAranI saMpadA para rAga na karavo saMvega che. mAnavIya ane divya sukhomAM ratibhAva choDIne mokSa-sukhanI abhilASA karavI saMvega che. mokSanI abhilASA rUpa adhyavasAyane saMvega kahe che. samyaktvI AtmA sAMsArika sukhothI virakta thaI mokSa-sukhanI abhilASA rAkhe che, tethI mokSanA anirvacanIya sukhanA prati utkaTa abhilASA saMvega che. (3) nirveda : saMsArathI viraktinI bhAvanA rAkhavI nirveda che. AraMbha-parigrahanuM anarthanuM kAraNa samajavA ane enAthI nivRtti thavAya evI abhilASA karavI nirveda che. du:kha bahula saMsArane bhayakArI mAnIne samyagdaSTa AtmA saMsAramAM rUkSavRtti dhAraNa karI udAsIna bhAvamAM ramaNa kare che. (4) anukaMpA : koI prANIne duHkhI joIne tenA prati dayAno bhAva hovo, tenA duHkhane dUra karavA mATe niHsvArtha pravRtti karavI, te anukaMpA che. kahevAya che - sattvaM sarvatra cittasya dayArdratvaM dayAvataH / dharmasya paramaM mUlam anukampAM pravakSyate // pratyeka samyaktvI-dharmAtmAnA aMtaHkaraNamAM dharmanuM utkRSTa mULa anukaMpA hoya che. anukaMpA dharmanuM parama mULa che. anukaMpAthI Ardra hRdayamAM ja dharmanA aMkura pragaTa thAya che. jema Ardra kALI mATI AdimAM vAveluM bIja ja aMkurita thAya che, sUkI, paDatara jamInamAM nAMkheluM bIja niSphaLa thAya che. tevI rIte anukaMpAthI Ardra hRdayamAM ja dharmanuM bIja aMkurita thAya che, kaThora ane zuSka hRdayamAM nahi. samyaktvInuM hRdaya anukaMpAthI ota-prota thAya che tethI aMtaHkaraNamAM saMsAranA badhA du:khI jIvonA prati anukaMpAno sarasa-zItaLa pravAha pravAhita thayA kare che. tethI anukaMpAne samyaktvanA lakSaNanA rUpamAM svIkAra karyo che. 146 jiNadhammo
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) Astikya : samyakatvInuM pAMcamuM lakSaNa AstikatA che. AstikatAno artha che - AsthA. je jinezvara deve kahyuM che. tenA para daDha AsthA hovI, AtmA-paramAtmA, svarganaraka, puNya-pApa, baMdhana-mokSa AdinA astitvano svIkAra karavo AstikAya che. A samyakatvanuM pAMcamuM lakSaNa che. AsthA vagara koI kAma siddha thaI zakatuM nathI. AsthA thavAthI ja bhAvanA thAya che ane bhAvanAne bhavanAzinI batAvI che. samyakatvI jIva potAnA dharmanA prati daDha AsthA ane niSThAvALA hoya che. AnA mATe araNaka (ahaMnnaka) zrAvaka, kAmadeva zrAvaka AdinA Adarza emanA sanmukha hovA joIe. araNaka ane kAmadeva zrAvakane potAnI dharmaniSThAthI DagAvavAnA mATe devoe keTalA bhayaMkara upasarga dIdhA, paraMtu te daDha manobaLI zraddhAzIla zrAvaka jarA paNa vicalita na thayA. tenA roma-romamAM dharmanI prati deDha anurAga ane AsthA samAI che. AvI daDha AsthAthI e jANI zakAya che ke A vyakti samyakatvI che, tethI AsthAne samyakatvanuM lakSaNa mAnyuM che. cha yatanA yatanAno artha che sAvadhAnI athavA sAra-saMbhALa. pratyeka sArI vastunI prApti thAya che te tenI sAra-saMbhALa karavI paNa Avazyaka thAya che. samyakatva eka bahumUlya ratna che. tenI prApti khUba ja kaThinAIthI thAya che, tethI tenI prApti thaI javAthI dareka prakArathI tenI rakSAhetu satarka ane sAvadhAna rahevuM joIe. nikhkhAMkita cha vratothI samyakatvanI yatanA thAya che. no annatithie annatithi deve ya taha sadevAiM / gahie kutitthiehiM vaMdAmi' navA namasAmi // neva aNAlatto Alavemi no saMlavemi taha tesiM / demi na asaNAI a pesemi na gaMdha puphphAI6 // . 1. vaMdanA : mithyAdRSTi jIvonI prazaMsA na karavI ane samyakatvI puruSonI prazaMsA - guNAnuvAda karavA. guNavAnonA guNonuM utkIrtana karavuM. 2. namaskAra : mithyASTio, mithyAdeSTi devo ane mithyASTi guruone tabuddhithI namaskAra na karavA. samyagudRSTio ane guNAdhikone namaskAra karavA. 3. AlApa H mithyASTionA bolyA vinA emanAthI calAvIne vAtacIta na karo.* samyagudRSTi jIvothI yathocita vArtAlApa karavo. premapUrvaka AdarathI vAta karavI. 1. vaMdanA 2. namaskAra 3. AlApa 4. saMlApa 5. dAna ne 6. mAna A 6 yatanAo kahevAI che. * pAkhaNDino vikarmasthAna, vaiDAlapratikAn zaThAn / hetukAn vakavRtIMzca vAMgamAtreNApi nArcayet // - manusmRti a. 4 zloka 30 arthAtu - pAkhaMDIonuM niSiddha, karma karavAvALAnuM, bilADI jevA dagAbAjanuM, bagalA jevo dekhAva karI AcAra pALavAvALA dhUrtonuM zaThonuM deva-guru-zastra para zraddhA nA rAkhavAvALA nuM ane zAstro viruddha tarka karavAvALAnuM vacana mAtrathI paNa satkAra karavuM joIe nahi. [ samyakatvanA 60 bola) samyakatvanA 60 bola che. che (14]
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) saMlApa : mithyASTiothI viziSTa vArtAlApa na karavo. kAraNa ke vizeSa vArtAlApathI ghaniSThatA vadhe che, je samyakatvanA mATe ghAtaka thaI zake che. samyagudRSTi jIvo sAthe punaH punaH vArtAlApa karo, dharmacarcA karo, kuzaLakSema pUcho - evuM karavAthI guNavAno joDe ghaniSThatA vadhe che, je samyakatvanI yatanAmAM sahAyaka hoya che. (5) dAna : duHkhI, daridrI, anAtha, apaMga Adi para karuNA karIne anukaMpA buddhithI emane dAna ApavuM samyakatvanuM kartavya che. paraMtu emane dAna ApavAthI mokSa prApta thaze evI bhAvanAthI mithyAdeSTione dAna na ApavuM. samyaguSTi jIvone AhArAdi upayogI vastu ApavI. yathAzakti svadharmIone sahAyatA karavI. (6) mAna : mithyASTionuM sanmAna na karavuM, kAraNa ke AvuM karavAthI prakArAntarathI mithyAtvanuM sanmAna thAya che. samyaguSTionuM sanmAna karavuM. je teo daDhadharmI bane tathA samyakatvanuM mAna-mAhAbhya vadhatA joIne mithyAtvIonuM mana paNa samyakatvanI tarapha AkarSita thAya che. ane teo paNa samyakatvI bane. A rIte samyakatva-ratnanI surakSA ane sAra-saMbhALa mATe cha yAtanAonuM nirUpaNa kareluM che. 6 AgAra rAyAbhiogo ya gaNAbhiogo, balAbhiogo a surAbhi ogo / kaMtAra vitto guruniggaho ya, cha chiDiAo jiNasAsaNammi // (1) rAjyAbhiyoga, (2) gaNAbhiyoga, (3) belAbhiyoga, (4) surAbhiyoga, (5) vRttikAttAra ne (6) guru-nigraha - A cha AgAra jainazAsanamAM mAnavAmAM AvyA che. badhA sAdhakonuM manobaLa ane Atmika zakti eka jevI hotI nathI. koI sAdhaka asAmAnya rUpathI daDhatAno paricaya Ape che ane viSamathI viSama sthitimAM paNa svIkRta satyamArgathI, samyakatvathI, vicalita thatA nathI. koI sAdhaka evA paNa hoya che, je sAmAnya sthitimAM to potAnA sAcA rAha para cAlatA rahe che, paraMtu kaThinAI athavA upasarga AvavAthI daDhatAthI paricaya daI zakatA nathI. AvI sthitimAM zAstrakAroe emanA mATe keTalAka AgAro (chUTa)nuM nirUpaNa karyuM che. AgArone chaMDikA paNa kahevAya che. iMDikAno artha thAya che - galI. jema saDaka para cAlatA-cAlatA kadAcita koI vyAghAta upasthita thaI jAya to saDaka choDIne galImAM thaIne pachI saDaka para pahoMcavAnuM hoya che. tevI rIte samyakatvanuM pAlana karatA-karatA kyAreka vyAghAta upasthita thaI jAya, to A galIomAMthI nIkaLIne pachI samyakatvanI saDaka para AvI javuM joIe. AvI vizeSa paristhitiono ullekha A cha AgAramAM karyo che. (1) rAjyAbhiyogaH rAjA athavA tenA adhikArI Adi kadAcita samyakatvanI jAnamAla-ijjata levAnI dhamakI ApIne samyakatvanA viruddha kArya karavAnI AjJA Ape, AvI sthitimAM samyakatvI jIva, rAjA AdinA atyAcArathI DarIne khinna manathI samyakatvanA viruddha AcaraNa kare, to tenuM samyakatva bhaMga thatuM nathI. (148) OOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) gaNAbhiyoga H gaNano artha che - samUha, saMgha. kyAreka-kyAreka samyakatvane bahusaMkhyaka samudAya, jAti-vyavasthA athavA kauTuMbikonA dabAvathI paNa samyakatvanI viruddha AcaraNa karavAnI nobata AvI zake che. jema samyakatvonA kuTuMbI, svajana, jAtinA paMca Adi je anya matAvalaMbI hoya, jAti bahiSkAra AdinI dhamakI ApIne kuLanA devane, kuLanA gurune namana-pUjana Adi karavAmAM bAdhya kare, to tenuM dabANa khinna manathI samyakatvanA viparIta AcaraNa karavA chatAM paNa samyakatvano bhaMga thato nathI. (3) balAbhiyoga : kadAca koI vizeSa baLavAna vyakti bhale te dhanabalI, janabalI, tanabalI, vidyAbalI hoya - samyakatvane samyakatvanI viruddha AcaraNa karavA vivaza kare ane te samyakatvI tenA jora-julamathI bhayabhIta thaIne, pazcAttApanI sAthe tevuM AcaraNa kare, to temanuM samyakatva bhaMga thatuM nathI. (4) surAbhiyoga : kadAcita koI deva koI samyakatvane aneka prakAranI dhamakIo ApIne emanA jAna-mAla athavA parivArane naSTa karavAno Dara batAvIne samyakttvathI viruddha AcaraNa karavAnuM kahe ane samyakatvI tenA DarathI, khinna manathI tevuM kArya kare, to temanuM samyakatva bhaMga thatuM nathI. (5) vRttikAntAra : samyakatvI kadAcit rasto bhUlIne ghora jaMgalamAM bhaTakI jAya ane temane pAra karavA mATe jo tene samyakatvanI maryAdAnI bahAra koI AcaraNa karavuM paDe athavA AjIvikAnA nirvAha-hetu kaThina paristhiti upasthita thaI javAthI jo samyaktvIne vivaza thaIne samyakatvathI viparIta koI kArya karavuM paDe, to emanuM samyakatva bhaMga thatuM nathI. (6) gurunigraha H (1) mAtApitAdi - jyeSThajana ane koI bahumAnanIya mahApuruSa koI saMyogothI, koI kAraNothI laIne jo samyakatvanI viruddha koI AcaraNa karavAnuM kahe ane samyakatvI jIva tenA dabANathI tevuM kare, to tenuM samyakatva bhaMga thatuM nathI. (2) kadAcitu koI mithyASTi puruSa samyakatvanA deva-guru-dharmanI prazaMsA kare ane e anurAgathI prerita thaIne samyakatvI eno Adara-satkAra kare. . (3) kadAcita samyakatvane anya utkRSTa dharmalAbha AdinA kArya mATe koI samyakatva viruddha AcaraNa karavuM paDe, to samyakatvanuM samyakatva bhaMga thatuM nathI. A AgAra badhA samyaktIonA mATe nathI. je zUravIra, dhIra, gaMbhIra, deDha sAhasI hoya che, jenA hADakAno mijA kiramacI raMganI samAna dharmanA raMgamAM raMgela hoya che. te vyakti sarvasva cAlyA javA chatAM paNa samyakatvamAM lezamAtra paNa doSa lAgato nathI. te araNaka ane kAmadeva Adi zrAvakonI jema prANAMta saMkaTamAM paNa vicalita thatA nathI. paraMtu jenAmAM [ samyaktvanA bolaDOOOOOOOOOOO (149]
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTaluM sAhasa ane daDhatA nathI, tenA mATe A AgAra batAvyo che. A AgAronA sevanathI samyaktvInA samyaktvano bhaMga thato nathI, paraMtu thoDI kamajorI avazya hoya che. tethI samyaktvI jIva AgAronuM sevana karatA paNa samyaktvanA prati dRDha banelo rahe che. cha bhAvanA pratyeka kAryanI siddhinA mATe bhAvanA-baLanI parama AvazyakatA hoya che. kahevAyuM che ke - "yAdRzI mAvanA yamya, siddhirbhavati tAdRzI' - jenI jevI bhAvanA hoya che tevA ja phaLanI prApti thAya che. bhAvanAne sudhAravA mATe nimnalikhita 6 vAto para lakSya rAkhavAmAM Ave to samyaktvI potAnA samyaktvamAM nizcalatA prApta karI zake che - mUlaM dAraM paiTThANaM AhAro bhAyaNaM nihI / duchakka sAvidhammassa sammattaM parikittiyaM // arthAt samyaktvanA dharmanuM (1) mULa (2) dvAra (3) pratiSThAna (4) AdhAra (5) bhAjana (6) nidhi che. A cha prakAranI bhAvanA kahI che. (1) mULa : samyaktva dharma-rUpI vRkSanuM mULa che. jema ke vRkSanuM mULa majabUta che, to A vAyu Adino upadrava thavA chatAM ukhaDI zakatuM nathI. te zAkhA-prazAkhA, patra-puSpa ane phaLAdi saMpanna thaIne suzobhita hoya che ane anyanA tApane dUra karI chAyA pradAna kare che. A rIte jo samyaktva dRDha thAya to te mithyAtattva vAyuthI ukhaDI zakatA nathI, te acaLa banI rahe che. temAM zAMtirUpI zALAo lAgavAthI te vizALa bane che. dayArUpa patronI chAyA pradAna kare che. (2) dvAra : samyaktva dharmarUpI nagaranA dvAra che. jema koI nagaramAM praveza karavA mATe dvAra Avazyaka hoya che. dvAra dvArA nagaramAM praveza karI icchita vastunI prApti karI zakAya che. tevI rIte samyaktvarUpI dvAramAM dharmarUpI nagaramAM praveza thAya che ane tyAM Atmika vaibhavanI prApti karI zakAya che. (3) pratiSThAna : samyaktva dharmarUpI prAsAdano pAyo che. je makAnano pAyo majabUta hoya che, tenA para icchAnusAra mALa caNI zakAya che. te rIte samyaktvarUpI pAyo jo surdaDha hoya, to tenA para dharmarUpI prAsAdanI AcaraNarUpI keTalAya mALa caNI zakAya che. (4) AdhAra : samyaktva dharmarUpI kariyANAno AdhArabhUta koTho che. jema majabUta sApha-sutharA koThAmAM rAkhela badAma Adi kariyANuM surakSita rahe che. temAM uMdaro ke corono upadrava thato nathI. A rIte samyaktvarUpI svaccha ane sudRDha koThAmAM sthApita karela dharmarUpI jiNadhammo 150
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ kariyANA surakSita rahe che. mithyAtvarUpI uMdaro ane viSaya-kaSAyarUpa cora tene hAni pahoMcADI zakatA nathI. (5) bhAjana : samyaktva dharmarUpI bhojanano bhAjana che. jema rasAyaNa Adi zreSTha bhojana sArA bhAjanamAM ja Take che ane suzobhita hoya che, tevI rIte dharmarUpI rasAyaNa, samyaktvanA bhAjanamAM ja sthira ane suzobhita hoya che. siMhaNanuM dUdha svarNapAtramAM ja Take che. dharmanuM pauSTika dUdha samyaktvanA svarNapAtramAM ja Take che. (6) nidhi : dharmarUpI aNamola ratna mATe samyaktva nidhAna rUpa che. maMjUSA rUpa che, tijorI rUpa che. jema loko bahumUlya ratnane surakSita rAkhavA mATe maMjUSA-peTI tathA tijorIno upayoga kare che, tevI rIte samyaktvarUpI maMjUSAmAM dharmarUpI ratna surakSita rahe che. kAma-krodhAdi cora dharmakriyA rUpa ratnane corI zakatA nathI. dharmarUpI ratnanI surakSA mATe samyaktva surakSita nidhAna che. maMjUSA che, tijorI che. samyaktvarUpI mahAratnanI sAra-saMbhALa ane puSTi-hetu ukta cha bhAvanAonuM pratipAdana karyuM che. cha sthAna samyaktvane sthira rAkhavA mATe cha sthAnonuM nirUpaNa karyuM che. te sthAna A prakAra che. atthi a Nicco, kuNai kayaMca veei, atthi nivvANaM / atthi ya mukkhovAo, cha sammattassa ThANAI // (1) AtmA che. (2) AtmA dravyanI apekSA nitya che. (3) AtmA potAnAM karmonA kartA che. (4) AtmA karelAM karmono bhoktA che. (5) AtmAne mukti prApta thAya che (6) mokSano upAya che. A cha sthAnakone vistArathI samajIne enuM ciMtana karavAthI samyaktvanI sthiratA thAya che, tethI samyaktvanAM cha sthAna mAnyA che.* A prakAre samyaktvanAM 67 aMgo svarUpa-pratipAdana karyuM che. samyaktvano mahimA apAra che. paM. AzAdharajIe kahyuM che - naratve'pi pazUyante mithyAtvagrastacetasaH / pazutve'pi narAyante, samyaktvagrastacetasaH // mithyArdaSTi jIva manuSya hovA chatAM pazunI samAna che ane samyaktvathI vibhUSita pazu paNa manuSyanI samAna che, kAraNa temAM hitAhitano viveka utpanna thAya che. zarIramAM je sthAna netranuM che, adhyAtma zAstramAM te sthAna samyaktvanuM che. tethI samyaktvanI nirmaLa ArAdhanA karavI joIe. *tenuM vistRta vivecana jIva tattvanA prakaraNamAM juo. samyaktvanA 60 bola 151
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( durlabha bodhinAM pAMca kAraNa) ke je kAraNothI bhaviSya mATe bodhi(samyakatva)nI prApti kaThina thaI jAya che, e kAraNone durlabha bodhino hetu kahevAmAM Ave che. "ThANAMga sUtra'mAM pAMca hetuonuM vivecana upalabdha che - paMcahiM ThANehiM jIvA dullabhabohiyattAe kammaM pagareMti taMjahA-arahaMtANamavannaM vayamANe, arahaMtapaNNattassa dhammassa avaNNaM vanamANe, Ayariya-uvajjhAyANamavaNNaM vayamANe, cAuvaNNasaMghassa avaNNaM vayamANe, vivikkatava-baMbhacerANaM devANaM avaNNaM vayamANe / - ThANAMga sthAna - 5 pAMca kAraNothI jIva durlabha bodhi yogya karma bAMdhe che. (1) arihaMtono avarNavAda karavAthI, (2) arihaMta prarUpita dharmano avarNavAda karavAthI, (3) AcArya-upAdhyAyano avarNavAda bolavAthI, (4) caturvidha saMghano avarNavAda karavAthI (5) utkRSTa tapa ane brahmacarya-pAlananA phaLasvarUpa deva banelAno avarNavAda karavAthI. (1) arihaMtono avarNavAda : arihaMta che ja nahi athavA teo sarvajJa nathI athavA teo jANatA hovA chatAM paNa aSTa prAtihAryarUpa bhoga kema bhogave che? teo devo dvArA nirmita samavasaraNano upayoga kema kare che ? ityAdi rItithI arihaMtono avarNavAda che, jema ke gAthAmAM pragaTa karyuM che ke - natthi arihaMta tti, jANaM to kIsa bhuMjae bhoe / pAhuDiyaM uvajIvai, sa samavasaraNa ruvAe // arihaMtonA saMbaMdhamAM A rIte bolavuM sarvathA asatya che, ahaMtonuM astitva che, kAraNa ke temanI dvArA pravartita pravacananI upalabdhi hoya che. avazyavedya vedanIya karmanA udayanA kAraNe temane karma bhogavavAM paDe che. tIrthakara nAmakarmanA kAraNe temanA aSTa pratihAra rUpa aizvarya hoya che, paraMtu teo sadA vItarAgabhAvamAM ramaNa kare che, te e devakRta prAtihAryAdinA draSTA mAtra hoya che. teo emano upayoga kare che, evuM kahI zakAtuM nathI, tethI upabhoganI zaMkA nirmULa che. jJAnAvaraNIya karmano sarvathA kSaya hovAne kAraNe badhu dravya-paryAya temanA jJAnamAM jhaLake che, tethI teo sarvajJa che. (2) arihaMta prarUpita dharmano avarNavAda : arihaMta prarUpita zruta-cAritra rUpa dharmanI niMdA karavI. jema ke vidvad yogya saMskRta bhASAne choDIne zAstronI racanA prAkRta bhASAmAM kema karI che? cAritra levAthI zo lAbha che? gRhastha dazAmAM paNa dAnAdithI zreyasanI sAdhanA thaI zake che ityAdi rUpathI zruta-cAritra rUpa dharmanI niMdA karavI arihaMta prarUpita dharmano avarNavAda che. zruta-cAritrarUpa dharmanI prati kahevuM sarvathA asatya che. prAkRta bhASAmAM (152) che jiNadhAmo)
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamonI racanAne kAraNe sarva sAdhAraNa janatAne saraLa rItithI tattvono bodha karAvavAno che. AbAla-vRddha sarva janatA mATe upakArI thaI zake. A dRSTithI ja AgamonI bhASAnA rUpamAM prAkRtane apanAvyuM che. cAritra-mokSano sAkSAt (anaMtara) kAraNa hovAthI temanI pradhAnatayA upayogitA che, mAtra dAnAdi dharmathI zreyasanI prApti thaI zakatI nathI. (3) AcArya-upAdhyAyano avarNavAda : AcArya-upAdhyAya Adi padadhArIonI niMdA karavI. jema koI alpavayavALA sAdhune emanA jJAnAdi saMbaMdhI yogyatAne dRSTimAM rAkhIne AcArya-upAdhyAyanuM pada pradAna karyuM hoya to temanA mATe kahevuM ke A alpavayavALA AcArya-upAdhyAya zuM samajaze ? temane hamaNAM zuM anubhava che ? athavA teo vizuddha jAti, * kuloptajJa nathI. A prakAra AcArya - upAdhyAyano avarNavAda bolavuM mithyA che. kAraNa ke jainazAsanamAM guNonuM mahattva che, vaya athavA jAtinuM nahi. je jJAnAdi ratnomAM adhika hoya che, te A pado para pratiSThita karavAmAM Ave che. adhyAtma kSetramAM vaya athavA kuLanuM e mahattva nathI, je jJAnAdi ratnatrayanuM che. (4) caturvidha saMghano avarNavAda : sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI niMdA karavI. jema saMghanuM zuM mahattva che ? saMgha je pazuonA paNa hoI zake che. samudAyanA baLathI amArgamAM paNa pravRtti thaI zake che. A rIte saMghano avarNavAda karavo mithyA che, kAraNa ke caturvidha saMgha zreSTha jJAnAdi guNonA samudAya rUpa che, tethI te amArgamAM pravRtta thaI zakato ja nathI. (5) devono avarNavAda : je sAdhu supariniSThita - suAcarita, tapa ane brahmacaryanI sAthe thanArA puNya-baMdhanA prabhAvathI ucca koTinA deva bane che, temano avarNavAda karavo. jema ke deva che ja nahi, kAraNa ke teo kyAreya dekhAtA nathI athavA A deva to kAmAsakta che, bhogI che, avirata che. bhogonI utkaTa lAlasAnA kAraNe ja tapa ane brahmacaryanuM pAlana karyA pachI have devAMganAono upabhoga kare che ityAdi rUpathI devono avarNavAda karavo mithyA che. kAraNa ke devatAonuM astitva pramANothI siddha che. temanA dvArA karelA anugraha ane upaghAta dRSTigocara thAya che. deva je sukhopabhoga kare che, tenuM kAraNa mohanIya ane zAtAvedanIya karmano udaya che. zatAvedanIya karmane vedarAthI ja teo tenI nirjarA karI zake che, tethI teo avarNavAdane yogya nathI. A prakAre je vyakti dharmadAtA, dharmapAla ane dharmanI niMdA kare che - avarNavAda bole che, te mohanIya karmanuM evuM dRDha baMdhana karI le che, jenAthI bhaviSyamAM temane dharmanI prApti thavI durlabha thaI jAya che. samyajJAna prApta karavuM temanA mATe avakya jevuM banI jAya che. AvuM jANIne durlabha bodhinAM A pAMca kAraNothI sadA bacavuM joIe. * yAda rAkho ahIM jAti ane kuLathI vartamAnamAM pracalita kRtrima jAti ja lIdhI che. anyathA AgamomAM AcAryAdi mATe nApha sampanne, tta sampannanuM vizeSaNa ApyuM che. Ano artha che je jAti - mAtR pakSa ane kuLa-pitR pakSathI vizuddha saMskAra saMpanna hoya, emane ja AcAryAdi viziSTa pada pradAna karI zakAya che. durlabha bodhinAM pAMca kAraNa 153
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ (sulabha bodhinAM pAMca kAraNa) je satkAryothI AtmAne bhaviSya mATe bodhi (samyakatva)nI prApti saraLa ane sugama thAya che, te sulabha bodhinA kAraNa kahevAya che. te pAMca che - 'paMcahiM ThANehiM jIvA sulabha bohiyattAe kammaM pagareMti-taMjahA-arahaMtANaM vaSNaM vayamANe jAva vivakkatava baMbhacerANaM devANaM vaNNaM vayamANe / ' - sthAnAMga, sthAna-5, udde-2 pAMca kAraNothI jIvAtmA sulabha bodhi thAya che. arthAt jinadharmane suvidhAthI prApta karI zakAya che. (1) arihaMtonI stuti karavAthI (2) arihaMta prarUpita dharmanI stuti karavAthI (3) AcArya-upAdhyAyanI stuti karavAthI (4) caturvidha saMghanI stuti karavAthI (5) paripakva tapa ane brahmacarya Adi vratonA sAtha denAra puNya-baMdhanAM phaLasvarUpa thanAra devonI RddhinuM zAstrAnusAra varNana karavAthI. stuti te vidhAyikA mahAzakti che, jenAthI AtmA sulabha bodhi bane che. (1) arihaMtanI stutiH jiyarAgadosamohA savvannU tiya sanAha kaya pUjA / accaMtasaccavayaNA, sivagaigamaNA jayaMti jiNA // je mahApuruSoe rAga-dveSa-moha Adi doSone jItI lIdhA che, je sarvajJa-sarvadarzI che, indroe jenuM mahimAgAna karyuM che, jemanA vacana sarvathA satya che, je mokSamAM padhAravAnA che, e jinezvara devanI jaya-vijaya ho. (2) kevalI-bhASita dharmanI stutiH vatthupayAsaNasUro, aisayarayaNANa sAyaro jayai / savvajagajIvabaMdhurabaMdhU duviho vi jiNa dhammo // je vastune prakAzita karavAmAM sUryanI samAna che, je atizaya guNa-ratnonA mahAsAgara che. je jagatanAM badhAM prANIonA baMdhu che, je zruta-cAritra rUpathI be prakAranA che, te kevaLI-bhASita dharma vijayazIla ho. (3) AcArya-upAdhyAyanI stutiH tesiM namo tesiM namo, bhAveNa puNo vi tesiM ceva namo / aNuvakaya-parahiyarayA, je NANaM denti bhavvANaM // (154) OCTOO SOOOOOOOOOX jiNadhamo
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ te AcArya ane upAdhyAyone bhAvapUrvaka punaH punaH namaskAra ho. je niSkAma bhAvathI para-hitamAM tatpara che ane je bhavya AtmAone nirmaLa jJAna Ape che. (4) caturvidha saMghanI stutiH eyammi pUiyammi natthi tayaM jaM na pUiyaM hoi / bhuvaNe vi pUaNijjo na guNI saMghAo jaM anno // caturvidha saMghane pUjyA pachI evuM koI pUjya rahetuM nathI, jenI pUjA karavAnI bAkI hoya. vizvamAM zrI saMghathI vadhAre anya koI pUjanIya guNI nathI. tIrthaMkara devo dvArA prarUpita caturvidha saMgha mokSamArgano AdhAra hoya che. (5) samyagdaSTi devonI mahimA : dhaNNA khalute devA visaya vimohA vihaMta jiNa samIve / dhammaM suNaMti sammaM titthapabhAvaM ca jIvaMti / te deva dhanya che, je viSayothI vimukha rahIne jinendradevanI samIpa samyak prakArathI dharma-upadeza sAMbhaLe che ane tIrthanI prabhAvanA kare che. A prakAre ahaMtonI yAvat uparyukta samyagdaSTa devonI mahimA karavAthI sulabha bodhitAnI prApti thAya che. bodhi samyajJAnanI prApti khUba ja durlabha che. kahevAya che ke labbhaMti surasuhAI labdhaMti nariMdapavarariddhio / na puNo subohirayaNaM, labbhai micchattatamaharaNaM // arthAt devalokanA sukha ghaNIvAra prApta thaI cUkyA che ane prApta thaze, cakravartIonI Rddhio paNa ghaNIvAra maLI che ane maLI zake che. paraMtu mithyAtva rUpI aMdhakArane dUra karanAra subodhi ratnanI prApti khUba ja durlabha che. te kvacit ja anaMta puNyodayathI prApta thAya che ane kahyuM che - yessidhyan ye ca siddhyanti ye setsyanti ca kecana / te sarve bodhimAhAtmyAttasmAt bodhirupAsyatAm // je siddha thayelA che, je siddha thAya che ane je siddha thaze te badhA bodhi-ratnanA mahattvathI ja thayA che, thAya che ane thaze. tethI nirmaLa bhAvathI bodhi-ratnanI upAsanA karavI joIe. sulabha bodhinAM pAMca kAraNa 155
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ( jJAna H mAhAbhya, svarUpa ane vyAkhyA) vitarAga prarUpita mokSamArgamAM jJAnano anirvacanIya mahimA batAvyo che. jena-siddhAMtamAM jJAnane parama mAMgalika mAnyuM che. maMgaLanuM pratipAdana karatA zrI jinabhadragaNi e kSamA zramaNane jJAnanuM bhAva-maMgala kahyuM che - maMgala mahavA nandI cauvvihA maMgalaM ca sA neyA / davve tUrasamudao, bhAvammi ya paMca nANAI // - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-78 jJAna paMcakarUpa naMdI bhAva-maMgala che. je sukharUpa hoya, AnaMdarUpa hoya, tene naMdI kahe che. jJAna paMcaka naMdI che. kAraNa ke te parama AnaMdanA sAdhanabhUta che. je AnaMdanA sAdhanabhUta che, te maMgala che, tethI jJAna parama maMgala-svarUpa che. A AdhAra para jaina AgamomAM jJAnapratipAdaka Agamane "naMdIsUtra' kahevAya che. jJAnonA svarUpane batAvanAra Agamane "naMdI'nI saMjJA ApavI, A vAtane pramANita kare che ke jJAna naMdIrUpa che - parama AnaMdanuM sAdhana che, tethI mahAmaMgalakArI che. jJAna e ujvaLa prakAza che, je mokSamArgane Alokita kare che, je siddhinA pathane prazasta banAve che. jJAna e divAkara che, je mohanI nizAnA nibiDatama aMdhakArane dUra karI AtmAne apUrva AtmAthI prakAzamAna banAvI de che. jJAna e sudhAkara che, je pApanA tApane miTAvIne AtmAne svAnubhUtinI zItaLa razmio dvArA AphlAdita ane praphullita kare che. jJAna te netra che, je AtmAnI aNamola nidhinA sAkSAtkAra kare che, je AtmAnA anaMta sauMdaryanuM darzana karAve che. jJAna e darzana che, je AtmAne potAnA anaMta catuTya svarUpa vaibhavanI apUrva anubhUti karAve che. zAstrakAroe jJAna to sarvatomukhI cakSu tarIke nirUpita karyA che. kahevAya che ke - "UITUaaN savvattA vaghu " jJAna evuM adbhuta netra che, je AgaLa-pAchaLa, sAma-sAme, upara-nIce, AjubAju badhI bAju jue che. pUrva-pazcima, uttara-dakSiNa Adi badhI dizAo ane anudizAone jue che. tribhuvananA samasta prameyo, padArthone jovAnI kSamatA rAkhe che. jJAnarUpI netra khUlavAthI ja Atmika vaibhava ane AdhyAtmika jagatanA virATa svarUpa daSTigocara thavA lAge che. jJAna dvArA saMsAra ane mokSanI vastusthitinI pratIti thavAthI sAdhanA ane ArAdhanAnA dvAra khUle che, tethI 'dazavaikAlika sUtra'mAM kahevAyuM che - (156)SO SO SO SO SO YO YO YOo che teno jiNadho]
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA nAhIi seya pAvagaM // - dazavaikA. a-4-10 pahelA jJAna ane pachI dayA-cAritra A siddhAMta para Akho saMyatavarga AdhArita che. ajJAnI zuM karaze ane kalyANa-akalyANane zuM samajaze ? samasta saMyamI cetanAo pahelA samyagujJAna prApta kare che ane pachI dayAno arthAt saMyamanuM AcaraNa yathAvat kare che. jene jIvAdi prayojanabhUta tattvonuM jJAna nathI te jIva rakSArUpa saMyamanuM AcaraNa karI zakatA nathI. jene satu-asatuno viveka nathI. je Asrava ane saMvaranA svarUpanA jJAtA nathI, te kevI rIte Avono tyAga karaze ane kevI rIte saMvarathI saMvRtta banaze? nirdoSa saMyamanuM pAlana karavA mATe pahelAM prayojanabhUta samyagujJAnanI anivArya AvazyakatA che. prayojanabhUta jJAna kahevAno abhiprAya e che ke jagatanA padArthonA prayojanazUnya jJAna na hovA chatAM saMyamapAlanamAM koI truTi thatI nathI. kayA prakAranI rAsAyaNika vastuthI kaI navI cIja pedA thaI jAya che, mazIna AdinA kalapuoMnuM ne tenA saMyogathI thanAra kAryonuM, temane calAvavAnI paddhatinuM jJAna tathA anyAnya sAMsArika prayojananA padArthonuM jJAna mumukSu puruSonA mATe prayojanabhUta nathI. ahIM evA jJAnanI mahattAnuM pratipAdana karyuM nathI. mumukSunA mATe prayojanabhUta jJAna e che ke jenAthI AtmAnuM vAstavika svarUpa pratIta thAya. AtmA potAnA svarUpathI kema Tyuta thayo che? kayA upayoga avalaMbana levAthI te potAnA mULa svarUpane prApta karI zake che? jIva zuM che ? tenI rakSA kevI rIte thaI zake che ? ityAdi vAtone jANavA prayojanabhUta jJAna che, kAraNa ke mokSamArga mATe A ja upayogI hoya che. A tAttvika viSayone jANyA vagara laukika jJAna bhale jeTaluM hoya, kAryakArI hotuM nathI. tenAthI AtmakalyANamAM sahAyatA maLatI nathI. te jJAnamAtra bhArarUpa che, je mokSamArgamAM prayojanabhUta hotuM nathI. prayojanabhUta jJAnanA vagara saMyamanuM anuSThAna thaI zakatuM nathI. zAstramAM kahyuM che - "goyamA ! jassaNaM savvapANehiM jAva savva sattehiM paccakkhAyamitti vayamANassa No evaM abhisamaNNAgayaM bhavai ime jIvA, ime ajIvA, ime tasA, ime thAvarA, tassaNaM savva pANehiM jAva savva sattehiM paccakkhAyamitti vayamANassa No supaccakkhAyaM bhavai dupaccakkhAyaM bhavai ! evaM khalu se duppaccakkhAI savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamitti vayamANe no saccaM bhAsaM bhAsai, mosaM bhAsaM jJAna : mAhAbhya, svarUpa ane vyAkhyA to kharA .15)
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAsai / evaM khalu se musAvAI savva pANehiM jAva savva satteMhi tivihaM tiviheNaM asaMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirIe, asaMvuDe, egaMta daMDe, bAle yAvi bhavati / " ta bhagavatI sUtra zataka 7 u.2 "he gautama ! badhA prANonA yAvat badhAM sattvonuM pratyAkhyAna karyuM che.'' AvuM bolanArane jo A jJAna na hoya ke A jIva che, A ajIva che, A trasa che, A sthAvara che, to tenuM pratyAkhyAna supratyAkhyAna hotuM nathI, duSpratyAkhAna hoya che. A rIte te duSpratyAkhyAnI 'badhA prANonuM yAvat badhAM satyonuM pratyAkhyAna karyuM che.' AvuM bolanAra satya bhASA bolatA nathI, mithyA bhASA bole che. A prakAre te mRSAvAdI badhA prANomAM yAvat badhAM sattvomAM traNa karaNa, traNa yogathI asaMyata, virati-rahita, pApakarmano tyAga na karanAra kriyA sahitakarma baMdha yukta, saMvara rahita, ekAMta bALa hoya che. 'zrI bhagavatI sUtra'nAM ukta uddharaNathI A siddha hoya che ke jyAM sudhI jIva-ajIva Adi tattvonuM yathArtha jJAna hotuM nathI tyAM sudhI saMyamanI sthiti banatI nathI. jo ajJAnI saMyama pALanArano dAvo kare, to te mithyAbhASI che, saMyamahIna che, ekAMta hiMsaka ane ekAMta bALa che. je rogIne athavA cikitsakane roganuM svarUpa jJAna nathI. temanA nidAnanI khabara nathI. rogInI prakRtinI oLakha nathI, roganA nivAraNanA upAyo jANatA nathI, te rogane dUra karI zakatA nathI. A rIte bhavaroganuM svarUpa, tenuM nidAna, e bhavarogathI mukta hovAno upAya je samyak prakArathI samajatA nathI, te saMsAranI bImArIthI chUTIne AdhyAtmika svasthatA prApta karI zakatA nathI. kahevAyuM che ke - AtmAjJAnabhavaM duHkhaM AtmajJAnena hanyate / tapasA'pyAtmavijJAna-hInaizchettuM na zakyate // AtmAnA yathArthane na jANavAthI je du:kha utpanna thayuM che, te AtmajJAnathI ja vinaSTa karI zakAya che. AtmajJAnathI rahita puruSa tapasyA dvArA paNa duHkhano kSaya karI zakatA nathI. kAraNa AtmajJAna hIna tapanuM phaLa mokSamArgamAM anupayogI hoya che. kahevAyuM che ke - jaM annANI kammaM khavei, bahuAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto, khavei UsAsamitteNa // - mahApratyAkhyAna prakIrNaka, gAthA-101 ajJAnI jIva karoDo varSothI jeTalAM karma kamAya che, eTalA karma-mana-vacana-kAyAthI saMvRtta jJAnIjana eka ucchvAsa jeTalA samayamAM ja kSaya karI nAkhe che. jJAnanI mahimA ane garimAno keTalo camatkAra che. 158 jiNadhammo
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna AtmAno nijIgaNa che jJAna, AtmAno maulika nijIguNa che. te daMDa ane daMDInA saMbaMdhanI jema saMyoga-saMbaMdha rUpa nathI. saMyoga-saMbaMdha be dravyomAM be bhinna padArthomAM hoya che. AtmA ane jJAnanA viSayamAM evI vAta nathI. AtmA guNI che ane jJAna teno svAbhAvika guNa che. svAbhAvika guNa e hoya che ke je kyAreya potAnA AzrayabhUta dravyano parityAga karato nathI. jJAnanA abhAvamAM AtmAnI kalpanA karavI saMbhava nathI. jainadarzana jJAnane AtmAno maulika guNa mAne che, jyAre vaizeSika Adi anya katipaya darzana-jJAnane AtmAnAM maulika guNa na mAnIne eka AgaMtuka guNano svIkAra kare che. jenadarzanane temanI e mAnyatA svIkArya nathI. jainadarzanamAM to AtmAnA jJAna-guNane eTalI pramukhatA ApavAmAM AvI che ke kyAMka-kyAMka AtmA ane jJAnane ekarUpa mAnI lIdhA che. vyavahAranayanI apekSAthI jJAna ane AtmAmAM bheda mAnavAmAM Avyo che, paraMtu nizcayanayathI jJAna ane AtmAmAM abheda svIkAra karyo che. jJAna ane AtmAmAM tAdAbhya-saMbaMdha mAnavAmAM Ave che. jenAmAM tAdAmya-saMbaMdha hoya che, te eka-bIjAthI alaga rahI zakatA nathI, jema sUrya ane prakAzamAM tAdAo-saMbaMdha che, tethI sUryane choDIne prakAza ane prakAzane choDIne sUrya rahI zakatA nathI, tevI rIte AtmAne choDIne jJAna ane jJAnane choDIne AtmA rahI zakatA nathI. tethI jJAna, AtmAno maulika nijaguNa che. jJAna AtmAno nijaguNa che. te AjathI nahi anaMtaH anaMtakALathI sadA-sarvadA A AtmAmAM rahe che ane AtmAmAM ja raheze. saMsAranuM eka paNa prANI evuM nathI ke jemAMthI jJAna na hoya. upayoga AtmAnuM lakSaNa che, e te AtmAmAM avazya rahe che. bhale cetanAnI hIna avasthAmAM te jJAna samyapha na thaIne mithyA che, paraMtu AtmAmAM jJAnanI sattAno inkAra na karI zakAya. jyAM AtmA che, tyAM upayogarUpa jJAna avazya raheze. je jIvonI cetanA atyaMta suSupta che, je anaMta jIvone maLIne eka zarIra banyA che, je carmacakSuo athavA sUkSmadarzaka yaMtrathI paNa dekhAtA nathI - e sUkSma nigodanA jIvomAM paNa jJAnano atyaMta sUkSma aMza to (akSaranA anaMtano bhAga) rahe che. jo evuM na mAnavAmAM Ave to jIva-ajIvatvane prApta thaI jAya, je asaMbhava che. kahevAyuM che - akkharassa'NaMto bhAgo NiccugghAr3io jai puNo / so vi vAriktA temAM navA navA pAvejJA - naMdIsUtra arthAtu pratyeka AtmAnA akSarano anaMtamo bhAga avazya udghATita rahe che, anyathA jIva ajIvatvane prApta thaI jAya che. jJAnanA tAratanuM kAraNa jJAna AtmAno maulika guNa che, AnA para A prazna sahaja ja utpanna thAya che ke - AtmAmAM meLavanAra jJAnanI nyUnAdhikatAnuM zuM kAraNa che ? maulika guNanI dRSTithI badhA jIvAtmAo samAna che, to jJAnanI anaMtaguNa nyUnAdhikatA ane tAratamyanuM kAraNa zuM (jJAna : mAhAbhya, svarUpa ane vyAkhyA cheche) (159)
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ che?" A praznano uttara e che ke - "yadyapi AtmAno maulika guNa eka jevo che, tadapi vibhAvadazApatra AtmA jJAnAvaraNIyAdi karmonA AvaraNathI AvRtta thAya che. te AvaraNa jeTaluM gahana athavA chIcharuM hoya che, te anupAtamAM AtmAnI cetanAzakti vyakti hoya che. jo AvaraNa atyaMta saghana hoya che, to AtmAnA jJAnanI mAtrA khUba ja ochI che. jeTalA jeTalA aMzomAM AvaraNanI saghanatA ochI thatI jAya che, eTalA eTalA aMzomAM jJAnanI mAtrA abhivyakta thatI rahe che. AvaraNanI saghanatAmAM tAratammanuM kAraNa jJAnanI mAtrAmAM tAratamya dekhAya che. je rIte sUrya meghonA AvaraNathI AvRtta thAya che to teno prakAza nyUnAdhika ocho - vadhAre thato rahe che. jo meghapaTala khUba ja gahana hoya, to sUryaprakAza atyaMta maMda thaI jAya che. paraMtu e vAta dhyAna ApavA yogya che ke bhale keTalAMya gahana vAdaLa sUryane gherI le, paraMtu teno koI ne koI aMza anAvRtta ja rahe che, jenA kAraNe divasa ane rAtrino bheda banyo rahe che. A rIte AtmA para jJAnAvaraNIya karmanAM keTalAMya gahana AvaraNa chavAI jAya, AtmAnI cetanAno anaMtamo bhAga anAvRtta rahe che, jenA kAraNe temAM jJAnanI nyUnatama mAtrA banI ja rahe che. jo te jJAna-mAtrA paNa AvRtta thaI jAya to jIva ajIva banI jAya, jo ke trikALamAM paNa saMbhava nathI. jIvatva, bhavyatva ane abhavyatva anAdi pAriNAmika bhAva che, je kyAreya naSTa thatA nathI, anya bhAvane prApta thatA nathI, sadA banyA rahe che. meghanA paTala jeTalA-jeTalA chIcharA thatA jAya che, teTalA aMzomAM sUryanA prakAzanI mAtrA pragaTa thatI rahe che. tevI rIte jJAnAvaraNIya karmanA dalika jeTalA jeTalA chIcharA thatA jAya che, teTalA teTalA aMzamAM jJAnanI mAtrA abhivyakta thatI rahe che. sUrya potAnA mULa svarUpamAM prakAzamAna che, paraMtu AvaraNonA kAraNe tenI jyoti nyUnAdhika thAya che. jyAre saMpUrNa AvaraNa naSTa thaI jAya che, tyAre ja sUrya potAnA maulika prakAzamAna svarUpamAM pragaTa thaI jAya che. sUryano prakAza kyAMya bahArathI Avyo nathI, tevI rIte AtmA maulika rUpathI jJAnapiMDa che. jJAnAvaraNIya karmanA kAraNe tenuM jJAna ochuM vadhAre thAya che. jyAre saMpUrNa jJAnAvaraNanuM vilaya thaI jAya che, vizuddha jJAnamaya AtmAnuM svarUpa pragaTa thaI jAya che. AtmAmAM te vizuddha jJAna kyAMya bahArathI AvyuM nathI. paraMtu te teno mULa svabhAva hato, je AvaraNonA haTI javAne kAraNe pragaTa thaI jAya che. AtmA anaMta jJAnAdi catuSTayano svAmI che AtmA potAnA sahaja svarUpamAM anaMta jJAna-darzanano svAmI che, anaMta sukhanuM nidhAna che ane anaMta zaktithI saMpanna che, paraMtu atIta anAdi kALathI te vibhAvadazAne prApta thAya che. rAga-dveSa-mohAdine vazIbhUta thaIne jyAre AtmAe parabhAvamAM ramaNa karyuM tyArathI tenI durdazA thaI. AtmA parabhAvamAM eTalo mugdha thaI gayo ke te potAnI jAtane bhUlI gayo. te parabhAvane ja potAno svabhAva mAnavA lAgyo. sadA svataMtra rahenAra AtmA karmonAM baMdhanomAM jakaDAI gayo che, eTaluM ja nahi te baMdhanamAM ja AnaMda mAnavA lAgyo. sArvabhauma (10)))) ) )) ))jiNadhamo)
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakravartI samrATa mohAMdha banIne dIna-hIna bhikhArI jevo banI gayo. akSaya nidhino svAmI svayaMne dIna ane hIna samajavA lAgyo. jyAM sudhI A mohadazA banI rahe che, tyAM sudhI AtmA ghora ajJAnanI gADha nidrAmAM sUto rahe che. jema zuddha svabhAvavALuM sonuM mATInA saMyoganA kAraNe azuddha banI rahe che. jema siMhanA baccAnuM gheTAMnA vacamAM pAlana-poSaNa thavAthI gheTA jevuM banI rahe che, lAkhonI saMpatti gharamAM daTAyelI hovA chatAM paNa tenAthI ajANI vyakti daridra banI jAya che. A rIte AtmA paNa karmonA saMyogathI azuddha banyo che. potAnA anaMtabaLane bhUlIne te gheTAnA jema pauruSahIna banelo che. anaMta Atmika vaibhavano adhipati hovA chatAM paNa ajJAnavaza raMka banelo che. AtmAnI A vaibhAvika dazA mumukSu puruSonA mATe gaMbhIra vicArano viSaya bane che. saMyogavaza jyAre kALanI labdhi pAke che, tyAre nisarga athavA paropadezathI AtmAnI mohanidrA tUTe che. temAM jAgRtino saMcAra thAya che, te potAne oLakhavA lAge che. potAnI durdazA para tene khUba duHkha thAya che. te potAnAM baMdhanone toDavA mATe lAlAyita thaI UThe che. te sauthI pahelAM potAnA asalI svarUpane oLakhI le che. A satya-svarUpanuM jJAna ja samyagujJAna che. tene potAnA anaMta jJAnAdi catuSTayamaya thavAnI pratIti-vizvAsa-AsthA thaI jAya che. e ja samyagdarzana che ane je potAnAM baMdhanone toDavA mATe je puruSArtha kare che, te samyaka-cAritra che. A vivecanathI spaSTa thAya che ke AtmAnA utthAna mATe samyagujJAnanI anivArya prAthamika upayogitA ane AvazyakatA che. samyagujJAna pachI ja enA para AsthA athavA vizvAsa thAya che. tethI samyagujJAnanI sAthe ja samyagudarzana thAya che. samyagujJAna thavAthI samyagdarzana ane samyaka cAritra thaI zake che. tethI kahevAyuM che ke - nA viUT | huMti 2UT TUTI uttarAdhyayana, a-28-30 samyagudarzana sahita samyagujJAnanI vagara cAritranI prApti thaI zakatI nathI. samyagudarzana sahita samyagujJAna te mULa che, jenA para cAritranuM kalpavRkSa laherAya che tathA muktirUpI phaLanI prApti thAya che. jJAna dvArA jIva hitAhitamAM viveka kare che, lokAlokanA svarUpane samaje che. jaDacetanano bheda jJAna kare che, baMdhana ane mokSane jANe che. darzana dvArA A satya tattva para zraddhAna kare che. potAnAM dhyeya, heya-ya-upAdeyanA prati daDha AsthAzIla hoya che, ane cAritra dvArA heyane choDIne upAdeyano aMgIkAra kare che. tapa* dvArA AtmAnA karmamelane bALe che. astu, jJAnanI mahattAne pradarzita karatA kahevAyuM che - * tapa, cAritranA aMtargata AvI jAya che, paraMtu tapanI pramukhatA batAvavA mATe ene alagathI mokSanuM aMga kahevAmAM AvyuM che, jema ke - nA 2 haMsa ceva caritta va tavo ta . uttarA. A.-28/2 esa maggo tti paNNatto jiNehiM varadaMsihi // samyagujJAna, samyagadarzana, samyaphacAritra ane samyaktapanI ArAdhanAne sarvajJa sarvadarzI jinezvara devoe mokSamArga kahyo che. K jJAna : mAhAbhya, varUpa ane vyAkhyA ja bha11)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ nANAhio varacaraNa hINo vi hu pavayaNaM pabhAsanto / Naya dukkaraM kareMto suTThaThuvi appAgamo puriso // je vyakti zreSTha cAritrathI rahita che, paraMtu samyajJAnamAM zreSTha che ane pravacanathI prabhAvanA kare che, to tenI apekSA zreSTha che. je duSkara tapa Adi to kare che, paraMtu jJAnarahita samyajJAna rahita che. samyajJAnanA mahimA ane garimAne samajIne jJAna-saMpAdanamAM yatna karavo joIe. je jJAnI haze te viratino aMgIkAra karaze, kAraNa ke 'TK naM virUM' jJAnanuM phaLa virati batAvyuM che. e jJAna ja zuM je viratimAM pariNata na hoya ? jJAnanI paribhASA 'jJAtijJAMnAm' arthAt jANavuM jJAna che athavA jJAyate-paricchidyate vastu aneneti jJAnam / ' jenA dvArA vastunuM yathArtha svarUpa jANI zakAya che, te jJAna che. sva-parane jANanAra jIvanuM pariNAma jJAna che. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama athavA kSaya thavAthI tattvArthabodhane jJAna kahe che. padArthanA vizeSa svarUpane jANanAra bodha - vyApAra jJAna che. jJAnanA bheda jJAnanA pAMca bheda kahyA che - bALa paMcavid paLatta ! tuMnahA-samiLiohiya-nALa, suvaLA, ohinALa, maLapannavanALa, vana-bALa | naMdI sUtra jJAnanA pAMca bheda tIrthaMkara gaNadharo dvArA prarUpita karyA che - (1) Abhinibodhika jJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryayajJAna (5) kevaLajJAna. Abhinibodhika jJAnanuM apara nAma matijJAna che. prazna : jANavuM badhAM jJAnono samAna svabhAva che, pachI kayA abhiprAyathI jJAnanA ukta pAMca bheda karyA che. jo jJeya(padArtha)nA bhedathI vibhAga karyA che. jema ke vartamAnakALanI vastune grahaNa karavAvALuM jJAna matijJAna che. trikALa viSayaka zabda 'gocara' vastune jANanAra zrutajJAna che, rUpI dravyone jANanAra avadhijJAna che. manodravyane jANanAra mana:paryayajJAna che ane badhA paryAyayukta badhAM dravyone jANanAra kevaLajJAna che. to A kathana samIcIna nathI. kAraNa ke jJeyakRta bheda mAnavA para kevaLajJAnanA ghaNA bheda thaI jAya che. je viSaya mati Adi jJAna dvArA jANI zakAya che, te kevaLajJAna dvArA paNa jANI zakAya che, anyathA kevaLajJAna dvArA badhuM jANI zakAya che. A kathana saMgata thaze nahi. A aniSTa che, tethI e batAvo ke jJAnanA A pAMca bheda kaI apekSAthI che ? 162 jiNadho
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttara : niHsaMdeha jJAnanA ukta bheda jJeyanI apekSAthI karyA nathI. zeyanI apekSAthI bheda mAnavAthI uparyukta doSa Ave che. ukta bhedonI vivakSA sthULa nimitta-bhedane laIne karI che. jema ke sakaLa ghAtI karmano kSaya kevaLajJAnanuM nimitta che, AmoMdhyAdi labdhithI yukta, viziSTa adhyavasAya yukta apramAda manaHparyAyanuM jJAna nimitta che. avidha jJAnAvaraNa karmanuM kSayopazama avadhijJAnanuM nimitta che, A rIte matizruta jJAnAvaraNano kSayopazama matijJAna-zrutajJAnanuM nimitta che. jJAnane AvRtta karanAra AvArakonA bhedathI paNa ukta bhedonI saMgati thAya che. paristhULa nimitta-bhedathI jJAnanA bheda mAnavAthI tenA AvAraka karmanA paNa tevA bheda svayameva thaI jAya che. (1) Abhinibodhika jJAna : arthAbhimukha nizcita bodhane abhinibodha kahevAya che. je jJAna nizcita rUpathI arthane grahaNa karavAmAM pravINa hoya che, te Abhinibodhika jJAna kahevAyuM che - atthAbhimuo niyao boho jo so mao abhiniboho / so cevA''bhiNi bohiamahava jahAjogamAujjaM // - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-80 je jJAna arthAbhimukha hoya ane nizcayAtmaka hoya te Abhinibodhika che. A baMne vizeSaNa sArthaka che. arthAbhimukha thavAthI paNa jo nizcayAtmaka nathI, to te jJAna nathI. keTalIkavAra kSayopazamanI maMdatAnA kAraNa bodha anizcayAtmaka paNa hoya che tene jJAna mAnatA nathI. e rIte nizcayAtmaka thavAthI paNa jo A abhimukha - jevo padArtha che tevo ja nathI to te paNa jJAna nathI. jema timira rogIne be caMdronuM jJAna nizcaya rUpa to che, paraMtu te arthAbhimukha nathI. tethI te jJAna kahevAtuM nathI. je abhimukha ane nizcayarUpa bodha-vyApAra che, te Abhinibodhika jJAna kahevAya che. . abhinibodhanA paryAyavAcI nAma mati-smRti-saMjJA-ciMtA Adi che. jema ke 'tattvArtha sUtra'mAM kahevAyuM che - "matismRtisaMjJA- cintA'bhinibodha ityanarthAntaram / " * tattvArtha sUtra, a-1, sU-3 autpattikI Adi mati pradhAna thavAthI Abhinibodhika jJAnanuM bahu pracalita nAma matijJAna che. matijJAnano artha che - indriya ane mana sApekSa jJAna. je jJAnamAM indriya ane mananI sahAyatAnI apekSA rahe che, te matijJAna che athavA indriya ane mananA nimittathI thanAra jJAna matijJAna che. A apekSAthI matijJAnanA be bheda che - (1) indriyajanya - jJAna : mAhAtmya, svarUpa ane vyAkhyA 163
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ matijJAna ane (2) manojanya - matijJAna. je jJAnanI utpattimAM pradhAnatAthI indriya nimitta hoya te indriyajanya-matijJAna che ane je jJAnanI utpattimAM pradhAnatAthI mana nimitta hoya te manojanya-matijJAna che. (2) zrutajJAna : indriya ane mananI sahAyathI je zabdollekhI jJAna hoya che te zrutajJAna che. zrutano artha che - zabda. 'yate AtmanAtaviti zruta-zabda:| zrutaM ca tAnuM zrutajJAnamiti' arthAt je sAMbhaLI zakAya che te zruta arthAt zabda che. zabdarUpa jJAna zrutajJAna che. AgamanI bhASAmAM zrutajJAnano artha che - te jJAna je zruta-zAsra sAthe saMbaMdha che. Apta puruSa dvArA praNIta Agama athavA anya zAstrothI je jJAna hoya che tene zrutajJAna kahe che. dArzanika vizleSaNa anusAra matijJAnanA pachI ciMtana-manana dvArA je jJAna paripakva hoya che te zrutajJAna che. Ane e rUpamAM kahI zakAya che ke indriya ane mananA nimittathI je adhika spaSTa bodha hoya che te zrutajJAna che. tethI kahevAya che ke - zrutamatipUrvak zrutajJAna, matijJAnapUrvaka hoya che. matijJAna dUdha samAna che, to zrutajJAna e dUdhathI nirmita khIra samAna che. zrutajJAnanI anya jJAnonI apekSA eka mahattvapUrNa vizeSatA che - enuM mukhara-svarUpa thavuM. cAra jJAna mUka che - Thappa che - ThavaNijja che. cAra zAnothI vastu-svarUpano bodha to thaI zake che, paraMtu vastu-svarUpanuM kathana thaI zakatuM nathI. vastu-svarUpanA kathananI zakti zrutajJAnamAM ja hoya che, kAraNa zrutajJAna zabda pradhAna hoya che. zrutajJAnanA be bheda che - dravyazruta ane bhAvazruta. zrutanuM zabdAtmaka svarUpa dravya-zruta che ane jJAnAtmaka rUpa bhAvazruta che. ahIM A prazna thaI zake che ke matijJAna paNa indriya mana sApekSa che ane zrutajJAna paNa indriya mana sApekSa che, to baMnemAM zuM aMtara che ? zabda-zravaNa to zrotendriyathI thAya che, tethI te matijJAna che, to zrutajJAna zuM che ? kAraNa ukta praznanA samAdhAnamAM kahevAyuM che ke zrutajJAna mATe zabda-zravaNa Avazyaka che. ke zAstra vacanAtmaka hoya che. zabdanuM zravaNa matijJAna che. kAraNa ke te zrotrendriyano viSaya che. jyAre zabda sAMbhaLavAmAM Ave che tyAre tenA arthanuM ciMtana karavAmAM Ave che. A vikasita jJAna zrutajJAna che. A AdhAra para kahI zakAya che ke matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna emanuM kArya-matijJAna haze, tyAre zrutajJAna thaze. zrutajJAnathI pUrva matijJAna hoya che. arthAt matijJAnanA thavAthI ja zrutajJAna thaI zake che. (3) avadhijJAna : indriya ane mananI sahAyatA vagara rUpI dravyonuM je AtmasApekSa jJAna hoya che, te adhijJAna che. 'avidha' zabdano artha che maryAdA (sImA). A jJAnanI 164 jiNadhammo
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ katiSaya AvI maryAdAo che ke ATalA kSetrane jotAM ATalAM dravyone, ATalA kALane jue che. A prakAre A jJAnanA kSetra, kALa ane dravyonI paraspara maryAdA bAMdhelI hovAthI tene avadhijJAna kahe che athavA 'avadhAnamavadhi' A vyutpattinA anusAra A jJAnamAM sAkSAt arthapariccheda (jJAna) AtmA dvArA thAya che, indriya mananA mAdhyamathI nathI, tethI A avadhijJAna kahI zakAya che. jema ke 'bhASya'mAM kahevAyuM che : teNAvahIyae tammi vA'vahANaM tao'vahI so ya majjAyA / jaM tIe davvAiM paropparaM muNai osahitti / vizeSA. bhASya, gAthA-82 ukta sImAo ane maryAdAomAM baMdhAyela hovAnA kAraNe A prakAranA jJAnane avadhijJAna kahe che. kevaLarUpI padArthone Atma-sApekSa thaIne jANavuM avadhijJAnanI sImA che. avadhijJAnanA mukhya rUpathI be bheda che - bhavapratyaya ane guNapratyaya. bhavapratyayaavadhijJAna deva ane nArakane thAya che. guNapratyaya-avadhijJAna manuSya ane tiryaMcane thAya che. je avadhijJAna vagara koI viziSTa sAdhanAnA bhavasvabhAvathI janmanI sAthe ja pragaTa hoya che te bhavapratyaya che. je sAdhanA vizeSathI thAya che te guNapratyaya che. (4) mana:paryayajJAna : manuSya kSetravartI saMjJI paMcendriya jIvonA manogata bhAvone jANanAra jJAna manaHparyayajJAna che. mana eka paudgalika dravya che. jyAre koI vyakti koI viSaya-vizeSanuM ciMtana kare che tyAre tenA mananA tadanusAra paryAyomAM pariNamana thatuM rahe che. mana:paryayajJAnI mananA A paryAyono sAkSAtkAra kare che. tenA parathI e jANI zakAya che ke amuka vyakti koI vAta vicArI rahyuM che. mananA paryAyone jANanAra jJAna ane mana:paryayajJAna che. mana:paryAyajJAna mananA paryAyone ja jANI zake che. bhAva mananA arUpI paryAyone nahi. A jJAna manuSya gati sivAya anyatra hotuM nathI. manuSyomAM paNa mAtra saMyatI manuSyane ja thAya che. saMyatImAM paNa badhAne thatuM nathI, mAtra apramatta saMyatIne ja thAya che. emAM paNa Rddhi saMpannane ja thAya che. AnA mukhya rUpathI be bheda che - Rjumati ane vipulamati. RjumatinI apekSA vipulamatinuM jJAna vizuddhatara hoya che. mananI e ati sUkSma rUpI paryAyone vipulamati jANI zakAya che, jene Rjumati jANI zakatA nathI. Rjumati mana:paryayajJAna pratipAti hoya che arthAt utpanna thayA bAda cAlyuM paNa jAya che. jyAre vipulamati manaHparyayajJAna apratipAti che - AvyA pachI jatuM nathI arthAt kevaLajJAna thayA sudhI rahe che. (5) kevaLajJAna : je jJAna badhAM dravyonA badhA paryAyone jANe che, te kevaLajJAna che. A jJAnamAM atIta, anAgata ane vartamAnanA anaMta padArtha ane pratyeka padArthanA anaMta guNa ane paryAya pratikSaNa tevA ja pratibiMbita thatA rahe che. jema darpaNamAM vastu. A jJAna jJAna : mAhAtmya, svarUpa ane vyAkhyA 165
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza ane kALanI sImAbaMdhanathI mukta thaIne rUpI-arUpI samagra anaMta padArthone hastAmalakavatu pratyakSa karAve che. A vizuddhattama jJAna che, tene advitIya ane paripUrNa jJAna paNa kahevAya che. AgamanI bhASAmAM tene kSAyika-jJAna paNa kahe che. "bhASya'mAM kahevAyuM che ke - kevalamegaM suddhaM sagalamasAhAraNaM aNantaM ca / - vizeSA. bhASya, gAthA-84 kevaLa' zabdano artha che - eka zuddha, sakaLa, asAdhAraNa ane anaMta. kevaLajJAna eka che, kAraNa ke te indriyAdinI sahAyatAnI apekSA rAkhatuM nathI athavA tenA hovA chatAM chamasthika anya cAra jJAna hotAM nathI. kevaLajJAna zuddha nirmaLa che, kAraNa ke te samasta AvaraNonA malakalaMkanA sarvathA kSINa thayA pachI ja e pragaTa thAya che. kevaLajJAna sakaLa che - paripUrNa che, kAraNa ke te saMpUrNa jJaya-prameyone jANe che. kevaLajJAna asAdhAraNa che, kAraNa ke tenA jevuM jJAna bIjuM koI jJAna nathI. kevaLajJAna anaMta che, kAraNa ke te apratipAti hovAthI sadA banI rahe che. teno kyAreya aMta hoto nathI. jainadarzana anusAra kevaLajJAna AtmAnI jJAna zaktino carama ane parama vikAsa che. kramano hetu jJAnanA ukta pAMca bhedonA nirdhAraNamAM mati, zruta, avadhi, mana:paryaya, kevaLa jJAna rUpa krama rAkhavAnuM zuM prayojana che? teno uttara ApatAM kahevAyuM che ke - "matijJAna-zrutajJAna thayA pachI ja avadhi Adi jJAna thAya che, nahitara nahi. evuM koI prANI na to bhUtakALamAM thayuM, vartamAnamAM che ane na bhaviSyamAM thaze. jeNe mati-zrutane prApta karyA vagara ja avadhi Adi jJAnane prApta karI lIdhuM hoya. mati-zruta jJAna thayA pachI zeSa jJAna prApta thAya che. tethI AdimAM matijJAna-zrutajJAnano nirdeza karelo che. vizeSAvazyaka "bhASya'mAM kahevAyuM che ke - naM sApa-sAta-vAra-vilaya-parovavatta hiM tultArUM tabbhAve sesANi ya, teNAIe mai-suyAiM // - vizeSA. bhASya, gAthA-85 svAmI, kALa, kAraNa, viSaya ane parokSatvanI apekSAthI matijJAna ane zrutajJAna tulya che. mati-zrutanA hovAthI ja zeSajJAna thaI zake che, tethI mati-zrutane AdimAM rAkhyuM che. matijJAna ane zrutajJAnano svAmI eka ja che. jene matijJAna thAya che tene zrutajJAna avazya thAya che. jene zrutajJAna thAya che tene matijJAna avazya thAya che. A svAmitvanI apekSAthI mati-zrutamAM tulyatA che. (16) che je mAM jiNadhamo)
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka jIva athavA aneka jIvonI apekSAthI mati-zrutanI sthiti tulya kahevAI che. aneka jIvonI apekSAe matijJAna-zrutajJAna baMne sarvakALa rahe che, ane eka jIvanI apekSA 66 sAgaropama jhAjherA kALaparyanta baMne jJAna utkRSTa rUpathI niraMtara thAya che. A kALanI apekSAthI mati-zrutamAM tulyatA che. mati ane zrata baMne jJAnanA kAraNe eka samAna che. baMne jJAna indriya ane mananA nimittathI utpanna thAya che. A kAraNa viSayaka tulyatA che. matijJAna ane zrutajJAnano viSaya paNa samAna che. A baMne jJAna badhAM dravyone jANI zake che. A viSaya saMbaMdhI tulyatA jANavI joIe. matijJAna paNa parokSa che ane zrutajJAna paNa parokSa che. A baMne jJAna para nimittathI thAya che, tethI parokSa che. parokSatvanI samAnatA baMne jJAnomAM che. ukta samAnatAone laIne baMne jJAnano ullekha sAthe-sAthe meLavI zakAya che. A baMne mati-zruta-jJAna badhA jIvone sarvaprathama prApta thAya che. enI prApti pachI ja avadhi Adi jJAna hoya che, tethI enI pahelAM nirdeza karelo che. punaH prazna karI zakAya che ke - "jyAre matijJAna-zrutajJAnamAM ATalI adhika samAnatA che, to matijJAnane pahelA ane zrutajJAnane pachI kahevAnuM zuM prayojana che ?" zuM zrutajJAna pahelAM ane matijJAnane pachI kahI zakAtuM nathI ? enuM samAdhAna e che ke utpattinI apekSAthI matijJAnano pUrva nirdeza karavAmAM Ave che arthAt pahelAM matijJAnanI utpatti thAya che ane pachI zrutajJAna utpanna thAya che. tenA atirikta zrutajJAnane eka prakArathI matijJAnano ja bheda svIkAra karyo che. indriya-anindriya nimitta dvArA utpanna thanAra badhA bodha vyApAra matijJAna ja che. mAtra paropadezanA kAraNe athavA Agama-vacananA kAraNe AmAM vizeSatA che, tethI mULabhUta matijJAnane pUrvamAM rAkhyuM ane enA eka viziSTa bhedasvarUpa zrutajJAnane tenA anaMtara pratipAdita karyuM che. matijJAna ane zrutajJAna pachI avadhijJAnano ullekha karyo che. tenuM kAraNa e che ke avadhijJAna kALa, viparyaya svAmitva ane lAbhanI dRSTithI ukta baMne jJAnothI maLatuM Ave che. matijJAna ane zrutajJAnanI je sthitikALa (chAMsaTha sAgaropama jhAjherA) batAvyo che eTalo ja sthitikALa avadhijJAna thavAthI kALanI apekSAe samAnatA che. samyakatva-prAptinA pahelAM jema matijJAna ane zrutajJAna viparIta mithyAjJAna thAya che. e prakAre mithyAtvanI udayadazAmAM avadhijJAna paNa viparIta hoya che. A prakAra A traNa jJAnomAM viparyaya rUpanI samAnatA che. [jJAna : mAhAbhya, svarUpa ane vyAkhyA che. (16)
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ je matijJAna-zrutajJAnanA svAmI hoya che, te avadhijJAnano svAmI thaI zake che, tethI svAmitva saMbaMdhI samAnatA che. samyakatvanI utpatti thavAthI ukta traNe jJAna, ajJAna rUpathI maTIne jJAnarUpatAmAM pariNata thaI jAya che, tethI lAbhanI apekSA paNa traNa jJAnomAM sAdharma che. ukta badhA sadezatAonA kAraNe mati-zruta pachI avadhijJAnano ullekha karyo che, jema "bhASyamAM kahyuM che - tna-vivaMya-sAmitta-nAma sAdoDavI tatto " - vizeSA. bhASya, gAthA-87 arthAt kALa, viparyaya, svAmitva ane lAbhanI sadezatAnA kAraNe mati-zruta pachI avadhijJAnanuM kathana karyuM che. avadhijJAnanI mana:paryayajJAnanI sAthe aneka samAnatAo che, tethI avadhijJAna pachI mana:paryayajJAnano ullekha karyo che. jema ke avadhijJAna, chamasthAno hoya che, tevI rIte mana:paryayajJAna paNa chamasthonAM thAya che. avadhijJAnarUpI dravyone viSaya kare che, tevI rIte mana:paryaya paNa rUpIdravyane ja viSaya kare che. tethI viSayanI apekSAthI baMnemAM samAnatA che. tenA sivAya baMne jJAna, jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI ja utpanna thAya che. tethI avadhijJAna pazcAtuM mana:paryayano ullekha karyo che. jema "bhASya'mAM kahe che - mANa samitto chaumattha-visaya bhAvAdi sAmaNNA // - vize. bhASya, gAthA-87 arthAt chamastha-viSaya ane kSayopazama bhAvanI samAnatAnA kAraNe avadhijJAna pachI mana:paryayajJAnano ullekha Ave che. pratyakSatvanuM kAraNa paNa avadhijJAna ane mana:paryayajJAnamAM samAnatA samajavI joIe. kevaLajJAna aMtamAM prApta thAya che, tethI teno nirdeza badhAthI aMtamAM karyo che. kevaLajJAna sarvottama che. kAraNa ke te atIta-anAgata vartamAnanA samasta zeya-svarUpane jANe che. jema mana:paryayajJAnano svAmI yati (sAdhu) ja hoya che, tevI rIte kevaLajJAnano svAmI paNa yati (sAdhu) ja hoya che. A samAnatAnA kAraNe manaHparyayajJAna pachI kevaLajJAnanuM kathana che tathA badhAM anya jJAnonA pazcAtuM ja kevaLajJAna thAya che, tethI badhAMnA pachI teno nirdeza karyo che. jema ke "bhASya'mAM kahyuM che ke - ante kevalamuttama-jai sAmittAvasANa lAbhAo / etthaM ca mai suyAI parokkhamiyaraM ca paccakkhaM // - vizeSA, bhASya. gAthA-88 (18) 0000000000000000000 jiNadhAmo)
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (jJAnomAM pratyakSa-parokSatva) AgamamAM jJAnanA pAMca bheda karavAmAM AvyA che, ene ja darzanazAstramAM be bhAgomAM vibhAjita karI devAmAM AvyA che - pratyakSa-pramANa ane parokSa-pramANa. pramANanA A be bhedomAM jJAnanA samasta bhedono samAveza karavAmAM Avyo che. matijJAna ane zrutajJAnane parokSa-pramANa mAnavAmAM AvyA che tathA avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAnane pratyakSa-pramANa mAnavAmAM AvyA che. enA sivAya jJAna-vibhAjananI eka anya paddhati paNa svIkArI che. A paddhatine tarka paddhati kahI che. A tarka paddhati anusAra samyagujJAnane pramANa kahyuM che. enA mULa be bheda che - pratyakSa ane parokSa. pratyakSa be prakAranA che - mukhya ane sAMvyavahArika. mukhya-pratyakSane atIndriya-pratyakSa ane sAMvyavahArika-pratyakSane indriya-anindriya pratyakSa kahevAya che. A vibhAjana paddhati upara tarkazAstrano prabhAva che. pratyakSanAM lakSaNo Agama anusAra pratyakSanuM lakSaNa che - sAkSAt AtmA dvArA thanAruM indriya mana nirapekSa jJAna pratyakSa-jJAna che. "akSaM jIvaM prati gataM sAkSAd gataM - indriyanirapekSaM yajjJAnaM tat pratyakSam " uparanI vyutpatti anusAra je jJAna sAkSAt AtmAthI thAya che, jemAM indriya ane mananI apekSA nathI rahetI, e pratyakSa-jJAna che. A vyAkhyA anusAra avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAna - e traNa jJAna pratyakSa-jJAna kahevAya che. "bhASya'mAM kahyuM che - jIvo akkho asthavAvaNa-bhoyaNa guNaNNio jeNa / taM pai vaTTai nANaM jaM paccakkhaM tayaM tivihaM // - vizeSA. bhASya, gAthA-89 jIvane akSa kahevAyo che, kAraNa ke e jJAna rUpathI badhA padArthomAM vyApta hoya che athavA e sakaLa padArthone bhogave che. jIvane sAkSAt svayaMthI ja indriya mana nirapekSa je jJAna hoya che e pratyakSa che evAM pratyakSa-jJAna traNa prakAranAM che - (1) avadhi, (2) mana:paryaya ane (3) kevaLa jJAna parokSanuM lakSaNa je jJAna AtmAne svayaMthI na thaI para-nimittathI arthAtu paulika dravyamana ane dravyandriyonI apekSAthI hoya che, e parokSarajJAna che. parokSano artha che para-nimittathI thanAruM, dravyendriyo ane dravyamana jIvathI para che, bhinna che, kAraNa ke jIva amUrti che ane dravyamana [jJAnomAM pratyakSa-parokSaG DO 000000000000(16)
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya indriya mUrti che. mUrti-amUrtathI bhinna che - pRthagubhUta che, mATe e padgalika indriyamanathI utpanna thanArA matijJAna ane zrutajJAna para nimittathI hovAthI (thavAthI) parokSa jJAna che. jema ke dhumADAnA nimittathI thanArA agninuM jJAna parokSa kahevAya che. vaizeSikAdi anya darzanakAra pratyakSanI vyAkhyA - kSaNindriyaM prati naM pratyakSa tu parokSa' kare che. arthAt e indriyane akSa kahe che ane indriyothI thanArA jJAnane pratyakSa kahe che, zeSane parokSa. A vyAkhyA yauktika nathI, kAraNa ke indriyo acetana che, mATe e vastu-svarUpane jANavAmAM asamartha che. jeje acetana hoya che, e vastu-svarUpane nathI jANatA. jema ke, ghaTa-indriyo acetana che, mATe te vastu-svarUpane nathI jANI zakatA. je vastu-svarUpane ja nathI jANatI to pratyakSaparokSanI vAta ja zuM ? (indriyo jJAnazUnya che, kAraNa ke rUpI che ke spardhAdi guNavALI che vagere paNa hetu hoI zake che.) indriyo jJAtA nathI zaMkA karI zakAya ke indriyo dvArA padArthonI upalabdhi thatA pratyakSa joI zakAya che to indriyo nathI jANatI' A kathana pratyakSa virodhI kema nathI? samAdhAna spaSTa che ke indriyo dvArA je apalabdhi thAya che, ene karanAra AtmA che - indriyo nathI. kAraNa ke indriyonA javAthI paNa emanA dvArA upalabdha arthanuM smaraNa thAya che. jema ke gharanI bArIothI koI padArthane joyA pachI bArIonA abhAvamAM e padArthanuM smaraNa karanAra devadatta vagere vyakti hoya che. je jenA cAlyA gayA pachI paNa upalabdha arthanuM smaraNa kare che, e ja eno jJAtA hoya che. jema ke gharanI bArIothI upalabdha padArthane bArIonA naSTa thayA pachI paNa smaraNa karanAra devadatta eno jJAtA che. indriyonA cAlyA javAthI paNa emanA dvArA upalabdha arthanuM smaraNa karanAra AtmA che, mATe e ja jJAtA che. jo indriyo jANanAra hota to emanA cAlyA javAthI smaraNa kone thaze ? anya dvArA upalabdha arthanuM smaraNa anyane nathI thatuM. smaraNa to thAya che, paNa indriyo jANanAra nathI, chatAM AtmA ja vAstavamAM jJAtA che. - vaizeSikAdi darzanakAra kahe che ke - "ame paNa indriyone svataMtra rUpathI jJAtA nathI mAnatA, paraMtu amAruM maMtavya e che ke - "indriya-mananA nimittathI je jJAna AtmAne hoya che, e pratyakSa che. AtmA manathI yukta hoya che, mana indriyathI ane indriya padArthathI yukta hoya che, tyAre pratyakSa-jJAna thAya che." A kathana vAstavikatAthI pare (alaga) che, kAraNa ke je jJAna para-nimittathI thAya che, e parokSa hoya che. jema ke dhumADAnA nimittathI thatuM agninuM jJAna anumAna kahevAya che, je parokSa che. evI sthitimAM indriyajanya jJAnane pratyakSa kevI rIte kahevAya che? (100) , na jiNadho)
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo A kahevAya ke svayaM jJAna-zUnya hovA chatAMya indriyo jJAnamAM nimitta hoya che, mATe upacArathI pratyakSatA kahevAya che. to "ndriyopasthi : pratyakSam' A lakSaNa ghaTita thatuM nathI. A to jIvanI upalabdhi che, jo mAtra vyAvahArika dRSTie indriyajJAnane pratyakSa kahevAya che, to e siddha sAdhya che, kAraNa ke jainadarzana paNa ene sAMvyavahArika-pratyakSanA rUpamAM mAnyatA Ape che. jema ke bhASyakAre kahyuM che - egaMteNa parokkhaM liMgiya mohAiyaM ca paccakkhaM / indriya maNobhavaM jaM taM saMvavahAra paccakkhaM // - vizeSA. bhASya, gA-95 arthAt indriya ane mana dvArA gRhIta bAhya dhumADArUpa liMga dvArA je agninuM jJAna hoya (thAya) che, e ekAMta parokSa che. avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAna - e traNeya jJAna ekAMta-pratyakSa che, kAraNa ke bAhya liMga tathA indriya mana nirapekSa thaIne e sAkSAt AtmA dvArA ja padArthane jANe che. je indriya ane manobhAva jJAna che, e saMvyavahArapratyakSa che. liMga vagara indriya ane mananA dvArA je vastuno sAkSAtkAra thAya che, e lokavyavahAranI apekSAthI pratyakSa kahevAya che, paramArthathI nahi. kAraNa ke vAstavamAM to indriya tathA mana acetana hovAthI jJAnamAM pravRtti nathI karI zakatA. A sAMvyavahArika pratyakSanI apekSAthI AgamamAM paNa indriya pratyakSa' kahevAya che. ( matijJAna ane zrutajJAnamAM aMtara) pUrvamAM svAmI-kALa vagerenI apekSAthI matijJAna ane zrutajJAnamAM samAnatA batAvavAmAM AvI che. paraMtu eno e artha nathI ke matijJAna ane zrutajJAna sarvathA eka ja che, jo emane sarvathA eka mAnavAmAM Ave to jJAnonI paMcarUpatA siddha nathI thaI zakatI, mATe keTalAka viSayomAM samAveza hovA uparAMta paNa matijJAna ane zrutajJAnamAM aneka bhinnatAo paNa che, e bhinnatAone batAvatA bhASyakAre kahyuM che - lakkhaNa bheA heU-phalabhAvao bheya iMdiya vibhAgA / vAgakkhara mUeyara bheo, bheo mai-suyANaM // - vizeSA. bhASya, gAthA-97 lakSaNanA bheda, hetu-phaLabhAva, bhedonA bheda, indriya vibhAga, vaka zudhdhatA, akSaraanakSaratA, mUka-mukharatAnA bhedathI matijJAna ane zrutajJAnamAM bheda che. matijJAna ane zrutajJAnamAM bheda lakSaNa bheda matijJAna ane zrutajJAnanA lakSaNa bhinna-bhinna che, mATe emAM lakSaNakRta bheda che. jo ke matijJAna ane zrutajJAna baMne ja indriyo tathA manathI utpanna thAya che, chatAM [ matijJAna ane zrutajJAnamAM aMtara che . 171)
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa baMnemAM lakSaNa bhinna-bhinna che. zrutajJAna saMketa viSayaka paropadeza rUpa hoya che arthAt saMketakAlIna zabdanuM anusaraNa karIne vAcya-vAcaka bhAva saMbaMdhathI yukta thaIne ghaTa-ghaTa' A prakAre AMtarika zabdollekha sahita indriya ane manojanya je jJAna thAya che, e zrutajJAna kahevAya che. zrutajJAna zabdollekha sAthe hoya che, mATe potAnA viSayabhUta ghaTa vagere padArthonA pratipAdaka ghaTa vagere zabdonA janaka hoya che ane enAthI ja arthanI pratIti karAve che. matijJAnamAM zabdollekha nathI hoto. A baMnemAM lakSaNanI apekSAthI bheda che. hetuphaLa bheda : matijJAna hetu che ane zrutajJAna enuM phaLa che. jemAM hetu-phaLabhAva saMbaMdha hoya che. kArya-kAraNa saMbaMdha hoya che. te paraspara bhinna hoya che, jemAM agni ane dhumADo. A hetu-phaLa-bhAvanA kAraNe paNa mati-zrutamAM bheda che. bheda-saMbaMdhI bheda : matijJAnanA avagraha vagere 28 bheda paNa kahevAya che, jyAre zrutajJAnanA akSara-zruta vagere 14 bheda batAvyA che. A baMne bhedonI apekSAe bheda thayo. indriya-vibhAga bheda tattva dRSTie zrutajJAna kSotrendriyano ja viSaya che, jyAre matijJAna kSotra sahita anya indriyono paNa viSaya che arthAt zrutajJAna mukhyatve kSotrendriyathI ja thAya che, jyAre matijJAna pAMceya indriyothI thAya che. A indriya vibhAganI apekSAthI bheda che. valka-zuSma bhedaH valkano artha che sUtara ane zumbano artha che sUtarathI banelI dorI (doro). jema sUtarane vaNavAthI, saMskArita karavAthI dorI bane che ema ja matijJAna sUtaranA samAna che ane zrutajJAna saMskArita zudhdha samAna. sUtara kAraNa che ane dorI kArya. ema ja matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna kArya. akSara-anakSarakRta bheda : matijJAna anakSara hoya che ane zrutajJAna akSara-anakSara ubhaya rUpa hoya che. A rIte paNa baMnemAM bheda che. mUka-mukhara bheda : matijJAna mUka che ane zrutajJAna mukhara che. A rIte paNa baMnemAM bheda che. zrutajJAna sva-para-pratyayaka hoya che, jyAre matijJAna mAtra sva-pratyAyaka hoya che. ukta bhinnatAonA kAraNe matijJAna ane zrutajJAnamAM aMtara che. zabdane zrutajJAna kema kahevAya che ? zaMkA thAya che ke matijJAna-zrutajJAnanI vyAkhyA karatAM kahevAyuM che ke - "minig tti mAvodiyuM, tti surya padArthane abhimukha thaIne je jANe che, e matijJAna che ane jIva je sAMbhaLe che e zrutajJAna che. A vyAkhyAnusAra to "jIva" zabdane sAMbhaLe che e supratIta che. mATe zabda ja zrutajJAna siddha thaze. AtmAno bhAva zrata rUpa nathI kahevAto. (12) . jo ke, te jiNadhamo)
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabda mUrti ane paugalika che, AtmA amUrta che, evI sthitimAM e AtmAnuM pariNAma kevI rIte thaI zake che? zrutajJAnane to tIrthakaroe Atma-pariNAma kahyuM che, to e paraspara virodha kema nathI ? jema ke kahyuM che - jamabhinibujjhai tamabhiniboho, jaM suNai taM suyaM bhaNiyaM / saI suNai jaitao nANaM to nA''yabhAvo taM // - vizeSA. bhASya, gAthA-98 ukta zaMkAnuM samAdhAna karatAM bhASyakAra lakhe che - suyakAraNaM jao so, suyaM ca takkAraNaM titta, to tammi / kIrai suovayAro suyaM tu paramatthao jIvo // - vizeSA. bhASya, gAthA-99 vaktA dvArA bolAyelA zabda zrotAnA zrutajJAnanuM kAraNa (nimitta) hoya che tathA vaktAnI zrutapayoga vyAkhyA karatA samaye enA dvArA bolAyelA zabdonuM kAraNa hoya che. A rIte zabda zrutajJAnanuM kAraNa paNa che ane kArya paNa che, mATe emAM zrutano upacAra karavAmAM Ave che. paramArthamAM zabda zrata nathI, paraMtu upacArathI e zruta che. paramArthathI to jIva ja zrata che, kAraNa ke e ja sAMbhaLe che. jJAna ane jJAnImAM abheda saMbaMdha che. je sAMbhaLe che e zruta' A katR sAdhana pakSamAM bhAvakRta AtmAnuM kathana che. "je sAMbhaLavAmAM Ave che e zruta' A karma sAdhana pakSamAM dravyazrutanuM kathana che. eTalA mATe zabdanA kAraNe zrutajJAnamAM anAtmabhAvanI koI zaMkA nathI karI zakAtI. ativyApti avyApti doSano parihAra zaMkA : zrutajJAna zabdollekha sahita che ane zeSa matijJAna che, evuM mAnavAthI matijJAnanuM avagraha-svarUpa ja matijJAna thaze, zeSa IhA apAya vagere zabdollekha sahita hovAthI zrutajJAnanA aMtargata AvI jaze, jyAre e matijJAnanA bheda mAnavAmAM AvyA che. enAthI zrutajJAnanA lakSaNamAM ativyAptino doSa Ave che ane matijJAnanA lakSaNamAM avyAptino prasaMga prApta thAya che. evI sthitimAM ukta lakSaNa kevI rIte ucita mAnI zakAya? samAdhAna : ukta zaMkA ayukta che, jo ke IhA apAya sAbhilApa che, chatAM e zrutarUpa nathI, kAraNa ke je sAbhilApa jJAna zrutAnusArI hoya che, e ja mRtarUpa hoya che. siddhAMtamAM avagrahAdine zruta nizrita kahyo che, zrutAnusArI nahi. pUrvamAM zruta parikarmita mativALAne IhA-avAya vagere hoya che, mATe emane zrutanizcita kahe che. vyavahArakALamAM e zrutAnusArI nathI hotA, mATe emane matijJAna kahevAya che. mATe zrutajJAnanA lakSaNamAM ati vyApti ane matijJAnanA lakSaNamAM avyAptino prasaMga nathI Avato. [ matijJAna ane zrutajJAnamAM aMtara che te ja 103)
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekendriyomAM zrutano sadbhAva zaMkA : jo zrutAnusArI jJAnane zrutajJAna kahevAya to ekendriya jIvamAM zrutajJAna kevI rIte (ghaTita) thaI zake che ? emAM zabdAnusAratva saMbhava ja nathI, emanA mana vagere sAmagrIno abhAva hoya che. AgamamAM - ekendriyomAM zruta mAnavAmAM AvyA che, tethI zrutajJAnanuM ukta lakSaNa avyApti doSathI dUSita che. samAdhAna : ekendriya jIvomAM jo ke zabda rUpa dravyazrutano abhAva hoya che, tema chatAM emAM bhAvazrutano udbhAva che chatAM ekendriyomAM kAraNanI vikaLatAthI dravya-zruta nathI, tema chatAM zrutAvaraNa kSayopazama rUpa bhAvazruta emAM thAya che, ema kevaLIoe jANyuM che. jema sUtelo sAdhu zabda vagerene nathI sAMbhaLato, eTalA mAtrathI emAM zrutajJAnano abhAva che, evuM kahI zakAya nahi. UMghIne jAgyA pachI vyakta thatA bhAvazrutane joIne dUdhamAM ghInI jema e pUrvamAM paNa emAM hato. evo vyavahAra karavAmAM Ave che. A ja rIte ekendriyomAM sAmagrInI vikaLatAnA kAraNe jo ke dravyazrutano abhAva che, chatAM AvaraNa kSayopazama rUpa bhAvazruta emAM mAnavo joIe. parama-yogIoe evuM ja joyuM che. vanaspati vageremAM AhAra-bhaya-parigraha-maithuna saMjJA rUpa bhAvazrutanA cihna jovA maLe che. jema ke bhASyakAre kahyuM che - jai suyalakkhaNameyaM to na tamegiMdiyANa saMbhava / davvasuyA bhAvammi vi bhAvasuyaM sutta jaiNovva // vizeSA. bhASya, gAthA-101 zaMkA : je jIvone bhASAlabdhi ke zrotralabdhi hoya che, ene bhAvazruta mAnI zakAya che, anyathA nahi. je rIte supta sAdhunA bhASA ane zrotralabdhi che. UMghIne jAgavAthI parapratipAdana ane parodIrita zabda zravaNa rUpa bhAvazrutanuM kArya emAM dekhAya che. evuM jovAthI suptAvasthAmAM paNa e labdhirUpamAM hato, evuM anumAna karavAmAM Ave che. ekendriya jIvone to bhASA ane zrotralabdhi na hovAnA kAraNe bhAvazrutanuM kArya nathI dekhAtuM, to emane bhAvazruta kevI rIte mAnI zakAya ? 14 samAdhAna : parama jJAnIonuM kathana che ke kevaLIone choDIne samasta saMsArI jIvomAM ati-alpa-stoka-bahu-bahuttara-bahuttama vagerenA tAratamya bhAvathI dravyendriyonA na hovA chatAM paNa lIndriya paMcakanA AvaraNanuM kSayopazama hoya ja che. A kAraNa pRthvIkAya vage2e - ekendriya jIvonA zrotra-cakSu-ghrANa-rasanA rUpa nivRtti-upakaraNa ubhaya dravyendriyonA na hovA chatAM emane sUkSma tathA avyakta labdhi upayoga rUpa zrotrAdi bhAvendriya jJAna hoya che arthAt ekendriyamAM paNa lIndriyAvaraNa kSayopazamathI saMbhUta alpa jJAna mAtrA hoya che. tAtparya e che ke zrotrAdi dravyendriyo na hovAthI paNa ekendriyonA pAMce bhAvendriyo jiNadho
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ avyakta rUpamAM hoya che. vanaspati vageremAM emanAM citra spaSTataH dekhAya che. jema ke virahaka vagere vRkSamAM madhura kaMThathI nIkaLelI madhura paMcama rAgane sAMbhaLIne tarata kusuma-pallava vagere pragaTa thaI jAya che. A e vAtanuM cihna che ke virahaka vagere vRkSamAM zrotrendriyajanya jJAnanI sattA che. | tilaka vagere vRkSamAM kamanIya kAminInA kaTAkSa vikSepathI kusumonuM pragaTa thavuM e siddha kare che ke emAM cakSurindriyajanya jJAnanuM astitva che. caMpaka vagere vRkSomAM vividha sugaMdhI padArthothI sugaMdhita zItaLa jaLanA siMcanathI pallava-prasUna vagereno AvirbhAva, emAM dhrANendriyajanya jJAnano dyotaka che. bakula vagere vRkSomAM rUpavatI taruNInA mukhathI svaccha susvAdu vAruNI (mAdaka dravya)nA kogaLA karavAthI patrapuSpa vagerenuM pragaTa thavuM, emAM rasanendriyajanya jJAnanuM pramANa che. kuravaka ane azoka vagere vRkSomAM zRMgAra ane alaMkArathI susajjita suMdarInA AliMgana-sukhathI tathA meMdInA raMgathI Arakta komaLa-caraNanA prahArathI patra-prasUna vagerenuM praphuTita thavuM, emAM sparzendriya jJAnane abhivyakta karavuM che. A ja rIte anya ekendriyomAM dravyazruta na hovA chatAM paNa bhAvazruta jovA maLe che. vanaspati vageremAM AhAra, bhaya, maithuna tathA parigraha saMjJAnA citra jovA maLe che. vanaspatio jaLa vagere AhArane prApta karIne vikasita thaI jAya che, e emAM AhArasaMjJAnA astitvane siddha kare che. latAo ane velaDIomAM hAtha vagereno sparza thavAthI prApta thatA avayava-saMkoca emAM bhaya-saMjJAne batAve che. virahaka-tilaka-caMpaka-kezara-azoka vagere vRkSomAM maithuna-saMjJAnuM astitva upara batAvyuM ja che. bIlI, palAza vagere vRkSo dvArA phasAyelA nidhAna para UgavuM ke potAnI DALIo ane patro dvArA ene chupAvI rAkhavuM, e parigraha-saMjJAne batAve che. e saMjJAo bhAvakRta vagara nathI thaI zakatI. eTalA mATe bhAvendriya paMcakAvaraNanA kSayopazamathI bhAvendriya paMcakazAna jevA ekendriyomAM uparyukta dRSTikoNothI mAnavAmAM Avyo che. ema ja bhAva zrutAvaraNanA kSayopazamathI thanArA bhAvakRta, dravyakRtanA abhAvamAM paNa ekendriyomAM jovA maLe che. zaMkA : jo ekendriyomAM zrutAnusAritvanA vagara paNa bhAvathuta mAnavAmAM Ave che, to zrutajJAnanA " viUTIi suthApanuM sArevi' 'vi. bhA." gAthA-100 lakSaNa dUSita thaI jAya che. samAdhAna : "naM viUTUAM suyANu sArevi' 'vi.bhA.' gAthA-100 e zrutajJAnanuM lakSaNa viziSTa bhAvazrutane dRSTimAM khIne karavAmAM AvyuM che. ekendriyone je bhAvazruta hoya che, e audhika-aviziSTa bhAvakRta hoya che. e bhAvakRtAvaraNanuM kSayopazamarUpa hoya che. mATe zratAnusAritva na hovA chatAM paNa emAM koI doSApatti nathI. [matijJAna ane zrutajJAnamAM aMtara che200 (105)
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkAH jo bhASA ane zrotralabdhithI rahita kASTha, kalpa-pRthivyAdi ekendriyomAM spaSTa koIpaNa pramANa upalabdha na hovA chatAMya bhAvathuta mAnavAmAM Ave che, to emAM pAMceya jJAnono sarbhAva che evuM paNa kema mAnI zakAya ? samAdhAna : ekendriyomAM avadhi-mana paryaya, kevaLa jJAnAvaraNa karmonA kSayopazama ke kSaya nathI jovA maLatuM. kevaLajJAna saMpUrNa jJAnAvaraNanA kSayathI thAya che tathA avadhijJAna, mana:paryayajJAna tadAvaraNIya karmonA kSayopazamathI thAya che. A ekendriyomAM hotA nathI, kAraNa ke emanAM kAryo nathI joI zakAtAM tathA AgamamAM paNa emanuM hovuM nathI kahI zakAtuM. mATe emAM sarvajJAna hovAno prasaMga prApta thato nathI. matizruta jJAnAvaraNanA kSayopazama ekendriyomAM hoya che, emanA kArya joI zakAya che ane siddhAMtamAM paNa evuM kahevAyuM che. matizruta jJAnAvaraNanuM kSayopazama hovAthI ekendriyomAM atizruta hoya ja che, mATe siddha thaI jAya che ke ekendriya jIvomAM bhAvazruta jovA maLe che. 29) (matijJAnanA bheda) indriya ane mananA nimittathI thanArA Abhinibodhika-matijJAna be prakAranA che - (1) zruta-nizrita ane (2) azruta-nizrita. zruta arthAt saMketa kALa bhAvI paropadeza ane zruta graMtha. e zruta dvArA parikarmita saMskArita mativALAne vyavahAra kALamAM enI apekSA vinA je jJAna utpanna thAya che, e zruta-nizrita matijJAna che. je jJAna-zrutathI aparikarmita mativALAne sahaja - vagara paropadezanA thaI jAya che, e azruta-nizrita matijJAna che. zruta-nizrita matijJAnanA cAra bheda che - (1) avagraha (2) IhA (3) avAya (4) dhAraNA. azruta-nizrita matijJAnanA paNa cAra bheda che - (1) autpattikI (2) vainayikI (3) kAmikI (4) pAriNAmikI. buddhinA cAra bhedonI apekSA azruta-nizritanA cAra bheda che. chatAM autpattikI vagere cAra buddhiomAM paNa avagraha vagere hoya che, tathApi e paropadezanI apekSA na rAkhavAnA kAraNe zruta-nizrita nathI hotA. zeSa avagraha vagere pUrvazruta parikarmita mati vagara nathI hotA, IhAdigata abhilApa paropadeza vagara nathI thatA, mATe te zruta-nizcita kahevAya che. autpattikI vagere buddhiomAM IhAdigata abhilApa tathAvidha karma kSayopazamanA kAraNe paropadeza vagara paNa thAya che, tethI te azruta-nizcita che. avagraha vagere bhedonuM svarUpa AtmA jyAre koI vastune jANavA mATe utsukha thAya che tyAre sarva prathama ene e vastunA sAmAnya dharma arthAt sattAno pratibhAsa thAya che. sattA ke mahAsAmAnyatanA e 16 mI che. ke jiNadhamo)
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAsane darzanopayoga kahevAya che. darzanopayoga yadyapi jJAnathI alaga mAnavAmAM Ave che, kAraNa ke emAM vizeSano pratibhAsa nathI thato, chatAM e jJAnanuM AraMbhika rUpa che. darzananA anaMtara AtmAmAM vastunA vizeSa dharmone jANavAnI kSamatA utpanna thAya che, e samaya matijJAnano AraMbha thAya che. vikAsa krama anusAra matijJAnanA cAra mukhya bheda mAnavAmAM AvyA che - (1) avagraha (2) IhA (3) avAya (4) dhAraNA. (1) avagraha : darzananA anaMtara nAma-jAti vagerenI vizeSa kalpanAthI rahita avAMtara sAmAnya rUpa vastune grahaNa karanAra avyakta jJAnane avagraha kahevAya che. jema gADha aMdhakAramAM kaMIka aDI javAthI "A kaMIka che' - evuM jJAna. A jJAnamAM A nathI samajAtuM ke kaI cIjano sparza thayo, eTalA mATe e avyakta jJAna avagraha che. chatAM darzana paNa sAmAnyane grahaNa kare che ane avagraha jJAna paNa sAmAnyanuM grAhI che tathApi baMnenA viSayabhUta sAmAnyamAM aMtara che. darzana sattAne-mahA-sAmAnyane viSaya kare che, jyAre avagraha manuSyatva vagere avAMtara sAmAnyane jANe che. samasta vizeSothI rahita sAmAnya rUpathI je padArthanuM grahaNa thAya che e avagraha che. darzanamAM kevaLa padArthanI sattA jANI zakAya che. enA anaMtara jyAre jJAnano kiMcit vikAsa thAya che tyAre rUpa-rasa vagere bhedonA nirdeza vagara vastunuM sAmAnya svarUpa mAnavAmAM Ave che, e ja avagraha che. (2) ihA : avagraha dvArA jANelI sAmAnya vastu-svarUpane anaMtara je bheda rUpa vizeSa dharmonI vicAraNA ke paryAlocana hoya che, e IhA che. jema sthANu ke puruSano sAmAnya bodha thayA pachI kAkanA nilaya vagere sthANunA dharma ahIM joI zakAya che, ziraH kaMDUyana vagere puruSanA dharma nathI dekhAtA, A rIte vastu-dharmanI vicAraNAne IhA kahe che. (3) avAya IhA dvArA grahaNa karelA vizeSanuM kaMIka adhika avadhAna-ekAgratAthI je nizcaya thAya che, e avAya che. jema ke A sthANu ja che. (4) dhAraNA : avAya rUpa nizcaya thoDA samaya sudhI kAyama rahe che. pachI viSayAMtaramAM pravRtti thavAthI e nizcaya lupta thaI jAya che. paNa evA saMskAra ApavAmAM Ave che, jenAthI AgaLa koI yogya nimitta maLavAthI e nizcita viSayanuM smaraNa thaI jAya che. A nizcayanI satata dhArA, tajajanya saMskAra ane saMskArajanya smaraNa A badhI mati-vyApAra dhAraNA che. A nizcayanI satata dhArAne avizruti, tajjanya saMskArane vAsanA ane saMskArajanya smaraNane smRti kahe che. "bhASya'mAM "vavu thARUT ta' 'vi.bhA." gAthA 180 kahevAyuM che. avismRtine dhAraNA kahevuM upalakSaNa che. enAthI vAsanA ane smRtine paNa grahaNa samajI levuM joIe. [ matijJAnanA bheda D D D DOD DOD (100)
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpattikrama matijJAnanA A bhedonI utpatti A ja kramathI thAya che. darzana, avagraha, saMzaya, IhA, avAya ane dhAraNA - e ja jJAnotpattino krama che. darzana vagara avagraha nathI thaI zakato, avagraha vagara saMzaya nathI thato, e ja rIte pUrva-pUrvanA vagara uttarottara jJAnono prAdurbhAva thavo saMbhava nathI. kyAreka-kyAreka ApaNe atyaMta paricita vastune joIe chIe to evuM lAge che ke jANe sIdhuM avAya jJAna thaI gayuM hoya. kAraNa ke dekhatAM ja vastuno vyavasAya thaI jAya che. paraMtu vAstavamAM evuM nathI thatuM. ati paricita padArthanuM jJAna paNa darzanaavagraha vagerenA kramathI ja thAya che. A vAta alaga che ke zIdhratAnA kAraNe e krama ApaNane dekhAto nathI. kamalanA so pattAMone eka-bIjA upara goThavI koI emAM pUrI zaktithI bhale bhAlo ghusADe, to e bhAlo eTalI jaladIthI pattAMomAM ghUsI jaze ke evuM jaNAze ke mAno badhAM pattAMo eka sAthe ja chedAI gayA hoya ! paraMtu vAstavamAM evuM nathI hotuM. e bhAlo eka pachI eka bIjA pattAmAM praviSTa thayo, bIjA pachI trIjAmAM praviSTa thayo. jyAre sthULa kamaLanAM pattAMonA chedavAno krama paNa daSTigocara nathI thato, to sUkSma jJAnadhArAno krama na dekhAya emAM zuM Azcarya che ? mATe krama cAhe pratIta thAya ke na thAya, paNa sarvatra A ja krama hoya che, e sunizcita che. ukata kramamAM avagrahanA pUrva thatA darzana tathA IhAnA pUrva thatA saMzayane vyavasAyAtmaka nizcayAtmaka na hovAnA kAraNe pramANa-rUpa nathI mAnavAmAM AvatA, mATe matijJAnanA bhedomAM Amano ullekha nathI karavAmAM Avyo. jJAnadhArA to ukta kathita kramathI ja pravAhita thAya che, paraMtu e jJAnadhArAmAM avagraha-IhA-avAya-dhAraNA ja pramANarUpa che, darzana ane saMzaya nahi. avagraha vagerenA saMbaMdhamAM vipratipatti avagraha, IhAnA saMbaMdhamAM keTalIka vipratipattio che. keTalAka vidvAnonAM kathana che ke - "avagraha mAtra sAmAnyane ja grahaNa nathI karato, paNa vizeSane paNa grahaNa karI le che." sAmAnya vizeSAtmaka avagraha pachI je vimarzarUpa-paryAyalocana rU5 mati hoya che, e avagraha ja che. dUrathI "zaMkha' vagere zabdane sAmAnya vizeSAtmaka rUpathI avagRhIta karavAthI A vimarza utpanna thAya che ke A zaMkhano zabda che ke zrRMgano ? zRMgano che to bheMsanA zRMgano zabda che ke pADAnA zRMga(ziMgaDA)no ? jo bheMsanA zRMgano zabda che to zuM prasUtA bheMsanuM zRMga che ke aprasUtAno? vagere. jenA pachI A prakAranI Iha pravRtta nathI thatI e avAya che. mATe IhAne alagathI mAnavAnI AvazyakatA nathI. vimarzarUpa IhA avagrahamAM ja sammilita thaI jAya che. ukta kathana bhrAmaka che, kAraNa ke evuM mAnavAthI ghaNA doSa upasthita thaI jAya che. evuM mAnavAthI to jIvana paryata paNa avAyanI pravRtti nathI thaI zakavAnI, kAraNa ke ukta (108) ( 00000000000000000 jiNadhAmo)
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAranI vimarza-pravRttino kyAMya aMta nathI. jyAM sudhI pUrvamAM IhA na thAya tyAM sudhI zabdano nizcaya nathI mAnI zakAto. avagraha pachI sIdho avAya nathI thaI zakato. avagraha pachI IhA ane IhA pachI ja avAya thaI zake che. ihA-saMzayamAM bheda : keTalAka vAdIonuM kathana che ke - "IhAmAM vastuno nizcaya nathI hoto (thato), mATe e saMzayarUpa ja che." saMzaya ajJAna rUpa che, mATe IhAne paNa ajJAna rUpa mAnavo joIe. emanuM ukta kathana yathArtha nathI. IhA matijJAnano aMzarUpa che. saMzaya vastunI apratipatti rUpa hovAthI ajJAna che, jyAre IhA jJAnano bheda hovAthI jJAna svabhAvavALo che. jJAna ane ajJAna paraspara parihAra karIne rahe che, tethI jJAnAMza rUpa IhAne ajJAnarUpa saMzaya nathI mAnavAmAM Avato. saMzayamAM sabUta ane asabhUta baMne koTi hoya che. saMzayamAM na to sadbhUta dharmano sabhAva siddha karanAruM pramANa hoya che. ane na asaddabhUta dharmano abhAva siddha karanAra pramANa hoya che. sAdhaka-bAdhaka pramANonA abhAvamAM aneka koTione pahoMcanAruM jJAna saMzaya hoya che. IhAmAM evuM nathI hotuM. saMzaya thayA pachI nirNayanI tarapha nameluM jJAna IhA che, arthAt IhA saMzayanI sthitine pAra karI cUkI hoya che. saMzaya IhAnA pUrvanI sthiti che, jyAre IhA avAyanA pUrvanI sthiti che. mATe IhAne saMzaya nathI kahI zakAto. jema koI vyakti jaMgalamAM gayo ane sUryAsta pachI thoDo-thoDo aMdhakAra phelAtA dUrathI sthita sthANune joyo. tyAre ene vimarza thayo ke - "A sthANu che ke puruSa ?' A prakAre je saMzaya thAya che e ajJAna che, chatAM e vyaktie sthANu para caDelI latAone, kAka vagerenA mALAone joIne cittamAM vicAra karyo ke - "A sthANu hovuM joIe, kAraNa ke latA vagerenA ArohaNa ane kAkAdi pakSIonA mALAo upalabdha thaI rahyA che." saMdhyAnA samaye mahAraNyamAM sthANu hoI zake che, puruSa nahi. kAraNa ke zira kaMDUyana, grIvA cAlana vagere enAM cihno dRSTigocara nathI thaI rahyAM. evA samaye evA sthAna para puruSanI saMbhAvanA nathI. tethI e sthANu hovuM joIe, puruSa nahi. A prakAranA nizcayAbhimukha jJAna IhA che. A jJAna sarvathA nizcayAtmaka nathI hotuM, kAraNa ke sarvathA nizcayanI sthitimAM A avAya banI jAya che. saMzaya IhAnA pUrvanI sthiti che ane IhA avAyanA pUrvanI sthiti che. nizcayAbhimukha hovAthI e jJAna-svarUpa che, ajJAnarUpa che. A ja saMzaya ane IhAmAM bheda samajavo joIe. avAra-dhAraNA saMbaMdhI vipratipatti koI vyAkhyAtA kahe che ke - "pratiyogImAM jovA maLatA vizeSa dharmono sabUta arthamAM niSedha karavo avAya che. "sapanayanaHpAyaH' A vyutpattinA bhramamAM paDIne teo evuM vidhAna kare che. "vadhAraVAM ghAraVTV' - A vyutpattinA bhramamAM paDIne teo kahe che dU matijJAnanA bheda che, che ja che. (109)
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke - "sadbhUta arthamAM vizeSa dharmano nizcaya karavo dhAraNA che.'" jema ke sthANumAM puruSanA dharmano niSedha karavo avAya che ane emAM sthANunA dharmano nizcaya karavo dhAraNA che. A kathana dUSita che, kAraNa ke koI jJAtAne tadanya vyatireka mAtrathI nizcaya thAya che. jema ke emAM (sthANumAM) ziraHkaMDUyana vagere puruSa-dharma nathI jovA maLatA, mATe A sthANu che. koI zAtAne vastumAM jovA maLatA dharmane nizcayathI mAtra kevaLa anvayathI vastuno bodha thAya che - jema ke A sthANu ja che, kAraNa ke vallIkA utsarpaNa vagere dharmano anvaya che. koI pratipattAne anvaya-vyatireka ubhaya rUpathI vastuno bodha thAya che. A traNeya prakArathI thanAro bodha avAya ja che, dhAraNA nathI. jo pUrva vyAkhyAkAronI vAta mAnavAmAM Ave ke vyatireka avAya che ane anvaya dhAraNA che, to emanA matathI matijJAnanA pAMca bheda prApta thAya che - cAra to - avagraha-IhAavAya-dhAraNA ane pAMcamo bheda smRti. ukta prakAronI vyAkhyA karavAthI smRtino aMtarbhAva dhAraNAmAM nahi hoya, mATe ene alagathI matijJAnano bheda mAnavo paDaze, je yathArtha nathI. vastu-sthiti e che ke dhAraNAnI Agamokta vyAkhyA mAnavAthI ja matijJAnanA ukta cAra bheda saMgata thAya che. avicyuti - vAsanA ane smRtinA rUpathI dhAraNA traNa prakAranI che, paraMtu dhAraNA sAmAnyanI apekSA traNeyano samAveza dhAraNArUpa eka bhedamAM ja thaI jAya che. jema ke avagrahanA be bheda - vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha che, paraMtu avagraha sAmAnyane nAte avagrahanA eka bhedamAM ja baMneno samAveza thaI jAya che. mATe avagraha, IhA-avAya-dhAraNA e ja matijJAnanA cAra yathArtha bheda che. smRtinI pramANatA jijJAsA thaI zake che ke dhAraNAnA traNa rUpa mAnavAmAM AvyA che - avicyuti, vAsanA ane smRti. emAMthI avicyuti ane smRti rUpa jJAnanA bhedagrAhI hovAthI pramANa nathI thaI zakatA. bIjI vakhata pravRtta avAya dvArA sAdhya-vastu nizcaya rUpa kArya (prathama vakhata pravRtta avAya dvArA (sAdhya) sAdhita thaI cUkyA che, je kArya) karI nAkhavAmAM AvyA che ene ja punaH karavAmAM pravRtta thavuM zobhAprada nathI, e to piSTa-peSaNa che. smRti paNa pUrvottara kALamAM mAnelI vastunA viSayamAM hoya che, to e pramANa kevI rIte thaI (hoI) zake che ? ema nathI kahI zakAtuM ke pUrvottara kALamAM agRhIta vastunA ekatvane grahaNa karavAthI smRti-pramANa che, kAraNa ke pUrvottara kALamAM joyelI vastu kALa vagerenA bhedathI bhinna thavAnA kAraNe ekarUpa thaI ja zakatI nathI. vAsanA paNa saMskAra rUpa hovAthI pramANa nathI. Akhare saMskAra zuM che ? smRti jJAnAvaraNano kSayopazama che, smRti jJAnane pedA karavAnI zakti che ke vastuno vikalpa che ? emAM AdinA be pakSa ayukta che, kAraNa ke e jJAna rUpa nathI ane ahIM jJAnanA bhedono vicAra prastuta che. trIjo pakSa paNa ayukta che, kAraNa ke jJAnarUpa nathI ane ahIM jJAnanA bhedono vicAra prastuta che. trIjo pakSa paNa ayukta 180 jiNadho
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, kAraNa ke vAsanA saMkhyeya - asaMkhyeya kALa sudhI mAnavAmAM Ave che, eTalA samaya sudhI vastuno vikalpa hoI zakato nathI, mATe avicyuti, vAsanA ane smRti rUpa dhAraNA pramANanI koTimAM na AvavAthI matijJAnanA traNa ja bheda prApta thAya che. ukta jijJAsAnuM samAdhAna A rIte che. avicyuti ane smRtine gRhIta grAhI hovAthI apramANa kahevuM asaMgata che, kAraNa ke emAM gRhIta grAhitva che ja nahi. pahelIvAra pravRtta avAya dvArA anya kALa viziSTa vastu mAnavAmAM Ave che ane bIjI vAra pravRtta avAya dvArA bhinna kALa viziSTa vastu mAnavAmAM Ave che. pahelI vAra pravRtta avAyanI apekSA bIjI vAra pravRtta avAya dvArA spaSTa-spaSTatara-spaSTattama rUpathI bhinna-bhinna vastu-dharma pratIta thavAthI avicyutine gRhItagRhI kevI rIte mAnI zakAya che ? smRti paNa pUrvottara kALamAM agRhIta vastunA eketvane grahaNa kare che, mATe gRhItagrAhI nathI kahI zakAtI. kALa vagerenI apekSAthI bhinnatA hovA chatAMya vastumAM sattvaprameyatva vagerenI apekSAe ekatva jovA maLe che. vAsanA yadyapi (joke) svayaM jJAnarUpa nathI, paraMtu e pUrva pravRtta avicyuti lakSaNa jJAnanuM kArya che ane uttarakALa bhAvi smRti rUpa jJAnanuM kAraNa hovAthI upacAranI apekSA jJAna rUpa mAnavAmAM Ave che. A rIte avicyuti, vAsanA ane smRti rUpa dhAraNA siddha hovAthI matijJAnanA cAra bheda pramANita thaI jAya che ane traNa bhedonI zaMkA nirmULa thaI jAya che. avagrahanA bheda avagrahanA be bheda che - (1) vyaMjanAvagraha ane (2) arthAvagraha. kAraNa ke vyaMjana ane arthanuM ja grahaNa thAya che, mATe grAhyanA bhedathI avagrahanA be bheda karavAmAM AvyA che. prApyakArI indriyomAM vyaMjanAvagraha pachI ja arthAvagraha thAya che, mATe pahelAM vyaMjanAvagraha kahevAya che. vyaMjanAvagrahanuM svarUpa : vyaMjanAvagrahanI vyAkhyA karatAM bhASyakAre kahyuM che - vaMjijjai jeNatthodhaDovva dIveNa vaMjaNaM taM ca / uvagaraNidiya saddAipariNayaddavvasaMbaMdho // * vizeSA. bhASya, gAthA-194 jema dIpaka dvArA ghaTa pragaTa karI zakAya che, ema ja jenA dvArA artha pragaTa karavAmAM Ave che ene vyaMjana kahevAya che. upakaraNendriyanA zabda vagere pariNata dravyanA sAthe thanArA saMbaMdhane vyaMjana kahe che. A vyaMjana dvArA je padArthano avyakta bodha thAya che e vyaMjanAvagraha che. jema laMgaDI vyaktine cAlavAmAM lAkaDIno sahAro apekSita che, ema ja AtmAnI AvRtta cetanAzaktinA jJAnane pragaTa karavAmAM bAhya sahArAnI AvazyakatA hoya che. e bAhya matijJAnanA bheda 181
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahAro che - indriya ane mana. badhI indriya ane manano svabhAva samAna nathI, mATe emanA dvArA thatI jJAnadhArAne AvirbhAvano krama paNa samAna nathI hoto. A krama be prakAranA che - maMdrakrama ane paTukrama. maMdakrama : maMdakramamAM grAhya viSayanI sAthe upakaraNendriyano vyaMjana-saMyoga thatAM ja jJAnano AvirbhAva thAya che. AraMbhamAM je jJAnamAtrA eTalI alpa hoya che ke enAthI 'A kaMIka che' evo sAmAnya bodha paNa nathI thaI zakato. paraMtu jema-jema viSaya ane indriyano saMyoga puSTa thato jAya che tema-tema jJAnamAtrA paNa vadhatI jAya che. e saMyoganI puSTi sAthe thoDA samayamAM tajjanita jJAnamAtrA eTalI puSTa thaI jAya che ke enAthI 'A kaMIka che' evA viSayano sAmAnya-bodha-arthAvagraha thAya che. A arthAvagrahanuM pUrvavartI jJAna vyApAra je vyaMjanathI utpanna thAya che ane e vyaMjananI puSTi sAthe ja puSTa thaI jAya che e badhuM vyaMjanAvagraha kahevAya che. A vyaMjanAvagraha uttarottara puSTa thatAM-thatAM paNa eTalo alpa hoya che ke enAthI viSayano sAmAnya bodha paNa thato nathI, mATe ene avyaktatama, avyaktatara ane avyakta jJAna kahe che. jyAre A zAna vyApAra eTalo puSTa thaI jAya che ke enAthI 'A kaMIka che' evo sAmAnya bodha thaI zake, tyAre e ja sAmAnya bodhAMza arthAvagraha kahevAya che. vyaMjanAvagrahano carama puSTa aMza ja arthAvagraha kahevAya che. arthAvagrahamAM paNa viSaya ane indriyano saMyoga apekSita che, chatAM ene vyaMjanAvagrahathI alaga (pRthak) kahevA ane arthAvagraha nAma ApavAnuM prayojana e che ke e jJAnAMzathI je bodha thAya che e jJAtAnA dhyAnamAM AvI zake che. arthAvagraha pachI IhA-avAya ane dhAraNA rUpa bodha-vyApAra thAya che. A maMdakramamAM je upakaraNendriya ane viSayanA saMyoganI apekSA kahI che, e arthAvagraha sudhI ja che, enA pachI IhA-avAya vagere jJAna-vyApAramAM e saMyoga anivArya rUpathI apekSita nathI. mATe kahevAyuM che - vyaMjanasyA'vagrahaH tattvArtha sUtra, a-1, sUtra-18 vyaMjanano avagraha ja thAya che arthAt avagraha sudhI ja vyaMjananI apekSA che, AgaLa IhA vageremAM nathI. zakorAnuM dRSTAMta : maMdakramanI jJAnadhArAne spaSTataH samajAvavA mATe zarAva-zakorAnuM dRSTAMta upayogI che. jema ke AvApa bhaThThAmAMthI tarata kADhelA atirukSa zakorAmAM pANInuM eka TIpuM nAkhavAmAM Ave to zakoruM ene tarata zoSI (cUsI) le che. A rIte AgaLa paNa eka-eka karIne nAkhelAM aneka jaLa-biMduone e zakorUM zoSI le che. paNa aMtamAM evo jiNadhammo 182
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya Ave che ke jyAre e zarAva e jaLabiMduone zoSavAmAM asamartha thaIne enAthI palaLavA lAge che ane dhIre dhIre emAM nAkhavAmAM AvelA jaLakaNa samUharUpamAM ekatrita thaIne dekhAvA lAge che. zakorAnI bhInAza (AdratA)ne pahelAM je jaLakaNa emAM nAkhavAmAM AvyA hatA, emane e zakorAe zoSI lIdhA hatA. paraMtu te jaLakaNa emAM hatA avazya. e zoSAyelA jaLakaNa bhale dRSTigocara na hoya, paNa te emAM banelA che, emanA kAraNe ja AgalA jaLakaNa dRSTigata thAya che. jyAre jaLanI mAtrA vadhI ane zakorAnI zoSavAnI zakti ochI thaI tyAre te badhA jaLakaNa samUhamAM daSTigata thavA lAgyA. A rIte maMda kramamAM jJAnadhArA uttarottara puSTa thatI avyaktatamathI avyaktatara ane avyakta ane kramazaH vyakta-vyaktatara thanI dhAraNA sudhI pahoMce che. avagraha sudhI avyakta jJAnadhArA hoya che. suSuptanuM daSTAMta jyAre koI suSupta vyaktine pokAravAmAM Ave che to enA kAnamAM jyAre paudgalika zabdonI mAtrA paryApta rUpamAM bharAI jAya che tyAre te sAmAnya rUpathI jANavAmAM samartha thAya che ke - "A che ?' A ja sAmAnya jJAna che je zabdane pahelA pahelA phuTataH jANe che. enA pachI vizeSa jJAnano krama prAraMbha thAya che. chatAM A krama suSuptanI jema jAgRta vyakitamAM paNa barAbara lAgu paDe che. paNa e ATalo zIdhrabhAvI thAya che ke sAdhAraNa lokonA dhyAnamAM nathI AvatuM. mATe zarAva ane suSuptanuM dRSTAMta batAvavAmAM AvyuM che. paTakrama : paTukramamAM upakaraNendriya ane padArthane sAkSAt saMbaMdhanI apekSA nathI hotI. dUra, dUra-tara hovAthI paNa yogya sannidhAna mAtrathI indriya e viSayane grahaNa karI le che e viSayanuM e indriya dvArA grahaNa prAraMbhathI ja arthAvagraharUpa che. emAM pachI IhA vagere jJAna-vyApAra maMdakramanI jema pravRtta thAya che. sArAMza e che ke paTukramamAM indriyanI sAthe grAhya viSayanA saMyoga thayA vinA ja jJAnadhArAno AvirbhAva thAya che. eno prathama aMza arthAvagraha che ane carama aMza dhAraNA che. maMdakramamAM prathama aMza vyaMjanAvagraha, bIjo aMza arthAvagraha ane carama aMza dhAraNA rUpa hoya che. darpaNanuM daSTAMta paTukamanI jJAnadhArAne samajavA mATe darpaNanuM daSTAMta upayogI che. jema darpaNanI sAme koI vastu AvI ke tarata ja emAM pratibiMba paDI jAya che ane e dekhAya che. enA mATe darpaNanI sAthe pratibiMbita vastunA sAkSAt saMyoganI AvazyakatA nathI, kevaLa (mAtra) pratibiMbagrAhI darpaNa ane pratibiMbita thanArI vastunA yogya dezamAM sannidhAna Avazyaka che, ema ja netranA sAme je paNa vastu Ave che, e tarata ja sAmAnya rUpamAM dekhAya che. enA mATe netra ane e padArthanA sAkSAt saMyoganI apekSA nathI rahetI, jema ke kAna ane zabdano saMyoga apekSita che. mAtra darpaNanI jema netranA ane [ matijJAnanA bheda DOOOOOOOOOOOOOT183)
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastunI sAthe yogya sannidhAna joIe. mATe paTukramamAM pahelethI ja arthAvagraha mAnavAmAM Avyo che. maMdakramika jJAnadhArAmAM vyaMjanAvagrahanuM sthAna che, paTukramika jJAnadhArAmAM nathI. mATe e prazna thAya che ke vyaMjanAvagraha kaI-kaI indriyathI thAya che ane konAthI nahi ? samAdhAna spaSTa che ke netra ane manathI vyaMjanAvagraha nathI hoto, kAraNa ke e baMne padArthathI sAkSAt thayA vagara ja yogya sannidhAnathI ane avadhAnathI potAnA grAhya viSayane jANI le che. indriyonI prANaprApyakAritA : A koNa nathI jANatuM ke dUra-dUrataravartI vRkSa, parvata vagerene netra grahaNa karI le che ane mana sudUravartI vastunuM paNa ciMtana karI le che. mATe netra tathA mana aprApyakArI mAnavAmAM AvyA che. enAthI thanArI dhArAne paTukramika kahevAya che. karNa, jivA, ghANa ane sparzana e cAra indriyo maMdakramika jJAnadhArAnuM kAraNa che, kAraNa ke e cAreya prApyakArI arthAt grAhya viSayothI saMyukta thaIne ja emane grahaNa kare che. A badhAno anubhava che ke jyAM sudhI zabda kAnamAM na paDe, khAMDa jIbhane na lAge, puSpanI sugaMdha nAkamAM na ghUse ane jaLa zarIrane na aDe, tyAM sudhI na to zabda saMbhaLAze, na khAMDano svAda Avaze, na phUlanI sugaMdha ja mAlUma paDaze ane na jaLa ThaMDu ke garama lAgaze. nayana (AMkha) ane manane choDIne zeSa cAra indriyo sparzana-rasana-dhrANa ane zrotra prApyakArI che. nayana ane mana aprApyakArI che. prazna thaI zake che ke indriyatvanI samAnatA thavAthI paNa koIne prApyakArI kahevuM ane koIne aprApyakArI kahevuM zuM yauktika che? samAdhAna e che ke indriyono svabhAva ja e prakArano che. koI indriyo to potAnA grAhya viSaya dvArA upaghAta ane anugrahano anubhava kare che ane koI indriyo potAnA viSayathI upaghAta ke anugrahanA rUpamAM prabhAvita nathI thatI. sparzanendriyamAM karkaza kAmaLAnA sparzathI cAmaDInuM cholAvuM vagere upaghAta joI zakAya che, tathA caMdana vagerenA sparzathI zItaLatArUpa anugraha paNa jovA maLe che. rasanendriyamAM kuTakI, cirAyatA ke lImaDAnA kaDavA rasathI upaghAta ane kSIra-zarkarA vagerenA AsvAdanathI anugraha jovA maLe che. dhrANendriyamAM azuzya vagere pudgalonI durgadhathI upaghAta ane kapUra vagere sugaMdhita pudgalonI sugaMdhathI anugraha thAya che. zrotrendriyamAM bherI (nobata-nagAruM) vagerenA karkaza svarathI upaghAta tathA mRdu-madhura zabdonA sAMbhaLavAthI anugraha parilakSita thAya che. netramAM evo anugraha ke upaghAta nathI jovA maLato. tINa talavAra ke bhAlo vagere jovAthI netramAM koI upaghAta nathI thato tathA caMdana-agaru-kapUra vagerenA avalokanathI zItaLatA rUpa anugraha paNa daSTigocara nathI thato. manamAM paNa ciMtanIya viSayathI upaghAta ke anugraha nathI jovA maLato. vaddhi vagerenA ciMtanathI manamAM dAharUpa upaghAta nathI thato ane na jaLa-caMdana vagerenA ciMtanathI tarasanuM upazamana vagere anugraha ja jovA maLe che. (184o che A jiNadhammo)
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA sparzanendriya ane rasanendriyanI prApyakAritA to yuktiyukta che, paraMtu ghANa ane zrotanI prApyakAritA ghaTita thatI nathI. kAraNa ke ghANa ane zrotra potAnAthI dUra sthita viSayane paNa grahaNa kare che. A vAta anubhavasiddha che. na to zabda kAnamAM praveza karatAM pratIta thAya che ane na to kAna zabdanA sthAna para jato jovA maLe che. "A dUra koIno zabda saMbhaLAya che evI janakti prasiddha che. dUrasthita kapUra-kusuma vagerenI sugaMdha nirvivAda anubhavamAM Ave che. mATe zrotra ane ghANanI prApyakAritA saMgata nathI. samAdhAna ukta kathana ucita nathI. zabda ane gaMdha, kAna ane nAkamAM dUrathI AvIne praviSTa thAya che. kAna ane nAka svayaM zabda ke gaMdhanA sthAna para nathI AvatuM, kAraNa ke zabda ane gaMdha gatizIla che. mATe te anya sthAnathI AvIne kAna ane nAkamAM praveza kare che. zabda ane gaMdha paugalika che, mATe gatizIla che. jema havAthI prerita dhumADo gatikriyAvALo che ema ja zabda ane gaMdha paNa gativALA che, te dUrathI AvIne zrotra ane ghANathI saMbaddha thAya che, tyAre emanA kAna ane nAka dvArA grahaNa thAya che. mATe zrotrendriya ane dhrANendriya prApyakArI che. zrotrendriya ane dhrANendriya prApyakArI thaIne ja viSayane grahaNa kare che, kAraNa ke emAM viSayakRta upaghAta ane anugraha prApta thAya che. bherI vagerenA kaThora karkaza mahAzabdane sAMbhaLavAthI zrotramAM badhiratA (baherAza) rUpa upaghAta jovA maLe che ane komaLa zabdanA zravaNathI anugraha thatA parilakSita thAya che. dhrANendriyamAM paNa azuci vagerenI durgadha ghUsavAthI pratiroga ane arza vyAdhi rUpa upaghAta jovA maLe che. sugaMdha dvArA anugraha paNa jovA maLe che. zrotra-dmANa sAthe saMbaddha zabda-gaMdha ja upaghAta ke anugraha karavAmAM sakSama thaI zake che, anyathA nahi. mATe siddha thAya che ke sparzanendriya ane rasanendriyonI jema zrotrendriya ane dhrANendriya paNa prApya thaIne ja viSayane grahaNa kare che, mATe te prApyakArI che. netranI aprApyakAritA : netra aprApyakArI che, kAraNa ke e anugraha tathA upaghAtathI rahita che. mananI jema jo netra grAhya vastunA sAthe saMbaddha thaIne ene jANe che to agni vagerenA jovAthI dAha vagere upaghAta thavA joIe ane komaLa tathA zItaLa vastuonA jovAthI anugraha thavo joIe, paNa A rIte anugraha ane upaghAta nathI jovA maLato, mATe netra aprApyakArI che. zaMkA : jaLa vagere vastune jovAthI netranI stuti vagere anugraha jovA maLe che ane sUrya vagerene jovAthI upaghAta paNa thAya che, mATe upara Apelo hetu asiddha che. samAdhAna : jyAM sudhI cakSu indriyanA viSayakRta anugraha upaghAtano prazna che, e to na kahI zakAya ke cakSune koIpaNa vastuthI kyAreya sarvathA upaghAta-anugraha nathI thato. jo netramAM tIkSNa zastrano AghAta (prahAra) lAgaze to upaghAta thaze ja. enA viparIta K matijJAnanA bheda che Aje 185)
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdana vagere zItaLa padArthano lepa upagraha paNa kare ja che. paraMtu e padArtha cakSu indriyano viSaya nathI banatA. cakSu indriyano viSaya e ja padArtha banI zake che je dUrastha hoya. sUrya tathA caMdranAM kiraNothI je upaghAta ane upagraha jovA maLe che, e kiraNo dvArA uttapta tathA zIta (ThaMDA) paramANuonA sparzathI thAya che. mATe cakSune aprApyakArI kahevAno artha eTalo ja che ke cakSu padArthanI pAse jaIne ane enAthI sAkSAt saMbaddha thaIne padArthane jotA nathI ane na cakSunI pAse AvIne enAthI spaSTa thanArA padArthane ja e jue che. e to padArthathI aspaSTa rahIne ja yogya-deza0 vastune grahaNa kare che. jo cakSu padArthane aDyA vinA viSayanuM jJAna nathI karatI, A niyama banAvI devAmAM Ave to agni, viSa, samudra, kAMTA, talavAra, karavata, aMjana vagerene jANatA hovA chatAM emAM dAha-sphoTabhInAza, chedana-bhedana-nIrogatA vagere upaghAta tathA anugrahano prasaMga prApta thaze. maryAdita rUpathI ravi-kiraNone jovAthI paNa dAha thato nathI, na vahni vagerene jovAthI saLagavAno (baLavAno) prasaMga Ave che, mATe A siddha thAya che ke cakSu aprApya thaIne ja viSayane jANe che, kAraNa ke aMjana dahanAdikRta anugraha-upaghAtathI e prabhAvita nathI thatuM. naiyAyika vagere darzanakAra mAne che ke cakSuthI kiraNo nIkaLIne padArthathI spaSTa thAya che, mATe cakSunA padArthanI sAthe sAkSAt saMbaMdha hovAthI ja e vastune jANe che. tethI cakSune prApyakArI kahevAya che. te kiraNo sUkSma tathA tejasa hoya che, mATe agni vagere dvArA dAha vagere nathI hotA. jema sUryanAM kiraNono agnithI sparza thavAthI emano dAha vagere nathI thato. ukta kathana ayukta che, kAraNa ke netrothI kiraNone nIkaLavuM pratyakSa vagere pramANothI bAdhita hovAnA kAraNe mAnya karavAmAM nathI AvyuM. pratyakSa vagerethI bAdhita viSayano paNa svIkAra karavAmAM Ave to ati prasaMga haze. vastu paricchedanI anyathAnupapattithI netrakiraNonuM astitva nathI mAnavAmAM AvatuM, kAraNa ke netra-kiraNone mAnyA sivAya paNa vastuno pariccheda saMbhava hoya che. mananAM kiraNo nathI to zuM e aprApta thaIne vastuone grahaNa nathI karatA? kare ja che. sUryanAM kiraNonA dRSTAMtathI acetana netranAM kiraNo dvArA vastune grahaNa mAnavuM yuktisaMgata nathI, kAraNa ke A rIte to nakha-dAMta-bhAla vagere zarIranAM aMgothI paNa razmione kADhavuM ane emanA mAdhyamathI sparzane grahaNa karavAnI vAta paNa kema kahI nahi zakAya ? mATe siddha thAya che ke cakSu aprApyakArI che. jo cakSu prANakArI hota to emAM AMjeluM kAjaLa (aMjana) ane emAM paDelI rajane paNa e joI zakata. kAraNa ke e aMjana tathA rajakaNa enAthI nirvivAda rUpathI saMbaddha che, paNa AMkhamAM AMjelA aMjanane ane paDelI rajane AMkha joI zakatI nathI, tethI siddha thAya che ke cakSu aprApyakArI che. (186) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNadharmoo]
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ e zaMkA karI zakAya che ke jo cakSu aprApta thaIne padArthane grahaNa kare che, to aprAptatva sAmAnyane kAraNe e badhA padArthone jANanAra thaI jaze, pratiniyata vastune ja nahi. A zaMkA ucita nathI, kAraNa ke pratiniyata vastunA bodhane kAraNe to taviSayaka jJAna darzanAvaraNano kSayopazama vagere che. mana aprApyakArI mAnavAmAM Ave che, paraMtu chatAM paNa avizeSa rUpathI badhA padArthomAM enI pravRtti nathI hotI. indriya vagere dvArA aprakAzita tathA sarvathA adaSTa-azruta arthamAM enI pravRtti nathI thatI. mananI jema cakSu paNa aprApyakArI thaIne paNa pratiniyata padArthane ja grahaNa kare che. enA sivAya cakSune prApyakArI mAnavAthI paNa A prazna UThI zake che ke cakSuno saMbaMdha badhAnI sAthe kema nathI hoto, pratiniyata padArthanI sAthe ja kema hoya che ? ukta badhAM pramANothI siddha thAya che ke cakSu aprApyakArI che ane e padArthathI sAkSAt spaSTa na thaIne ja ene grahaNa kare che. mananI aprApyakAritA : mana aprApyakArI che, kAraNa ke e padArthathI sAkSAt thaIne ja ene grahaNa kare che, na mana padArthanI pAse jAya che ane na padArtha mananI pAse AvavAthI ja jANI zakAya che. mana sva-sthAna para rahIne ja dUrastha ke samIpastha padArthane grahaNa kare che, mATe e aprApyakArI che. zaMkA H jAgRta athavA svapna avasthAmAM zarIrathI bahAra nIkaLIne mana dUrastha padArthanA sAthe saMbaddha hoya che. A anubhavasiddha vAta che. loka-vyavahAramAM paNa evo prayoga jovA maLe che ke "mAruM mana tyAM gayuM.' tethI manane prApyakArI mAnavuM joIe. samAdhAnaH ukta zaMkA yathArtha nathI. mana padArthanI sAthe sAkSAt spaSTa nathI thatuM, kAraNa ke jJayakRta anugraha-upaghAtathI e prabhAvita thatuM nathI, netranI jema. jo e zeyathI spaSTa thAta to jaLa ane jvalananA ciMtananA samaye e zItaLatArUpa anugraha ane dAharUpa upaghAtano anubhava karata. paraMtu evuM kyAreya thatuM nathI. mATe netranI jema mana aprApyakArI ja che. zaMkAkAre upara kahyuM ke mana zarIrathI bahAra nIkaLIne ciMtanIya viSayanA sthAna para jAya che, to prazna thaze ke kayuM mana zarIrathI bahAra nIkaLe che ? dravyamana ke bhAvamana ? dravyamana manovargaNA rUpa hovAthI acetana che ane e viSayane nathI jANI zakatuM, to zarIrathI bahAra nIkaLIne paNa e bicAruM zuM karaze ? bhAvamana, manana-jJAna pariNAmarUpa hovAthI jIva abhinna ja rahe che, arthAt e jIva rUpa ja hoya che. e zarIrathI bahAra kevI rIte nIkaLI zake che ? zaMkA H jo ke dravyamana svayaM kazuM nathI jANatuM paraMtu e karaNa rUpa che. jema ke vastunA jJAnamAM pradIpa karaNa hoya che. jIva, dravyamanarUpa-karaNathI padArthane jANe che. jIva bahAra [matijJAnanA bheda che. )
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirgata dravyamanathI padArthane jANe che, karaNa hovAthI pradIpanI jema. A anumAnathI mananI prApyakAritA siddha thAya che. samAdhAna : niHsaMdeha dravyamana artha-paricchedamAM AtmAnuM kAraNa che. paraMtu karaNa be prakAranA hoya che - aMtaHkaraNa ane bAhyakaraNa. je zarIragata karaNa che, e aMtaHkaraNa che ane je zarIrathI bahirbhata che e bAhAkaraNa che. dravyamana, aMtaHkaraNa che, je aMtaHkaraNa hoya che e zarIramAM rahIne ja viSayane jANavAmAM sahAyaka hoya che, zarIrathI bahAra nIkaLIne nahi. jema jIva zarIrastha sparzanendriya dvArA ja kamalanALa vagerenA sparzane jANe che. dravyamana aMtaHkaraNa che, mATe e zarIrathI bahAra nathI nIkaLI zakatuM. jemAM sparzanendriya zarIrathI bahAra nIkaLatI nathI. kahI zakAya che ke padmanALa taMtunI jema zarIramAM rahIne paNa dravyamana zarIrathI bahAra kema nathI nIkaLI zakatuM? Ano javAba e che ke dravyamana aMtaHkaraNa che, mATe e sparzanendriyanI jema ja bahAra nIkaLI zakatuM nathI. mATe dravya ane bhAva-ubhaya rUpa mana zarIrathI bahAra na nIkaLavAnA kAraNe sva-sthAna para rahIne ja ciMtanIya viSayane jANe che mATe e aprApyakArI che. zaMkA : zokha vagerenA atizayathI dehamAM daurbalya (durbaLatA) tathA ArtadhyAnanA atizayathI hRdaya roga vagere upaghAta jovA maLe che. abhISTa-prAptinA vicArathI harSa vagere rUpa anugraha jovA maLe che, mATe pUrvamAM je kahevAyuM che ke manamAM anugraha tathA upaghAta nathI hoto, ghaTita nathI thato. samAdhAnaH ukta kathana asaMbaddha bhASita (dekhAya) che. mananA rUpamAM pariNita aniSTa pudgala nizcaya rUpadravyamana aniSTa ciMtAmAM pravartita thato jIvane deha-daurbalya rUpa upaghAta pahoMcADe che, jema ke hRdayamAM niruddha vAyu jIva mATe upaghAta rUpa hoya che, e ja rIte zubha pudgala piMDarUpa dravyamane anukULa vicAromAM pravartita thato harSa vagerenI anubhUtithI bheSajanI jema anugrahakArI thAya che, mATe A dravya-manakRta jIvano anugraha ane upaghAta che. zeya dvArA karelo manano upaghAta ane anugraha nathI. mana to evA upaghAta ane anugrahathI aprabhAvita ja rahe che, tethI manane aprApyakArI siddha karavA mATe apAyelo upaghAtAnugraha zUnyatva hetu sarvathA samucita ane siddha che. zaMkA : A kaMIka adbhuta ja che ke dravyamAna dvArA jIvanA dehopacaya rUpa anugraha ane deha-daurbalya rUpa upaghAta karavAmAM Ave che. A prakAranI pratIti kyAreya nathI thatI. samAdhAna : AmAM abhuta kazuM nathI. badhA lokone A jJAta ja che ke iSTa manojJa bahAra karavAthI jIvonA zarIranI puSTi thAya che ane aniSTa-amanokSa AhAra karavAthI jIvonA zarIranI hAni thAya che. jema ke iSTa-aniSTa pugalamaya AhAranA prabhAvathI jIvonA zarIranI puSTi-hAni thAya che, ema ja dravyamana paNa paugalika thaIne jIvonA (188) e che jiNadhamo)
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIramAM upacaya-apacaya-rUpa anugraha-upaghAta kare che. loka vyavahAramAM paNa kahevAya che ke - 'ciMtAthI te tAruM zarIra kRza (kAya) thaI gayuM che.' ciMtA dravyamananuM ja kArya che. eTalA mATe na to dravyamana zarIrathI bahAra nIkaLIne ciMtanIya viSayanI tarapha jAya che ane na ciMtanIya viSayane kheMcIne potAnA samIpa lAve che. mATe A dhruva satya che ke manaupaghAta-anugraha zUnya hovAnA kAraNe aprApyakArI thaIne potAnA viSayane grahaNa kare che. zaMkA : jAgRta avasthAmAM bhale mana, viSayanI tarapha na jatuM hoya, paraMtu svapna avasthAmAM to evuM saMbhava che. 'mAruM mana meru zikhara upara gayuM' - A prakAre svapnamAM anubhUti thAya che. samAdhAna : 'mAruM mana meru zikhara upara gayuM' - A svapnakAlIna anubhUti satya nathI. jema svapnamAM upalabdha modaka, vAstavika modaka (lADu) nathI, jema alAtacakra zIghra bhramaNa karavAnA kAraNe goLAkAra na hovA chatAM paNa goLAkAra pratIta thAya che. vAstavamAM e goLAkAra nathI hotuM, ema ja 'mAruM mana meru upara gayuM' A svapna paNa satya nathI. jAgRta thayA pachI enA asatyatvano bodha thAya che, kAraNa ke mananuM zarIrastha hovuM ja e samayamAM anubhavamAM Ave che. jema svapnamAM koI ne koI potAnA manane meru zikhara upara jatAM joyuM che, koIe sazarIra svayaMne naMdanavanamAM kusumonI pasaMdagI karatA svapnamAM joyo. A svapna satyarUpa to nathI. kAraNa ke loko dvArA e to e ja sthita joI zakAya che tathA e sazarIra jatA svapnadraSTAnA zarIramAM na to mArgajanita parizramano upaghAta ja jovA maLe che ane na puSpacayana (pasaMdagI)thI prApta sugaMdharUpa anugraha ja dRSTigocara thAya che. e svapnadraSTAnuM zarIra naMdanavanamAM upalabdha nathI thatuM. e to tyAM ja (sthita) che. mATe svapnAvasthAmAM paNa 'mananuM merugamana' satya siddha thaI zakatuM nathI. ukta badhI suktiothI siddha thAya che ke mana aprAptakArI thaIne ja potAnA ciMtanIya viSayane grahaNa kare che. kAraNa ke cakSu ane mana aprApyakArI che, tethI enAthI vyaMjana na - spaSTa sAkSAt saMbaMdha na thaI zakavAnA kAraNe (cakSu ane manathI) vyaMjanovagraha nathI thatA, mATe vyaMjanAvagrahanA cAra ja bheda thAya che. vyaMjanAvagrahamAM jJAna mAtrA H jijJAsA thaI zake che ke vyaMjanAvagrahanA samayamAM vastunuM svarUpa jJAta ja nathI thatuM, to ene jJAnano bheda kevI rIte mAnI zakAya che ? ene ajJAna kema mAnavAmAM na Ave ? jema upakaraNendriya ane zabdanA saMbaMdha kALamAM baherI vyaktine kaMIpaNa upalabdha nathI thatuM. mATe A jJAna nathI kahI zakAtuM, ema ja vyaMjanAvagrahanA samayamAM kaMIpaNa anubhava nathI thato, mATe e ajJAna che. ene jJAnano bheda nathI mAnI zakAto. matijJAnanA bheda 189
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnuM samAdhAna e che ke bhale vyaMjanAvagrahamAM vastunuM svarUpa pratIta na thatuM hoya, paraMtu e ajJAna rUpa na thaIne jJAna rUpa ja che, kAraNa ke enA aMtamAM jJAna rUpa arthAvagraha utpanna thAya che. je jJAnanA aMtamAM zeya vastune grahaNa karanAra jJAna utpanna thAya che e jJAna, jJAnarUpa che, jema arthAvagrahanA aMtamAM zeyane grahaNa karanAra IhA jJAna utpAda thAya che. enAthI arthAvagraha jJAna rUpa mAnavAmAM Ave che, ema ja vyaMjanAvagrahanA aMtamAM arthAvagraha rUpa zeyane grahaNa karanAra jJAna hoya che, mATe vyaMjanAvagraha jJAna rUpa che. vyaMjanAvagrahamAM jJAnanI anubhUti nathI thatI chatAM e jJAnanuM kAraNa hovAthI jJAnarUpa che. Ano artha e nathI ke vyaMjanAvagrahamAM jJAnanI mAtrA jarA paNa nathI hotI. jema agninA eka kaNano prakAza atIva alpa hoya che, paraMtu e nathI kahI zakAtuM ke agninA eka kaNamAM prakAza nathI hoto. ema ja vyaMjanAvagrahamAM jJAnanI mAtrA atyalpa hoya che. tethI e nathI kahI zakAtuM ke emAM jJAnamAtrA che ja nahi. jema sukha-matta-mUcchita vageremAM sUkSma avyakta bodha mAnavAmAM Ave che, ema ja vyaMjanAvagrahamAM avyakta jJAna hoya che. kahI zakAya che ke supta-matta vageremAM to kaMI keTalIka ceSTAo jovA maLe che, jenAthI emAM avyakta jJAnanI siddhi thAya che. jema UMghelI vyakti UMghamAM kaMIka babaDe che. aMgono saMkoca-vistAra karatI jovA maLe che, zarIrane khaMjavALatI paNa dRSTigocara thAya che, enAthI emAM avyakta jJAna mAnavAmAM Ave che, paraMtu vyaMjanAvagrahamAM evA koI cihna nathI dekhAtA jenAthI emAM jJAnamAtrA mAnI zakAya. AnuM samAdhAna A prakAre jANavuM joIe. vyaMjanAvagrahamAM asaMkhyaya samaya sudhI zrota vagere indriyonI sAthe zabda vagere dravyano saMbaMdha thato rahe che. eTalA samaya sudhI asaMkhyaya samaya sudhI zabda ane indriyano saMbaMdha hovA chatAMya jo vyaMjanAvagrahane jJAnarUpa na mAnavAmAM Ave to carama samayamAM zrota vagere indriyanI sAthe saMbaddha zabda-dravyamAM arthAvagrahane utpanna karavAnI zakti kevI rIte mAnI zakAya che? jo vyaMjanAvagrahanA Adya samayathI AraMbha karI pratisamaya pragaTa thatI jJAnamAtrA na mAnI zakAya to carama samayamAM e akasmAta kevI rIte pragaTa thaI zake che ? tethI talomAM telanI jema vyaMjanAvagrahane badhA samayomAMthI pratyeka samayamAM, je paNa jJAnamAtrA che, e svIkAravI joIe. vyaMjanAvagrahanA carama samayamAM jo jJAnamAtrA mAnavAmAM Ave to e vyaMjanAvagrahanA asaMkhyaya samayomAM kema mAnavAmAM nathI AvatuM ? jo e jJAnamAtrA samudAyamAM nathI, to enA carama aMzamAM kyAMthI AvI jaze ? mATe vyaMjanAvagrahane jJAnarUpa mAnavo joIe. kAraNa ke emAM alpatama jJAnamAtrA vidyamAna che. athavagraha: svarUpa ane nAma vagerenI kalpanAthI rahita, kriyAguNa ane dravyathI zUnya tathA zabda dvArA anabhilASya kevaLa sAmAnya arthane grahaNa karanAra bodha vyApAra arthAvagraha che. vastu (100) ja kAna jiNadhamo)
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnya vizeSAtmaka che. paraMtu arthAvagraha dvArA vastunuM sAmAnya rUpa ja mAnavAmAM Ave che, vizeSarUpa nahi. arthAvagrahano kALa eka ja samayano che. eka samayamAM vizeSarUpano bodha nathI thaI zakato. svarUpa, nAma, jAti vagerene grahaNa arthAvagrahamAM nathI thato. jIva arthAvagrahamAM nAma-jAti-vizeSa dharmonI vicAraNAthI rahita sAmAnya arthane ja grahaNa kare che. paraMtu A bodhamAM darzana-sAmAnya jJAnathI bhinnatA avazya rahe che. avagraha vagerenA bheda : indriya ane atIndriyanA nimittathI matijJAnanA be bheda pUrvamAM batAvavAmAM AvyA che. pratyeka indriyajanya ane manojanya jJAnanA cAra-cAra bheda jovA maLe che. pAMca indriyo ane eka mana - A chayenA avagraha-IhA-avAya ane dhAraNA rUpathI cAra-cAra bheda gaNavAthI 24 bheda matijJAnanA thAya che. emAM sparzana, rasanA, ghANa ane zrotrathI thanArA vyaMjanAvagrahanA cAra bheda meLavavAthI matijJAnanA 28 bheda thaI jAya che. ukta 28 bheda kSayopazama ane viSayanI vividhatAthI bAra-bAra prakAranA thAya che, yathA - 'bahubahuvidha kSiprAnizritAsaMdigdha dhruvANAM setarANAm ' - tattvArtha sUtra, a-1, sUtra-16 bahu, alpa, bahuvidha, ekavidha, kSipra, akSipra, nizrita, anizrita, asaMdigdha, saMdigdha, dhruvagrAhI ane adhuvagrAhI rUpathI pUrvokta matijJAnanA 28 bhedonA bAra-bAra bheda thAya che. A rIte 28X12 = 336 bheda kRtanizrita matijJAnanA thayA. A bhedanI gaNanA sthULa dRSTithI che. vastutaH skUTatA acchuTatA, viSayonI vicitratA ane kSayopazamanI vividhatAnA AdhAre matijJAnanA taratama bhAvathI asaMkhya bheda thAya che. reno artha bahu : bahugrAhI jJAna be ke bethI adhika eka ja prakAranI vastuone grahaNa kare che. be ke bethI adhika vastuone jANanArA avagraha, IhA vagere cAreya kramabhAvI matijJAna, bahugrAhI avagraha, bahugrAhI IhA, bahugrAhI avAya ane bahugrAhI dhAraNA kahevAya che. alpa H eka vastune grahaNa karanAra matijJAna alpagrAhI avagraha, alpagrAhI IhA, alpagrAhI avAya ane alpagrAhI dhAraNA kahevAya che. bahuvidhano artha aneka prakArathI ane ekavidhano artha eka prakArathI che. jema AkAraprakAra, rUpa, raMga vagere vividhatA rAkhanAra pustakone jANanAra avagraha vagere kramathI bahuvidhagrAhI avagraha vagere kahevAya che. AkAra-prakAra, rUpa-raMga vageremAM eka ja prakAranAM pustakone jANanAra jJAna alpavidha avagraha vagere kahevAya che. bahu-a5no artha vastunI saMkhyAthI che ane bahuvidha ekavidhano artha prakAra ke jAtithI che. A baMnemAM aMtara samajavuM joIe. [ matijJAnanA bheda che. je 191)
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSiu kSiprano artha zIgha ane akSiprano artha vilaMba che. zIdhra jANanAra avagraha vagere kSipragrAhI avagraha vagere tathA vilaMbathI jANanAra akSipagrAhI avagraha vagere kahevAya che. A jovA maLe che ke indriya-viSaya vagere badhI bAhya-sAmagrI barAbara thavAthI paNa mAtra kSayopazamanI paTutAnA kAraNe eka vyakti e viSayanuM jaladI jJAna karI le che ane bIjA kSayopazamanI maMdatAnA kAraNe moDethI karI zake che. anizritano artha hetu-cina dvArA asiddha ane nizritano artha dvArA siddha vastuthI che. jemAM pUrva mAM anubhUta zItaLa-komaLa ane snigdha sparza rUpa hetuthI jUhInAM phUlone jANanAra avagraha vagere cAreya jJAna kramazaH nizritagrAhI avagraha vagere kahevAya che. ukta hetu vagara ja e phUlone jANanAra anizritagrAhI avagraha vagere kahevAya che. "nizrita" ane "anizrita' zabdano uparyukta artha "naMdI sUtra'nI TIkAnA AdhAre Apyo che. enA sivAya ukta sUtranA TIkAraNa AcArya malayagirie eka bIjo paNa artha batAvyo che - "paradharmothI nizrita grahaNa nizritAvagraha che ane paradharmothI anizrita grahaNa anizritAvagraha che." asaMdigdhano artha nizrita rUpathI ane saMdigdhano artha che anizcita rUpathI. jema A caMdanano ja sparza che, phUlano nahi. A rIte sparzane nizcita rUpathI jANanAra ukta cAreya jJAna asaMdigdhagrAhI avagraha vagere kahevAya che. A caMdanano sparza haze ke phUlano (kAraNa ke baMne zItaLa hoya che) A rIte saMdehayukta cAreya jJAna saMdigdhagrAhI avagraha vagere kahevAya che. - dhruvano matalaba avayaMbhAvI ane adhuvano artha che kadAcibhAvI. e jovAmAM AvyuM che ke indriya ane viSayano saMbaMdha tathA manoyoga rUpa sAmagrI samAna hovA chatAMya eka vyakti ukta viSayane avazya ja jANI le che ane bIjI ene kyAreka jANI zake che ane kyAreka nahi. sAmagrI hovAthI viSayane avazya jANanAra ukta cAreya jJAna dhUvagrAhI avagraha vagere kahevAya che. sAmagrI hovA chatAMya kSayopazamanI maMdatAnA kAraNe viSayane kyAreka grahaNa karanArA ane kyAreka grahaNa na karanArA ukta cAreya jJAna adhuvagrAhI avagraha vagere kahevAya che. A bAra bhedomAMthI bahu-alpa, bahuvidha, ekavidha e cAra bheda viSayanI vividhatA para AdhArita che ane zeSa ATha bheda kSayopazamanI vicitratA para avalaMbita che. prazna thaI zake che ke arthAvagrahano viSaya sAmAnya mAtra che ane e bahu-alpa vagere bAra bheda viSayagata vizeSomAM ja lAgu paDe che, to e arthAvagraha-vyaMjanAvagrahamAM kevI rIte ghaTI zake che ? samAdhAna e che ke arthAvagraha be prakAranA mAnavAmAM AvyA che - vyAvahArika ane naizcayika. bahu-alpa vagere je bAra bheda kahevAya che te prAyaH vyAvahArika arthAvagrahanA ja (192) je jiNadhamo)
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajavA joIe, naiRRyika arthAvagrahanA nahi. naikSayika arthAvagrahamAM jAti-guNa kriyA zUnya sAmAnya mAtra pratibhAsita thAya che, mATe emAM bahu-alpa vagere vizeSonuM grahaNa saMbhava che ja nahi. vyAvahArika ane naiRcika athavigraha je arthAvagraha pahelI ja vAra sAmAnya mAtrAne grahaNa kare che, e naiyika arthAvagraha che. je-je vizeSagrAhI avAya jJAna pachI anyAnya vizeSonI jijJAsA ane avAya thatAM rahe che te sAmAnya vizeSa avAyajJAna vyAvahArika arthAvagraha che. e ja avAyajJAnavyAvahArika arthAvagraha nathI, jenA pachI anya vizeSonI jijJAsA na thAya. anya badhA avAyajJAna je potAnA pachI navA-navA vizeSonI jijJAsA pedA kare che te vyAvahArika arthAvagraha che. zaMkA : arthAvagrahanA vize to uparyukta spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che, paraMtu vyaMjanAvagraha to enAthI paNa pUrvavartI hovAthI atyaMta avyakta rUpa che. emAM bAra-bAra bheda kevI rIte (ghaTita) thaI zake che ? samAdhAna arthAvagrahamAM to vyAvahArika arthAvagrahane laIne ukta bAra bheda spaSTataH ghaTAvI zakAya che. mATe sthULa dRSTithI evo javAba ApavAmAM Avyo che. vAstavamAM naiRRyika arthAvagraha ane enA pUrvavartI vyaMjanAvagrahanA paNa bAra-bAra bheda samajI levA joIe. e bheda kAryakAraNanI samAnatAnA siddhAMta para AdhArita che arthAt vyAvahArika arthAvagrahanuM kAraNa naizcayika arthAvagraha che ane enuM kAraNa vyaMjanAvagraha che. jo vyAvahArika arthAvagrahamAM spaSTa rUpathI bahu-alpa vagere viSayagata vizeSono pratibhAsa thAya che to enA sAkSAt kAraNabhUta naiRRyika arthAvagraha ane vyavahita kAraNa vyaMjanAvagrahamAM paNa ukta vizeSonA pratibhAsa mAnavA joIe - jo ke e pratibhAsa asphaTa hovAthI durjeya che. askuTa ke skuTa, ahIM mAtra saMbhavanI apekSAe bAra-bAra bheda gaNavA joIe. A rIte zruta nizcita matijJAnanA 336 bheda thaI jAya che. azruta nizcita matijJAnanA cAra bheda "naMdIsUtramAM kahyuM che - assuyanissiyaM cauvvihaM paNNattaM taMjahAuppattiyA veNaiA kammiyA pariNAmiyA / buddhI cauvivhA vuttA paMcamA novalabbhai // - naMdI sUtra - 26 azruta nizrita matijJAnanA cAra bheda che - (1) autpattikI buddhi (2) vanayikI buddhi, (3) karmanA buddhi ane (4) pariNAmakI buddhi - e cAra buddhio kahevAmAM AvI che. A ja azruta-nizcita matijJAna che. dU matijJAnanA bheda che 193)
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) autpattikI buddhi je buddhi dvArA pUrvamAM azruta ane adaSTa padArthonA vizuddha artha ane abhiprAyane tatkALa grahaNa karI levAmAM Ave che, e autpattikI buddhi che. A buddhi ucita prasaMga para kAryasiddhi karavAmAM tarata pragaTa thAya che. kahyuM che - puvvamadiTThamassuyabhavei ya takkhaNa visuddha gahiyatthA / avvAhaya phala jogA buddhi uppattiyA nAma // - naMdIsUtra, gAthA-69 je buddhi pUrvamAM na joyelA na sAMbhaLelA arthane tatpaNa vizuddha rUpamAM jANI le che, evI-avyAhata phaLavALI (kAryasiddhakArI) buddhi autpattinI buddhi kahevAya che. naMdIsUtra'mAM autpattinI buddhinAM aneka udAharaNa ApavAmAM AvyAM che.* (2) vainAyikI buddhi gurujano vagerenI sevAthI prApta thanArI buddhi vinayajJA-buddhi che. A buddhi kAryabhAra vahana karavAmAM samartha hoya che ane Ihaloka-paralokamAM phaLa ApanArI hoya che. kahyuM che - bharanittharaNa samatthA nivagga suttattha gahiya peyAlA / ubhao loga phalavaI, viNaya samutthA havai buddhI // - naMdIsUtra, gAthA-73 kAryabhAra vahana karavAmAM samartha trivarga (dharmArthamokSa) ane sUtrArthanA rahasyane samajanArI, ubhaya lokamAM phaLa ApanArI buddhi vaiyikI buddhi che. (3) karmanA buddhi kAma karatAM-karatAM abhyAsanI paTutAthI thanArI buddhi karmanA buddhi che. kahyuM che - uvaoga diTThasArA, kammapasaMga parigholaNa visAlA / sAhukkAra phalavaI, kammasamutthA havai buddhi // - naMdIsUtra, gAthA-76 upayogapUrvaka ciMtana, manananA sArathI yukata, karma-prasaMgathI anubhavathI vizALa banelI, prazaMsA phaLavALI kArmikI buddhi che. (4) pariNAmikI buddhi : AyunI paripakvatAnA kAraNe bahu kALa (vadhu samaya) sudhI saMsAranA anubhavothI prApta thanArI buddhi pariNAmikI che. kahyuM che - ma-sina-mi-che -tina-vAnu-sthi-Di-vAre | pAya-aDrama- vAhinA paMgha piyaro 2 || - naMdIsUtra, (194)00000000 jiNadhAmo)
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNumALa-heDa-viAMta-mAhiyA, vaya vivAna papaLAmAM / hiya nisseyasa phalavaI buddhI pariNAmiyA nAma // naMdIsUtra, gAthA-78 anumAna-hetu ane dRSTAMtathI sAdhita, vayanI paripakvatAthI prApta, hita ane kalyANakArI phaLavALI buddhi pariNAmikI buddhi kahevAya che. ukta cAreya prakAranI buddhi rUpa azruta nizrita matijJAnamAM paNa avagraha-IhAavAya-dhAraNA hoya che. 'naMdIsUtra'mAM autpattikI vagere buddhinAM aneka udAharaNa pratipAdita karavAmAM AvyAM che. emAMthI kukuTanA udAharaNane laIne bhASyakAre autpattikI buddhimAM avagraha-IhA-avAya-dhAraNAne nimna prakArathI siddha karyA che. naTakumAra bharatanI buddhi-parIkSA mATe rAjAe Adeza karyo ke - "mArA A kUkaDAne sAme bIjA kUkaDA(maraghA)ne rAkhyA vagara laDAvo." naTakumAre manamAM vicAryuM ke - 'pratipakSI kUkaDo mArA sAme rAkhyA vagara A kUkaDo kevI rIte laDAvI zakAya ? tarata enA manamAM A sphuTita thayuM - pratibiMbathI evuM karI zakAya che. pratibiMba joIne darpane kAraNe kUkaDo laDI zake che. A rItano eno vicAra avagraha che. biMba mAtranuM avagrahaNa hovuM avagraha che. kayuM pratibiMba ene laDAvavA mATe ucita haze. sarovaranA jaLamAM paDeluM pratibiMba ucita haze ke darpaNagata pratibiMba ucita haze, A rIte biMba-vizeSanuM anveSaNa IhA che. taraMgonA kAraNe pratikSaNa naSTa thatuM hovAthI tathA aspaSTa hovAthI sarovaranuM pratibiMba ucita rahevAnuM nathI. spaSTa hovAthI tathA caraNa vagereno AghAta karI zakavAnA kAraNe darpaNanuM pratibiMba ja ucita che, A biMba viSayaka nizcaya avAya che. A nizcayanI avicyuti vagere dhAraNA che. Ama, azrutanizritamAM paNa avagraha-IhA-avAya-dhAraNA hoya che, paraMtu paropadeza rUpa na hovAthI azrutanizrita kahevAya che. anya vivakSAthI matijJAnanA bheda koI AcArya matijJAnanA 28 bhedonI pUrti bIjI rIte kare che. e pAMca indriya ane mananA avagraha vagere cAra-cAra bheda mAnIne 24 bhedano to svIkAra kare che paraMtu vyaMjanAvagrahanA cAra bhedone haTAvIne arthAt emane arthAvagrahamAM ja sammilita mAnIne autpattikI vagere cAra azruta nizrita matinA bhedone joDIne 28 bhedonI pUrti kare che. emanuM kahevuM che ke A 28 bheda saMpUrNa matijJAnanA che zrutanizritanA ja nahi. emano A mata ayukta che, kAraNa ke azruta nizrita matijJAnamAM paNa avagraha hoya ja che, mATe emano aMtarbhAva avagraha vagere saMbaMdhI je 28 bheda batAvyA che, emAM thaI jAya che. mATe vyaMjanAvagrahane haTAvIne buddhi catuSTayarUpa azruta nizrita matijJAnano prakSepa karavo nirarthaka che. A rIte zruta nizrita-matijJAnanA 336 bheda ane azruta nizrita matijJAnanA cAra bheda maLIne matijJAnanA 340 bheda thaI jAya che. matijJAnanA bheda 195
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zrutajJAnanA bheda pUrvamAM zrutajJAnanI paribhASA ApatAM batAvI dIdhuM che ke - 'khaM muLarU, teM suyaM maLiyuM' (vi.bhA.gA. 98) jIva je sAMbhaLe che, e zrutajJAna che athavA je sAMbhaLavAmAM Ave che e zruta che. zrutAnusArI-zabdollekhapUrvaka je jJAna thAya che, e zrutajJAna che. jeTalA paNa zabdavijJAna, bhASAvijJAna ke akSarajJAna che, e badhAM zrutajJAnanA aMtargata Ave che. zrutajJAnanA bhedonuM ciMtana karavAthI jJAta thAya che ke jeTalA alaga-alaga akSara che ane jeTalA akSaronA saMyoga che, eTalA ja zrutajJAnanA bheda jANavA joIe. jema ke bhASyakAre kahyuM che - patteyamakkharAiM akkharasaMjogA jattiyA loe / evaiyA suyanANe payaDIo hoMti nAyabbA // saMjuttAsaMjuttANa tANamekakkharAisaMjogA / hoMti aNaMtA tattha vi ekkeko'NaMta pajjAo // - vizeSA. bhASya, gAthA-444-45 pratyeka akSara ane jeTalA paNa akSaronA saMyoga lokamAM saMbhava che eTalA ja zrutajJAnanA bheda samajavA joIe. saMyukta ane asaMyukta akSaronA anaMta saMyoga thAya che ane pratyekanA sva-paraparyAyanI apekSAthI anaMtaparyAya thAya che. akArAdi pratyeka akSara che, e hrasva, dIrgha ane pluta, udAtta, anudAtta, svarita, sAnunAsika, niranunAsikanA bhedathI aDhAra prakAranA che. arthAt akAranA traNa bheda hrasva, dIrgha ane pluta. emAMthI pratyekanA traNa bheda - udAtta, anudAtta ane svarita. 343=9 bheda thayA. A navanA sAnunAsika ane niranunAsikanA bhedathI be-be bheda che. 942=18 bheda akAranA thayA. A rIte ikAra vagerenA samajavA joIe. be ke enAthI vadhu akSarothI banelA zabda akSara saMyoga che, jema ke ghaTa, paTa vagere. evA saMyoga anaMta thAya che ane pratyeka saMyoganA anaMta paryAya thAya che. zaMkA karI zakAya che ke akSara saMkhyeya che, to enA saMyoga anaMta kevI rIte hoI zake che ? samAdhAna e che ke akSaronA saMdhyeya hovA chatAMya Ano abhidheya viSaya anaMta che. abhidheyanA anaMta hovAnA kAraNe abhidhAna paNa anaMta hoya che. paMcAstikAryanA skandha, deza, pradeza, paramANu vage2e anyonya vilakSaNa abhidheya-viSaya anaMta hoya (thAya) che. puddagalAstikAyane ja laI lo to enA aNuthI lagAvIne kramazaH pradezavRddhithI anaMta bhinna rUpa prApta thAya che yathA, paramANu hrayaNuka, RNuka, caturaNuka yAvat anaMta prAdezika. A bhinna-bhinna rUpone kahenArA zabda paNa bhinna-bhinna prApta thAya che. eTaluM 196 jiNadhammo
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja nahi eka rUpane kahenArA aneka paryAyavAcI zabda hoya che. jema ke aNu, paramANu, niraMza, nirbheda, niravayava, niSpadeza, apradeza vagere aneka zabdo dvArA aNunuM kathana hoya che. layaNukanA paNa aneka paryAyavAcI nAma che. yathA yaNuka, Tripradezika, dvibheda, dviavayava vagere. ema ja sarvadravya ane sarvaparyAyomAM samajI levuM joIe. Azaya e che ke abhidheyanI anaMtatAnA kAraNe abhidhAna paNa anaMta ja siddha thAya che. tethI AgamamAM kahyuM che - mavitA mA, mavitA paMjhavA" - naMdIsUtra ghaTa' vagere zabdamAM rahelA akArAdi varNa je rUpamAM emAM saMyukta che e ja rUpamAM paTa zabdamAM nathI. jo evuM hoya to ghaTa-paTa eka thaI jaze, jema ghaTa ane enuM svarUpa. badhA akSara bhinna-bhinna saMyogomAM bhinna viSayanA vAcaka hoya che, mATe viSayonI abhidheyanI anaMtatAnA kAraNe abhidhAna paNa anaMta hoya che. tethI AgamamAM anaMtagama ane anaMta paryAyanuM kathana karavAmAM AvyuM che. A apekSAthI zrutajJAnanA anaMta bheda prApta thAya che. je paNa zrutajJAnanA aMza aMga praviSTa vagere bheda tathA bAhya-AtyaMtara vagere hetu kahevAya che, e badhA anaMta che. zrutajJAnano bAhya-hetu patralikhita akSara vagere che ane AMtarika hetu kSayopazamanI vicitratA che. ekendriyathI laIne cavadaha pUrvadhArI jIvomAM je taratamatA che e paNa anaMta che, mATe zrutajJAnanA anaMta bhedonuM paripUrNa kathana saMbhava ja nathI, kAraNa ke AyuSya parimita che ane vacana kramavartI che, tethI emanuM paripUrNa kathana nathI thaI zakatuM. utkRSTa zrutajJAnI arthAt caturdaza pUrvadhArI sudhI zrutajJAnanA anaMta abhidheyone jANavA chatAM paNa emane saMpUrNa rUpathI kahI zakAtuM nathI. caturdaza pUrvadhArI paNa niraMtara bolavA chatAM zrutajJAnanA viSayone saMpUrNa rIte kahevAmAM samartha nathI. niraMtara bolatAMbolatAM AyunI samApti thaI zake che, paraMtu zrutanA abhidheya viSayanI samApti nathI thaI zakatI. zabda kramazaH ja nIkaLe che, mATe te ekasAthe potAnA abhidheyane nathI kahI zakatA. evI sthitimAM A saMbhava ja nathI ke kRtanA viSayanuM paripUrNa kathana thaI jAya. mATe bhASyakAre kahyuM che - " ukkosa suyannANI vi jANamANo vi te'bhilappe vi / na tarai savve vottuM, na pahuppai jeNa kAlo se // - vizeSA. bhASya, gA.-45ra jyAre caturdaza pUrvadhArI paNa zrutajJAnanA anaMta abhidheyone kahevAmAM samartha nathI, to ApaNI vAta ja zuM? zrutajJAnanA anaMta bheda hovA chatAMya paramopakArI zAstrakAroe emanuM vargIkaraNa karIne sAmAnya jijJAsuonI jJAnavRddhi-hetu vividha apekSAothI vividha bheda karyA che. ( zrutajJAnanA bheda A ke 190)
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgapraviSTa-zrutajJAnanAM bhedo saMkSepanI apekSAthI zrutajJAnanA be bheda che - (1) aMgapraviSTa ane (2) aMgabAhya. tIrthakara bhagavAna dvArA upadiSTa dvAdaza aMga rU5 zratane aMga-praviSTa zrata kahe che. enA bAra bheda A prakAra che : (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAga (4) samavAyAMga (5) vyAkhyAprajJapti (6) jJAtA dharma kathAMga (7) upAsaka dazAMga (2) aMtakRzAMga (9) anuttaraupapAtika dazAMga (10) praznavyAkaraNa (11) vipAka (12) dRSTivAda. tIrthakara devonA upadeza uparyukta dvAdazAMgomAM saMkalita che. tethI vItarAga-vANIne dvAdazAMgI' kahevAya che. emAMthI daSTivAda aMga smRti-doSathI vicchinna thaI gayuM che. A bAra aMgone aMgapraviSTa-zruta kahevAmAM Ave che.* uparyukta dvAdazAMgInA AdhAre nirmita, viziSTa pratibhA saMpanna AcAryo dvArA viracita zratane aMgabAhya-zruta kahevAmAM Ave che. aMgabAhya-zruta aneka prakAranA che. je aMgabAhyazruta dvAdazAMgI viparIta nathI hotA, e ja pramANabhUta hoya che. anya vivakSAthI zrutajJAnanA cauda bheda batAvavAmAM AvyA che. jema ke naMdIsUtramAM kahyuM che - suNANaparokkhaM coddasavihaM paNNattaM taMjahA-akkhara-suyaM, aNakkharasuyaM, saNNisuyaM, asaNNisuyaM, sammasuyaM, micchAsuyaM, sAiyaM, aNAiyaM, sapajjavasiyaM, apajjavasiyaM, gamiyaM, agamiyaM, aMgapavilu, aNaMgapaviTuM / naMdIsUtra gAthA-38 arthAtu - zrutajJAna parokSa cauda prakAranA che. jema ke - (1) akSarakRta (2) anarazruta (3) saMjJIzruta (4) asaMjJIzruta (5) samyakazruta (6) mithyAzruta (7) sAdikRta (8) anAdibruta (9) saparyavasita zrata (10) aparyavasitazruta (11) gamikazruta (12) agamikazruta (13) aMga-praviSTazrata (14) anaMga-praviSTazrutana (1) akSaradyuta akSara zabda "kSarasaMghane dhAtuthI banyo che. "ra kSati na ratnati, anupayofpa na pravyavate rUkSarama" je anupayoga dazAmAM paNa calita thato nathI - ema ja rahe che e akSara che. A vyutpatti anusAra jIvanuM jJAna pariNAma arthAt cetanA svabhAva akSara che. naigamAdinaya anusAra A kathana samajavuM joIe. RjusUtrAdi zuddhanayanI apekSAthI jJAnAkSara che, akSara nathI, kAraNa ke zuddhanaya upayoganA hovAthI ja jJAna thavuM mAne che. emanuM maMtavya che ke jo anupayoga dazAmAM paNa jJAna hoya to ghaTa vagere acetana vastuomAM paNa jJAna hovuM joIe. bIjI vAta e che ke zuddhanayonI dRSTimAM badhA paryAya utpAda-vyayavALI hoya che. koI paryAya-akSara nitya nathI hoto. jJAna paNa paryAya dRSTithI utpAda-vyaya svabhAvavALo hovAthI kSara che - akSara nathI. (198 cheA che. jemAM jiNadhamo)
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA : A vyAkhyA anusAra to pAMceya prakAranuM jJAna akSara siddha hoya che, kAraNa ke badhAM jJAna potAnA svarUpathI avicaLa rahe che. jema ke sUtramAM sAmAnya rUpathI A kathana che ke "sabagIvAdi fu vi maghara mavitamAno nigrudhAdiyamatti' badhA jIvonA akSarano anaMtamo bhAga nitya uddaghATita rahe che. ahIM "akSara' zabdathI sAmAnya jJAnano ja abhiprAya che, zrutajJAnano nathI. pachI zrutajJAnamAM evI zuM vizeSatA che je enA ja akSaradyuta- anakSazruta e bheda karavAmAM AvyA che ? samAdhAna : jo ke badhAM jJAna naigamAdinayanI apekSA akSararUpa che. chatAM rUDhivaza akSarano artha "varNa'thI levAmAM Ave che. jema ke - "chatAMti , paMghe nAtaM paMjana' vagere aviziSTa arthanA pratipAdaka zabda rUDhithI "gAya" ane "kamaLa'mAM ja rUDha che. A rIte akSara zabda "varNa'nA arthamAM ja rUDha che. varNa zrutarUpa che, mATe enA ja akSara-zruta, anakSara-zruta - evA bheda karavAmAM AvyA che. akSaranA bheda : akSaranA traNa bheda karavAmAM AvyA che - (1) saMjJAkSara, (2) vyaMjanAkSara, ane (3) ladhyakSara. (1) saMjJAkSara : akSaronI banAvaTa, saMsthAna ke AkRtine saMjJAkSara kahe che. vizvanI vibhinna lipionA akSaro AnA udAharaNa che. "naMdIsUtramAM kahyuM che - "sannara 3rakSa saMDAAi akSarothI AkRti-lipi saMjJAkSara kahevAya che. graMthomAM aDhAra prakAranI lipionAM nAma upalabdha thAya che. jema ke - haMsalivI bhUyalivI, jakkhI taha rakkhasI ya boddhavA / 3LI, navani, turI zIro, vikI ya thiviyA che. bhAlaviNI naDI, nAgarI lADalivI, pArasI ya bodhavvA / taha animittI ya livI cANakkI bhUladevI ya // (1) haMsalipi (2) bhUtalipi (3) yAkSIlipi (4) rAkSasIlipi (5) uphIlipi (6) yavanIlipi (7) turtalipi (8) kIrIlipi (9) drAviDIlipi (10) siMdhIlipi (11) mAlavinIlipi (12) naTIlipi (13) nAgarI lipi (14) lATalipi (15) pArasIlipi (16) animittalipi (17) cANAkIlipi (18) mUladevIlipi. A aDhAra lipio e kALamAM pracalita hatI. lipibaddha akSarone saMjJAkSara kahe che. vyaMjanAkSara : bhASyamANa - bolavAmAM Avato zabda vyaMjanAra che. jema pradIpa dvArA ghaTa vyakta karavAmAM Ave che, ema ja je zabda dvArA artha vyakta thAya che, e vyaMjanAkSara che. uccAryamANa akSara samUhane vyaMjanAkSara kahevAya che. vyaMjanAkSarano upayoga kevaLa (mAtra) uccAraNamAM ja thAya che. "naMdIsUtramAM kahyuM che - "vaMga mAM mamravara vaMna TIfmatnAvo' - naMdIsUtra-39 [ zrutajJAnanA bheda OTO TOOOOOOOOOO (199]
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ladhyakSara : zabda grahaNa karyA pachI indriya ane mananA nimittathI je zabdArtha paryAlocana rUpa jJAna utpanna thAya che, ene ladhyakSara kahe che. jema ke "naMdIsUtra'mAM kahyuM che - avara naSkriya naddhi-avara samuum - naMdIsUtra-39 arthAt akSara-labdhivALAne je akSaronI prApti thAya che e labdhiakSara che. je zrata jJAnopayoga che ane je tadAvaraNa karma kSayopazama che - e baMne ja ladhyakSara che. A traNa prakAranA akSaromAMthI saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara to dravyazruta che, ladhyakSara bhAva-zrata che. A pahelAM batAvavAmAM AvyuM che ke bhAvakRtanuM nimitta kAraNa hovAthI dravyazrutane jJAna mAnavAmAM AvyuM che. asaMjJIomAM ladhi-akSarano sadbhAva ahIM e tarka thAya che ke varNa-vijJAna rUpa akSaranuM jJAna saMjJI-jIvomAM hoI zake che, A to ThIka che, paraMtu je asaMjJI che, jemanA mana nathI emAM zabdArtha paryAlocana rUpa labdhi-akSara kevI rIte saMbhava che? jyAre AgamamAM ekendriya vagere asaMza-jIvomAM paNa labdhi-akSara mAnavAmAM AvyA che. "vityA ma mannAi surya mannA' labdhiakSara vagara zrutajJAna rUpa upayoga kevI rIte thaI zake che? asaMjJIomAM labdhi-akSaranA sadbhAvane siddha karanAro tarka kayo che ? A tarkapUrNa jijJAsAnA javAbamAM A samajavuM joIe ke jema ekendriya vagere jIvomAM jIvatvanA koI khAsa spaSTa lakSaNa ApaNe arvAgudarzIone upalabdha thatuM nathI, chatAM AhAra vagerenI abhilASA rUpa odha-saMjJAnA sadbhAvathI e ekendriya vageremAM jIvatva mAnavAmAM Ave che, ema ja asaMzIomAM ladhyakSara rUpa ajJAna paNa mAnavuM joIe. jo ke akSarane paropadeza ja mAnavAmAM Ave che, paraMtu e saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara mATe ja samajavA joIe. kSayopazama nimitta ladhyakSaranA asaMjJIomAM paNa jovA maLavuM viruddha nathI. aneka saMjJIjIvone paNa paropadezanA abhAvamAM akSarajJAna nathI thatuM. aneka mugdha bhoLA lokone akSaronuM - bhASAnuM jJAna nathI hotuM, chatAM emAM labdhi-akSara mAnavAmAM Ave che. kAraNa ke emanA sAme varNanuM uccAraNa karavAthI te sAme jovA lAge che vagere cihna emAM jovA maLe che. govALa loko potAnI gAyonA zabalA-bahulA vagere nAma rAkhI le che. jyAre govALa A nAmothI e gAyone saMbodhana kare che, to e gAyo potAnuM nAma sAMbhaLIne tadanusAra pravRtti-nivRtti karatI jovA maLe che. A gAyomAM koI prakAranA paropadeza saMbhava nathI, chatAM emAM labdhi-akSara mAnavAmAM Ave che. A rIte asaMjJIjIvomAM paNa labdhi-akSarano sadbhAva samajavo joIe. akSaranA pacayionuM pramANa pratyeka akArAdi akSara sva-paraparyAyanA bhedathI sarvadravya-paryAya rAzi pramANe che arthAt sakaLa lokamAM je paramANu yaNukAdi che, eka AkAza pradeza vagere dravya che, je badhA (200) 2000). jiNadhamo)
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNa che, je abhidheya padArtha che. A badhAnI piMDita ekatrita jeTalI paryAyo che, eTalI eka akSaranI paryAya jANavI joIe. emAM pratyeka akSaranI svaparyAya anaMta che, chatAM paNa paryAyanI apekSA stoka (ochA) che. pratyeka akSaranI paraparyAyo svaparyAyothI anaMtAnaMtaguNI che. jo ApaNe asat kalpanAno sahAro laIe ane sarva dravya-paryAya rAzine lAkha mAnI laIe to padArtha (akArAdi) hajAra prApta thAya che. emAMthI eka-eka akSaranI astitvathI saMbaddha svaparyAyo so prApta thAya che. bAkI badhA nAstitvathI saMbaddha paraparyAyo che. akSaranI sva-paraparyAya : akSaramAM je paryAyo astitvarUpathI saMbaddha che, te enI svaparyAya kahevAya che. jema ke akSaranI hrasva, dIrgha, kuta, udAtta, anudAtta, svarit sAnunAsika, niranunAsika vagere sthULa rUpathI svaparyAyo che. akSarathI atirikta (vadhAre) ghaTa vagere padArthanI je paryAyo akSaramAM nAstitva rUpathI saMbaddha che, te e akSaranI paraparyAyo mAnavAmAM Ave che. padArthamAM jema svadravya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAe astitva dharma jovA maLe che, ema ja paradravya-kSetraphaLa bhAvanuM nAstitva paNa jovA maLe che. jo evuM na mAnavAmAM Ave to eka ja padArthanA vizvarUpa banavAno prasaMga prApta thaze. tethI padArthamAM svarUpa-sattA sAthe parapadArthanI asattA paNa rahelI che. jema svarUpa-sattA (astitva) eno paryAya che, ema ja parapadArthanuM nAstitvarUpa paryAya paNa enA paryAyo che. e paraparyAyo vastuthI bhinna hovA chatAMya enA kahevAya che. ekadezIya udAharaNathI dhana devadattathI bhinna hovA chatAMya devadattanA mATe upayogI hovAthI devadattanuM mAnavAmAM Ave che. je vastu jenA mATe upayogI hoya che, e bhinna hovA chatAMya enuM mAnavAmAM Ave che. jema ke jJAna-darzana-cAritra paryAya yatithI kathaMcit bhinna hovA chatAMya enA mATe upayogI hovAthI enI paryAya mAnavAmAM Ave che. A rIte badhA dravyaparyAya eka akSaranA jJAnamAM heya-zeya-upAdeya rUpathI upayogI hovAthI eka akSaranA paryAyo kahevAya che. A ja apekSAne laIne AgamamAM kahevAyuM che ke - 'je egaM jANai, se savvaM jANai, je savvaM jANai se egaM jANaI' je AtmA eka akSarane enI badhI sva-paraparyAyone jANI le che e badhAne jANI le che, kAraNa ke badhAne jANyA vinA eka vastunuM saMpUrNa jJAna thaI ja zakatuM nathI. je vyakti badhAne badhI dravya-paryAyothI jANI le che, e ja eka vastune enA samagra rUpamAM jANI zake che. A rIte eka akSaranA sva-paraparyAyo kramazaH anaMta ane anaMtAnaMta kahevAya che. akSara dvArA abhilASya vastunuM kathana thAya che. mATe badhA abhilApya prajJApanIya bhAva e akSaranA sva-paryAya che ane anabhilApya bhAva paraparyAya che. prajJApanIya bhAva sToka (alpa) che ane aprajJApanIya bhAva paraparyAya hovAthI svaparyAyathI anaMta guNa che. A akSaragruta kevaLIone choDIne bAkI badhA jIvomAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa rUpathI traNa prakAranA mAnavAmAM AvyA che. [ zrutajJAnanA bheda ja najIka che, je jana 201)
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamamAM je "badhA jIvonA akSarano anaMtamo bhAga nitya udghATita rahe che' evuM kahevAya che, e jaghanya zrata che. A pRthvIkAya vagere ekendriya jIvomAM hoya che. tIndriya vagere jIvomAM A zruta-akSara kramazaH vRddhi karato saMpUrNa zrutajJAnImAM utkRSTatAne prApta kare che. ekendriyathI laIne saMpUrNa zrutajJAnInA vacce je jIva vartamAna che, emanA zrutajJAnamAM prAyaH SaTuM sthAna patita taratamatA jovA maLe che. A madhyama akSaragruta kahevAmAM Ave che. anakSaragruta H je zabda abhiprAyapUrvaka varNanAtmaka nathI hoto, paraMtu dhvanirUpa hoya che, ene anakSaragruta kahe che. chIMkavuM, khAMsavuM, ucchavAsa-nizvAsa levo, cusakI levI, phutkAra-citkAra vagere dhvaniothI parAbhiprAya jANavuM anakSaradyuta che. chatA mAthuM halAvavuM, hAtha vagere dvArA ceSTAo karavI vagere paNa paranA abhiprAyane vyakta kare che, chatAM te mRta nathI kahI zakAtA. lokarUDhithI je dhvani rUpa ceSTAo che enA ja zruta zabda rUDha che. mATe kara cAlana, zirodhanana vagere ceSTAo dazya che, zrAvya nathI. je zrAvya che, e ja ceSTAo mRtarUpathI rUDha samajavI joIe. - saMjJIzruta je paMcendriya jIvonuM mana che, e saMzI kahevAya che. emanA zratane saMjJIzruta kahe che. saMjJA traNa prakAranI kahevAmAM AvI che - (1) dIrghakAlikI (2) hetuvAdopadezikI dRSTivAdopadezikI. dIrghakAlikI saMjJA : bhUtakALanuM smaraNa, anAgatakALanuM ciMtana ane vartamAna kALanI pravRtti-nivRtti rUpa vyApAra je saMjJA dvArA thAya che, e dIrghakAlikI saMjJA kahevAya che. amuka kAma karI lIdhuM, amuka karI rahyo chuM, amuka kAma A prakArathI karIza, A prakArano vicAra je saMjJA dvArA thAya che e dIrghakAlikI saMjJA che. A saMjJA deva, nAraka, garbhajatiryaMcamanuSyomAM thAya che. hetuvAdopadezikIH dehanirvAha-hetu ISTamAM pravRtti ane aniSTathI nivRtti mATe upayogI prAyaH vartamAnakAlika vicAra ja je saMjJA dvArA thAya che, e hetuvAdopadezikI saMjJA che. A kIndriya vageremAM paNa jovA maLe che. enI apekSAthI mAtra ekendriya jIva ja asaMzI che. daSTivAdopadezikI : ahIM dRSTithI tAtparya samyagudarzanathI che. lAyopathamika vagere samyakatva rUpa viziSTa saMjJA jemane thAya che e ja A daSTivAdopadezikI saMjJAnI apekSAthI saMjJI che. A dRSTinI apekSAthI mithyASTi asaMjJI che. ekendriya vagere saMjJI kema nathI? jemanI saMjJA thAya che e jIva-saMjJI kahevAya che. saMjJA to badhA jIvomAM jovA maLe che to badhA jIva-saMjJI bhAvane prApta thAya che. A paribhASA anusAra to koI jIva asaMjJI rahI jato nathI kAraNa ke prajJApanA vagere AgamomAM badhA jIvonA dasa prakAranI saMjJAo batAvavAmAM AvI che. jema ke kahyuM che - (202)))))))))) )jiNadhamo
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ egiMdiyANaM bhaMte ! kaivihA saNNA paNNattA ? goyamA ! dasavihA-taMjahAAhAra saNNA, bhaya saNNA, mehuNasaNNA pariggaha-saNNA, koha saNNA, mANa saNNA, mAyAsaNNA, lohasaNNA, ohasaNNA, loga saNNA / - pannAvaNA 8mo saMjJApada jyAre badhA jIvomAM A dasa saMjJAo jovA maLe che, to saMjJI-asaMzano vibhAga kevI rIte saMgata thaI zake che ? uparyukta praznanuM samAdhAna e che ke yadyapi ekendriya vagere jIvomAM ukta dasa prakAranI saMjJAo jovA maLe che, paraMtu e bahu ja alpa mAtrAmAM hoya che tathA mohAdijanya hovAthI viziSTa paNa nathI hotI - zobhA rUpa nathI hotI, mATe saMjJAnA rUpamAM emane ahIM nathI gaNavAmAM AvatuM. jema koI vyaktinI pAse be-cAra-dasa paisA hoya, to e eTalA mAtrathI dhanavAna nathI kahI zakAtA. ema ja e saMjJAo ogharUpa hovAthI ati svalpa mAtrAmAM hoya che, tethI enA hovA chatAMya e saMjJA nathI mAnavAmAM AvatI. jema koI kurUpa vyakti AkRtimAtranA kAraNe rUpavAna nathI kahI zakAtI ema ja e saMjJAo zobhana nathI hotI, kAraNa ke gADha mohAdijanya hoya che, mATe A saMjJAonI gaNanA saMzI-asaMzI vibhAgamAM nathI karavAmAM AvI. A vibhAganA mATe e saMjJAnI gaNanA karavAmAM AvI che je mahatI che, viziSTa che, zobhana che e saMjJA che - manojJAna rUpa-saMjJA che. A manojJAna rUpa-saMjJA je jIvomAM jovA maLe che e jIva-saMjJI kahevAya che. je jIvomAM A manojJAna-rUpa viziSTa saMjJA nathI hotI, e asaMjJI mAnavAmAM Ave che. mATe ekendriya vagere jIvane saMjJI nathI kahevAto. je dIrghakAlikI saMjJAvALA manojJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI manolabdhi saMpanna thaIne manoyogya anaMta skaMdhonuM grahaNa karI emane mana-rUpamAM pariNata karI ciMtana kare che, e ja saMjJI-jIva mAnavAmAM Ave che. evA saMzI-jIva garbhaja, tiryaca, manuSya, deva ane nAraka thAya che. je rIte vizuddha cakSuvALI vyakti prakAzanA sahayogathI vastunA rUpane sApha-sApha jue che, e ja rIte manolabdhi saMpanna saMjJa-jIva mana ane pAMceya indriyonA viSayone sAphasApha grahaNa kare che, ene trikALa viSayaka cha prakAranA upayoga hoya che. jema maMda jyoti AMkhavALI vyakti maMda-maMda prakAzamAM aspaSTa rUpamAM jue che. e ja rIte saMpUrjhana paMcendriya svalpa-manovijJAnanA kSayopazamathI ati aspaSTa rUpamAM zabda vagere viSayone grahaNa kare che. jema mUcchita vyaktine atyaMta avyakta jJAna hoya che, ema ja niviDa jJAnAvaraNanA udayathI ekendriyone atyaMta avyakata jJAna hoya che. ekendriyonI apekSA adhika vikasita jJAna kIndriyone ane enAthI zuddhatarajJAna trIndriya vagere yAvatu saMpUrjhana paMcendriya jIvone hoya che. enAthI spaSTatam jJAna saMjJI-jIvone hoya che. zrutajJAnanA bheda che 203)
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna thaI zake che ke samAna caitanyanA hovAthI paNa jIvomAM A upalabdhi viSayaka nAnAtva kema jovA maLe che ? samAdhAna e che ke kSayopazamanI vicitratAnA kAraNe A upalabdhi viSayaka nAnAtva jovA maLe che. jema ke chedaka guNanA hovAthI paNa cakraratna khagna, dAtrI ane cAku vageremAM sAmarthyanI uttarottara kSINatA jovA maLe che, e ja rIte caitanyaguNa samAna hovAthI paNa saMjJI-jIvomAM je paTutA jovA maLe che e samUchanaja paMcendriya-vikalendriya ane ekendriya jIvomAM nathI jovA maLatI, kAraNa ke emAM tathAvidha kSayopazamanI vikalatA che. dIrghakAlika saMjJAnI apekSA jenA IhA-sadarthane vicAravAnI buddhi, apoha-nizcayAtmaka vicAraNA, mANA-anvaya, dharma-anveSaNa, gaveSaNA-vyaktireka svarUpa vicAra, ciMtA A kArya kevI rIte thayuM, vartamAnamAM kevI rIte thaI rahyuM che ane bhaviSyamAM kevI rIte thaze? A rIte vastu-svarUpane samajavAnI zakti che, emane saMjJI kahIzuM. evA jIva garbhajatiryaMca-manuSya tathA aupapAtika-deva tathA nAraka je mana:paryAptithI saMpanna che, e saMzI kahevAze. zeSa saMmUcchima paMcendriya, caturindriya, trIndriya, hIndriya, ekendriya asaMjJI che. hetuvAdopadezikI saMjJA anusAra hIndriyathI laIne paMcendriya sudhI je jIva-saMjJI che, mAtra pAMca sthAvara rUpa ekendriya jIva ja asaMjJI che. dRSTivAdopadezikI saMjJA anusAra kSayopazama vagere samyakatvavALA jIva-saMjJI che. mithyAdRSTi-asaMzI che. ukta dRSTivAdopadezikI-saMjJAmAM kSAyopathamika vagere samyakatvavALAone ja saMjJI kahyA che, paraMtu kSAyika-samyakatvavALA kevaLIone nahi. kAraNa ke kevaLIomAM mohajanyasaMjJA nathI hotI. e paripUrNa kSAyika jJAnavALA hoya che. atItanuM smaraNa ane anAgatanI ciMtA karavI saMjJA che. kevaLIomAM smaraNa ane ciMtana nathI hotuM, kAraNa ke emanA jJAnamAM badhA padArtha haMmezAM pratibiMbita thatA rahe che, tethI kevaLIomAM A prakAranI saMjJAono sadbhAva mAnavAmAM nathI Avato. tethI kevaLI saMjJAtIta hoya che. zaMkA karI zakAya che ke mithyASTimAM paNa aihika hitAhitanA vivekanI saMjJA jovA maLe che, to ene asaMjJI kevI rIte mAnI zakAya che? samAdhAna e che ke mithyASTine pAralaukika hitAhitano samyaka-bodha nathI hoto. A abodhanI apekSAthI mithyASTi asaMjJI kahevAmAM AvyA che. A ja kAraNa che ke enA jJAnane paNa ajJAna kahevAya che, jema ke alaukika bhASAmAM durvacanane avacana tathA kutsita zIlane azIla kahevAmAM Ave che. jo ke zuddhi-kramanI apekSAthI pahelA hetuvAda-saMjJA, pharI kAlika-saMjJA ane pachI dRSTivAda-saMjJAnuM kathana hovuM joIe. chatAM AgamamAM sarvatra saMjJA-asaMjJInA, vibhAga kAlika -saMjJA anusAra hoya che. tethI ene prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. (204) 200000000000000 ( jiNAmo )
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutajJAnanA asaMjJI vagere anya bheda asaMjJIzruta : asaMzI-jIvonA zrutane asaMjJIzruta kahevAmAM Ave che. sabhyazruta : samyagdaSTi jIvonA zrutane sabhyazruta kahevAya che. AcArAMga vagere aMgapraviSTazruta ane Avazyaka vagere anaMgapraviSTa-zruta, e baMne ja svabhAvathI samyakzruta che. laukika graMtha svabhAvathI mithyAzruta che, paraMtu jyAre svAmitvanI apekSAthI vicAra karavAmAM Ave che tyAre laukikalokottarazrutamAM bhajavuM-vikalpavuM AvI jAya che. samyagdaSTi dvArA parigRhIta laukika graMtha paNa sabhyazruta banI jAya che, ane mithyArdaSTi dvArA gRhIta AcArAMga vagere paNa mithyAzruta thaI jAya che. samyagdaSTi jIva mithyA-zrutane paNa potAnA anukULa banAvIne sArabhUta tattva grahaNa kare che, mATe enA mATe samyak-zruta banI jAya che, jyAre mithyArdaSTi potAnI viparIta yojanAne kAraNe sabhyane paNa mithyA banAvI le che. cauda pUrvathI laIne dasa pUrva sudhIno zruta-samyak ja hoya che. arthAt ATaluM zruta hovAthI samyagdaSTi je hoya che - mithyAtvI jIvane ATaluM zruta nathI hotuM. zeSazrutanA vize bhajavuM (vikalpa) samajavuM joIe. thoDAM ochAM dasa varSa pUrvazrutathI laIne sAmAyika paryaMta zrutavALA sabhyaSTi paNa hoI zake che ane koI mithyAtvanA udayathI mithyA dRSTi paNa thaI jAya che. tethI A zruta jo samyaktva sahita che, to e sabhyazruta che ane jo mithyAtvano udaya che, to e mithyA-zruta thaI jAya che. mithyAtvanA udayamAM matijJAnamatiajJAna banI jAya che ane avadhijJAna vibhaMga jJAna banI jAya che. manaHparyaya ane kevaLajJAna viparyaya rUpa nathI hotA. mithyA-zruta : mithyArdaSTi jIvonA zrutane mithyA-zruta kahe che. sAdi-zruta : jenA Adi-prAraMbha hoya, e sAdi-zruta che. anAdi-zruta : jenA Adi na hoya, e anAdi-zruta che. saparyavasita-zruta : jeno aMta hoya, e saparyasita-zruta che. aparyavasita-zruta : jeno aMta na hoya, e aparyavasita zruta che. paryAyArthika nayanI apekSA zrutajJAna sAdi, saparyavasita che ane dravyArthika-nayanI apekSA anAdi aparyavasita che. dravyArthika-nayanI dRSTie satno kyAreya nAza thato nathI ane asatnI kyAreya utpatti thatI nathI, mATe enI dRSTimAM zruta anAdi ane aparyavasita che. paryAyArthika-nayanI apekSAthI zrutApayogamAM navA-navA dravya Ave che ane jAya che, mATe zrutopayoga sAdi-saparyavasita che. prApta zrutano pratipAta paNa hoya (thAya) che, mATe e sAdi-saparyavasita che. mithyAtvano udaya thaI javAthI, bhavAMtaramAM gamanathI, kevaLajJAnanI prAptithI, glAna avasthAnA kAraNe tathA pramAda vagerenA kAraNe zrutanuM pratipAta thaI jAya che, tethI zruta sAdi saparyavasita che. zrutanA AdhArabhUta dravya-utpAda vyayasvabhAvavALA che enAthI abhinna hovAnA kAraNe zruta zrutajJAnanA bheda 205
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa utpAda-vyaya svabhAvavALA che. dravyArthika dRSTithI zruta-jIvathI abhinna che. jIvano utpAta ke nAza nathI thato, tyAre zrutano paNa utpAda nAza thato nathI, mATe e anAdi aparyavasita che. dravya vagerenI apekSAe zrutajJAnanA cAra bheda dravya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAe zrutajJAna cAra-cAra prakAranA che. e A rIte samajavuM joIe : dravyApekSA : eka jIvanI apekSA zrutajJAna sAdi-saparyavasita che. jyAre jIvane samyaktva prApta thAya che to enA sAthe zruta ajJAna paNa jJAnanA rUpamAM rUpAMtarita thaI jAya che. A rIte zrutajJAna sAdi thayo. jyAre jIva samyaktvano tyAga kare che athavA kevaLajJAnI hoya che tyAre zrutajJAna vilIna thaI jAya che. A rIte eka jIvanI apekSA zrutajJAna sAdi-saparyavasita che. (sAnta) samasta jIvonI apekSA zrutajJAna anAdi anaMta che, kAraNa ke e dhArApravAha rUpathI haMmezAM hatI ane haMmezAM raheze. saMsAramAM sauthI pahelAM zrutajJAna kone thayuM athavA konA mukta thavAthI ke anya kAraNothI eno aMta thayo, A kahevuM asaMbhava che. mATe samasta jIvonI apekSAthI zrutajJAna anAdi aparyavasita che. kSetropekSA : kSetranI apekSAe zrutajJAna sAdi-sAnta paNa che ane anAdi-anaMta paNa che. bharata ane airAvata kSetramAM tIrthaMkaro dvArA jyAre tIrthanI sthApanA thAya che, tyAre dvAdazAMgI zrutajJAnanI Adi ane jyAre tIrthano viccheda thAya che tyAre zrutajJAnanI paNa vilupti thaI jAya che. A rIte zrutajJAna sAdi-sAnta thayuM. mahAvideha kSetramAM tIrthano kyAreya viccheda thato nathI. mATe e kSetranI apekSA zrutajJAna anAdi-anaMta che. kAlApekSA : kALanI apekSAe zrutajJAna sAdi-sAnta ane anAdi-anaMta che. avasarpiNI ane utsarpiNI kALanI apekSAe zrutajJAna sAdi sAnta che. kAraNa ke trIjA ArAnA aMtamAM cothA, pAMcamAM ArAmAM e rahe che ane chaThThA ArAmAM vilupta thaI jAya che. paraMtu je utsarpiNI, no avasarpiNI kALanI apekSAe zrutajJAna anAdi-anaMta che. bhAvApekSA : ahIM 'zruta' zabdathI samyak-zruta ane mithyAzruta baMnenuM grahaNa samajAI jAya che. bhAvanI apekSAe zrutajJAna sAdi-sAnta ane anAdi-anaMta che. bhavya jIvonA samyak bhAvonI apekSAe zrutajJAna sAdi-sAnta che ane abhavya jIvonA bhAvonI apekSAe mithyArUpa zrutajJAna anAdi-anaMta che. gamika-zruta : 'gama'no artha che bhaMgaka athavA gaNita vagere vizeSa. je zrutamAM bhaMgonI tathA gaNita vagere vizeSonI bahulatA hoya e zrutagamika-zruta kahevAya che. 'gama' zabdano 206 jiNagho
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjo artha che "sadeza pATha." je zratamAM Adi-madhya-avasAnamAM thoDuM thoDuM aMtara hovA sAthe adhikatama sadeza-pATha Ave che, e zruta-gamika-zruta che. evo zruta dRSTivAda che. agamika-bhUta H je zrutamAM gAthA, zloka, veSTaka vagere asamAna pATha Ave che e agamika-zruta che. prAyaH kAlika-zruta-agamika-zrata che. aMgapraviSTa-hyuta : tIrthakara bhASita tathA gaNadharo dvArA racita kRta aMga-praviSTa zrata che. tIrthakara vastuno bhAva pratipAdana kare che ane gaNadhara ene sUtra rUpamAM guMphita kare che. AcArAMga vagere zrata aMgapraviSTa-zruta che. atyaMta vyutpanna mativALA gaNadharo dvArA pUchavAthI tIrthakara bhagavAna 3panne vA vime vA yuve vo' A tripadInuM uccAraNa kare che. ATaluM sAMbhaLavA mAtrathI gaNadharonA saMpUrNa zratano bodha thaI jAya che ane te ene dvAdazAMgI rUpamAM guMphita karI le che. A dvAdazAMgI aMga praviSTa-zruta che. aMga bAhya zrata H je zruta bahuzruta sthavirAti dvArA racita thAya che e aMga-bAhyazrata che yathA Avazyaka vagere. aMga-praviSTa ane aMga-bAhyamAM aMtara aMga-praviSTa-zruta gaNadhara kRta hoya che, jyAre aMga-bAhya-zruta sthavirakRta hoya che. aMga-praviSTa-zruta gaNadharo dvArA pUchavAmAM AvelA ane tIrthakara bhagavAna dvArA apAyelA javAbothI niSpanna thAya che, jyAre aMga bAhyamAM apraznapUrvaka pratipAdana thAya che. jema ke Avazyaka Adi (vagere)mAM che. aMga-praviSTa-kRta badhA tIrthakaronA tIrtha mATe dvAdazAMga rUpamAM niyata che, jyAre aMgabAhya-zruta aniyata thAya che. zaMkA H AgamamAM kahevAyuM che ke - "gaNadhara pahelAM pUrvonI racanA kare che ane e ja kAraNe teo pUrva kahevAya che." e pUrvemAM samasta(vAmaya)no samAveza thaI jAya che, to zeSa AcArAMga vagere aMgonI tathA aMga bAhya zrutanI racanAnuM zuM prayojana che? dRSTivAda nAmanA bAramuM aMga ja paryApta che jemAM badhA pUrvo tathA samasta vADmayano samAveza thaI jAya che. samAdhAna H joke daSTivAdamAM samasta vAmano samAveza thaI jAya che, chatAM e bahu duboMdha che. maMdamationA anugraha mATe dRSTivAdathI sAmagrI laIne zeSa aMgonI tathA aMga-bAhya-zrutanI racanA karavAmAM AvI che. sarva sAdhAraNa mATe dRSTivAdanuM adhyayana anujJAna nathI. sarvasAdhAraNane AgamonuM jJAna karAvavA mATe daSTivAdathI itara aMga-praviSTa ane aMga-bAhya-zrutanI racanA karavAmAM AvI che. dU zrutajJAnanA bheda ]
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutajJAnanA vIsa bheda bIjI vivekSAthI zrutajJAnanA visa bheda thAya che. emanA nAma A rIte che : (1) paryAya-zruta (2) paryAyasamAsa-zruta (3) akSara-zruta (4) akSarasamAsa-zruta (5) pada-zruta (6) padasamAsa-zruta (7) saMghAta-zruta mAsa-zruta (9) pratipatti-zruta (10) pratipattisamAsa-zruta (11) anuyoga-zruta - (12) anuyogasamAsa-zruta (13) prAbhRtaprAbhRta-zruta (14) prAbhRta-prAkRtasamAsa-zruta (15) prAbhRta-zruta (16) prAbhRtasamAsa-zruta (17) vastuzruta (18) vastumAsa-zruta (19) pUrva-zruta (20) pUrvasamAsa-zruta ukta bhedomAM AvelA "samAsa' zabdano artha samudAya ke saMgraha che. (1) utpattinA prathama samayamAM ladhya-paryApta sUkSma nigoda jIvanA thanAra kuzrutanA aMzathI bIjA samayamAM jJAnano aMza vadhe che e paryAya-zruta che. (2) ukta paryAya-kRtanA samudAyane paryAvasamAsa-zruta kahe che. (3) akArAdi ladhyakSaromAMthI koI eka akSaranA jJAnane akSara-zruta kahe che. (4) ladhyakSaronA samudAyane akSarasamAsa-zruta kahe che. (5) athavabodhaka akSaronA samudAyane pada ane enA jJAnane pada-zruta kahe che. (6) padonA samudAyanuM jJAnapadasamAsa-zruta kahe che. (7) gati vagere cauda mArgaNAomAMthI koI eka mArgaNAnA eka dezanA jJAnane saMghAta zruta kahe che. jema ke gatimArgaNAnA deva, manuSya, tiryaMca, nAraka - A bhedomAMthI ekanuM jJAna hovuM saMghAta-zruta che. (8) koI eka mArgaNAnA aneka avayavonuM jJAna saMghAtasamAsa-zruta che. (9) gati indriya vagere dvAromAMthI koI eka dvAranA mAdhyamathI samasta saMsAranA jIvone jANavuM pratipatti-zruta che. (10) gati vagere be-cAra dvAronA mAdhyamathI jIva vagerenuM jJAna karavuM pratipatti samAsa-zruta che. (11) "saMtapa pavaUTya ratra pavi ' A gAthAmAM kahelA anuyoga dvAromAMthI koI eka dvArA jIva vagere padArthone jANavo anuyoga-zruta che. (12) ekathI vadhu be-traNa anuyoga dvAronuM jJAna anuyoga-samAsa-zruta che. (13) dRSTivAda aMgamAM prAkRta-prAkRta nAmano adhikAra che, emAMthI koI ekanuM jJAna prAbhRta-prAbhRta-kRta che.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) be-cAra prAmRta-prAbhUtonA jJAnane prAmRta-prAbhRta samAsa-zruta kahe che. (15) je rIte aneka uddezakonuM eka adhyayana hoya che, ema ja aneka prAmRta-prAbhUtonuM eka prAmRta hoya che. eka prAmRtanuM jJAna hovuM prAbhRta-zruta che. (16) ekathI vadhu prAbhUtonA jJAnane prAbhRta samAsa-zruta kahe che. (17) aneka prAbhUtonI eka vastu nAmano adhikAra hoya che, emAMthI ekanuM jJAna vastuzruta che. (18) be-cAra vastu adhikAronA jJAnane vastu samAsa-zruta kahe che. (19) aneka vastuono eka pUrva hoya che, emAMthI ekanuM jJAna pUrva-zruta kahevAya che. (20) be-cAra vagere cauda pUrvI sudhInA jJAnane pUrva samAsa-zruta kahe che. cauda pUrvonA nAma (1) utpAda (2) AgrayaNI-pravAda (3) vIya-pravAda (4) asti-nAsti-pravAda (5) jJAna-pravAda (6) satya-pravAda (7) Atma-pravAda (8) karma-pravAda (9) pratyAkhyAnapravAda (10) vidyA-pravAda (11) kalyANa (12) prANavAda (13) kriyAvizAla (14) lokabiMdusAra. zrutajJAnanuM viSayamAna H zrutajJAnI Agama vage2e zrutanA AdhAre upayoga lagAvIne badhAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvone yathArtharUpathI jANe che. dravyathI badhA paMcAstikAyone, kSetrathI saMpUrNa lokAlokane, kALathI atIta vagere badhA kALane, bhAvathI auyika vagere bhAvone spaSTAvabhAsI zrutajJAna dvArA jANe che. paraMtu Atma-pradezo dvArA sAkSAt nathI joto. jo ke 'naMdIsUtra'mAM kahyuM che - '"tuM samAsao pavitlR paLatta, taMnA-vvo, zvettao, vhAlo mAvo / davvao NaM suyanANI uvautto savvadavvAiM jANai, na pAsai; evaM savvakhettaM, sANaM, savva mAve nALaS, 7 pAsaS / '' ukta pAThamAM zrutajJAnano viSaya sarva dravyAdine jANavuM kahyuM che, jovuM nahi. ahIM sAkSAt Atma-pradezothI nathI joto, mATe na pAsa' kahyuM che. kAraNa ke sAkAra pazyattA to emAM hoya ja che, e ja kAraNe 'prajJApanA'nA 30mAM padamAM kahyuM che - 'vijJA aaN aMte ! pAsaLavA pAttA ? goyamA ! tuvijJA, taMnahA-sAgara pAsaNayA ya, aNAgAra pAsaNayA ya / sAgAra pAsaNayA NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA ? goyamAM ! bihA paLattA, taMnahA-suyanALa sAgara pAsaLayA, ohimnnpjjvhevananAna-2 -sAra-pAsayA, surya annALa-vimaMganALa sAgara pAsavAya / aNAgAra pAsaNayA NaM bhaMte ! kai vihA paNNattA ? goyamA ! tivihA paNNattA, taMnahA,-cambuvaMtaLa, odivasa-jevananuMsA agara pAsAyA | ukta pAThamAM zrutajJAna sAkAra pazyattA kahevAI che. tethI zrutajJAnamAM pazyattA che. zrutajJAnanA bheda 209
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zruta-grahaNanI vidhi zrutajJAna aneka atizayonuM nidhAna che, paraMtu e prAyaH parAdhIna che. gurunI kRpAthI e adhigata (prApta) thAya che. zruta nidhAnanuM adhigata karavAnI eka viziSTa vidhi che. ziSyone e vidhinuM anusaraNa karI zruta-nidhAnane prApta karavAmAM yatnazIla banavuM joIe. zAstrakAroe vinayajanonA upakArArthe gurujanothI zruta lAbha prApta karavA mATe gurujanonI ArAdhanAne mULabhUta upAya batAvyo che. gurunI ArAdhanA mATe zAstrakAroe ATha guNonuM pratipAdana karyuM che. te ATha guNa A prakAra che - sussUsai paDipucchai suNei giNhai ya Ihae yA vi / tato apohae vA dhArei karei vA sammaM // (1) vinayayukta ziSya gurumukhathI zAstrane sAMbhaLavAnI icchA rAkhe che. (2) punaH punaH pUche che arthAt adhIta zrutane niHzaMkita kare che. (3) adhIta zrutanA arthane sAMbhaLe che. (4) sAMbhaLIne avagrahathI grahaNa kare che. (5) grahaNa karIne IhA dvArA paryAlocana kare che ke A kevuM hovuM joIe. (6) enA pachI gurue evuM kahyuM che, A vAtano nizcaya kare che. (7) arthane nizcita karyA pachI ene haMmezAM cittamAM dhAraNa kare che. (8) tadanaMtara gurunA AdezAnusAra anuSThAna kare che. ukta rItathI guruno vinaya karato ziSya buddhiguNa tArA gurujanathI zruta-nidhAnane prApta kare che. zravaNavidhi ziSya gurumukhathI nIkaLelI zratazikSAne kaI rIte sAMbhaLavI joIe, ene paNa zAstrakAroe spaSTa karI dIdhI che. teo kahe che : sarvaprathama mana-vacana-kAyAne saMyata karIne mauna bhAvathI zravaNa karo. bIjI vAramAM huMkAra do. trIjI vAramAM tathya' kaho arthAt jevuM tame kaho cho evuM ja che, anyathA (bIjuM) nahi. cothI vAramAM sUtranA pUrvApara saMbaMdhane thoDo samajIne prazna pUchavo joIe ke - "bhaMte ! A kevI rIte ?" pAMcamI vAramA pramANa-jijJAsA karo. chaThThI vAramAM vAraMvAra vizeSa rUpamAM pArAyaNa karo. sAtamI vAramAM zravaNanI paripUrNatA prApta karo arthAtu jema gurue kahyuM che ema ja svayaM paNa bolo. (210) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNadhamo)
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru mATe paNa anuyoga devAnI vidhinuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. guru sarvaprathama zratano strArtha samajAve. bIjI vAramAM sUtra sparzika niryukti sahita sUtrArtha samajAve. trIjI vAramAM zaMkA - samAdhAna sahita vistAra sAthe sUtrArtha pratipAdana karo. gurugata tathA ziSyagata vidhinuM pAlana karatA zrutarUpI mahAvidhAnanuM AdAna-pradAna karavuM joIe. asvAdhyAya sUtra-paThanamAM nIce ApelA 34 anadhyAya(asvAdhyAya)ne paNa TALI devA joIe : AkAza saMbaMdhI asvAdhyAya : (1) moTA tArAnA tUTavAthI (eka pahora) (2) dizAo lAla raMganI hoya tyAM sudhI (3) akALamAM gAjavuM (2 pahora) (4) akALamAM (duSkALa)mAM vIjaLI thavI (eka pahora) (5) vIjaLInI gaDagaDATa hoya to (be pahora) (6) bAlacaMdra (suda pakSanI pratipadAthI trIja sudhI nAno caMdramAM rahe tyAM sudhI) (7) AkAzamAM yakSAkAra hoya (8) dhummasa ke karA paDavAthI (9) tuSArapAta hoya tyAre (10) dhULathI AkAza DhaMkAI jAya tyAM sudhI. audArika zarIra saMbaMdhI asvAdhyAya* : (1) hADakAM (2) mAMsa (3) lohI - e traNeya tiryaMca paMcendriyanI hoya to 60 hAtha aMdara ane manuSyanA hoya to 100 hAthanI aMdara asvAdhyAyanA kAraNe che, emano kALa traNa pahorano che, paraMtu hatyA karavAthI marelA hoya to eka divasa-rAtano asvAdhyAya kALa che. (4) viSThA vagere dekhAtA hoya ke durgadha AvatI hoya to (5) smazAnanI pAse (6) caMdragrahaNa (7) sUryagrahaNa (8, 12 ke 16 pahora) (8) rAjA, maMtrI ke ThAkoranA maravAthI (9) yuddha thavAthI (enI pAse rahyA hoya to) (10) upAzrayamAM ke najIka, manuSya ke pazunuM zaba paDyuM hoya to. - asvAdhyAyajanaka tithio : pAMca pUnamo - (1) aSADhI, (2) bhAdaravI, (3) azvinI (Aso), (4) kAratakI ane (5) caitrI. tathA A pAMce pUnamonA bIjA divasanI vadi pratipadAo e dasa divasa. saMdhikALa (1) sUryodaya, (2) sUryAsta, (3) madhyAhna ane (4) madhya rAtri(madharAta)nA samaye be-be ghaDI sudhI. (noMdhaH emAM je kALano niyama batAvyo, emAM AcAryomAM matabheda che.) uparokta avasthAone TALIne bhAvapUrvaka sUtra svAdhyAya karavA joIe. enAthI karmonI nirjarA thAya che ane paryAyo nirmaLa banI jAya che. [ zrutajJAnanA bheda D DOOOOOOOOOOO (2011)
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 (avadhijJAna : bheda, svarUpa tathA viSaya) avadhijJAnanA bheda bheda : avadhino artha che sImA, maryAdA. kSetra ane kALanI vividha maryAdAothI baMdhAyelo, indriyo ane mananI sahAyatA lIdhA vinA Atma sApekSa rUpI dravyone jANanAra jJAna avadhijJAna che. A jJAna pratyakSa pramANarUpa che. enI saMkhyAtIta prakRtio che. avadhijJAnanA kSetra ane kALane laIne asaMkhya bheda thaI jAya che. jema ke jaghanyathI aMgulanA asaMkhya bhAgathI laIne eka-eka pradezanI vRddhi karatAM-karatAM utkRSTathI alokamAM paNa loka-pramANa asaMkhya khaMDone jANavAnI kSamatA avadhijJAnamAM thAya (hoya) che. kALathI avadhijJAnI jaghanya AvalikAnA asaMkhya bhAgathI lagAvIne eka-eka samayanI vRddhi karatAM-karatAM utkRSTathI asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNInA viSayone jANI zake che. viSayanA bhedathI viSayomAM paNa bheda thAya che. A nyAye kSetra-kALarUpa viSayanA asaMkhya bheda hovAthI avadhijJAnanA paNa asaMkhya bheda thaI jAya che. dravya ane bhAvanI apekSAthI avadhijJAnanA anaMta bheda paNa prApta thAya che. tejasubhASA dravyanA upAMtarAlavartI anaMta pradezika dravyathI laIne vicitra vRddhithI sarva mUrta dravyone utkRSTa avadhijJAnI jANI zake che. bhAvathI prati vastugata, asaMkhya paryAyone avadhijJAnI jANe che. A rIte sarvapudgalAstikAya ane enI asaMkhya avadhigrAhya paryAyo avadhijJAnano viSaya siddha thAya che. zeyanA bhedathI jJAnanA bheda thAya che. A nyAye dravya bhAva rUpa viSayanI apekSAthI avadhijJAnanA anaMta bheda paNa prApta thAya che. pUrvamAM je avadhijJAnanA saMkhyAtIta bheda kahevAyA che, enAthI anaMta bhedanA paNa grahaNa samajI levA joIe, kAraNa ke anaMta paNa saMkhyAtIta che ja. A anaMta pravRttio (bhedo)mAMthI keTalIka pravRtio bhava-pratyaya che ane keTalIka prakRtio guNa-pratyakSa-kSayopazama pratyaya che. je rIte pakSIomAM AkAzamAM UDavAnI zakti janmajAta hoya che, ema ja nArako ane devomAM avadhijJAnanI je prakRtio janmajAta hoya che, te bhava, pratyaya kahevAya che. je prakRtio tapa vagere guNonA prabhAvathI kSayopazamanI apekSAthI Avirbhata thAya che te guNapratyaya kahevAya che. tiryaMca ane manuSyone guNa-pratyaya avadhijJAna hoya che. jijJAsA thaI zake che ke avadhijJAna, kSAyopathamika bhAvamAM che ane nAraka vagere bhava audayika bhAvamAM che, to e avadhijJAna bhava-pratyaya kevI rIte thaI zake che ? samAdhAna e che ke bhava-pratyaya prakRtio paNa mukhyatve kSayopazamathI ja thAya che, mAtra e prakAranA kSayopazama e nAraka, deva-bhavamAM avazya hoya che, tethI emane bhava-pratyaya kahevAya che. dravya, kSetra, kALa bhAva ane bhavanA nimittathI karmonA udaya, kSaya, kSayopazama ane upazama thatAM dRSTigocara thAya che. jema ke mALA, caMdana vagerenA nimittathI prANIone (12) 09, 2009 (jiNadharmo
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhano udaya thAya che tathA viSa sarpAdinA nimittathI dukhodaya thAya che. A ja rIte bhavanA nimittathI kSayopazama thAya che, tethI nAraka ane deva-bhavanA nimittathI paNa avadhijJAnanuM kSayopazama thAya che. mATe e bhava-pratyaya avadhijJAna kahevAya che. avadhijJAnanI e saMkhyAtIta prakRtionuM samagra varNana saMbhava nathI, kAraNa ke vacanano prayoga kramazaH ja thAya che ane AyuSya parimita che. chatAM vinaya-ziSyajanonA anugraha mATe sthULa dRSTithI avadhijJAnanA bhedonuM kathana karavAmAM Avela che. 'ohinANa paccakkhaM duvahi paNNattaM, taMjahA-bhavapaccaiyaM khAovasamiyaM ca / ' - naMdIsUtra - 6 avadhijJAna pratyakSa be prakAranuM kahevAmAM AvyuM che. bhava-pratyayika ane kSAyopathamika enI vyAkhyA pahelA karavAmAM Avela che. bhava-pratyaya avadhijJAna yAvajIvana eka samAna rahe che, paraMtu guNa-pratyaya avadhijJAnamAM nyUnAdhikatA thatI rahe che. tethI guNa-pratyaya avadhijJAnanA cha bheda batAvavAmAM AvyA che - (1) anugAmI (2) ananugAmI (3) vardhamAna (4) hayamAna (5) pratipAtI (6) apratipAtI. (1) anugAmI : je avadhijJAna potAnA utpattikSetrane choDIne bIjA sthAna para javAthI vidyamAna rahe che, ene anugAmI kahe che. jema sUryanI sAthe-sAthe prakAza rahe che, ema ja A avadhijJAna jIvanI sAthe ja rahe che. jema puruSanA netra puruSanI sAthe ja rahe che. e jyAM paNa jAya che tyAM netra sAthe rahe che. e ja rIte je avadhijJAna anya kSetramAM javA chatAMya sAthe rahe che, e anugAmika avadhijJAna che. je sthAna upara je caitanyamAM A avadhijJAna pragaTa thAya che, e caitanya e sthAnanI cAre bAju saMkhyAta-asaMkhyAta yojana sudhI jue che. e AtmAnA bIjA kSetramAM javAthI paNa e eTalA kSetrane jANe-dakhe che. A AnugAmika avadhijJAna be prakAranuM che: (1) aMtagata ane (ra) madhyagata. aMtagata-avadhijJAnanA traNa bheda che - purataH aMtagata, mArgataH aMtagata ane pArthita aMtagata. AnuM saMkSipta varNana A rIte che. purataH aMtagata H jema koI puruSa dIpikA, ghAsa-phUsano pUDo saLagatuM kASTha, maNi, pradIpa, zakorA vageremAM sthita agnine hAtha athavA daMDAthI AgaLa karIne A padArthonA prakAzathI mArgamAM rahelI vastuone joto jAya che, ema ja purataH avadhijJAna paNa kSayopazama vizeSathI AgaLanA pradezane prakAzita karatA-karatA sAthe sAthe cAle che. mArgataH avadhijJAnaH jema koI puruSa dIpikA yAvatu zakorA vageremAM sthita agnine hAtha ke koI daMDAthI pAchaLa karIne A vastuonA prakAzathI pAchaLa sthita padArthone jotAM[avadhijJAna bheda, svarUpa tathA viSaya a 213)
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jotAM cAle che, e ja rIte je jJAna kSayopazama vizeSathI pAchaLanA pradezane prakAzamAna kare che e mArgataH aMtagata avadhijJAna che. pArzvataH aMtagata avadhijJAna : jema koI puruSa dIpikA yAvat enAthI zarAva sthita agnine pArzvabhAgamAM rAkhIne pArzva bhAgamAM sthita padArthone jotAM-jotAM jAya che, ema ja je avadhijJAna kSayopazama vizeSathI eka pArzvanA athavA baMne pArthanA padArthone prakAzita kare che e pArzvataH aMtagata avadhijJAna che. madhyagata avadhijJAna H jema koI puruSa ulkA yAvat zarAvamAM sthita agnine mastaka para rAkhIne cAle che, to enaH prakAzamAM sarva dizAomAM sthita padArthone jotAM jAya che. A rIte je avadhijJAnathI kSayopazama vizeSathI sarva dizAomAM sthita padArthonuM jJAna karatA jAya che e madhyagata avadhijJAna che. emAM tiryaMcone mAtra aMtagata avadhijJAna, manuSyone aMtagata, madhyagata avadhijJAna tathA deva, nAraka tathA tIrthaMkaronA madhyagata avadhijJAna hoya che. (2) ananugAmI : je sAthe na cAle paraMtu je sthAna para avadhijJAna utpanna thayuM, e ja sthAnamAM sthita thaIne rUpI padArthane jANe ane utpattisthAnane choDI devAthI jJAna paNa lupta thaI jAya che, e jJAna ananugAmI che. jema ke koInuM jyotiSa jJAna evuM hoya che ke potAnA nizcita sthAna upara to praznono sArI rIte javAba ApI zake che, paNa bIjA sthAna para nahi. A prakAranA potAnA ja sthAna para avasthita rahenAra avadhijJAnane ananugAmI kahe che. jema sAMkaLathI bAMdhelo dIpaka (dIvo) nizcita sthAna para ja prakAza ApI zake che, anyatra nahi, ema ja A anugAmI avadhijJAna jyAM utpanna thayuM che tyAM ja rahIne jANI zake che, anyatra nahi. manuSya ane tiryaMcane anugAmI tathA ananugAmI avadhijJAna thaI zake che. (3) vardhamAna : je avadhijJAna utpattinA samaye alpa viSayavALA thatA-thatA pariNAma vizuddhi sAthe dravya, kSetra, kALa, bhAvanI maryAdAne laIne uttarottara vadhatuM rahe arthAt adhikAdhika viSayavALA thatA jAya che, ene vardhamAna kahevAya che. jema dIvAsaLIthI pedA thayelI cinagArI (taNakho) sUkA baLataNanA saMyogathI kramazaH vadhatI jAya che, ema ja je adhijJAna uttarottara vadhatuM jAya che, e vardhamAna avadhijJAna che. A avadhijJAna tiryaMca paMcendriyo tathA manuSyomAM thAya che. (4) hIyamAna : je avadhijJAna utpattinA samaye adhika viSayavALA hoya, paraMtu pariNAmonI azuddhinA kAraNe je kramazaH alpa, alpatara, alpatama viSayavALo thaI jAya e hIyamAna avadhijJAna che. A avadhijJAna tiryaMca paMcendriyo tathA manuSyomAM hoya che. 214 jiNadho
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) pratipAtI : je avadhijJAna jagamagatA dIvAnI jema vAyunA jhokAthI tarata bujhAI javA samAna ekadama lupta thaI jAya che, ene pratipAtI avadhijJAna kahe che. A avadhijJAna jIvananA koIpaNa kSaNamAM utpanna ane lupta thaI jAya che. tiryaMca paMcendriyo tathA manuSyomAM A avadhijJAna hoya che. (6) apratipAtI : je avadhijJAnano svabhAva patanazIla nathI arthAt je AvyA pachI jato nathI, e apratipAtI avadhijJAna che. kevaLajJAna thavAthI A apratipAtI avadhijJAna jatuM nathI, paraMtu kevaLajJAnamAM samAI jAya che. kevaLajJAnanI sAme enI sattA akiMcitkara hoya che. jema sUryanI sAme dIvAno prakAza. A apratipAtI avadhijJAna bAramA guNasthAnavartI jIvone e guNasthAnanI aMtima sthiti arthAt aMta samayamAM hoya che ane enA pachI teramuM guNasthAna prApta thatA samaye kevaLajJAna utpanna thaI jAya che. A apratipAtI avadhijJAnane paramAvadhi jJAna paNa kahe che. jema sUryodayanI pUrva uSAnI prabhA phelAya che. ema ja paramAvadhi rUpa uSA pachI kevaLarUpI sUryano udaya thAya ja che. avadhijJAnanA ukta cha bheda naMdIsUtra anusAra batAvavAmAM AvyA che. paraMtu kyAMkakyAMka pratipAtI ane apratipAtInA sthAne avasthita ane anavasthita bhedonuM kathana che. avasthita ane anavasthitanAM lakSaNa A prakAra che : avasthita ? je avadhijJAna janmAMtara hovA chatAMya AtmAmAM banI rahe che ke kevaLajJAnanI utpattiparyata athavA Ajanma rokAya che, e avasthita avadhijJAna che. anavasthita H jaLanA taraMga samAna che. je avadhijJAna kyAreka ghaTe che, kyAreka vadhe che, kyAreka Avirbhata thaI jAya che ane kyAreka tirohita thaI jAya che, e anavasthita avadhijJAna che. ukta baMne bheda pratipAtI ane apratipAtI samAna ja lakSaNavALA che. nAmabhedanI apekSAthI bhinna-bhinna kahevAya che anya koI bheda AmAM dRSTigocara thato nathI. TippaNa (noMdha) : apratipAtI avadhijJAnanI A vyAkhyA "naMdI' sUtrAnusAra che. prajJApanA sUtra'nA 33mA padanI TIkAmA apratipAtI avadhijJAnanI vyutpatti karatA kahyuM che - "ra pratipAtI pratipAta, yajovanajJAna drA maraVIkArato vI na vaMzanupAtI vyartha: " arthAt je pratipAtI nathI e apratipAtI avadhijJAna kevaLajJAna utpattiparyata athavA maraNaparyata rahenAra che. mATe A vyAkhyAnusAra nArakI, devatAmAM apratipAtI avadhijJAna tathA manuSya tathA tiryacomAM pratipAtI tathA apratipAtI baMne prakAranuM avadhijJAna hoya che. [avadhijJAna bheda, svarUpa tathA viSaca 215)
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo ke anugAmI ane ananugAmI - A baMne bhedomAM zeSa bhedono aMtarbhAva thaI zake che, paraMtu vardhamAna-hIyamAna vagere vizeSa bheda batAvavA mATe emanuM alaga-alaga varNana karavAmAM AvyuM che. hInamAna ane pratipAtI avadhijJAnamAM aMtara e che ke hIyamAna avadhijJAnamAM kramazaH dhIre-dhIre avadhijJAnano hrAsa thAya che jyAre pratipAtI avadhijJAna dIvAnI jema kSaNabharamAM ja naSTa thaI jAya che. avadhijJAnano viSaya dravya, kSetra, kALa ane bhAvane laIne avadhijJAnano viSaya A rIte batAvavAmAM Avyo che. dravyathI avadhijJAnI ochAmAM ochAM anaMtarUpI dravyone jANe-dekhe che ane utkRSTathI saMpUrNarUpI dravyone jANe-dekhe che. kSetrathI avadhijJAnI jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA kSetranAM dravyone jANe-dekhe che, ane utkRSTathI lokanA kSetragata samasta rUpI dravyone jANe-dekhe che. sAmarthyanI apekSAe utkRSTa avadhijJAnI asat kalpanAthI jo alokamAM paNa lokapramANa asaMkhya khaMDa karavAmAM Ave to avadhijJAnI emAM sthita rUpI dravyone paNa jANavAnI zakti rAkhe che. nA to alokamAM lokapramANa khaMDa thaI zake che ane nA tyAM rUpI dravya ja che. paraMtu avadhijJAnanI utkRSTa zaktine batAvavA mATe A asat kalpanA karavAmAM AvI che. kSetra ane kALa svarUpathI arUpI sUkSma che, emane avadhijJAnI sAkSAt nathI jANI zakato. tethI kSetra ane kALathI avadhijJAnanA viSayano artha che ke eTalA kSetramAM ke eTalA samayamAM rahelAM rUpI dravyone e jANe-dekhe che. jaghanya avadhikSetra 'vizeSAvazyaka bhASya'mAM avadhijJAnanA kSetranI apekSAthI jaghanya viSaya A rIte pratipAdita karavAmAM Avyo che - jAvaiyA tisamayAhAragassa suhumassa paNaga jIvassa / ogAhaNA jahannA, ohI khettaM bahannaM tu // vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-588 arthAt trisamayAhAraka sUkSmapanaka jIvanA zarIranI jeTalI avagAhanA thAya che, eTaluM kSetra avadhijJAnanA jaghanya kSetra viSaya hoya che. A vAtane vizeSa spaSTa karatA kahyuM che : "eka hajAra yojananI avagAhanAvALA mahAkAya vizALa matsya marIne potAnA ja dehanA bAhya bhAgamAM sUkSma panaka jIvanA rUpamAM utpanna thAya che. e samaye te matsya prathama samayamAM potAnA AyAma laMbAIne saMkSipta kare che arthAt Atma-pradezone saMkucita kare che ane matsya dehanI jADAInA tulya (samAna) matsya zarIranA upara-nIce DAbe-jamaNe 216 jiNadhammo
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhI bAjuthI saMkSipta karI aMgula(AMgaLInA)nA asaMkhyAtamA bhAga pramANaprataranI racanA kare che. bIjA samayamAM e pratarane baMne taraphathI saMkucita karI matsya zarIranI jADAInA anurUpa sUcI rUpamAM karI nAkhe che ane trIjA samayamAM e sUcIne paNa saMkSipta karI aMgulanA asaMkhyAtAmo bhAga-pramANa avagAhanAvALo thaIne e sUkSmapanakajIva(vanaspati vizeSa)nA rUpamAM tyAM utpanna thAya che. A utpattinA samayathI laIne trIjA samayamAM enuM je deha-mAna (avagAhanA) thAya che, eTaluM ja kSetra jaghanyathI avadhijJAnano viSaya hoya che arthAt eTalA ja kSetramAM rahelAM dravyone e viSaya kare che - kSetrane nahi... kSetra to amUrta tathA sUkSma hovAthI avadhijJAnano viSaya nathI hoto. utpattino prathama ane bIjo samaya sUkSma hovAthI tathA cothA samaya sthULa hovAthI tRtIya samayanuM ja grahaNa karyuM che. utkRSTa avadhi kSetra avadhijJAnanA utkRSTa kSetrane samajAvatA 'bhASya'mAM kahyuM che savva bahuagaNi jIvA, niraMtaraM jattiyaM bharijjaMsu / khettaM savva disAgaM paramohI khetta niTThio // - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-598 sarva bahu agnikAyanA jIva, asaMkhya AkAza-pradezo para eka-eka jIvane sthApita karavAthI jeTalA AkAza kSetrane bharI zake che, eTalA kSetra paramAvadhino utkRSTa viSaya hoya che. vizeSa spaSTIkaraNa karatA batAvyuM che ke - avvAghAe savvAsu kammabhUmIsu ja tadAraMbhA / savva bahavo maNussA hoMtajiyajiNidakAlammi // - vizeSAvazyaka. bhASya, gAthA-599 mahAvRSTi vagere vyAghAtanA abhAvamAM pAMca bharata, pAMca airAvata (hAthI) ane pAMca videha rUpa paMdara karmabhUmiomAM sarva bahu-sarvAdhika bAdara agnikAyanA jIva utpanna thAya che. evI sthiti avasarpiNI kALamAM dvitIya tIrthaMkara zrI ajitanAthanA zAsanakALamAM thaI che. kAraNa ke tathAvidha svabhAvanA kAraNe e samayamAM bAdara agnikAyanA vizeSa AraMbha (hiMsA) karanAra garbhaja manuSya anya atIta-anAgata kALanI apekSA pracurapramANamAM jovA maLe che. e pracura manuSya agnine saLagAvavA, ene havA dvArA peTAvavA vagere agni saMbaMdhI AraMbha vizeSataH kare che. A paNa loka-sthitino svabhAva che ke e ja samayamAM bAdara-anikAyanA jIva vadhu pramANamAM hoya che, jyAre sUkSma-anikAyanA jIva utkRSTa padamAM prApta thAya che. anaMta-anaMta avasarpiNIomAM e ja dvitIya tIrthaMkarano avadhijJAna : bheda, svarUpa tathA viSaya 210
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALa (samaya) evo hoya che, jyAre sUkSma agninA jIva utkRSTa padamAM prApta thAya che. tethI e samayanA badhA sUma agnikAyanA jIva tathA badhA bAdara agnikAyanA jIvone meLavavAthI sarva bahu agni jIvono parimANa thAya che. A sarva - bahu - agni jIvomAMthI pratyekane AkAzanA asaMkhyAta pradezo para sthApita karavAthI jeTalA AkAza khaMDane bharI zake che, eTaluM kSetra avadhijJAnanA utkRSTa viSaya prarUpita karavAmAM AvyA che. A kSetra alokamAM loka-pramANa asaMkhya AkAza khaMDa pramANa hoya che. A avadhijJAnano utkRSTa kSetra saMbaMdhI viSaya che. zaMkA karI zakAya che ke alokamAM koI rUpI dravya che ja nahi to tyAM sudhI avadhijJAnano viSaya kevI rIte hoI zake che ? samAdhAna e che ke A kathana avadhijJAnanI utkRSTa zaktine batAve che arthAtu jo tyAM paNa koI daSTavya padArtha hoya to e ene paNa joI zake che - jANI zake che. ahIM eka jijJAsA pharI pedA thAya che. loka-pramANa avadhijJAna thaI gayA pachI jyAre vizeSa vizuddhi vadhe che to e vRddhinuM zuM phaLa hoya che, kAraNa ke lokanA bahAra daSTAvya padArtha to che ja nahi. A zaMkAnuM samAdhAna e che ke vizuddhinA kAraNe lokathI bahAranA kSetramAM vadhatA avadhijJAna lokastha dravyone ja vadhumAM vadhu sUkSmatAthI grahaNa kare che. ahIM sudhI ke paramAvadhi sarva sUkSma paramANune paNa joI zake che. A e vadhatI jatI vizuddhinuM tAttvika phaLa che. upara pratipAdita jaghanya avadhi kSetrathI laIne utkRSTa avadhi kSetranA vaccenuM je kSetra che e ja avadhijJAnanA madhyama kSetra saMbaMdhI viSaya che. kALanI apekSAe avadhijJAnI jaghanyathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga mAtranAM rUpI dravyone jANe-dekhe che ane utkRSTathI asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI pramANa atIta ane anAgata kALanAM rUpI dravyone jANe-dekhe che. avadhijJAnanA kALa ane kSetranI paraspara niyata maryAdAo che jema ke - je avadhijJAnI kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgane ja jANe che e kALathI AvalikAnA asaMkhyaya bhAgane ja jANe-dekhe che, cAhe te atIta hoya ke anAgata. je avadhijJAnI aMgulathI saMkhyAmAM bhAga mAtrathI jue che, e kALathI AvalikAnA saMkheya bhAgane ja jANe. dekhe che. je avadhijJAnI aMgula mAtra kSetrane jue che, e kALathI thoDA ochA AvalikApramANa samayavartI atIta anAgata dravyone jANe che. je avadhijJAnI kSetrathI aMgula pRthakatva(bethI laIne nava aMgula sudhI)ne jue che e kALathI saMpUrNa AvalikAne jue che. (218) . je che te ja rIte jiNadhamo)
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ e avadhijJAnI kSetrathI eka hAtha-pramANa kSetrane jue che, e kALathI aMtarmuhUrta - arthAt thoDA ochA muhUrtane jue che. je avadhijJAnI kSetrathI gavyUti(kosa)-pramANa kSetrane jANe che, e kALathI thoDA ochA divasane jANe-dekhe che. je avadhijJAnI yojana-pramANa kSetrane jANe che, e kALathI divasa pRtha(bethI laIne nava divasa sudhI)ne jANe-jue che. je avadhijJAnI pacIsa yojana-pramANa kSetrane jANe-dekhe che, e kALathI thoDA ochA paMdara divasane jANe-dekhe che. je avadhijJAnI bharatakSetra-pramANa kSetrane jANe che, e kALathI saMpUrNa pakSa(paMdara divasa)ne jANe-dekhe che. je avadhijJAnI saMpUrNa jaMbudvIpane jANe-dekhe che, e sAdhika mAsane jANe-dekhe che. je avadhijJAnI aDhIdvIpa(manuSyaloka)ne jANe-dekhe che, e eka varSa-pramANa atIta-anAgata kALane jANe-dekhe che. je avadhijJAnI aDhIdvIpathI bahAra rucakAdi kSetrane jANe-dekhe che, e kALathI varSa pRtha(be varSathI nava varSa sudhI)ne jANe-dekhe che. keTalAka AcAryono mata che ke hajAra varSane jANe-dekhe che. A rIte kSetramAM kALa ane kALamAM kSetranI yojanA karI levI joIe. je avadhijJAnI hajAra varSathI adhika saMkhyeya kALane jANe-dekhe che, e kSetrathI saMdhyeya dvIpa-samudrone jue che. je avadhijJAnI kALathI asaMkhyeya palyopama vagere kALane jANe-jue che, e kSetrathI kadAca asaMkhya dvIpa-samudrone jANe che. kadAca moTA-moTA saMkhyeya dvIpa-samudrone jANe che. kadAca koI eka ati vizALa dvIpa-samudrane jANe che, kadAca enA eka dezane jANe-dekhe che. yojananI apekSAthI sarvatra asaMkhyeya ja samajavuM joIe. paristhULa nyAyanI apekSAthI kSetra-vRddhi thavAthI kALa-vRddhi aniyata che arthAt hoya paNa che ane nathI paNa hotI. paraMtu dravya-paryAyanI vRddhi thAya che. kALavRddhi hovAthI kSetra vagerenI vRddhi thAya ja che. dravya-bhAvamAM vRddhi thavAthI kSetra-kALanI vRddhi paNa che ane nathI paNa. dravyanI vRddhi thavAthI bhAvamAM vRddhi thAya che, paraMtu bhAvamAM vRddhi thavAthI dravya-vRddhimAM bhajavuM che arthAt hoya che ane nathI paNa hotuM. dravya, kSetra, kALa, bhAvamAM kALa sUkSma che. enAthI kSetra sUkSmatara che, kAraNa ke aMgula zreNI mAtra kSetranA AkAza-pradeza eTalA che ke jo eka-eka samayamAM eka-eka pradeza kADhavAmAM Ave to asaMkhyeya-avasarpiNIo vItI jAya. kSetrathI dravya-sUkSma che ane dravyathI bhAva-sUkSma che. avadhijJAna : bheda, svarUpa tathA viSaya 219
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhijJAnanA viSayanI apekSA kALa stoka (ocho) che. enAthI kSetra asaMkheya guNA che, enAthI dravya anaMta guNA che ane paryAya enAthI asaMkhyaya ke saMkhyaya guNA che. kAraNa ke eka-eka AkAza-pradeza para anaMta paramANu-yaNukacaNuka vagere dravya rahelA che ane eka-eka dravyanI anaMta-paryAya che. bhAvathI avadhijJAnI jaghanyataH rUpI dravyonI anaMta-paryAyone jANe che, dekhe che ane utkRSTathI paNa anaMta-paryAyone jANe-dekhe che. anaMtanA anaMta bheda hoya che. cAhe e bheda vattA, ochA, guNA ke bhAgAkAra rUpomAMthI koIpaNa prakAranA hoya, tethI jaghanya ane utkRSTa anaMtamAM aMtara samajI levuM joIe. anaMtano Azaya saMpUrNa bhAvonA anaMtamA bhAga jeTalo samajavo joIe. avadhijJAnanA pharUkAvadhi, dezAvadhi, paramAvadhi vagere paNa bheda batAvavAmAM AvyA che. phakAvadhi : jema oraDAmAM rahelA dIvAnI jyota jALI vagerethI bahAra nIkaLe che, e nirgamAM sthAnonI jema avadhi jJAnAvaraNanA kSayopazamajanya avadhijJAnanAM nirgama sthAnone phaka kahevAmAM AvyA che. A phaka eka jIvana saMdhyeya ane asaMkhyaya paNa hoya che. eka phakanA upayoga-prayukta thavAthI jIva niyamathI badhA phaphakothI upayukta hoya che, kAraNa ke jIvano upayoga svabhAva eka che. jema eka netranA upayukta hovAthI bIjuM netra paNa upayukta thaI ja jAya che. A phaka traNa prakAranA che - anugAmika, ananugAmika ane mizra. emAMthI pratyekanA traNa-traNa bheda che - pratipAti, apratipAti ane mizra. emAMthI AnugAmika ane apratipAtI phaka tIvra vizuddhivALA hoya che. ananugAmI ane pratipAtI phaDuka maMda vizuddhivALA hoya che. mizra phaDuka madhyama vizuddhivALA hoya che. pUrvamAM je avadhijJAnanA anugAmI vagere cha bheda batAvavAmAM AvyA che te dezAvadhi che. avadhijJAnanuM je sarvocca sarvotkRSTa svarUpa che e paramAvadhi che. paramAvadhinA pragaTa thavAthI aMtarmuhUrta pachI kevaLajJAna pragaTa thaI ja jAya che - jema uSAkALanI pachI sUryodaya thAya che. jema mithyAdeSTinA mati ane zrutajJAnane kumati (matijJAna), kuzruta (zruta-ajJAna) kahevAya che, ema ja mithyAdeSTi jIvanA avadhijJAnane virbhAgajJAna kahe che. avadhijJAnanuM svarUpa kSayopazamanI vicitratAnA kAraNe vividha prakAranuM che, ane tatsaMbaMdhI aneka sUkSmatAo bhASya vagere graMthomAM varNita che. vizeSa, jijJAsuoe bhASya vagerethI enuM jJAna karavuM joIe. (20)00000000 0 0 0 0 0 0 0 { jiNadhAmo)
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 ( mana:paryayajJAna) manodravyanI paryAyone jANanAra jJAna mana:paryAyajJAna kahevAya che. aDhIdvIpavartI saMjJI paMcendriya jIvonA manogata bhAvone jANanAra jJAna manaHparyAyajJAna che. A jJAna saMyamanI vizuddhithI ja prApta thAya che. je saMyatI hoya emane paNa badhAne nathI thatuM, chatAM je apramatta saMyatI hoya ane emAMthI paNa je vividha prakAranI RddhiothI saMpanna hoya, emane ja mana paryayajJAna thAya che. arthAt mAtra Rddhi-saMpanna apramatta saMyatIne ja mana:paryayajJAna thaI zake che. mATe saMyamanI vizeSa prakAranI vizuddhi vagere guNa-pratyayathI ja manaH paryayajJAna pragaTa thAya che. mana:paryAyajJAnanA kSetra-viSaya manuSya kSetravartI saMjJI jIvonA manogata bhAvone jANavA sudhI ja sImita che. manuSya kSetrathI bahAra A jJAnano viSaya nathI. mana:paryayajJAnI saMjJI jIvo dvArA mAnyamAna (ciMtyamAna) manoyoga dvArA mana rUpathI pariNamita bhAvone ja jANI zake che. manoyoga hovA chatAM AkAzastha manodravya pugalone e nathI jANI zakatA. dravya-mananI je vividha paryAyo che, e ja mana:paryAyajJAnano viSaya bane che. kAraNa ke bhAva-mana jJAnarUpa hovAthI amUrta che ane amUrta dravya chadmasthanA sAkSAt jJAnano viSaya nathI hoto. mana:paryAyajJAnI saMzI jIva dvArA ciMtita vastunI manogata-paryAyane ja jANe che, bAhya vastumAM rahelI paryAyane nahi. manodravyanI paryAyonA AdhArathI te anumAna-pramANa dvArA bAhya vastugata-paryAyone jANe che. jema ke A vyaktinA manodravya A rUpamAM pariNata thayA che, mATe e vastu evI hovI joIe. tethI mana:paryAyajJAnI ciMtanIya ghaTAdi vastune sAkSAt nathI jANatA. ciMtaka mUrta-amUrta koIpaNa vastune ciMtana karI zake che. chamastha amUrta vastune nathI jANI zakato. mATe anumAnathI mana:paryAyajJAnI ciMtanIya vastune jANe che. sAkSAt to manogata-paryAyone ja jANe che. mana:paryAyajJAnI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga-pramANa atIta-anAgatanA manogata bhAvone jANI zake che. mana pacacajJAnanA bheda mana:paryAyajJAnanA be bheda che - (1) Rjumati ane (2) vipulamati che. (1) bAjumati : bIjAnA manogata bhAvone (vipulamatinI apekSA) sAmAnya rUpathI jANavA, Rjumati mana:paryAyajJAna kahevAya che. (2) vipulamatti H bIjAnA manogata bhAvone RjumatinI apekSA vizeSa spaSTa rUpathI jANavA vipulamati mana:paryAyajJAna che. ( mana:paryajJAna navI 221)
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rjumati ane vipulamati - baMne ja mana:paryAyajJAna paTuM kSayopazamajanya hovAthI vizeSAgrAhI che. vizeSagrAhI hovAnA kAraNe ja mana:paryAya darzana nathI mAnavAmAM AvyA. darzana sAmAnyane grahaNa kare che ane mana:paryAyajJAnamAM sAmAnya grahaNa nathI thatuM. RjumatimAM je sAmAnya rUpathI jANavuM kahyuM che, e sAmAnya dharma nathI, chatAM vipulamati jeTalA vizeSone jANe che, enAthI ochA vizeSone Rjumati jANe che, eno eTalo ja abhiprAya che. jumati ane vipulamatinA bheda Rjumati ane vipulamatimAM dravya-kSetra-kALabhAvanI apekSAthI je vizeSatA che, e A prakAra che : (1) dravyathI Rjumati manovargaNAnA anaMta-anaMta pradeza skaMdhone jANe che ane vipulamati RjumatinI apekSA adhika pradezovALA skaMdhane vadhu spaSTatAthI jANe che. (2) kSetrathI Rjumati jaghanyataH aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga-pramANe kSetrane tathA utkRSTathI nIce ratnaprabhA pRthvInA nIce kSullaka prattara sudhIne, upara jyoSita cakranA uparitala paryata ane trAMsA aDhIdvIpa paryatamAM aDhIaMgula ochA saMzI jIvonA manogata bhAvone jANe che. vipulamati, RjumatinI apekSA aDhIdviIpanI sImAmAM ja aDhI aMgula vadhu arthAt paripUrNa aDhIdvIpanA paryata trAMsI dizAmAM sthita saMjJIjIvonA manogata bhAvone jANe che. (3) kALathI Rjumati jaghanyataH palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgane ane utkRSTathI paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga bhUta tathA bhaviSyanA manogata bhAvone jANe che. RjumatinI apekSA kaMIka vadhAre kALanA manathI ciMtita ke jemanuM ciMtana haze, evA bhAvone vipulamati mana:paryAyajJAna adhika phuTa rUpamAM jANe che. (4) bhAvathI Rjumati manogata bhAvonI asaMkhyAta paryAyone jANe che, paraMtu badhA bhAvonA anaMtamA bhAgane jANe che. vipulamati, RjumatinI apekSA kaMIka adhika paryAyone vizuddhattara rUpamAM phuTataH jANe che. uparyukta vizeSatAone sAthe ja Rjumati ane vipulamatimAM keTalIka anya vizeSatAo paNa che : (1) RjumatinI apekSA vipulamati mana:paryayajJAna sUkSmatara ane adhika vizeSone phuTa rUpathI jANe che. A vizuddhikRta bheda che. (2) Rjumati utpanna thayA pachI kadAca jatI paNa rahe, paraMtu vipulamati utpanna thayA pachI nathI jatI, arthAt Rjumati pratipAtI paNa hoI zake che, jyAre vipulamati apratipAtI paNa hoya che. kevaLajJAna thavAthI te emAM samAviSTa thaI jAya che tyAre enI sattA akiMcitkara hoya che. A apratipAta kRta vizeSatA che, mATe "tattvArtha sUtra'mAM kahevAya che - vizuddha pratipAtA taLazeSa: - tattvArtha sUtra, a-1, sU-24 (222) : ja jiNadhamo)
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamamAM A viSayane A rIte batAvavAmAM Avyo che - ujjumaI aNaMte aNaMta paesie khaMdhe jANai pAsai / taMceva viulamaI abbhahiyatarAe, viulatarAe, visuddhatarAe, vitimiratarAe jaanni-paasi...| - naMdIsUtra-1) arthAt Rjumati anaMta-anaMta pradezika skaMdhone jANe-khe che. emano ja vipulamati adhika rUpathI, vipula rUpathI, vizuddha rUpathI, vitimira rUpathI jANe-khe che. avadhijJAna ane mana:paryacajJAnanuM aMtara avadhijJAna ane mana:paryAyajJAna baMne ja rUpI dravyone grahaNa kare che tathA baMne vikala (apUrNa) pAramArthika pratyakSanA rUpamAM samAna hovA chatAMya A baMnemAM vizuddhi kSetra, svAmI ane viSayakRta bheda che - jema ke - (1) avadhijJAnanI apekSA mana:paryAyajJAna potAnA viSayane vizeSa spaSTa rUpathI jANe che, tethI te enAthI vizuddhattara che. (2) avadhijJAnanuM kSetra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI laIne saMpUrNa loka che, jayAre mana:paryAyajJAnanuM kSetra mAnuSottara parvata paryanta tirdhaka loka ja che. (3) avadhijJAnanA svAmI cAre gativALA hoI zake che, paraMtu mana:paryAyajJAnanA svAmI Rddhi prApta apramatta saMyata manuSya ja hoya che. (4) avadhijJAnanA viSaya thoDo paryAya sahita rUpIdravya che, paraMtu mana:paryAyajJAnano viSaya manodravya mAtra che. (5) avadhijJAna parabhavamAM paNa sAthe jaI zake che, jyAre mana:paryAyajJAna ihabhavika ja hoya che. mana:paryayajJAnanI pazyatA naMdI sUtramAM kahyuM che ke - --- __ 'taM samAsao cauvvihaM paNNattaM, taM jahA-davvao khittao, kAlao, bhaavo| davvao NaM ujjumaI aNaMte aNaMta paesie khaMdhe jANai pAsai / ' arthAtuM mana:paryayajJAnI dravyathI anaMta-anaMta pradezika skaMdhone jANe-dekhe che. mana:paryayajJAna paTukSayopazamathI thAya che. tethI utpanna thatA e vizeSane ja grahaNa kare che, sAmAnyane nahi. tethI e jJAnarUpa ja che, darzanarUpa nathI. evuM hovA chatAM AgamamAM "mana:paryayajJAna mATe jue che' evuM kema kahevAyuM che ? A prazna sahaja rIte ja sAme Ave che. A praznanA samAdhAnamAM aneka vicAra upasthita paNa che. (1) keTalAka AcAryona mata che ke - mana:paryayajJAnI jANe che, emane ja manathI thanArA acakSudarzana dvArA vikalpita [mana:paryajJAna , , , , Y223)
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che. A apekSAthI jovuM kahevAya che. Ane vizeSa spaSTa rIte ema kahI zakAya ke je pramAtAne mana:paryayajJAna thayuM che, ene ja manaHparyayajJAnanA anaMtara acasudarzana utpanna thAya che, e acakSudarzanathI e mana:paryayajJAnI e bhAvone jue che. zaMkA acakSudarzana matijJAnano bheda hovAthI parokSa kahevAya che ane mana:paryayajJAnane pratyakSa mAnavAmAM Ave che to tyAM acakSudarzananI pravRtti kevI rIte thaI zake che ? samAdhAna : jema avadhijJAnInA cakSudarzana ane acasudarzana dvArA parokSa arthane jovAthI enA pratyakSetramAM koI virodha nathI Avato, ema ja acasudarzana dvArA jovAthI mana:paryayajJAnanI pratyakSatAmAM zuM virodha hoI zake che ? tethI mana:paryayajJAnI svajJAnathI manodravya-paryAyone jANe che ane mAnasa-acakSudarzanathI jue che. (2) keTalAka AcAryono mata che mana:paryayajJAnI avadhidarzana dvArA jue che, paraMtu A kathana ayukta che, kAraNa ke mana:paryayajJAnIne avadhijJAna thAya ja che evuM anivArya nathI. avadhijJAna-avadhidarzana vagara paNa mana:paryayajJAna hoI tathaI) zake che. evI sthitimAM mana:paryayajJAnI, avadhidarzanathI jue che, e kevI rIte thaI zake che? (3) koI AcArya kahe che ke - jema avadhidarzana thAya che ema ja mana:paryayadarzana paNa thAya che. enAthI te jue che. A kathana paNa saMgata pratIta nathI thatuM kAraNa ke AgamamAM kyAMya paNa mana:paryayadarzanano ullekha nathI maLato. mAtra cAra ja darzana kahyA che. jema ke, pATha che - "videvi maMte haMsa paUUtte ? joyaHI I aunride, taMvackkhu daMsaNe, ucakkhu daMsaNe, ohi daMsaNe, kevala daMsaNe / ' pAMcamuM mana:paryayadarzana nathI kahevAmAM AvyuM, tethI enAthI jovAnI saMgati kevI rIte thaI zake che ? (4) koI kahe che ke jema vibhaMgadarzanane avadhidarzana kahevAmAM Ave che, ema ja mana:paryayadarzanane paNa avadhidarzanamAM samAviSTa mAnavAmAM Ave to zuM Apatti che? tyAre avadhidarzana dvArA mana:paryayajJAnI jue che, te saMgata thaI zake che. ukta kathana paNa Agama viruddha che, kAraNa ke 'bhagavatI sUtra'mAM AzIviSa uddezakamAM mana:paryayajJAnInA be ane traNa darzana batAvavAmAM AvyA che. je mati-zruta-mana:paryayajJAnI che, emanAM be darzana mAnavAmAM AvyAM che ane je mati-zruta-avadhi-mana:paryayarUpa cAra jJAnavALA che, emanA traNa darzana mAnavAmAM AvyA che. jo mana:paryayajJAnInA avadhidarzana hota to mati-zruta-mana:paryayavALAnA niyamathI traNa darzanonuM ja kathana hota, be darzanonuM nahi, mATe ukta mata zAstra viruddha che. (224) che je che te che jiNadhamo)
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) keTalAka kahe che ke - je avadhijJAna yukta mana:paryayajJAnI hoya che e mAtra jANe che ane dekhe che je avadhi rahita mana:paryayajJAnI hoya che e mAtra jANe che, dekhato nathI. paraMtu saMbhAvanAne laIne manaHparyayajJAnI jANe-dekhe che, e ghaTita thaI zake. (6) koI kahe che ke - manaHparyayajJAna pratyakSa jJAna che. pratyakSano artha che prakRSTa rUpathI jovuM. A apekSAe mana:paryayajJAnamAM jovuM ghaTita thaI zake che. A rIte mana:paryayajJAnanI pazyatAnA viSayamAM vividha abhiprAya batAvavAmAM AvyA che. A vize vizeSAvazyakanA bhASyakAranuM maMtavya e che ke - 'prajJApanA sUtra'nA trIsamA padamAM manaHparyayajJAna pazyatAnuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. e sAkAropayogavALI pazyatA che. e ja pazyatAthI mana:paryayajJAnI jue che. evuM spaSTa pratipAdananA rahevAthI anya abhiprAyonuM koI mahattva nathI rahetuM. A ja Agamokta samucita samAdhAna che. 33 kevaLajJAna vizvanA samasta dravya-paryAyone eka sAthe jANanAruM jJAna kevaLajJAna che. A jJAna sakaLa pratyakSa hoya che. vizvanA sakaLa carAcara padArthone jANanAra, dekhanAra hovAthI kevaLajJAnIne sarvajJasarvadarzI kahevAmAM Ave che. jyAre AtmAnA jJAna-guNane AcchAdita karanAra samasta AvaraNono sarvathA samUla kSaya thaI jAya che tyAre nirAvaraNa AtmAnI vizuddha jJAnajyoti potAnA sahaja svarUpamAM jagamagavA lAge che. e nirmaLa vizuddha jJAnadarpaNamAM tribhuvananA samasta padArtha tathA samasta bhUta-bhAvi ane vartamAna paryAyo pratibiMbita thavA lAge che. A jJAna sakala-paripUrNa tathA eka rUpa hovAnA kAraNe eno koI bheda nathI. 'naMdI sUtra'mAM kahyuM che aha savva davva pariNAma bhAva viNNati kAraNamaNaMtaM / sAsayamappaDivAi vihaM kevalaMnANaM // gAthA - 66 kevaLajJAna samasta dravya tathA paryAyonA jJAnanuM kAraNa che. e anaMta, zAzvata, apratipAtI ane eka ja prakAranuM che. kevaLajJAna samasta dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA astitvanuM paricchedaka che. jJeya vastunI anaMtatAnA kAraNe emane grahaNa karanAruM A jJAna paNa anaMta che. A jJAna pragaTa thayA pachI haMmezAM rahe che, tethI zAzvata che. A eka vAra AvirbhUta thayA pachI jatuM nathI, mATe apratipAtI che. AvaraNone sarvathA tathA nirmULa rUpathI kSaya thaI gayA pachI AvirbhUta thavAthI A nyUnAdhika nathI thato, tethI A eka rUpa ja che arthAt enA bheda nathI. kSAyopazamika jJAnomAM nyUnAdhiktA thaI zake che, paraMtu kSAyika hovAthI emAM nyUnAdhikatA saMbhava nathI. A jJAna anya jJAnonI apekSA na rAkhavAthI kevaLajJAna 225 -
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirapekSa che. A jJAna kevaLa che arthAt paripUrNa che, eka che. kevaLajJAna thayA pachI mati vagere kSAyopathamika jJAna nathI rahetuM, ekaluM kevaLajJAna ja rahe che. je rIte sarvazuddha paTamAM dezazuddhi thatI nathI, ema sarvazuddha kevaLajJAna thavAthI dezazuddha mati vagere kSAyopathamika jJAnanuM svataMtra astitva nathI rahetuM. sarvajJatAnI siddhi jJAna AtmAno svabhAva che, mATe bhAre AvaraNo hovA chatAMya e koIne koI aMzamAM (banelo) rahe che. jJAnane jyAre AtmAno svabhAva mAnavAmAM Ave che ane AvaraNonA kAraNe nyUnAdhika rUpamAM enuM Acchanna ane AvRtta hovAnuM svIkAravAmAM Ave che, to A paNa svIkAravuM paDaze ke e AvAraka AvaraNonA sarvathA haTI javAthI jJAna potAnA sahaja tathA paripUrNa svarUpamAM pragaTa thaI jAya che. jJAnanuM paripUrNa prAgaTya ja sarvajJatA che. ajJAnanuM kAraNa jJAnAvaraNa karma che. jyAre e jJAnane AvRtta karanAruM kAraNa sarvAzamAM haTI jAya che, to pachI ajJAnarUpa kArya kevI rIte rahI zake che ? ajJAnanA na rahevAthI sarvajJatA svayameva siddha thaI jAya che. anumAna-pramANathI paNa sarvajJatAnI siddhi thAya che. saMsAravartI chadmastha jIvonA jJAnamAM taratamatA jovA maLe che, cUnAdhikatA jovA maLe che. je vastumAM taratamatA jovA maLe che, eno prakarSa paNa kyAMka jovA maLavo joIe. jema ke paulika vastuomAM hUstatvadIrghatvanI taratamatA jovA maLe che, to eno prakarSa paNa jovA maLe che. hRstatvano prakarSa aNumAM ane mahattAno prakarSa AkAzamAM jovA maLe che. ema ja ApaNA chamasthika jJAnanI adhikatAnA prakarSa sarvajJamAM ane jJAnanI nyUnatAnA prakarSa nigoda jIvamAM jovA maLe che. A anumAna-pramANathI sarvajJatAnI siddhi thAya che. anya anumAnothI paNa sarvajJatA siddha thAya che. jema ke sUma, dUravartI ane aMtarita padArtha paNa koInA jJAnano viSaya hovo joIe, kAraNa ke te zeya che. je-je zeya hoya che, eno jJAtA koI hovo ja joIe, jema ke ghaTa, paTa vagere vastuonA jJAtA devadatta vagere. sUkSmAntarita tathA dUrastha padArtha paNa ya che tethI emano paNa koI jJAtA hovo joIe je A badhAno jJAtA che, e ja sarvajJa sarvadarzI che. A prakAranAM aneka pramANothI sarvajJatAnI siddhi thAya che. kevaLajJAnano viSaya naMdI sUtra'mAM kahyuM che - 'taM samAsao cauvvihaM paNNattaM / taM jahA-davvao, khittao, kAlao, bhAvao / tattha davvao NaM kevalaNANI savvadavvAiM jANai-pAsai, khittao NaM kevala nANI savvaM khittaM jANai-pAsai, kAlao NaM kevalaNANI savvaM kAlaM jANai pAsa, mAvo nuM sevananA sarve mAve nAchuM pAkuM ? - naMdIsUtra - 22 (22 maNidhamo)
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparanA sUtramAM dravya, kALa (samaya) ane bhAvanI apekSAthI kevaLajJAnano viSaya batAvavAmAM Avyo che. kevaLajJAnI dravyathI samasta dharmAstikAya vagere dravyone sAkSAt jANedekhe che. kSetrathI kevaLajJAnI loka ane aloka saMpUrNa kSetrane jANe-dekhe che. ahIM sarva dravyanA grahaNathI AkAzAstikAyano samAveza paNa dravyamAM thaI zake che, chatAM e AkAza, kSetranA rUpamAM rUDha hovAthI alaga rUpathI pratipAdita karavAmAM AvyA che. kALanI apekSAe kevaLajJAnI sarvakALa-atIta-anAgata vartamAnane jANe-dekhe che. bhAvathI kevaLajJAnI badhA jIvaajIvanI gati, kaSAya, agurulaghu vagere samasta paryAyone jANe-dekhe che. sarvajJa bhagavAnanA joya viSayone saMkalita karatA anya graMthomAM A rIte kahevAmAM AvyuM che : * sarvajJa bhagavAna deva vagere lokamAM jIvanI gati-Agati ane cyavana-utpAdane jANe che. * sarvajJa bhagavAna pugalonA Agamana, gamana, cyavana ane utpAdane jANe che. * sarvaza bhagavAna dharma-adharma, kALa ane AkAzanA vana ane utpAdane jANe che. * sarvajJa bhagavAna baMdhane jANe che. mokSane jANe che. RSi-saMpadAne jANe che. sthiti, myuti ane emanAM kAraNone jANe che. trikALa viSayaka badhA prakAranA saMyoga ke samIpatAnA badhA bhedone jANe che. * sarvajJa bhagavAna cha dravyonI zakti rUpa anubhAgane tathA dvisaMyoga vagere rUpa mRtpinDa daMDa, cakra vagerene ghaTotpAdana rUpa anubhAgane paNa jANe che. * sarvajJa bhagavAna tarka, kalA, mana, mAnasika jJAna ane manathI ciMtita padArthone paNa jANe che. * sarvajJa bhagavAna bhakta, kRta, pratisevita, Avi karma, raha:karma, badhA lAke, badhA jIva ane badhA bhAvone samyaka prakArathI yugapata jANe che. * sarva bhAvonI aMtargata badhA jIva, ajIva, badhA zubhAzubha karma prakRtio, puNya-pApa, Asrava-saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - A badhAne kevaLI jANe che. kevaLajJAnanuM svarUpa zrI bhUtabali AcArya praNIta mahAbaMdha prathama bhAganA prakRti baMdhAdhikAramAM kevaLajJAnanuM svarUpa nIce pramANe varNita che : "kevaLIbhagavAna trikALAvacchinna loka-aloka saMbaMdhI saMpUrNa guNa-paryAyothI samanvita anaMta dravyone jANe che. evo koI joya nathI hoI zakato je kevaLI bhagavAnanA jJAnano viSaya na hoya. jJAnanA dharmamyane jANe che ane zeyano dharma che jJAnano viSaya hovo. emAM viSaya-viSayI bhAva saMbaMdha che, jyAre mati ane zrutanA dvArA paNa A jIva vartamAnanA sAthe bhUta ane bhaviSyanI vAtonuM parijJAna kare che tyAre kevaLI bhagavAna dvArA atIta-anAgata, vartamAna badhA padArthonuM jJAna karavuM yukti-yukta ja che. jo kramapUrvaka kevaLI bhagavAna anaMtAnaMta padArthone jANato hoya to saMpUrNa padArthono sAkSAtkAra nathI thaI zakato. anaMtakALa vyatIta thavAthI paNa padArthonI anaMta gaNanA anaMta ja raheze. dU kevaLajJAnI che ne jara20)
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnI asAdhAraNa nirmaLatAnA kAraNe eka samayamAM ja sakaLa padArthone grahaNa kevaLI bhagavAna karI le che. jyAre jJAna eka samayamAM saMpUrNa jagatanuM ke vizvanAM tathyono bodha karI de che tyAre AgaLa e kAryahIna thaI jaze, A AzaMkA yukta nathI, kAraNa ke kALa-dravyanA nimittathI tathA agurulaghu guNanA kAraNe samasta vastuomAM kSaNa-kSaNamAM pariNamana-parivartana thatuM rahe che. je kAla bhaviSya hatuM e Aja vartamAna banIne AgaLa atItanuM rUpa dhAraNa kare che. A rIte parivartananuM cakra cAlatA rahevAne kAraNe jJayanA pariNamana anusAra jJAnamAM paNa pariNamana thAya che. jagatamAM jeTalA padArtha che eTalI ja kevaLajJAnanI zakti nathI, enAthI anaMta guNI zakti che. kevaLajJAna anaMta che. jo loka anaMta guNita paNa hota to kevaLajJAnanA siMdhumAM e biMdutulya samAI jatuM. anaMta kevaLajJAnanA dvArA anaMta jIva tathA anaMta AkAza vagerenuM grahaNa hovA chatAMya te padArtha zAMta nathI thatA. anaMta jJAna anaMta padArthone anaMta rUpathI batAve che. A kAraNe joya ane jJAnanI anaMtatA abAdhita rahe che." (mahAbaMdha prathama bhAga pRSTha-27) kevaLIno vacanaprayoga vAgayoga che sarvajJa prabhumAM vAprayoga thAya che athavA nahi, A viSayamAM khUba vadhAre vivAda che, jeNe dArzanika praznanuM rUpa laI lIdhuM che. digaMbara paraMparA e mAne che ke kevaLI prabhumAM vAkaprayoga nathI jovA maLato. teo pravacana nathI karatA, paraMtu emanA mukha kamaLathI svayaM divyadhvani saMbhaLAya che. jyAre zvetAMbara paraMparA kevaLajJAnI AtmAmAM paNa vacanayoga ane te dvArA dezanA dAnano svIkAra kare che. Ane ahIM spaSTa karI levuM aprAsaMgika nathI. kevaLajJAna utpanna thayA pachI tIrthakara vagere zabdathI dezanA kare che. zabda dravya-zruta che ane dravya-zruta prAyaH bhAva-kRtathI avinAbhAvI che. enA hovAthI kevaLImAM zrutajJAnano saddabhAva mAnavo paDaze, je eka aniSTapatti che. A AzaMkAnuM samAdhAna karatAM bhASyakAre kahyuM che - kevalanANeNa utthe NAuM je tattha pannavaNa jogge / te bhAsai titthayaro vaha joga suyaM havai sesaM // tIrthakara vagere kevaLajJAna utpanna thavAthI e kevaLajJAna dvArA prajJApanIya bhAvone jANIne emAMthI je yogya hoya che, arthAt zrotAo dvArA samajAya che ke jenA kahevA mAtrathI zeSa anukta paNa samajI zakAya che, evA bhAvone vacanayoga dvArA prarUpita kare che. kevaLI bhagavAna badhA prajJApanIya bhAvone nathI kahI zakatA, kAraNa ke prajJApanIya bhAva anaMta che ane Ayu parimita che tathA vacananA prayoga kramathI ja thAya che. tIrthakara vagere (28) jiNadho]
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLI jyAre zabda rAzino prayoga kare che e bhASyamANa sthitimAM emanAM vacana-yoga ja hoya che, zrata nahi. e vacana-yoga nAma-karmanA udayathI thAya che. zrutajJAna kSAyopazamika che ane kevaLInuM jJAna kSAyika che, mATe kevaLIne bhAva-zruta nathI hotuM. zaMkA A to ThIka che ke vAguyoga nAma karmodayajanya che, paraMtu bhASyamANa pudgalAtmaka zabda zuM che ? samAdhAna e kevaLIno zabda zrotAonA bhAva zrutanuM kAraNa hovAthI dravya-zruta mAtra che, bhAva-thutra nathI. je chadmasthone zrutAnusArI jJAna hoya che, e ja bhAva-zruta che, kAraNa ke e kSAyopathamika upayoga che. kevaLInA bhAva-zruta nathI hotA, kAraNa ke enA kSAyika upayoga hoya che athavA kevaLInA zabda bhASyamANa avasthAmAM zrata nathI hotA, paraMtu jyAre te zrota dvArA sAMbhaLyA pachI enA jJAnanuM kAraNa bane che, tyAre dravya-zruta thAya che - bolatI vakhate te zrata rUpa nathI hotA. sIdho artha che ke kevaLInA vacana-prayoga emanA mATe vAguyoga che ane zrotAo mATe e bhAva-zrutanuM kAraNa hovAthI dravya-zruta che. naMdI sUtra'mAM kevaLajJAnanA bheda batAvavAmAM AvyA che - "se kiM taM kevalaNANaM ? kevalanANaM duvihaM paNNattaM, taM jahA-bhavattha vatranA yaM siddha jaivananA naM 2 " vagere vAstavamAM e bheda kevaLajJAnanA nathI paNa enA svAmIonI apekSAthI A bhedonuM kathana karavAmAM AvyuM che. kevaLajJAna to badhAnuM eka rUpa ja che. paraMtu koI aMtara nathI, tethI e kevaLajJAna kahevAya che. kevaLopayoganI kramikatA kevaLa-jJAnopayoga tathA kevaLa-darzanopayoga kramika ke yaugapadha pravRttine laIne paNa AcAryomAM mata bhinnatA jovA maLe che. A saMbaMdhamAM traNa prakAranI vicAradhArAo che - (1) eka vicAradhArA che - zrI jinabhadragaNi kSamA zramaNanI je A daDhatA sAthe samarthana kare che ke kevaLa jJAnopayoga ane kevaLadarzanopayoga kramika ja hoya che, eka sAthe nahi. (2) bIjI vicAradhArA e che ke - uparanA baMne upayoga eka sAthe hoya che. (3) trIjI vicAradhArA che ke - kevaLajJAna ane kevaLadarzana eka ja upayoga rUpa che. chAmacchika upayogomAM ja jJAna-darzanano bheda saMbhava che. kSAyika upayogamAM evo bheda ja nathI. A trIjI vicAradhArAnA pravartaka prasiddha tArkika AcArya zrI siddhasena divAkara che. - uparokta traNeya vicAradhArAomAMthI Agamika pakSanA prabaLa samarthaka zrI jinabhadra gaNi kSamA zramaNe prabaLa yuktionA AdhAre pratipAdita karyuM che ke kevaLa-jJAnopayoga ane kevaLa-darzanopayoga kramika ja hoya che. vizeSAvazyaka bhASyamAM emaNe vistAranI sAthe enI carcA karI che. eno sArAMza A rIte che : [ kevaLajJAna) 229)
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ "samasta labdhio sAkAropayogamAM vartamAnane ja prApta thAya che. siddhalabdhi paNa sAkA2opayogamAM vartamAnane prApta thAya che - evuM 'prajJApanA sUtra'mAM kahevAyuM che. enAthI artha nIkaLe che ke siddhanA upayogamAM taratamayogopayogatA che - arthAt eka samayamAM sAkAropayoga thAya che ane bIjA samayamAM anAkAropayoga. jo evuM na mAnavAmAM Ave ane yugapa upayoga mAnavAmAM Ave to 'prajJApanA'mAM ApavAmAM AvelA sAkAra vizeSaNa ayukta Tharaze. zaMkA : siddhanA jJAna ane darzana sAkara ja hoya che, tethI sAkAra vizeSaNamAM koI doSa nathI. samAdhAna : siddhAntamAM siddhonA jJAna tathA darzanane pRtha-pRthak kahevAmAM AvyA che, jema ke - asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe ya nANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // evI sthitimAM siddhonA jJAna ane darzanane eka kevI rIte mAnI zakAya ? emane eka mAnavAthI kevaLa-jJAnAvaraNa ane kevaLa-darzanAvaraNa - A rIte be AvaraNa kevI rIte thaze ? eka vastunA be AvaraNa upayukta nathI hotA. ATha prakAranA sAkAra upayoga ane cAra prakAranA anAkAra upayoga tathA pAMca prakAranA jJAna ane cAra prakAranA darzana kevI rIte ghaTita thaI zake che ? tethI kevaLajJAna ane kevaLadarzanano pRtha-pRthak mAnavA ja Agama saMmata che. AgamamAM ema paNa kahyuM che ke - "kevaLa jJAnopayukta siddha badhuM jANe che tathA kevaLadarzanathI yukta thaIne badhuM jue che." zaMkA : uparanI gAthAmAM 'vattA so ya nALe ya' kahyuM che. zuM enAthI kevaLajJAna kevaLadarzananA yugapat hovuM siddha nathI hotuM ? samAdhAna : ukta gAthAMzathI ukta baMne upayogonA yugapat hovuM siddha nathI, kAraNa ke zrI bhadrabAhu svAmIe bhASyamAM kahyuM che - nANAmmi daMsaNammi ya ya etto egayarammi uvatto / savvassa kevalissa jugavaM do natthi uvaogA // - bhASya, gA.-3096 " A gAthAmAM spaSTa rUpathI eka samayamAM eka ja upayoga hovAnuM kahyuM che bhale e jJAnopayoga hoya ke darzanopayoga. kevaLInA paNa be upayoga sAthe nathI thaI zakatA to chadmasthonI vAta ja zuM ? uparanI gAthAmAM je 'vaDattA vaMsaLe nALe ya ' kahyuM che eno artha che ke anaMta siddhomAMthI koI jJAnopayukta hoya che ane koI darzanopayukta. mATe uparanA zabdothI yugapad upayoga hovo siddha nathI thato. 230 jiNadhammo
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA ? kevaLajJAna ane kevaLadarzanane sAdi aparyavasita kahevAmAM AvyA che, tethI emane yugapatuM mAnavuM joIe. je sadAya rahenAra che. eno upayoga haMmezAM rahevo joIe, anyathA pASANa-khaMDanI jema e bodha rUpa nahi thAya. haMmezAM upayoga mAnavAthI emano yugapad upayoga siddha thaI jAya che. samAdhAna ? evo koI niyama nathI ke je sadAya vidyamAna hoya. eno upayoga paNa sadAya vidyamAna rahe. matijJAna-zrutajJAna rUpa kSAyopazamika jJAnonI sthiti kALa jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 66 sAgaropama sAdhika kahyA che, paraMtu emano upayoga to aMtamuhUrta pramANa ja batAvavAmAM Avyo che tethI "sattA hovAthI upayoga paNa hovo joIe.' A niyama khaMDita thaI jAya che. labdhinI apekSAe ATalo samaya (kALa) kahevAmAM Avyo che. kevaLajJAna-kevaLadarzana mATe paNa e ja samajavuM joIe. labdhinI apekSAthI te anaMta che, paraMtu upayoganI apekSAthI te eka sAmayika che. zaMkA H jo eka samayamAM kevaLa jJAnopayoga ane bIjA samayamAM kevaLa-darzanopayoga mAnavAmAM Ave to te sAMta siddha thAya che. AgamamAM to emane aparyavasita (anaMta) kahyA che. je samayamAM emano jJAnopayoga nathI ke e samayamAM emanI dvArA kSaya karavAmAM AvelA jJAnAvaraNa nirarthaka thaI jaze ane bIjA samayamAM darzanopayoga na hovAthI darzanAvaraNano kSaya nirarthaka thaI jaze. AvaraNa rahita be dIvA kramathI prakAza kevI rIte karI zake che ? athavA kevaLajJAna ane kevaLadarzana eka-bIjAnA Avaraka siddha thaI jaze. kAraNa ke AvaraNanA abhAvamAM paNa ekanA sadbhAvamAM bIjo nathI mAnavAmAM Avato athavA ekanA upayoga kALamAM bIjAnuM niSkAraNa ja AvaraNa prApta thaI jaze. kevaLa-jJAnopayoganA samaye e kevaLa darzanI nahi rahe ane kevaLa darzanopayoganA samaye e kevaLajJAnI nahi rahe. A aniSTApatti che, kAraNa ke kevaLI to sadAya sarvajJa sarvadarzI hoya che. samAdhAna : ukta badhA doSa to chadmasthanA kramika upayogamAM paNa samAna che. tyAM paNa e kahI zakAya che ke jJAnopayoganA samayamAM e adarzanI thaI jaze ane darzanopayoganA samayamAM ajJAnI thaI jaze to AvaraNano kSaya (nAza) vyartha thayo, athavA itaretara AvaraNatA prApta thaI athavA niSkAraNa AvaraNatA prApta thaI. zaMkA ? kevaLInuM to samasta AvaraNa naSTa thaI jAya che, chadmasthanuM nahi. tethI yugapat jJAna-darzanopayoga kevaLIne thAya che, chadmasthane nahi. samAdhAna : kevaLInAM AvaraNono kSaya sarvataH thAya che ane chamasthanA dezathI - aMzathI. enuM phaLa sarva vastune ane asarva vastune jANavuM hoI zake che. paraMtu krama ke yugapa upayogathI eno zuM saMbaMdha che ? jema ke chadmasthane kramika upayoga thAya che, ema ja kevaLIne paNa kramika ja upayoga thAya che. [ kevaLajJAna ) 2000000000000000(231)
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA kropayoga mAnavAthI je samaye kevaLI koI eka jJAna ke darzanamAM upayukta che e samaye emAM bIjAno abhAva mAnavo paDaze. tyAre e kAM to kevaLajJAnI ja thaze athavA kevaLadarzanI ja. samAdhAna : chamastha sAdhunA jJAna, darzana, cAritramAM yugapatu upayoga nathI hoto, A to sarvamAnya che, to je samaye e jJAnapayoga yukta che e samaye te adarzanI ke acAritrI che ? evuM nathI mAnavAmAM AvatuM e ja rIte kevaLajJAnanA samaye kevaLajJAnanA abhAvano prasaMga nathI Avato. gautama svAmI cAra jJAnanA svAmI ane traNa darzanathI yukta hatA, e prasiddha AgamanuM kathana e dazAmAM kevI rIte saMgata haze, jyAre anupayoganI dazAmAM vastuno abhAva mAnavAmAM Ave. chadmasthanA upayoganuM kramika hovuM to sarvamAnya che, mATe kAM to te cAra jJAnavALA haze kAM to traNa darzanavALA ja. tethI anupayoga dazAmAM e vastuno abhAva mAnI levo asaMgata che. prajJapti (bhagavatI) ane prajJApanAmAM spaSTa rUpathI kahevAmAM AvyuM che ke kevaLI je samaya aNune ke ratnaprabhA vagere jANe che, e samayamAM emane nathI joto. anya samayamAM jANe che ane anya samayamAM jue che. jo A kahevAmAM Ave ke A kathana kevalikalpa chadmasthane lakSyamAM rAkhIne karavAmAM AvyA che, to e asaMgata che. kAraNa ke bhagavatInA 18mA zatakanA AThamA uddezakamAM chamastha, adhoavadhika ane paramAvadhinI vaktavyatA kahyA pachI kevaLInI vaktavyatA che, mATe e nirupacarita kevaLInA saMbaMdhamAM ja che. jo tyAM chamastha kalpa abhipreta hota to evuM ja nirdeza karavAmAM Avata. bhagavatInA rUpamA zataka, chaThThA uddezakamAM kevaLI(snAtaka)ne sAkAropayukta ane anAkAropayukta kahevAmAM AvyA che. zAstramAM sAkAropayukta ane anAkAropayuktanuM alpa-bahutva batAvavAmAM AvyuM che, paraMtu yugapatuM ubhayopayogano kyAMya ullekha nathI. jo yugapa upayoga hota to sAkAra anAkAranI jema mizropayoganuM kathana paNa hota. jo A kahevAmAM Ave ke ukta alpa bahutva chadmasthanI apekSAthI che to e ayukta che, kAraNa ke sarva jIva adhikAramAM A kathana karavAmAM AvyuM che. indriya, kAya vagere padanI jema upayoga padamAM paNa siddhanuM grahaNa che. AgamamAM jJAna-ajJAna-darzana upayogano kALa sarvatra aMtarmuhUrta kahevAya che, sAdiaparyavasita upayoga kyAMya nathI kahevAmAM Avyo. jIvano svabhAva ja evo che ke enA upayoganI pravRtti kramathI ja thAya che. svabhAvanA viSayamAM koIpaNa prazna Ubho nathI thato evuM kema che? jema jIvanA jIvatva pAriNAmika bhAva hovAthI hetunI apekSA nathI rAkhato, ema ja eno upayoga paNa svabhAvataH kramathI ja pravartita thAya che. kevaLajJAna-darzanano AvirbhAva yugapatuM hoya che, paraMtu eno upayoga kramathI ja thAya che. (232) 99090 2000 2000 ( jiNadharmoo]
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka sAthe cAra jJAnono sadbhAva eka jIvane eka sAthe ekathI laIne cAra jJAna sudhI thaI zake che. jo eka jJAna hoya to e kevaLajJAna hoya che, jo be jJAna hoya to te mati ane zruta hoya che. jo traNa jJAna hoya to te mati, zruta ane avadhi ke mati, zruta ane manaHparyayajJAna hoya che. jo cAra jJAna hoya to mati, zruta, avadhi ane mana:paryayajJAna hoya che. eka ja sAthe pAMca jJAna koIne nathI hotA. kevaLajJAnanA samaye mati vagere cAreya jJAna nathI hotA. A siddhAnta sAmAnya hovA chatAMya enI upapatti (siddhi) be rIte karavAmAM Ave che. koI AcArya kahe che ke - "kevaLa jJAnanA samaye paNa mati vagere cAreya jJAna zaktio hoya che, paNa te sUryaprakAzanA samayagraha-nakSatra vagerenA prakAzanI jema kevaLajJAnanI pravRttithI abhibhUta thaI javAnA kAraNe potAnuM kArya nathI karI zakatI. tethI mati vagere jJAnanI zaktio hovA chatAMya kevaLajJAnanA samaye te akiMcitkara hoya che." bIjA AcAryonuM kathana che ke - "mati vagere cAra jJAna zaktio AtmAmAM svAbhAvika nathI, paraMtu karma-kSayopazama rUpa hovAthI aupAdhika che arthAt karma sApekSa che. mATe jJAnAvaraNIya karmano sarvathA abhAva thaI javAthI aupAdhika zaktio saMbhava ja nathI. tethI kevaLajJAnanA samaye kaivalyazakti sivAya anya koI jJAna zaktio nathI rahetI.' jema ke rUpiyAnI noTanA mUlyamAM ekathI laIne so rUpiyA sudhIno samAveza che, e ja rIte kevaLajJAnamAM enAM pUrvavartI jJAnono paNa samAveza thaI jAya che. upayoga rUpathI to eka samayamAM eka ja jJAna thAya che. pragaTa thayA pachI kevaLa jJAnopayoga sadAya rahe che. bIjAM jJAnono upayoga vadhumAM vadhu aMtarmuhUrta sudhI hoya che, enAthI vadhAre nathI hoto. enA pachI jJAnanA upayogano viSaya badalAI ja jAya che. kevaLInA sivAya badhA saMsArI jIvomAM ochAmAM ochA be arthAt ti ane zruta avazya hoya che. samyagdaSTinA te matijJAne zrutajJAna rUpa hoya che ane mithyArdaSTinA te mati-ajJAna zruta-ajJAna rUpa hoya che. kSAyopazamika jJAna kramavartI che. eka kALa(samaya)mAM eka ja jJAna pravartita thAya che, paraMtu ahIM je cAra jJAnanuM ekasAthe hovuM kahevAya che e jANavAnI zaktirUpa labdhinI apekSAthI samajavuM joIe. upayoga to eka samayamAM (kALamAM) eka ja hoya che. mithyArdaSTinuM jJAna ajJAna kema che ? jJAnano artha vastunA svarUpane jANe che. vastunuM svarUpa bhale koIpaNa jANe e jJAna hovuM joIe. pachI samyagdaSTinuM jJAna te jJAna mAnavAmAM Ave che ane mithyArdaSTinuM kevaLajJAna 233
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna, ajJAna kema mAnavAmAM Ave che? jema ke samyagudRSTi netrathI rUpa vagerene jANe che ema ja mithyAdeSTi paNa jANe che. jema samyaguSTi zrutane jANe che ane kathana kare che, ema ja mithyASTi paNa zrutane jANe che ane kathana kare che. jema ke samyagudRSTi avadhijJAnathI rUpI vastuone jANe che, ema mithyASTi paNa virbhAgajJAnathI jANe che. evI sthitimAM mithyASTinA jJAnane ajJAna ke mithyAjJAna kema kahevAmAM Ave che ? ukata praznanuM samAdhAna karatAM AcArya umAsvAtie 'tattvArtha sUtramAM kahyuM che - sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavat - tattvArtha sUtra, a.-1, sUtra-32 arthAt mithyASTine satu-asatuno viveka nathI hoto. ene je kaMI jJAna hoya che e yadecchApalabdha hoya che - arthAt e enA mana taraMgo anusAra cAhe jevo artha grahaNa karI le che. te kyAreka sAco paNa hoya che ane kyAreka khoTo paNa. jema pAgala vyakti ke dArUthI cakacUra vyakita kyAreka sAcuM bole che ane kyAreka khoTuM. chatAMya enuM kathana mithyA (khoTuM) ja mAnavAmAM Ave che, kAraNa ke enuM e sAcuM kathana vivekapUrNa nathI bolavAmAM AvyuM. e ja rIte mithyASTine sAcI mAnavI paNa ajJAna ke mithyAjJAna che, kAraNa ke emAM sat-asano viveka nathI. laukika dRSTithI to mithyASTinuM jJAna, jJAna ja kahevAze, paraMtu adhyAtma ane zAstrIya saMketa anusAra e viparyayarUpa hovAnA kAraNe ajJAna mAnavAmAM Ave che. laukika dRSTimAM to vijJAna, gaNita, bhUgoLa, arthazAstra, sAhitya, vANijya vagere viSayonA, vividha kalAonA, vividha prakAranAM zilponuM jJAna, jJAna samajAya che. paraMtu adhyAtma zAstramAM jJAnanI kasoTI kaMIka bIjI che. ahIM je jJAna mokSAbhimukha hoya che ke mokSamArgamAM sahAyaka hoya che. ene ja jJAnanI koTimAM rAkhavAmAM Ave che. akSaronI dRSTie e jJAna bhale ochuM hoya, paraMtu e jJAna kahevAze. enA viparIta akSaronI dRSTie keTaluM paNa vistRta ane vyApaka jJAna kema na hoya, paraMtu jo te saMsArAbhimukha che, to adhyAtmanI dRSTimAM ajJAna ja che. jJAnane A kasoTI para kasavAthI sahaja pratIta thaI jAya che ke mithyASTinuM vyApaka jJAna saMsArAbhimukha hovAnA kAraNe ajJAna che ane samyagdaSTinuM alpa jJAna paNa mokSAbhimukha hovAthI sujJAna che. mokSAbhimukha AtmAmAM samabhAvanI mAtrA ane Atma viveka hoya che, tethI e potAnA jJAnano upayoga samabhAvanI puSTimAM kare che, sAMsArika vAsanAonI puSTi mATe nathI. saMsArAbhimukha AtmA game teTalo vadhu laukika jJAnavALo hoya, paNa AtmAnA viSayamAM aNasamaju hovAnA kAraNe enuM samasta laukika jJAna AdhyAtmika dRSTie ajJAna ja che. unmatta manuSyane yatkiMcit adhika vibhUti maLI jAya ane kyAreka vastuno sAco bodha thaI jAya, chatAM enAthI eno unmAda vadhe ja che, ema ja mithyASTi AtmAmAM (234)))))))))))))) ( jiNadhamo)
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga-dveSanI tIvratA ane Atmika ajJAnatA hoya che, mATe e potAnA vipula jJAna bhaMDArano upayoga mAtra sAMsArika vAsanAnI puSTimAM kare che. tethI enA jJAnane ajJAna kahevAya che. samyagudRSTi AtmAmAM rAga-dveSanI tIvratA nathI hotI ane Atma jJAna hoya che, mATe te potAnA laukika jJAnano upayoga paNa AtmakalyANa mATe kare che. A apekSAthI enA jJAnane jJAna kahevAya che. jJAnanuM kArya che jANelA tattva para zuddha zraddhA karavI. je jJAnamAM A kArya (phaLa) nathI hotuM e jJAna nathI kahI zakAtuM. jema ke je putra potAnuM kArya-kartavya na karato hoya te lokamAM kuputra kahevAya che, ema ja je jJAna tattva zraddhArUpa kArya nathI karato te kujJAna-ajJAna kahevAya che. mithyASTi jIvamAM tattva zraddhA rUpa jJAnanuM kArya nathI jovAmAM AvatuM, mATe mithyASTinuM jJAna kuzAna ke ajJAna kahevAya che. mithyAdeSTinuM jJAna viparyayane lIdhe hoya che. te viparyaya (viparItatA) traNa prakAranuM che - (1) kAraNa-viparyaya, (2) svarUpa-viparyaya ane (3) bhedabheda-viparyaya. (1) kAraNa-viparyaya : nimitta upAdAna vagere kAraNo vize viparIta mAnyatA hovI kAraNa-viparyaya che. (2) svarUpa-viparyaya : jaDa-cetana ke jIva-ajIva vagere padArthonA vastu-svarUpane samajavAmAM mithyA dhAraNA rAkhavI svarUpa-viparyaya che. (3) bhedAbheda-viparyaya : zeya tattvanI bhinnatA ke abhinnatAnI yathArtha oLakhANa na thavAnA kAraNe bhedAbhedanI mithyA dhAraNA rAkhavI bhedabheda-viparyaya che. A viparyayamAM saMzaya-adhyavasAyano paNa samAveza che. mithyASTi jIvane navatattva saMbaMdhI viparIta zraddhA hoya che, e viparyaya che. saMzaya ane anadhyavasAya paNa mithyAtva che. keTalAka lokone e zaMkA thAya che ke dharma-adharma kaMI che ke nahi? sarvajJa che ke nathI ? paralokanuM astitva che ke nathI. e badhI zaMkA mithyAjJAna che. keTalAka lokone A anadhyavasAya (anirNaya) thAya che ke zuM kare ane zuM nA kare ? tarkazAstrathI koI nirNaya thaI zakato nathI. Agama bhinna-bhinna prakArathI vastu-svarUpa batAve che, koI kaMI kahe che, koI kaMI. A prakAranuM anadhyavasAya paNa mithyAtva che. - viparyaya, saMzaya ane anadhyavasAya rUpa mithyAtvathI haTIne vastunA sat-asatu vagere svarUpane yathArtha rUpathI jANIne enA para zraddhA karavAthI ja samyakatva pragaTa thAya che. A samyakatvanA AvavAthI ja jJAnamAM samyakatva Ave che, arthAt te sujJAna kahevAmAM Ave che ane e ja mokSamArgamAM sahAyaka thaI zake che. dU kevaLajJAna) .00 0.00 0.00 000 0. 235)
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 (pramANa : svarUpa tathA vyAkhyA) jainadarzana anusAra padArthanA paribodha ke adhigama pramANa ane naya dvArA thAya che, jema ke "tattvArtha sUtra'mAM kahyuM che - "pramaUT vairathama:' - tattvArtha sUtra, a-1, sUtra-9 pramANa ane naya dvArA tattvono adhigama (jJAna) thAya che, arthAt tattvonA adhigama karavA mATe pramANa ane naya upAya bhUta che. tethI samasta bhAratIya darzanakAroe pramANane sarvAdhika mahattva ApyuM che. pramANathI ja prameyano prAmANika paribodha thAya che. pramANa vagara prameyanI siddhi nathI thaI zakatI. adhyAtma ane darzananA ciMtakoe samasta vizvanA Akalana ane saMkalananI dRSTithI pramAtA-pramANa ane prameya rUpa tripuTIno svIkAra karyo che. AnuM ja bIjuM rUpa jJAtA-jJAna ane zeyanI tripuTI che. A tripuTImAM vizvanAM samasta tattvo ane darzanono samAveza thaI jAya che. A tripuTIne kendrabiMdu mAnIne ja bhAratIya darzanazAstronI racanA thaI ane eno uttarottara vikAsa thaI rahyo che. vizvanA je ghaTaka pramAtA che - jJAtA che, te eka mAtra cetana tattva che, je jIva kahevAya che. je ghaTaka acetanarUpa che, te jJAtA nathI thaI zakatA, te zeya che - prameya che. pramAtA je sAdhanathI prameyane jANe che, te pramANa che. pramAtA jJAnarUpa pramANa dvArA prameyano paribodha kare che. prameyane sAcA rUpamAM jANavA mATe pramANanI AvazyakatA hoya che. mATe darzanazAstramAM pramANa para bahu ja vistRta ane vyApaka vicAra karavAmAM Avyo che. naiyAyika, vaizeSika, sAMkhya, mImAMsA vedAMta, bauddha, cArvAka ane jaina vagere badhAM darzanoe pota-potAnI rIte pramANa para alaga-alaga ciMtana prastuta karavAmAM AvyuM che. jaina tattvajJAnamAM pramANanA viSayamAM vipula sAhityanI racanA thaI che. pramANanI mImAMsA ane vicAraNAmAM jainAcAryonuM khUba ja mahattvapUrNa yogadAna rahyuM che. Agamika kALa(vikramanI chaThThI sadI sudhI)ne choDIne bAkInA samayamAM jainAcAryoe dArzanika zailImAM vizALa jaina pramANa sAhityanI racanA karI che. pramANanI paribhASA jenAgomAM varNita tathA pratipAdita mati-zruta-avadhi-mana:paryaya tathA kevaLa rUpa pAMca jJAnone "jainadarzanamAM pramANa rUpamAM svIkAravAmAM AvyAM che. jaina dRSTithI jJAna ja pramANa che. je jJAnarUpa nathI, te pramANa nathI. jainAcAryoe pramANanI paribhASA karatA enA svarUpane khUba ja spaSTa rUpathI pratipAdita karyuM che. AcArya siddhasena divAkare potAnA nyAyAvatAra' graMthamAM sva-paranA nizcaya karanAra bodha vivajita jJAnane pramANa kahyuM che. (36) 0 0 0 0 0 0 0 ( jiNadhamo)
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdideva sUrie pramANanaya tattvanA lokamAM "sva-para vyavasAyi jJAna praHTTTP' arthAt je jJAna sva ane parano nizcaya karanAra hoya che, e ja pramANa che - A pramANanuM lakSaNa nirUpita karyuM che. AcArya hemacaMdrae pramANa-mImAMsA'mAM "sakhyartha-nirNaya: pramaUTY' arthAt arthanA samyaka nirNayane pramANa mAnyuM che. digaMbara paraMparAnA AcAryoe e jJAnane pramANa mAnyuM che, je sva ane apUrva arthano grAhaka hoya. yatibhUSaNae "nyAyadIpikA'mAM samyagUjJAnane pramANa kahyuM che. artha e che ke jainAcAryoe alaga-alaga zabdAvalI hovA chatAMya eka ja abhiprAyane vyakta karavAmAM Avyo che ke samyagujJAna ja pramANa che. - jJAna ja pramANa che ? taiyAyika darzane arthanI prAptinA sAdhanane pramANa mAnyuM che. bIjA zabdomAM pramANa(jJAna)nA sAdhakatama karaNane pramANa kahyuM che. A darzana indriya ane padArthane saMbaMdha rUpa sannikarSane jJAnamAM sAdhakatama mAne che ane ene pramANa batAve che. paraMtu jainadarzana'nuM maMtavya che ke - "jJAna eka cetana kriyA che, mATe enuM sAdhakatama karaNa paNa jJAna ja hoI zake che. sagnikarSa pramANamAM sAdhakatama karaNa nathI hotuM, kAraNa ke te acetana che. je acetana hoya che te jJAnanuM sAdhakatama karaNa nathI thaI zakatuM. jema ke ghaTAdi jaDa padArtha. sajJikarSa jaDa che, mATe te sAdhakatama karaNa ane pramANa nathI hotA. sajJikarSa, jJAnamAM sahakArI kAraNa hoI zake che, sAdhakatama karaNa nahi. jenadarzana e ja jJAnane pramANa mAne che je svayaMne paNa jANe ane svathI bhinna para padArthone paNa jANe. mAtra jANe ja nahi paNa nizcayAtmaka ane yathArtha rUpamAM jANe. pramANanI upayogitA e che ke te upAdeya-heya ane upekSaNIyane sArI rIte jANe. heya-upAdeya tathA upekSaNIyano A viveka tyAre ja saMbhava che jyAre ene jJAnarUpa mAnavAmAM Ave. jo pramANane jJAnarUpa na mAnIne ajJAnarUpa mAnavAmAM Ave to e heyaupAdeyano samyak viveka nahi karI zake ane e sthitimAM pramANanI koI sArthakatA ke upayogitA nahi rahe. pramANanI sArthakatA ke upayogitA tyAre ja che, jyAre te heyaupAdeyano viveka ane sva-paranuM samyak parijJAna karI zake. sannikarSa jaDarUpa hovAthI sva-parano nizcaya nathI karI zakatA, tethI te pramANa nathI. jema ghaTa jaDa hovAthI e nathI jANI zakAtuM ke huM koNa chuM ane A padArtha zuM che. ema ja sannikarSa paNa padArtha svarUpane jANavAmAM akSama che, kAraNa ke te jaDa rUpa che. nyAyadarzananI jema vaizeSika paNa sajJikarSane pramANa mAne che, paraMtu jainadarzane spaSTa rUpathI sannikarSanI pramANatAnuM khaMDana karyuM che tathA spaSTa pratipAdita karyuM che ke jJAna ja pramANa hoI zake che. vyavasAya svabhAva : jainadarzana saMmata pramANanA lakSaNamAM kahyuM che ke - "je jJAna vyavasAyAtmaka arthAt nizcayAtmaka hoya che e ja pramANa che." bauddhadarzane nirvikalpaka jJAnane pramANa mAnyuM che. nirvikalpaka jJAna e che, jemAM padArthanI sattA mAtrano bodha thAya che, enA nAma, jAti vagere vizeSanuM jJAna nathI thatuM. jainadarzana A nirvikalpa jJAnanI pramANatAne svIkAratuM nathI. enI dRSTimAM e ja jJAna pramANa che, je padArthanA svarUpanuM pramANa : svarUpa tathA vyAkhyA 230 .
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcAyaka che ane vyavasAyAtmaka che. sattAmAtrane grahaNa karanAra nirvikalpaka-jJAna ane avagrahathI pUrva thanArA darzana (avyakta bodha) pramANa nathI, kAraNa ke enAthI padArthanA svarUpano nizcaya nathI thato. saMzaya-viparyaya-anadhyavasAya : jJAnamAtra pramANa nathI, paNa je jJAna vyavasAyAtmaka hoya che, e ja pramANa koTimAM Ave che. jo jJAnamAtrane pramANa mAnavAmAM Ave to viparyaya, saMzaya ane anadhyavasAyane paNa pramANa kahevuM paDaze, kAraNa ke jJAna mAtrA to emAM paNa che. bhale pachI te viparIta hoya, zaMkita hoya ke anirNata hoya. saMzaya-viparyaya ane anadhyavasAyanI pramANatAno niSedha karavA mATe je pramANane vyavasAyAtmaka ke nizcayAtmaka kahevAmAM Avyo che. vastune viparIta rUpamAM grahaNa karavuM viparyaya kahevAya che. jema chIpalAne cAMdI samajI levI ke dorIne sApa samajI levo. viparyayamAM vastuno eka dharma jANavAmAM Ave che ane te viparIta ja hoya che. mATe te mithyAjJAna che. saMzayamAM eka ja vastunI aneka koTionuM jJAna hoya che, jema ke aMdhArAmAM dUravartI sUMThAne joIne saMdeha thavo ke A sthANu che ke puruSa. nA to sthANutvane siddha karanAra koI cihna pratIta thAya che ke nA puruSatvanA bAdhaka ja koI cihna upalabdha thAya che. evI sthitimAM dolAyamAna jJAna thAya che je kyAreka sthANutvanI tarapha tathA kyAreka puruSatvanI tarapha name che. A dolAyamAna jJAna saMzaya (zaMkA) che. A nizcaya rU5 na hovAthI apramANa che. mArgamAM cAlatA samaye anyatra upayoga (dhyAna) hovAthI tRNa vagerenA sparzane "kaMIka che' evo aspaSTa bodha thAya che, te anadhyavasAya kahevAya che. emAM koI vastuno nizcaya nathI thaI zakato, mATe anadhyavasAyane pramANarUpa nathI mAnavAmAM Avyo. viparyayamAM vastuno eka aMza nizcita hoya che, pachI bhale te viparIta nizcaya hoya. jyAre saMzayamAM vastunA baMne aMzo anizcita hoya che. A viparyaya ane saMzayamAM bheda che. saMzayamAM vastunA vizeSa aMzano nizcaya to nathI thato paNa eno sparza thAya che, jyAre anadhyavasAyamAM vastunA vizeSa aMzano sparza paNa nathI thato. A saMzaya ane anadhyavasAyamAM aMtara che. saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya vastunA nizcAyaka nathI hotA, tethI jJAna hovA chatAMya pramANa koTimAM nathI AvatA. e traNeya samyakajJAna nathI, mithyAjJAna che, mATe pramANa nathI. pramANa catuTya siddhi pramANanA lakSaNamAM kahyuM che ke te sva-parane jANanAra hoya che. "sva"no artha che jJAna ane "para"no artha che padArtha. je jJAna potAnA svayaMne ane ghaTa-paTa vagere padArthane jANe che te pramANa che. jenAcAryoe pramANanA lakSaNamAM "sva-para' zabdano ullekha vizeSa prayojanane laIne karyo che. e prayojana che - zUnyavAdI bauddho ane jJAnAdvaitavAdI vedAMtadarzananI mAnyatAone nirasta karavI. (38) che. A che jiNadhamo)
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUnyavAdI bauddha ghaTapaTa vagere bAhya padArthone ane jJAnane paNa svIkAratA. te kahe che ke - "saMsAramAM na to koI bAhA padArtha che ane na bAhya padArthone jANanAra jJAna che. na koI pramAtA che ane na koI prameya. na pramANa che ane na pramiti che. pramAtA-prameyapramANa ane pramitithI sarvathA rahita mAtra zUnyatA ja badhuM che. zUnyatA bhagavatI ja ghaNuM badhuM che ane kaMI nathI. je pramAtA-prameya-pramANa-pramiti vagere kahevAya che, vAstavamAM te badhuM mithyA che, kAlpanika che. zUnyatA ja vAstavika che," A zUnyavAdI bauddhanuM maMtavya che. vijJAnavAdI bauddha kahe che ke - "ghaTapaTa vagere bAhya padArtha vAstavika nathI. e badhA jJAnanA ja vividha paryAya che. mATe jJAna ja tattva che, bAhya ghaTa-paTa vagere padArtha je pratIta thAya che te mithyA che." vedAMtadarzana paNa bAhya padArthane mithyA kahe che. enI anusAra "brahma satya nAnicya' mAtra parabrahma ja vAstavika che. ane bAkI AkhuM jagata mithyA che. ukata dhAraNAone khaMDita karavA mATe jainadarzane pramANanA lakSaNamAM "sva-para' zabdano ullekha karyo che. enA dvArA A pratipAdita karyuM che ke - "vizvamAM jJAna paNa che, zeya paNa che. pramANa-prameya-pramAtA-pramiti vagere vAstavika tattva che. e kAlpanika nathI paNa satya che. jJAna paNa sat che, joya paNa sat che, jJAtA paNa sat che, jJAnanuM phaLa paNa satuM che. pramANa-prameya-pramAtA-pramiti rUpa tattva catustrI pAramArthika che, kAlpanika nathI. A jaina siddhAntane pratipAdita karavA mATe pramANanA lakSaNamAM "sva-para' zabdano ullekha karavAmAM Avyo che. Ano artha che ke potAne paNa jANe che ane para-padArthane paNa jANe che. jainadarzana saMmata pramANanAM lakSaNomAM pramANanA vibhinna svarUpane lakSyagata rAkhIne vibhinna dRSTikoNa vyakta karavAmAM AvyA che. te badhA pota-potAnI jagyAe sAcA che. chatAM emAM sarvamAnya eka ja tattva che ke pramANa arthano samyaka nirNaya karanAra hoya che. mATe saMkSepamAM pramANanI paribhASA "sakhyaTWniya: prama' yogya ja che. pramANanuM sAkSAt (pratyakSa) phaLa ajJAnanI nivRtti thavI che ane anaMtara phaLa upAdeyane grahaNa karavuM, heyane choDavuM ane upekSaNIyanI upekSA karavI che. pramANa tyAre ja saphaLa thAya che jyAre enA dvArA ukta prayojana siddha thatuM hoya. e tyAre ja saMbhava thaI zake che jyAre pramANane jJAnarUpa svIkAra karavAmAM Ave. mATe jainadarzana samyagujJAnane, yathArtha jJAnane pramANanuM lakSaNa mAnyuM che. prazna thaI zake che ke jyAre jJAna ja pramANa che ane pramANa jJAnarUpa che, to jJAna ane pramANamAM zuM aMtara raheze? samAdhAna A che ke jJAna vyApaka che ane pramANa vyApta che. baMnemAM vyApta-vyApaka bhAva saMbaMdha che. jJAna yathArtha ane ayathArtha baMne prakAranA hoya che. samyagujJAna yathArtha jJAna che ane saMzaya vagere ayathArtha jJAna che. pramANa to yathArtha jJAnarUpa ja hoya che, tethI samasta jainAcAryoe pramANanA lakSaNamAM yathArtha jJAna samyagujJAnanI anivAryatA pratipAdita karI che. [ pramANa svarUpa tathA vyAkhyA che je 239]
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAmANyavAda pramANanA saMdarbhamAM A jJAtavya che ke pramANanuM pramANatva zuM che? prameya padArtha jevo che ene ema ja jANavuM pramANanuM pramANatva che. Ane prAmANya kahevAya che. vAdideva sUrIe "prayA vyAkhavAritva prAmAyama" kahyuM che. pramANa dvArA - pratimAta viSayano avyabhicArI - nirdoSa hovuM prAmANya che. enAthI viparIta prameya padArthane anyathA rUpamAM jANavo aprAmANya che. pramANatva ane apramANatvano A bheda bAhya padArthanI apekSAthI samajavo joIe. svarUpanI apekSAe badhAM jJAna pramANa rUpa hoya che, paraMtu pramANamAM pramANatva ke apramANatva bAhya vastunI apekSAthI ja Ave che. pramANanA pramANatvano nizcaya kyAreka svataH hoya che ane kyAreka parataH hoya che. abhyAsa dazAmAM svataH ane anabhyAsadazAmAM parataH hoya che. vAdideva sUrIe kahyuM che - "tadubhayamutpattau parata eva jJaptau tu svataH paratazca" - pramANanAM tattAloka, a-1, sU. prAmANya ane aprAmANyanI utpatti bAhya padArthanA guNa-doSathI thAya che ane emano nizcaya kyAreka svataH ane kyAreka parataH thAya che. abhyAsa dazAmAM karatala vagere jJAnavatu. svataH nizcaya thAya che ane anabhyAsa dazAmAM saMvAdI-visaMvAdI kAraNo dvArA parataH thAya che. A vize dArzanikomAM vicArabheda ane matabheda jovA maLe che. mImAMsaka prAmANyanI utpatti jJapti svataH ane apramAyane parataH mAne che. nyAyadarzanamAM prAmANya-aprAmANya baMnene parataH ja mAnavAmAM Ave che. sAMkhyadarzanamAM prAmANya-aprAmANya baMne svataH ja mAnavAmAM AvyA che. bauddhadarzanamAM prAmANya-aprAmANya baMnenI avasthA vizeSamAM svataH ane avasthA vizeSamAM parataH mAnavAmAM AvyA che. A rIte A viSayane laIne dArzanikomAM vicArabheda cAlatA AvyA che. jainadarzana anusAra prAmANya ane aprAmANya baMnenI utpatti parataH ane emano nizcaya abhyAsa dazAmAM svataH ane anabhyAsa dazAmAM parataH hoya che. pramANanI saMkhyA jainadarzanamAM pramANonI saMkhyAnA viSayamAM traNa mata che. kyAMka cAra pramANa svIkAravAmAM AvyA che, kyAMka traNa mAnavAmAM AvyA ane kyAMka be pramANonuM kathana che. anuyogadvAra sUtra'mAM cAra pramANono ullekha che - pratyakSa, anumAna, Agama ane upamAna. AcArya siddhasena divAkara praNIta "nyAyAvatAra'mAM traNa pramANa mAnavAmAM AvyAM che - pratyakSa, anumAna ane Agama. AcArya umAsvAti kRti "tattvArtha sUtramAM be pramANa kahyA che - 1 pratyakSa ane 2 parokSa. adhikAMza rUpamAM jainadarzanamAM pramANanA A be bheda ja vizeSa rUpathI pracalita che. ukta be bhedomAM pramANanA badhA bheda samAviSTa thaI jAya (240)))))))))) ))) { jiNadhamo)
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. jainadarzana dvArA karavAmAM Avela pramANanuM A vargIkaraNa svayaMmAM sarvathA vilakSaNa che. anya darzanonI apekSA jainadarzanano A viSayamAM maulika ane sauthI svataMtra ciMtana che. jainadarzananI pratyakSa tathA parokSanI paribhASA paNa svayaMmAM sauthI alaga ane pUrNataH maulika che. anyatra kyAMya AvuM maulika, ciMtana parilakSita thatuM nathI. 1. pratyakSa anya darzanoe sAdhAraNa rIte indriyajanya jJAnane pratyakSa mAnyuM che, chatAM emaNe eka evA pratyakSane paNa svIkAryo che je indriyAtIta che, ene alaukika pratyakSa ke yogi-pratyakSa kahevAmAM AvyuM che. game te hoya, emaNe e svIkAra karyuM che ke AtmAmAM atIndriya jJAna saMbhava che. jainadarzana Atma mAtra sApekSa jJAnane mukhya-pratyakSa ke pAramArthika-pratyakSa mAnyuM che. enI dRSTimAM je jJAna indriyo ane mananI apekSAthI hoya che, te parokSa jJAna che. A ja apekSAthI indriyo ane mananI sahAyatAthI thanArA matijJAna-zrutajJAnane parokSa mAnavAmAM Ave che. indriyo tathA mananI apekSA rAkhyA vinA je jJAna Atma mAtra sApekSa che, te pratyakSa jJAna che. mATe avadhijJAna ane mana:paryayajJAnane vikala-pratyakSa ane kevaLajJAnane sakala-pratyakSa kahevAmAM AvyA che. uttaravartI jaina tarka graMthomAM loka saMmata-pratyakSane samAhita karavA mATe pratyakSanA be bheda karI dIdhA che - pAramArthika-pratyakSa ane sAvyavahArikapratyakSa. sAvyavahArika-pratyakSa indriya ane mana sApekSa jJAnane kahe che. vyavahAra dRSTie Ane pratyakSa kahevAmAM AvyuM che. paramArtha dRSTie to Atma mAtra sApekSa avadhi, manaHparyaya ane kevaLa - A traNa jJAna ja paramArthika-pratyakSa che. jainadarzananI pratyakSanI paribhASA bIjI che. emAM 'spaSTa pratyakSa' kahyuM che. je jJAna anumAna vagere parokSa jJAnanI apekSAthI vadhu niyata deza, kALa ane AkAra rUpamAM pracuratara vizeSone grahaNa kare che, te spaSTa jJAna che. Ane vaizava paNa kahevAmAM Ave che. bIjA zabdomAM je jJAnamAM koI anya jJAnanI sahAyatA apekSita na hoya, te spaSTa ke vizada kahevAya che. jema anumAna vagere jJAna potAnI utpattimAM liMga, jJAna, vyApti, smaraNa vagerenI apekSA rAkhe che, ema pratyakSa potAnI utpattimAM anya koI jJAnanI apekSA nathI rAkhatA. A ja anumAna vagere parokSa jJAnathI pratyakSamAM vizeSatA che. sAvyavahArika ane pAramArthika pratyakSanuM vistRta pratipAdana mati-zruta vagere pAMca jJAnonA varNanamAM karavAmAM AvyuM che. 2. parokSa jainadarzana saMmata parokSanI vyAkhyA paNa badhAM darzanothI vilakSaNa che. lokamAM indriyavyApArathI sahita jJAnane pratyakSa kahevAya che ane indriya-vyApArathI rahita jJAnane parokSa kahevAmAM Ave che. jyAre jainadarzana indriya-vyApAra sahita jJAnane parokSa ane indriyavyApAra rahita jJAnane pratyakSa kahe che. A asamaMjasane dUra karavA mATe AcArya akalaMka pramANa : svarUpa tathA vyAkhyA 241
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vAdideva sUrIe pratyakSa-parokSanI paribhASAne navIna rUpa ApyuM. emaNe kramazaH vizavam pratyakSa vizavam parokSama," "paNa pratyakSa spaSTha parokSad' kahIne siddhAMta pakSanA loka pakSanI sAthe samanvayano prayAsa karyo che. AgaLa cAlIne pratyakSa ane parokSanI A ja paribhASAo pracalita thaI gaI. parokSa pramANanA kyAMka be bheda anumAna ane AgAme batAvyA che ane kyAMka parokSa pramANanA pAMca bheda batAvavAmAM AvyA che. te pAMca bheda A prakAra che : parokSanA pAMca bheda 1. smaraNa, 2. pratyabhijJAna, 3. tarka, 4. anumAna ane pa. Agama. ukta pAMca bhedomAM parokSa pramANanA badhA bheda-prabheda samAviSTa thaI jAya che. 1. smaraNa : saMskArano udbodha thavAthI smaraNa utpanna thAya che. A atItakAlIna padArthane viSaya kare che. emAM "tatu' zabdano ullekha avazya hoya che. jo ke smaraNanA viSayabhUta padArtha sAme nathI, chatAM te ApaNA pUrva anubhavano viSaya to hato ja. e anubhavanA deDha saMskAra ApaNane sAdezya vagere aneka nimittothI e padArthane manamAM chalakAvI de che. A smaraNanA kAraNe ja jagatanA samasta leNa-deNa vagere vyavahAra cAlI rahyA che. vyApti-smaraNa vagara anumAna ane saMketa-smaraNa vagara koI prakAranA zabdano prayoga ja nathI thaI zakato. guru-ziSya vagere saMbaMdha, pitA-putrabhAva tathA anya aneka prakAranA prema-karuNA vagere mUlaka samasta jIvana-vyavahAra smaraNane AbhArI che. saMskRti, sabhyatA ane itihAsanI paraMparA smaraNanA sUtrathI ja ApaNA sudhI AvI che. je darzanakAra smRtine pramANa nathI mAnatA te enuM mULa kAraNa smRtinA "gRhIta grAhI hovuM' batAve che. enI anubhava parataMtratA pramANa vyavahAramAM bAdhaka batAvavAmAM Ave che. anubhava je padArthane je rUpamAM jANe che, smRti enAthI vadhune nathI jANatI ane na enA koI navA aMzano ja bodha kare che. A pUrvAnubhavanI maryAdAmAM ja sImita che, paraMtu kyAreka-kyAreka to anubhavathI ochI smRti thAya che. jainadarzana sivAya anya koIpaNa darzane smRtine svataMtra pramANa nathI mAnyuM. jagatanA samasta vyavahAra smRtinI pramANatA ane avisaMvAda upara cAlI rahyA che, tyAre te ene apramANa kahevAnuM sAhasa to nahi karI zake, paNa pramANano vyavahAra smRti-bhinna jJAnamAM karavA mAMge che. dhAraNA nAmano anubhava padArthane rUma' rUpathI jANe che, jyAre saMskArathI thanArI smRti e ja padArthane "tat' rUpathI jANe che mATe smRtine ekAMta rUpathI gRhIta grAhiNI paNa nathI kahI zakAtI. pramANatAnA be ja AdhAra che - 1. avisaMvAdI hovuM tathA 2. samAropano vyavaccheda karavo. smRtinI avisaMvAditA svataH siddha che, anyathA anumAnanI pravRtti, zabda vyavahAra ane jagatanA samasta vyavahAra nirmuLa thaI jaze. hA, je-je smRtimAM visaMvAda hoya ene (242)0000000000000007 jiNadharmoo]
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramANa ke mRtyAbhArata kahevAno mArga khullo che. tethI A avisaMvAdI smRtirUpa jJAnane parokSa pramANa mAnavuM ja paDaze. anubhava parataMtra hovAnA kAraNe te parokSa to kahI zakAya che, paraMtu apramANa nahi. kAraNa ke pramANatA ke apramANatAno AdhAra anubhava svAtaMtrya ke pAtaMtrya nathI. anubhUta arthane viSaya karavAnA kAraNe paNa ene apramANa nathI kahevAmAM AvatuM, anyathA anubhUta agnine viSaya karanAra anumAna paNa pramANa nahi thaI zake. tethI smRti pramANa che, kAraNa ke te sva viSayamAM avisaMvAdinI che. 2. pratyabhijJAna vartamAnanA pratyakSa ane atItanA smaraNathI thanArA saMkalanAtmaka jJAna pratyabhijJAna che. A saMkalana ekatva, sAdezya, vaisAdezya, pratiyogI, ApekSika vagere aneka prakAranA hoya che. vartamAnanA pratyakSa karIne enA atItanuM smaraNa thavAthI "A e ja che." - A prakAranuM je mAnasika ekatva saMkalana thAya che, te ekatva pratyabhijJAna che. A rIte gAya sadeza gavaya hoya che" A vAkyane sAMbhaLIne koI vanamAM jAya che ane sAme gAya jevA pazune joIne e vAkyanuM smaraNa kare che ane pachI manamAM nizcaya kare che ke A gavaya che. A prakAranuM sAdezya viSaya saMkalana sAdRzya-pratyabhijJAna che. "bheMsa gAyathI vilakSaNa hoya che. A prakAranA vAkyane sAMbhaLIne je vADAmAM gAya ane bheMsa baMne hAjara che, tyAM janArA manuSya gAyathI vilakSaNa pazune joIne ukta vAkyanuM smaraNa kare che ane nizcaya kare che ke A bheMsa che. A evuM dRzya viSayaka saMkalana evuM dRzya - pratyabhijJAna che. A rIte potAnA samIpavartI makAnanA pratyakSa pachI dUravartI parvatane jovAthI pUrvanuM smaraNa karIne je "A enAthI dUra che" A prakAranuM apekSita jJAna thAya che te ApekSika pratyabhijJAna che. zAkhA (DALIo) vagere-vALuM vRkSa hoya che, eka zIMgaDAvALo geMDo hoya che, cha pagavALo hoya che vagere. paricAyaka zabdone sAMbhaLIne vyakitane e padArthone jovAthI ane pUrvokta paricaya vAkyonuM smaraNa karI je "A vRkSa che, A geMDo che, A bhamaro che' - vagere jJAna pedA thAya che, te badhA pratyabhijJAna che. artha e che ke darzana ane smaraNane nimitta banAvIne jeTalA paNa ekatva vagere viSayaka mAnasika saMkalpa hoya che, te badhA pratyabhijJAna che. te badhA potAnA viSayamAM avisaMvAdI ane samAropanA vyavacchedaka hovAthI pramANa che. pratyabhijJAnanA viSayamAM dArzanika matabheda : bauddha padArthane kSaNika mAne che. emanA matamAM ekatva-vAstavika nathI. "A e ja che' - A pratItine te bhrAMta mAne che. "sa vAye" "A e ja che.' - A vAkyamAM "gha' A aMza smaraNa che ane "martha (e ja) aMza pratyakSa che. A rIte bauddha A ekatva pratItimAM be svataMtra jJAna mAnIne pratyabhijJAnanA astitvane svIkAratA nathI. paraMtu jyAre A vAta nizcita che ke pratyakSa mAtra vartamAnane viSaya kare che ane smaraNa mAtra atItane, tyAre A baMne sImita ane niyata viSayavALA jJAno dvArA atIta ane vartamAna be paryAyomAM rahenAra ekatva kevI rIte jANI zake che? pramANa : svarUpa tathA vyAkhyA 243
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo ekatvano sarvathA apalApa karavAmAM Ave che to baDhanI mukti, RNanI vasUlI vagere jagata vyavahAra badhA ucchinna thaI jaze. "A e ja che' - A jJAnane jo bauddhadarzana vikalpanI zreNImAM nAkhe che, to ene ja pratyabhijJAna mAnavAmAM koI Apatti nA hovI joIe, paraMtu A vikalpa avisaMvAdI hovAthI svataMtra pramANa haze. pratyabhijJAnano lopa karavAthI anumAnanI pravRtti nathI thaI zakatI. je vyaktie pahelAM agni ane dhUmanA kArya-kAraNa bhAvanuM grahaNa karyuM che e ja vyakti jyAre pUrva dhUmanA sadeza anya dhUma dekhe che tyAre gRhIta kArya-kAraNanuM smaraNa thavAthI anumAna karI zake che. ahIM ekatva ane sazatva - baMne pratyabhijJAnonI AvazyakatA che, kAraNa ke alaga vyaktine vilakSaNa padArthane jovAthI anumAna nathI thaI zakatuM. bauddhonuM kathana che ke - ekatva pratIti rUpa pratyabhijJAna bhrAnta thAya che. jema kapAIne pharIthI UgelA nakha, keza vageremAM nakha e ja che, A e ja keza (vALa) che, A ekatva pratIti brAnta che mATe pratyabhijJAna pramANa nathI. bauddhonuM ukta kathana yathArtha nathI. nakha-keza vageremAM pratyabhijJAna bhrAnta thavAthI badhA pratyabhijJAna bhrAnta ja hoya che. e nathI mAnI zakAtuM. timira rogIne be caMdramAonuM jJAna hoya che, enuM A pratyakSa jJAna bhrAta che to eTalA mAtrathI zuM badhA pratyakSonuM bhrAta mAnI zakAya? kyAreya nahi. jema dricaMdra jJAna pratyakSAbhAsa che, ema ja nakha-keza vagerenuM ekatva jJAna pratyabhijJAnAbhAsa che, paraMtu A e ja ghaTa che' - vagere dravyamUlaka ekatva pratItine bhrAta nathI kahI zakAtuM. mATe pratyabhijJAna pramANa mAnavuM joIe. naiyAyika, vaizeSika ane mImAMsaka ekatva viSayaka pratyabhijJAnano svIkAra to kare che paraMtu te Ane pratyakSa pramANa aMtargata mAnI le che. te Ane svataMtra parokSa pramANanA rUpamAM svIkAra karatA nathI. emanuM A maMtavya ucita nathI, kAraNa ke pratyakSano viSayamAtra vartamAnane grahaNa karavuM che ane smaraNamAtra atIta paryAyane grahaNa kare che, paraMtu pratyabhijJAna evuM pramANa che, je ubhaya paryAyavartI ekatva vagerene grahaNa karanAra saMkalanAtmaka jJAna che. A saMkalanane grahaNa karavuM pratyakSano viSaya nathI hoI zakato. mATe pratyabhijJAnane svataMtra pramANa mAnavuM joIe. naiyAyika tathA mImAMsaka sAdRzya jJAnane grahaNa karanAra upamAna nAmanuM svataMtra pramANa mAne che. paraMtu A ucita nathI. jo sAdezyane grahaNa karanAra mAnavAmAM Ave che to vilakSaNatAne grahaNa karanArAnuM paNa alaga pramANa mAnavuM paDaze. A ja rIte dUratva, uccatva, nimnatva, hUstatva, dIrghatvane grahaNa karanAra alaga-alaga pramANa svIkAra karavAno prasaMga prApta thaze, to pramANonI saMkhyA nA jANe kyAM pahoMcaze. sAdezya, vaisAdezya vagere jJAnono samAveza pratyabhijJAnamAM thaI jAya che, mATe upamAnane alaga pramANa na mAnavuM joIe te pratyabhijJAna ja che. (244 nA roja jiNadhamo)
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. tarka vyAptinA jJAnane tarka kahe che. sAdhya ane sAdhananA sArvakAlika, sArvadezika ane sArvavyaktika avinAbhAva saMbaMdhane vyApti kahe che. avinAbhAva - arthAt sAdhya vagara sAdhananuM na hovuM, sAdhanAnA sAdhyanA hovAthI ja hovuM, abhAvamAM bilakula na hovuM - A niyamane sarvopasaMhAra rUpathI grahaNa karavuM tarka che. sarva prathama vyakti kArya ane kAraNane pratyakSa kare che. aneka vakhata pratyakSa hovAthI te enA anvaya saMbaMdhanI bhUmikAnI tarapha jhUke che. pachI sAdhyanA abhAvamAM sAdhanano abhAva joIne vyatireka nizcaya dvArA e anvaya jJAnane nizcayAtmaka rUpa Ape che. jema ke koI vyaktie sarvaprathama rasoIgharamAM (rasoDAmAM) agni joI tathA agnithI pedA thayelo dhumADo joyo. pachI koI taLAvamAM agninA abhAvamAM dhumADAno abhAva joyo, pachI rasoDAmAM agnino dhumADo nIkaLato joIne e nizcaya kare che ke agni kAraNa che ane dhumADo kArya che. A upalaMbha-anupalaMbha-nimittaka soMpasaMhAra karanAra vicAra tarka che. emAM pratyakSa, smaraNa ane sAdezya pratyabhijJAna kAraNa hoya che. A badhAnI pRSThabhUmi para jyAM-jyAM, jyAre-jyAre dhumADo thAya che tyAM-tyAM, tyAretyAre agni avazya thAya che. A prakArano eka mAnasika saMkalpa utpanna thAya che, jene Uha ke tarka kahe che. tarkanA viSayamAM dArzanika matabheda : mImAMsaka tarkane vicArAtmaka jJAna vyApAra mAne che ane enA mATe "Uha' zabdano prayoga kare che, paraMtu ene pramANanI saMkhyAmAM saMmilata nathI karatA. emanuM maMtavya che ke tarka svayaM pramANa na thaIne koI pramANano sahAyaka hoI zake che. nyAyadarzana'mAM tarkane 16 padArthomAM gaNAvyA che, chatAM ene pramANa nathI kahevAmAM AvyA. emanuM kahevuM che ke tarka tattvajJAna mATe upayogI che ane pramANonuM anugrAhaka che, paraMtu svayaM pramANa nathI. bauddha tarka rUpa vikalpajJAnane vyAptino grAhaka mAne che, paraMtu te pratyakSa pRSThabhAvI hovAthI pratyakSa dvArA gRhIta arthane viSaya karanAra eka vikalpa che, mATe pramANa nathI. jainadarzananuM maMtavya che ke tarka potAnA viSayamAM avisaMvAdI hovAnA kAraNe svayaM pramANa che. je svayaM pramANa nathI, te pramANono anugraha kevI rIte karI zake che? apramANathI na to pramANanA viSayanuM vivecana thaI zake che ane na parizodhana ja. je tarkamAM visaMvAda hoya, ene tarvAbhAsa kahevAmAM Ave che, paraMtu etAvatA avisaMvAdI tarkane paNa pramANathI bahirbhata rAkhavuM ucita nathI. saMsAramAM jyAM kyAMya jyAre kyAreka dhumADo che te badhA agninA hovAthI ja hoya che, agninA abhAvamAM nathI hoto. te sArvatrika ane sArvakAlika bodha nA to indriya pratyakSa ja karI zake che ane nA sukha vagerenA saMvedaka mAnasa pratyakSa ja. indriyano viSaya niyata che ane vartamAnakAlika che. mAnasa pratyakSa vizada che ane vyApti jJAna avizada che, [ pramANa svarUpa tathA vyAkhyA ke 245)
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe. mAnasa pratyakSa vyAptine grahaNa nathI karI zakato. anumAnathI vyAptinuM grahaNa eTalA mATe nathI hoI zakatuM ke svayaM anumAnanI utpatti vyAptine AdhIna che. tarkane pramANa na mAnavAthI anumAna paNa pramANa nahi thaI zake. je vyApti jJAnanA baLa para sudRDha anumAnanI imArata UbhI karavAmAM AvI rahI che, e vyApti jJAnane apramANa kahevuM ke ene pramANathI bahAra rAkhavuM, kevI rIte ucita thaI zakaze ? - yogI pratyakSa dvArA vyApti-grahaNanI vAta nirarthaka che kAraNa ke je yogI che ene vyApti-grahaNa karavAnuM koI prayojana ja nathI, e to pratyakSathI ja samasta sAdhya-sAdhanabhUta padArthone jANI le che. bauddhoe vikalpAtmaka hovAthI takane apramANa mAnyo che, paraMtu vikalpAtmaka to anumAna paNa che. ene to bauddhoe paNa pramANa mAnyuM che. je rIte anumAna vikalpa hovA chatAM pramANa che - ema ja vikalpa rUpa tarkane paNa pramANa mAnavuM joIe. tarka potAnA viSayamAM saMvAdaka che ane saMzaya, viparyaya, anadhyavasAya rU5 samAropanuM vyavacchedaka che, tethI te pramANa rUpa che. (anumAna) sAdhanathI sAdhyanA jJAnane anumAna kahe che. liMga-grahaNa ane vyApti-smaraNanI pAchaLa thanAruM jJAna anumAna kahevAya che. A jJAna avizada-aspaSTa hovAthI parokSa che, paraMtu potAnA vize saMzaya-viparyaya, anadhyavasAya vagere samAroponuM nirAkaraNa karavAnA kAraNe pramANa che. sAdhanathI sAdhyanuM niyata jJAna avinAbhAvanA baLathI ja thAya che. sauprathama sAdhanane joIne pUrvagRhIta avinAbhAvanuM smaraNa thAya che. te chatAM sAdhyanuM jJAna thAya che, A mAnasajJAna che - avinAbhAva ja anumAnano mULa AdhAra che. sahabhAva - niyama ane kramabhAva niyamane avinAbhAva kahe che, sahabhAvI rUpa, rasa vagere tathA vRkSa ane ziMzapA vagere vyApyavyApakabhUta padArthomAM sahabhAva niyama hoya che. niyata pUrvavartI ane uttaravartI kRtikodaya ane zakaTodayamAM tathA kArya-kAraNabhUta agni ane dhumADA vageremAM kramabhAva niyamathI thAya che. avinAbhAvane mAtra tAdAbhya ane taMdutpatti(kArya-kAraNa bhAva)thI ja niyaMtrita nathI karI zakatA, kAraNa ke jemAM tAdAbhya nathI evA rUpathI rasanuM anumAna thAya che tathA jemAM kArya-kAraNa bhAva nathI evA kRttikodayane joIne eka muhUrta pachI thanArA zakaTodayanuM anumAna karavAmAM Ave che. anumAnanA bheda anumAnanA be prakAra kahevAmAM AvyA che - 1. svAthanumAna ane 2. parArthAnumAna. nizcita sAdhana dvArA svayaMne thanArA sAdhyanA jJAnane svAthanumAna kahe che. avinAbhAvI sAdhya (246) che ja che che jiNadho]
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhananAM vacanothI zrotAne utpanna thatuM sAdhyajJAna-parArthAnumAna che. A parAthanumAna e ja zrotAne thAya che, jeNe pahelAM vyApti grahaNa karI lIdhI che. vacanone parAthanumAna eTalA mATe kahevAmAM Ave che ke te vacano vaktAnA jJAnanAM kArya che ane zrotAnA jJAnanAM kAraNo che, mATe kAraNamAM kAryanuM ane kAryamAM kAraNano upacAra karI levAmAM Ave che. A ja upacArathI vacanone paNa parAthanumAna kahevAmAM Ave che. vastutaH parAthanumAna to jJAna rUpa ja che. vaktAnuM jJAna jyAre zrotAne samajAvavA mATe tatpara hoya che, to e kALamAM te parAthanumAna thaI jAya che. anumAnanAM aMga (bhAga) svAthanumAnanAM be aMga che - (1) pakSa ane (2) hetu. sAdhyadharma viziSTa dharmIne pakSa kahe che. chatAM svArthonumAna jJAna rUpa che ane jJAnamAM e badhA vibhAga nathI karI zakAtA chatAMya enA zabdathI ullekha to karavo paDe che. jema ghaTa pratyakSanuM "A ghaTa che' A rIte zabda dvArA ullekha thAya che. e ja rIte "A parvata agnivALo che, dhumADo hovAthI' - A zabdo dvArA svArthonumAnane vyakta karavAmAM Ave che. | parArthonumAna-prayojaka vAkyanA be avayava hoya che. (1) pratijJA ane (2) hetu. dharma ane dharmInA samudAyarUpa pakSanA vacanane pratijJA kahe che. yathA "A parvata agnivALo che." sAdhyathI avinAbhAva rAkhanAra sAdhananA vacanane hetu kahe che, yathA - dhumADo hovAthI. parAthanumAnanAM aMgone laIne dArzanikomAM matabheda che. naiyAyika pratijJA, hetu, udAharaNa, upanaya ane nigamana e pAMca avayava mAne che. pAMca avayavavALA vAkyano prayoga A rIte thAya che. (1) parvata agnivALo che (2) dhumADAvALo hovAthI (3) jeje dhumADo hoya che te-te agnivALo hoya che jema ke rasoDuM (4) parvata paNa dhumADAvALo che, tethI (5) e agnivALo che. sAMkhya upanaya ane nigamananA prayogane Avazyaka nathI mAnatA. mImAMsakono paNa e ja abhiprAya che. bauddha hetu ane upanayane ja anumAnanuM aMga mAne che. te pakSa (pratijJA) udAharaNa ane nigamanane Avazyaka aMga nathI mAnatA. jainAcAryonuM maMtavya che ke maMdamati ziSyone samajAvavA mATe yogyatAnusAra be, traNa, cAra ane pAMca ke vadhu avayava mAnI zakAya che, para vAda-kathAmAM jyAM vidvAnono adhikAra che, pratijJA ane hetu e be ja avayava paryApta che. pratijJAno prayoga karyA vagara sAdhyadharmanA AdhAramAM saMdeha banI rahe che. vagara pratijJAe kone siddhi mATe hetu ApI zakAya che ? pakSadharmatva pradarzana dvArA pratijJAne mAna karIne paNa bauddhano enAthI manAI karavI atibuddhimattA (matimaMdatA) che. pakSavacana rUpa pratijJA ane sAdhanavacana rUpa hetu A be avayavothI arthano bodha thaI jAya che, to daSTAMta, upanaya, nigamana vAda-kathAmAM vyartha che. hetunuM svarUpa anumAnanA lakSaNamAM kahevAmAM AvyuM che ke "sAdhanAt sAdhya vijJAnamatamAnam' - arthAt sAdhanathI sAdhyanA jJAnane anumAna kahe che. tethI A jANavuM jarUrI che ke sAdhya [ anumAna che jo A ja 240)
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane sAdhananuM svarUpa zuM che? je apratIta che je pratyakSa vagere pramANothI bAdhita na hoya tethI je vAdIne iSTa hoya te sAdhya che. sAdhyano artha che - siddha karavA yogya arthAt asiddha. siddhane zuM siddha karavuM ? aniSTa ane pratyakSa vagerethI bAdhita viSaya sAdhya nathI thaI zakatA. asiddha vizeSaNa prativAdInI apekSAthI che ane iSTa vizeSaNavAdInI dRSTithI. jeno sAdhyanI sAthe avinAbhAva nizcita che, ene sAdhana (hetu) kahe che. avinAbhAva anyathAnupapatti vyApti e ekArNavAcaka zabda che. hetunuM lakSaNa nizitAthAnupapratyeja kakSano hetu "WHICT naya tattvItro paM. sUtra-11' karavAmAM AvyAM che. anyathAnupapatti rUpathI nizcita hovuM, A ja ekamAtra sAdhana (hetu)nuM lakSaNa hoI zake che. vibhinna-vAdIoe hetunAM svarUpo aneka prakAre mAnyA che. naiyAyika pakSa-dharmatva, sapakSasatva, vipakSa vyAvRtti, abAdhita viSayatva ane asatupratipakSatva - A rIte pAMca rUpavALA hetu mAne che. hetunA pakSamAM rahevuM, sapakSamAM rahevuM, vipakSamAM na prApta thavuM, pratyakSa vagerethI sAdhyanuM bAdhita na hovuM ane tulya baLazALI pratipakSI hetunuM na hovuM - A pAMca vAto naiyAyikadarzananA anusAra pratyeka sahetumAM jovA maLavA nitAMta Avazyaka che. bauddha pakSadharmatva, sapakSasatva ane vipakSa vyAvRtti rUpa traNa lakSaNavALA hetu mAne che. jaina dArzanikoe anyathAnupapatti ke avinAbhAvane ja hetuno prANa mAnyo che. sapakSasatva eTalA mATe Avazyaka nathI ke sapakSamAM rahevA ke na rahevAthI hetutAmAM koI aMtara na Ave. mAtra vyatire kI hetu sapakSamAM nathI rahetA, chatAMya samyagu hetu che. pakSa dharmatva paNa Avazyaka nathI, kAraNa ke aneka hetu evA che, je pakSamAM nathI jovA maLatA, chatAMya potAnA sAdhyanuM jJAna karAve che. jema rohiNI nakSatra muhUrta pachI udita thaze, kAraNa ke atyAre kRttikAno udaya che. ahIM kRtikAnA udaya rU5 hetu rohiNI rUpa pakSamAM nathI rahetA, chatAM avinAbhAvI hovAthI samyagu hetu che. tethI "mAtra vipakSa vyAvRtti ja hetuno AtmA che. enA abhAvamAM te hetu ja nathI rahI zakato. jeno avinAbhAva nizcita che enA sAdhyamAM pratyakSa vagere pramANothI muzkelI nathI AvI zakatI ane eno tulya baLazALI pratipakSI hetu saMbhava ja nathI. anyathAnupapattinA abhAvamAM paMcalakSaNa ane trilakSaNanA hovA chatAMya hetu samyam hetu nathI hoto. jema ke garbhastha maitra tanaya kALo haze, kAraNa ke te maitra tanaya che, enA anya putronI jema. ahIM trilakSaNa vagere jovA maLe che, paraMtu anyathAnupapatti na hovAnA kAraNe te hetu sAco nathI thato. jyAM anyathAnupapatti che tyAM trilakSaNa ane paMcalakSaNa na hovA chatAMya hetu sAco hoya che. mATe kahyuM che - anyathAnupapannatvaM yatra tatra trayeNa kim / nAnyathAnupapannatvaM yatra tatra trayeNa kim // (248) jana jiNadharmoo)
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM anyathAnupapatti che tyAM trilakSaNa vagere mAnavAthI zuM lAbha ? ane jyAM anyathAnupapatti nathI tyAM paNa bairUpya mAnavAthI zuM lAbha ? mATe anyathAnupapazatva ja hetunuM eka mAtra lakSaNa che. hetuonA prakAra ane emanA bheda-prabhedano bahu vistAra che. graMtha vistAranA bhayathI ahIM nathI ApavAmAM AvatA, tethI anya nyAya-graMthothI AnuM parijJAna karavuM joIe. anumAnane pramANanA rUpamAM cArvAkadarzanane choDIne anya badhAM Astika-darzanoe svIkAra karyo che. cArvAka pratyakSavAdI ja che, mATe te anumAnane pramANa nathI mAnatA paraMtu ene potAnI vAtane siddha karavA mATe anumAnano sahAro levo ja paDe che. jo te evuM na kare to eno pakSa siddha thaI zakato nathI, athavA to ene mauna rahevuM paDaze ke anumAnano Azraya levo paDaze. enA sivAya enA pAse koI rasto nathI. A rIte anumAnanI pramANatAno svIkAra karavo anivArya che. 39 Agama AptanA vacanathI AvirbhUta thanArA padArthanuM jJAna Agama kahevAya che. je tattvane yathAvasthita jANanAra ane yathAvasthita nirUpaNa karanAra hoya te Apta-puruSa che. rAga-dveSa vagere doSothI rahita puruSa ja Apta hoI zake che, kAraNa ke te kyAreka visaMvAdI ane mithyAvAdI nathI hotA. Apta-puruSanAM vacanone paNa upacArathI Agama kahevAya che. kAraNa ke AptanAM vacana zrotAnA jJAnanA kAraNe hoya che, ke AptanA jJAnanA kAryarUpa hoya che. jJAnanA kAryanuM kAraNa hovAnA kAraNe Apta vacanomAM jJAnano upacAra karavAmAM Ave che. Apta-puruSa be prakAranA che - (1) laukika ane (2) lokottara. je jenA pratye avaMcaka hoya che te enA mATe Apta che. A dRSTie satya vaktA, mAtA-pitA vagere gurujana laukika Apta che ane tIrthaMkara vagere lokottara Apta che. vaizeSika ane bauddha Agama jJAnane anumAna pramANamAM aMtarbhUta kare che, paraMtu liMgadarzana ane vyApti-smaraNa vagara ja thanArA A AgamajJAna anumAnamAM samAviSTa nathI thaI zakatuM. nyAyadarzanamAM Agamane zabda-pramANa kahevAmAM Ave che. AgamavAda ane hetuvAdanAM kSetra alaga-alaga che. AgamanA ghaNAya aMza evA hoI zake che, jyAM koI hetu ke yukti nathI cAlatI. evA viSayomAM yukti siddha vacanonI eka kartRkatAthI yuktva siddha vacanone paNa pramANa mAnI levAmAM Ave che. AcArya siddhasene kahyuM che - Agama jo heuvAya pakkhammi heuo Agamammi Agamao / so sasamayapaNNavao siddhaMta virAhao aNNo // sanmatita - 3-45 249
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ hetuvAda pakSamAM hetuthI ane AgamavAda pakSamAM AgamathI vyavasthA karanAra svasamayanA prajJApaka ArAdhaka hoya che ane anya siddhAntanA virAdhaka hoya che. A rIte pratyakSa ane parokSa rUpa pramANanuM saMkSipta svarUpa pratipAdita karavAmAM AvyuM che. ukta pratipAdana e ahIM spaSTa rUpe siddha thaI jAya che ke jainadarzananA pramANa saMbaMdhI ciMtana keTaluM prAmANika ane tarkasaMgata che. jenadarzananI mULabhUta vizeSatA enI anekAMta saMbaMdhI vivecanA che. naya, nikSepa, saptabhaMgI, syAdvAda vagere jainadarzananI maulika vicArasaraNI che. Amano saMkSipta paricaya AgaLa ApavAmAM Avela che. F3 (navavAda) tattvonA adhigama mATe zAstrakAroe pramANa ane nayane sAdhana batAvyuM che. pramANanA saMbaMdhamAM pahelAM (AgaLa) lakhAI cUkyuM che, mATe ahIM nayanA viSayamAM vicAraNA prastuta karavAmAM AvI rahI che. naya paddhati jainadarzananI pUrNataH maulika vicArazailI che. anya darzanomAM kyAMya naya viSayaka ciMtana dRSTigocara nathI thatuM. anya samasta darzana pota-potAnI ekadezIya vicAradhArAne ja paripUrNa mAnIne enuM samarthana kare che, jyAre jainadarzananA anaMta dharmAtmaka svarUpane dRSTigata rAkhIne enAM vividha rUpone vibhinna dRSTikoNothI prastuta kare che. jaina dRSTi paraspara virodhI pratIta thatA vicAromAM avirodhanuM bIja khoje (zodhe) che ane emAM samanvaya sthApita kare che. jainadarzananI anekAMta dRSTi, vibhinna-vAdIonI paraspara virodhI mAnyatAone alaga-alaga nayanI ekAMgI dRSTinA rUpamAM svIkRti ApIne AMzika satyanA rUpamAM emane mAnyatA pradAna kare che. dArzanika jagatanA vivAdone ukelavAnI vilakSaNa tathA abhuta zakti jainadarzananI anekAMta dRSTi ane naya paddhatimAM samAyela che. khaMDa-khaMDamAM vibhakta satyane jainadarzananI anekAMta daSTi eka akhaMDa satyanuM, paripUrNa satyanuM svarUpa pradAna kare che. jainadarzana anusAra pratyeka padArtha anaMta dharmAtmaka che. e anaMta dharmone jyAre abheda dRSTithI pUrNa rUpamAM grahaNa karavAmAM Ave che tyAre te jJAna pramANa kahevAya che ane jyAre e anaMta dharmomAMthI koI eka dharmane laIne ciMtana karavAmAM Ave che tyAre te jJAna nayanA nAmathI oLakhAya che. pramANa vastunA pUrNa rUpane grahaNa kare che ane naya, pramANa dvArA gRhIta vastunA eka aMzane jANe che, pramANajJAna vastune samagra bhAvathI grahaNa kare che, emAM aMza vibhAjana karavAnI tarapha enuM lakSya nathI hotuM. jema "A ghaDo che" A jJAnamAM pramANa ghaDAne akhaMDa bhAvathI - enA rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere anaMta guNono vibhAga na karIne pUrNa rUpathI jANe che, jyAre naya enuM vibhAjana karIne "rUpavAna ghaTa" "rasavAn Ta vagere (250) che jana jiNadho]
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpamAM ene pota-potAnA abhiprAya anusAra jANe che. pramANa ane naya baMne jJAnAtmaka paryAyo che. jyAre jJAtAnI sakaLa(saMpUrNa padArtha)ne grahaNa karavAnI dRSTi hoya che, tyAre enuM jJAna pramANa hoya che ane jyAre e ja pramANathI gRhIta vastune khaMDazaH grahaNa karavAno abhiprAya hoya che tyAre te aMzagrAhI abhiprAya naya kahevAya che. pramANane sakalAdezI ane nayane vikalAdezI mAnavAmAM Ave che. naya pramANano aMza che naya pramANathI bhinna che to prazna thAya che ke naya pramANa che ke apramANa ? A praznano javAba ApavAmAM Avyo che ke naya na to pramANa che ane na apramANa che, paraMtu pramANano eka aMza che. jema samudramAMthI eka ghaDo bharI levAmAM Ave to te ghaTanuM (ghaDAnuM) jaLa na to samudra ja kahevAya che ane na asamudra ja. jo ghaDA-bhara jaLane samudra kahevAmAM Ave to zeSa samudranuM jaLa asamudra thaI jaze. e ghaDA-bhara jaLane asamudra paNa nathI kahevAmAM AvatuM, kAraNa ke te samudrathI levAmAM AvyuM che. tyAre e ja kahevuM paDaze ke te ghaDA-bhara jaLa na samudra che na asamudra che, paNa samudrano aMza che. A ja rIte naya na to pramANa ja che, kAraNa ke te aMzagrAhI che ane na apramANa ja che, kAraNa ke te jJAnarUpa che. mATe nayane pramANano aMza mAnavAmAM Ave che. A ja vAtane A zlokamAM vyakta karavAmAM AvI che - nAyaM vastu na cAvastu vastvaMzaH kathyate budhaiH / nAsamudraH samudro vA samudrAMzo yathaiva hi / sunaya ane durnaya anaMta dharmAtmaka vastunA svAbhipreta aMzane grahaNa karavuM ane anya aMzomAM udAsInatA rAkhavI A sunayanuM lakSaNa che. je naya svAbhipreta aMzano svIkAra karatA anya aMzonuM apalApa ke tiraskAra kare che, te durnaya che. pratyeka nayanI pota-potAnI sImA che. je e sImAnuM atikramaNa nathI karatA te sunaya che ane je e sImAthI bahAra cAlyA jAya che te durnaya che. sunaya potAnA aMzane mukhya rUpathI grahaNa karatA aMzone gauNa kare che paNa emanI apekSA rAkhe che, emano tiraskAra kyAreya karatA nathI. durnaya anya nirapekSa thaIne anyanuM nirAkaraNa kare che. udAharaNa tarIke sat dharmane laI lo. pramANa 'sat'ne grahaNa kare che. naya 'syAt sata'ne grahaNa kare che ane durnaya 'sadeva' evuM avadhAraNa karI anyano tiraskAra kare che. kahyuM che nayavAda tattvArtha, zloka-1/6 'sadeva satsyAtsaditi tridhArtho mIyeta durnIti naya pramANai: / ' - anya yoga, zloka-28 251
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ sat ja che evuM mAnavuM durnaya che, "sat' kahevuM pramANa che ane "cAt sat evuM kahevuM naya che. "cA" zabdathI cihnita dharmanuM grahaNa sunaya che. niSkarSa e che ke sApekSatA ja nayano prANa che. AcArya siddhasene potAnI "sanmati tarka graMthamAM kahyuM che - 'tamhA savve vi NayA micchAdiTThI sapakkha paDibaddhA / aNNoNNANissiA puNa havanti sammatta sabbhAvA // ' - sanmati - 1/2 2 te badhA naya mithyASTi che, je potAnA ja pakSano Agraha kare che ane parano niSedha kare che, paraMtu jyAre te ja paraspara sApekSa ane anyonya Azrita hoya che tyAre samyagudRSTi banI jAya che. vaiDUrya vagere maNio mahAmUlyavALI hovA chatAMya jo parasparamAM maLelI na hoya to ratnAvalI'nI saMjJA nathI meLavI zakatI. A ja rIte potAnA niyata aMzano ja Agraha rAkhanAra ane bIjA aMzonI apekSA nA rAkhanAra naya, sunayanI saMjJA nathI meLavI zakatA, te naya, durnayanI zreNImAM Ave che, jyAre te alaga-alaga maNio paraspara sApekSa thaIne (banIne) eka sUtramAM parovAyelI rahe che tyAre te "ratnAvalI' ke "ratnono hAra' kahevAya che. A ja rIte paraspara sApekSa naya sunayanI saMjJAthI suzobhita thAya che. nayonI saMkhyA vastu jyAre anaMta dharmAtmaka che tyAre svabhAvataH eka-eka dharmane grahaNa karanAra abhiprAya paNa anaMta haze, bhale emanA vAcaka pRthaka pRthaka na maLe, paNa jeTalA zabda che, eTalA abhiprAya to avazya hoya che. mATe kahyuM che - "jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA hoMti Naya vAyA" - sanmati - 3/47 jeTalA vacananA prakAra che ke jeTalA zabda che, eTalA ja naya che. naya eka ja vastunI apekSA bhedathI ke aneka dRSTikoNothI grahaNa karanAra vikalpa che. e havAI kalpanAo nathI, paNa arthane vividha prakArathI jANanAra abhiprAya vizeSa che. jema eka ja loka satunI apekSA eka che, jIva-ajIvanI apekSAthI be prakAranA kahevAmAM Ave che, Urdhva, adhaH ane tiryakanI apekSAthI traNa prakAranA, dravya-kSetra-kALa-bhAvathI cAra prakAranA, paMcAstikAyonI apekSAthI pAMca prakAranA ane padravyonI apekSAe che prakAranA kahevAya che. e apekSA-bhedathI thanArA vikalpa che, mAtra matabheda ke vivAda nathI. naya paNa apekSAbhedathI thanArI vastunI vibhinna paryAyonuM nirdezana karanAra che. (52) jiNadho]
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayanA be bheda sAmAnya rIte abhiprAyonI anaMtatA hovA chatAMya vargIkaraNanA siddhAnta para nayanA vibhinna bheda batAvavAmAM AvyA che. eka vivakSA anusAra nayone be bhAgomAM vibhakta karI zakAya che - (1) abhedane grahaNa karanAra ane (2) bhedane grahaNa karanAra. vastumAM svarUpataH abheda che, te akhaMDa che ane potAnAmAM eka tathA maulika che. ene aneka guNa, paryaya ane dharmo dvArA aneka rUpamAM grahaNa karavAmAM Ave che. abheda-grAhiNI dRSTi dravyadRSTi kahevAmAM Ave che ane bhedagrAhiNI dRSTi paryAyadRSTi kahevAya che. dravyane mukhya rUpathI grahaNa karavAthI naya dravyArthika kahevAya che ane paryAyane mukhya rUpathI grahaNa karanAra naya paryAyArthika kahevAmAM Ave che. naigama, saMgraha ane vyavahAra nayone dravyArthikanaya ane RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta nayone paryAyArthikanaya kahevAmAM Ave che. jagatamAM spaSTa ane maulika astitva jo ke dravyanuM che ane e ja paramArthathI artha kahevAya che, chatAM jagata-vyavahAra mAtra paramArtha arthathI nathI cAlato, mATe vyavahAra mATe padArthono nikSepa karavAmAM Ave che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra nikSepa che. nAma zabdAtmaka arthano AdhAra che. sthApanA jJAnanA AkArono AdhAra che. dravya ane bhAva arthano AdhAra che. A rIte jyAre pratyeka padArthane artha, zabda ane jJAnanA AkAromAM vaheMce che, to emanuM grAhaka jJAna paNa svabhAvataH traNa vibhAgomAM vaheMcAI jAya che jJAna(saMkalpa)naya, arthanaya ane zabdanaya. keTalAka vyavahAra mAtra saMkalpanA baLathI cAle che, te jJAnAzrayI hoya che, emAM arthanA tathAbhUta hovAnI ciMtA nathI hotI - jema ke Aja mahAvIra jayaMtI che. arthanA AdhAre cAlanAra vyavahAramAM ekAMta abhedavAdI vedAMtI ekAMta bhedavAdI bauddha ane bhedAbhedane svataMtra mAnanAra naiyAyika vaizeSika vagere che. zabdabhedathI arthabheda mAnanAra naya zabdanaya che. A badhA prakAranA vyavahAronA samanvaya mATe jaina paraMparAe naya paddhati svIkArI che. nayano artha che - abhiprAya, dRSTi, vivakSA ke apekSA. upara je jJAnanaya, arthanaya ane zabdanaya batAvavAmAM Ave che, emAMthI jJAnanayano samAveza saMkalpamAtra grAhI naigamanayamAM hoya che. arthAzrita abheda vyavahAranA saMgrahanayamAM, bhedAbheda vyavahAranA vyavahAranayamAM, ekAMta bhedavAdI bauddhanA 'RjusUtra'nayamAM samAveza thaI jAya che. kALa, kAraka, saMkhyA, upasarga vagerenA bhedathI arthabheda mAnanArI dRSTino samAveza zabdanayamAM thAya che. paryAyavAcI zabdomAM arthabheda mAnanArI dRSTinA samabhirUDhanayamAM aMtarbhAva thAya che je samaye artha kriyA pariNata hoya (thAya) tyAre ja te artha che - A dRSTino samAveza evaMbhUta-nayamAM thAya che. nayonA abhiprAya ekAMtatAnI nivRtti sAthe saMdezanuM grahaNa karavuM che. naigamanaya jJAnanaya che, saMgraha-vyavahAra-RjusUtra arthanaya che ane zabda, samabhirUDha evaMbhUta naya zabdanaya che. A rIte jJAnAzrayI, arthAzrayI ane zabdAzrayI samasta vyavahArono samanvaya A sAta nayomAM karavAmAM Avyo che. nayavAda 253
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta mULa naya nayonA mULa sAta bheda che - 1. naigama 2. saMgraha 3. vyavahAra 4. RjusUtra 5. zabda 6. samabhirUDha ane 7. evaMbhUta. AcArya siddhasene 'abhedagrAhI naigama'nA saMgrahamAM ane bhedagrAhI naigamanA vyavahAramAM aMtarbhAva karIne nayonI mULa saMkhyA cha batAvI che. 'tattvArtha bhASya'mAM nayonA mULa bheda pAMca mAnIne pachI zabdanayanA traNa bheda karIne nayonA sAta bheda gaNAvyA che. naigamanayanA deza-parikSepI ane sarvaparikSepI bheda paNa 'tattvArtha bhASya'mAM jovA maLe che. A rIte sAta naya mAnavuM prAyaH sarvasaMmata che. 1. naigamanaya : saMkalpamAtrane grahaNa karanAra naigamanaya che. jema koI puruSa daravAjA banAvavA mATe lAkaDAM kApavA jaMgalamAM jaI rahyo che. ene koI pUche ke - "kyAM jaI rahyA cho ?" te javAba Ape che : "da2vAjA levA jaI rahyo chuM." A daravAjA banAvavAnA saMkalpamAM ja 'da2vAjA'no vyavahAra karavAmAM Avyo che. saMkalpa samAM paNa hoya che ane asamAM paNa. A naigamanaya ja paridhimAM aneka aupacArika vyavahAra paNa Ave che. jema ke Aja mahAvIra jayaMtI che, cUlo saLagI rahyo che, A rasto kyAM jAya che ? A badhA aupacArika vyavahAra che, kAraNa ke mahAvIra to lagabhaga aDhI hajAra varSa pahelAM janmyA hatA, cUlo nathI saLagato, lAkaDA saLage che, rasto nathI jato, pathika (yAtrI) jAya che. paraMtu naigamanayanI dRSTimAM e badhA aupacArika kathana satya che. 'nigama' zabdano artha che janapada athavA grAma vagere. je janapadanI janatAmAM je zabda je arthanA mATe niyata (nakkI) che, tyAM e zabda ane arthanA saMbaMdhane jANavo naigamanaya che. zabdonA jeTalA ane jevA artha lokamAM mAnavAmAM Ave che, emane mAnavAnI dRSTi naigamanaya che. naigamanayanI dRSTimAM padArtha sAmAnya-vizeSa ane ubhayAtmaka che. naigamanaya traNeya kALa ane cAreya nikSepone mAne che. naigamanaya dharma ane dharmI baMnene grahaNa kare che. saMkSepamAM be paryAyonI, be dravyonI tathA dravya ane paryAyanI pradhAna tathA gauNabhAvathI vivakSA karanAra nayane naigamanaya kahe che. naigamanA be bheda che - (1) sarvagrAhI ane (2) dezagrAhI. sAmAnya aMzano AdhAra laIne prayukta thanArA nayane sarvagrAhI naigamanaya kahe che. jema ke 'A ghaTa che.' vizeSa aMzano Azraya laIne prayukta thanArA naya dezagrAhI-naigamanaya kahe che. jema ke 'A ghaTa cAMdI ke sonAno che.' eka bIjI apekSAne laIne naigamanayanA traNa bheda karavAmAM AvyA che - (1) bhUtanaigamanaya, (2) bhAvi-naigamanaya ane (3) vartamAna-naigamanaya. atIta kALanA vartamAnakALamAM saMkalpabhUta naigamanaya che. jema, A kahevuM ke - 'Aja mahAvIra jayaMtI che.' ahIM Ajano artha che - vartamAna divasa, paraMtu emAM saMkalpa aDhI hajAra varSa pahelAnA divasano karavAmAM Avyo che. 254 jiNadhammo
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaviSyanA vartamAnamAM saMkalpa karavo bhAvi naigamanAya che. jema arihaMtane siddha kahevuM. ahIM bhaviSyamAM thanArI siddha-paryAyane vartamAnamAM kahevAmAM Avyo che. je kAryano prAraMbha karI dIdho hoya paraMtu te haju sudhI pUrNa thayuM nathI. chatAM ene pUrNa kahI devuM, vartamAna-naigamanAya che. jema muMbaI javA mATe gherathI nIkaLelI vyaktinA viSayamAM pUchavAthI te kahevuM ke - "te muMbaI gayo che. jo ke haju A vyakti sthAnIya sTezana para ja che ke rastAmAM ja che. A rIte naigamanayanAM vividha rUpono ullekha prAcIna graMthomAM upalabdha che. naigamAbhAsa : avayava-avayavI, guNa-guNI, kriyA-kriyAvAna vagerene bilakula alaga mAnavuM naigamAbhAsa che. kAraNa ke guNa, guNIthI pRthaka potAnI sattA nathI rAkhatA ane na guNonI upekSA karIne guNI ja potAnuM astitva rAkhI zake che. mATe emAM kathaMcit tAdAmya saMbaMdha mAnavuM ja ucita che. A ja rIte avayava-avayavI, sAmAnya-vizeSa vageremAM paNa kathaMcit tAdAmya saMbaMdha ja ghaTita thaI zake che. jo guNa vagere guNothI sarvathA bhinna svataMtra padArtha hoya, to emAM guNa-guNI saMbaMdha nathI banI zakato. mATe vaizeSika darzanano guNa vagerene guNI vagerethI sarvathA bheda mAnavuM naigamAbhAsanuM udAharaNa che. A ja rIte sAMkhyanuM jJAna ane sukha vagerene AtmAthI sarvathA bhinna mAnavuM naigamAbhAsa che. 2. saMgrahanacaH vastunA dravyatva vagere sAmAnya dharmone grahaNa karanAra vicAra saMgrahanaya che. jema jIvanA kathanathI naraka, tiryaca, manuSya, deva ane siddha badhAnuM grahaNa thaI jAya che. saMgrahanaya eka zabdanA dvArA aneka padArthone paNa grahaNa kare che. jema koI vyaktie potAnA nokarane kahyuM : "dAtaNa lAvo.' dAtaNa zabdane sAMbhaLIne te nokara mAtra dAtaNa ja nathI lAvato, paNa sAthe uliyuM, pANIno loTo, hAtha-moM lUchavA mATe rUmAla (TuvAla) vagere sAmagrI paNa lAve che. ahIM 'dAtaNa" kahevAmAtrathI tatsaMbaMdhI badhI sAmagrIno saMgraha thaI gayo che. saMgrahanayanA be bheda che - (1) para-saMgraha ane (2) apara-saMgraha. sattAmAtrane grahaNa karanArA naya para-saMgraha kahevAya che. jema AkhuM vizva eka che, kAraNa ke badhAmAM sat jovA maLe che. Ane mahA sAmAnya paNa kahe che. jIva-ajIva vagere avAMtara sAmAnyane grahaNa karanAra ane emanA bhedonI upekSA karanAra apara-saMgrahanaya che. jema jIva kahevAthI badhA jIvonuM grahaNa to thayuM paraMtu ajIva vagerenuM grahaNa na thaI zakyuM. saMgrahanayamAM abhedanI pradhAnatA rahe che. para-saMgrahamAM satat rUpathI samasta padArthono saMgraha karavAmAM Ave che, tathA apara-saMgrahamAM eka paryAyarUpathI samasta paryAyonA, dravya rUpathI samasta dravyono, guNa rUpathI samasta guNono, gotvarUpathI samasta gAyono, manuSyatva rUpathI samasta manuSyo vagereno saMgraha karavAmAM Ave che. K nayavAda che e 255)
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedAMtadarzanano advaitavAda saMgrahAbhAsa che, kAraNa ke bhedanuM sarvathA nirAkaraNa karavAmAM AvyuM che. saMgrahanayamAM abheda mukhya hovA chatAMya bhedanuM nirAkaraNa nathI karavAmAM AvatuM. te gauNa avazya thaI jAya che paraMtu enA astitvathI manAI karI zakAtI nathI. saMgrahAyanI upayogitA abheda vyavahAra mATe che, vastu-sthitino lopa karavA mATe nahi. 3. vyavahAranaya saMgrahanaya dvArA saMgRhIta arthamAM vidhipUrvaka, avisaMvAdI ane vastusthiti-mUlaka bheda karavo vyavahAranaya che. 'saMgraheNa gocarIkRtAnAmarthAnAM vidhipUrvakanavaharaNaM yenAbhisandhinA kriyate so vyavahAraH' - pramANanAM tattvoloka a-7, sUtra-2 3 A vyavahAra loka prasiddha vidhivat sat vyavahAranA avirodhI hoya che. laukika vyavahAra anusAra vibhAga karanAra vicArane vyavahAranaya kahe che. jema ke je sat che - te dravya ane paryAya rUpa che. je dravya che enA jIva vagere cha bheda che, je paryAya che enA be bheda che - kramabhAvI ane sahabhAvI. je jIva che emanA aneka bheda che, jema saMsArI ane mukta. muktomAM paNa aneka mukta vagere. A naya sAmAnyane na gauNa karI vizeSane ja grahaNa kare che. kAraNa ke lokamAM ghaTa vagere vizeSa padArtha ja jaLadhAraNa vagere kriyAono yogya jovAmAM Ave che. sAmAnyamAM arthakriyA nathI hotI. "gotvathI dUdha prApta thatuM nathI." rogIne auSadhi Apo, eTalA mAtra kahevAthI kAma nathI cAlatuM, auSadhinuM nAma ane AsevananI vidhi vagere batAvavAthI samAdhAna thAya che. koI dukAnakAranA tyAM jaIne kapaDuM Apo' kahevAthI koI matalaba siddha thato nathI. eNe batAvavuM paDaze ke "makhamala Apo, vAyoleTa Apo, Tarina Apo, sutarAu ke UnanuM Apo. amuka kAma mATe Apo.' vyavahAranaya vagara koIpaNa vastuno samagrataH nirNaya nathI karI zakAto, mATe vyavahAranaya paNa potAnA sthAna para nizcayanaya che. jema ke "koyala pAMceya varNavALI che' - A kathana nizcayanayanI dRSTie satya che, chatAM koyalano nirNaya nathI thaI zakato, kAraNa ke emA pAMceya varNa dRSTigocara nathI thato. jyAre nizcayAtmaka vyavahAranaya eno nirNaya karAve che ke "koyala kALI che' - kALApaNAnI pradhAnatAthI A satya kathana che, paraMtu gauNarUpathI pAMceya varNa jovA maLe che. A suspaSTa che. vyavahAranayanA be bheda che - (1) sAmAnya-bhedaka ane (2) vizeSa-bhedaka. sAmAnya saMgrahamAM bheda karanAra nayane sAmAnya-bhedaka vyavahAranaya kahe che. jema ke dravyanA be bheda jIva ane ajIva. vizeSa saMgrahamAM bheda karanAra nayane vizeSa-bhedaka-vyavahAranaya kahe che. jema jIvanA cAra bheda - nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva. je bheda potAnA vyaktigata maulika ekatvanI apekSA rAkhe che te vyavahAra che ane abhedano sarvathA tiraskAra karanAra vyavahArAbhAsa che. vaizeSikanI pratIti viruddha dravya vagere bheda kalpanA vyavahArAbhAsamAM Ave che (256) jo A ja che jiNadhAmo)
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. jusUtranayA vartamAna kSaNamAM thanArI paryAyane mukhya rUpathI grahaNa karanAra nayane RjusUtro kahe che. jema ke huM sukhI chuM.' - A sukha paryAya vartamAna samayamAM che. RjusUtranaya, vartamAna kSaNasthAyI sukha vagere paryAyane pradhAna rUpathI grahaNa kare che, paraMtu e paryAyanA AdhArabhUta AtmAne gauNa mAne che. A naya bhUta ane bhAvi paryAyane nathI mAnatA, mAtra vartamAnaparyAyano ja svIkAra kare che. A nayanI dRSTimAM vartamAna ja kAryakArI che, bhUta ane bhAvi nathI. vartamAnanuM dhana ja dhana che. vartamAnanuM sukha ja sukha che. bhUta-bhaviSyanA dhana vagere vartamAnamAM anupayogI che. atIta jo ke vinaSTa che ane anAgata haju anutpanna che, mATe emAM paryAya vyavahAra ja nathI thaI zakato. A nayane dRSTimAM nitya ane sthaLa koI cIja nathI. kSaNika paryAya ane sUkSmano ja A svIkAra kare che. A nayanI sUkSma vizleSaka dRSTimAM pAna-bhojana vagere aneka samaya- sAdhya koIpaNa kriyAo banI zakatI nathI. kAraNa ke eka kSaNamAM to te kriyAo thatI nathI ane vartamAnanA atIta-anAgatathI koI saMbaMdha ane svIkArato nathI. je dravyanA mAdhyamathI pUrva ane uttara paryAyomAM saMbaMdha joDAya che, e mAdhyamanuM astitva ja Ane svIkArya nathI. ATaluM badhuM hovA chatAM A naya dravyano apalApa nathI karato. te paryAyanI mukhyatA mAne che ane dravyane gauNa mAne che. jo te dravyano sarvathA apalApa kare che, to RjusUtrAbhAsa banI jAya che. bauddhadarzana sarvathA dravyano apalApa kare che, mATe te RjusUtrAbhAsanuM udAharaNa che. 5. zabdanaya kALa, kAraka, liMga, saMkhyA, puruSa, upasarga vagerenA bhedathI zabdomAM arthabheda mAnanAra naya zabdanaya kahevAya che. jema meru hato, meru che ane meru haze. ukta udAharaNamAM zabdanaya, bhUta, vartamAna ane bhaviSya kALanA bhedathI meru parvatane traNa rUpomAM grahaNa kare che. vartamAnano meru kaMIka che, atItano ora hato ane bhAvino ora ja haze. kALa-paryAyanI daSTie A bheda che. A rIte "ghaTane kare che ane "ghaTa karavAmAM Ave che? - ahIM kArakanA bhedathI zabdanaya ghaTamAM bheda kare che. e ja rIte liMga, saMkhyA, puruSa, upasarganA bhedathI paNa zabdanaya bhedano svIkAra kare che. "taTa - taTI - taTam' A traNeyane liMgabhedanA kAraNe zabdanaya pRthaka pRthaka mAne che. jyAre mULamAM taTa zabda eka ja che. A nayanI dRSTimAM zabdabhedathI arthabheda thAya ja che. je zabdanA bhedathI arthanA bhedane mukhyarUpathI grahaNa kare che, te zabdanaya che. paraMtu je kALa-kAraka vagere bhedathI e zabdone sarvathA bhinna ja mAne che, emAM koI prakAranA abheda saMbaMdhane nathI mAnatA. te zabdanayAbhAsa che. jema ke "meru hato, meru che, meru haze.' - e sarvathA bhinna arthanA ja vAcaka che. A pakSa sAco nathI kahI zakAto, kAraNa ke meru pravAhanI dRSTie abhinna paNa che, sarvathA bhinna nathI. dU nayavAda D DOOOOOOX250)
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. samabhirUTanaya samAnArthI zabdomAM paNa niruktinA bhedathI bhinna arthane mAnanArA naya samabhirUDhanayA che. zabdanaya to arthabheda ene ja mAne che, jyAM liMga vagereno bheda thAya che, paraMtu samabhirUDhanayanI dRSTimAM pratyeka zabdano artha alaga-alaga ja thAya che, pachI bhale te zabda samAnArthI hoya ? ane emAM liMga vagereno bheda na paNa hoya. jema indra ane puraMdara zabda samAnArthI che, mATe zabdanayanI dRSTie eno eka ja artha che, paraMtu samabhirUDhanayanA matamAM AnA alaga-alaga artha che. Indra' zabdathI aizvaryazALIno bodha thAya che, jyAre puraMdarathI "nagaranA vinAzaka'no bodha thAya che. samAnArthI zabdomAM sarvathA-ekAMta rUpathI bheda ja mAnavo ane abhedano sarvathA niSedha karavo samabhirUDhanayAbhAsa che. che. evaMbhUtanayA padArtha je samaye potAnI arthakriyAmAM pravRtta hoya e ja samaye ene e zabdano vAgye mAnavo joIe, evI nizcaya dRSTivALA naya evaMbhUtanaya che. samabhirUDhanaya indra vagere kriyAnA hovA ke na hovAthI paNa indrane "indra' zabdano vAcya mAnI le che. paraMtu evaMbhUtanaya indrane "' zabdano vAcyuM tyAre ja mAne che jyAre te indranI kriyAmAM upayogapUrvaka pravRtta thaI rahyo che, anyathA nahi. A nayanI dRSTimAM ghaTa tyAre ja ghaTa kahevAya che, jyAre te ghaTanI artha kriyA jaladhAraNa ke jalAharaNa karatI hoya. paNiyArInA mastaka para rahelo jaLathI bharelo ghaTa (ghaDo) ja A nayanI dRSTimAM ghaTa che. khAlI ghaTa, ghaTa nathI. rasoI banAvatA samaye ja rasoIyo kahevAya, anya samayamAM nahi. nyAyAdhIza jyAre nyAyAlayamAM khurazI para besIne nyAya kare che tyAre ja te nyAyAdhIza kahevAya che, anya samayamAM nahi. ekAMtataH arthakriyA pariNata padArthane ja e zabdano vAcya mAnavo anyathA (nahi to) eno sarvathA apalApa karavo evaMbhUtanayAbhAsa che. nizcaya ane vyavahAranaya dArzanika daSTikoNathI upara-vartIta nayono vicAra karavAmAM Avyo. have adhyAtma dRSTithI nayanuM ciMtana karavuM apekSita che. adhyAtma zAstramAM nayanA be bheda prasiddha che - (1) nizcayanaya ane (2) vyavahAranaya. je naya vastunA mULa svarUpane batAve che, ene nizcayanaya kahevAya che. je naya bIjA padArthonA nimittathI vastunA svarUpane batAve che te vyavahAranaya kahevAya che. jo ke vyavahAranaya vastunA svarUpane bIjA rUpamAM batAve che chatAM te mithyA nathI. kAraNa ke je apekSAthI athavA je rUpathI te vastune viSaya kare che, te vastu e rUpamAM paNa upalabdha thAya che ? jema ke ApaNe kahIe chIe ke "ghIno ghaDo' - A vAkyathI vastunA asalI svarUpanuM jJAna to thatuM nathI, A nathI samajAtuM ke ghaDo mATIno che, pittaLano che ke anya koI dhAtuno che. mATe Ane nizcayanaya nathI kahI (258) , DOOOOOOOX jiNadho]
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakatA. paraMtu e vAkyathI eTaluM avazya samajAya che ke A ghaDAmAM ghI rAkhavAmAM Ave che. jemAM ghI rAkhavAmAM Ave che e ghaDAne ghIno ghaDo kahe che. vyavahAranayathI A kathana satya che ane A ja AdhAra para vyavahAranaya paNa satya che, mithyA nathI. vyavahAranaya mithyA tyAre thAya che jyAre enA viSayane anyathA mAnI levAmAM Ave. jo koI "ghIno ghaDo' A vAkyano A artha samaje ke ghaDo ghIno banelo che, to te satya ane pramANabhUta nathI. kyAMya ghIthI ghaDo banato nathI, paNa ghaDo ghIno AdhAra mAtra che. tyAM sudhI vyavahAranaya potAnA vyAvahArika satya para sthira che, jyAM sudhI ene mithyA nathI kahevAmAM AvatuM. vyavahAranayanA be bheda che - (1) sabhUta-vyavahAranaya ane (2) a bhUtavyavahAranaya. eka vastumAM guNa-guNInA bhedathI bhedane viSaya karanAra sabhUta-vyavahAranaya che. enA paNa be bheda che : upacarita- bhUta-vyavahAranaya ane anuparicita-sabhUtavyavahAranaya. sopAdhika guNaguNImAM bheda grahaNa karanAra upacarita-bhUta-vyavahAranaya che. nirupAdhika guNa-guNImAM bheda grahaNa karanAra anupacita-sabhUta-vyavahAranaya che. jema ke jIvanuM matijJAna-zrutajJAna vagere lokamAM vyavahAra thAya che. jIvanA matizruta jJAna vagere kSAyopathamika hovAthI sopAdhika che. mATe A upacarita-sabhUta-vyavahAranaya che. kevaLajJAna rUpa nirupAdhika guNathI yukta "kevaLInI AtmA ke vItarAga AtmAnuM kevaLajJAna' A prayoga anupacarita-sadbhUta-vyavahAranaya che. asabhUta-vyavahAranayanA paNa be bheda che - (1) upacarita-asabhUta-vyavahAra ane (2) anupacarita-asadbhUta-vyavahAra. saMbaMdha sahita vastune saMbaMdhano viSaya karanAra naya upacarita asabhUta vyavahAra che. jema ke devadattanuM dhana. ahIM devadattano dhana sAthe saMbaMdha mAnavAmAM Avyo che. paraMtu vAstavamAM te kalpita hovAthI upacarita che. saMbaMdhathI hita vastumAM saMbaMdhane viSaya karanAra naya anupacarita-abhUtanaya kahevAmAM Ave che. jema "ghIno ghaDo lAvo'. A vAkyamAM vRta ane ghaTanA saMbaMdha upacarita nathI, kAraNa ke ghaTamAM ghI bhareluM che ke bharyuM hatuM. ghIno ghaDo (ghIthI nirmita ghaDo) vAstavamAM hoto nathI, mATe adbhuta che. eka bIjA anya vargIkaraNanI apekSA nayanA be bheda che - (1) jJAnanaya ane (2) kriyAnaya. koI padArthanA vAstavika svarUpane jANavuM jJAnanaya che, jJAnanayathI prApta bodha anusAra jIvanamAM ene utAravo kriyAnaya che. anya vivakSAthI nayanA be bheda che - (1) dravyanaya ane (2) bhAvanaya. jJAnapradhAna nayane bhAvanaya ane zabdapradhAna nayane dravyanaya kahe che. - upasaMhAra adhyAtma jagatamAM paNa nizcayanaya ane vyavahAranayane laIne bahu ja matabheda daSTigocara thAya che. A nayonA svarUpane yathArtha rUpamAM na apanAvavAnuM pariNAma che. adhyAtma zAstrano uddezya che ke te sAdhakane A spaSTa batAvI de ke enuM gaMtavya sthAna kyAM che ? enuM parama ane carama lakSya zuM hoI zake che ? vacceno paDAva eno sAdhya nathI. K nayavAda DOOOOOOOOOOOOO (59)
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa sAdhyathI je anukULa che te sAdhana avazya che. ene enAthI UMcA UThIne parama svAvalaMbI svarUpa sAdhyane prApta karavuM che. A rIte nizcayanayanI dRSTi sAdhyane suspaSTa karavA mATe che. jyAre e sAdhyane prApta karavA mATe vyavahAra-daSTinuM avalaMbana Avazyaka che, mATe kahevAyuM che ke - "sarvanayasamUhalagbodi novA saMvyavahAra:" - - - sarvArthasiddhi, 1/33 arthAtu vyavahAra sarvanaya-sAdhya che. satya anaMta pAsAvALA che. ene koI eka pAsAthI nathI samajI zakAto. ekAMgI dRSTi vastune sAcA rUpamAM jovAmAM asamartha che. mATe jainadarzananA nayonuM vivecana karyuM che. jainadarzananA nayavAdane ThIka rIte samajI levAthI samasta vivAdonuM samAdhAna thaI jAya che. nayavAdanI A upayogitA che. anAgraha ja anekAMta che ane enI AdhArazilA che nayavAda. 30 nikSeponuM svarUpa padArthanuM svarUpa potAnAmAM pUrNa, maulika ane akhaMDa che paraMtu ene vyavasthita samajavA mATe dharmo ane guNonuM vizleSaNa karavuM Avazyaka che. enAM vibhinna pAsAMone buddhi dvArA alaga-alaga karIne aMza-aMzanA rUpamAM ene samajavAnuM hoya che.e ya padArthane je aMza bheda karavAmAM Ave che, ene nikSepa kahe che. prazna thaI zake che ke naya paNa vastunA aMzane grahaNa kare che, to naya ane nikSepamAM zuM aMtara che? javAba e che ke nikSepa nayano viSaya che ane naya nikSepane viSaya karanAra viSayo che. arthAt padArtha-jJayano aMza nikSepa che ane A aMzane jANanAra jJAna naya che. nikSeponuM prayojanA jagatanA vyavahAra padArthane Azrita hoya che. padArtha anaMta che. badhA padArthono vyavahAra eka sAthe nathI hoto. prayojana anusAra koI amuka padArthano ja vyavahAra hoya che. je upayogI padArthanuM jJAna karavuM apekSita che, enuM jJAna zabdanA AdhArathI ja karavAmAM Ave che. kayA zabdano zuM artha che, ahIM kayA arthamAM prayukta thayo che ? A praznanuM samAdhAna nikSepa-siddhAMta che. zabda ane artha paraspara sApekSa hoya che. zabdane arthanI apekSA rahe che ane arthane zabdanI apekSA. zabda ane artha svataMtra hovA chatAMya baMnemAM vAcya-vAcaka bhAva saMbaMdha hoya che. zabda vAcaka che ane artha eno vAcya. A dRSTie nikSepano siddhAMta eka e siddhAMta che jenAthI zabdano artha samajavAnI kalAnuM parijJAna thAya che. nikSepa' zabdano (260) ))) ))O K jiNadho]
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha 'rAkhavo' athavA 'upasthita' karavo che. vastu tattvane zabdomAM rAkhavA, upasthita karavA athavA varNana karavAne nikSepa kahe che. zabdonA arthomAM ane arthonA zabdomAM AropaNa karavuM - nyAsa karavo te nikSepa kahevAya che. zabda aneka arthone batAve che. evI sthitimAM ahIM kayo artha abhipreta che - ene batAvavo e ja nikSepanuM prayojana che. aprastutanuM nirAkaraNa karIne prastutano bodha karAvavo, saMzayane dUra karavo ane tattvArthanuM avadhAraNa karavuM nikSepanuM prayojana che. nikSepanA prakAra 'anuyoga dvAra' sUtramAM kahyuM che jattha ya jaM jANejjA nikkhecaM nikkhive niravasesaM / jattha vi a na jANejjA caukkagaM nikkhive tattha // - je zabdanA jeTalA artha che ane jeTalI rIte te jANI zakAya che eTalA enA nikSepa karavA joIe. je zabdanA vize viSayamAM vizeSa jANakArI nathI enA ochAmAM ochA cAra nikSepa - nAma, sthApanA, dravya ane bhAva to karavA ja joIe. 'tattvArtha sUtra'mAM kahyuM che - "nAmasthApanAdravyabhAvatastannayAsaH " tattvArtha, a-1, sUtra-pa jIva vage2e tattvonAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva rUpathI nyAsa-nikSepa thAya che. tethI nikSepanA mukhya rUpathI cAra prakAra che - (1) nAma-nikSepa (2) sthApanA-nikSepa (3) dravya-nikSepa ane (4) bhAva-nikSepa. (1) nAma-nikSepa : jAti, dravya, guNa, kriyA vagere nimittonI apekSA karyA vagara koI vastu ke vyaktinI icchAnusAra nAma rAkhI devuM - nAma nikSepa che. jema ke koI bALakanuM nAma enA mAtA-pitAe 'mahAvIra' rAkhI dIdhuM. ahIM 'mahAvIra' zabdano je artha ane guNa che, e apekSita nathI, paNa A eka saMjJA mAtra che. nAmakaraNa mAtra vastune oLakhavA mATe saMketa rUpamAM karavAmAM Ave che. te anurUpa guNa ke dharmanuM emAM hovuM Avazyaka nathI. jo emAM te anurUpa guNa paNa hoya to guNonA kAraNe te bhAva-nikSepa kahevAze. nAmanikSepamAM mAtra vyakti ke padArthanI saMjJA (nAma) apekSita hoya che. (2) sthApanA-nikSepa : koI vastunI koI anya vastumAM A parikalpanA karavI ke A te che, sthApanA-nikSepa kahevAya che. evI sthApanA enA ja anurUpa AkRtimAM paNa karavAmAM Ave che ane anurUpa-AkRtinA abhAvamAM paNa karavAmAM Ave che. anurUpaAkRtimAM karavAmAM AvatI sthApanA tadAkAra sthApanA che. jema ke hUbahU citra ke mUrtimAM vyaktinI sthApanA. zataraMjanA pAsAomAM hAthI, ghoDA, rAjA, vajIranI sthApanA atadAkAra * nikSeponuM svarUpa 261
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthApanA che. kAraNa ke e pAsAomAM hAthI vagerenI AkRti nathI. ahIM A dhyAna devA yogya che ke nAma ane sthApanA baMne vAstavika arthathI zUnya hoya che. (3) dravya-nikSepa : atIta ane anAgata paryAyane lakSyamAM rAkhIne evo vyavahAra karavo dravya-nikSepa che. jemAM pahelAM kyAre rAjA athavA maMtrI rahelA vyaktine vartamAnamAM rAjA ke maMtrI kahevo. A atIta-paryAyanI dRSTie kahevAya che. je bhaviSyamAM evo banaze - e bhAvi-paryAyane najaramAM rAkhIne vartamAnamAM evuM kahevuM - jema ke yuvarAjane "rAjA" zabdathI saMbodhita karavuM. A dravya-nikSepa che. anupayoga dazA ke viparIta upayoga dazAne paNa dravya kahe che. jema ke sAmAyikamAM samabhAvamAM upayoga na rAkhIne bhautika dravyamAM upayoga rAkhavo dravya sAmAyika kahevAya che. apradhAna(gauNa)ne paNa dravya kahevAmAM Ave che. jema ke dravyendriya vagere. (4) bhAva-nikSepa : vartamAna paryAyanI dRSTie thato vyavahAra bhAva-nikSepa che. jema ke rAjya siMhAsana para ArUDha vyaktine rAjA kahevuM. A nikSepa atIta ke anAgata paryAyano svIkAra na karavo. je pahelAM rAjA hato ke AgaLa rAjA thaze te bhAva-nikSepanI daSTimAM "rAjA" nathI kahevAto. je vartamAnamAM siMhAsanArUDha thaIne rAjyanuM saMcAlana karI rahyo che. zeya e ja rAjA che. te A nikSepanI dRSTi che. upayogane bhAva kahevAya che. jema upayogapUrvaka karelI sAmAyika bhAva-sAmAyika che. pradhAnane paNa bhAva kahevAmAM Ave che. jema ke mukhya rUpathI jANavAnI bhAvendriyo. tAtparya e che ke nikSepa anusAra koIpaNa zabdane cAra rIte samajI zakAya che. udAharaNa tarIke "rAjA' zabdane lo. koIpaNa jaDa ke cetana vastunuM nAma "rAjA' rAkhI devAmAM Ave to te nAma "rAjA" che. koI rAjAnA citrane rAjA kahevo ke koI zataraMjanA pAsA vageremAM rAjAnI parikalpanA karavI, sthApanA rAjA che. je vartamAnamAM rAjA nathI paNa pahelA hato ke AgaLa (bhaviSyamAM) banaze, ene rAjA kahevo dravya-rAjA che. je vartamAnamAM zAsanArUDha che te bhAva-rAjA che. A rIte pratyeka saMjJA zabdanA nikSepa karavA joIe. prAcIna graMthomAM koIpaNa tattvanuM varNana karatA AdimAM nikSepone kahevAnI zailI joI zakAya che. enAthI sugamatApUrvaka vastunuM svarUpa samajavAmAM Ave che. prazna karI zakAya che ke nAma, sthApanA ane dravya traNeyamAM vastunA guNa ke dharma nathI jovA maLatA, chatAMya emAM zuM aMtara rahI jAya che eno javAba A rIte che. nAma-nikSepamAM Adara-anAdara, pUjya-apUjyano bhAva nathI raheto, jyAre sthApanAnikSepamAM vastu tattvanI anabhijJa vyakitane Adara-anAdara buddhi thaI zake che. indra nAmavALAne koI namaskAra nathI karatuM, paNa IndranI sthApanA jemAM karavAmAM AvI hoya emanA prati Adara bhAva rAkhavAno anabhikSa janomAM vyavahAra thaI zake che. nAma ane sthApanA nikSepa, bhAvamAM kyAreya pariNata nathI thatA, paraMtu dravya-nikSepa bhaviSyamAM bhAvanikSepamAM pariNata thaI zake che. jema mATI rUpa dravya ghaTa jaLa dhAraNa karanAra bhAva ghaTamAM pariNata thaI zake che. jiNadhamo ( 22
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta cAra nikSepomAMthI AdinA traNa nikSepa dravyArthika nayanA viSaya che ane bhAvanikSepa paryAyArthika nayano viSaya che. uparyukta cAreya nikSeponI pota-potAnA sthAna upara pota-potAnI upayogitA che. kyAMka nAma-nikSepanI pradhAnatA hoya che. jema ke 'gajarAjane bolAvo.' AmAM sthApanA-dravya bhAva gajarAjanI vivakSA nathI. mAtra gajarAja nAmanI vyaktinI vivakSA che. koI ramakaDAM mATe dhamapachADA karatA bALakane 'gajarAja'nI sthApanA-nikSepa - hAthInA ramakaDAthI ja samAdhAna thaze; nAma gajarAja dravya-gajarAja ke bhAva-gajarAjathI nathI. gajarAjane sannaddha karo' A vAkyamAM nAma - sthApanA ke dravya gajarAjanI vivakSA nathI paNa vAstavika gajarAjano abhiprAya che. nikSepano siddhAMta e ja batAve che ke A saMdarbhamAM zuM prastuta che ane zuM aprastuta ? padArthanA svarUpane yogya rUpamAM samajavA mATe nikSepanA siddhAMtanI upayogitA che. naya ane nikSepa anekAMtanI AdhArazilA che. 39 anekAMta vAda jainadarzanano aMtarnAda anekAMta vAda che. AnI bhitti para ja Akho jaina siddhAMta AdhArita che. 'pAnephavA viname vA' A tripadIne sAMbhaLIne mahAmatI gaNadhara caturdaza pUrvonI racanA karI le che. A tripadImAM je tattva samAhita che, te anekAMta che. A dRSTie samasta jaina vAgamayano AdhAra anekAMta che, A pramANita thaI jAya che. A eka mAneluM satya che ke vastu anaMta dharmAtmaka che, enAM asaMkhya pAsAMo che. evI sthitimAM koI eka zabda dvArA koI eka dharmanA kathanathI vastunuM samagra svarUpa pratipAdita thatuM nathI. tyAre samagra svarUpanA prAmANika pratipAdana mATe eka ja mArga che ke vastunA koI eka dharmane mukhya rUpathI kahevAya ane zeSa dharmone gauNa rUpamAM svIkAra karavAmAM Ave. A mukhya ane gauNa bhAvane arpaNA ane anarpaNA kahevAya che. tethI tattvArtha sUtra'mAM AcArya umAsvAtie kahyuM che - 'arpitAnapitasiddhe:' tattvArtha sUtra, a.-5, sUtra-71 mukhya ane gauNa bhAvathI athavA apekSA ke anapekSAthI vastu tattvanI siddhi thAya che. anekAMta dRSTi virATa vastu tattvane jANavAno e prakAra che, je vivakSita dharmane jANIne paNa anya dharmono niSedha nathI karatA, emane gauNa ke avivakSita karI de che. A rIte anekAMta dvArA pUrI vastunuM mukhya gauNa bhAvathI kathana thaI jAya che. koIpaNa aMza nathI chUTato. 263 anekAMta vAda
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastune nirdoSa rUpathI pratipAdita karavAnI zailIne syAdvAda kahevAya che. vastumAM anaMta dharma rahela che. emanuM samagra pratipAdana zabda dvArA nathI thaI zakatuM. mATe jyAre enI sAthe syA' zabdano prayoga karavAmAM Ave che tyAre enAthI A dhvanita thAya che ke A dharma vastuno kathaMcit dharma che - enA sivAya paNa emAM anya aneka anaMta dharma che, paraMtu emanI vivekSA nathI karavAmAM AvI. jo e zabdanI sAthe "cAtu' zabda lagADavAmAM nathI Avato to eno artha thaze ke te vivakSita dharma ja vastunuM svarUpa che, emAM anya dharma nathI. A kathana samyaka nathI hoI zakatuM. jema ke jo mAtra "asti' zabdano prayoga karavAmAM Ave che to eno artha thaze padArthamAM astitva ja che. anya dharmono sadbhAva enAthI pragaTa nathI thato. paraMtu A vastunuM apUrNa pratipAdana haze. enAthI viparIta jo "syA asti kahevAya to eno artha thaze padArtha kathaMcit astitvavALo che. enAthI e pragaTa thAya che ke emAM rahenAra nAstitva vagere zeSa anaMta dharmono paNa tyAM sadbhAva che. astitvanI pradhAnarUpamAM vivekSA che ane nAstitva vagerenI gauNa rUpamAM. A rIte syAdvAda, vastu tattvanA samyak pratipAdanI nirdoSa zailI che. anya darzanakAroe anaMta dharmAtmaka vastunA eka-eka dharmane pakaDIne ene ja vastu mAnI levAnI bhUla karI che. jema ke bauddhadarzana vastunA kSaNika paryAyane ja samagra vastu mAnI le che ane vastunA dravyAtmaka nitya pakSanAM sarvathA asvIkAra kare che. vedAMta tathA sAMkhya darzana vastune sarvathA nitya - kUTastha nitya mAnIne enI kSaNika paryAyono sarvathA niSedha kare che. naiyAyika vaizeSika darzana jo ke vastumAM nityatva ane anityatva baMnene mAne che, chatAM te koIne sarvathA nitya ane koI vastune sarvathA anitya mAne che. sAthe te padArthanA nityatva ane anityatvane padArthathI sarvathA bhinna mAne che, jyAre te vastunuM tAdAmya svarUpa che. te darzanakAra paraspara virodhI ane ekAMgI pakSane laIne parasparamAM vivAda kare che. emano A vivAda aMdhagaja nyAyanI jema che. jema sAta aMdha vyaktioe hAthInA paga, pUMchaDI, sUMDha, peTa vagere eka-eka aMgane pakaDIne e anusAra ja hAthInuM alaga-alaga rUpathI pratipAdana karavuM zarU karyuM. koI kahevA lAgyuM - "hAthI sAMbelA jevo che', koI kahevA lAgyuM - hAthI thAMbhalA jevo che', koI kahevA lAgyuM - 'doraDA jevo che', koI kahevA lAgyuM - "Dhola jevo che.' koI ekabIjAnI vAtane svIkAravA taiyAra nathI, badhA pota-potAnI vAtamAM makkama rahyA - jhaghaDatA rahyA ane pota-potAne ja sAco mAnatA rahyA. tyAM eka dekhatA mANase e badhAMnI vAto sAMbhaLI ane kahyuM : "bhAIo ! tame badhAM barAbara samajyA cho, paNa te apUrNa samajyA cho. hAthI thAMbhalA jevo paNa che, doraDA jevo paNa che, sAMbelA jevo paNa che ane Dhola jevo paNa che. tame hAthInA eka-eka aMgane pakaDIne evuM samajI beThA cho. vAstavamAM hAthInuM sAcuM svarUpa tyAre ja bane che jyAre tamArA badhAnI vAtone joDI devAmAM Ave ane tame badhA ekabIjAnI vAtathI saMmata thAo. eka-eka aMga alaga-alaga rahIne zarIra nathI kahevAtuM. AkhuM aMga saMyukta rahIne ja zarIranI saMjJA bane che. ema (264) DOOOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja tamArA badhA lokonuM saMyukta kathana ja hAthInuM sAcuM rUpa che. alaga-alaga kathana, badhuM mithyA che. jo tame loko ekabIjAnA pakSathI saMmata thaIne cAlo, ekabIjAno apalApa na karo to tame badhA sAcA cho ane jo tame ekabIjAno tiraskAra karatA raho, potAnI vAtamAM makkama raho to tame badhA mithyA (khoTA) cho. alaga-alaga aMza vastunuM samagra svarUpa nathI. apitu aMzanuM samanvita svarUpa ja vastu che. anekAMta ane syAdvAdanI sAcI samagra ane samanvita dRSTi che. A anekAMta daSTi anekAMtamAM ekatA ane ekatAmAM anekatAne laIne cAle che. A badhA vAdo ane vivAdone ukelI kADhe che. A badhA kadAgraho ane haThAgrahone dUra haTAvI de che. A te saMjIvanI che je abhimAna tathA kadAgrahanI vyAdhione naSTa karI de che. A te amRta che, je ekAMtanA viSane nimprabhAvI karI de che. A anekAMta dRSTine mAtra zAstro sudhI ja sImita na rAkhavuM joIe paNa jIvana vyavahAramAM paNa utAravuM joIe. jo jIvana vyavahAramAM anekAMta dRSTi AvI jAya che to sarvatra zAMti ja zAMti pratIta thavA lAge che, jo A anekAMta daSTi vyavahAramAM nathI AvatI to tyAM leza, vivAda, saMgharSa ane azAMti ja chavAyelI rahe che. AcArya siddhasene sAcuM ja kahyuM che - jeNa viNA bhogassa vavahAro savvahA Na vijjae / tassa bhuvaNekagurUNoM Namo'NegaMta vAyassa // - sanmati, 3/68 padArthamAM satu-asat-nitya-anitya, sAmAnya-vizeSa, eka-aneka, bheda-abheda vagere anaMta guNa rahelA che. pratyeka padArtha sat paNa che ane asat paNa. te kathaMcit sat che, kathaMcit asat che. ene sarvathA sa ke asatuM nathI kahI zakAtuM. satvAsatva vizvanA pratyeka padArtha svarUpathI sat che ane sAthe ja emAM parasvarUpanuM asatva ja raheluM che. jema ke ghaTa sva dravya-kSetra-kALa-bhAvathI sat che. (astitva dharmavALo che, paraMtu te paTa rUpa para dravya-kSetra-kALa-bhAvathI asat che. arthAt emAM paTanuM nAstitva rUpa dharma rahelo che. jo evuM na mAnavAmAM Ave to eka ja vastu vizvarUpa thaI jaze. je vastumAM je dharmano abhAva nathI hoto te vastu tarUpa hoya che. jo ghaTamAM paTano abhAva na mAnavAmAM Ave to ghaTa paTa rUpa thaI jaze. mATe kahevAya che - ___ 'sarvamasti svarUpeNa pararUpeNa nAsti ca' arthAt pratyeka dravya potAnA svarUpa catuSTayathI satuM hoya che ane pararUpa catuSTayathI asatu. jo svarUpa catuTyathI jema pararUpa catuSTayathI paNa sat mAnavAmAM Ave to sva ane paramAM koI bheda na rahIne badhAne sarvAtmakatA prApta thaI jaze. jo pararUpanI jema svarUpathI paNa te asatu hoya to abhAvAtmakatAno prasaMga prApta thaze. mATe loka vyavasthA mATe pratyeka KanekAMta vAda che e25)
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthane svarUpathI sat ane pararUpathI asatu mAnavo joIe. saMsAranA koIpaNa padArtha A savAsava niyamano apavAda nathI thaI zakato. nityAnitya padArtha na to sarvathA nitya che ane na sarvathA anitya ja, chatAM te dravyArthika nayathI nitya che ane paryAyArthika nayathI anitya. A ja vastu sthiti che. paraMtu sAMkhya vagere darzanakAra padArthane kUTastha nitya mAne che. emano tarka che ke -- 'nAsato jAyate bhAvo nAbhAvo jAyate sataH' asat padArtha kyAreya utpanna thato nathI ane satno kyAreya vinAza thato nathI. A dRSTikoNane laIne te padArthane sarvathA nitya kahe che. te padArthamAM pariNamana (parivartana) mAnavA chatAMya padArthane kUTastha nitya kahe che. A daSTirkoNa samIcIna nathI kahevAmAM Avato. vastu jo phUTastha nitya che to emAM pariNamana saMbhava ja nathI. jo pariNamana hoya che to te kUTastha nitya nathI kahevAtuM. padArthane jo ekAMta nitya mAnavAmAM Ave che to emAM pariNamana na thaI zakavAnA kAraNe koI arthakriyA nathI rahI zakatI. padArthanuM lakSaNa arthakriyA kAritva che. jo emAM arthakriyA ghaTita nathI thatI to te padArtha ja nathI raheto. akriyA zUnya hovAthI puNyapApa, baMdha-mokSa, leNa-deNa vagerenI samasta vyavasthAo lupta thaI jaze. ekAMta nitya padArtha sadA-sarvadA ane sarvathA ekarUpa rahe che, to emAM arthakriyA nA kramathI bane che ane nA eka sAthe. nitya vastumAM krama saMbhava ja nathI ane eka sAthe badhI kriyAone karI levI paNa asaMbhava che. kadAca mAnI levAmAM Ave ke te badhI kriyAo eka ja sAthe eka samayamAM karI le che, to dvitIya vagere kSaNomAM zuM karaze ? kaMI na karavAnI sthitimAM te padArtha ja nathI raheto. tethI padArthane sarvathA nitya nathI mAnavAmAM Avato. bauddha padArthane sarvathA kSaNika mAne che. kSaNika pakSamAM paNa arthakriyA ghaTita nathI thaI zakatI. padArtha jo eka kSaNa bhara ja rokAya che ane bIjA kSaNe sarvathA vinaSTa thaI jAya che to emAM krama banI ja zakato nathI. pUrvottara sthitimAM ja krama saMbhava che. kSaNika padArtha prathama samayamAM svayaMnI utpattimAM ja magna rahe che. te e samaye arthakriyA karI ja nathI zakato. bIjA kSaNamAM te niranvaya naSTa thaI jAya che, evI sthitimAM arthakriyA kevI rIte thaI zake che ? padArthane jo sarvathA kSaNika, vinAzI ane anitya mAnavAmAM Ave che to pUrva paryAyano uttara paryAyanI sAthe koI vAstavika saMbaMdha na rahevAnA kAraNe leNa-deNa, baMdha-mokSa, smaraNa, pratyabhijJAna vagere vyavahAra ucchinna thaI jaze, je karmano karyA che te eno bhoktA nathI thaI zakavAno. (ka jiNadhamo)
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma karaze koI ane te bhogaze koI bIjuM. Apaze koI ane tene leze koI bIjo ? vagere badhI laukika ane pAralaukika vyavasthAo chinna-bhinna thaI jaze. mATe samasta loka-paraloka tathA kArya-kAraNa bhAva vagerenI suvyavasthA mATe pUrvottara paryAyomAM anvayI rahenAra dravyano dhruvatva svIkAra karavo ja joIe. naiyAyika-vaizeSika AkAza vagerene sarvathA nitya ane dIpa vagerene sarvathA anitya mAne che. A pakSa paNa ucita nathI, kAraNa ke padArtha mAtra bhale te AkAza hoya ke dIvo - badhA nityAnitya che. AkAza paNa e ja rIte nityAnitya che, jema ke dIvo nityAnitya che. mATe kahyuM che - AdIpamAvyoma sama svabhAvaM syAdvAdamudrAnati bhedi vastu / tannityamevaikamanityamanyaditi tvadAjJAdviSatAM prabhASAH // dIvAthI laIne AkAza paryaMta badhA padArtha eka samAna svabhAvavALA che arthAt badhA nityAnitya svabhAvavALA che. kAraNa ke koIpaNa padArtha syAdvAdanI mudrAnuM ullaMghana nathI karI zakatA. je loko AkAzane sarvathA nitya ane dIvAne sarvathA anitya mAne che, te vAstavika nathI. AkAza sarvathA nitya nathI, kAraNa ke emAM paNa saMyoga-viyoga rUpa paryAyo utpanna thAya che ane naSTa thAya che. paryAyomAM parivartana thavAthI dravyamAM paNa parivartana thAya che, kAraNa ke dravya ane paryAya karthaMcit abhinna che. dIvo sarvathA nitya nathI, kAraNa ke dIvAnA olavAvAthI dIvAno sarvathA nAza thato nathI, chatAM prakAzane pudgalanA rUpamAM emanuM astitva banI rahe che. avasthA badalavA mAtrathI koI vastuno sarvathA abhAva thaI javo mAnI nathI zakAto. vyakti paNa bALaka-yuvaka-vRddha avasthAmAM parivartana thayA pachI paNa vyakti te ja rahe che, tethI dIvo olavAyA pachI paNa tamorUpamAM potAnuM astitva banAvI (akabaMdha) rAkhe che, tethI te kathaMcit nitya che. A rIte padArtha mAtra kathaMcit nitya ane kathaMcit anitya siddha thAya che. koIpaNa padArtha syAdvAdanI mudrAnuM ullaMghana nathI karI zakatA. jo te syAdvAdanI mudrAnuM atikramaNa kare che to te potAnA padArthatvane ja khoI bese che. enuM sarvasva cAlyuM jAya che. AgamamAM kahyuM che. "paramANu pote bhaMte ! isAsaN asAsaNa ? goyamA / davvaTTha yAe sAsae vanna pajjavehiM jAva phAsa pajjavehiM asAsae |" bhagavatI, zataka-14, 6-4, sU-512 "bhagavAn ! paramANu pudgala nitya che ke anitya ?'' "gautama ! dravyArthika nayathI nitya che ane varNAdi paryAyonI apekSA anitya che. A rIte vizvavartI pratyeka padArtha nityAnitya che.' sAmAnya vizeSa pratyeka padArtha sAmAnya dharmavALo paNa che ane vizeSa dharmavALo paNa. jyAre ApaNe 'go' zabdanuM uccAraNa karIe chIe to enAthI gotva sAmAnyano paNa bodha thAya che ane anekAMta vAda 260
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALI-pILI vagere vizeSa dharmayukta gAyono paNa bodha thAya che. sAmAnya ane vizeSa padArthamAM tAdAtmyarUpathI rahelA che. e padArthanA guNa che, e baMne paraspara sApekSa che arthAt sAmAnyane choDIne vizeSa tathA vizeSane choDIne sAmAnya kyAMya jovA maLatuM nathI. sAmAnya rahita vizeSa ane vizeSa rahita sAmAnya kharaviSANa ke AkAza kusumanI jema asat che. jema ke kahevAmAM AvyuM che nirvizeSaM hi sAmAnyaM bhavetkhara viSANavat / sAmAnya rahito'pi vizeSastadvadeva hi // sAmAnya ane vizeSa padArthano dharma che. dharma dharmIne choDIne nathI rahetA ane dharmI dharmo vagara nathI raheto. tethI jainadarzana padArthane sAmAnya vizeSAtmaka mAne che. bauddhadarzana vizeSano ja svIkAra kare che, te sAmAnya tattvano sarvathA apalApa kare che. te kahe che ke vizeSa ja kAryakArI hoya che. vizeSa ja padArthanuM svarUpa che. gAyanI alaga-alaga paryAyo sivAya gotva sAmAnya alaga koI vastu nathI. gautva dUdha nathI deto ke bhAra vahana nathI karato. artha kriyAkAritva vizeSa dharmamAM ja jovA maLe che, tethI tyAM vAstavika che ? sAmAnya vAdI vedAMta ane sAMkhya, vizeSano tiraskAra karatAM sAmAnyane ja tAtvika mAne che. emanuM maMtavya che ke jagatamAM dRSTigocara thatA vividha padArthomAM eka ja tattva raheluM che. jema vAsaNonI vividha AkRtiomAM mATI tattva eka ja che. jema buddhuda taraMga, himakaNa, jhAkaLa vagere jaLanI alaga-alaga paryAya hovA chatAMya emAM jaLatattva eka ja che. jagatamAM pratIta thatA ghaTa-paTAdi padArtha badhA eka ja parabrahmanA paryAya che - brahma ja parama tattva che, anya kaMIpaNa nahi. sarva svalviyaM brahma, neha nAnAsti jivana ' AkhuM vizva brahmarUpa che, emAM nAnAtva kaMI nathI. sAMkhyadarzana vizvane prakRtirUpa mAnIne sAmAnya tattvano ja svIkAra kare che. naiyAyikavaizeSika sAmAnya-vizeSa baMne tattvo(guNo)ne svIkAre che. paraMtu te padArthathI ene sarvathA bhinna mAne che ane samavAya saMbaMdhathI padArthamAM saMbadhita hovuM mAne che. ukta traNeya dRSTikoNa yathArthatAthI dUra che. vastu tattva e che ke padArtha svabhAvataH sAmAnya vizeSAtmaka che. jyAre ApaNe vividha padArthomAM abheda dRSTine laIne ciMtana karIe chIe to ApaNane mukhyatve sAmAnya dharmanI pratIti thAya che ane jyAre ApaNe bheda dRSTithI ciMtana karIe chIe tyAre mukhya rUpathI vizeSa dharmanI pratIti thAya che. vastumAM baMne dharma samanvita rUpathI rahelA che ane vivakSA apekSA dRSTinA bhedathI kyAreka koInI pradhAnatA thaI jAya che ane koI gauNa thaI jAya che jyAre bheda dRSTi hoya che to vizeSa dharma mukhya banI jAya che ane sAmAnya dharma gauNa tathA jyAre abheda dRSTi hoya che tyAre sAmAnya dharma 208 jiNadhammo
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramukha banI jAya che ane vizeSa dharma gauNa. ukta baMne dharmonI mukhya gauNa rUpathI vivakSA to thaI zake che, paraMtu baMnemAMthI koIno paNa apalApa nathI thaI zakato. tethI jainadRSTithI padArtha sAmAnya vizeSAtmaka che. ekatva-anekatva jainadRSTie pratyeka padArtha eka rUpa paNa che ane aneka rUpa paNa. AgamamAM kahyuM che - 'i AyA' / 'akhene AyA' - sthAnAMga sUtra - 1 sthAna AtmA eka paNa ane aneka paNa che. jyAre ApaNe saMgrahanayanI dRSTine sAme rAkhIe chIe tyAre vizvanA anaMta AtmAomAM 'Atmatva'nI ekatA parilakSita thAya che. A ja ekatAmAM dRSTibiMdune laIne AgamamAM zne AyA' kahevAyuM che. jyAre ApaNe vyaktivyaktimAM bhedadRSTine laIne cAlIe chIe tyAre pratyeka AtmA alaga alaga rUpamAM ApaNI sAme Ave che. A dRSTikoNathI 'anene AyA' (AtmA aneka che) kahyuM che. dravyArthika nayanI pradhAnatAne laIne padArthamAM ekatva pratIti thAya che, ane paryAyArthika nayanI pradhAnatAthI padArthamAM anekatvanI pratIti thAya che. vastu dravyApekSayA eka che ane paryAyApekSayA aneka che. eka ja dravyanI aneka paryAyo hoya che. eka ja vyaktinI bALapaNayuvAvasthA-prauDhAvasthA-vRddhAvasthA vagere aneka paryAyo (avasthAo) dRSTigocara thAya che. eka ja sarpa kuMDalAkRti, saralAkRti phaNAvasthA tathA viphaNAvasthAmAM jovA maLe che. eka ja suvarNa dravyanI kaTakI, baMgaDI-kuMDala vagere paryAya thAya che. paryAya dravyathI abhinna hoya che, tethI paryAyonI dRSTithI vastune aneka ane dravyanI dRSTie padArthane eka kahyo che. A rIte padArthamAM ekatva paNa che ane anekatva paNa che. bhedAbhedatva dravya ane paryAya, guNa ane guNI, avayava ane avayavI, kArya ane kAraNa, kartA ane kriyA, vAcya ane vAcaka vageremAM jainadarzana na to sarvathA bheda mAne che ane na sarvathA abheda ja. e paraspara kathaMcit bhinna che ane kathaMcit abhiza. jo A badhAmAM sarvathA abheda mAnavAmAM Ave che to dravya-paryAya guNI-guNa vagere rUpamAM emano vyavahAra nathI thaI zakato. jemAM sarvathA abheda thAya che, emano pRthak (alaga) vyavahAra kevI rIte thaze ? te to pUrNataH eka haze. athavA to dravya vage2e haze ke paryAya vagere. dravya-paryAya, guNa-guNI vagere rUpathI Ano pRthak vyavahAra jovA maLe che, tethI te sarvathA abhinna nathI kahevAtA. jo Amane sarvathA bhinna mAnavAmAM Ave to amuka guNano amuka guNI sAthe niyata saMbaMdha kevI rIte karI zakAya ? jo guNathI guNI ema ja bhinna che, jema ghaTathI paTa to emAM guNa-guNI saMbaMdha kevI rIte haze ? jema ke ghaTa ane paTa bhinna che, to emAM guNa-guNI bhAva nathI ema ja jo guNa-guNI sarvathA bhinna (alaga) che, to emanA guNa-guNI bhAva nathI thaI zakato. anekAMta vAda 269
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'avayavothI avayavIne jo sarvathA bhinna mAnavAmAM Ave che to te avayavI e avayavomAM sarvAtmanA rahe che ke aMzataH ?' A prazna thAya che. jo te emAM saMpUrNa rUpathI rahe che to jeTalA avayava che, eTalA ja avayavI mAnavA paDaze. jo ekadeza-aMzathI rahe che to jeTalA avayava che - eTalA pradeza te avayavIne svIkAravA paDaze. jo avayavothI avayavIne sarvathA abhinna mAnavAmAM Ave to avayava-avayavI evo vyavahAra nahi thaI zake. bemAMthI koI eka ja rahI zakaze. tethI ukta dUSaNothI bacavA mATe enA sivAya koI mArga nathI ke emAM kathaMcit bheda ane kacit abheda mAnavAmAM Ave. evuM mAnavAthI ja dravya-paryAya, guNa-guNI vagerenI badhI vyavasthAo saMgata hoI zake che anyathA nahi. guNa-paryAya dravyane choDIne nathI rahetA ane dravyaguNa paryAya paNa choDIne nathI rahetA, mATe emAM abheda che. dravya-guNaparyAya evo alaga-alaga nirdeza hovAnA kAraNe svarUpa bhinna hovAnA kAraNe emAM bhedanI saMgati thAya che. tethI padArthamAM bhedAbhedatva ja ghaTita thAya che, sarvathA bheda ke abheda nathI. A rIte padArthono A svabhAva che ke te anekAMta dRSTi dvArA ja samyak rUpathI gRhIta thaI zake che. trayAtmaka padArtha 'tattvArtha sUtra'mAM sat padArthanuM lakSaNa karatA kahevAmAM AvyuM che - 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sat / ' tattvArtha, a.-5, sU-30 jemAM pratikSaNa utpatti, vinAza ane dhruvatA vidyamAna hoya te sat che. je paNa astitva rAkhanAra padArtha che, te sadA-sarvadA trayAtmaka hoya che. utpAda-vyaya ane dhrauvyanI kriyA pratikSaNa pratyeka padArthamAM cAlatI rahe che. jemAM A gatividhi nathI, te padArtha ja nathI. jema ke kharaviSANa. khara-viSANamAM utpAda-vyaya-dhrauvya nathI. mATe te padArtha ja nathI, te asat che. je sat che te utpAda-vyaya-dhrauvyavALo che. - padArthanI sthiti ja evI che ke emAM pUrva paryAyano vinAza, uttara paryAyanI utpatti niraMtara cAlatI rahe che chatAM te padArtha potAnI dhruvatAne - potAnI maulikatA banAvI rAkhe che. udAharaNa mATe suvarNa dravyane lo. suvarNanA kaTakI(TukaDA)ne toDIne sonIe eno hAra banAvyo. ahIM suvarNanI pUrNa paryAya kaTakIno vinAza thayo uttara paryAya hArano utpAda thayo ane baMne avasthAomAM suvarNa rUpI dravya e ja banI rahyuM. svAmI samaMtabhadre eka bIjA laukika udAharaNa dvArA e vAtane vizeSataH spaSTa karI che. emaNe lakhyuM che - 200 ghaTamaulisuvarNArthI nAzotpAdasthitiSvayam / zoka pramoda mAdhyasthaM jano yAti sahetukam // AptamImAMsA jiNadharmo
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vyakti hatI. emAMthI ekane suvarNanA ghaDAnI jarUra hatI, bIjAne suvarNanA mugaTanI jarUra hatI, trIjAne mAtra sonuM (suvarNa) ja joItuM hatuM. te traNeya eka sonInI dukAne gayA. e samaye te sonI suvarNaghaDAne toDIne mugaTa banAvI rahyo hato. A joIne prathama vyaktine duHkha thayuM, kAraNa ke enI iSTa vastu toDavAmAM AvI rahI hatI. bIjAne mugaTathI prasannatA thaI, kAraNa ke enI ISTa vastu ghaDAI rahI hatI, trIjA suvarNArthI vyaktine na to zoka thayo ke na harSanI lAgaNI thaI, kAraNa ke ene to sonuM joIe che, je baMne avasthAomAM vidyamAna che. A udAharaNathI e spaSTa jJAta thAya che ke padArthamAM trayAtmakatA vidyamAna che, tyAre ja to eka ja kriyAthI traNa vyaktione traNa rIte bhAva utpanna thayo. A vastunI trayAtmakatAne siddha kare che. eka anya udAharaNa dvArA vastunI trayAtmakatAne siddha karavAmAM AvI che - payovrato na dadhyatti, na payo'tti dadhivrataH / agorasavato nobhe tasmAttatvaM trayAtmakam // - AptamImAMsA, zloka-69 je vyakitae dUdha pIvAnuM vrata lIdhuM che te dahIM khAya che. je vyaktie dahIM khAvAnuM vrata lIdhuM che, te dUdha pIe che. je vyaktie gorasa na khAvAnuM vrata lIdhuM che te na dUdha pIe che ane na khAya che, kAraNa ke dUdha ane dahIM baMne avasthAomAM gorasatva vidyamAna che. tAtparya e che ke dUdhane jamAvIne dahIM banAvI levAnI sthitimAM dUdha-paryAya vinAza che ane dahIM-paryAyanI utpatti che, paraMtu baMne paryAyomAM gorasa rUpa dravya-dhrauvya baneluM che. enAthI vastu utpAda-vyaya ane dhrauvyayukta siddha thAya che. upara-uparathI jovAthI A khUba aTapaTuM lAge che ke je utpanna thaI rahyuM che, naSTa thaI rahyuM che, te dhruva kaI rIte hoI zake che? paraMtu jo sthiratA ane UMDANapUrvaka vicAra karavAmAM Ave to emAM kaMIpaNa aTapaTuM nathI, apitu A vastu tattvanA samyaka svarUpano dyotaka che. prazna thaI zake che ke e utpAda-vyaya-dhrauvya paraspara bhinna che ke abhinna ? jo e paraspara abhinna che, to pachI vastu trayAtmaka kevI rIte siddha thaze ? A to emanI abhinnatAnA kAraNe ekAtmaka ja thaze. jo e utpAda vagere paraspara bhinna che, to paNa vastu trayAtmaka kevI rIte thaze ? utpAda utpattine batAve che, vyaya vinAzane vyakta kare che ane dhrauvya dhruvatAne batAve che. e traNeya paraspara virodhI che, to eka vastu paraspara virodhI traNeya dharmovALI kevI rIte siddha thaI zake che? A zlokamAM A prazna uThAvavAmAM Avyo che - yadyutpatyAdayo bhinnAH kathamekaM trayAtmakam ? athotpAdayo'bhinnAH kathamekaM trayAtmakam ?? [anekAMta vAda che. Aje ra01)
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhAna utpAda-vyaya-dhrauvya sarvathA rUpathI bhinna ke abhinna nathI, paraMtu kathaMcit rUpathI alagaalaga che. tethI ukta doSane avakAza nathI. utpAda-vyaya-dhrauvya parasparamAM bhinna che, kAraNa ke enAM lakSaNa bhinna (alaga) che. asat paryAyanuM pedA thavuM utpAda che. sat-paryAyano nAza thavo vyaya che. paryAyonA badalavAthI paNa dravyatvano dhruva akabaMdha rahevo dhrauvya che. jenA lakSaNa alaga-alaga hoya che, te parasparamAM alaga hoya che. jema ke ghaTa-paTa vagere. utpAda vagerenAM lakSaNa alaga che, tethI te alaga che. ukta tarkathI utpAda vagere alaga-alaga siddha thAya che. utpAda vagere paraspara abhinna che, kAraNa ke te ekabIjA vagara nathI rahI zakatA. jema ke utpAdana ekalo nathI raheto, kAraNa ke te vyaya ane dhrauvyatAthI rahita che. je vyaya ane dhrauvyatAthI rahita hoya che te hoto ja nathI. jema ke kAcabAnI ruvAMTIne vinAza ke vyaya ekalo nathI raheto - utpAda dhruvatAthI rahita hovAthI, kUrmaromavatu. dhrauvya ekalo nathI - utpAda, vinAza ke vyayathI rahita hovAthI karmaromavatu. A rIte utpAda - vyaya-dhrauvya ekabIjAne choDIne nathI rahetA. mATe te paraspara abhinna che. A rIte utpAda vagerenI bhinnatA ane abhinnatAnI siddhi thaI javAthI utpAda vagere paraspara kathaciMd bhinna-bhinna che, tethI vastunI trayAtmaktAmAM koI saMdeha nathI raheto. dravya-paryAyanuM avibhAjyatva vastunuM samagra svarUpa dravya ane paryAyothI baneluM che. dravya guNa ane paryAyono AdhAra che, tathA guNa ane paryAya dravyanA Azrita che. guNa-paryAyo vagara dravyanuM astitva nathI ane dravya vagara guNa-paryAyono koI AdhAra nathI. tethI kahyuM che - THparyAyavadravyam - tattvArtha sUtra, a-5, sUtra-37 AgamamAM paNa kahyuM che - guNANamAsao davvaM egadavvassiyA guNA / lakkhaNaM pajjavANaM tu, ubhao assiyA bhave // - uttarA, a-28, gA.-6 dravya guNono Azraya-AdhAra che ane guNa paNa eka dravyanA Azrita hoya che. paryAya, guNa ane dravya ubhayanA Azrita hoya che. sArAMza e che ke dravyamAM guNa ane paryAya avazyameva hoya che. bIjuM paNa kahyuM che - dravyaM paryAya viyutaM, paryAyAH dravya varjitAH / kva kadA kena kiMrUpA dRSTA mAnena kena vA ? // paryAyathI rahita dravyane ane dravyathI rahita paryAyane kyAM, kyAre, koNe, kaI rIte athavA kayA pramANathI joI che? javAba haze nahi. arthAt dravya ane paryAya kyAreya alaga-alaga (22) )) ))) jiNadhamo)
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI rahI zakatA. A rIte padArthanuM svarUpa anekAMtAtmaka siddha thAya che. A anekAMta rUpa arthane nirdoSa vANInA rUpamAM utAravuM syAdvAdanuM kAma che. anekAMta ane syAdvAdamAM thoDuM aMtara che. anekAMta e vaicArika dRSTi che, je padArthane vividha rUpomAM jue che ane syAdvAda e vacana-zailI che, je anekAMta dRSTine nirdoSa vANInuM svarUpa pradAna kare che. 40 saptabhaMgI anaMta dharmAtmaka vastune samyak bhASAmAM pratipAdita karavA mATe syAdvAdanuM avalaMbana levuM paDe che.syAdvAdanuM prayojana e pratipAdana kare che ke pratyeka dharma potAnA virodhI dharmanI sAthe vastumAM rahe che. sat-asat ane eka-aneka paraspara avinAbhAvI che, te sthApita karavA mATe pramANAvirodhI vidhi - pratiSedhanI kalpanA karavI saptabhaMgI che. eka arthamAM syAdvAdanuM vizleSaNa ja saptabhaMgI che. saptabhaMgInI paribhASA ApatAM prasiddha tArkika vAdideva sUrie 'pramANa-naya tattvAloka'mAM A sUtra kahyuM che - ekatra vastunyekaika dharma paryanuyogavazAda virodhena vyastayoH samastayozca / vidhiniSedhayoH kalpanayA syAtkArAMkita: saptadhA vAk prayogaH saptabhaMgI // pramANa-naya tattvAloka, a-4, sU-14 eka ja vastumAM koI eka niyata dharma-saMbaMdhI praznane laIne aviruddha rUpathI alagaalaga ke sammilita vidhi-niSedhanI kalpanA dvArA 'syAt' padathI yukta sAta prakAranA vacana-prayoga 'saptabhaMgI' che. - A paribhASAmAM 'eka ja vastumAM ane eka ja dharma saMbaMdhI praznane laIne' e zabda dhyAna devA yogya che. bhinna-bhinna vastuomAM vidhi-niSedhanI kalpanAthI to seMkaDo bhaMgonI saMbhAvanA rahe che, tethI enuM nivAraNa karavA mATe 'ekatra vastuni' kahevAmAM AvyuM che. eka vastumAM paNa vidhIyamAna ane niSidhyamAna anaMta dharmonI kalpanAthI anaMta bhaMgono prasaMga bane che. ene dUra karavA mATe 'koI niyata dharma viSayaka praznane laIne' A vizeSaNa rajU karavAmAM AvyuM che. tAtparya A thayuM ke eka vastunA eka dharmane laIne sAta prakArathI ja praznanI pravRtti saMbhava che. eno javAba paNa sAta prakArathI ja ApI zakAya che. mATe eka vastunA eka dharmane laIne eka saptabhaMgI bane che. vastumAM anaMta dharma che emanI apekSAthI anaMta saptabhaMgIo banI zake che. paraMtu eka vastunA eka dharmane laIne eka ja saptabhaMgI (sAta bhaMga) banI zake che. je vidhi-niSedhanI kalpanA pramANa vagerethI bAdhita che te saptabhaMgIno viSaya nathI banI zakato mATe 'aviruddha' vizeSaNa lagAvavAmAM AvyuM che. tAtparya e thAya che ke eka vastunA eka dharmane laIne je sAta prakArathI prazna karI zakAya che ane eno je pramANathI saptabhaMgI 203
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ abAdhita javAba ApI zakAya che. emAM 'kathaMcit' zabda joDAyelo hoya che. te javAba vidhi rUpa ane niSedha rUpa hoI zake che. vidhi ane niSedhanA alaga-alaga ane sammilita vacananA prakAra sAta ja thaI (hoI) zake che. mATe e vacana-prayogane saptabhaMgI kahevAya che. vidhi ane niSedhane laIne sat dharma viSayaka sAta bhaMga A prakAre bane che H (1) syAdasti (2) syAd-nAsti (3) syAdsti-nAsti (4) syAd-avaktavya (5) syAdastiavaktavya (6) syAd-nAsti-avaktavya (7) syAdsti-nAsti-avaktavya. A sAta bhaMgomAM mULa bhaMga traNa che - (1) syAd-arita, (2) syAd-nAsti ane (4) syAd-avaktavya. syAd-asti-nAsti, syAd-asti avaktavya ane syAd-asti avaktavya A traNeya bhaMga dvisaMyogI che. syAd-asti-nAsti-avaktavya - A bhaMga trisaMyogI che. bhAgacaMda bhAgendue eka laukika udAharaNa dvArA A bhaMgone samajAvavAno prayAsa karyo che, te nIce pramANe che : mULa traNa bhaMga { { - dvisaMyogI traNa bhaMga syAd-asti syAd-nAsti syAd-avaktavya syAd-asti-nAsti syAd-asti-avaktavya syAd-asti-avyaktavya syAd-asti-nAsti-avaktavya laukika prayoga laukika prayoga 204 dvisaMyogI traNa bhaMga laukika prayoga laukika prayoga laukika prayoga trisaMyogI eka bhaMga sarva prathama to A traNeya vastuono pRthak-pRthak upayoga thaI zake che. tatpazcAt ekane bIjAmAM mizrita karIne upayoga karI zakAya che, ane aMtamAM traNeyane eka sAthe milAvIne kAmamAM laI zakAya che. jema ke (1) mIThuM (2) maracuM (3) jIruM (4) mIThuM-maracuM (5) mIThuMjIruM (6) maracuM-jIruM ke (7) mIThuM-maracuM-jIruM.* { uparyukta 7 bhaMgo ke praNAlIothI vastunI vivecanA saMbhava che. enAthI adhika bhaMga saMbhava nathI. * sugamatAthI hRdayagama karavA mATe eka vyAvahArika udAharaNa A prakAra che mULa traNa bhaMga { laukika prayoga laukika prayoga syAd asti-nRta syAd nAsti-agni mIThuM maracuM jIruM syAd avaktavya-pASANa syAd asti nAsti-kRta agni syAd asti nAsti-kRta pASANa mIThuM-maracuM mIThuM-jIruM maracuM-jIruM ane mIThuM-maracuM-jIruM sad nAsti avaktavya-agni pASANa (syAd asti-avaktavya-agni pASANa) trisaMyogI eka bhaMga noMdha : uparyukta koSTakomAM eka ja dhRtaH (gho)mAM saptabhaMgIne ghaTAvatA eka saMyogI-traNa bhaMga, dvisaMyogI-traNa bhaMga tathA trisaMyogI-eka bhaMganuM vivaraNa ApavAmAM AvyuM che - jijJAsu sugamatAthI samajo. 'kAlAtmarUpa sambandhA saMsargopakriye tathA I guNidezArtha zabdazcetyaSTau kAlAdayaH smRtAH // ' jiNadhammo
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta bhaMgono artha (1) syAd-asti : ghaTa vagere padArtha kathaMcit che ja. enA anaMta dharmomAMthI astitva eka dharma che. enI apekSAthI kathaMcit rUpathI ghaTanuM astitva che ja. 'svAd astyava ghaTa: ' sva-dravya, kSetra, phaLa, bhAvanI apekSAthI ghaTanuM astitva che ja. paNa dravya-kSetra-kALabhAvanI apekSAthI nathI. jema ke ghaDo dravyathI mATIno banelo che, pittaLa vagerethI nahi. kSetrathI ratalAmano banelo che, indorano nahi; kALathI zarada Rtuno banelo che, vasaMtano nathI; bhAvathI kALA raMgano che, lAla raMgano nahi. jo evuM na mAnavAmAM Ave to ghaTa para rUpa thaI jaze ane enA svarUpanI hAnino prasaMga prApta thaze. tethI kahevAya che ke - 'sarvamaMtrasti svarUpeA, para veLa nAsti = ' dareka padArtha svarUpathI astitvavALo che ane pararUpathI nAstitva svabhAvavALo che. A prathama bhaMgano artha samajavo joIe. (2) syAd-nAsti : ghaTa vagere padArtha kathaMcit nathI. prathama bhaMgamAM svarUpathI sattAnuM pratipAdana che, jyAre A bhaMgathI paTa rUpathI nAstitvanuM kathana che. padArthamAM paTa dravya-kSetrakALa-bhAvanI dRSTie jo nAstitva nahi mAnavAmAM Ave, to te paTa rUpathI paNa sat thaI jaze. kAraNa ke je vastumAM jenuM nAstitva nathI hotuM, te vastu tad rUpa thaI jAya che. A nyAyathI eka ja vastunA svarUpa banavAnI aniSTApatti prApta thaze. jo ghaTa vagere svadravya vagerethI astitva rUpa che. ema ja paTa vagere para dravya vagerenuM jo emAM nAstitva nathI. to te ghaTa paTa rUpa thaI jaze. tethI A aniSTApattinA nirAkaraNa hetu A dvitIya bhaMgamAM kahyuM che ke ghaTa vagere vastu kathaMcit rUpathI nAstitvavALI che arthAt emAM para rUpa dravya vagerenuM nAstitva jovA maLe che. vastunA prati niyata svarUpanI siddhi mATe vastumAM svarUpa satvanI jema pararUpAsatva paNa mAnavuM joIe. A pararUpAsatva ja dvitIya bhaMgano viSaya che. (3) syAdasti-nAsti H ghaTa vagere padArtha svarUpa catuSTaya vagerenI apekSAe astirUpa che. ane para rUpa catuSTaya vagerenI apekSAe nAstirUpa che. e baMne vAto ahIM kramathI kahevAI che. tethI A bhaMga prathama ane dvitIya bhaMgono saMyogI bhaMga che. emAM kramazaH vidhi-niSedhanuM rUpa raheluM che. (4) syAd-vaktavya H ghaTa vagere padArtha sva-dravya vagerenI apekSAthI che ane paradravya vagerenI apekSAthI nathI. A vAtane vaktA yugapat - eka sAthe kahevA mAMge che. paraMtu vidhi-niSedhane yugapat batAvanAra koI zabda nathI. mATe A bhAvane 'avaktatva' zabda dvArA vyakta karavAmAM Avyo che. zabdanI kSamatA sImita hoya che. eka vAramAM eka ja dharmane batAvI zake che ane kramathI aneka dharmone, paraMtu ahIM vaktAnI icchA aniyaMtrita thaI zake che. paraMtu zabdanI kSamatA to niyaMtrita che mATe vidhi-niSedhane yugapat kahevAnI icchAne eka zabda dvArA eka sAthe pragaTa nathI karI zakAtI. tethI e icchAne vyakta karanAra (avaktavya) zabdamAM evo saMketa karavAmAM Avyo che. mATe ghaTa syAd avaktavya che.' A saptabhaMgI 205
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotho bhaMga thayo. kyAMka A cotho bhaMga trIjA bhaMganA sthAnamAM che ane trIjo bhaMga cothAnA sthAna para. arthamAM koI aMtara na hovAthI krama koIpaNa hoI zake che. (5) -asti-avaktavya : prathama kSaNamAM svacatuTyanuM astitva ane dvitIya kSaNamAM yugapatuM sva-para-catuSTaya rUpa avaktavyana kramika vicakSA ane baMne samayo upara sAmUhika dRSTi hovAthI ghaTa vagere vastu cAtu-asti-avaktavya bhaMgano viSaya bane che. arthAtu prathama astitvane ane tadanaMtara avaktavyane kramathI kahevAnI icchA hovI syA asti-avaktavya che. A prathama ane caturtha bhaMgano saMyoga che. (6) svAnAti-avakatavya : prathama kSaNamAM para catuSTayanuM nAstitva ane dvitIya kSaNamAM yugapatu sva-para catuSTaya rUpa avaktavyane kramika vicakSA ane baMne samayo para sAmUhika dRSTi hovAthI ghaTa vagere vastu syAt nAsti avaktavyano viSaya bane che. A bhaMga dvitIya ane caturtha bhaMgano saMyoga che. (9) svAta-asti-nAsti-avaktavya : prathama samayamAM svacatuSTayanA astitvanI dvitIya samayamAM para catuSTayanA nAstitvanI ane tRtIya samayamAM yugavat sva-para catuSTaya rUpa avaktavyanI vivakSA hovAthI ane traNeya samayo para sAmUhika dRSTi hovAthI ghaTa vagere syAdraasti-nAsti-avaktavya rUpa saptama bhaMgano viSaya hoya che. A tRtIya ane caturtha bhaMgano saMyoga che. sAta ja bhaMga kema? ukta sAta bhaMgomAMthI mULa bhaMga traNa che. sa-asat ane avaktavya. gaNitanA niyamAnusAra traNanA apunarukata vikalpa sAta ja hoI zake che, vadhu nahi. tethI bhaMgonI saMkhyA sAta ja kahevAI che. bIjI vAta e che ke vastunA eka dharmane laIne karavAmAM AvatA prazna sAta prakAranA ja hoI zake che. prazna sAta prakAranA ja kema hoya che ? eno javAba che ke jijJAsA sAta prakAranI hoya che. jijJAsA sAta prakAranI kema hoya che ? Ano javAba che ke saMzaya sAta prakAranA hoya che, tarkajanya praznonI adhikatama saMbhAvanA karIne saptabhaMgInA siddhAMtane prasthApita karavAmAM Avyo che. sakalAdeza - vikalAdeza A saptabhaMgI sakalAdeza svarUpavALI paNa che ane vikalAdeza svabhAvavALI paNa. pramANathI jANelI anaMta dharmavALI vastune kALa vagere dvArA abhedanI pradhAnatAthI athavA abhedanA upacArathI eka sAthe pratipAdana karanAra vacana sakalAdeza che. pramANa vAkyane sakalAdeza kahe che.* * Aitma rUpa saMsafpa kriye tathA | guNidezArtha zabdazcetyaSTau kalAdayaH smatAH // (27) 900000000000000jiNadhAmo) 206 jiNAdhamo
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayanA viSayabhUta vastu dharmane bhedanI pradhAnatAthI athavA bhedanA upacArathI kramazaH pratipAdana karanAra vacana vikalAdeza che. naya vAkyane vikalAdeza kahe che. sakalAdezamAM dravyArthika nayanI pradhAnatAnA kAraNe vastunA anaMta dharmono abheda batAvavAmAM Ave che, jyAre vikalAdezamAM paryAyArthika nayanI pradhAnatAne laIne vastunA dharmomAM kALa vagerenI apekSAthI bheda karIne kathana karavAmAM Ave che. ukta rItithI saptabhaMgI syAdavAdanuM vizleSaNa karanArI paddhati che. A anekAMta vAdano prANa che. AkSepa parihAra paM. rAhula tathA pAzcAtya vidvAna jekaoNbInI bhrAMta-dhAraNA - anekAMta ane svAvAdano siddhAMta paryApta UMDAI ane vAstavikatA para AdhArita che. Ane pUrNataH nahi samajavAnA kAraNe A siddhAMtanA vize anya dArzaniko ane sAdhAraNa lokomAM ghaNI bhrAMta-dhAraNAo che. je lokoe A siddhAMtone upara-uparathI ja sAMbhaLyA che ke samajyA che, enI UMDAImAM javAno emaNe prayatna ja nathI karyo. emaNe A siddhAMtane sAcA rUpamAM samajavAnI koziza nathI karI ane potAnI manaHkalpita dhAraNAonA AdhAre enA khoTA rUpane sAme rAkhIne enuM khaMDana karavAno prayAsa karyo. emanI dRSTimAM syAdvAdanuM khoTuM citra rahyuM ane e ja AdhAre emaNe potAnI bhrAMta-dhAraNAonI sRSTi karI. keTalAka lokoe tyAM sudhI ke svayaMne tattvaciMtaka (Philosopher) mAnanArone paNa "syAt' zabdane zAyadanA rUpamAM mAnI lIdho che ane te A ja kAraNathI syAdvAdane saMzayavAda, saMbhAvanAvAda ke anizcayavAda kahI de che. paraMtu "cAtu' zabdano artha zAyada, saMbhava ke kadAcita nathI. keTalAka lokoe A zabdane aMgrejI anuvAda (Perhaps, May be Probable) karyo che, je bilakula khoTo che. "cAtune hindImAM kadAca (zAyada) mAnIne eno ja aMgrejI anuvAda ukta zabdomAM karavAmAM Avyo che, je mULa khoTo che. "cA" zabdano artha jainadarzanamAM "cA" zabdano prayoga eka vizeSa arthamAM karavAmAM Avyo che. eno artha thAya che - sApekSa, kathaMcitu. syAdvAda sApekSatA(Theory of Relativity)no siddhAMta che. "sthA anekAMtano dyotaka avyaya che. A avyaya A arthane pragaTa kare che ke "enI sAthe je kathana karavAmAM AvyuM che te sApekSa che arthAt enA sivAya paNa dharma A padArthamAM che paraMtu te vivakSita nathI - gauNa che. A viziSTa arthane sUcita karavA mATe jainAcAryoe "cAtu' zabdano prayoga karyo che. "cAtuno artha kathaMcit hoya che. A vAkyamAM joDAIne e batAve che ke je vAta kahevAya che te koI vizeSa dRSTithI kahevAya che. "cAtune anizcaya bodhaka samajavuM yuktisaMgata nathI. "cAtu" zrotAne e batAve che ke vivakSita dharmanI pradhAnatAthI kathana karyuM che, chatAM emAM avivakSita aneka dharmonuM astitva che. A marmane na pakaDIne [ saptabhaMgI je che je che te che 20]
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAtune kadAca mAnIne aneka lokoe ane aneka vicArakoe syAdvAdanA pratye moTo anyAya karyo che. jainadarzana na to anizcayavAdI che, na ajJAnavAdI che, na saMzayavAdI che ane na buddhanI jema avyAkRtavAdI ja che. te to spaSTa rUpathI je vastunuM svarUpa tarkasaMgata tathA yukitasaMgata che, enuM pratipAdaka che. zuM A anizcaya vAda che? bhagavAna mahAvIranA samakAlIna saMjayavelaDhiputta ane buddha vagere anya tIrthika hatA. emAM saMjayavelaDhiputrano siddhAMta bauddha paMDita rAhula sAMkRtyAyananA zabdomAM A rIte che - "jo tame pUcho - "zuM paraloka che?' to jo huM samajato houM ke paraloka che to tamane batAvuM ke paraloka che. huM evuM paNa nathI kaheto, tevuM paNa nathI kaheto, bIjI rIte paNa nathI kaheto. huM e paNa nathI kaheto ke te nathI, huM ema paNa nathI kaheto ke nathI. paraloka nathI, paraloka nathI nathI. paraloka che paNa ane nathI paNa, paraloka na che ane na nathI." saMjayalaDhiputtanA ukta vicAra zata-pratizatuM ajJAna ane anizcayavAdane batAve che. jyAre A prakArano prazna buddhathI karavAmAM Avyo to emaNe javAba Apyo - "te prazna avyAkRta che." arthAt Ane jANavo anupayogI che. A rIte buddhe A praznane avyAkRta kahIne choDI dIdho. jyAre A prazna bhagavAna mahAvIrathI karavAmAM Avyo to emaNe khUba ja spaSTa zabdamAM kahyuM ke - "hAM, paraloka che. te dravya dRSTithI zAzvata che ane paryAyadaSTithI azAzvata che." bauddha paMDita rAhula ane DaoN. jekobI vageree syAdvAda ke saptabhaMgIne saMjaya velaDhiputtanA matathI lIdhelo manAya che. mAtra keTalAka zabdo ke keTalAka bhaMgonI sadezatAne laIne A prakArano niSkarSa kADhavo sarvathA khoTuM che. saMjaye ukta praznano je javAba Apyo te spaSTatA enA ajJAna ane anizcayane batAve che. emaNe svayaM kahyuM : "huM jANato houM to batAvuM?" A svayaM enA ajJAnanI svIkArokita che. te svayaM anirNayanI sthitimAM hato. buddhe A praznane avyAkRta kahIne choDI dIdho. mahAvIre spaSTa ane nizcita javAba Apyo che, je emanA jJAna ane nirNayanA dyotaka che. evI sthitimAM syAdvAdane saMjayanA ajJAnavAdanI niSpatti kevI rIte mAnI zakAya? ukta baMne vidvAno zabdone sadezatAne joIne bhrAMta nirNaya para pahoMce che. jainadarzanano syAdvAda ke saptabhaMgI siddhAMta koIthI lIdhelo siddhAMta nathI, apitu A tenA maulika ane svataMtra ciMtananuM pariNAma che. anekAMta ane syAdvAda (saptabhaMgIvAda) jainadarzananuM maulika tattva che. zaMkarAcAryano AkSepa ane samAdhAna brahmasUtra'mAM bAdarAyaNe "naimizna saMbhavI' (2-2-33) sUtra dvArA anekAMtanuM khaMDana karatAM kahyuM che ke - "eka vastumAM aneka dharma nathI hotA." zrI zaMkarAcAryajIe (28)))) )))))))), jiNadhamo)
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnA vize 'zAMkara bhASya' lakhyuM che ane emAM syAdvAdane e kahIne asaMgata batAvyuM che ke eka vastumAM paraspara virodhI aneka dharma nathI rahI zakatA jema ke eka ja vastu ThaMDI ke garama nathI hoI zakatI. ne syAdvAdamAM virodha-doSanA sAthe saMzaya-doSa paNa batAve che, 'evuM paNa che ane tevuM paNa che' - evuM kahevAthI vastunA svarUpanA viSayamAM saMzaya rahe che, nirNaya nathI thaI zakato. mATe syAdvAdano siddhAMta asaMgata che. - zrI zaMkarAcAryae syAdvAdanA marmane samajyA vagara ja enI AlocanA karI nAkhI che. emaNe syAdvAdanA je svarUpanuM khaMDana karyuM che te syAdvAdanuM sAcuM svarUpa che ja nahi, virodhI dharmone ekatra mAnI levo e ja syAdvAda nathI. syAdvAdano artha che - bhinnabhinna apekSAthI padArthamAM bhinna-bhinna vedAMtanA AcArye upekSita karyo mATe te saMbhavat: syAdvAdanA sAcA svarUpane na jANI zakyA. bhinna-bhinna apekSAthI eka ja padArthamAM virodhI dharma rahI zake che, emAM koI vAMdho na hoI zake. jema ke eka ja vyakti potAnA putrano pitA che ane potAnA pitAno putra che, mATe emAM pitRtva ane putratva baMne dharma bhinnabhinna apekSAthI rahe che. emAM zuM virodha ane zuM asaMgati hoI zake che ? virodha ke asaMgati to tyA2e thAya jyAre eka ja apekSAthI pitRtva ane putratva mAnavAmAM Ave. te jeno putra che, ene ja pitA mAnavAmAM Ave to te asaMgata che. bhinna-bhinna apekSAthI bhinna-bhinna dharma svIkAra karavAthI virodha nathI thato, paNa padArthanA yathArtha svarUpanI pratIti thAya che. mATe zrI zaMkarAcArya dvArA Aropita virodha ke saMzaya doSano vAstavika anekAMtamAM koI avakAza nathI. tethI syAdvAda saMzayavAda ke virodhIvAda nathI, paNa eka yuktisaMgata, tarkasaMgata tathA satya siddhAMta che. DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNane inDiyana philaoNsaoNphI(jilda 1, pR-305-6)mAM syAdvAdanA viSayamAM lakhyuM che ke - "enAthI ApaNane mAtra ApekSika athavA arthasatyanuM ja jJAna thaI zake che. syAdvAdathI ApaNe pUrNa satyane nathI jANI zakatA. bIjA zabdomAM syAdvAda ApaNane ardhasatyonI pAse lAvIne paTakI de che ane e ja ardhasatyone pUrNa satya mAnI levAnI preraNA kare che, paraMtu mAtra nizcita-anizcita ardhasatyone milAvIne eka sAthe rAkhI devAthI te pUrNa satya nathI kahevAtuM" vagere. DaoN. rAdhAkRSNananuM ukta kathana ane niSkarSa sAcuM nathI. emano A Aropa sAco nathI ke syAdvAdathI ardhasatyanuM ja jJAna thAya che. enAthI AgaLa vadhIne e kahevuM ucita haze ke syAdvAda dvArA ja vastunuM pUrNa jJAna thaI zake che. syAdvAdano AdhAra lIdhA vinA je vastunuM jJAna thAya che te AMzika, apUrNa ane ardhasatya hoya che. vastumAM anaMta dharma jyAre pramANa dvArA siddha thAya che, to ene kevI rIte nakArI zakAya che. DaoN. sarvapallI sAheba vedAMtanA saMpUrNa abheda pakSanA samarthaka che. emanI dRSTimAM vizvanA cetana-acetana padArtha eka ja satnI - parabrahmanI paryAya che. A kevI rIte saMbhava che ke cetana ane acetana baMne ja eka satnA paryAya che. A abheda kalpanA kAlpanika ja che. vastu sthitithI to saptabhaMgI 209
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvanA badhA padArtho pota-potAnI sattA maulika rUpamAM banAvelI che. hA, saMgrahanayanI apekSAthI kathaMcit rUpathI te evuM kahe to te yathArtha hoI zake che. syAdvAdano Azraya levAthI ja vedAMtano advaitavAda siddha thaI zake che anyathA nahi. tethI A kahevuM ke syAdvAda ApaNane ardhasatyo pAse lAvIne paTakI de che, satyathI dUra che. vAstavikatA e che ke syAdvAda ApaNane pUrNa-satyanI pAse pahoMcADI de che. A AzayathI maLatA-bhaLatA anya AkSepa paNa che, jemanuM samAdhAna paNa ukta samAdhAnothI maLatuM-bhaLatuM ja che, tethI emanI sUkSma carcA ahIM nathI karavAmAM AvatI. upasaMhAramAM eTaluM kahevuM paryApta che ke jainadarzanano A anekAMta siddhAMta samasta dArzanika ane vyAvahArika vivAdonuM yutisaMgata samAdhAna prastuta karI de che. A samanvaya siddhAMtanA mahAsAgaramAM badhA vivAda A ja rIte vilIna thaI jAya che. jema ke samudramAM pahoMcIne bhinna-bhinna saritAono pravAha. AcArye siddhasene kahyuM che - "udadhAviva sarvasindhavaH samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate pravibhaktAsu saritsvivodadhiH // " A che jena-siddhAMtanuM udAra, vyApaka ane samanvaya zIla syAdvAda mahAsiddhAMta. A susaMgata siddhAMta dvArA vividhatAmAM ekatA ane ekatAmAM vividhatAnA darzana karAvIne jaina dharme vizvane navuM mArgadarzana ApyuM che. 41 (jIva tatva : eka vivecana) samyagdarzana ane samyagujJAnanA prakaraNamAM kahyuM che ke - "tattvo para yathArtha zraddhA karavI samyagdarzana che ane tattvonI sAcI-sAcI jANakArI hovI samyagujJAna che. to sahaja ja jijJAsA thAya che ke tattva zuM che ane te keTalAM che ? tattvonuM yathArtha jJAna ane enA para yathArtha pratIti (vizvAsa-zraddhA) hovAthI ja AdhyAtmika vikAsanuM dvAra khUle che. arthAt mokSanI maMjila tarapha AtmAnuM paheluM pagathiyu vadhe che. tethI AtmAnA abhyatthAna mATe tattvajJAna karavuM parama Avazyaka che. mumukSu sAdhakane mokSamArga upara cAlavA mATe prakAzanI AvazyakatA rahe che. tattvajJAnano prakAza jo enI sAthe che, to te jyAM-tyAM bhaTakI nahi zake ane mokSanA rAjamArga upara AsAnIthI pagalAM bharatAM AgaLa cAle che. jo mumukSu AtmAnI sAthe tattvajJAnano Aloka nathI to aMdhakAramAM bhaTakI javAnI badhI saMbhAvanAo rahe che. mATe pratyeka mumukSu AtmAne tattvajJAna prApta karavA mATe prayatnazIla hovuM joIe, jethI te potAnuM sAdhya nizcita karIne tene prApta karavA mATe upAyonuM avalaMbana letAM potAnI maMjilanI tarapha AsAnIthI cAle che. (80) SSS BX jiNadhAmo |
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattva' zabdano artha thAya che - sAra. ahIM mokSamArgamAM e ja artha abhipreta che. ema to tattvano artha sAmAnya rUpathI anAdi-anaMta svataMtra maulika padArtha paNa karavAmAM Ave che, paraMtu prastuta prakaraNamAM tattvathI artha che mokSamArgamAM upayogI te tathyo jemane jANavA jarUrI che. mokSamArgamAM je tathyonI AvazyakatA hoya che, te ja adhyAtmanI dRSTie sArabhUta che, mATe emane ja "tattva'nI saMjJA ApI che. jaina zAstroe evAM nava tattvo batAvyAM che, jenuM mokSamArgamAM khUba ja mahattva che ane jene jANavuM pratyeka mumukSu mATe khUba ja Avazyaka che. "sthAnAMga sUtra'nA navamA sthAnamAM kahyuM che - nava sabbhAvapayatthA paNNattA, taM jahA-jIvA ajIvA, puNNaM, pAvo, Asavo, saMvaro, nijjarA, bandho mukkho / - ThANAMga, ThANA-9, sUtra-665 sadbhAva padArtha arthAt tattva nava kahevAyA che - jIva, ajIva, puNya, pApa, AsTava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. AcArya umAsvAtie "tattvArtha sUtra'mAM sAta tattva batAvyAM che - jIvAjIvAstravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam / - tattvAtha, a-1,TU-4 tattva sAta che - jIva, ajIva, Amrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa - Agamokta puNya ane pApa tattvane Asrava ke baMdha tattvanA aMtargata mAnIne tattvArtha sUtrakAre sAta tattvo kahyA che. sUtrakAre puNya ane pApa tattvane kramazaH zubha Asrava ane azubha Asrava ke zubha baMdha ane azubha baMdha mAnIne emano pRthaka nirdeza nathI karyo. enAthI puNya-pApanI tAtvikatAmAM koI aMtara nathI AvatuM. mAtra nirdezanuM aMtara che. mATe jaina paraMparAmAM prAyaH nava tattvono ja sthAna-sthAna para ullekha maLe che. A nava tattvonuM kramazaH varNana karavuM abhISTa che. tethI yathAsthAna emanI paribhASA ane bheda vagerenuM kathana karavAmAM Avaze. ahIM sauprathama jIva tattvanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. jIva eka svataMtra maulika tattva che. emanuM lakSaNa upayoga ke cetanA che. A caitanya jIvano asAdhAraNa guNa che. A asAdhAraNa lakSaNa dvArA te anya samasta jaDa dravyothI potAnuM svataMtra astitva rAkhe che. AgamamAM kahyuM che - "vamo navo nave". bhagavatI zataka-2, udde-10 "Mvo 3vA na#ig "- uttarA., e.-28, gAthA-10 tattvArtha sUtra'mAM kahyuM che - upayoo nakSa " - tattvArtha, a-2, sU-8 [jIva tattva H eka vivecana .00 0.00 000 0.0(281)
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvananuM lakSaNa upayoga che. jIvanI cetana-pariNatine upayoga kahe che. je tattvamAM cetanA jovA maLe che te jIva dravya che. vyAkaraNa anusAra 'nIti dravya-bhAva prAgairiti nIva:' je dravya ane bhAva prANothI jItAya che te jIva che. pAMca indriyo, mana-vacana-kAyA, zvAsocchvAsa ane AyuSya e dasa dravya-prANa che ane jJAna-darzana-sukha ane vIrya e cAra bhAva-prANa che. A baMne prakAranA prANothI je jIvato rahe che, te jIva che. je jIvato hato, je jIve che, je jIvaze, te jIva che. jIva haMmezAM jIvita rahenAro che. jIvanuM svarUpa batAvatAM kahyuM che - jIvo uvaogamao amuktikattA sadeha parimANo / bhottA saMsArattho siddho so vissasoDDhagaI // dravya saMgraha, gAthA-2 arthAt - jIva upayogarUpa che, amUrta che, kartA che, svadeha parimANa che, bhoktA che, saMsArI che, siddha che tathA svabhAvathI Urdhvagamana karanAra che. jIvanI siddhi 'nyAya-zAstra'no siddhAMta che ke pati mini dharmAM vijyante / ' dharmInA hovAthI ja enA dharmono vicAra karavAmAM Ave che. mULanA hovAthI ja zAkhAonuM astitva saMbhava che. tethI pahelAM jIva(AtmA)nI vividha pramANothI siddhi karavI apekSita che. AtmAnI siddhimAM svAnubhUti sauthI moTuM pramANa che. svAnubhUtithI Atma-tattvanI siddhi sahajatAthI thAya che. pratyeka vyaktine potAnA astitvanI anubhUti thAya che. dareka A anubhava kare che ke 'huM chuM.' koI prANIne A anubhava kadI hoto nathI ke 'huM nathI.' svanA astitvanI A anubhUti jIvanA astitvane pramANita kare che. 'huM sukhI chuM' athavA 'huM du:khI chuM' evuM svasaMvedana pratyeka prANIne thAya che. koIpaNa jaDa padArtha evI anubhUti nathI karI zakato. ghaTa-paTa vagere jaDa padArthone kyAreya A anubhava nathI thato ke 'te che ke te sukhI-duHkhI che.' A svasaMvedana cetana tattvamAM ja jovA maLe che. cetanA jIvano dharma che. tethI jIvanA cetanA guNano anubhava pratyakSa hovAnA kAraNe astitvanI siddhi pratyakSa pramANathI thaI jAya che. ghaTa vagerenA pratyakSa paNa enA rUpa vagere guNanA pratyakSanA kAraNe mAnavAmAM Ave che. A rIte AtmAnA caitanya guNanA pratyakSa hovAthI AtmAno paNa pratyakSa svayameva siddha thaI jAya che. saMsAramAM pratipakSI be tattvomAM jovA maLavuM pratyakSa pramANa siddha che. jema sukha-duHkha, baMdha-mokSa dhanavAna-nirdhana, jJAnI-ajJAnI, cara-acara, kSara-akSara vagere. jaDa pudgalonuM astitva sarvamAnya che. emanuM pratipakSI tattva paNa hovuM joIe. je jaDa acetana pudgalonuM pratipakSI tattva che, e ja cetanAzIla jIva ke AtmA che. 282 jiNadhammo
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArvAkadarzana ane emanuM khaMDanA cArvAkadarzananA praNetA bRhaspati AtmA ke jIvanA astitvane nakAre che. emanuM maMtavya che ke - "zarIrathI bhinna koI jIva ke AtmA nathI. pRthvI, jaLa, agni ane vAyurUpa bhUta catuSTayanI viziSTa rAsAyaNika prakriyAthI zarIramAM caitanyanI utpatti thaI jAya che." jema ke mahuDA vagere mAdaka tattvonA saMyogathI dArU bane che, ane emAM mAdaka zakti svayaM pragaTa thaI jAya che. e ja rIte bhUta catuSTayanA viziSTa saMyogathI caitanya zakti utpanna thaI jAya che. jyAre e bhUta catuya kAyAkAra rUpamAM pariNata thAya che, to enAthI caitanya abhivyakta thaI jAya che. je rIte jaLathI bubudda pragaTa thAya che, ema ja bhUtothI caitanya pragaTa thAya che. mATe caitanya guNanA kAraNe AtmAnA pRthaka astitvane siddha nathI karI zakAtuM. cetanya AtmAno dharma na thaIne zarIrano ja dharma che. mATe jIvananI dhArA garbhathI laIne maraNaparyaMta cAle che. maraNa kALamAM zarIra yaMtramAM vikRti ke javAthI jIvana zakti samApta thaI jAya che. mATe zarIrathI bhinna koI Atma dravya nathI. zarIra ane caitanya rUpa AtmA eka ja che. je zarIra che, e ja jIva che ane je jIva che, e ja zarIra che." je rIte dIvAla para aMkita kareluM citra dIvAla vagara TakI zakatuM nathI, nA to bIjI dIvAla para jAya che, na te bIjI dIvAlathI AvyuM che, paraMtu dIvAla para ja utpanna thayeluM che ane dIvAlamAM ja lIna thaI jAya che. e ja rIte caitanya guNa rUpa AtmA zarIramAM ja utpanna thAya che ane zarIramAM ja lIna thaI jAya che. nA to te kyAMya bIjA lokamAMthI AveluM che ane nA kyAMya bIjA lokamAM jAya che. jyAM sudhI zarIra che tyAM sudhI saMvedanA che, enA pachI eno abhAva thaI jAya che. mATe paralokamAM javA-AvavA AtmA nAmanI koI cIja nathI. cetanya bhUtono dharma nathI cArvAkanuM uparyukta maMtavya ane darzana nitAMta mithyA che. caitanya, cetanA-zaktinuM ja pariNAma (guNa) hoI zake che, koI jaDa vastunuM nahi. bhUta catuSTaya jaDa che, tethI enAthI caitanyanI abhivyakti kevI rIte mAnI zakAya che? bhUtomAM pRthvInA guNa kAThinya (kaThaNatA) ane AdhAra Apavo che, pANIno guNa dravyatva che, tejano guNa pAcana che, vAyuno guNa cAlavAno che (paMca bhUtavAdanI apekSA AkAzano guNa sthAna Apavo che) e guNa caitanyathI bhinna che. caitanyathI bhinna guNavALA padArthonA samudAyathI caitanyanI abhivyakti kevI rIte thaI zake che ? jema ke bAlukA(retI)nA samudAyathI telanI utpatti thaI zakatI nathI, ema ja anya guNavALA padArthonA samudAyathI caitanyanI abhivyakti kevI rIte thaI zake che? jema retInA samudAyathI telanI utpatti nathI thaI zakatI ema ja anya guNavALA padArthonA samudAyathI anya navIna guNanI utpatti ke abhivyakti nathI thaI zakatI. retImAM snigdhatvano abhAva che, to enA samudAyathI anya navIna guNanI utpatti ke abhivyakita nathI thaI zakatI. retImAM snigdhatvano abhAva che to enA samudAyathI snigdhatva guNavALuM dU jIva tattvaH eka vivecana kare 283)
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ tela pragaTa thatuM nathI. ema ja paMca mahAbhUtomAM alaga-alaga caitanya na hovAthI emanA samudAyathI caitanyanI abhivyakti nathI thaI zakatI. jema ke ghaTa-paTanA samudAyathI staMbhano AvirbhAva nathI thaI zakato, ema ja bhUtothI caitanyano AvirbhAva nathI thaI zakato. zarIramAM caitanya guNanI upalabdhi thAya che, tethI e siddha thAya che ke caitanya AtmAno dharma che. kahI zakAya che ke jema kiva (mahuDo), udaka vagere madyanAM aMgomAM alaga-alaga mAdaka zakti na hovA chatAM paNa jyAre emano saMyoga thAya che, to emAM mAdaka zakti pragaTa thaI jAya che, ema ja bhUtomAM alaga-alaga caitanya na hovA chatAMya te samudAyamAM kAyAkAra pariNata hovAnI dizAmAM pragaTa thaI jAya che. ukta kathana samucita nathI. madhanA pratyeka aMgamAM AMzika ukta kathana samucita nathI. madhanA pratyeka aMgamAM AMzika mada zakti na hoya to te samudAyamAM nathI AvI zakatI. kivamAM bhUkha dUra karavA ane mAthAmAM cakkara pedA karavAnI zakti hoya che. jaLamAM tRSA dUra karavAnI zakti che. e badhI AMzika zaktio jyAre maLe che tyAre sammilita mAdaka zakti banI zake che, anyathA nahi. pRthaka pRthak bhUtomAM caitanya mAnyA vagara samudita bhUtothI caitanya pragaTa nathI thaI zakatuM. jo caitanyane bhUtonA guNa mAnavAmAM Ave to koInuM maraNa na thavuM joIe, kAraNa ke mRta-zarIramAM paNa paMca bhUtonuM astitva hoya che, te paMcabhUta tyAM kAyAkAra rUpamAM che, paraMtu tyAM caitanya nathI jovA maLatuM. mRta-zarIramAM vAyu ane agni nathI, te nahi karI zakAtuM, kAraNa ke mRta-zarIra phUleluM jovAya che, je vAyuno sadbhAva siddha kare che tathA mRtazarIramAM mavAda jovAya che, je agninuM kArya che. mATe agni bhUta paNa tyAM jovA maLe che. paMca bhUtonA rahetAM paNa mRta-zarIramAM caitanyane nathI joI zakAto. e siddha kare che ke caitanya bhUtono dharma nathI. lepya pratimAmAM badhA bhUtono sarbhAva hovA chatAMya emAM jaDatA ja jovA maLe che. emAM caitanya nathI jovAto, tethI kharekhara siddha thaI jAya che ke caitanya bhUtono guNa nathI. chatAM AtmAno dharma che. AtmAnA caitanya guNanA pratyakSa hovAthI AtmAnuM pratyakSa svayaM siddha che, kAraNa ke guNa ane guNI kathaMcit abhinna che. mATe AtmAnA pratyakSa pramANathI grahaNa thavuM siddha thAya che. ahaM AtmaniSTha che pUrvamAM "ahaM' pratyakSa rUpa svAnubhUti ane svasaMvedana pratyakSathI AtmAnI siddhi karavAmAM AvI che. jo koI kahe ke - "te "ahaM' pratyaya zarIra niSTha che, zarIra ja sukha-duHkhano anubhava kare che." to te kathana bhrAMta che. jo "ahaM'thI zarIrano nirdeza thAya to "mAruM zarIra A prakAranI pratIti na thavI joIe. koIpaNa vyaktine "huM zarIra chuM' evI pratIti nathI thatI. badhAne "mAruM zarIra' A rUpanI pratIti thAya che. enAthI pratIta thAya che ke A zarIrano koI adhiSThAtA che. jema ke "mAruM dhana" kahevAthI dhana ane dhanavALo alaga-alaga lAge (284) 000000000000000 jiNadhAmo
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, ema ja 'mAruM zarIra' kahevAthI zarIra ane eno svAmI alaga-alaga pratIta thAya che. je zarIrano svAmI che, e ja svAmI che ane e ja 'ahaM' pratyayathI nirdiSTa che. prANImAtrane thanAro A 'ahaM' pratyaya AtmAnI pratyakSatA siddha karanAra prabaLa pramANa che. chatAM cArvAkadarzana anumAnane pramANa nathI mAnato. te mAtra pratyakSane ja pramANa mAne che, paraMtu anumAnanI pramANatAne pahelAM jJAna prakaraNamAM siddha karavAmAM AvyuM che. anumAnane pramANa mAnyA vagara bIjAnA abhiprAyonuM jJAna saMbhava ja nathI. jyAre vyakti bIjAnA abhiprAyane samajI zake che, to ja enI sAme koI vAtanuM pratipAdana karavuM ucita thaI zake che. jo zrotA vaktAnA abhiprAyane na samaje to enA sAme bolavAno koI artha nathI raheto. cArvAkane potAnI vAta samajAvavA mATe zabdano Azraya levo paDe che. anumAnane pramANa mAnyA vagara zabdono koI upayoga ke lAbha nathI raheto. pratyakSa jJAna to svAnubhUti sudhI ja sImita che. te mUka hoya che. mATe potAnI vAta samajAvavA mATe pratyeka vyaktie anumAnano sahAro levo ja paDe che. evI sthitimAM anumAnane pramANa mAnavuM ja paDe che. anumAna-pramANathI AtmAnuM astitva siddha thAya che. te anumAna A prakAre che. anumAnathI Atmasiddhi (1) AtmAnuM astitva che, kAraNa ke eno asAdhAraNa guNa caitanya jovA maLe che. jeno asAdhAraNa guNa jovA maLe che, enuM astitva avazya hoya che, jema ke cakSurindriya. cakSu sUkSma hovAthI sAkSAt (pratyakSa) dekhAtuM nathI, paraMtu anya indriyothI na thanAra rUpa vijJAnane utpanna karavAnI zaktithI enuM anumAna thAya che. emAM ja AtmAnAM bhUtomAM na jovA maLatA caitanya guNane joIne anumAna karavAmAM Ave che. (2) AtmA che, kAraNa ke samasta indriyo dvArA jANelA arthonuM saMkalanAtmaka jJAna jovA maLe che. jema ke pAMca bArIo dvArA jANelA arthone milAvanAra koI jinadatta. meM zabda, gaMdha, rasa ane sparzane jANyA.' A saMkalanAtmaka jJAna badhA viSayone jANanAra eka AtmAne jANyA vinA nathI thaI zakatuM. indriyonA dvArA evuM jJAna nathI thaI zakatuM, kAraNa ke indriya eka-eka viSayane ja jANe che. AMkha rUpane grahaNa karI zake che, zabda-rasa vagerene nahi. sparzanendriya sparzane grahaNa karI zake che, rUpa vagerene nahi. mATe indriyo dvArA badhA arthone grahaNa karanAra eka AtmA avazya mAnavo joIe. jema ke pAMca bArIovALA makAnamAM besIne pAMceya bArIo dvArA dekhAtA padArthonA jJAtA sudhI jinadatta che, e ja rIte pAMca indriyarUpI bArIovALA zarIrarUpI makAnamAM besIne AtmA bhinna-bhinna viSayone jANe che. indriyo svayaM padArthane jANanArI nathI. te to sAdhana mAtra che. jema ke bArIo svayaM padArthone jonArI nathI. te to mAtra mAdhyama che. indriyanA jatA rahevAthI paNa pUrvAnubhUta padArthanuM smaraNa thAya che. A smaraNa AtmAne jANyA vinA kevI rIte thaI zake che ? jeNe jIva tattva : eka vivecana 205
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthano pahelo anubhava karyo che, tene ja kAlAMtaramAM enuM smaraNa thaI jAya che. devadattanA joyelA padArthanuM yajJadatta smaraNa nathI karI zakato. netra dvArA pahelAM dekhelA padArthane netra cAlyA gayA pachI smaraNa karanAra koI eka ja AtmA hovo joIe. enAthI spaSTa thAya che ke netra vage2e indriyo dvArA vastuno sAkSAtkAra karanAra AtmA avazya vidyamAna che. Agama pramANathI AtmAnI siddhi thAya che. 'Agama'mAM kahyuM che - "evamegesiM jaM NAyaM bhavaiatthi me AyA uvavAie, jo imAo disAo vA aNudisAo vA aNusaMcarati, savvAo disAmo savvAo aNudisAo jo Agao aNusaMcarai sohaM / " keTalAMka prANIone e paNa jJAta thAya che ke mAro AtmA bhavAMtaramAM anusaMcaraNa karanAra che, je A dizAo-anudizAomAM karmAnusAra saMcaraNa kare che. je badhI dizAo ane vidizAomAM gamanAgamana kare che,' e ja AtmA che. e ja huM chuM. 'je AyA se viNNAyA, je viNNAyA se AyA / jeNa vijANai se AyA / AcArAMga, a-5, urdU-pa je AtmA che te vijJAtA che ane je vijJAtA che te AtmA che. kAraNa ke te jANe che, mATe AtmA che. upamAna-pramANanuM antarbhAva anumAna-pramANamAM thaI jAya che. anumAnathI AtmAnI siddhi upara karavAmAM AvI gaI che. arthApatti-pramANathI paNa AtmAnI siddhi thAya che. jenA vinA je padArtha anupapanna che, ene joIne e padArthanI kalpanA karavI arthApatti-pramANa che. jema upara pahADa para thayelA varasAda vagara giri-nadImAM pUra saMbhava nathI, to giri-nadImAM AvelAM pUrane joIne pahADa para thayelA varasAdano bodha thavo arthApatti-pramANa che. AtmA vagara harSa, zoka, icchA, prayatna, sukha, du:kha vagere bhAvonI anupapatti che. e bhAva spaSTataH pratibhAsita thAya che, tethI te AtmAnA astitvane siddha kare che. cArvAke potAnA pakSane siddha karavA mATe je dIvAla para aMkita citranuM udAharaNa ApyuM che, te AtmA para lAgu paDatuM nathI. kAraNa ke citra to jaDa che, te eka dIvAlathI bIjI dIvAla para nathI jaI zakatuM, paNa AtmA to sacetana che, te bhavAMtaramAM gamana karI zake che. jema ke eka vyakti thoDA divasomAM koI eka gAmamAM rahIne bIjA gAmamAM jaI zake che, ema ja acetana karmabaddha AtmA eka bhavathI bIjA bhavamAM AvI - jaI zake che. A rIte pratyakSa, anumAna, upamAna, Agama ane arthApatti rUpa pramANa-paMcakathI AtmAnI niSkaTaka siddhi thaI jAya che. tethI AtmA abhAva pramANano viSaya nathI. je pramANa-paMcakano viSaya nathI thato, e ja abhAvano viSaya bane che. AtmA sarva pramANa prasiddha pramAtA che. 206 jiNadhammo
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya pramANa adhyavasAya icchA, saMkalpa-zakti ane bhAvanAo mAtra bhautika mastiSkanI Upaja nathI kahI zakAtI. kAraNa ke koIpaNa bhautika yaMtramAM svayaM cAlavA, tUTavA para svayaMne sudhAravA ane potAnA sajAtIyane utpanna karavAnI kSamatA nathI joI zakAtI. avasthA anusAra vadhavuM, ghAnuM potAnI rIte ja bharAI (rujhAI) javuM, jIrNa thaI javuM vagere evI avasthAo che, jemanuM samAdhAna mAtra bhautikatAthI nathI thaI zakatuM. hajAro prakAranAM yaMtrono AviSkAra, jagatanA vibhinna kAryakAraNa bhAvone sthira karavuM, gaNita-jyotiSa-sAhitya-vijJAna saMbaMdhI vividha-vividha navI-navI sthApanAo koI cetanyazALI dravyanuM ja kArya thaI zake che. koI jaDatattva e kriyAo nathI karI zakatI. pratyeka prANIne ahIM sudhI ke sadyaH jIva jaMtune paNa potAnA zarIranI prati moTI mamatA hoya che. A mamatA acAnaka pedA nathI thaI zakatI. punaH punaH saMsarga ane vAraMvAranA saMbaMdhanA kAraNe ja A mamatA utpanna thAya che. sadya: jAta prANImAM je zarIra prati mamatA jovA maLe che, te pUrva-abhyasta hovI joIe. eka vAranA saMsarganA kAraNe to evuM saMbhava nathI. emAM jovA maLatI mamatA A vAtanuM pratIka che ke e jIve pUrvamAM aneka zarIra dhAraNa karyA che. jemanA abhyAsa ane saMskAranA phaLasvarUpa emAM zarIranI prati mamatA parilakSita thAya che. A AtmAnA astitva ane bhavAMtaragAmitvanuM pramANa che. pedA thanArA bALakamAM svAbhAvika rUpathI stana-pAnanI icchA jovA maLe che. A icchA anya icchApUrvaka che. je je icchA thAya che, te anya icchApUrvaka thAya che. jema ke ApaNI icchA. tatkALa pedA thayela bALakanI prathama vAra stanapAna karavAnI IcchA pUrvabhavakAlIna stana-pAnanI icchApUrvaka che. enAthI paNa AtmAnuM astitva ane bhavAntaragAmitva siddha thAya che. saMsAranA raMgamaMca para vaiSamyanA je dRzya dRSTigocara thAya che, te koI adezya karma zaktinI sattAno svIkAra karavA hetu prerita karanAra che. vizvamAM eka vyakitanI pAse vagara parizrame akhUTa ane apAra dhana-vaibhava che, ene ezo-ArAmanAM badhAM sAdhana AvazyakatAthI khUba ja vadhu pramANamAM upalabdha che, jyAre bIjI vyaktine khUba ja vadhu parizrama karavAthI paNa be TAimanuM bhojana maLatuM nathI. eka vyakti bauddhika kSetramAM vilakSaNa pratibhAthI saMpanna che, jyAre bIjI vyakti nirakSara bhaTTAcArya che. ekanAM caraNomAM vaibhava svayaM AvI jAya che, jyAre bIjo dara-darano bhikhArI che. e badhI vicitratAo pUrvakRta ardaSTa karmanA kAraNe jovA maLe che. AtmA tattvano svIkAra karyA vagara pUrvakRta adRSTa karma saMgata nathI thaI zakato. tethI pratyakSa astitvane svIkAra karavuM joIe. saMsAramAM aneka vyaktiomAM aneka prakAranI vizeSa pratibhAo parilakSita thAya che. e pratibhAo A janmanA prayatnanuM phaLa to nathI thaI zakatuM. jema ke DaoN. yaMga be varSanI [ jIva tattva : eka vivecana che 280)
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ uMmaramAM pustaka vAMcavA lAgyA hatA. A pratibhA A janmanA prayatnanuM pariNAma nathI mAnI zakAtuM. antataH A ja pheMsalA para pahoMcavAnuM thAya che ke e vizeSa pratibhA pUrvajanmanA vizeSa saMskAronuM phaLa che. AtmAnuM astitva mAnavAthI ja punarjanma ke pUrvajanmanI saMgati thaI zake che. tethI evI asAdhAraNa pratibhAo pUrvabhavane ane AtmAne siddha karavA mATe paryAyI AdhAra bane che. samAcArapatromAM seMkaDo ghaTanAo roja prakAzita thAya che. jenAthI pUrvajanmanuM astitva siddha thAya che. aneka vyaktione potAnA pUrvajanmanI ghaTanAonI smRti thaI jAya che ane te evI vAto batAve che, jenAthI A bhavamAM koI saMbaMdha nathI hoto, paraMtu te vAto pUrvajanmathI saMbaMdhita hoya che. emanA kahevA anusAra emanA kathananI zodha karavAthI emanAM te kathano sAcAM siddha thayAM che. uparyukta vAto AtmAnA astitvane prabaLatA sAthe pramANita kare che. pratyakSa vagere pramANothI tathA anya upapattio ane yuktiothI AtmatattvanI siddhi abAdhita rUpathI thaI jAya che. aneka Adhunika vicArakonA ciMtanamAM paNa have A tathya spaSTa thaI rahyuM che. Adhunika vicArakonA abhimata keTalAMka uddharaNa ahIM prastuta che H vijJAnavettA zrI maikaDUgala kahe che : "ApaNe A vAtane mAnavA mATe bAdhya chIe ke - kathita mAnasika ceSTAonuM koI svataMtra astitva nathI. paNa e eka ja padArtha ke mULa tattvanI avasthAo vizeSa che. ApaNane A padArtha amUrtika mAnavo paDaze. kAraNa ke A ja padArtha manuSyanA saMpUrNa jJAnano AdhAra che, tethI A padArthane manuSyanI 'AtmA' kahI zakAya che" phijiyAlaoNjikala sAikolaoNji pro. AlbarTa AInsTIna : "mAro vizvAsa che ke AkhI prakRtimAM cetanA kAma karI rahI che.'' - dhi moDarna rivyU. kolakAtA, julAI-1936 - sara e. esa. eDigTana : "keTalIka ajJAna zakti kAma karI rahI che, ApaNe nathI jANatA, te zuM che ?... huM cetanAne mukhya mAnuM chuM, bhautika padArthane gauNa purANo nAstika vAda cAlyo gayo che. dharma AtmA ane manano viSaya che ane te koI prakAre paNa halAvI zakAto nathI.' dhi moDarna rivyu. kolakAtA, julAI-1936 sara jemsa jonsa : "AjakAla A vAtamAM ghaNA badhA loko saMmata che ke jJAnanI saritA ayAMtrika vAstavika tattvanI tarapha vahetI jAya che. have vizva yaMtranI apekSA vicAranA vadhu samIpa lAge che. mane evI vastu dekhAtI nathI, je jaDanI duniyAmAM akasmAte TapakI paDI hoya.'' misTIriasa yunivarsa, pRSTha-137 288 jiNadhammo -
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ habake spenasa: "guru, dharma saMsthApaka tathA ghaNA dArzanika prAcIna hoya ke arvAcIna, pazcimanA hoya ke pUrvanA, badhAe anubhava karyo che ke A ajJAta ke anneya tattva te svayaM ja che." - phasTa prinsipala, 1900 je. bI. ema. helDana H "satya e che ke vizvanuM maulika tattva jaDa, baLa ke bhautika padArtha nathI, paraMtu mana ke cetana vyaktitva che." - dhI moDarna rivyuM. julAI-1936 Arthara eca. kAmpaTana : "eka nirNaya ke je e batAve che ke mRtyu pachI cetanAdhArI AtmAnI saMbhAvanA che. jyoti kASThathI alaga che, kASTha to ene prajvalita karavA mATe iMdhaNanuM kArya kare che." - sara olIvara loja : "te samaya avazya Avaze jyAre vijJAna ajJAna viSayonuM anveSaNa karI zakaze. jema ke ApaNe vicAratA hatA, emAMthI kyAMya vadhu vizvanuM AdhyAtmika astitva che. vAstavikatA e che ke ApaNe AdhyAtmika jagatanA madhyamAM chIe, jeno prabhAva bhautika jagatanI upara che." "jema manuSya be divasanI vacce rAtamAM svapna jue che, e ja rIte manuSyano AtmA A jagatamAM mRtyu tathA punarjanmanA vacce vihAra kare che." pI. geiDesa : "keTalAka vidvAnoe jemanI mAnyatA "miTI porADara vihIkalacyorI'mAM che, e salAha ApI che ke jIvana eTaluM ja jUnuM che jeTaluM jaDa." - ivolyuzana, pR-70 Do. gAla : "mArI rAyamAM (salAhamAM) mAtra eka ja mukhya tattva che je jue che, anubhava kare che, vicAre che, yAda kare che vagere. paraMtu A tattvane alaga-alaga kArya karavA mATe alaga-alaga prakAranAM bhautika sAdhanonI jarUra paDe che." je. e. thomasana H pRthvI para jIvana kevI rIte AraMbha thayuM eno koI javAba vijJAnanI pAse nathI." - InTroDakazana TU sAInsa, pR-142 - dhI greTa DijhAIna : "A jagata vinA AtmA(rUha)nuM mazIna nathI. banavA jogathI ja A nathI thaI zakatuM. jaDanA pyAdAnI pAchaLa eka magaja, eka cetanAzakti kAma karI rahI che, bhale enuM kaMIpaNa nAma kema na rAkhe ?" "dhI greTa DijhAIna' eka pustaka che, jemAM saMsAranA pramukha vaijJAnikoe potAnuM sAmUhika maMtavya rajU karyuM che. - sAyansa enDa rilIjhana : "jaDavAdanA jeTalA paNa mata gayAM vIsa varSomAM rAkhelA che, te badhA AtmavAda para AdhArita che, e ja vijJAnano aMtima vizvAsa che." keTalAka samaya pUrva vaijJAnika kSetramAM koI sImA sudhI A phezana hatI ke cetanAnA saMbaMdhamAM potAne ajJAta kahe, paraMtu Aje paNa vyakti potAnI ajJAnatA para garva kare, [ jIva tattva eka vivecana ) (289)
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ene khoTo samajavAmAM Ave che ane enA para AMgaLI uThAvavAmAM Ave che, have pahelAvALo dRSTikoNa nathI. enuM zreya vijJAnane che." - dravila, pR-85,88 uparyukta pramANonA AdhAre ema kahI zakAya che ke vijJAna dhIre-dhIre AtmavAdI banatuM jAya che. bIjA zabdomAM ema kahI zakAya che ke AtmAnA astitvanA saMbaMdhamAM darzana ke vijJAna eka thatA jAya che. AtmAnuM svarUpaAtmAnI siddhi thaI gayA pachI have prazna thAya che ke AtmAnuM svarUpa kevuM che? AtmAnA svarUpa vize darzanakAromAM paryApta matabheda jovA maLe che. koI AtmAne sarvavyApaka* mAne che to koI aNuM rUpa mAne che, koI ene svadeha-pramANa batAve che. koI AtmAne aMguSTha mAtra mAne che. ** koI AtmAne nitya mAne che, to koI anitya* koI AtmAne akartA batAve che to koI kartA ane bhoktA mAne che.** jainadRSTi anusAra, AtmA upayogamaya pariNAmI, nitya, amUrta, kartA, sAkSAtu-bhoktA, svadeha parimANa, asaMkhyAta pradezI, praudgalika aSTavAnuM vagere vizeSatAothI saMpanna che. AtmA upayogamaya che NANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo yaM eyaM jIvassa lakkhaNaM // - uttarA, a-28, gA-11 jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga - jIvanAM lakSaNo che. jIvanuM asAdhAraNa lakSaNa upayoga che. upayogano artha che - bodharUpa vyApAramAM upayoga be prakAranA che - jJAnopayoga ane darzanopayoga. jJAnopayogane sAkAropayoga kahevAmAM Ave che ane darzanopayogane anAkAropayoga. sAkAra upayoganA ATha bheda che ane nirAkAra upayoganA cAra bheda che. A rIte upayoganA kula bAra bheda thaI jAya che. sAkAra upayoganA ATha bheda A prakAra che : matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna, kevaLajJAna, matiajJAna, zruta-ajJAna ane vibhaMga jJAna. anAkAra upayoganA cAra bheda A che : cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana. (1) netrajanma sAmAnya bodhane cakSudarzana, (2) netranA sivAya anya koI indriyathI ke manathI thanAro sAmAnya bodha acakSudarzana, * "sarva vyApanamAtmAnaE' - zve. '1/16 ** "saMpurNa mAtraH puruSa:" - zve.3/13 kaTho. 4/12 + maLavAn trIde yavIddho. - chAndo 3/14/3 ++ navAnA buddhayAdi guNAnAm santAnamatyanta mucchidyate santAna tvAt / (290) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNavamo ]
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) avadhilabdhithI mUrta padArthono sAmAnya bodha avadhidarzana ane (4) kevaLalabdhithI samasta padArthono sAmAnya bodha kevaLadarzana che. prazna karI zakAya che ke cetanAzakti badhA jIvomAM samAna hovA chatAMya upayoga(bodha vyApAra)mAM aMtaranuM zuM kAraNa che ? javAba sahaja che ke upayoganI vividhatAnuM kAraNa bAhya-AtyaMtara kAraNo para AdhArita che. viSaya-bheda, indriya vagere sAdhanonA bheda, dezakALa-bheda vagere bAhya-sAmagrInI vividhatA che ane AvaraNanI tIvratA maMdatAnuM tAratamya AMtarika sAmagrInI vividhatA che. A sAmagrInI vicitratAnA kAraNe bodha vyApAramAM vividhatA AvI jAya che. je bodha grAhya vastune vizeSa rUpathI jANanAra che te sAkAropayoga che. A jJAna ke savikalpaka bodhane kahevAya che. je bodha grAhya vastune sAmAnya rUpathI jANanAra hoya che, te anAkaropayoga che. Ane darzana ke nirvikalpaka bodha kahe che. upayoganA samaye bAra bhedomAMthI kevaLajJAna ane kevaLadarzana rUpathI upayoga-bheda mAnavAnuM kAraNa mAtra grAhya viSayanI dvirUpatA che. arthAt pratyeka viSaya sAmAnya ane vizeSa rUpathI ubhaya svabhAvI che, mATe ene jANanAra cetanA vyApAra paNa jJAna ane darzananA rUpamAM be prakAranA hoya che. prazna karI zakAya che ke jema ke sAkAropayogamAM jJAnanA pratipakSI ajJAnane paNa grahaNa karavAmAM AvyuM che ema anAkAropayogamAM darzananA pratipakSI adarzananuM kathana kema nathI karavAmAM AvyuM. samAdhAna e che ke cAra darzanomAMthI kevaLadarzana samyaktvanA vinA nathI thatuM, paNa zeSa traNa darzana samyaktvanA abhAvamAM paNa thAya che. chatAM emanA pratipakSI adarzana na kahevAnA kAraNe e che ke darzana sAmAnya mAtrano bodha che, tethI samyaktvI ane mithyAtvInA darzanamAM koI bheda nathI batAvI zakAto. sAkAropayogamAM jJAna ane enA pratipakSI ajJAnano ullekha samyaktvanA sahabhAva ane asahabhAvanuM kAraNa che. upayoga AtmAno evo asAdhAraNa dharma che je badhA AtmAomAM jovA maLe che. tethI e ja AtmAno pramukha asAdhAraNa dharma kahevAmAM Ave che. ema AtmAmAM anya asAdhAraNa dharma, jema ke aupamikAdi pAMca bhAva cAritra-tapa vagere paNa jovA maLe che, paraMtu e badhA AtmAomAM samAna rUpathI nathI jovA maLatA, koIka AtmAomAM jovA maLe che ane koIka AtmAomAM nathI jovA maLatA. tethI evA asAdhAraNa dharmone upalakSaNa kahevAmAM Ave che. jema ke agninuM asAdhAraNa lakSaNa uSNatva ane prakAzatva che, je badhI agniomAM jovA maLe che. paraMtu dhumADo jo agni vagara nathI thato, mATe e paNa eno asAdhAraNa dharma che chatAM te badhI agniomAM jovA nathI maLato, kAraNa ke dhagadhagatA aMgArAomAM dhumADo nathI jovA maLato. tethI dhumADAne agninuM upalakSaNa kahevAya che. e ja rIte aupamika vagere pAMca bhAva vagere AtmAnA asAdhAraNa dharma hovA chatAMya upalakSaNa che. AtmAnuM mukhya lakSaNa asAdhAraNa dharma upayoga ja che. kAraNa ke badhA AtmAomAM upayoga ja jovA maLe che. jIva tattva : eka vivecana 291
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaizeSika matanuM khaMDana vaizeSika - darzana upayoga(jJAna)ne jIvananuM svarUpa nathI mAnatA. enI anusAra jIva ane jJAna bhinna-bhinna che enI mAnyatA che ke jIva jyAre mukta thAya che tyAre jJAnano* sarvathA nAza thaI jAya che. jo jIva ane jJAna eka hoya to muktimAM jJAnano nAza thavAthI jIvano paNa nAza mAnavo paDaze. jIvano nAza nathI thato ane jJAnano nAza muktinA samaye thAya che, tethI jJAnane AtmAnuM svarUpa nathI mAnavAmAM AvyuM. vaizeSika-darzananuM ukta maMtavya samucita nathI lAgatuM. jo jJAnane AtmAthI sarvathA bhinna mAnavAmAM Ave to e jJAnathI AtmAne padArtha-bodha nathI thaI zakato. jemAM jinadattanuM jJAna yajJadattathI bhinna che, mATe jinadattanA jJAnathI yajJadattane padArthano bodha nathI thaI zakato. ema ja jo AtmAthI jJAna sarvathA bhinna che to jJAna dvArA AtmAno padArtha-bodha nathI thaI zakato. jinadattanuM jJAna jinadattathI abhinna mAnavAmAM Ave che tyAre te jinadattane jJAna karAvI zake che, yajJadattane nahi. kAraNa ke te jJAna yajJadattathI bhinna che. AtmA tyAre ja padArthane jANavAmAM samartha thaI zake che jyAre jJAnane AtmAthI abhinna mAnavAmAM Ave. jo jJAnane AtmAthI bhinna mAnavA chatAMya AtmAno padArtha-bodha thaI jAya to eka vyakitanA jJAnathI badhI vyaktione paNa jJAna hovuM mAnavuM paDaze, kAraNa ke jJAnanI bhinnatA jema AtmAthI che ema ja anya vyaktiothI paNa bhinnatA che, to pachI mAtra e vyaktine ja padArtha-bodha kema thAya che? tethI A avyavasthAne TALavA mATe jJAna ane AtmAne abhinna mAnIne AtmAne upayogarUpa svIkAra karavo joIe. vaizaSika-darzana ukta avyavasthAne TALavA mATe jJAna ane AtmAmAM samavAya saMbaMdha sthApita kare che. enuM kahevuM che ke je AtmAnI sAthe je jJAnano samavAya* saMbaMdha thAya che. e ja AtmA e jJAna dvArA padArthano bodha karI zake che. e jJAnathI bIjAno bodha nathI thato. vaizeSika AcAryanuM A samAdhAna saMtoSaprada nathI, kAraNa ke emanI mAnyatA anusAra samavAya saMbaMdha vyApaka, nitya ane eka che. AtmA paNa enI anusAra vyApaka che. tethI pratyeka AtmAnI sAthe jJAnano samavAya saMbaMdha sarakho haze. jema ke vyApaka hovAnA kAraNe AkAzanI sAthe badhAno samAna saMbaMdha che, ema ja samavAya saMbaMdha paNa badhAnI sAthe samAna hovo joIe. tethI je doSa pahelAM batAvyo che te jemano tema kAyama rahe che. samavAya saMbaMdhathI e doSanuM nivAraNa nathI thatuM. tethI samavAyanI kalpanA nirupayogI che. ukta avyavasthAne TALavAno sAco upAya e ja che ke AtmAne jJAna svarUpa svIkAra karavAmAM Ave. navAnAM buddhyAdiguNAnAm santAnamatyanta mucchidyate santAnatvAt / + nitya saMbaMdhane samavAya saMbaMdha kahe che. je saMbaMdha haMmezAMthI cAlyo Ave che, jenI kyAreya kamI vagere nathI thaI. te samavAya saMbaMdha che. jema ke A taMtuomAM paTa. (292),.00 0.00 0.00 jiNadhamo)
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukta avasthAmAM jJAnano abhAva mAnavo asaMgata che. jJAna to AtmAno maulika guNa che. mukta avasthAmAM to te jJAna guNa potAnA pUrNa vikasita rUpamAM ane zuddha dazAmAM pragaTa thaI jAya che. mAtra je apUrNa jJAnAMza che, te ja mukta dazAmAM vilIna thaI jAya che. enA phaLa svarUpa jJAnano abhAva nathI hoto, apitu (chatAM) paripUrNa jJAna pragaTa thAya che. mATe vaizeSika-darzananAM jJAnane AtmAthI sarvathA bhinna mAnavo asaMgata che. jJAna, AtmAno maulika guNa che. AtmA jJAnamaya che, jJAna ane AtmAmAM tAdAmya saMbaMdha che. je AtmA che te vijJAtA che ane je vijJAtA che te AtmA che.* sAMkhyadarzanamAM citune arthazUnya ane buddhine jaDa kahevAmAM AvyA che. paraMtu A paraspara virodhI mAnyatA che. je cituzakti che, te arthazUnya kevI rIte thaI zake che ane je artha zUnya che, te cituzakti kevI rIte kahI zakAya che ? cituno artha ja jANavuM evo thAya che. sAMkhyonI mAnyatA che ke arthano bodha buddhi kare che. buddhi Ubhaya mukha darpaNAkAra che. padArthanuM pratibiMba buddhimAM paDe che, enuM pratibiMba cituzakitamAM paDe che. jenAthI A pratIta thAya che ke cituzakti jANe che. vAstavamAM jANavAnuM kAma buddhinuM che. sAMkhyadarzananI ukta mAnyatA khUba aTapaTI che. je cituzakti che te to jANatI ja nathI ane je buddhine te jaDa kahe che enA dvArA te arthano bodha hovo mAne che. A kevI paraspara virodhI mAnyatA che ? jANavuM jenuM kAma hovuM joIe te cituzaktine jANatuM nathI. ane je buddhi emanA dvArA jaDa mAnavAmAM Ave che tenA dvArA padArtha-bodha thavo te mAne che ? A kevI abhuta ane vicitra kalpanA che. sArAMza e che ke AtmAne upayogarUpa mAnavo ja badhI rIte saMgata che. pariNAmI nitya : AtmA nA to sarvathA nitya che ane nA sarvathA anitya. te AtmadravyanI apekSA nitya che, to enI vividha paryAyonI apekSA anitya che. vividha paryAyomAM thanArA parivartana sivAya paNa Atmatattva dhrauvya che. ene ja jainadarzanamAM pariNAmI nitya mAnavAmAM AvyA che. sAMkhya ane vedAMta darzana AtmAne kUTastha nitya mAne che ane emAM koI pariNamana thavuM nathI mAnatA. te jJAna, sukha-duHkha vagere pariNAmone prakRti ke avidyAnA paryAya mAne che. vaizeSika ane naiyAyika AtmAne ekAMta nitya (apariNAmI) mAne che. mImAMsaka paNa lagabhaga evuM mAne che. A badhAthI viparIta mAnyatA che bauddhadarzananI. bauddhadarzana AtmAne ekAMta kSaNika mAne che. te AtmA vagere padArthane niranvaya pariNAmono pravAha-mAtra mAne che. jainadarzananuM maMtavya che ke AtmA nA to kUTastha nitya che ane nA ekAMta kSaNika. te pariNAmI nitya che. tethI jJAna, sukha-duHkha vagere paryAya AtmAnA ja che. ekAMtavAdanA prakaraNamAM sarvathA nityatva ane sarvathA anityatvanuM yuktisaMgata khaMDana karavAmAM AvyuM che, tethI ahIM enI punarAvRtti karavI ucita nathI. sArAMza e che ke AtmAne * ne mAyA se viUTyA, ne viUSTyA re mAyA ! [jIva tattva eka vivecana 0000000000000293)
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvathA nitya ke sarvathA anitya mAnavAthI emAM arthakriyA ghaTita nathI thaI zakatI. baMdhamokSa, Asava-saMvara vagere koI vyavahAra-saMgata nathI thaI zakato. tethI AtmAne ekAMta nitya ke ekAMta anitya na mAnatAM pariNAmI nitya ja mAnavo joIe. evuM mAnavAthI ja badhA AdhyAtmika ane laukika vyavahAra sArthaka mAnavAmAM Ave che. amUrta H AtmA amUrta che, arUpI che. emAM rU5 (vaNa), rasa, gaMdha ane sparza e pugalanA dharma nathI jovA maLatA; mATe te svabhAvathI amUrta che. "AcArAMga sUtra'mAM kahevAmAM AvyuM che - __ "se Na dIhe, Na hasse, Na vaTTe, Na taMse, Na cauraMse, Na parimaMDale, Na kiNhe Na nIle, Na lohie, Na hAlide, Na suzkileH Na subbhigaMdhe, Na dubbhigaMdhe, Na titte, Na kaDue, Na kasAe, Na aMbile, Na mahure, Na kakkhaDe, Na maue, Na gurue, Na lahue, Na sIe, Na uNhe, Na niddhe, Na lukkheH Na gAU, Na rUhe, Na saMge Na itthI Na parIse, Na aNNahA / pariNe, saNe; uvamA Na vijjae, arUvI sattA apayassa padaM Natthi / se Na sahe, Na rUve, Na gaMdhe, Na rase, Na pAse rUddheyAvaMti tti vefma ' - AcArAMga, a-5, udde-6, sU-176 te AtmA (zuddha AtmA) na dIrgha che, na husva che, na goLa che, na trikoNa, na catuSkoNa che ane na parimaMDaLa che. te na kALo che, na lIlo che, na lAla che, na pILo che ane na sapheda che. te na sugaMdhayukta che ane na durgadhayukta. te na tIkho che, na kaDavo che, na turo che, na khATo che ane na mITho che. te na karkaza che, na mRdu che, na guru (bhAre) che, na laghu (halako) che. na ThaMDo che, na garama che, na cIkaNo che, na sUko. te kAyavAnuM (zarIrI) nathI. te janmadharmA nathI, te saMga-rahita (nirlepa) che, te na strI, na puruSa che ane na napuMsaka che. te parijJAvALo che. (kevaLadarzana) saMjJA (kevaLajJAna) vALo che. te upamAthI atIta che, te arUpI (amUrta) sattA che, te padAtIta (zabdAtIta) che. te na zabda che, na rUpa che, na gaMdha che, na rasa che ane na sparza che. ukta guNa - varNa, gaMdha, rasa, sparza vagere pugalanA che ane AtmA vizuddha rUpathI pudgalarUpa na hovAnA kAraNe A samasta guNothI atIta che. arthAt te amUrta che - arUpI che. mATe te indriyagrAhya nathI. ukta varNana zuddha AtmA(siddhAtmA-paramAtmA)nI apekSAthI samajavuM joIe. kAraNa ke saMsArI dazAmAM AtmA ATalo parataMtra che ke enA ApaNe nijI guNono vikAsa paNa vagara indriya vagerenA sahAre nathI thato. zarIra, indriyo vagere rUpI paudgalika padArtha enA guNavikAsamAM e ja rIte sahAro Ape che. jema jharUkhAthI jonAra vyaktine jharUkho. jIvano vartamAna vikAsa ane jIvana jina AhAra, zarIra, indriya zvAsocchavAsa bhASA ane mana paryAptionA sahAre thAya che, te badhA paugalika che. A rIte nimittanI daSTie AtmAne rUpI paNa kahevAya che. zuddha svarUpanI daSTie to AtmA arUpI ane amUrta che. (294) ama jiNadhamo)
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra-pariNata AtmA karma-pugalothI eTalo ekameka thaI gayo che ke emanA vinA enuM kAma cAlI ja zakatuM nathI. ahIM sudhI ke ene A karmabaMdhanothI chUTavA mATe paNa Amano ja sahAro levo paDe che. mumukSu AtmAne potAnA zuddha svarUpane prApta karavA mATe je sAdhanA karavI paDe che, enI mATe paNa A zarIra vagere paugalika padArthonuM avalaMbana levuM paDe che. A prakAranA khUba dIrghakAlIna saMsarganI apekSAthI jIvane rUpI paNa mAnavAmAM Avyo che. zarIra vagerenI kriyAo paNa jIvanA saMsargathI ja thaI zake che, anyathA nahi. nirjIva zarIra vageremAM svayaM kriyA nathI thaI zakatI. A rIte cirakALathI paugalika tattvane jIve ane jIva tattvane paudgalika tatve prabhAvita karI rAkhyo che. A apekSAthI zarIra vagerenI paugalika kriyAone AtmAnI paryAya paNa mAnavAmAM AvI che. jema ke 'bhagavatI sUtramAM kahyuM che - "ahaM bhaMte ! pANAivAe musAvAe jAva micchA daMsaNa salle, pANAivAya veramaNe jAva micchA daMsaNa sallavivega, upattiyA jAva pAriNamiyA uggahe jAva dhAraNA uTThANe, kamme bale vIrie purisakkAra parakkame neraiyatte asura kumAratte, jAva vemANiyatte, nANAvaraNijje jAva aMtarAie, kaNhalessa jAva sukka lessA, sammadiTThI cakkhudaMsaNe 4 AbhiNi bohiyaNANe jAva vibhaMga nANe, AhAra sannA 4, orAliya sarIre 5, maNa joge 3, sAgarovaoge aNAgArovaoge je yAvaNNe tahappagArA savve te NaNNattha AyAe pariNamaMti ? haMtA goyamA ! pANAivAe jAva savve te NaNNattha AyAe pariNamaMti / " - bhagavatI sUtra, za.-20, .-3, sU-664 "bhagavan! prANAtipAta, mRSAvAda, yAvat mithyAdarzana zalya, prANAtitapAta viramaNa, thAvat mithyAdarzana zalya viveka, autpattikI yAvat pariNAmikI buddhi, avagraha yAvat dhAraNA, utthAna-karma-baLa-vIrya puruSakAra-parAkrama, nairayikatva yAvat vaimAnikatva, jJAnAvaraNIya thAvat aMtarAya, kRSNa lezyA yAvat zukla vezyA, cakSudarzana vagere 4, matijJAna yAvat, vibhaMga jJAna, AhAra vagere saMjJA 4, audArika vagere 5, zarIra, manoyoga vagere 3 traNa yoga, sAkAropayoga anAkAropayoga tathA anya A prakAranI paryAya zuM AtmAnI paryAya kahI zakAya che ?" hA gautama ! AtmAne choDIne anyatra e paryAya nathI jovA maLatI, tethI Amane AtmAnI paryAya mAnavAmAM Ave che. paryAyo dravyathI kathaMcit abhinna hoya che. A dRSTie te badhI paryAyo AtmAnI che, AtmA sivAya anyatra evuM pariNamana nathI hotuM. AtmAmAM ja A uparyukta pariNamana thAya che. tethI e AtmaparyAyo che. A prakAra AtmA potAnA zuddha maulika rUpamAM ane paugalika saMsarganA kAraNe kathaMcit rUpI paNa che. svadeha parimANavaH jainadaSTi anusAra AtmA arUpI ane amUrta che chatAM pradezomAM saMkoca ane vistAra thavAthI te potAnA nAnA-moTA zarIranA parimANamAM thaI jAya che. je ( jIva tattvaH eka vivecana 295)
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanuM jeTaluM nAnuM ke moTuM zarIra che te badhA zarIramAM AtmAnA asaMkhyAta-pradeza vyApta rahe che. Atma-pradezomAM dIpakanI prajAnA samAna saMkoca ke vistArano guNa rahelo che. jema ke dIpakanI prabhA haju AkhA oraDAmAM phelAyelI che, e dIpaka upara jo moTA vAsaNanuM AvaraNa nAkhI devAmAM Ave to te prabhA vAsaNanA aMdara ja saMkocAI jaze. jo vAsaNa haTAvI levAmAM Ave to te pachI AkhA oraDAmAM phelAI jAya che. e ja rIte Atma-pradeza badhA jIvonA barAbara hovA chatAMya te hAthamAM hAthI zarIra-pramANa ane kaMthamAM kuMthu zarIrapramANa thaI jAya che. AtmA zarIra rUpa na hovA chatAMya svadeha parimANa che. AtmAnA saMbaMdhamAM anya darzanonuM maMtavya ane emanuM samAdhAna upaniSadamAM AtmAnA sarvagata ane vyApaka hovAnA jyAM ullekha che tyAM enA aMguSThamAtra tathA aNurUpa hovAnuM paNa kathana che. vaidika-darzanomAM prAyaH AtmAne amUrta ane vyApaka svIkAra karavAmAM Avyo che. vyApaka hovA chatAMya paNa zarIra ane mananA saMbaMdhathI zarIrastha Atma-pradezomAM jJAna vagere vizeSa guNonI utpatti mAnavAmAM AvI che. amUrta hovAnA kAraNe AtmAne niSkriya paNa mAnyo che, emAM gati nathI mAnI. zarIra ane manamAM gati mAnavAmAM AvI che jenAthI svasaMbaddha Atma-pradezomAM jJAna vagerenI anubhUti thAya che. ukta maMtavya yuktisaMgata pratIta nathI thatuM. A sAdhAraNa niyama che ke jenA guNa jyAM jovA maLe che eno sadbhAva tyAM ja hoya che, anyatra nahi. jema ke jyAM ghara vagerenA rUpa vagere guNa jovA maLe che, tyAM ja ghaTanuM astitva mAnI zakAya che, anyatra nahi. ema ja AtmAnA jJAna vagere guNa zarIra-pradezomAM ja jovA maLe che. tethI AtmAne zarIra-pramANa ja mAnavuM ucita che. AtmAnA jJAna vagere guNa zarIranA bahAra jovA maLatA nathI. jyAM guNa nathI tyAM guNI nathI mAnavAmAM AvatA. mATe zarIrathI bahAra Atma-dravyanuM astitva nathI mAnavAmAM AvatuM. AcArya hemacaMdra A ja vAta A zlokamAM vyakta karI che. - yatraiva yo dRSTa guNaH sa tatr kumbhAdivanniSpatipakSametat / tathApi dehAd bahirAtmatatvamatatvavAdopahatAH paThanti // - anyayoga vya. dvAciMzikA, gA.-9 vaidika-darzana AtmAne sarvavyApaka mAnavA chatAMya sukha-duHkhono upayoga ane jJAnAdi guNa zarIra paryata AtmAmAM ja svIkAra kare che. A moTI aTapaTI vAta che. jyAre AtmAne saiddhAMtika rUpamAM sarvavyApaka mAnavAmAM Ave che to sukha-duHkha vagereno upayoga zarIra sudhI ja sImita kevI rIte rahI zake che ? eka akhaMDa dravya keTalAka bhAgomAM sukha-duHkha vagereno bhoktA ane anya keTalAka bhAgomAM sukha-duHkha vagereno abhoktA kevI rIte hoI zake che ? (29) )))( jiNadhamo)
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyApaka AtmavAdamAM pratiniyata sukha-duHkha vagere tathA dharma-karma vagerenI vyavasthA saMbhava nathI. badhA AtmAo vyApaka che, to badhAnAM zarIronI sAthe eno saMbaMdha che ja. evI sthitimAM pota-potAnAM sukha-duHkha bhoganA pratiniyata niyata kevI rIte ghaTI zake che ? eka AtmA dvArA karavAmAM AvelAM zubhAzubha karmonuM pariNAma badhA AtmAone bhogavavAno prasaMga prApta thaze. ekanA baMdhathI badhAno baMdha thaI jaze ane ekanI muktithI badhAnI mukti thaI jaze. badhI baMdha-mokSanI vyavasthAo jema-tema thaI jaze. laukika vyavahAronI siddhi paNa nathI banI zake. ekanA bhojana karI levAthI badhAne tRptino anubhava thavo joIe ane ekanA bhUkhyA rahevAthI badhAne sudhAno anubhava thavo joIe. badhA lokonAM alaga-alaga kAryonuM koI mahattva raheze nahi. koI azubhakAma kare che ane koI zubhakAma kare che, to baMnemAM kArya ane emanAM sukha-duHkha vagere pariNAma ekabIjAmAM sammilita thaIne ekameka thaI jaze - dUdha-pANInI jema te paraspara maLI jaze - A karma ane karmaphaLanA sAMkarya(mizraNa)thI laukika ane lokottara kSetramAM je pratiniyata karma ane karmaphaLanI vyavasthA cAlI Ave che, te badhI lupta thaI jaze, jyAre badhAne eka samAna phaLa bhogavavuM ja paDe che, to koNa tapa-japanuM kaSTa uThAvaze? kema karIne koI sAdhanA karaze ? kema Atma-saMyama ane indriyadamana karaze ? ukta avyavasthAnuM samAdhAna aSTa zakti mAnI levAthI paNa saMbhava nathI. kAraNa ke te adRSTa paNa vyApaka ja haze. eno saMbaMdha eka AtmAnI jema badhA AtmAo sAthe paNa raheze. tyAre pratiniyata vyavasthA kevI rIte thaI zake che ? mana ane zarIranA saMbaMdhathI zarIrastha Atma-pradezomAM ja sukha-duHkha vagereno upabhoga ane jJAna vagere mAnavAmAM Ave che, to pachI eTalA ja kSetramAM AtmAno sabhAva mAnavo joIe. zarIrathI bahAra rahelA AtmAmAM jyAre Atmika guNa che ja nahi, to bahAra enuM astitva mAnavAthI zuM lAbha ? kema nirarthaka ja AtmAnA akhaMDita svabhAvane khaMDita karavAmAM Ave ? zarIrastha AtmAnA pradeza alaga ane zeSa lokavyApI AtmAnA pradeza alaga, A rIte eka akhaMDa AtmadravyanA vibhAganI bhrAMta-dhAraNAthI zuM lAbha che? aMtatogatvA jyAre pratiniyata jJAna tathA sukha-duHkhopabhoga zarIrastha AtmAmAM ja mAnavo paDe che, to AtmAne svadeha-pramANa ja kema mAnavAmAM na Ave ? AtmA aNurUpa nathI je rIte AtmAne vyApaka mAnavAthI pratiniyata sukha-duHkha vagere bhoganI vyavasthA nathI banI zakatI ema ja AtmAne aNumAtra tathA aMguSTha mAtra kSetramAM rahenAra mAnavAthI paNa sukha-duHkhanA saMvedananI vyavasthA nathI besatI. pagamAM kAMTo vAgavAthI AkhA zarIranA Atma-pradezomAM eka sAthe kaMpana ane duHkhanI anubhUti thAya che. jo AtmA zarIranA koI niyata bhAgamAM aNu rUpamAM rahe che, to evI yugapad anubhUti saMbhava nathI thaI zakatI. [ jIva tattva eka vivecana che je che 290)
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo e kahevAya ke aNurUpa AtmAnI AkhA zarIramAM atizIvra gati thAya che. tethI tatkALa evI anubhUti thaI zake che, to A kathana saMgata nahi hoya, kAraNa ke A prakArano krama parilakSita nathI thato. je samaye aNaAtmAno cakSu sAthe saMbaMdha thAya che e ja samaye rasanA vagere indriyonI sAthe eno saMbaMdha hovo asaMbhava che. lIMbune AMkhathI jotAM ja jIbha indriyamAM pANI AvI javuM." A vAtane siddha kare che ke baMne indriyonA pradezomAM AtmA-yugapatuM saMbaMdha rAkhe che. mAthAthI laIne paga sudhI aNurUpa AtmAnA cakkara lagAvavAmAM kALabheda thavo svAbhAvika che. jo ke sarvAgINa romAMca vagere kAryathI jJAta nArI yugapatu sukhAnubhUminA viruddha che. A ja kAraNa che ke jainadarzanamAM AtmAnA pradezomAM saMkoca ane vistAranI zakita mAnIne ene svadeha pariNAmavALo svIkAravAmAM Avyo che. jainadarzane kevaLIo dvArA karavAmAM AvatA samughAtanI apekSAthI eka samayane mATe AtmAne sarvaloka vyApI mAnyo che. anyathA AtmA svadeha parimANavALo ja che, kAraNa ke enA jJAna ane sukha-duHkha vagere guNono anubhava zarIrastha AtmAmAM ja thAya che. kartA-sAkSAta bhoktA H AtmA svayaM potAnAM karmono kartA ane enA sukha-duHkha vagere rUpa-phaLano bhokatA che. jema ke "Agama'mAM kahyuM che - appA kattA vikattA ya duhANa ya suhANaya / appA mittamamittaM ca dupaTThiyo supaTThio // - uttarAdhyayana, a-20, gA-37 AtmA sukha ane duHkhono kartA ane enA phaLano bhoktA che. zubhamAM pravRtta potAno AtmA potAno mitra che, ane azubhamAM pravRtta AtmA potAno zatru che. sAMkhyadarzana AtmAne akartA akriya mAne che. te AtmAne upacarita rUpamAM karmaphaLano bhoktA mAne che. A vAtanI asaMgati batAvavA mATe AtmAne kartA ane sAkSAt bhoktA kahevAmAM Avyo che. je darzana AtmAne sarvathA amUrta, nitya ane vyApaka mAne che, temanA maMtavya anusAra arUpI, nitya tathA vyApaka tattvamAM kriyA nathI mAnavAmAM AvI. A ja kAraNa che ke sAMkhyadarzane AtmAne akriya kahyo che. kahyuM paNa che - "akartA nirguNo bhoktA, AtmA kApila darzane" sAMkhyadarzananI A mAnyatA tarkasaMgata pratIta nathI thatI. kAraNa ke jo AtmAne karmano kartA nahi mAnavAmAM Ave to te haMmezAM eka ja sthitimAM raheze. to pachI harSa, viSAda, jarA-maraNa ke caturgatirUpa saMsAra kevI rIte ghaTita thaze? jo phUTastha nitya AtmA haMmezAM ekarUpa rahenAra che to baMdha-mokSa kevI rIte banaze ? je karma kare che e ja baMdhAya che ane je baMdhAya che e ja mukta thAya che. haMmezAM ekarUpa rahenAra apariNAmI tattvamAM A koI rIte ghaTita nathI thaI zakatuM. pariNAmI tattvamAM ja A baMdha-mokSa ghaTita thAya che. evI sthitimAM mokSa mATe puruSArtha karavAno zuM artha raheze ? (298) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNadhAmo)
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicitra vAta to e che ke sAMkhyadarzana AtmAne kartA to nathI mAnatuM, paraMtu karmaphaLano bhoktA mAne che. pachI je karmano kartA nathI te enA phaLano bhoktA kevI rIte hoI zake che ? kahyuM che - ko veei akayaM kayanAso paMcahA gaI natthi / devamaNusa gayAgai jAi saraNAiyANaM ca 11 sUtrakRtAMga niyukti prathama adhyayana gAthA-34 " AtmA jo karma nathI karato to akRta karma koNa bhogave che ? niSkriya hovAthI AtmA phaLano bhoga nathI karI zakato. tethI karelAM karma niSphaLa thaI jaze. AtmA jo sarvathA ekarUpa rahe che, to pAMca prakAranI gati siddha thaI zakatI nathI. AtmA jo vyApaka che, to deva gati manuSya gatimAM enuM gamanAgamana nathI thaI zakatuM. AtmAne jo ekarUpa mAnavAmAM Ave to smaraNa-vismaraNa ghaTita na thaI zake. tyAre jAti smaraNa vagere jJAna paNa saMbhava nathI. kAraNa ke te smaraNa, vismaraNanA pachI ja thaI zake che. sAMkhyadarzana AtmAne sarvathA niSkriya kahIne paNa ene karmanA phaLano bhoktA mAne che, A Azcarya che. kAraNa ke karma-phaLa bhogavavuM e paNa eka prakAranI kriyA che. je sarvathA akriya che, te bhogakriyAno kartA kevI rIte thaI zake che ? keTalAka darzanakAra AtmAne kartA to mAnI le che, paraMtu enA zubhAzubha karmanuM phaLa denAra koI bIjI zakti mAne che. emanuM maMtavya che ke jIva karma karavAmAM svataMtra che, paraMtu enuM phaLa bhogavavAmAM te parataMtra che. koIpaNa jIva potAnA azubhakarmanuM phaLa bhogavavA nathI mAMgato, tethI ene karmanuM phaLa ApanArI koI sarvazaktimAna zakti hovI joIe, ane te sarva zaktimAna zakti Izvara ja hoI zake che. Izvara jIvone emanA karmAnusAra sArAM ke khoTAM phaLa Ape che. jema ke - kahe che - ajJaH janturanIzo'yamAtmanaH sukha duHkhayoH / Izvara prerito gacchet svargaM vAzvabhrameva vA // arthAt A ajJAnI jIva potAnA sukha-duHkhane svayaM bhogavavAmAM asamartha che, tethI Izvara dvArA prerita thaIne te svarga athavA narakamAM jAya che. A rIte Izvara kartRtvavAdI loka jIvane sukha-du:khano kartA mAnavA chatAMya karmaphaLano bhoktA nathI mAnatA. paraMtu A mAnyatA pratItithI viparIta che. vyakti karma karavAmAM svataMtra che, paraMtu jyAre te eka vakhata karma karI de che to te enA phaLane bhogavavA mATe vivaza thaI jAya che. enA na cAhavA chatAMya enuM pariNAma ene prApta thaze ja. enA mATe koI IzvarIya tattvanA hastakSepanI AvazyakatA nathI. eka vyakti A vAta mATe svataMtra che ke te viSa khAya ke na khAya. paraMtu jyAre teNe ene khAI lIdhuM che, to enI asara potAnI rIte enA para thaze ja. asara pedA karanAra koI Izvarane mAnavAnI zuM jarUra che ? je maracuM-masAlAyukta caNA khAIne taDakAmAM Ubho jIva tattva : eka vivecana 299
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ raheze ene potAnI rIte tarasa lAgaze. tarasa lagADanAra alaga vyaktine mAnavo hAsyAspada ja haze. jeNe madirA pIdhI che, ene nazo caDhaze ja, nazo caDhAvavALuM koI bIjuM tattva che, e mAnavuM buddhimattApUrNa nathI. jyAre jIva ukta padArthonuM sevana kare che, to emanA saMsargathI jIvamAM ema ja pariNamana potAnI rIte thaI jAya che. A vastuno dharma che. boTalamAM bharelA dArUthI boTalane nazo caDato nathI. jIva jyAre ene pIe che tyAre tenA para mAdakatAnI asara thAya che. emAM IzvarIya hastakSepanI kalpanA karavI, vastunA svAbhAvika dharmathI inakAra karavA samAna che. kuMbhAra ghaTa(daDA)ne banAve che ane vaNakara vasrane vaNe che. A pratyakSa jovA maLe che. evI sthitimAM ghaTa-paTa vagerene IzvarakRta mAnavuM (becArA kuMbhAra ane vaNakaranA prayatno para pANI pheravavA samAna che.) IzvaranA je guNa pratipAdita karavAmAM Ave che, emane lakSyamAM rAkhIne jyAre vicAra karavAmAM Ave che tyAre enuM sRSTi kartRtva koI rIte saMgata nathI thatuM. Izvara jagatanA sarva prapaMcothI mukta ane rAga-dveSathI atIta mAnavAmAM Ave che. to ene sRSTinA banAvavA, bagADavA ke pALavAnI jhaMjhaTamAM kema paDavuM joIe ? sRSTi ane saMhAra rAgadveSa vagara saMbhava nathI, tethI rAgadveSathI atIta paramAtmA-Izvara sRSTi-saMhAranuM kArya nathI karI zakatA. jo te evuM kare che to rAga-dveSa hovA avazyabhAvI che ane tenA pariNAma svarUpa te Izvara rahI zakato nathI. evI sthitimAM IzvaranuM kartRtva siddha nathI thaI zakatuM. tethI A ja svIkAra karavuM joIe ke AtmA svayaM karma kare che ane svayaM ja enAM sukha-du:kha vagere phaLono anubhava kare che. tethI jainadarzana AtmAne svayaM kartA ane sAkSAt bhoktA mAnyo che. asaMkhyAt pradezitva pratyeka AtmAnA asaMkhyAta-pradezo che. loko paNa asaMkhyAta-pradezI che. jo lokanA eka-eka AkAza-pradeza para eka-eka jIva pradezane sthApita karavAmAM Ave to Akho lokAkAza jIva pradezothI vyApta thaI jaze. kevaLI samuddAtanA samaye evo prasaMga bane che. jainadarzana anusAra AtmAnuM parimANa na to AkAzanI mAphaka vyApaka bane che ane na paramANunI jema aNurUpa che, paraMtu madhyama parimANa che. badhA AtmAono A madhyama parimANa-pradezonI saMkhyAnI dRSTithI samAna che. paraMtu laMbAI-pahoLAI vagere badhAnI samAna nathI. eka jIvano AdhAra kSetra lokAkAzanA asaMkhyAtamAM bhAgathI laIne saMpUrNa lokAkAza sudhI thaI zake che. jIva dravyanuM nAnAmAM nAnuM AdhAra kSetra aMgulA saMdhyeya bhAga parimANa hoya che, je samagra lokAkAzano asaMkhyAtmo bhAga che. kAlAMtaramAM e ja jIvanuM AdhAra kSetra begaNo-traNagaNo vagere vadhatAM-vadhatAM sarvalokAkAza jeTalo paNa thaI zake che. A nyUnAdhikatA eka jIvanI apekSAthI che. 300 jiNadhammo
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva jIvanI apekSAthI to jIva tattvanuM AdhAra kSetra saMpUrNa lokAkAza ja che. prazna thaI zake che ke pratyeka AtmAnA asaMkhyAta-pradeza che, ane lokAkAzanA paNa asaMkhyAta-pradeza che ane AtmAo anaMta che, to te anaMta AtmAo lokAkAzanA asaMkhyAta-pradezomAM kevI rIte rahI zake che ? A praznanuM samAdhAna e che ke Atma-pradezomAM pradIpa prabhAnI jema saMkoca-vistArano guNa che, tethI aMgulAsaMdhyeya AkAza-pradeza kSetramAM sAdhAraNa zarIrI anaMta jIva eka sAthe rahI zake che. manuSya vagerenA eka audArika zarIranA upara ane suMdara aneka samUrNima jIvonI sthiti jovA maLe che. A rIte lokAkAzamAM anaMta jIvono samAveza asaMgata nathI. AtmA adRSTavAna che H saMsAravartI AtmA kArmaNa-vargaNAnA dalikothI anAdikALathI saMbaMdha che. A nathI batAvI zakAtuM ke AtmA pahelAM-pahela kyAre karmANuothI saMbaMddha thayo ? jema ke A nathI kahI zakAtuM ke khANamAM raheluM sonuM kyAre mATIthI saMbaMddha thayuM ? khANavartI sonuM anAdikALathI mATInA saMsargamAM raheluM che, ema ja saMsAravartI AtmA anAdikALathI karma pudgalothI saMbaMddha che. A saMbaMddha tUTI zake che. jema ke sonAmAMthI mATIne viziSTa prakriyAthI alaga karI zakAya che, ema ja AtmAne viziSTa sAdhanA vage2e dvArA karma saMbaMdhothI alaga karI zakAya che. AtmA dvArA karelAM zubhAzubha karma ja adRSTa banI jAya che ane te adRSTanA kAraNe AtmAne zubhAzubha phaLanI prApti thAya che. hAnilAbha, jIvana-maraNa, yaza-apayaza vagere sArA-khoTA pariNAma adRSTanA AdhIna hoya che. jagatamAM jovA maLatA vaiSamya ane vaicitrya adRSTa-karmanA nimittathI ja che. pratyeka saMsAravartI AtmA potAnA ardaSTathI baMdhAyelo che, chatAM te aTThaSTa paNa enA ja dvArA nirmita karavAmAM Avelo che. jIvane zubhAzubha phaLa ApanAra Izvara nathI paNa enuM svayaMnuM nirmita adRSTa che. tethI saMsAravartI AtmAne paudgalika ardaSTavAna kahevAmAM Avyo che. paraspara prabhAva : AtmA ane karmANuono paraspara prabhAva paDe che. AtmAnI koIpaNa kriyA bhale te manathI vicArAtmaka hoya ke vacana-vyavahArarUpa hoya ke zarIranI pravRttirUpa hoya, potAnA kArmaNa-zarIramAM ane AsapAsanA vAtAvaraNamAM nizcita asara pADe che. A vAta sUkSma kaeNmerAyaMtrathI pramANita karavAmAM AvI che. je khurazI upara eka vyakti bese che, e vyaktinA UThyA pachI amuka samaya sudhI tyAMnA vAtAvaraNamAM e vyaktinuM pratibiMba kaeNmerAmAM levAmAM AvyuM che. vibhinna prakAranA vicAro ane bhAvanAonI pratinidhi rekhAo mastiSkamAM paDe che, A paNa prayogothI siddha karavAmAM AvyuM che. AtmA ane bhautika padArthono svabhAva pratikSaNa pariNamana karavAno che ane vAtAvaraNa anusAra prabhAvita thavAno tathA vAtAvaraNane prabhAvita karavAno che. eka nAno zabda IzvaranA taraMgomAM potAnA vega anusAra UMDo ke uparI kaMpana pedA kare che. A jhaNajhaNAhaTa reDiyo-yaMtro dvArA kAnothI sAMbhaLI zakAya che ane preSaka reDiyo-yaMtrothI yatheSTa zabdone nizcita sthAno para mokalI zakAya che. A rIte AtmA jyAre koI sArA ke khoTA kare che jIva tattva : eka vivecana 301
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ to enI A kriyAthI AsapAsanA vAtAvaraNamAM kaMpana pedA thAya che tathA vicAranI zakti anusAra vAtAvaraNamAM kriyA-pratikriyA thAya che. jagatanA kalyANa ane maMgala kAmanAnA vicAra cittane haLavuM ane prasanna rAkhe che. te prakAzarUpa hoya che ane emanA saMskAra vAtAvaraNamAM eka rozanI nAkhe che tathA potAnA anurUpa pudgala paramANuone potAnA zarIranI aMdarathI ja ke zarIranA bahArathI kheMcI le che. e vicAronA saMskArothI prabhAvita e pudgala dravyono saMbaMdha amuka kALa sudhI e AtmAnA sAthe rahe che. enA ja paripAka rUpe AtmA kAlAMtaramAM sArA ke khoTA anubhavo ane preraNAone prApta kare che. je pudgala dravya eka vakhata koI vicArothI prabhAvita thaIne kheMcAya ke baMdhAya che emAM paNa kAlAMtaramAM bIjA-bIjA vicArothI barAbara hera-phera thato rahe che. aMtamAM je-je prakAranA jeTalA saMskAra bacyA rahe che, e-e prakAranuM vAtAvaraNa e vyaktine prApta thaI jAya che. vAtAvaraNa ane AtmA ATalA pratibiMbagrAhI hoya che ke jJAna ke ajJAta bhAvathI thanArA pratyeka spaMdananA saMskArone te pratikSaNa grahaNa karatA rahe che. A paraspara pratibiMba grahaNa karavAnI kriyAne prabhAva' kahe che. tethI mahApuruSa kahe che ke - "sAruM vAtAvaraNa banAvo ane maMgalamaya bhAvone cAreya tarapha uDADo." bhAvanAono aciMtya prabhAva che. koI prabhAvazALI yogInA aciMtya prema ane ahiMsAnI vizvamaitrI rUpa saMjIvana dhArAthI AsapAsanI vanaspationuM asamayamAM puSpita thaI javuM ane jAti virodha sApa-noLiyA vagere prANIone potAnA vera bhulAvIne emanAM amRtayukta vAtAvaraNamAM paraspara maitrInA kSaNono anubhava karavo koI asaMbhava vAta nathI, A to prabhAvanI aciMtya-zakitanuM sAdhAraNa phuraNa che. niSkarSa e che ke - AtmA potAnA mana-vacana-kAyAnI kriyAo dvArA vAtAvaraNathI A pugala paramANuone kheMcI le che, ane prabhAvita karIne kAryarUpa banAvI le che. jemanA saMparkamAM AvatAM ja te pachI e ja prakAranA bhAvone prApta thAya che. ApaNe badhA evI jagyAe UbhA chIe jyAM cAreya bAju ApaNA aMdara-bahAranA prabhAvane grahaNa karanAra kaeNmerA lAgelA che ane ApaNI pratyeka kriyA saMpUrNa prakRtinI e mahA khAtAvahImAM aMkita thaI jAya che ane kyAreka kAlAMtaramAM - pApa karmo vyakti svayaM potAnAmAM zaMkita rahe che, ane potAnA ja manobhAvothI parezAna rahe che. manuSya potAnI kriyAothI jeTalo UMDo ke avaLo saMskAra, prabhAva ane vAtAvaraNa potAnA AtmA para nAkhe che, enA ja tAratamyathI manuSyone iSTaniSTanuM cakra cAle che. tatkALa koI kAryanuM sAcuM kAryakAraNa bhAva ApaNI samajamAM nA paNa Ave, paNa koIpaNa kArya akAraNa nathI thaI zakatuM - A eka aTala (spaSTa) siddhAMta che. A ja rIte jIvana ane maraNanA kramamAM paNa kaMIka ApaNA jUnA saMskAro ane keTalIka saMskAra prerita pravRttio tathA lokono jIvana-vyApAra badhuM maLIne kAraNa bane che. ukta vivecanathI spaSTa thaI jAya che ke saMsAravartI AtmA karmadalikothI keTalo adhika prabhAvita che. tethI e AtmAne paulika adekhavAna kahevAmAM Avyo che. (302) je jiNadhamo)
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) (pAMca bhAva) AtmAnI badhI paryAya eka ja avasthAnI hotI nathI. keTalIka paryAya koI eka avasthAnI hoya che, to koI bIjI paryAya koI bIjI avasthAnI. Atma-paryAyonI A bhinna-bhinna avasthAo ja bhAva kahevAya che. AtmAnI A paryAya pAMca bhAvavALI hoya che. (1) aupazamikA (2) kSAyika (3) lAyopathamika (4) audayika (5) pAriNAmika. 1. opazamika bhAva: karmanA upazamathI je Atma-zuddhi thAya che te upazama bhAva che. jema jaLamAM phaTakaDI nAMkhavAthI mela nIce besI jAya che ane jaLa svaccha thaI jAya che, tevI rIte sattAgat karmano udaya jyAre bilakula rokAI jAya che, tyAre upazama rUpa zuddhi thAya che. aupazamika bhAvanA be bheda che - (1) samyakatva ane (2) cAritra. darzana - mohanIya karmanA upazamathI samyakatvanuM ane cAritra-mohanIya karmanA upazamathI cAritrano AvirbhAva thAya che. tethI samyakatva ane cAritra e be ja paryAya aupathamika bhAvavALA che. 2. kSAyika bhAva : karmonA kSayathI utpanna thanArI vizuddhi kSAyika bhAva che. jema sarvathA melanA alaga thavAthI jaLa nitAnta svaccha thaI jAya che, tevI rIte karmano saMbaMdha bilakula chUTI javAthI je vizuddhi pragaTa thAya che, te kSAyika bhAva che. kSAyika bhAvanA nava bheda che - (1) kevaLa jJAnAvaraNanA kSayathI kevaLajJAna, (2) kevaLa darzanAvaraNanA kSayathI kevaLadarzana (3-7) paMcavidha aMtarAyanA kSayathI dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya - A pAMca labdhio (8) darzana-mohanIya karmanA kSayathI kSAyika samyakatva tathA (9) cAritra-mohanIya karmanA kSayathI kSAyika cAritrano AvirbhAva thAya che. tethI kevaLajJAnAdi navavidha paryAya kSAyika kahevAya che. 3. kSAyopathamika bhAva: A bhAva kSaya ane upazamathI utpanna thAya che. karmanA eka aMzano udaya sarvathA rokAI javAthI tathA bIjA aMzano pradezodaya (nIrasa karma dalikonuM vedana) dvArA kSaya thatA rahetA je AtmAnI zuddhi pragaTa thAya che, te kSAyopathamika bhAva che. jema kodravane dhovAthI tenI mAdaka zakti thoDI kSINa thaI jAya che ane thoDI rahI jAya che, tevI rIte A Atma-vizuddhi mizrita hoya che. kSAyopasamika bhAvanA aDhAra bheda che - (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryAyajJAna (5) mati-ajJAna (6) zruta-ajJAna (7) vibhaMgajJAna (2) cakSudarzana (9) acakSudarzana (10) avadhidarzana (11) dAna (12) lAbha (13) [ pAMca bhAvaD O OOOOOOOOOY303)
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoga (14) upabhoga (15) vIryarUpa pAMca labdhio (16) samyakatva (17) cAritra ane (18) saMyamasaMyama. A aDhAra paryAya kSAyopathamika che. mati-jJAnAvaraNAdi karmonA kSayopazamathI 4 jJAna ane 3 ajJAna, darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI cakSudarzanAdi 3, aMtarAya karmano kSayopazamathI dAnAdi 5 labdhio, anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzana-mohanA kSayopazamathI samyakatva, anaMtAnubaMdhI vagere kaSAyonA kSayopazamathI sarvavirati cAritra anaMtAnubaMdhI Adi ATha kaSAyonA kSayopazamathI saMyamasaMyama(dezavirati)no AvirbhAva thAya che. A rIte matijJAnAdi aDhAra paryAya kSAyopazamika bhAva che. 4. odayika bhAva: AtmAnA je paryAya karmanA udayathI pragaTa thAya che, te audayika bhAva che. udaya eka prakAranI vaibhAvika sthiti che, je karmanA vipAkathI thAya che. paraMtu A prakAranA badhA vipAkomAM jIvanI malinatAne ja A Avazyaka nathI. audAyika avasthAmAM paNa yathAsthAna koIka bhavya AtmAo dezavirati, sarvavirati AdinI vizuddhimAM vRddhi karatA vItarAga dazAmAM pahoMcI jAya che ane kaivalya prApta karI le che. A audayika bhAva teramAM guNasthAnamAM paNa ghAtika karmonA kSayanI pazcAtu aghAtika karmonA udayamAM rahe che. A udaya dazAmAM Atmika paripUrNa vizuddhi siddhonA anaMta caturthanA samAna ja rahe che. tethI A prakAranA ekAMtaH ema kahI na zakAya ke audayika bhAvamAM malinatA hoya ja che. audayika bhAvamAM 21 bheda che - gati nAma karmanA udayathI naraka, tiryaMca manuSya ane deva - A cAra gatio, kaSAya-mohanIyanA udayathI krodha, mAna, mAyA, lobha A cAra kaSAya, veda-mohanIyanA udayathI strI, puruSa ane napuMsaka A traNa bheda, mithyAtvanA mohanA udayathI mithyAdarzana, jJAnAvaraNIyanA udayathI ajJAna, cAritra-mohanIyanA udayathI asaMyatattva, vedanIya Ayu, nAma, gotranA udayanuM pariNAma - asiddhatva, kaSAyodaya raMjita ane yoga-pariNAma rUpa kRSNanIla kapota, teja paddha ane zukla A cha vezyAo utpanna thAya che. A prakAranI gati Adi ekavIsa paryAya audayika bhAva che. 5. pAriNAmika bhAva : dravyanA astitvathI potAnI meLe je paryAya pragaTa thAya che, te pAriNAmika bhAva che. arthAt koIpaNa dravyanuM svAbhAvika svarUpa pariNamana ja pariNAmika bhAva che. pAriNAmika bhAvanA traNa bheda che - (1) jIvatva, (2) bhavyatva ane (3) abhavyatva. A traNa bhAva svAbhAvika che. arthAt A na to koI karmanA udayathI, na upazamathI, na kSayathI ane na kSayopazamathI paNa utpanna thAya che. A anAdi siddha Atma-dravyanA astitvathI ja siddha thAya che, tethI A pariNAmika bhAva kahevAya che. astitva, anyatva, kartavya, bhoknatva, guNatva, pradezatva, asaMkhyAta pradezatva, asarvagatatva, arUpatra Adi aneka pariNAmika bhAva che. tadApi AtmAnA traNa pariNAmika bhAva ja 304)SO TOOK jiNagho]
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara batAvyA che. A enA asAdhAraNa paryAya hovAthI ja kahevAyA che. astitva Adi pAriNAmika bhAva to che, paraMtu te jIvanI jema ajIvamAM paNa meLavI zakAya che. A jIvanA asAdhAraNa bhAva nathI. tethI temano nirdeza karyo nathI. "tattvArtha sUtramAM jIva bhavyAbhavyatyAdIni ca sUtra'mAM "Adi' zabda dvArA A ja bhAva vyakta karyo che. - ukta pAMca bhAva AtmAnA svarUpa che. saMsArI athavA mukta koIpaNa AtmA hoya, tenI badhI paryAya A pAMca bhAvamAMthI koInA koI bhAvamAM avazya hoya che. ajIvamAM ukta pAMca bhAvavALI paryAya hotI nathI. mukta jIvomAM be bhAva meLavI zakAya che - kSAyika ane pariNAmika. saMsArI jIvomAM koI traNa bhAvavALI, koI cAra bhAvavALI, koI pAMca bhAvavALI hoya che. koI be bhAvavALI hotI nathI. mukta jIvonI paryAya be bhAvavALI ane saMsArI AtmAnA paryAya traNathI laIne pAMca bhAvavALA hoya che. tethI pAMca bhAvano jIva svarUpa dhvarAzinI apekSAthI athavA koI jIva vizeSamAM saMbhAvanAnI apekSAthI kahevAya che. audayika bhAvavALI paryAya vebhAvika che, ane bAkI cAra bhAvavALI paryAya svAbhAvika che. ukta pAMca bhAvonA jIva svatattva-svarUpa kahevAya che, kAraNa ke jIvane choDIne te anyatra nathI meLavI zakAtuM. (jIvanA bheda) jIva anaMta che, paraMtu paryAya-vizeSanI bhinnatAthI laIne tenI ghaNI apekSAothI vividha bheda karavAmAM Ave che. jema jIva eka prakAranA paNa che, be prakAranA paNa che, traNa prakAranA paNa che, cAra prakAranA paNa che, pAMca prakAranA tathA cha prakAranA paNa che. cauda prakAranA paNa che ane pAMcaso tresaTha prakAranA paNa che. cetanA guNanI apekSAthI jIvano bheda eka che. cetanA jIvano asAdhAraNa dharma che. cetanA sarva jIvomAM upalabdha hoya che. saMgrahanayanI dRSTithI jemAM cetanA che, te jIva bhale hI te siddha hoya athavA saMsArastha hoya. cetanA saMsArImAM paNa che ane siddhamAM paNa che. cetanAnI dRSTithI siddha ane saMsArI eka che. saMsArInA samasta jIva eka che, kAraNa ke badhAmAM cetanA guNa hoya che. jemAM cetanA guNa nathI, te jIva paNa nathI. jema ke pugala. tethI jyAM jyAM jIvatva che, tyAM-tyAM cetanA guNa paNa avazya ja hoya che. cetanAnuM svarUpa be dRSTithI pratipAdita karyuM che - eka che Agamika dRSTi ane bIjI che dArzanika daSTi. Agamika dRSTi anusAra bodharUpa vyApArane cetanA kahe che. bodharUpa vyApAra sAmAnya ane vizeSanA bhedathI be prakAranA che. jIvanI cetanA jyAre vastunA vizeSa dharmone gauNa karIne sAmAnya dharmone mukhya rUpathI grahaNa kare che, tene darzana-cetanA kahe che. jIvanI cetanA jyAre vastumAM sAmAnya dhamone gauNa karIne vastunA vizeSa dharmone mukhya rUpathI grahaNa kare che, tyAre tene jJAna-cetanA kahe che. [ jIvanA bheda ) (305)
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArzanika dRSTithI cetanAnA traNa prakAra che - (1) jJAna-cetanA, (2) karma-cetanA ane (3) karmaphaLa-cetanA. koIpaNa vastune jANavA mATe cetanAnuM je jJAnarUpa pariNAma che, te jJAna cetanA che. kaSAyanA udayathI cetanAnuM je krodhAdi rUpa pariNAma che, te karma-cetanA che. zubha-azubhakarmanA udayathI cetanAnuM je sukhaduHkha rU5 pariNAma che, te karmaphaLa-cetanA che. bIjI rItathI paNa ukta traNa bhedono artha karavAmAM Ave che. je jIvamAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane vIryAntarAya rU5 ghAtakarmono udayabhAva che. A karmodayanA kAraNa jenI cetanA-zakti avikasita che, tethI je iSTa-aniSTa kArya karavAmAM asamartha che, je pradhAna rUpathI karmaphaLanuM vedana kare che, e ekendriya Adi jIvanI cetanA karmaphaLa-cetanA che. jenA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane mohanIya karmanA vizeSa udayabhAva hoya che paraMtu viryAntarAya karmanA kiMcit kSayopazamathI je iSTa-aniSTa kArya karavAmAM samartha che, te kIndriyAdi jIvanI cetanA mukhya rUpathI karmacetanA che. jenA ghAtakarmono azeSa kSaya thaI cUkyo che. e jIvanI cetanA pradhAnarUpathI jJAna-cetanA che. anya eka vicakSAthI paNa cetanAnA traNa bheda kahevAya che - (1) parama zuddhacetanA (2) zuddhacetanA ane (3) azuddhacetanA. parama zuddhacetanA mAtra jJAnIo tathA siddhomAM ja che. saMsArastha jIvomAM je samyagdaSTi ane vratI sAdhaka che, temAM zuddhacetanA che ane mithyAdeSTimAM azuddhacetanA che. A rIte cetanAnA bheda hovA chatAM paNa cetanAnI sattA badhA jIvomAM che. tethI cetanAnI dRSTithI jIvamAtrane ekavidha kahevAya che. - dvividha jIva : koI apekSAthI jIvanA be bheda che - (1) siddha ane (2) saMsArI. 'tattvArtha sUtramAM kahevAyuM che - saMsArino muvADyuM | - tattvArtha, a-20, sUtra-10 jIva be prakAranA che - (1) saMsArI ane (2) mukta. Agama'mAM kahevAyuM che ke - "duvihA savvajIvA paNNattA taM jahA-siddhA ceva, asiddhAceva / " - sthAnAMga sthAna-2, uddezaka-4, sUtra-69 "saMsAra samAvannagAceva asaMsAra samAvanna gAceva / " - sthAnAMga sthAna-2, uddezaka-1, sUtra-17 sarva jIva be prakAranA che - (1) siddha ane (2) asiddha. sarva jIva be prakAranA che - (1) saMsAra samApaka ane (2) asaMsAra samApannaka. zAbdika aMtaranA atirikata bhAva badhAno eka ja che. je jIva karmabaMdhanothI baMdhAIne aneka yoniomAM zarIra dhAraNa karIne janma-maraNa rUpathI saMsaraNa karI rahe che, te saMsArI jIva kahevAya che. je samasta karma-saMskArothI chUTIne zuddha caitanya svarUpamAM avasthita che tathA svarUpa-2maNamAM lIna che te siddha athavA mukta kahevAya che. (306 / WWWaa jaNadho)
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha gati : jyAre saMsAravartI AtmA sarva karma-klezothI ane sAMsArika upAdhiothI chUTI jAya che tyAre te potAnA svabhAvathI Urdhvagamana karatA lokAgra bhAgamAM jaIne sthita thaI jAya che. AtmAno sahaja svabhAva Urdhvagamana karavAno che. karmonA bhArathI bhArI thaIne ja te adhogamana athavA tiryakagamana kare che. jyAre karmono saMbaMdha ja raheto nathI. tyAre te potAnI svAbhAvika Urdhvagati kare che. jyAre jIva mukta thAya che, tyAre te dIpazikhAnI jema potAnA Urdhvagamana svabhAvanA kAraNe zarIranAM baMdhanone toDIne lokAgramAM pahoMcI jAya che ane tyAM anaMtakALa sudhI zuddha caitanya svarUpamAM lIna rahe che. yadyapi jIvano svabhAva uparanI tarapha gati karavAno che, paraMtu gati karavAmAM sahAyaka dharmAstikAya lokanA aMtima bhAga sudhI ja che, tethI jIvanI gati lokAgra sudhI ja hoya che, AgaLa nahi. "Agama'mAM kahevAyuM che - kahiM paDihayA siddhA kahiM siddhA paiTThiyA ? kahiM bondi caittANaM kattha gantUNa sijjhaI ? aloe paDihayA siddhA loyagge ya paiTThiyA / iha bondi caittANaM tattha gantUNa sijjhaI // - uttarA, a-36, gA-16/57 arthAt siddha bhagavAna kyAM jaIne rokAyA che, kyAM jaIne sthita thayA che ? teo kaI jagyAe zarIra choDIne kaI jagyAe siddha thayA che? siddha bhagavAna lokanA AgaLa alokathI lAgIne rokAyA che, lokanA agrabhAgamAM sthita che ane manuSya lokamAM zarIrano tyAga karI lokanA agrabhAgamAM siddha thayA che. jyAM sudhI AtmAnAM karmonI gurutA rahe che tyAM sudhI te Urdhvagamana karI zakatA nathI, paraMtu jevI A gurutA dUra thAya che ke tevI ja te Urdhvagamana kare che, jema tUbaDuM svabhAvataH pANImAM taravAnA svabhAvavALuM che. paraMtu jyAM sudhI tenA para mATIno lepa lAgelo rahe che, tyAM sudhI jaLanI upara AvI zakatuM nathI. jema te lepa gaLIne haTI jAya che tyAre tuMbaDuM jaLanI upara taravA lAge che. A rIte karma-lepa haTatA ja jIvAtmA Urdhvagamana karIne eka ja samayamAM lokAkAzanA aMtima cheDA sudhI pahoMcI jAya che. AgaLa dharmAstikAya na hovAthI tyAM rokAI jAya che. tethI kahevAyuM che ke siddha alokathI pratihata che ane lokAgramAM sthita che. siddhagatinuM svarUpa batAvatA "Agama'mAM kahevAyuM che ke - "sivamayala maruya maNaMta makkhaya mavvAbAhamapuNarAvittiM siddhigainAmadheyaM ThANaM / " - sAmAyika sUtra, zakra stavana siddha gati bhUkha-tarasa, ThaMDI-garamI Adi bAdhAothI rahita hovAnA kAraNe ziva che. gamanAgamananuM kAraNa na hovAnA kAraNe acala che. rogano AdhAra zarIra-mananA na hovAthI arUpa che. anaMta padArthonuM jJAna hovAthI anaMta che athavA teno kyAre paNa aMta na hovAthI zAzvata hovAthI te akSaya che. sAdi thavAthI paNa akSaya che arthAt teno kSaya kyAre [ jIvanA bheda)))))))))))))))) 300)
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa thato nathI. sukhAdithI paripUrNa thavAnA kAraNe te akSata che. pUrNimAnA caMdramAnI jema akSata che - pUrNa che. bAdhArahita hovAnA kAraNe avyAbAdha che. ekavAra siddhi meLavyA pachI muktAtmA pachI saMsAramAM Avato nathI. te sadaiva mATe janma-maraNathI chUTI jAya che. tethI saMsAramAM AvavAnuM koI kAraNa zeSa rahetuM nathI. A apekSAthI te apunarAvRtti sthAna kahevAya che. AvA nirupama, nirAmaya paramAnaMda-dhAma lokAsthita siddhi sthAnamAM muktAtmA anaMta sukhomAM lIne ane svarUparamaNamAM pariNamana karatA sthita rahe che. siddhAtmA vRddha thaI jAya che, tethI tenA para paudgalika dravyano prabhAva paDato nathI, ane te paugalika dravyothI prabhAvita thAya che. paraMtu dharmAstikAya-adhamastikAyanI sahAyatA to tyAM paNa apekSita che. alokamAM dharmAstikAyano abhAva hovAthI AtmAno svabhAva Urdhvagamana karavA chatAM paNa gati thaI zakatI nathI. tethI dharmAstikAya-adharmAstikAyano prabhAva to tyAM thAya ja che . keTalIka vyakti A tarka Ape che ke eka dravyano bIjA dravya para koI prabhAva hoto nathI. A take uparyukta yuktithI khaMDita thaI jAya che. jo Sa dravyono ekabIjA sAthe saMbaMdha na hoya to, te paraspara saMbaMdhita na thaIne lokanI sImAthI ArapAra thaI alokanI aMdara veravikhera thaI jAya. paraMtu A pratiniyata vyavasthA ekabIjA dravyanI sAthe saMbaMdhita thavAthI ja ghaTI zake che. saMbaMdhita hovuM paNa prabhAvita thavuM ja che. jIvanI saMsArayAtrA kyAre zarU thaI te batAvI zakAtuM nathI, paraMtu A yAtrA kyAre samApta thaze e batAvI zakAya che. anaMta jIvoe potAnI saMsArayAtrA samApta karI hamaNAM sudhI mukti prApta karI che ane anaMta jIva mukti prApta karaze. siddha jIva kRta-kRtya che, niraMjana che ane zuddha citta pariNamanavALA che. yadyapi, siddhonI sthiti sadAya eka sarakhI rahe che. tadApi temAM pariNamana to thAya ja che. kAraNa ke koIpaNa pariNamanano apavAda thaI zakato nathI. jo ke siddhonA vibhAva pariNamananuM kAraNa nathI. tethI te svabhAvamAM ja pariNamana ane ramaNa karatA rahe che. saMsAravartI AtmAnA Atma-pradeza kArmaNa vargaNAnAM pudgalonI sAthe kSIra-nIranI jema maLIne rahe che. karmothI mukta thaI javAnI sthitimAM karmadalika AtmAthI pRthaka thaI jAya che. mAtra Atmapradeza ja bAkI rahe che, ane te saghana thaI jAya che. A kAraNathI aMtima zarIrathI trIjA bhAga ochA AtmapradezonI avagAhanA siddha dazAmAM rahI jAya che. jo koI jIva pAMcaso dhanuSanI avagAhanAvALA zarIrane choDIne siddha thayuM che to tenA AtmapradezanI avagAhanA traNaso tetrIza dhanuSa ane batrIsa AMgaLanI hoya che. je jIva sAta hAthanA zarIrano tyAga karIne siddha thayuM che, tenI avagAhanA cAra hAtha soLa AMgaLanI thaze. je jIva be hAthanI avagAhanAvALA zarIrane tyAgIne siddha thayA che, tenI eka hAtha ATha AMgaLanI avagAhanA thaze. (38) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ( jiNadhamo)
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhonA ATha guNa : siddha bhagavAnamAM mukhya rUpathI ATha guNa kahevAya che - (1) samagra jJAnAvaraNIya karmano kSaya thavAthI anaMta kevaLajJAna guNa pragaTa thAya che. (2) samagra darzanAvaraNa karmanA kSayathI anaMta kevaLadarzana guNa pragaTa thAya che. (3) vedanIya karmano samULa kSaya thavAthI nirAbAdha guNa pragaTa thAya che. (4) be prakAranA mohanIya karmanA naSTa thavAthI kSAyika samyaktvasvarUparamaNa rUpakSAyika cAritra pragaTa thAya che. (5) cAre prakAranA AyuSya karmano kSaya thavAthI ajara-amara guNa pragaTa thAya che. (6) zubha-azubha nAma karmanA kSayathI amUrtatva guNa pragaTa thAya che. (7) be prakAranA gotra karmanA kSINa thavAthI khoDarahitatva (apalakSaNa rahitatva) guNa pragaTa thAya che. (8) pAMca prakAranA aMtarAya karmanA kSayathI anaMta zaktimatva guNa pragaTa thAya che. siddha paramAtmA badhA prakAranA paudgalika paryAyothI atIta che, tethI temAM na to varNa che, na gaMdha che, na rasa che, na sparza che. temano koI AkAra yA saMsthAna hotA nathI. tyAM na to zarIra che, koI prakArano saMga nathI, veda nathI ke lezyA nathI. zabdonI gati tyAM nathI. kahevAyuM che ke - " savve sarA niyati, takkA tattha na vijjai, maI jattha na gAhiyA, oe apaiTThANassa kheyanne' AcArAMga prathamazruta, a-pa, udde-6 siddha paramAtmAnuM varNana karavAmAM koI zabda samartha nathI. koI tarka tyAM sudhI pahoMcatA nathI. buddhi tene grahaNa karI zakatI nathI. mAtra saMpUrNa jJAnamaya AtmA ja siddhAvasthAmAM che. 'aupapAtika sUtra'mAM siddhAvasthAne samajavAvALI katipaya gAthAo ApI che. emAMthI keTalIka gAthAo subodhanA mATe ahIM uddhRta karavAmAM AvI che - jaM asarIrA jIvaghaNA, uvauttA daMsaNe ya NANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhaNa meyaM tu siddhANaM // vi atthi mANusANaM te sokkhaM Navi ya savvadevANaM / siddhANaM sokkhaM, avvAbAhaM uvagayANaM // iya savvakAlatittA, atulaM nivvANa muvagayA siddhA / sAsaya mavvAbAhaM, ciTThati suhI suhaM pattA // NicchiNNa savva dukkhA, jAi jarA maraNa bandhaNa vimukkA / avvAbAhaM sukkhaM aNuhoti sAsayaM siddhA // atula suhasAgara gayA, avvAbAhaM aNovamaM savvamaNAgayamaddhaM, ciTThati suhI suhaM jIvanA bheda "" pattA / pattA || 309
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt mukta jIva azarIra hoya che - audArika vagere pAMca zarIrathI rahita hoya che. A jIva ghana che. arthAt temano Atmapradeza sarvathA karma-dalikothI pRthak thaI javAne kAraNa saghana rUpamAM rahe che. te mukta jIva sAkAra jJAnopayogamAM ane nirAkAra darzanopayogamAM sadA upayukta rahe che. A siddhonuM svarUpa che. saMpUrNa mAnavajAtine ane saMpUrNa devone paNa A nirAbAdha sukha prApta thatuM nathI, je siddhatvane prApta jIvone thAya che. siddhajIva sadAkALa tRpta rahe che, te atRpta nirvANa-sukhano anubhava kare che. te avyAbAdha, zAzvata, nirUpama sukhanI anubhUti karatA anaMtakALa sudhI svarUpamAM ramaNa karatA rahe che. samasta du:khone chinna-bhinna karIne janma-jarA, mRtyunA baMdhanathI mukta thaIne siddhajIva zAzvatarUpathI avyAbAdha sukhano anubhava kare che. avyAbAdha ane anupama sukha sAgaramAM lIna rahevA chatAM siddhajIva sarva anAgatakALa sudhI arthAt sadA-sadA mATe zAzvata rUpathI svarUpa-ramaNamAM lavalIna rahe che. jema jyotimAM jyoti maLI jAya che, tevI rIte ekamAM aneka ane anekamAM eka siddha birAjamAna rahe che. siddhi ane mokSanA svarUpa vistArathI mokSa tattvanA nirUpaNamAM karavAmAM Avaze. dvividha saMsArI jIva : saMsArastha jIvanA koI apekSAthI be bheda che - (1) trasa ane (2) sthAvara. je jIvanA trasa nAma karmano udaya thAya, te trasa jIva che ane je jIvanA sthAvara karmano udaya hoya to te sthAvara jIva che. trasa jIva be prakAranA che - gati-trasa ane labdhi-trasa. svayaM gamana karavAnI zakti jenAmAM hoya te gati-trasa che, ane duHkhathI bacavA ane sukha meLavavAnI icchAthI uddezyapUrvaka ahIM-tahIM gamanAgamana karavAnI zakti jenAmAM hoya te labdhi-trasa che. tejaskAya ane vAyukAya gati-trasa che. dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya jIva labdhi-trasa che. 'sthAvara'nA traNa bheda che - (1) pRthvIkAya, (2) akAya ane (3) vanaspatikAya. A bheda gati-agatinI dRSTithI che. sthAvara nAma karmanI dRSTithI to sthAvara jIvonA pAMca bheda che - (1) pRthvIkAya (2) akAya (3) tejaskAya (4) vAyukAya (5) vanaspatikAya. duHkha tyAgavAnI ane sukha prApta karavAnI pravRttinuM spaSTa rUpathI dekhAvuM ane na dekhAvuM ja trasa ane sthAvara nAma karmanA udayanI oLakha che. trasa nAma karmanA udayavALA labdhitrasa che. A ja mukhya trasa che. jema ke dvIndriyathI laIne paMcendriya sudhInA jIva. sthAvara nAma karmano udaya thavA chatAM trasa jevI gati hovAnA kAraNa je trasa kahevAya che, te gati trasa che. jema tejaskAya ane vAyukAya. A upacAra mAtrathI trasa che. ukta be bhedomAM samasta saMsArI jIvono samAveza thaI jAya che. 310 jiNagho
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. saMjJI-asaMjJI - eka bIjI vivakSA anusAra saMsArI jIvone be bhAgomAM vibhakta karelA che. te be bheda che - (1) saMjJI ane (2) asaMjJI jIva. manathI saMbaMdha athavA asaMbaMdhane laIne A bheda karelA che. je jIvone manana karI zakavAnI labdhi prApta che, te saMjJI-samanaska che. je jIvomAM dravya-mananA mAdhyamathI vicAra karI zakavAnI labdhi nathI, te asaMjJI-amanaska kahevAya che. mana be prakAranA che - dravyamAna ane bhAvamana. jenAthI vicAra karI zake che, te Atmika zakti bhAvamana che. je sUkSma paramANu manana karavAmAM sahAyaka hoya che, te dravyamana kahevAya che. saMjJI-asaMjJIno ukta vibhAga dravyamanane laIne karelo che. bhAvamana to badhA saMsArI jIvone hoya che. bhAvamana hovA chatAM dravyamana vagara spaSTa vicAra karI zakAto nathI. tethI dravyamananI pradhAnatA lakSyamAM rAkhIne saMjJI-asaMjJIno vibhAga karyo che. ekendriya, dvIndriya, trindriya, caturindriya ane saMmUcchima paMcendriya - A badhI asaMzI ja hoya che. e paMcendriya jIva je garbhaja che athavA aupapAtika janmavALA che, te saMjJI che. garbhaja paMcendriyanA be bheda che - manuSya ane tiryaca. nAraka ane devonA janma upapAtathI thAya che, tethI teo aupipAtika kahevAya che. nAraka ane deva saMjJI ja hoya che. A prakAre saMjJI-asaMjJInA bhedamAM paNa badhA saMsArI jIvono samAveza thaI jAya che. saMjJA saMbaMdhamAM vizeSa jANakArI zrutajJAnanA prakaraNamAM ApavAmAM AvI che. trividha jIva vedanI apekSAe jIva traNa prakAranA che - puruSa-veda, strI-veda ane napusaMka-veda. saMsArI jIva A traNa vedomAMthI eka avazya hoya che. mAtra siddha jIva ja avedI (vedarahita) hoya che. kAmabhoganI abhilASAne veda kahe che. veda mohanIyanA udayathI vedanI pravRtti thAya che. jenA udayathI strInI sAthe sahavAsa karavAnI icchA hoya tene puruSa-veda kahe che. jenA udayathI puruSa sAthe sahavAsa karavAnI IcchA thAya, tene strI-veda kahe che. jenA udayathI strIpuruSa baMnenA sahavAsanI icchA thAya, te napuMsaka-veda che. vedanuM bAhya cihna liMga kahevAya che. puruSavedano vikAra zuSka ghAsanA agninI samAna che, je zIdhra pragaTa thaI jAya che ane zIdhra zAMta thaI jAya che. strIvedano vikAra karISAgni(aMgAra)nA samAna che. je jaladI pragaTa thato nathI ane jaladI zAMta paNa thato nathI. napuMsakavedano vikAra saMtapta IMTa athavA dAvAnaLanI samAna hoya che, je ghaNI vAra zAMta thAya che ane ghaNI vAra pachI ja pragaTa thAya che. strImAM komaLa bhAva mukhya che. jene kaThora tattvanI apekSA rahe che. puruSamAM kaThora bhAva mukhya che, jene komaLa tattvanI apekSA rahe che. napuMsakamAM baMne bhAvonuM mizraNa hovAthI tene baMne tattvonI apekSA hoya che. nAraka jIva napuMsaka-vedavALA ja hoya che. ekendriyathI laIne caturindriya jIva ane asaMjJI paMcendriyomAM mAtra napuMsaka-veda meLavI dU jIvanA bhedo che je che je che je che je che (311)
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakAya che. garbhaja-tiryaMca ane garbhaja-manuSyomAM traNa veda hoya che. devomAM strIveda ane puruSaveda ja veda hoya che. deva napuMsaka hotA nathI. badhA saMmUcchima jIva napuMsaka-vedavALA hoya che. ukta traNa vedomAM badhA saMsArI jIvono samAveza thAya che. veda mohanIya upazama dazAmAM tenI sattAmAtra rahe che, udaya raheto nathI. vedanuM sarvathA kSaya thavAthI avedI avasthA prApta thAya che. jenAthI AtmA mohanIya karma ane alpa ghAtI karmono kSaya karatA kramazaH siddha dazAne prApta karI le che. caturvidha jIva: gatinI apekSAe jIvanA cAra bheda che - nAraka, tiryaca, manuSya ane deva. gati nAma karmanI eka prakRti che, jenA udayathI jIva naraka, tiryaca, manuSya ane devayonimAM utpanna thAya che. naraka ane tiryaMca pApapradhAna gati che ane manuSya ane deva puNyapradhAna gati che. cAra gationA saMbaMdhamAM ghaNuM badhuM pratipAdita karI zakAya che, tethI tenA alaga zIrSakanA aMtargata varNana karavuM suvidhAjanaka raheze, e dRSTithI tenI vizeSa jANakArI AgaLa apAze. paMcavidha jIva ? - indriyonI apekSAe jIvanA pAMca bheda karavAmAM Ave che - ekendriya, dvIndriya, trindriya, caturindriya ane paMcendriya. indriyane karaNa kahevAya che. koI kriyAmAM je sAdhakatama hoya, tene karaNa kahevAya che. yathAsAdhaka tama karaNamuM AtmAne jJAna karAvavAmAM indriyo sahAyaka thAya che, tethI temane kAraNa kahevAya che. indrano artha thAya che - AtmA. AtmAno bodha jenAthI thAya te indriya che. jIvanI cetanA zakti indriyonA mAdhyamathI pragaTa thAya che. indriyanA pAMca bheda che - sparzana, rasana, dhrANa, cakSu ane zrotra. A pAMca jJAnendriya che. keTalAka darzanakAra karmendriyanA pAMca bheda vadhu mAne che. jema ke vAka, pANi, (hAtha) pAda, pAya ane upastha. paraMtu zarIrathI te bhinna nathI. jo zarIranA avayava hovAnA kAraNe tene indriyo mAnI zakAya to indriyonI saMkhyA ghaNI badhI thaI jAya. indriyonuM vargIkaraNa anya prakArathI paNa karavAmAM AveluM che. indriyanA be bheda che - (1) dravyendriya ane (2) bhAvendriya. pugalo dvArA indriyono je AkAra-vizeSa bane che, te dravyendriya che. dravyendriya nirmANa nAma karma ane aMgopAMga nAma karmanA udayanuM phaLa che. matijJAnAvaraNanA kSayopazamathI thanAra Atmika pariNAma-vizeSa bhAvendriya che. dravyendriyanA bheda be che - nivRtti ane upakaraNa. nivRttinA be bheda che - AtyaMtara ane bAhya. upakaraNanA paNa be bheda che - AtyaMtara ane bAhya. pudgalanI racanA-vizeSane nivRtti kahe che ane e racanAnA upaghAta na thavA devuM upakaraNa che. nivRttinA upakAraka hovAnA kAraNa, tene upakaraNa kahe che. bhAvendriyanA be bheda che - (a) labdhi ane (ba) upayoga. potapotAnA viSayane grahaNa karavAnI zaktine labdhi-bhAvendriya kahe che. e zaktino potapotAnA viSayamAM pravRtta thavuM [312) . . . . . O jiNadhamo)
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayogendriya che. arthAt labdhi-zakti che ane upayoga tenI pravRtti. labdhi ane upayoga baMne matijJAnAvaraNanA kSayopazama rUpa che, tethI baMne te bhAvendriya kahe che. sparzana, rasana, ghANa, cakSu ane zrotra rUpa pAMca indriyonA viSaya paNa pAMca che. sparzanendriyano viSaya sparza che. rasano viSaya rasa che, ghANano viSaya gaMdha che, cakSuno viSaya rUpa che ane zrotrano viSaya zabda che. pAMca indriyonA trevIsa viSaya batAvyA che. yathA sparzanA ATha bheda - kaThina, mRdu, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha ane rUkSa. rasanA pAMca bhedakaDavo, mITho, khATo, khAro, tIkho. gaMdhanA be bheda-surabhigaMdha ane durabhigaMdha. varNanA pAMca bheda che - kALo, nIlo, (harA) lAla, pILo ane sapheda. zabdanA traNa bheda che - jIvazabda, ajIva-zabda ane mizra-zabda. indriyo dvArA mUrta padArtha ja jANI zakAya che, amUrta tattvone indriyo jANI zakatI nathI. upara je pAMca indriyo ane pAMca viSaya batAvyA che, tene sarvathA svataMtra nahi paraMtu eka ja dravyanA aMza samajavA joIe. jema ke lADune pAMca indriyo alaga-alaga rUpathI jANe che. AMgaLIthI aDIne tane zIta-uSNAdi sparzane jANe che. jIbha cAkhIne mIThA-kaDavA rasanuM jJAna karAve che. nAka sUMghIne tenI gaMdha batAve che. AMkha joIne lAla-pILo Adi raMga batAve che. kAna tene te kaDaka lADune cAvavAnA kAraNe thanAra dhvanithI jJAna karAve che. A vAta nathI ke e lADumAM sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabda rUpa viSayonuM sthAna alaga-alaga hoya che. A badhA tenA badhA bhAvamAM eka sAthe rahe che. kAraNa ke te badhA e eka ja dravyanA avibhAjya paryAya che. teno vibhAga mAtra buddhi dvArA indriyothI thAya che. indriyonI zakti alaga-alaga che te keTalIya paTu kema na hoya, potAnA grAhya viSayanA atirikta anya viSayane jANavAmAM samartha nathI. tethI pAMca indriyonA pAMca viSaya bhinna-bhinna che. pratyeka bhautika dravyamAM sparza Adi badhA paryAya hoya che ? paraMtu utkRSTa paryAya ja indriya grAhA hoya che. indriyanI paTutA paNa badhI jAtanAM prANIomAM vividha prakAranI jovAmAM Ave che, tethI spardhAdinI utkaTatA athavA anutkaTatAno vicAra indriyanI paTutAnA taratama bhAva para nirbhara che. - pAMca indriyonI atirita mana paNa indriya che. paraMtu te sparzana vagere indriyonI jema bAhya sAdhana nathI. paraMtu AMtarika sAdhana che. tethI tene aMtaHkaraNa kahe che. manano viSaya parimita nathI. te mUrta-amUrta badhAno vicAra karI zake che. eTale zrutane manano ja viSaya batAvyo che. sparzana vagere pAMca indriyothI matijJAna thAya che, jyAre manathI mati-zruta baMne jJAna thAya che. manane anindriya kahevAya che kAraNa ke rUpa vagere viSayomAM pravRtta thavA mATe netra vagere indriyono sahAro levo paDe che. A parAdhInatAnA kAraNe tene anindriya athavA no-indriya kahevAya che. [ jIvanA bheda) 2000 29 ) 1913) 313
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana zarIranI aMdara sarvatra rahe che. (digaMbara, paraMparAnA anusAra dravya mananuM sthAna saMpUrNa zarIra nathI mAtra hRdaya che. ATha pAMkhaDIovALA hatA kamaLamAM manano nivAsa che.) koI viziSTa sthAnamAM nahi, kAraNa ke zarIranAM bhinna bhinna sthAnomAM sthita indriyo dvArA grahaNa karela badhA viSayomAM mananI gati che, je tene dehavyApI mAnyA vagara saMbhava nathI. tethI kahevAya che ke - "yatra pavana taMtra manaH' - zarIramAM jyAM vAyu che tyAM mana che. pAMca sthAvara jIvomAM eka indriya che - sparzendriya. kRmi vagerenI be indriyo che - sparzana ane rasanA pipIlikA (kIDI) vagere traNa indriyo che - sparzana, rasana ane ghANa. bhamarA Adine cAra indriyo che - sparzana, rasana, ghANa ane cakSu. manuSya ane pazu Adine pAMca indriyo che. sparzana, rasana, ghANa, cakSu ane zrota. indriyonA AdhAra para saMsArI jIvonA pAMca bheda hoya che. ekendriya jAti-jene sparzanendriyo ja hoya. tIndriya jAti - jene sparzana ane rasana A be ja indriyo hoya che. trindriya jAti - jene sparzana, rasana ane ghANa A traNa indriyo hoya. caturindriya jAti - jene sparzana, rasana, ghANa ane cakSu A cAra indriyo hoya. paMcendriya jAti-jene sparzana, rasana, ghANa, cakSu, zrota A pAMca indriyo hoya. ahIM "jAti" zabda samUhano vAcaka che. jeno artha che ke samasta saMsArI jIva pAMca vibhAgomAM vibhakta che. A pAMca bhedothI bahAra saMsArano koI paNa jIva bacI zakato nathI. A prakAra pAMca indriyonI apekSAthI jIvanuM paMcavidhatva batAvyuM che. Savidha jIvaH kAyanI apekSAthI saMsArI jIvanA cha bheda che - pRthvIkAya, apUkAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. kAyano artha che - samUha athavA zarIra. te anusAra pRthvI che zarIra. jenuM jIva pRthvIkAya che. jaLa che zarIra jenuM, te jIva apUkAya che. tejasa (agni) che zarIra jenuM, te jIva tejaskAya che. vAyu che zarIra jenuM, te jIva vAyukAya che. vanaspati che zarIra jenuM, te jIva vanaspatikAya che. A prAraMbhanA pAMca kAya sthAvara nAma karmanA udayavALA che. uddezapUrvaka gamanAgamana karI zakanAra jIva trasakAya che. dviIndriyathI laIne paMcendriya jIva trasakAyanA aMtargata Ave che. pAMca sthAvaromAM jIvatvanI siddhi ane tenA bheda-prabheda Adi AgaLa batAvAze. caturdazavidha jIva : koI apekSAthI jIvanA cauda bheda hoya che. jema ekendriyanA cAra bheda - (1) sUkSmaaparyApta, (2) sUkSma-paryApta, (3) bAdara-aparyApta ane (4) bAdara paryApta. dviIndriyanA be bheda che - aparyApta ane paryApta. trIndriyanA be bheda - aparyApta ane paryApta caturindriyanA be bheda - aparyApta ane paryApta. paMcendriyanA cAra bheda - saMjJI aparyApta, saMzI paryApta, asaMzI aparyApta ane asaMzI paryApta. ukta rItithI jIvanA 14 bheda hoya che. (314) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0X jiNadho )
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUkSma ekendriya H sUma nAma karmanA udayathI je jIvonA zarIra carmacakSuothI joI zakAtA nathI, te sUkSma ekendriya jIva che. A sUkSma jIva caturdaza raju (doraDuM) pramANakSetramAM - saMpUrNa lokamAM sarvatra vyApta che. A lokamAM koI evuM sthAna nathI jyAM sUkSma jIva na hoya. te eTalA sUkSma che ke parvatanI kaThora caTTAnathI paNa ArapAra thaI jAya che. te koInA mAravAthI paNa maratA nathI. vizvanI koI paNa vastu teno ghAta-pratighAta karI zakatI nathI. pRthvIkAya, apUkAya, vAyukAya ane sAdhAraNa vanaspati A sUkSma jIva che. tenuM AyuSya aMtarmuhUrta pramANa che. vanaspatinA sUkSma jIvone sUkSma nigoda kahe che. nigodano artha che - sAdhAraNa vanaspatikAyanuM zarIra. nigodanA svarUpane samajavA mATe vicArIe. soyanI aNI/agrabhAga para AvanAra DuMgaLInA e aMzamAM asaMkhya-asaMkhya pratara hoya che. emAMthI eka-eka pratarane levAmAM Ave to eka-eka prataramAM asaMkhya-asaMkhya zreNIo hoya che. emAMthI eka-eka zreNIne levAmAM Ave to te eka-eka zreNImAM asaMkhyaasaMkhya golaka hoya che. emAMthI eka-eka golakane levAmAM to eka-eka golakamAM asaMkhyaasaMkhya-zarIra hoya che. emAMthI eka-eka zarIrane levAmAM Ave to eka-eka zarIramAM anaMta-anaMta jIva hoya che AvA jIvone nigoda kahe che. te sUkSma paNa hoya che ane bAdara paNa. emAM ja avyavahAra rAzimAM jIva paNa rahe che. uparyukta svarUpamAM pratara, zreNIono ane golakane kAlpanika dRSTithI kramazaH pratara kAgaLanA pAnA, zreNIo-lAino ane golako, akSaronA rUpamAM samajI zakAya che. bAdara nAma karmanA udayathI je jIvonuM zarIra anekane maLavAthI carmacakSuthI dekhI zakAya che, te bAdara ekendriya jIva che. pAMca sthAvarakAyanA bhedathI enA pAMca bheda che. A lokanA niyata bhAgamAM ja hoya che, sarvatra nathI. bAdara vanaspatinA be bheda che - pratyeka sAdhAraNa, bAdara sAdhAraNa, vanaspatikAyane bAdara nigoda paNa kahe che. emAM paNa anaMta jIva hoya che. A badhA eka sparzana indriyavALA hoya che, tethI te ekendriya jIva kahevAya che. bAdara-sAdhAraNa vanaspati kApavAthI kapAya che, mAravAthI mare che. vedana, bhedana Adi kriyAo dvArA enuM hanana thAya che. A avasthA pRthvIkAya vagere pAMca sthAvaromAM samajavI joIe. AgamanI AyuSa jaghanyataH aMtarmuhUrta hoya che, ane utkRSTa bhinna-bhinna prakAranuM hoya che. je anya sthaLathI jJAtavya che. dvIndriya, trIndriya ane caturindriya jIvone vikasendriya kahe che. payaptinuM svarUpaH AtmAnI eka zakti-vizeSane paryApti kahe che. te zakti pugalone grahaNa kare che ane temane zarIra, indriyAdinA rUpamAM pariNata kare che. jIva potAnI utpattisthAna para pahoMcIne prathama samayamAM je pugalone grahaNa kare che ane tadantara paNa je pugalone grahaNa kare che, tene zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mananA rUpamAM parivartita kare che. pudgalone A rUpamAM pariNata karavAnI zakti ja paryApti kahevAya che. [ jIvanA bheda ) TOOOOOOOOOOOOOO (315)
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAptinA cha bheda che - (1) AhAra-paryApti (2) zarIra-paryApti (3) indriya-paryApti (4) zvosocchvAsa-paryApti (5) bhASA-paryApti (6) manaH-paryApti. je zaktithI jIva AhArane grahaNa karI tene khala (asAra bhAga) ane rasa rUpamAM pariNata kare che tene AhAra-paryApti kahe che. jIva potAnA bhavAMtaranI utpattinA prathama samayamAM je pudgalone grahaNa kare che, tene khala-2sa bhAgamAM pariNata karavAnI zakti paNa e samayamAM prApta thaI jAya che. je zaktithI jIva 2sa rUpa pariNata AhArane rasa, rakta, mAMsa, bheda, majjA ane vIrya rUpa sAta dhAtuomAM pariNata kare che te zarIra-paryApti che. je zaktithI jIva zarIramAMthI indriyayogya pudgalone grahaNa karI temane indriyarUpamAM pariNata kare che, e zaktine indriya- paryApti kahe che. je zaktithI jIva zvAsocchvAsa vargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne zvAsocchvAsa rUpamAM pariNata kare che, te zakti zvAsocchvAsa-paryApti kahevAya che. je zaktithI jIva bhASA-vargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne bhASA rUpamAM badale che, te zaktine bhASA-paryApti kahe che. je zaktithI jIva manovargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne mananA rUpamAM badale che, tene mana-paryApti kahe che. paryAptionA krama ane kALa H badhI paryAptiono prAraMbha eka sAthe thAya che, paraMtu tenI samApti kramazaH alaga-alaga hoya che. pahelA AhAra -praryApti pUrNa thAya che, pachI kramazaH zarIra-indriya, zvAsocchvAsa, bhASA ane manaH paryApti pUrNa thAya che. pUrvanI apekSA uttara-uttaranI paryApti, sUkSma, sUkSmatara, sUkSmatama thAya che. jema cha vyakti eka sAthe sUtara kAMtavA beThI hoya te temAMthI je bArIka kAMte che tene tenI apekSAthI adhika samaya lAge che, je moTuM kAMte che. A rIte paryAptionI pUrNatAnA samayanA saMbaMdhamAM samajavuM joIe. AhAra paryApti badhAthI sthULa che ane mana:paryApti badhAthI sUkSma che. audArika-zarIranI apekSAthI AhAra-paryApti eka samayamAM pUrNa thaI jAya che, tenA pachI zarIra vagere paryApti kramazaH eka-eka aMtarmuhUrta pachI pUrNa thAya che. vaikriya ane AhAraka zarIranI apekSAthI eka samayamAM AhAra-paryApti pUrI thaI jAya che. tenA aMtarmuhUrta pachI zarIra-paryApti pUrNa thAya che. pachI eka-eka samayanA aMtarathI indriya vagere zeSa paryAptio pUrNatAne prApta kare che. deva bhASA ane manaH paryApti eka sAthe pUrNa kare che. konI keTalI paryAptio? ekendriya jIvonI cAra paryAptio hoya che - AhAra-paryApti, zarIra-paryApti, indriyaparyApti ane zvAsocchvAsa-paryApti. (3160 jiNadho
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIndriya, trIndriya, caturindriya ane asaMjJI paMcendriya jIvone pAMca paryAptio hoya che. AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa ane bhASA. saMjJI paMcendriya jIvone cha paryAptio hoya che AhAra-paryApti yAvatuM manaH-paryApti. AhAra, zarIra ane indriya - A traNa paryAptio pratyeka jIva pUrNa kare che. tene pUrNa karIne ja jIva AgaLanA bhavanI Ayuno baMdha karI zake che. AgaLanA bhavanI Ayuno baMdha karyA vagara koI jIva marI zakato nathI. A traNa paryAptionI apekSAthI to pratyeka jIva paryApta ja hoya che. paraMtu paryApta-aparyAptano vibhAga A traNa paryAptionI apekSAe nathI paraMtu je jIvanI jeTalI paryAptio kahevAya che, tenI pUrNatA-apUrNatAne laIne ja che. svayogya paryAptione je pUrNa kare te paryApta jIva che ane je svayogya paryAptine pUrNa na kare te aparyApta jIva che. jema ekendriya jIvanA svayogya paryAptio cAra kahevAya che. A cAra paryAptione pUrNa karavAvALA paryApta che ane A cArane pUrNa na karavAvALA aparyApta jIva che. - paryAptanA bheda : paryApta jIvanA be prakAra che - labdhi-paryApta ane karaNa-paryApta. je jIvane svayogya paryAptione hamaNAM pUrNa karyuM nathI paraMtu avazya pUruM karaze te labdhi(zakti)nI apekSAthI labdhi paryApta kahevAya che. je jIvane svayogya paryAptione pUrNa karI lIdhuM che, te karaNa(kriyA)nI apekSAthI karaNa paryApta kahI zakAya che. aparyAptanA bheda : aparyApta jIvanA paNa be prakAranA che - labdhi aparyApta ane karaNa aparyApta. jeNe svayogya paryAptione pUrNa karyuM nathI ane AgaLa karaze paNa nahi te labdhi (zakti)thI aparyApta che. jeNe svayogya paryAptione pUrNa karI nathI, paraMtu AgaLa avazya pUrI karaze, te karaNa (kriyA)thI aparyApta che. deva ane naraka kyAre paNa labdhi-aparyApta hotA nathI, paraMtu karaNa-aparyApta thaI zake che. manuSya ane tiryaMca labdhi aparyApta ane karaNa-aparyApta baMne prakAranA hoya che. jIvanA pAMcaso tresaTha bheda apekSA vizeSathI laIne jIvanA pAMcaso tresaTha bheda hoya che, jenuM vivaraNa A prakAra che : nArakonA 14 bheda : ratnAprabhA, zarkarAmabhA, bAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaprabhA ane mahAtama: prabhA - A sAta naraka bhUmionA gotra che. ghammA, zelA, vaMzA, aMjanA, rijhA, maghA ane mAghavatI - A sAta emanAM nAma che. A naraka bhUmiomAM rahenAra nAraka kahevAya che. sAta narakomAM rahenAra sAta nAraka jIvone paryApta ane aparyApta bhedathI 14 bheda hoya che. dU jIvanA bheda) 310) !
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiryaMcanA 48 bheda : nAraka manuSya ane devane choDIne bAkInA badhA saMsArI jIva tiryaMca che. enA 48 bheda A prakAra bane che : pRthvIkAyanA 4 bheda - sUma, bAdara, aparyApta ane paryApta. apakAyanA 4 bheda - sUkSma, bAdara, aparyApta ane paryApta. tejaskAyanA 4 bheda - sUkSma, bAdara, aparyApta ane paryApta. vAyukAyanA 4 bheda - sUkSma, bAdara, aparyApta ane paryApta. vanaspatikAyanA 6 bheda - sUkSma, sAdhAraNa ane pratyeka - emanA aparyApta ane paryApta. dviIndriyanA 2 bheda - aparyApta ane paryApta. trIndriyanA 2 bheda - aparyApta ane paryApta. caturindriyanA 2 bheda - aparyApta ane paryApta. paMcendriyanA tiryaMcanA 20 bheda - jaLacara, sthaLacara, khecara, uraH parisarpa ne bhuja parisarpa - A pAMcanA saMzI - asaMzI paryApta ane aparyAptanA bheda 584= 20 bheda. ukta rItithI tiryaMcanA 48 bheda hoya che. manuSyanA 303 bheda : manuSyanA 303 bheda A rIte niSpanna thAya che : paMdara karmabhUmionI apekSAe 15 bheda. trIsa bhogabhUmionI apekSAe 30 bheda. chappana aMtara dvIponI apekSAe 56 bheda. A kula 101 bheda garbhaja manuSyanA thayA. enA aparyApta ane paryAptanA bhedathI 202 bheda thayA. emAM saMmUcchima manuSyanA 101 bheda meLavavAthI 303 bheda manuSyanA thaI jAya che. devanA 168 bheda bhavanapati devonA 10 bheda, paramAdhArmika devonA 15 bheda, vyattaranA 16 bheda, jaMbhaka devonA 10 bheda, jyotiSka devonA 10 bheda, vaimAnikanA 12 bheda, kilviSika devonA 3 bheda, lokAntika devonA 9 bheda, raiveyakanA 9 bheda, anuttara vimAnanA 5 bheda - A badhA 99 bheda thayA. AnA aparyApta ane paryApta bhedathI 198 bheda thaI jAya che. (318) 00 00 00 00 00 00 ( jiNadhamo)
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama nArakanA 14, tiryaMcanA 48, manuSyanA 303 ane devanA 198 bheda maLIne jIvanA 563 bheda hoya che. cAra gationA varNananI sAthe A bhedonI vistRta vyAkhyA karavAmAM Avaze. A prakAre jainadarzananuM jIva vijJAna khUba ja vistRta, gahana ane gaMbhIra che. anya dharmo ane darzanomAM jIvatvanuM ATaluM gaMbhIra vivecana upalabdha hotuM nathI. jaina tIrthakaroe vizvanuM khUba ja sUma nirIkSaNa ane parIkSaNa potAnA kevaLajJAna-darzana dvArA karIne pachI tattvonuM nirUpaNa karyuM che, tethI temAM sUkSma, gahana, gaMbhIra ane vistRta vivecana hovuM svAbhAvika ja che. (janma-maraNanI prakriyA) mAnavanA vicAro, vacana, vyavahAro ane zArIrika kriyAono prabhAva ane saMskAra AtmAthI cira saMbaddha kArmaNa-zarIra para paDe che. prANI jevA jevA sArA athavA kharAba vyavahAra kare che, te anusAra saMskAra (karmabaMdha) kArmaNa-zarIra para paDe che. keTalIka vAra vyaktinuM AcaraNa sAruM ane zubha hoya che ane keTalIkavAra azubha ane kharAba hoya che. vyaktinAM A sArAM-kharAba badhAM kAryonI khatavaNI kArmaNa-zarIranI vahImAM aMkita thatI rahe che. ane nAmAnI jamA rAzinA aMtara anusAra te jIva AgalA janmanI bhUmikA taiyAra karI le che. jUnA zarIrane choDIne potAnA sUkSma kArmaNa-zarIranI sAthe navIna utpattisthaLa vara pahoMcI jAya che. A kriyAmAM zarIra choDatA samaye prANInA pariNAma ghaNuM badhuM kAma kare che. tethI jaina paraMparAmAM samAdhimaraNa athavA paMDitamaraNanuM mahattva ghaNuM pratipAdita kareluM che. A samayamAM jo vyaktine anukULa vAtAvaraNa maLI jAya, te saMbhALI le che ane tenA adhyavasAya zubha banI jAya, to jUnA baMdhAyela saMskAromAM upArjita karmomAM hInAdhikatA thaI zake che. jo vyakti hozahavAsamAM rahetA, AkuLa-vyAkuLa thayA vagara zAMtacittathI potAnA aMtima kALane sudhArI le che, to tene AgalA janmamAM anukULa avasara prApta thAya che ane tenA viparIta aMtimakALamAM AkuLa-vyAkuLatA che, hAya hAya che, mohamamatA banelI hoya, hAya-vilApa cAlato rahe che, to AgaLanA janmamAM pratikULa paristhitio prApta thAya che, jenAthI jIvane jabarajastIthI baMdhAyelA rahevuM paDe che. je vyaktinA jIvanamAM dharma ane sadAcAranI paraMparA rahI che, tenA kArmaNa-zarIramAM prakAzamaya, badhuM svaccha ane zubha paramANunI bahumatI rahe che, tethI tenuM gamana prAyaH Urdhvazubha gatiomAM thAya che. jenA jIvanamAM hatyA, chaLa-prapaMca, mAyA, mUccha vagere kALA, guru ane azubha paramANuono saMbaMdha vizeSa rUpathI rahela che, te svabhAvataH nIcenI tarapha - adhogatimAM jAya che. "sAMkhya kArikA'mAM kahevAyuM che ke - "dharmeNa gamanamUrdhvamadhastAt bhavatyadharmeNa" [ janma-maraNanI prakriyA 20000000000000/319)
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmathI Urdhvagamana thAya che ane adharmathI adhogati thAya che. punarjanmamAM mAnanArAM badhAM darzanonA sAme A prazna rahe che ke jIva eka zarIrane choDIne bIjA zarIrane dhAraNa karatA kaI avasthAomAMthI pasAra thAya che? tenI aMtarAla gati kevI rIte thAya che? temAM keTalo samaya lAge che? niyata sthAna para kevI rIte pahoMce che? A prazno para jaina-siddhAMtamAM paryApta vicAra karavAmAM Avyo che. aMtarAla gati be prakAranI hoya che - (1) Rju ane (2) vakra. RjugatithI sthAnAMtara jatAM jIvane navo prayatna karavo paDato nathI. kAraNa ke jyAre te pUrvazarIrane choDe che to tene pUrva-zarIrajanya vega maLe che. A rIte te bIjA prayatna vagara ja dhanuSathI chUTela bANanI jema sIdhA navA sthAna para pahoMcI jAya che. bIjI vakragati che tethI jIvane jatAM samaye navA prayatnanI AvazyakatA thAya che. kAraNa ke pUrva-zarIrajanya prayatna tyAM sudhI kAma kare che, jyAMthI jIvane pharavuM paDe che. pharavAnuM sthAna AvatAM ja pUrvajanita prayatna maMda paDI jAya che, tethI tyAMthI sUkSma-zarIrathI prayatna thAya che, je jIvanI sAthe te samaye paNa rahe che. te sUkSma-zarIrajanya prayatna kArmaNayoga kahevAya che. tethI tattvArtha sUtramAM kahevAyuM che ke - viprati varmayo : '' - tattvArtha a-2, sU-26 vigrahagati - aMtarAlagatimAM kArmahayoga rahe che. sthULa-zarIra na hovAthI manoyoga ane vacanayoga hotA nathI. gatinA niyamane spaSTa karatA kahevAyuM che ke sAmAnya rUpathI jIva ane pugalonI gati saraLa rekhAmAM thAya che. bAhya nimittathI bhale te vakragati kare che, paraMtu svabhAvataH te sIdhI ja gati kare che. sIdhI rekhAmAM gati karavAno artha e che ke pahelAM je AkAza kSetramAM jIva athavA paramANu sthita hoya, tyAMthI gati karatA te e ja AkAza kSetranI saraLa rekhAmAM UMce, nIce athavA trAMsA jyAM Icche, tyAM cAlyA jAya che. tethI kahevAyuM che ke - manu niH" - tattvArtha sUtra, a-2, sU-27 zreNI anusAra arthAt saraLa rekhAmAM jIva ane pudgalonI sahajagati hoya che. pratighAtaka nimitta maLavA para vakragati paNa thaI zake che. je jIva mokSanI tarapha gati karanAra hoya che, te sIdhI gati ja kare che. tenI vakragati thatI nathI, kAraNa ke te pUrva-sAdhananI saraLa rekhAvALA, mokSa-sthAnamAM ja pratiSThita thAya che, thoDA paNa ahIM-tahIM nahi. saMsArI jIvanA utpattisthAnano koI niyama nathI. kyAreka to emanuM navuM utpattisthAna pUrvasthAnanI bilakula saraLa rekhAmAM hoya che ane koI vakrarekhAmAM. kAraNa saMsArI jIvanA navIna sthAnano AdhAra pUrvakRta karma che ane karma vividha prakAranA che. tethI saMsArI jIva Rju ane vakra (20) pachI che jiNadharmoo]
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMne gationA adhikArI che. Rjugatine iSagati paNa kahe che, tethI A dhanuSanA vegathI prerita bANanI gatinI jema pUrva-zarIrajanita veganA kAraNe sIdhI hoya che. vakragatinA pANimuktA, lAMgalikA ane gomUtrikA - A traNa nAma digaMbara vyAkhyAna graMthomAM ApyA che. jemAM eka vaLAMka hoya to pANimuktA, jemAM be vaLAMka hoya to te lAMgalikA ane jemAM traNa vaLAMka hoya te gomUtrikA che. traNathI vadhu vaLAMkavALI vakragati hotI nathI, kAraNa ke jIvane navIna utpattisthAna keTaluMya paNa vizreNI patita (vakrarekhAsthita) hoya, te traNa vaLAMkamAM to avazya prApta thaI jAya che. pugalanA vakragatimAM ghumavAnI saMkhyAmAM koI niyamava nathI. teno AdhAra preraka nimitta che. aMtarAlagatinA kAlimAna jaghanya eka samaya ane utkRSTa cAra samaya che. jyAre Rjugati hoya to eka ja samaya ane jyAre vakragati hoya tyAre be, traNa athavA cAra samaya samajavo joIe. samayanI saMkhyAnI vRddhi vaLAMkanI saMkhyAnI vRddhi para AdhArita che. je vakragatino eka vaLAMka hoya teno kAlamAna be samayano, jemAM be vaLAMka hoya teno kAlamAna traNa samayano ane jemAM traNa ghumAva hoya, teno kAlamAna cAra samayano che. RjugatithI janmAntara karanAra jIvane pUrvazarIratyAgatA samaye navI Ayu ane gatikarmano udaya thaI jAya che, ane vakragativALA jIvane pUrvazarIratyAgatA samaye navIna Ayugatino udaya thaI jAya che. paraMtu AnupUrvI nAma karmano udaya prathama vajasthAnamAM hoya che. | mukta thanAra jIva mATe to aMtarAlagatimAM AhArano prazna raheto ja nathI, kAraNa ke te sUkSma ane sthaLa badhA zarIrathI mukta che. paraMtu saMsArI jIvana mATe AhArano prazna che. kAraNa ke aMtarAlagatimAM paNa tene sUkSma-zarIra hoya che. AhArano artha che sthaLazarIranAM yogya pagalone grahaNa karavuM. RjugatithI athavA be samayanI eka vigrahavALI gatithI janAra anAhAraka hotA nathI. kAraNa ke teo je samayamAM pUrvazarIra choDe che, te ja samaye navuM sthAna prApta karI le che, samayAtara thatuM nathI. e samaye teo pUrvabhava athavA navA bhavamAM AhAra letA rahe che. A sthiti eka vigrahavALI gatinI che, kAraNa ke emanA be samayomAMthI pahelA samaya pUrva zarIranA dvArA grahaNa karela AhArano che. ane bIjo samaya navA utpattisthAna para pahoMcavAno che, jemAM AhAra laI zakAya che. traNa samayanI be vigrahavALI tathA cAra samayanI traNa vigrahavALI gatimAM anAhAraka sthiti bane che. prathama ane aMtima samayane choDIne vacceno kALa AhArazUnya hoya che. tethI dvivigraha gatinA eka samaya ane trivigraha gatimAM be samaya sudhI jIva anAhAraka mAnavAmAM Ave che. kyAMka-kyAMka to traNa samaya sudhI paNa anAhAraka dazA pAMca samayanI cAra vigrahavALI gatinI saMbhAvanAnI apekSAthI mAnI gaI che. aMtarAlagatimAM saMsArI jIvone kAmaNa-zarIra avazya hoya che, tethI zarIrajanya Atmapradeza kaMpana, jene kArmaNayoga kahe che, avazya thAya che. jyAre yoga che to karma pudgalanuM grahaNa paNa anivArya che, kAraNa ke yoga ja karmavargaNAnA AkarSaNanuM kAraNa che. jema jaLanI [ janma-maraNanI prakriyA ne jama321) 321
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRSTinA samaye pheMkAyeluM bANa saMtapta bANa jaLakaNone grahaNa karatA tathA temane sukAvatuM cAlyuM jAya che. tevI rIte aMtarAlagatino samaya kArmahayogathI caMcaLa jIva paNa karmavargaNAone grahaNa kare che ane emane potAnI sAthe maLatA sthAnAMtaranI tarapha gatimAna thAya che. janma ane tenA bheda: pUrvabhava samApta thavAthI saMsArIjIva navo bhava dhAraNa kare che. tenA mATe emaNe janma levo paDe che. parajanmanI vidhi badhAnI ekasarakhI hotI nathI. pUrvabhavanuM sthULa-zarIra choDyA pachI aMtarAlagatithI mAtra kArmaNa-zarIranI sAthe AvIne navIna bhavanA yogya sthULa-zarIranA mATe pahelA yogya pugalone grahaNa karavo janma kahevAya che. janmanA traNa prakAra che - "samUchanoMpAtA naY'' - - tattvArtha sUtra, a-2, sUtra-32 samUchana, garbha ane upapAtanA rUpamAM traNa prakAranA janma thAya che. mAtA-pitAnA saMbaMdha vagara ja utpattisthAnamAM audArika pugalone pahelA-pahelA zarIra rUpamAM pariNata karavuM samUrjhana janma che. utpattisthAnamAM sthita zukra ane sohInAM pugalonA pahelA-pahelA zarIra mATe grahaNa karavo garbhajanma che. utpattisthAnamAM sthita-vaikriya pugalone pahelA-pahelA zarIra rUpamAM pariNata karavAM upapAta-janma che. jarAyuja, aMDaja ane potaja prANIono garbha-janma thAya che. deva ane nArakano upapAta-janma thAya che. zeSa badhA arthAtu pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, agarbhaja paMcendriya, tiryaMca manuSyano samUchana janma thAya che. je jarAyuthI pedA thAya che, te jarAyuja prANI che. jema ke manuSya, gAya, bheMsa, bakarI vagere jAtinA jIva. jarAyu eka prakAranA paDadA jevuM AvaraNa che, je rakta, mAMsathI bhareluM hoya che ane jemAM garbhastha zizu lapeTAyeluM rahe che. IMDAthI pedA thanAra aMDaja prANI che. jema sApa, mora, cakalI, kabUtara vagere jAtinA jIva jo koI prakAranA AvaraNathI vekhita thatuM nathI, te potaja che. jema ke hAthI, noLiyo, uMdara vagere jAtinA jIva. A na to jarAyuthI lapaTAyelA pedA thAya che ane na IMDAthI, paraMtu khullA zarIre pedA thAya che. devo ane nArakonA janmane mATe vizeSa niyata sthAna hoya che, jene upapAta kahe che. devazayyAnA uparanuM divyavastrathI Acchanna bhAga devonuM upapAta kSetra che. jema varALathI roTalI phUle che tevI rIte koI deva janma le che tyAre te zayyA phUle che ane emAMthI aMtamuhUrtanA eka hRSTapuSTa, nIrogI navayuvakanI jema navIna janma lenAra deva sahasA UThI-bese che. jema koI vyakti sUtA pachI ekadama jAgIne UThI-bese che, tevI rIte deva upapAta zayyAmAM sahasA UThI-bese che. devomAM bALakizora vagere avasthAo hotI nathI. nAraka jIva vajamaya kuMbhiomAM pedA thAya che. A kuMbhIo ja emanuM utpattisthAna che. (322) 0.0000 0.00 jiNadhAmo)
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ yonio janma levAnA sthAnane yoni kahe che. je sthAnamAM pahelA-pahelA sthULa-zarIra mATe grahaNa karela pudgala kArpaNa-zarIranI sAthe garama lokhaMDamAM pANInI jema maLI jAya che, tene yoni kahe che. yoninA nava prakAra che - sacitta, acitta ane sacittAcitta zIta, uSNa ane zItoSNa, saMvRta, vivRtta ane saMvRtta-vivRtta. je jIva pradezothI adhiSThita hoya te sacitta-yoni che. je jIva pradezothI adhiSThita nathI. te acitta-yoni che. je koI bhAgamAM jIva pradezothI adhiSThita ane koI bhAgamAM jIva pradezothI adhiSThita na hoya, te sacittAcitta(mizra)-yoni che. je utpattisthAnamAM zIta sparza hoya, te zIta-yoni che. je utpattisthAnamAM uSNa sparza hoya, te uSNa-yoni che. je utpattisthAnamAM keTaloka bhAga zIta sparzavALo ane keTaloka bhAga uSNasparzavALo hoya, te zItoSNa (mizra)yoni che. je utpattisthAna DhaMkAyeluM athavA dabAyeluM hoya, te saMvRtta-yoni che. je utpattisthAna DhaMkAyeluM na hoya, khulluM hoya, te vivRtta-yoni che. jeno keTaloka bhAga DhaMkAyelo ane keTaloka bhAga khullo hoya, te saMvRtta-vivRtta(mizra)-yoni che. koI jIvanI koI yoni hoya che, te nimna yAdI (tAlikA)mAM AgaLa batAvyuM che : yoni (1) nAraka ane deva acitta (2) garbhaja manuSya tiryaMca mizra (sacittAcitta) (3) zeSa badhuM - pAMca sthAvara, traNa vikendriya trividha-sacitta, acitta ane ane agarbhaja paMcendriya tiryaMca manuSya sacittAcitta (mizra) (1) garbhaja manuSya ane tiryaMca tathA deva mizra (zItoSNa) (2) tejaskAyika (agnikAyanA jIva) uSNa (3) zeSa badhA arthAt cAra sthAvara, traNa vikasendriya, trividha-zAMta uSNa ane zItoSNa agarbhaja paMcendriya tiryaMca manuSya tathA deva (mizra) (1) nAraka, deva ane ekendriya saMvRtta (2) garbhaja, paMcendriya tiryaMca manuSya mizra (saMvRtta-vivRtta) (3) zeSa badhuM arthAt traNa vikendriya, vivRtta agarbhaja paMcendriya manuSya ane tiryaMca [ janma-maraNanI prakriyA DD 0 0 0 0 0 0 0 0323) jIva
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna thaI zake che ke janma ane yonimAM zuM aMtara che ? yoni AdhAra che ane janma Adheya. sthULa-zarIra mATe yogya pudgalonuM prAthamika grahaNa janma che ane te grahaNa jagyAe thAya te yoni che. A prazna paNa sahaja pedA thAya che ke yoninI saMkhyA coryAzI lAkha prasiddha che, to ahIM kevaLa nava yonio ja kema batAvAI che ? samAdhAna e che ke coryAzI lAkha yonionuM kathana vistAranI apekSAthI karavAmAM AvyuM che. pRthvIkAya Adi alaga-alaga nikAyano varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA taramata bhAvavALA jeTalAM jeTalAM utpattisthAna che, te-te nikAyanI eTalI yonio mAnI levAmAM che. jema pRthvIkAyanI sAta lAkha, akAyanI sAta lAkha, tejaskAyanI sAta lAkha, vAyukAyanI sAta lAkha, pratyeka vanaspatinI dasa lAkha, sAdhAraNa vanaspatinI cauda lAkha, dvIndriyanI be lAkha, trIndriyanI be lAkha, caturindriyanI be lAkha, devatAnI cAra lAkha, nArakanI cAra lAkha, tiryaMca paMcendriyanI cAra lAkha ane manuSyanI cauda lAkha. A prakAre coryAzI lAkha yonio vistAranI apekSAthI kahI che. ahIM e ja coryAzI lAkha yonionA sacittAdinA rUpamAM saMkSepamAM nava vibhAga kahyA che. tAtparya e che ke saMkSepa dRSTithI yonionA 9 bheda che ane vistAra dRSTithI yonio coryAzI lAkha prakAranI che. coryAzI lAkha yoni-jIva : cAra gatinA jeTalA paNa saMsArI jIva che tenI coryAzI (84) lAkha yonio che. yoniono artha che jIvone utpanna thavAnuM sthAna. samasta jIvonI 84 lAkha utpattisthAna che. yadyapi sthAna to enAthI paNa adhika che, paraMtu varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanA rUpamAM jeTalAM paNa sthAna paraspara hoya che, e badhAMne maLIne eka ja sthAna mAnavAmAM Ave che. pRthvIkAyanA mULa bheda 350 che. pAMca varNanA ukta bhedone guNA karavAthI 1750 bheda thAya che. punaH be gaMdhathI guNA karavAthI 3500, punaH pAMca rasathI guNA karavAthI 17500, punaH ATha sparzathI guNA karavAthI (1,14,000), punaH pAMca saMsthAnathI pAMca guNA karavAthI 7,00,000 bheda thAya che. pRthvIkAyanI samAna ja jaLa, teja ane vAyukAyanA paNa pratyekanA mULa bheda 350 che. ene pAMca varNa vagerethI guNana karavAthI pratyekanI 7-7 lAkha yonio thaI jAya che. pratyeka vanaspatinA mULa bheda 500 che.ene pAMca varNa vagerethI guNA karavAthI kula 10 lAkha yonio thaI jAya che. kaMdamULanI jAtinA mULa bheda 700 che, tethI emane paNa pAMca varNa vagerethI guNA karavAthI kula 14,00 lAkha yonio hoya che. A prakAra dvIndriya, trIndriya, caturindriya, vikalatrayanA pratyekanA mULabheda 100che. emane pAMca varNa vagerethI guNA karavAthI pratyekanI kula yonio 2-2 lAkha thaI jAya che. tiryaMca paMcendriya, nArakI ane devatA pratyekanA mULa bheda 200 che. emane pAMca varNa vagerethI guNA karavAthI pratyekanA kula 4-4 lAkha yonio hoya che. manuSyanI jAtinA mULa bheda 700 che. tethI pAMca varNa vagerethI guNA karavAthI manuSyanI kula 14 lAkha yonio thaI jAya che. A prakAre kula 84 lAkha jIva-yonio thAya che. 324 jiNadhammo
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja5 (zarIra ane tenA bheda) janma ane yoninA varNana pazcAt zarIranuM varNana karavuM apekSita che. kAraNa yonimAM janma levuM ja zarIrano AraMbha che. dehadhArI jIva anaMta che, emanA zarIra paNa prAyaH alaga alaga che. tadapi vargIkaraNanA siddhAMtanA AdhAra para zarIranA pAMca bheda batAvavAmAM AvyA che jema (1) audArika-zarIra (2) vaikriyaka-zarIra (3) AhAraka-zarIra 4. tejasazarIra (5) kArmaNa-zarIra. zarIra, jIvanI kriyAono AdhAra hoya che, arthAt zarIra te sAdhana che, jenA dvArA jIva kriyAo kare che. (1) odArika-zarIra H udAra arthAt sthULa athavA pradhAna. sthULa pudgalothI athavA tIrthakarAdinI apekSAthI pradhAna zreSTha pudgalothI banela zarIra audArika kahe che. je zarIra saDavuM-gaLavuM svabhAvavALuM che, jenuM chedana-bhedana karI zakAya che, je bALI-gALI zakAya che, jemAM rakta, mAMsa, asthi vagere hoya, A audArika-zarIra che. (2) kriyaka-zarIra je zarIra kyAreka nAnuM, kyAreka moTuM, kyAreka pAtaLuM, kyAreka jADuM, kyAreka eka, kyAreka aneka vagere aneka rUpomAM parivartita karavAmAM Ave che. je icchAnusAra rUpomAM badalI zakAya che, te vaikriyaka-zarIra che. AmAM rakta, mAMsa, asthi vagere hotA nathI. AmAM saDavuM-gaLavuM vagere dharma hotA nathI. A viziSTa prakAranI prakriyA dvArA vividha rUpomAM sthaLa ane sUkSma pudgalothI nirmita hoya che. nAraka ane devo vaikriyaka-zarIra hoya che. koI-koI manuSya ane tiryaMca paMcendriyane paNa labdhinA paNa prabhAvathI vaikriyaka-zarIra banAyeluM rAkhavAnI kSamatA prApta thaI zake che. bAdara vAyukAdika jIvomAM paNa kRtrima labdhijanya vaikriyaka-zarIra mAnavAmAM AvyuM che. (3) AhAraka-zarIra H zubha (prazasta pugalajanya), vizuddha (nirdoSa kAryakArI) ane vyAghAta (bAdhA) rahita zarIra je cauda pUrvadhArI munirAja potAnI viziSTa labdhinA dvArA nirmita kare che, te AhAraka-zarIra kahevAya che. caturdaza pUrvI munirAja koI sUkSma prazna saMbaMdhI jANakArI mATe potAnI labdhi dvArA eka hAthapramANa svaccha pugalonA zarIranI racanA kare che, je mahAvidehAdi kSetramAM vicaratA tIrthakara athavA sarvajJanI pAse jAya che. jo sarvajJa tyAMthI anyatra vicaraNa karI cAlyA gayA hoya to te hastapramANa zarIrathI mUMDa-hastapramANa bIjuM zarIra nIkaLe che, je jyAM paNa te sarvajJAdi vicaraNa karI rahe tyAM pahoMcI jAya che. tyAMthI praznanuM samAdhAna prApta karI hastapramANa zarIramAM praviSTa kare che ane te hastapramANa zarIra labdhidhArI dU zarIra ane tenA bheda che. A je 325)
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ muninA zarIramAM praveza kare che. A prakriyAthI temane potAnA praznano uttara maLI jAya che. AvA viziSTa prayojanathI banAvela A zarIra-vizeSane AhAraka-zarIra kahe che. A viziSTa labdhijanya ja hoya che. A kArya mAtra aMtarmuhUrtamAM thaI jAya che. (4) tejasa-zarIraH je zarIra tejomaya hovAnA kAraNe khAdhelA AhAra vagerenA paripAkano hetu ane dIptino nimitta hoya, te taijasa-zarIra che. je prakAre kRSaka khetaranA kyArAmAM alaga-alaga pANI pahoMcADe che, evI rIte A zarIra grahaNa karela AhArane vividha rasAdimAM pariNata karIne avayava-avayavamAM pahoMce che. mukta AhAranA pAcanamAM A zarIra sahAyaka thAya che. A zarIranI utpatti labdhijanya nathI, paraMtu kyAreka-kyAreka labdhinA dvArA taijasazarIrathI tejo nisarga karI zakAya che. (5) kAmaNa-zarIraH karmasamUha ja kArmaNa-zarIra che. AtmAnI sAthe lAgela karma samudAyane kArpaNa-zarIra kahevAya che. A anya badhAM zarIronI jaDa che. kAraNa karmanA kAraNe zarIronI racanA thAya che. (6) sthULa-sUkSma bhAva H ukta pAMca zarIromAM audArika-zarIra badhAthI adhika sthaLa che, vaikriyaka tenAthI sUkSma che. AhAraka vaikriyakathI paNa sUkSama che. AhArakathI taijasa ane taijasanA kArpaNa sUkSma ane sUkSmatara che. sthULa ane sUkSmano artha che racanAnI zithilatA ane saghanatA. ahIM dhULa ane sUkSma zabdathI parimANa artha nathI. dArikathI vaikriya sUma che. paraMtu vaikriya AhArakathI sthaLa che. A rIte anya AhAraka vagere zarIra paNa pUrva-pUrvanI apekSAe sUkSma ane uttara-uttaranI apekSA sthaLa che. A sthaLa sUkSmabhAva apekSAkRta che. tAtparya e che ke je zarIranI racanA je bIjA zarIranI racanAthI zithila thaI, te tenAthI sthULa che, ane bIjA tenAthI sUkSma che. racanAnI zithilatA ane saghanatA paugalika pariNati para nirbhara kare che. pudgalomAM aneka prakAranI pariNamana zakti che, tethI parimANamAM alpa hovA chatAM paNa jyArathI zithila rUpamAM pariNata thAya che, tyAre sthULa kahevAya che ane parimANamAM bahulatA hovA chatAM paNa jema jema saghana thatA jAya che, tema tema sUkSma-sUkSmatara kahevAya che. udAharaNArtha - bhIMDInuM phaLa ane hAthInA dAMta lo. baMne samAna parimANanA hovA chatAM paNa bhIMDInI racanA zithila hoya che. ane dAMtanI racanA Thosa che. A rIte parimANa tulya hovAthI paNa spaSTa che ke bhIMDInI apekSA - dAMtanuM paudgalika skaMdha adhika che. audArika vagere zarIronuM nirmANa paramANu-skaMdhothI thAya che. alaga-alaga paramANuothI zarIra banatuM nathI. anaMta paramANuothI banela skaMdhothI zarIra bane che. audArika-zarIranuM 32) je che te jiNadhamo)
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirmANa karanAra skaMdhothI vaikriya-zarIranA kAraNabhUta skaMdha asaMkhyAta-guNa che. yadyapi audArikanA AraMbhika skaMdha paNa anaMta paramANuonA hoya che, ane vaikriya-zarIranA skaMdhagata paramANu paNa anaMta hoya che. tadapi audArikanI apekSA vaikriyanA AraMbha skaMdha asaMkhyAta guNa adhika hoya che. vaikriyathI AhArakanA AraMbha skaMdha asaMkhyAta guNa adhika hoya che. tethI 'tattvArtha sUtra'mAM kahyuM che - ''pravezatosaMbaMdhanuAM prA tainasAt / '' tattvArtha sUtra, a-2, -38/39 arthAt pradezonI apekSAthI audArikanI apekSA vaikriyakanA pradeza asaMkhyAta guNa, vaikriyakathI AhArakanA pradeza asaMkhyAta guNa hoya che. AhArakathI taijasanA pradeza anaMta guNa adhika hoya che, tathA taijasanA kAryaNanA skaMdhagata paramANu anaMtaguNa adhika hoya che. A rIte pUrva-pUrva zarIranI apekSA uttara-uttara zarIranA AraMbhaka dravya adhika-adhika hoya che. paraMtu pariNamananI vicitratAnA kAraNe ja uttara-uttara zarIra nibiDa, nibiDatara, nibiDatama banatuM jAya che ane sUkSma, sUkSmatara, sUkSmatama kahevAya che. taijasa-kArmaNa zarIranI vizeSatA : taijasa ane kArmaNa zarIra apratighAtI che, AkhA lokamAM kyAMya paNa teno pratighAta hoto nathI. vajra jevI kaThina vastu paNa tene praveza karatA rokI zakatI nathI. A atyaMta sUkSma che. yadyapi sAdhAraNatayA e samajAya che ke eka mUrtathI bIjI mUrta vastuno pratighAta thAya che, tathApi A pratighAtano niyama sthULa vastuo para lAgu paDe che, sUkSma para nahi. sUkSma vastu bhale te mUrta hoya, vinA rukAvaTa sarvatra praveza meLavI zake che. jema lohapiMDamAM agni. ema to vaikriya ane AhAraka zarIra paNa sUkSma hovAthI apratighAtI hoya che. paraMtu emanuM apratighAtitva saMpUrNa lokamAM na hoI mAtra trasa-nADImAM ja che, jyAre taijasa ane kArmaNanuM apratighAtitva sarvalokAnta paryaMta che. na taijasa ane kArmaNa zarIrono saMbaMdha AtmAnI sAthe pravAha rUpathI anAdi che. audArika vagere AraMbhanA traNa zarIra amuka kALa pachI kAyama rahetAM nathI, tethI temano AtmAnI sAthe saMbaMdha kAdAcitka che, tethI tattvArtha sUtramAM kahevAyuM che ke - apratighAte anAdi sambandhe ca / sarvasya / tattvArtha, a-2, sUtra-41/42/43 arthAt tejasa-kArmaNa zarIra apratighAtI che; anAdi saMbaMdhavALA che tathA saMsAravartI badhA jIvone sadA hoya ja che. zarIra ane tenA bheda 320
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArpaNa-zarIra badhAM zarIronI jaDa che kAraNa ke te karmarUpa ja che ane karma badhAnuM nimitta kAraNa che. taijasa-zarIra badhAnuM kAraNa nathI. te badhAnI sAthe anAdi saMbaddha rahIne bhukta AhAranA pAcana vageremAM sahAyaka thAya che. eka sAthe prApta zarIronI saMkhyA taijasa ane kArmaNa zarIra badhA saMsAravartI jIvonA hoya che. tethI A baMne zarIra kyAreka pRthaka rUpathI svataMtra rahetA nathI. arthAt eka jIvanuM eka zarIra kyAre paNa saMbhava nathI. paraMtu koI (A mata "tattvArtha bhASAmAM nirdiSTa che.) AcAryano mata che ke taijasa-zarIra kArmaNanI rIte yAvatuM saMsArabhAvI nathI, te AhArakanI jema labdhijanya ja che. te anusAra aMtarAlagatimAM mAtra kArmaNa zarIra rahe che. tethI A mata anusAra eka zarIranA hovuM saMbhava che. paraMtu A mata upAdeya nathI. eka sAthe eka saMsArI jIvanA ochAmAM ochA be ane vadhumAM vadhu cAra zarIra sudhI thaI zake che. pAMca zarIra eka sAthe kyAre hotA nathI. jyAre be zarIra meLavAya che, to te taijasa ane kArmaNa haze. A sthiti mAtra aMtarAlagatimAM hoya che, kAraNa e samaye anya zarIra meLavI zakAtA nathI. jyAre traNa zarIra meLavAya che tyAre taijasa, kArpaNa ane audArika athavA taijasa kArpaNa ane vaikriya meLavAya che. prathama vikalpa manuSya ane tiryaMcamAM ane bIjA vikalpamAM deva ane nArakamAM janmakALathI maraNaparyata meLavAya che. jyAre cAra zarIra meLavAya che tyAre taijasa, kArmaNa, audArika ane vaikriyaka, athavA taijasa, kArmaNa, audArika ane AhAraka pahelo vikalpa vaikriyaka labdhi prayoganA samaya thoDA ja manuSyo ane tiryacomAM meLavAya che. bIjo vikalpa AhAraka labdhinA prayoganA samaye caturdaza pUrvadhara munimAM jovA maLe che. pAMca zarIra eka sAthe koInAmAM jaNAtA nathI, kAraNa ke vaikriyaka labdhi ane AhArakalabdhino prayoga eka sAthe saMbhava nathI. jema eka ja dIpakano prakAza eka sAthe aneka vastuo para paDI zake che, tema ja eka jIvanA pradeza aneka zarIronI sAthe avicchinna rUpathI saMbaddha thaI zake che. pUrvamAM kahevAyuM che ke vaikriyaka-labdhi ane AhAraka-labdino prayoga eka sAthe thato nathI. enuM kAraNa che ke vaikriyaka labdhinA prayoganA samaye tathA tenA dvArA zarIra banAvI levA para niyamathI pramatta dazA hoya che. paraMtu AhArakanA viSayamAM AvuM thatuM nathI, kAraNa ke AhAraka-labdhino prayoga to pramatta dazAmAM hoya che. paraMtu tenAthI zarIra banAvI lIdhA pachI zuddha adhyavasAya saMbhava thavAnA kAraNe apramatta bhAva meLavI zakAya che. tethI ukta be labdhiono eka sAthe prayoga asiddha che. niSkarSa e che ke AvirbhAvanI apekSAthI yugapatu pAMca zarIra thaI zakatuM nathI, paraMtu zaktinA rUpamAM to pAMca zarIramAM eka sAthe rahI zake che, kAraNa ke AhAraka-labdhivALA muninA vaikriyaka-labdhi paNa (zaktinI apekSAthI) saMbhava che. prayoganI dRSTithI ja baMne labdhionuM sAhacarya niSiddha che. (328) 0 0 0 0 jiNadhamo)
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIrono upabhoga H zarIronuM mukhya prayojana upabhoga che. A upabhoga vagerenuM cAra zarIrothI ja sAdhya che, aMtima kArpaNa-zarIra upabhoga rahita che, tethI tene nirupabhoga kahevAyo che. ''nirupamontamattvam / '' tattvArtha sUtra, a-2, sU-45 arthAt aMtima kArmaNa-zarIramAM upabhoga thato nathI. indriyonA zubhAzubha athavA dRSTianiSTa viSayone grahaNa karI sukhaduHkhano anubhava karavo, hAtha-paga vagere avayavothI zubhAzubha karmonuM baMdha karavuM, baMdhakarmanA anusAra zubha-azubha vipAka anubhava karavo, pavitra anuSThAna dvArA karmanI nirjarA karavI vagere zarIrano upabhoga che. audArika, vaikriyaka ane AhAraka zarIra sAvayava che, tethI temanAthI upabhoga sAdhya thaI zake che. taijasa-zarIra yadyapi sAvayava nathI, tathApi teno upabhoga pAcana vagere kAryamAM thAya che. jenAthI sukhaduHkhAdino upabhoga siddha thAya che. tenuM anya kArya zApa ane anugraha paNa che. koI tapasvI tapasyAjanya viziSTa labdhi prApta karIne tenA dvArA koI kopabhAjanane bALI paNa zake che ane prasanna thaIne potAnA kRpApAtrane zAMti paNa pahoMcADI zake che. A rIte taijasa-zarIrano upabhoga zApa athavA anugraha vageremAM thaI zake che. kArpaNazarIra to karmarUpa che, tethI teno upabhoga saMbhava nathI, te to anya zarIronA upabhoganuM nimitta che. sUkSmatApUrvaka joIe to kArmaNa-zarIra badhAM zarIronI jaDa che, tethI te zarIrono upabhoga vastutaH kArmaNa-zarIrano ja upabhoga mAnavo joIe. tadapi tene nirupabhoga kahevAno Azaya e che ke jyAM sudhI anya zarIra sahAyaka na hoya tyAM sudhI kevaLa kArmaNa-zarIrathI ukta prakArano upabhoga saMbhava nathI. ukta viziSTa upabhogane siddha karavAmAM audArika vagere cAra zarIra sAkSAt sAdhana che. tethI te sopabhoga kahevAya che ane paraMparAthI sAdhana hovAnA kAraNe kAryaNa-zarIrane nirupabhoga kahevAmAM AvyuM che. janmasiddhatA ane kRtrimatA : ukta pAMca zarIromAMthI taijasa ane kArmaNa zarIra na to janmasiddha che ane na kRtrima che. kAraNa ke te anAdi saMbaddha che, audArikazarIra janmasiddha ja che. tenA svAmI manuSya ane tiryaMca che. vaikriya-zarIra janmasiddha paNa che ane kRtrima paNa che. deva ane nArakone janmasiddha vaikriya-zarIra hoya che. kRtrima vaikriyazarIra ekalabdhi che, je tapasyA vagere dvArA pragaTa thAya che. A koIka ja garbhaja manuSyo ane tiryaMcomAM hoI zake che. tapa vagara A kRtrima vaikriyaka-labdhi bAdara vAyukAyika jIvomAM mAnI gaI che. AhAraka-zarIra kRtrima ja che, kAraNa A viziSTa labdhi kevaLa caturdaza pUrvadhArI munine ja prApta thAya che, tethI AhAraka-labdhi janmajAta nahi paraMtu apitu kRtrima che. zarIra ane tenA bheda 329
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANa saMsAramAM, jIvanAM paryAyavAcI nAmomAM prANI zabdano ullekha hoya che. tethI prANonI dRSTithI jIvanuM vivecana paNa karavuM joIe. je prANone dhAraNa kare te prANI che. prANa be prakAranA che : dravya-prANa ane bhAva-prANa. dravya-prANanA dasa prakAra batAvyA che - paMcendriyANi trividhaM balaMca, ucchvAsa niHzvAsa mathAnyadAyuH / prANAH dazaite bhagavadbhiruktAH, teSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // (1) zrotrendriya baLaprANa (2) caturindriya baLaprANa (3) ghrANendriya baLaprANa (4) rasanendriya baLaprANa (5) sparzanendriya baLaprANa (6) manobaLaprANa (7) vacana baLaprANa (8) kAya baLaprANa (9) ucchavAsa-nizvAsa baLaprANa (10) AyubaLaprANa. A dasa dravya-prANa kahevAya che. A prANone dhAraNa kare che te saMsArI prANI che. "prANI' zabdamAM saMsArI ane siddha baMne prakAranA jIvono samAveza karAya che. siddhomAM ukta dasa prANa hotA nathI. paraMtu emAM cAra bhAva-prANa mAnavAmAM Ave che. jJAnadarzana-sukha ane vIrya - A cAra bhAva-prANonA kAraNathI siddha paNa prANI mAnavAmAM Ave che. te anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya rUpa cAra prANonA dhAraka hoya che. maraNa : janmanI sAthe maraNano avinAbhAva che. janma vagara maraNa nathI ane maraNanA vagara janma nathI. janma-maraNano A saMbaMdha anAdikAlIna che. A janma-maraNanA cakrane sadAne mATe rokavAnA hetu ja mumukSu jIvono puruSArtha sadA cAlato rahe che. ane cAlato raheze. tethI zarIra, janma, prANa vagerenA ananatara maraNanA saMbaMdhamAM paNa vicAra karavo apekSita che. jIvana ane maraNa eka ja sikkAnI be bAju che. jagatamAM jIvana che ane jIvananI sAthe mRtyu. jIvana ane maraNanA A saMdarbhamAM manuSyanuM ciMtanazIla mana A praznanuM samAdhAna mAMge che ke zuM evo paNa koI kAragata upAya che, jenAthI ApaNe jIvana-maraNanA kAMTA para kharA utarI zakIe ? arthAtu kayA DhaMgathI jIvIe ane kyA DhaMgathI marIe - jenAthI jIvana paNa sArthaka thAya ane maraNanuM zULa paNa na kheMce. jIvana ane maraNa baMne ja ApaNA mATe varadAna banI zake che. jenadRSTi anusAra jIvana paNa eka kaLA che ane maraNa paNa eka kaLA che. je vyakita jIvana-maraNanI ubhaya kaLAmAM pAraMgata hoya che, te sAco ane vAstavika kalAkAra che. jainadRSTi jIvananI kaLA paNa zIkhavADe che ane maraNanI kaLA paNa batAve che. jaina saMskRtino jayaghoSa che - jIvavAnA DhaMgathI jIvo, maravAnA DhaMgathI maro, to tamArA baMne hAthamAM lADu che. jIvana para paNa niyaMtraNa ane maraNa para paNa niyaMtraNa, jIvana-maraNa eka khela che. tene ThAThathI ramavuM joIe. na jIvanane coMTavuM ane na maraNano bhaya rAkhavo joIe. saMyama, tapa, tyAga, virAga, ahiMsA ane satyanI sAdhanA mATe jIvavuM che ane avicaLa bhAvathI sAdhanAnA patha para cAlatAM cAlatAM ja maravAnuM che. vastutaH AvuM jIvana ja jIvana che ane AvuM maraNa ja samAdhi-maraNa che. (330) che te che jiNadho]
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene tattvaciMtakoe jIvana-maraNanA rahasyane khUba ja sUkSmatAnI sAthe joyuM che, jANyuM che ane pArakhyuM che. janma-maraNanI paraMparA toDavAnA uddezathI ja jIvanane jIvavAnuM ane maraNane anukULatApUrvaka zAMtabhAvathI samAdhipUrvaka apanAvavAno upadeza ane nirdeza sthAnasthAna para dIdhelA che. AtmA jIvananA mohamAM mugdha na bane ane maraNathI bhayabhIta na bane e ja jaina sAdhanAno sAra che. A uddezathI sthAna-sthAna para A pratipAdita karyuM che ke dehadhArIonuM jIvana anizcita che. mRtyu tene cAre bAjuthI gherI rahe che, na jANe kayA kSaNe jIvanano dIpaka bujhAI jAya, tethI apramatta bhAvathI dharma-sAdhanAmAM lAgyA rahevuM joIe. A upadezanA saMdarbhamAM jaina siddhAMtamAM prANIonA AyuSyano vicAra karyo che. pratyeka dehadhArInI jaghanya ane utkRSTa sthitinuM ghaNuM ja vigatavAra vivecana karyuM che. je kAraNothI AyunuM baMdha thAya che, je adhyavasAyothI jIvananI sthiti-kALa maryAdA niyaMtrita thAya che, teno ullekha paNa yathAsthAna karyo che. je jIve je bhAvanA mATe jeTalI Ayuno baMdha karyo che, teno upabhoga te pratikSaNa kare che. jIvanamAM pratikSaNa prANI mRtyunI tarapha agrasara thaI rahyo che. prANInA jIvanano Ayu koSa pratikSaNa ghaTato jAya che. jema aMjalimAM raheluM jaLa ghaTatuM jAya che, jema prANInuM Ayu pratikSaNa ghaTatuM jAya che. sIdhI bhASAmAM kahevAya ke prANI pratikSaNa marI rahyo che, kAraNa ke Ayuno kSaya thavo ja maraNa che. A prakAranA pratikSaNa maraNane jaina bhASAmAM AvI cimaraNa kahe che. vyavahAra dRSTithI jIve e bhavanA mATe jeTalI Ayuno baMdha karyo che, tene bhogavatA-bhogavatA jyAre AyunA aMtima dalikano anubhava karI le che, tyAre tenuM maraNa mAnavAmAM Ave che. apavartanIya anapavartanIya Ayu ahIM A prazna upasthita thAya che ke jIve jeTalI Ayuno baMdha karyo che, teno upabhoga te teTalA ja kALamAM kare che athavA temAM parivartana paNa thaI zake che. zuM mRtyu samaya para ja Ave che. athavA akALa mRtyu paNa thaI zake che. A prazna para vicAra karatA tattvajJAnIoe be prakAranA AyunuM nirUpaNa karyuM che - apavartanIya Ayu ane anapavartanIya Ayu. je Ayu upakrama lAgavA para baMdhakAlIna sthitinA pUrNa thavAnA pahelAM paNa zIgha bhogavI zakAya te apavartanIya Ayu che. je Ayu baMdhakAlIna sthitinA pUrNa thavAnA pahelA pUrNarUpeNa na bhogI zakAya, te anapavartanIya che. arthAt je Ayuno bhogakALa baMdhakAlIna sthiti maryAdAthI ocho thaI zake che, te apavartanIya ane jeno bhogakALa ukta maryAdAnA samAna ja hoya te anapavartanIya che. apavartanIya ane anapavartanIya Ayuno baMdha pariNAmonI taratamatA para avalaMbita che. bhAvi janmanI Ayuno baMdha vartamAna janmamAM hoya che. te samaye jo pariNAma maMda hoya to Ayuno baMdha zithila hoya che, ane jo pariNAma tIvra hoya to Ayuno baMdha gADha hoya che. jenAthI nimitta maLavA para paNa baMdhakAlIna kALa maryAdA ghaTatI nathI ane na Ayu eka sAthe bhogavI zakAya che. [ zarIra ane tenA bheda 2000000 (331)
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema atyaMta daDha thaIne UbhA puruSonI paMkti abhedya hoya che ane zithila rUpamAM UbhA puruSonI paMkti bhedya hoya che. athavA jema saghana vAvelA bIjanA choDa pazuo mATe duSpavezya hoya che ane dUra dUra vAvelA bIjanA choDa supravezya hoya che. tevI rIte tIvra pariNAmathI gADha rUpamAM baddha Ayu zastra-viSa vagereno prayoga thavA chatAM potAnA niyatakALa maryAdA samApta thavAnA pahelAM pUrNa thatI nathI ane maMda pariNAmathI zithila rUpamAM baddha Ayu ukta prayoga thatAM ja potAnA niyatakALa maryAdA samApta thatAM pahelAM ja aMtarmuhUrta mAtramAM bhogavI levAya che. AyunA A zIdhra bhogane ja apavartana athavA akALa-mRtyu kahe che ane niyama-sthitinA bhogane anapavartana athavA kALa-mRtyu kahe che. apavartanIya Ayu sopakrama-upakrama sahita ane nirupakrama-upakrama rahita baMne prakAranI hoya che. tIvra zastra, tIvra viSa, tIvra agni vagere je nimittothI akALa-mRtyu thAya che, tene prApta thavuM upakrama che. anapavartanIya Ayu paNa sopakrama ane nirupakrama baMne prakAranI hoya che. arthAtu e Ayune akALa-mRtyu lAvanAra nimittonuM sannidhAna thAya che ane na paNa thAya. ukta nimittonuM sannidhAna thavA chatAM paNa anapavartanIya Ayu niyata kALa maryAdAthI pahelAM pUrNa thatI nathI. sArAMza e che ke apavartanIya AyuvALAM prANIone zastrAdi koI na koI nimitta maLe to te akALamAM paNa marI jAya che, ane anapavartanIya AyuvALAne kevA paNa prabaLa nimitta maLe, te akALamAM maratA nathI. - upapAta janmavALA deva ane nAraka tathA asaMkhyAta varSanI AyuvALA manuSya-tiryaMca anapavartanIya AyuvALA hoya che. caramazarIrI, je e ja bhavamAM mokSa janArA hoya che, ane uttama puruSa tIrthakara, cakravartI, vAsudeva vagere sopakrama ane nirupakrama anAvartanIya AyuvALA hoya che. AnA atirikta zeSa badhA manuSya-tiryaMca apavartanIya AyuvALA paNa hoya che. prazna thaI zake che ke niyatakALa maryAdAnA pahelAM Ayuno bhoga thaI javAthI kRta nAza, akRtAgama ane karma niSphaLatAnA doSa kema prApta thatA nathI ? samAdhAna e che ke zIgha bhoga thavAmAM ukta doSono prasaMga Avato nathI. kAraNa ke Ayukarma je cirakALa sudhI bhogavI zakAya che, te eka sAthe bhogavI zakAya che. teno koIpaNa bhAga vipAkanubhavathI chUTato nathI. tethI na to kRtakarmano nAza che ane na baddhakarmanI niSphaLatA ja che. mRtyu karmAnusAra ja Ave che, tethI akRtakarmanuM Agama paNa nathI. jema ghAsathI saghana rAzimAM eka bAjuthI nAno agni kaNa choDI devAmAM Ave to te agnikaNa eka-eka taNakhalAne kramazaH bALatA e AkhI rAzine thoDIvAramAM bhasma karI nAkhe che. te ja agnikaNa ghAsanI zithila rAzimAM cAre bAjuthI choDavAmAM Ave to eka sAthe tene bALI nAkhe che. - ukta vAtane vizeSa spaSTa karavA mATe zAstramAM aneka daSTAMta ApyAM che. pahelA gaNitakriyAnuM ane bIjuM vastra sUkavavAnuM. jema koI viziSTa saMkhyAno laghutama cheda meLavavAno (332) che je che che jiNadhamo)
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya to gaNita-prakriyAmAM tenA mATe aneka upAya che. nipuNa gaNitajJa evI rItano upayoga kare che jenAthI khUba ja zIgha abhISTa phaLa nIkaLI Ave che. bIjI sAdhAraNa jANakAra vyakti bhAgAkAra vagere vilaMba sAdhya kriyA dvArA vilaMbathI abhISTa pariNAma lAve che. pariNAma to tulya che, aMtara phakta jaladI ane vilaMbanuM che. A rIte samAna rUpathI palaLelAM be kapaDAMmAMthI ekane saMkelIne ane bIjAne phelAvIne sukAvavAthI paheluM vilaMbathI sukAya che ane bIjuM jaladI pANInuM parimANa ane zoSaNakriyA samAna hovA chatAM paNa kapaDAMnAM saMkoca- vistAranA kAraNe vilaMba ane jaladInuM aMtara paDe che. A rIte samAna parimANayukta apavartanIya ane anapavartanIya Ayune bhogavavAmAM mAtra vilaMba ane jaladInuM ja aMtara paDe che. tethI kRtakarmano nAza athavA tenI niSphaLatAno koI doSa prApta thato nathI. jema koI dIpakamAM eka pUNI bALavAmAM Ave to tenuM tela vadhAre cAle che. paraMtu te dIpakamAM cAra-pAMca pUNIo eka sAthe saLagAvavAmAM Ave to tela jaladI samApta thaI jAya che. A rIte apavartanIya ane anapavartanIya AyunA bhogamAM aMtara vilaMba ane jaladInuM hoya che. mAnavIya jIvana aneka upakramothI bhareluM che. jIvanano koI bharoso nathI, tethI mumukSu sAdhake apramatta bhAvathI sadA jAgRta rahIne dharmanI sAdhanA ane ArAdhanA karavI joIe. 46 (cAra gationuM varNana) gata prakaraNamAM kahevAyuM che ke cAra gationA varNanamAM bahu-vaktavyatA hovAnA kAraNe AgaLanA prakaraNamAM svataMtra rUpathI tenuM pratipAdana karavAmAM Avaze, tadanusAra ahIM cAra gationA viSayamAM vivecana prastuta che. lokasthiti : gatione samajavA mATe pahelAM lokasthitinA viSayamAM jANI levuM Avazyaka che. no ti no: arthAtu AkAzanA je bhAgamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya vagere padravya meLavAya che, te loka kahevAya che. jyAM AkAzanA atirikta anya koIpaNa dravya na meLavAya, te aloka che. alokamAM kevaLa AkAza ja AkAza che. 14 rajU* prANa kSetrane choDIne sarvatra anaMtAnaMta AkAza ja vyApta che. te alokAkAza anaMtAnaMta che, akhaMDa che, amUrta che. jema koI vizALa sthAnanI madhyamAM chIko laTakAvyo hoya, e rIte alokanA madhyamAM loka avasthita che. * rajunuM parimANa : traNa karoDa ekyAsI lAkha bAra hajAra navaso sittera (3,81,12,970) maNa vajanano eka bhAra hoya che. AvA eka hajAra bhAranA lokhaMDanA goLA koI devatA uparathI nIce pheMke te goLo cha mAsa, cha divasa, cha prahara ane cha ghaDImAM jeTalA kSetrane oLaMgIne jAya, teTalA kSetrane eka raju kahevAya che. [cAra gationuM varNana (333)
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanA AkAranA viSayamAM eka upamA dvArA batAvyuM che ke - jema jamIna para eka mATIno dIpaka UMdho rAkhavAmAM Ave ane tenA upara bIjo dIpaka sIdho rAkhavAmAM Ave ane tenA para trIjo dIpaka pachI UMdho rAkhavAmAM Ave to teno jevo AkAra bane che tevo ja AkAra lokano che. paga phelAvIne ane kamara para baMne hAtha rAkhIne nAcatA bhopAnA AkAranI upamA paNa lokanA AkAra devA mATe ApavAmAM Ave che. tAtparya e che ke A loka nIce sAta rajju pahoLo che. pachI upara anukramathI eka-eka pradeza ocho-pahoLo thatAM thatAM sAta rajunI UMcAI para - baMne dIpakonI saMdhinA sthAna para eka rAjU pahoLo rahI jAya che. tenAthI AgaLa anukramathI pahoLAI vadhatI gaI ane sADA traNa rAjU (nIcethI 1011 rAjU)nI UMcAI para bIjA ane trIjA dipakanI saMdhi para pAMca rAjU pahoLo hoya che. AnAthI AgaLa ghaTato-ghaTato aMtima bhAgamAM trIjA dIpakanA aMtima bhAga para eka rAjU pahoLo rahe che. A rIte saMpUrNa loka nIcethI upara sudhI sIdho 14 rAjU lAMbo che. jema vRkSa badhI bAjuthI tvacA(chAla)thI veSThita hoya che. A rIte saMpUrNa loka traNa prakAranA valayothI veSTita che. paheluM valaya ghanodadhi(jAmelA pANI)nuM che. bIjuM valaya ghanavAta (jAmelI havAnuM che. trIjuM valaya tanuvAyu (pAtaLI havA)nuM che. lokasthitinuM svarUpa "bhagavatI sUtra'mAM A prakAra batAvyuM che. - 'bhaMte tti bhagavaM goyame samaNaM jAva evaM vayAsI-kativihANaM bhaMte ! loyaTThitI paNNattA ? goyamA ! aTTavihA loyadvitI paNNatA, taM jahA-AgAsa paiTThie vAe 1. vAyapaiTie udahI, 2. udatIpaiTThiyA puDhavIi, puDhavipaiTThiyA tasA thAvarA pANA, 4. ajIvA jIva paiTThiyA, 5. jIvA kamma paiTThiyA, 6. ajIvA jIva saMgahiyA, 7. jIvA kamma sNghiyaa| se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-aTThavihA jIvA jAva kamma saMgahiyA ? goyamA ! se jahAnAmae kei purise vatthimADovehaM, vatthimADovitA uppi sitaM baMdhaI 2. majjheNaM gaMThiM baMdhaI 2. uvarillaM gaMThimuyai 2. uvarillaM desaM vAmei uvarillaM desaM vAmetA uparillaM desaM AukAyassa pUreI 2 uppisitaM baMdhai 2, majjhillaM gaMThiMmuyai se NaM goyamA ! se AukAe tassa vAukAyassa uppi uvaritale ciTThai ? iMtA ciTThai se teNaTeNaM jAva jIvA kamma saMgahiyA / se jahAM vA kei purise vatthimADovei 2 kaDIe baMdhai 2. atthAhamatAramayorasiyaMsi udagaMti ogAhejjA, se nUNaM goyamA ! se purIse tassa AukAyassa uvarimalle ciTThai ? haMtA ciTThai, evaM vA aTThavihA loyaTThiI jAva jIvA kamma saMgahiyA / ' - bhagavatI sUtra, zataka-1 uddezaka-6, sUtra-4 * trasanADIthI bahAra trAsajIva A traNa viziSTa kAraNothI jaNAya che : (1) koI trasa jIve nADInI bahAra sthAvara jIvanA rUpamAM utpanna thanArI Ayu bAMdhI hoya, te maraNAntika samughAta karIne Atmapradezone trasanADIthI bahAra phelAve che. (2) trasajIva Ayu pUrNa karIne jyAre vigraha gatithI trasanADInI bahAra jAya che. (3) kevaLI samudyAta karatA samaya jyAre kevaLInA Atmapradeza cothA-pAMcamAmAM saMpUrNa lokamAM phelAI jAya che. - A traNa kAraNa kadAvika hoya che. (33) che. jiNadhamo]
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta pAThanAM sArAMza e che ke trasa-sthAvarAdi prANIono AdhAra pRthvI che. pRthvIno AdhAra udidha che, udadhino AdhAra ghanavAyu ane ghanavAyuno AdhAra tanuvAyu ane teno AdhAra AkAza che. AkAza svayaM pratiSThita che. vAyunA AdhAra para udadhi ane udadhinA AdhAra para pRthvI kevI rIte rahI zake che ? A praznanA spaSTIkaraNa karatA kahyuM che ke - "koI puruSa vaijJAnika DhaMgathI banelI thelImAM havA bharIne phulAvI de. pachI tenA moMnA cheDA para dorIthI majabUta gAMTha bAMdhI de tathA A thelInA vaccenA bhAgane paNa bAMdhI de. AvuM karavAthI thelImAM bharelA pavananA be bhAga thaI jaze, jenAthI thelI DugaDugI jevI lAgaze. tyAre thelInuM moM kholIne uparanA bhAgamAMthI havA kADhI devAmAM Ave ane tenI jagyAe pANI bharIne thelInuM moM baMdha karI do ane vaccenuM baMdhana kholI do. tyAre evuM thaze ke pANI thelInA uparanA bhAgamAM bhareluM che, te uparanA bhAgamAM ja raheze. arthAt vAyunA uparanA bhAgamAM ja raheze. vAyunI upara ja rokAze, nIce jaI zakaze nahi. kAraNa ke uparanA bhAgamAM je pANI che, teno AdhAra thelInI nIcenA bhAgano vAyu che. jema thelInI havAnA AdhAra para pANI upara rahe che, tevI rIte vAyunA AdhAra para uddhi ane udadhinA AdhAra para pRthvI pratiSThita che. bIjuM udAharaNa e ApyuM ke koI vyakti thelImAM havA bharIne potAnI kamara para bAMdhI le ane pachI agAdha apAra UMDA jaLamAM praveza kare, to te vyakti e pANInA uparI taLa para ja raheze, te jaLanA AdhAra para sthita raheze. tevI rIte ghanAmbunA AdhAra para pRthvI pratiSThita che. jema gharanA madhya bhAgamAM staMbha Ubho hoya che, tevI rIte lokanA madhya bhAgamAM eka rajjU pahoLI ane cauda rAjU upara-nIce lAMbI trasanADI che. A trasanADInA aMdara trasa ane sthAvara baMne prakAranA jIva hoya che. bAkI badhA loka sthAvara jIvothI ja vyApta che. trasanADIthI bahAra sAmAnya rIte trasa jIva hotA nathI. lokanA vibhAga : lokanA traNa vibhAga karelA che - (1) adholoka (2) madhya-tiryaMcaloka (3) Urdhvaloka. adholoka : A samatala bhUminA nIce navaso yojananI UMDAI bAda adholokano AraMbha thAya che. teno AdhAra AkAzamAM UMdhA karelA zakorAnA jevo che. arthAt A nIce-nIce vistIrNa che. samatalanA nIce navaso yojana tathA samatalanA upara navaso yojana 900+900=1800 yojanano madhyaloka che. teno AkAra jhAlaranA samAna barAbara laMbAI-pahoLAIvALo che. madhyalokanA upara Urdhvaloka che, je AkAramAM mRdaMganA jevo che. sAta naraka : nArakono nivAsa adholokamAM che. nArakonA nivAsane narakabhUmi kahe che. AvI sAta narakabhUmio che. A bhUmio samazreNImAM na hoI eka-bIjAnI nIce che. tenI laMbAI ane pahoLAI samAna nathI. nIce-nIcethI bhUmi laMbAI-pahoLAImAM adhika-adhika che. cAra gationuM varNana 335
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelA narakabhUmithI bIjA narakabhUminI laMbAI-pahoLAI vadhu che. bIjAthI trIjAnI ema uttarottara laMbAI-pahoLAI adhika-adhika thAya che. A sAta narakabhUmio ekabIjAnI nIce che, paraMtu bilakula samAMtara nathI. temanI vacce khUba ja aMtara che. A aMtaramAM ghanodhi, ghanavAta, tanuvAta, AkAza kramazaH nIce nIce che. prathama narakabhUminA nIce ghanodadhi che, tenA nIce ghanavAta che. ghanavAtanA nIce tanuvAta che ane tanuvAtanA nIce AkAza che. AkAzanA pachI bIjI narakabhUmi che. bIjI narakabhUmi ane trIjI narakabhUminA vacce kramazaH ghanodadhi vagere che. A rIte sAta bhUmi sudhI badhI bhUmionA nIce evI rIte kramathI ghanodadhi vagere che. jo ke nIce-nIcenI bhUmionI laMbAI-pahoLAI uttarottara adhika che, paraMtu temanI jADAI uttarottara ochI che. prathama bhUminI jADAI eka lAkha eMsI hajAra yojana, bIjAnI eka lAkha batrIsa hajAra, trIjAnI eka lAkha aThThAvIsa hajAra, cothAnI eka lAkha vIsa hajAra, pAMcamAnI eka lAkha aDhAra hajAra, chaThThAnI eka lAkha soLa hajAra ane sAtamAnI jADAI eka lAkha ATha hajAra yojana che. eTale emanuM saMsthAna chatrAdi chatravat che. sAta bhUmionI nIce je sAta ghanodadhi valaya che, e badhAnI jADAI samAna che. arthAt vIsa-vIsa hajAra yojana che. je sAta ghanavAta ane sAta tanuvAta valaya che, tenI jADAI sAmAnya rUpathI asaMkhyAta yojananI hovAthI paNa tulya nathI. prathama bhUminA nIcenA ghanavAta valaya ane tanuvAta valayanI asaMkhyAta yojananI moTAIthI bIjI bhUminA ghanavAta valaya ane tanuvAta valayanI asaMkhyAta yojananI jADAI vizeSa che. A kramathI uttarottara chaThThI bhUminA ghanavAta-tanuvAta valayathI sAtamI bhUminA ghanavAta-tanuvAta-valayanI jADAI vizeSavizeSa che. e ja vAta tyAM sthita AkAza viSayamAM paNa che. sAta narakabhUmionA sAta nAma A prakAra che : (1) gharmA (ghammA) (2) vaMzA (3) zailA (4) aMjanA (5) riSTA (6) mAghavyA (maghA) (7) mAghavI (mAghavaI). AmAMnA gotra A prakAre che : (1) ratnaprabhA (2) zarkarAprabhA (3) bAlukAprabhA (4) paMkaprabhA (5) dhUmaprabhA (6) tamaHprabhA (7) mahAtamaprabhA. (1) ratnaprabhA : prathama bhUmi ratnapradhAna hovAthI ratnaprabhA kahevAya che. A traNa kAMDa (bhAga) che. badhAthI uparano prathama khara kAMDa che, je ratnapracura che, tenI jADAI soLa hajAra yojana che. tenI nIceno bIjo kAMDa paMka bahula che, jenI jADAI cAra hajAra yojana che. teno nIceno trIjo kAMDa jaLa bahula che, jenI jADAI eMsI hajAra yojana che. traNa kAMDanI jADAI kula meLavIne eka lAkha eMsI hajAra yojana thAya che. emAMthI upara ane nIce eka-eka hajAra yojana choDIne vacamAM eka lAkha ikottera hajAra yojanano polAra che. temAM tera prastara (mALavALA gharanA taLiyAnA samAna) che ane bAra aMtara che. pratyeka prastara traNa hajAra yojanano che, ane pratyeka aMtara 11583.1/3 yojananuM che. eka uparanuM ane eka nIcenuM aMtara khAlI che. bAkI dasa aMtaromAM asurakumAra vagere jiNadhammo 339
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasa prakAranA bhavanapati deva rahe che. pratyeka prastaranA madhyamAM eka hajAra yojananI polAra che. jemAM traNa lAkha narakAvAsa che. emAM asaMkhyAta kuMbhIo che ane asaMkhyAta nairayika jIva che. enuM dehamAna utkRSTa 7111 dhanuSa ane cha AMgaLanuM che. tenuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa ane utkRSTa eka sAgaropama che. A narakanI UMcAI eka rAjU ane ghanAkAra vistAra dasa rAjU-pramANa che. (2) zarkaraprabhA : bIju naraka pRthvI zarkarA (kaMkara) sadaza hovAthI zarkarA prabhA kahevAya che. A eka rAjUnI UMcAI ane sattara rAjUnA ghanAkAra vistAramAM sthita che. emAM eka lAkha batrIsa hajAra yojanAno pRthvI piMDa che. temAMthI eka-eka hajAra upara-nIceno bhAga choDIne eka lAkha trIsa hajArano polAra che. A polAramAM agiyAra prastara ane dasa aMtara che. pratyeka prastara traNa hajAra yojanano che ane pratyeka aMtara 9700 yojanAno che. aMtara khAlI che ane pratyeka prastaranA madhyamAM eka hajAra yojananI polAramAM pacIsa lAkha narakAvAsa che. AmAM asaMkhyAta kuMbhIo ane asaMkhyAta nairayika jIva che. enuM dehamAna utkRSTa paMdara dhanuSa ane bAra AMgaLa che. ane Ayu jaghanya eka sAgaropama tathA utkRSTa traNa sAgaropamanuM che. AmAM tathA AgaLanI bhUmiomAM kAMDa nathI, kAraNa emAM zarkarA, bAlukA Adi sarvatra eka che. (3) bAlukAprabhA : bAlukA (reta) pradhAna hovAthI A bhUminuM nAma bAlukAprabhA che. A eka rAjUnI UMcAImAM tathA bAvIsa raju ghanAkAra vistAramAM sthita che. AmAM eka lAkha aThThAvIsa hajAra yojanAno pRthvI piMDa che. emAMthI upara ane nIce eka-eka hajAra yojanA choDIne vacamAM eka lAkha chavvIsa hajAra yojanano polAra che. emAM nava prastara ane ATha aMtara che. pratyeka prastara traNa hajAra navaso yojanAnuM che ane pratyeka aMtara 12375 yojanano che. aMtara badhuM khAlI che pratyeka prastaranA madhya eka hajAra yojananI polAramAM paMdara lAkha narakAvAsa che. AmAM asaMkhyAta kuMbhIo ane asaMkhyAta nArakI jIva che. eno dehamAna utkRSTa traNaso agiyAra dhanuSano, AyuSya jaghanya traNa ane utkRSTa sAta sAgaropamanuM che. (4) paMkaprabhA : kIcaDanI adhikatA thavAthI cothI narakabhUmine paMkaprabhA kahe che. A eka rAjUnI UMcAImAM ane aThThAvIsa raju ghanAkAra vistAramAM avasthita che. AmAMthI eka lAkha vIsa hajAra yojanAno pRthvI piMDa che. temAMthI upara ane nIce eka-eka hajAra yojana choDIne vacamAM agiyAra hajAra AThaso yojanAno polAra che. AmAM sAta prastara ane cha aMtara che. pratyeka prastara traNa hajAra yojanAno che ane pratyeka aMtara 16166.2/3 yojananuM che. badhA aMtara khAlI che. pratyeka prastaranA madhya eka hajAra yojananI polAramAM dasa lAkha narakAvAsa che. A nArakI jIvonuM dehamAna utkRSTa 6211 dhanuSanuM hoya che ane Ayu jaghanya sAta sAgara ane utkRSTa dasa sAgaropamanuM hoya che. (5) dhUmaprabhA : dhUmanI adhikatAnA kAraNe A pAMcamI narakabhUmine dhUmaprabhA kahe che. eka rajjunI UMcAImAM tathA cotrIsa raju ghanAkAra vistAramAM A sthita che. AmAM [ cAra gationuM varNana D che , 330)
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka lAkha aDhAra hajAra yojanAno pRthvI piMDa che. temAM eka hajAra yojana upara ane eka hajAra yojana nIce choDIne vacamAM eka lAkha soLa hajAra yojanano polAra che. AmAM pAMca prastara ane cAra aMtara che. pratyeka prastara traNa yojana ane pratyeka aMtara 25250 yojanAnuM che. aMtara khAlI che. pratyeka prastaranA madhyamAM eka hajAra yojananA polAramAM traNa lAkha narakAvAsa che. jemAM asaMkhyAta kuMbhIo ane asaMkhyAta nairayika jIva che. A jIvonuM dehamAna utkRSTa 125 dhanuSa ane AyuSya jaghanya dasa sAgaropamanuM tathA utkRSTa sattara sAgaropamanuM che. (6) tama prabhA : aMdhakAranI pracuratAnA kAraNa chaThThA narakane tama prabhA kahe che. A eka rAjU UMcAI tathA cALIsa rAjU ghanAkAra vistAramAM sthita che. AmAM eka lAkha soLa hajAra yojanAno pRthvI piMDa che. temAM eka hajAra yojana upara ane eka hajAra yojana nIce choDIne vaccamAM eka lAkha cauda hajAra yojanano polAra che. A polAramAM traNa prastara ane be aMtara che. pratyeka prastara traNa hajAra yojanAno che ane pratyeka aMtara 52500 yojananuM che. aMtara khAlI che ane pratyeka prastaranA madhya eka hajAra yojananI polAramAM 99995 (eka lAkhamAM pAMca ochA) narakavAsa che. AmAM asaMkhyAta kuMbhIo che ane asaMkhyAta nArakI jIva rahe che. A jIvonuM dehamAna utkRSTa baso pacAsa dhanuSanuM ane Ayu jaghanya sattara sAgaropama, utkRSTa bAvIsa sAgaropamanuM che. (7) mahAtamaprabhA : gADha aMdhakAranI adhikatAnA kAraNe A sAtamuM narakabhUmi mahAtama:prabhA kahevAya che. A eka rAjU UMcI ane beMtAlIsa rAjU ghanAkAra vistAramAM sthita che. emAM eka lAkha ATha hajAra yojana moTo pRthvI piMDa che. emAM sADA bAvana hajAra yojananA nIce ane sADA bAvana hajAra yojana upara choDIne vaccamAM traNa hajAra yojananI polAra che. emAM eka ja prastara (guphA jevI jagyA) che ane prastaramAM kALa, mahAkALa raurava (rudra), mahAraurava (mahArudra) ane apratiSThAna nAmanA pAMca narakAvAsa che. AmAM asaMkhyAta kuMbhIo ane asaMkhyAta nAraka jIva che. e nAraka jIvonuM dehamAna utkRSTa pAMcamA dhanuSanuM ane Ayu jaghanya bAvIsa sAgaropama ane utkRSTa tetrIsa sAgaropamanuM che. sAta narakonA sAthe maLIne ogaNapacAsa prastara, beMtAlIsa aMtara ane coryAsI lAkha narakAvAsa che. ratnaprabhAnA sImAMtaka nAmanA narakAvAsathI laIne mahAtama:prabhAnA apratiSThAna nAmanA narakAvAsa sudhInA badhA narakAvAsa vajanI aNI jevA tIkSNa taLavALA che, tyAMnI bhUmino sparza karatA ja eTalI bhayAnaka vedanA thAya che, jema eka hajAra vIMchIoe eka sAthe DaMkha mAryA hoya. badhAnuM saMsthAna samAna nathI. koIka goLa che, koIka trikoNa che, koIka catuSkoNa che, koIka hAMDI jevA che ane keTalAka lokhaMDanA ghaDA jevA che. sAtamA narakanuM apratiSThAna narakAvAsa eka lAkha yojanAnuM lAMbuM-pahoLuM ane goLakAra che. pahelA narakanA sImAMtaka narakAvAsa pistALIsa lAkha yojanAno lAMbo-pahoLo ane goLAkAra che. bAkI badhA narakAvAsa asaMkhyAta-asaMkhyAta yojana lAMbA-pahoLA che. traNa hajAra yojana (338 to che jo Ama jiNadhamo)
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ UMco jemAM eka hajAra yojana upara ane eka hajAra yojana nIce choDIne bAkI eka hajAra yojananA polAramAM nArakI jIva rahe che. narakAvAsanI bhIMto para bilanA AkAranA yonisthAna (nArakIonA utpanna thavAnA sthAna) banelA che. pApI prANI e sthAnomAM utpanna thAya che. narakamAM utpanna thanAra nArakI jIva (1) tyAMnA azuddha pugalono AhAra grahaNa karIne AhAra paryApti pUrNa kare che. (2) grahaNa karela pugalonA vaikriyaka-zarIranA rUpamAM pariNata kare che. tyAre zarIranI paryApti pUrNa thAya che. (3) zarIrathI indriyonA AkAra banavAthI indriya paryApti pUrNa thAya che. pachI indriyothI vAyune grahaNa kare che ane choDe che. tyAre zvAsocchavAsanI paryApti pUrI thAya che. (4-6) pachI mana ane bhASA paryAptithI pUrNa thAya che. tenA pachI bilanA nIce rahelI kuMbhIo nIce mAthuM ane upara paga karIne paDe che. kuMbhIo cAra prakAranI che - (1) UMTanI gardananI jevI ADI-avaLI (2) ghInI kUpI jevI jenuM mukha sAMkaDuM ane adhobhAga pahoLo hoya che. (3) DabbA jema upara-nIce samAna parimANavALI (4) aphINanA DoDA jevI peTa pahoLuM ane mukha sAMkaDuM. ukta cAra prakAranI kuMbhIomAMthI koI eka kuMbhamAM paDyA pachI nArakI jIvanuM zarIra phUlI jAya che. jenA lIdhe te temAM kharAba rIte phasAI jAya che. kuMbhInI aMdara taDabUca, matIrAnI bahAra dekhAtI cAre bAjunI rekhAonI jema lAgelI charIonI tIkSNa dhAra cAre bAjuthI tene kheMce che. ane te nArakI jIva vedanAthI chaTapaTAya che. e samaya para dhArmika deva tene cIpiyA athavA sANasIthI pakaDIne kheMce che. nArakI jIvanA zarIranA TukaDeTukaDA thaIne temAMthI nIkaLe che. tenAthI nArakI jIvane ghora vedanA thAya che, paraMtu te marato nathI. pArAnA TukaDAnI jema te TukaDA pharIthI joDAI jAya che ane zarIra pUrvavat thaI jAya che. nArakI jIvonI ane anapavartanIya AyunA kAraNa te sthiti pUrNa thavAnA pahelA marI zakatA nathI. nArakI jIvonI vedanAo H narakanA jIvone pradhAna rUpathI traNa prakAranI vedanAo thAya che - 1. kSetrakRta-vedanA 2. parasparoTIrita-vedanA 3. asuroTIrita-vedanA. asuradArita vedanA trIjA narakabhUmi sudhI ja hoya che, tethI AgaLanAM cAra narakomAM be prakAranI vedanA ja hoya che. paraMtu vedanAnI tIvratA uttarottara vadhe che. prathama narakathI bIjA narakamAM be prakAranI vedanA thAya che. A kramathI badhAthI vadhu vedanA sAtamA narakamAM thAya che. 1. kSetrakRta-vedanA: narakabhUmiomAM kSetra-svabhAvathI ThaMDI-garamInA bhayaMkara duHkha che, bhUkha-tarasanuM duHkha ati tIvra che. bhUkha eTalI pajave che ke agninI jema sarva bhakSaNathI paNa zAMta thatI nathI. [ cAra gationuM varNana che te 33
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarasa eTalI lAge ke bhale jeTaluM pANI pIe to paNa tRpti nathI. graMthomAM dasa prakAranI kSetrakRta vedanAonuM varNana karyuM che, jeno sAra A prakAre che : - (1) anaMta kSadhA : jagatamAM jeTalA paNa khAdya padArtha che, te badhA eka nairayika jIvane ApavAmAM Ave to paNa tenI sudhA saMbaMdhI vedanAthI nArakI jIva vyAkuLa rahe che. (2) anaMta tRSA : saMsAramAM badhA samudronuM jaLa eka nairayikane pivaDAvavAmAM Ave to paNa tenI tRSA zAMta thatI nathI. ATalI tIvra tarasathI nArakI jIva pIDita rahe che. (3) anaMta zItaH eka lAkha maNanA lokhaMDano goLA zItayonivALA bArIka-bArIka TukaDA narakamAM choDavAmAM Ave to tatkALa zItanA prabhAvathI te chAra-chAra thaIne vikherI jAya che, eTalI bhayaMkara ThaMDaka tyAM hoya che. asat kalpanA anusAra jo koI tyAMnAM nArakIne uThAvIne himAlayanA baraphamAM suvaDAve, to tene tyAM khUba ja ArAmanuM sthAna samajaze. AvI ghora kaDakaDatI ThaMDI tyAM banI rahe che. (4) anaMta tApa H narakanA uSNayonika sthAnamAM eka lAkha maNanA lokhaMDanA goLA choDavAmAM Ave, to tatkALa gaLIne te pANI-pANI thaI jAya. asat kalpanAthI jo koI e sthAnanA nArakane uThAvIne koI baLatI bhaThThImAM nAMkhI de to te khUba ja ArAma samajaze ane UMgha AvI jaze. AvI bhayAnaka garamI tyAM sadaiva banI rahe che. (5) anaMta mahAjavara : nAraka jIvanA zarIramAM sadeva mahAktara banI rahe che. tenA kAraNe tenA zarIramAM khUba ja baLatarA thAya che. (6) anaMta khaMjavALa : nAraka jIvanA zarIramAM sadaiva khaMjavALa Ave che. teo potAnuM zarIra khaMjavALatA rahe che. (7) anaMta roga : jaLodaya, bhagaMdara, zvAsa, kuSTha, zULa vagere mahArogothI tathA 5,68,99,585 prakAranA nAnA rogothI nArakI jIva pIDita rahe che. (8) anaMta anAzraya : nAraka jIva ATalI bhayAnaka vedanAo bhogavatA hovA chatAM paNa zaraNahIna che, nirAdhAra che. koI Azraya ApanAra, AzvAsana ApanAra, sAMtvanAnA be zabda kahenAra koI maLatuM nathI. (9) anaMta zoka ? nAraka jIva sadA ciMtA-zokamAM DUkhyA rahe che. (10) anaMta bhaya : narakabhUmi eTalI aMdhakAramaya che ke karoDo sUrya maLIne paNa tyAM prakAza karI zakatA nathI. nArakIonA zarIra paNa mahAbhayAnaka kALA hoya che. cAre bAju mAra-mArano kolAhala macelo rahe che. tethI nAraka jIva sadA bhayabhIta banI rahe che. ukta dasa prakAranI vedanAonA kAraNe nAraka jIva sadaiva duHkhI ane pIDita rahe che. paLavAra mATe paNa temane zAMti maLatI nathI. (340) che je A jiNadhamo
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. parasparoTIrita vedanA : - nAraka jIva ekabIjAne bhayaMkara vedanA pahoMcADe che. teo ekabIjAnA janmajAta zatru hoya che. jema ke kAgaDo ane ghuvaDa athavA sApa ane noLiyAmAM janmajAta vera hoya che. tevI rIte nArakI jIvomAM ekabIjAnA prati janmajAta vera hoya che. A kAraNathI paraspara teo laDe che, jhaghaDe che, mArapITa kare che ane aneka paritApa pahoMcADatA rahe che. jema navA kUtarAne joIne bIjA kUtarA tenA para tUTI paDe che ane dAMtathI, paMjAthI tene trAsa pahoMcADe che. A rIte nAraka jIva ekabIjA para AkramaNa kare che ane temane vividha prakArathI pIDita karatA rahe che. paraspara prahAra ane AghAta-pratyAghAtano anubaMdha niraMtara cAlato rahe che. A vedanAo prAraMbhanI pAMca nArakIomAM hoya che. chaThThA ane sAtamA narakanA nArakI chANanA kIDAnA jevA vajamaya mukhavALA kuMthavAnuM rUpa banAvIne eka-bIjAnA zarIranI ArapAra nIkaLI jAya che. AkhA zarIramAM cALaNInA samAna kANA karIne mahAna bhayaMkara vedanA pahoMcADatA rahe che. te jIva pratikSaNa A prakAranI ghora-atighora vyathAo eka-bIjAne pahoMcADatA rahe che. tethI nArakI jIvone parasparoTIrita vedanAnuM bhayaMkara kaSTa bhogavavuM paDe che, koI-koI jIvane nArakIya vedanAo bhogavatA-bhogavatA paNa samyakatva utpanna thaI jAya che. AvA samyagdaSTi nArakI jIva e duHkhone potAnA pUrvakRta karmanuM phaLa jANIne samabhAvathI sahana kare che ane bIjAne duHkha ane vedanA pahoMcADatA nathI. paraMtu mithyASTi nArakI jIva ekabIjAne vedanA pahoMcADe che. nAraka jIva potAne bacAvavA mATe prayatna kare che, paraMtu temano e prayatna temanA mATe vadhu duHkhanuM kAraNa bane che. temanI vikriyA emane anukULa na thaIne pratikULa ja thAya che. 3. asurodarita vedanA : asurakumAra devonI eka jAti che, je paramAdhArmika kahI zakAya che. A paramAdhArmika asura paMdara prakAranA hoya che. temano svabhAva atyaMta krUra, nirdaya ane kutUhalI hoya che. bIjAne herAna karAvavAmAM, pIDA pahoMcADavAmAM temane khUba majA Ave che. teo bIjAne laDAvI, tamAzo jovAvALA hoya che. A paramAdhArmika asura nArakI jIvone bhayaMkara duHkha Ape che. A nArakI jIvo paraspara laDAve che ane temane laDatA-jhaghaDatA joIne khUba ja AnaMdano anubhava kare che. jo ke A paramAdhArmika asura eka prakAranA deva che, emane vadhu anya prakAranA sukha-sAdhana prApta che. tathApi pUrvakRta tIvra doSanA kAraNe temane bIjAne herAna karavAmAM khUba ja prasannatA thAya che. ratnaprabhA, zarkarA prabhA ane bAlukAprabhA - A traNa narakabhUmiomAM ja paramAdhArmika asurakRta vedanAo hoya che. AgaLa cAra narakabhUmiomAM asuroTIrita vedanA hotI nathI, hA, kSetrakRti ane parasparoTIrita vedanAo ja bhayaMkara rUpamAM hoya che. [ cAra gationuM varNana che 1 ) 341)
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAdhArmika asuronI paMdara jAtio : paramAdhArmika asuronI paMdara jAtio che, jenAM nAma ane kAma A prakAre che : (1) amba : asura nArakI jIvone AkAzamAM uchALIne ekadama nIce pADI de che. (2) ambarISa nArakI jIvonA charI vagerethI nAnA-nAnA TukaDA karIne sagaDImAM pakavavA yogya banAve che. (3) zyAma : jema sipAhI corane mArapITe che, tevI rIte A nArakI jIvone lAta mukkA ane cAbuka vagerethI kharAba rIte mAre-pITe che tathA kaSTakArI sthAnomAM laI jaIne paTake che. (4) zabala jema siMha, bilADI athavA kUtaro potAnA bhakSyane pakaDIne, tene cIrIphADIne mAMsa kADhe che - A rIte paramAdhArmika asura nArakI jIvane zarIrane cIrI-phADIne mAMsa bahAra kADhe che. (5) 2 H bali mATe lAvela bakarInA mAthA trizULathI chede che ane zULothI vIMdhe che, e prakAre A asura nAraka jIvone cheda-bhede che. (6) mahArudra jema kasAI mAMsanA khaMDa-khaMDa kare che, te prakAre A jAtinA asura nAraka jIvonA zarIrane khaMDa-khaMDa kare che. (7) kALa jema halavAI garama telanI kaDhAImAM pUrI ane bhajiyA taLe che, tevI rIte A paramadhArmika asura nAraka jIvanuM mAMsa kApI-kApIne telamAM taLIne tene ja khavaDAve che. (8) mahAkALa : jema gIdha vagere pakSI maDadAnA klevaranuM mAMsa kheMcI-kheMcIne khAya che, tevI rIte ja asura nAraka jIvanuM mAMsa cIpiyAthI kheMcI-kheMcIne tene ja khavaDAve che. (9) asipatra : jema yoddhA saMgrAmamAM talavArathI zatruno saMhAra kare che, tevI rIte A asura talavArathI nArakIonA zarIranA talanA jevA barAbara nAnA nAnA khaMDa kare che. (10) dhanuSa jema zikArI kAna sudhI dhanuSane kheMcIne bANathI pazune bheTe che, tevI rIte A asura bANothI nAraka jIvonA zarIrane bheTe che. (11) kuMbha H jema gRhastha lIMbune cIrIne temAM mIThuM-maracuM vagere masAlA bharIne hAMDImAM acAra (athANa) nAMkhe che, tevI rIte A asura nAraka jIvane cIrIne temAM masAlA bharI kuMbhamAM pakave che. (12) bALakA : jema bhADabhUMjA garama retanI kaDhAImAM caNA vagere bhUMje che, tevI rIte A paramAdhArmika asura nAraka jIvone garama retamAM bhUMje che. (342) 000000000000000 jiNadharmo
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) vaitaraNI : jema dhobI vastrane dhUe che, pachADe che, nicove che, tevI rIte A paramAdhArmika asura vaitaraNI nadInI zilAo para nArakIone pachADe che. garama mAMsa, rudhira vagere padArthothI UkaLatI nadImAM nArakIone pheMkIne temane taravA majabUra kare che. (14) khara svara H jema zokhIna loko bagIcAnI havA khAya che, te pramANe paramAdhArmika asura vikriyAthI banAvela zAlmalI vRkSonA samAna vanamAM nArakIone besADI havA calAve che. jenAthI talavAranA dhAra jevI tIkSNa pAMdaDA e vRkSo parathI paDe che ane nArakIonA aMga kapAI-kapAIne paDe che. athavA kAMTAdAra vRkSo para caDhAvIne karuNa kraMdana karatA e nArakIone kheMce che. (15) mahAghoSa : jema koI nirdayI govALa gheTAne vADAmAM ThAMsI ThAMsIne bhare che, tevI rIte A asura ghora aMdhakAra vyApta sAMkaDA koThAmAM mahAbhayaMkara zabda karatAM nArakIone ThAMsI-ThAMsIne khIcokhIca bhare che ane tyAM ja rokI rAkhe che. aparAdhanI anusAra vedanA : ukta rItithI paMdara paramAdhArmika asura nArakI jIvone vividha prakAranI yAtanAo Ape che. mAMsAhAra karanAra jIva prAyaH narakamAM utpanna thAya che. emane A paramAdhArmika asura emanA zarIranuM mAMsa cIpiyAthI kheMcI kheMcIne telamAM taLIne athavA garama retamAM zekIne temane khavaDAve che. kahe che ke tane mAMsabhakSaNa karavAno zokha che, have tenuM phaLa cAkha. tane bIjAM prANIonuM mAMsa pasaMda che, to have Ane paNa pasaMda kara. je loko madirApAna karIne athavA trasa jIvonA prati krUra banI narakamAM utpanna thAya che, tene A paramAdhArmika asura tAMbA-sIsA-lokhaMDano UkaLato rasa sAMNasIthI jabarajastIthI moM phADIne pIvaDAve che ane vyaMgya sAthe kahe che - "lo Ano paNa svAda cAkho, Ano paNa zokha pha2mAvo.'' je loko vezyAgamana athavA parastrIsevana karI narakamAM jAya che, temane AgamAM tapAvIne lAla banAvela lokhaMDanI pUtaLI sAthe jabarajastIthI AliMgana karAve che, ane maheNuM mArIne kahe che - "tane parastrI ane vezyA suMdara, vahAlI lAge che ne, le Ane paNa chAtIe lagAva. kumArga para cAlanArane ane mithyA upadezathI bIjAne kumArga para calAvanArane dhagadhagatA aMgAro para calAve che. je loko jAnavaro ane manuSyo para emanI kSamatAthI adhika bhAra lAde che. emane kAMkarA-paththara ane kAMTAyukta rastA para Tano vajanavALI gADI kheMcAve che. uparathI tIkSNadhAravALA cAbukathI prahAra kare che. paramAdhArmika kahe che, nirdaya, tuM mUka pazu para dayA cAra gationuM varNana 343
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ karato nathI. have A pApakarmanuM phaLa bhogava. je bIjA para dayA karatA nathI, tenA para koNa dayA karaze ? narakagamananAM kAraNo sahita kUvA, taLAva, nadI vagerenA pANImAM mastI karanArane, gALyA vagaranuM pANI kAmamAM lenAra tathA vyartha pANI vahAvanArane vaitaraNI nadInA uSNa khArA pANImAM nAkhIne zarIrane chinna-bhinna karI nAMkhe che. sApa, vIMchI, pazu-pakSI Adi prANIonI hiMsA karanAra zokhIna lokone A paramAdhArmika sApa, vIMchI, siMha vagere rUpa banAvIne cIre-phADe che. temane tIkSNa jherIlA DaMsathI temane trAsa pahoMcADe che. vyartha vRkSonuM chedana-bhedana karanAranuM zarIranuM chedana-bhedana kare che. mAtA-pitAdi vRddha ane upakArI janone je saMtApa Ape che, tenuM hRdaya bhAlAthI bhedI nAMkhe che. dagAbAjI karanArane UMcA pahADa parathI paTake che. zrotrendriyane priya rAgarAginInA atyaMta zokhInanA kAnamAM UkaLatuM sIsuM bharI de che. cakSurindriyathI durbhAvanAnI sAthe parastrInuM avalokana karanAra tathA khela-tamAzo, nATaka-sinemA dekhanAranI AMkho zULathI phoDI nAMkhe che. ghrANendriyanA viSayamAM atyaMta Asakta puruSane rAI-maracA vagerene atyaMta tIkho dhumADo suMghADe che. jihvAthI niMdA, cADI karanAranI jIbha kheMcI le che. koI koI pApIne ghANImAM pIle che. aMgArA para pakave che. mahAvAyumAM uDAve che. A prakAra pUrvajanmamAM karelAM kukRtyonA mujaba aneka prakAranAM ghorAtighora duHkhothI pIDita kare che. A atIva bhayAnaka duHkhothI vyathita thaIne, gabharAIne nArakI jIva khUba lAcArI ane dInatA batAve che. baMne hAthonI daze AMgaLIone moMmA nAMkhIne, pagamAM nAka ragaDIne prArthanA kare che - "bacAvo amane, bacAvo, mAro nahi. have ame pApa nahi karIzuM." nArakonA A prakAranA karuNApUrNa zabda sAMbhaLIne paramAdhArmika asurone jarA paNa dayA AvatI nathI. te lezamAtra paNa dayA batAvatA nathI. temanA karuNa kraMdana para vicAra na karIne UlaTA jorathI hasIne temanI majAka kare che ane adhikAdhika kaSTa pahoMcADe che. ahIM sahaja ja be prazna UbhA thAya che. paheluM to paramAdhArmika asura nArakI jIvone duHkha kema Ape che ? bIjo prazna e che ke evuM karavAthI tene pApa lAge che ke nahi ? pahelA praznano uttara che ke je loka nirdaya hoya che. zikAra karavAmAM AnaMda mAne che. sAMDha-pADA-peMDo laDAvavAnA zokhIna thAya che athavA je bALa tapasvI agnikAya, jaLakAya ane vanaspatikAya AdinA asaMkhyAta jIvonI ghAta karIne ajJAna tapa kare che, te marIne paramAdhArmika asura bane che. te svabhAvataH nArakI jIvone kaSTa pahoMcADIne AnaMda mAne che. pUrvajanmanA krUra saMskAronA kAraNe teo AvuM kare che. have bIjA praznano uttara e che ke paramAdhArmika asurone paNa temanAM karelAM karmonuM phaLa bhogavavuM paDe che. 'DALa mALa na movastu asthi ' karelAM karmonuM phaLa bhogavyA vinA chuTakAro thato nathI. AgamanA A kathana anusAra bhale deva hoya athavA manuSya, jiNadhammo 344
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazu hoya athavA pakSI koIpaNa potAnA kharAba-sArA karmanA phaLathI bacI zakatA nathI. paramAdhArmika deva maryA pachI bakarA, kUkaDA vagerenI nIca yoniomAM utpanna hoya che ane apUrNa AyumAM ja marI jAya che. AgaLa paNa emane vividha prakAranI vyathAo bhogavavI paDe che.* AnAthI vadhu kyAreka-kyAreka nikAcita karma baMdhana karanAra paramAdhArmika deva, tyAMthI Ayu pUrNa karI svalpa Ayu laIne tiryak lokamAM manuSya-tiryaMcanA rUpamAM janma le che. ane tyAMthI narakAyu baMdhana karIne naraka yonimAM utpanna thaI jAya che, tathA vartamAnamAM nairayika jIva Ayu pUrNa karIne kALAMtaramAM manuSya tiryaMcamAM thaIne asura yonimAM utpanna thaI jAya che. nArakI jIvonuM lezyA pariNAma : nAraka jIva nitya azubhatara lezyA, pariNAma, deha, vedanA ane vikriyAvALA hoya che. pahelI narakabhUmithI bIjI ane bIjIthI trIjI A prakAra sAta narakabhUmi sudhI te nAraka azubha, azubhatara ane azubhatama racanAvALA che. A narakomAM sthita nArakonI (1) lezyA (2) pariNAma (3) deha, vedanA ane (4) vikriyAnI uttorattara azubha che. (1) lezyA : ratnaprabhAmAM kApota lezyA che. zarkarAprabhAmAM paNa kapota che, para ratnaprabhAthI adhika tIvra saMklezakArI che. bALukAprabhAmAM kApota-nIla lezyA che. prakaMprabhAmAM nIlalezyA che. dhUmaprabhAmAM nIla-kRSNa lezyA che. tamaHprabhAmAM kRSNa lezyA che ane mahAtamaH prabhAmAM paNa kRSNa lezyA che. para tamaprabhAthI tIvratama che. (2) pariNAma : varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda, saMsthAna vagere aneka prakAranAM paudgalika pariNAma sAta bhUmiomAM uttarottara azubha che. (3) vedanA : sAta bhUmionA nArakonI vedanA uttarottara tIvra che. pahelA traNa bhUmiomAM uSNa vedanA, cothAmAM uSNa-zIta, pAMcamAmAM zItoSNa, chaThThI ane sAtamI narakabhUmimAM zItatara vedanA che. A uSNa ane zIta vedanA eTalI tIvra che ke jo nAraka jIva martya lokanI bhayaMkara garamI athavA ThaMDImAM AvI jAya to temane khUba sukhanI UMgha Ave che. (4) vikriyA : nAraka jIvonI vikriyA uttarottara azubha hoya che. teo duHkhathI gabharAIne chuTakArA mATe prayatna kare che, paraMtu UlaTuM thAya che ke te vikriyA temane anukULa banavAnA badale pratikULa bane che. teo vaikriyaka labdhithI banAvavA jAya che zubha, paraMtu banI jAya che azubha. * jaina tattva prakAza'mAMthI cAra gationuM varNana 345
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ gati : asaMjJI tiryaMca paMcendriya prANI maravAthI prathama narakabhUmimAM utpanna thaI zake che. bhuja-parisarpa prathamanI be bhUmio sudhI, pakSI traNa bhUmio sudhI, siMha cAra bhUmio sudhI, uraga pAMca bhUmio sudhI, strI cha bhUmio sudhI ane manuSya sAta bhUmio sudhI pedA thaI zake che. deva ane nAraka marIne deva ane nAraka thaI zakatA nathI. sArAMza e che ke tiryaMca ane manuSya ja narakabhUmimAM pedA thaI zake che. kAraNa e che ke emanAmAM ja e prakAranA adhyavasAya thaI zake che. nAraka marIne tatkALa na to naraka gatimAM pedA thAya che ke na devagatimAM. teo tiryaMca ane manuSya gatimAM ja pedA thaI zake che. Agati : pahelI traNa bhUmiomAM nAraka jIva manuSya gatimAM AvIne tIrthakara pada prApta karI zake che. cAra bhUmionA nArakI jIva manuSya gatimAM AvIne nirvANa paNa prApta karI zake che. pAMca bhUmionA nAraka manuSya gatimAM AvIne saMyama dhAraNa karI zake che. cha bhUmiothI nIkaLelA nAraka jIva dezavirati ane sAta bhUmiothI nIkaLelA nAraka jIva samyakatva prApta karI zake che. dvIpa-samudrAdinI avasthitiH ratnaprabhA bhUmine choDIne bAkI cha bhUmiomAM na to dIpa, samudra, parvata ane sarovara che, paNa na gAma, zahera vagere che. vRkSa, latA vagere bAbara vanaspatikAya nathI, kIndriyathI laIne paMcendriya sudhI na tiryaMca che, na manuSya che ane na sAmAnya tathA deva ja che. ratnaprabhAthI saMbaMdhita pRthvI piMDanuM 900 yojana pramANa uparI bhAga madhyalokamAM sammilita che. temAM dvIpa, samudra, grAma, nagara, vanaspati, tiryaMca, manuSya, deva hoya che. ratnaprabhA saMbaMdhita pRthvI piMDanI atirikta bAkI cha bhUmiomAM mAtra nAraka ane ekendriya jIva ja che. A sAmAnya niyamano paNa apavAda che. kAraNa ke A bhUmiomAM kyAreka koIka sthAna para keTalAka manuSya, deva ane paMcendriya tiryaMconuM hovuM paNa saMbhava che. kevaLI samughAta karanAra manuSya sarvavyApI hovAthI e bhUmiomAM paNa Atma-pradeza phelAve che. vaikriya labdhivALA manuSyanI paNa e bhUmio sudhI pahoMce che. tiryaMconI pahoMca paNa e bhUmio sudhI che. paraMtu A kevaLa vaikriyalabdhinI apekSAthI ja mAnya che. keTalAka deva kyAreka potAnA pUrvajanmanA mitrone duHkha-mukta karavAnA uddezathI narakomAM pahoMcI jAya che. paraMtu deva paNa mAtra traNa bhUmio sudhI ja jAya che. narakapAla kahevAtA paramAdhArmika deva janmathI ja pahelA traNa bhUmiomAM rahe che. anya deva janmathI kevaLa pahelI bhUmimAM meLavAya che. bhavanapati ane vANavyantara yadyapi devagatimAM Ave che. tadapi temano nivAsa ratnaprabhA bhUmimAM hovAnA kAraNe ahIM temanuM varNana karavAmAM Ave che. (346) jiNadhAmo)
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 bhavanapati devonuM varNana ratnaprabhA narakabhUminA varNanamAM batAvyuM che ke tenA eka lAkha eMsI hajAra yojananA pRthvIpiMDamAMthI uparathI eka hajAra ane nIcethI eka hajArane choDIne bAkI eka lAkha iThThottera hajAra yojananA pRthvIpiMDamAM bAra aMtara che. uparanA be aMtarone choDIne bAkI dasa aMtaromAM asurakumAra vagere dasa bhavanapati deva rahe che. ema paNa kahevAmAM Ave che ke jaMbudrIpavartI sumeru parvatanI nIce tenA dakSiNa ane uttara bhAgamAM trAMsA aneka koTAkoTi lakSa yojana sudhI dasa prakAranA bhavanapati deva rahe che. asurakumAra jAtinAM deva prAyaH AvAsomAM ane kyAreka bhavanomAM vase che, tathA nAgakumAra vagere badhAM prAyaH bhavanomAM ja vase che. AvAsa ratnaprabhAnA eka lAkha iThyotera hajAra yojananA bhAgamAM badhI jagyAe che. paraMtu bhavana to ratnaprabhAnA nIce nevuM hajAra yojananA bhAgamAM ja che. AvAsa moTA maMDapa jevA hoya che ane bhavana nagaranA jevA hoya che. bhavana bahArathI goLa, aMdarathI samacatuSkoNa ane taLiyAmAM puSkara karNikA jevA hoya che. A bhavanapati deva eTalA mATe kumAra kahevAya che ke teo kumAranI jema manohara tathA sukumAra dekhAya che. temanI gati mRdu ane manohara hoya che tathA teo krIDAzIla hoya che. dasa prakAranA bhavanapati devonA cihnAdi svarUpa saMpatti janmanI potapotAnI jAtimAM bhinna-bhinna che. jema ke asurakumAranA mugaTamAM cUDAmaNinuM, nAgakumAromAM nAganuM, vidyutakumAromAM vajranuM, suparNakumAromAM garuDanuM, agnikumAromAM ghaTanuM, vAtakumAromAM azva (saMgrahaNI graMthamAM udadhikumAronuM azvanuM ane vAtakumAromAM magaranuM cihna, ullekhita che. stanitakumArone vardhamAna(zakorA saMpuTa)nuM, udadhikumAromAM magaranuM, dvIpakumAromAM siMhanuM tathA dikkumAromAM hAthInuM cihna hoya che. nAgakumAra vagere badhAnAM cihna temanA AbharaNamAM hoya che. badhAnA vastu, zastra, bhUSaNa vagere vividha hoya che. asurakumAra deva H ratnaprabhA bhUminAM bAra aMtaromAMthI pahelA ane aMtima aMtarane choDIne zeSa dasa aMtaromAMthI pahelA aMtaramAM asurakumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. A aMtaranA dakSiNa vibhAgamAM emanA cuMmAlIsa lAkha bhavana che. camarendra temano svAmI che. camarendranA 64 hajAra sAmAnika deva, 2 lAkha 56 hajAra AtmarakSaka deva ane 5 aMgramahiSIo che. pratyeka agramahiSInA paNa 8-8 hajAranA parivAra che. camarendranI 7 anIka (senA) che. traNa prakAranI pariSada che. AtyaMtara pariSadamAM 24 hajAra deva che. madhya pariSadanA 28 hajAra deva che ane bAhya pariSadanA 32 hajAra deva che. A rIte AjyaMtara pariSadanI 350 devIo, madhya pariSadanI 300 devIo ane bhavanapati devonuM varNana 347
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhya pariSadanI 250 devIo che. devonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa ane utkRSTa eka sAgaropamanuM che. devIonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa utkRSTa traNaso agiyAra palyopamanuM che. A aMtaranA uttara vibhAgamAM cAlIsa lAkha bhavana che. emanA svAmI balendra che. balendranA 60 hajAra sAmAyika deva, 2 lAkha 40 hajAra AtmarakSaka deva che, cha agramahiSIo jemano 6-6 hajArano parivAra che. 7 anIka (senA) ane 3 pariSada che. AtyaMtara pariSadanA 20 hajAra deva, madhya pariSadanA 24 hajAra deva ane bAhya pariSadanA 28 hajAra deva che. AtyaMtara pariSadamAM 450 devIo, madhya pariSadamAM 400 devIo ane bAhya pariSadamAM 350 devIo che. A devonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSathI thoDuM vadhu ane utkRSTa eka sAgaropamathI thoDuM vadhu che emanI devIonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSathI thoDuM vadhu ane utkRSTa sADA cAra palyopamanuM che. nAgakumAra : bIjA aMtaramAM nAgakumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNa vibhAgamAM emanA cuMmAlIsa lAkha bhavana che ane dharaNendra temanA svAmI che. uttara vibhAgamAM cAlIsa lAkha bhavana che ane bhUtendra temanA svAmI che. suparNakumAra : trIjA aMtaramAM suparNakumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNa vibhAgamAM emanA ADatrIsa lAkha bhavana che ane emanA svAmI veNu-indra che. uttara vibhAgamAM cotrIsa lAkha bhavana che ane temanA svAmI veNu dAlendra che. vidhutyumAra ? cothA aMtaramAM vighukumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNa vibhAganA indra harikAnta che ane uttara vibhAganA indra harizekharendra che. agnikumAra: pAMcamA aMtaramAM agnikumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNa vibhAgamAM indra agnizikhendra ane uttara vibhAganA indra agnimANavendra che. dvIpakumAra : chaThThA aMtaramAM dvIpakumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNa vibhAganA indra puraNendra ane uttaranA viziSTa che. udadhikumAra : sAtamA aMtaramAM udadhikumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNa vibhAganA indra jalakAttendra ane uttaranA indra jaLapratyendra che. vAyukumAra : navamA aMtaramAM vAyukumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNa vibhAgamAM indra belavakendra ane uttaranA prabhaMjanendra che. (348) , , jiNadhamo)
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ dizAkumAra : AThamA aMtaramAM dizAkumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. dakSiNanA indra amitendra ane uttaranA amita vAhanendra che. svanitakumAra H dasamA aMtaramAM svanitakumAra jAtinA bhavanapati deva rahe che. AmAM dakSiNa vibhAganA Indra ghoSendra che ane uttaranA mahAghoSendra che. AmAM cothA vidyukumArathI svanitakumAra sudhI pratyekanA dakSiNa vibhAgamAM cAlIsacAlIsa lAkha ane uttara vibhAgamAM pratyekane chatrIsa-chatrIsa lAkha bhavana che. bIjA nAgakumArathI laIne dasamA svanitakumAra sudhIne navanikAyanA deva kahe che. dakSiNa vibhAgomAM navanikAyanA pratyeka indrane 6-6 hajAra sAmAnika deva che, 24-24 hajAra AtmarakSaka deva che, 6-6 agramahiSIo che. pratyeka agramahiSInA 6-6 hajArano parivAra che. nava indronI 7-7 anIka che. 3-3 pariSada che. AtyaMtara pariSadanA 60 hajAra deva che, madhya pariSadanA 70 hajAra ane bAhya pariSadanA 80 hajAra deva che. AtyaMtara pariSadamAM 175 devIo che, madhya pariSadamAM 150 devIo ane bAhya pariSadamAM 125 devIo che. A nava jAtionA devonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa ane utkRSTa doDha palyopamanuM che. devIonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa ane utkRSTa poNA palyopamanuM che. uttara vibhAganA nava indronA sAmAnika devo, AtmarakSaka devo agramahiSIo, agramahiSIonA parivAra, anIka ane pariSadonI saMkhyA dakSiNa vibhAganA jevI ja che. pariSadanA devonI saMkhyAmAM aMtara che. AtyaMtara pariSadanA 50 hajAra deva, madhya pariSadanAM 60 hajAra deva ane bAhya pariSadanA 70 hajAra deva che. AtyaMtara pariSadanI devIo 225, madhya pariSadanI 200, bAhya pariSadanI 175 devIo che. badhAnuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa ane utkRSTa thoDuM ochuM be palyopamamAM che. devIonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa, utkRSTa eka palyopamamAM thoDuM ochuM che. pUrvokta dasa aMtaromAM rahenArA dakSiNa dizAnA devonA bhavana maLIne 4 karoDa 6 lAkha che. uttara vibhAganA badhA bhavana traNa karoDa chAsaTha lAkha che. AmAM nAnAmAM nAno bhavana eka lAkha yojana(jaMbUdvIpanI barAbara)no che. madhya bhavana pistALIsa lAkha yojana(aDhI dvIpanI barAbara)nuM che. tathA sauthI moTuM bhavana asaMkhyAta dvIpa-samUhonI barAbara che, arthAt asaMkhyAta yojanAnuM che. badhA bhavana aMdarathI corasa, bahArathI goLAkAra, ratnamaya ane mahAprakAzayukta tathA samasta sukha-sAmagrIothI bharapUra che. saMkhyAta yojananA bhavanamAM saMkhyAta deva-devIono nivAsa tathA asaMkhyAta yojananA bhavanamAM asaMkhyAta deva-devIono nivAsa che. [bhavanapati devonuM varNana che. 349)
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zveta bhavanapati devonI vibhinna jAtionA zarIrano varNa alaga-alaga prakArano che. vastra paNa emane alaga-alaga raMganA pasaMda che. temanI oLakha temanA eka-ekamAM banelA cihnothI thAya che. A badhAnuM spaSTIkaraNa mATe eka patraka A pramANe che : bhavanapati devanI jAti | zarIrano varNa | vastranuM varNana | mugaTanuM cihna (1) asurakumAra kRSNa cUDAmaNi (2) nAgakumAra nAgaphaNI (3) suparNakumAra kanaka garuDa (4) vidyukumAra 2kta vaja (5) agnikumAra kaLaza (6) dvIpakumAra rakta siMha (7) udadhikumAra zveta nIla azva (8) dizAkumAra 2kta hAthI (9) vAyukumAra nIla magara (10) svanitakumAra kanaka sakorA yugala = 2kta zveta gulAbI zveta vyantara ane vANavyantara ratnaprabhA bhUminA pRthvIpiMDanA uparI eka hajAra yojananA pRthvIpiMDamAMthI ekaso yojana upara ane ekaso yojana nIce choDIne vacamAM AThaso yojananI polAra che. A polAramAM asaMkhyAta grAma che. AmAM ATha prakAranA vyaktara deva rahe che. temanA nAma A prakAra che : (1) pizAca, (2) bhUta, (3) yakSa, (4) rAkSasa, (5) kinnara, (6) kiMpuruSa, (7) mahoraga ane (8) gaMdharva. uparanA bhAgamAM je so yojana choDI dIdhA hatA, temAMthI paNa dasa yojana upara ane dasa yojanA nIce choDIne vacamAM esI yojananI polAra che. A polAramAM asaMkhyAta nagara che. A nagaromAM ATha prakAranA vANavyantara deva rahe che. temanAM nAma A pramANe che : (1) AnapatrI (2) pAnapatrI (3) isIvAI (4) bhUIvAI (5) kAdiya (6) mahAkAdiya (7) kohaMDa (8) payaMgadeva. ukta vyattara ane vANavyattaronA je nagara batAvyAM che, temAM nAnAmAM nAnA bharata kSetranA barAbara (pAMcaso chavvIsa yojanathI thoDA vadhu) madhyama mahAvideha kSetranI barAbara (33624 yojanathI thoDA vadhu) ane moTAmAM moTA jaMbUDhIpanA barAbara (eka lAkha yojananA) che. (350) no ja che je jiNadho]
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNa ukta baMne polAromAM be vibhAga che - dakSiNa vibhAga ane uttara vibhAga. A vibhAgomAM rahenAra soLa prakAranA vyantara ane vANavyantara devonI eka-eka jAtinA be indra che, tethI kula batrIsa indra che. jenAM nAma AgaLanA patrakamAM dIdhA che. pratyeka indranA cAra - cAra hajAra sAmAnika deva che. soLa-soLa hajAra AtmarakSaka deva che, cAra-cAra agramaNirthIo che. pratyeka agramahirSanA hajAra-hajAranA parivAra che. sAta anIka che. traNa pariSada che. AtyaMtara pariSadanA ATha hajAra deva, madhya pariSadanA dasa hajAra deva ane bAhya pariSadanA bAra hajAra deva che. A devonuM AyuSya jaghanya dasa hajAra varSa ane utkRSTa eka palyopamanuM che. devIonuM jaghanya AyuSya dasa hajAra varSa ane utkRSTa ardha palyopamanuM che. vyattara ane vANavyantara deva caMcaLa svabhAvanA hoya che. manohara nagaromAM devIo sAthe nRtya-gAna karatA pUrvopArjita puNyanAM phaLono anubhava karatA vicare che. vividha aMtaromAM rahevAnA kAraNo emane "vyantara' kahe che. vanamAM bhramaNa karavAno vadhu zokha hovAnA kAraNo emane "vANavyantara' kahe che. vyantaronAM dakSiNadizAnA | uttaradizAnA | zarIrano | mugaTanuM cihna nAma indra indra (1) pizAca kAlendra mahAkAlendra kRSNa kadaMbavRkSa (2) bhUta surUpendra pratirUpendra kRSNa zAlivRkSa (3) yakSa pUrNabhadrandra maNimahendra kRSNa vaDavRkSa (4) rAkSasa bhImendra mahAbhImendra pADalIvRkSa (5) kinnara kinnarendra kiMpuruSendra nIlo azokavRkSa (6) kiMpuruSa supuruSendra mahApuruSendra caMpakavRkSa (7) mahoraga atikAyendra mahAkAyendra kRSNa nAgavRkSa (8) gaMdharva gItaratIndra gItarase kRSNa TImaruvRkSa (9) AnapatrI sannihitendra sanmAnendra kRSNa kadaMbavRkSa (10) pAnapatrI dhAtendra vidhAtendra kRSNa zAlivRkSa (11) isIvAI isIpatendra kRSNa vaDavRkSa (12) bhUIvAI Izvarendra mahezvarendra zveta pADalIvRkSa (13) kaMdiya suvazkendra vizAlendra nIlo azokavRkSa (14) mahAkaMdiya hAsyandra hAsyaratIndra zveta caMpakavRkSa (15) kohaMDa jetendra mahAzvetendra kRSNa nAgavRkSa (16) payaMgadeva pahaMgendra pahaMgapatendra kRSNa TImaruvRkSa caMtara ane vANavyaMtara . ja che. (351) zveta zveta isIndra
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaktaronA prabhedaH (1) pizAcanA paMdara prakAra che : kUSmAMDa, paTaka, joSa, Anaka, kAla, mahAkAla, caukSa, acaukSa, tAla pizAca, mukhara pizAca, aghastAraka, deha, mahAvideha, tUSmIka ane vanapizAca. (2) bhUtanA nava prakAra che H surUpa, pratirUpa, atirUpa, bhUttottama, skendika, mahAaudika, mahAvega, praticchanna ane AkAzaga. (3) yakSa tera prakAranA che : pUrNabhadra, maNibhadra, zvetabhadra, haribhadra, sumanobhadra, vyatipAtika bhadra, subhadra, sarvatobhadra, manuSya yakSa, vanAdhipati, vanAhAra, rUpayakSa ane yakSottama. (4) rAkSasanA sAta prakAra che : bhoma, mahAbhIma, vidana, vinAyaka, jaLa rAkSasa, rAkSasa ane brahmarAkSasa. (5) kinnaranA dasa prakAra che kinnara, kiMguruSa, kiMpuruSottama, kinnarottama, hRdayaMgama, rUpazALI, anidita, manorama, ratipriya ane ratizreSTha. (6) DiMpuruSanA dasa prakAra che : puruSa, sapuruSa, mahApuruSa, puruSavRSabha, puruSottama, atipuruSa, marudeva, maruta, meruprabha ane yazasvAna. (7) mahoraganA dasa prakAra che ? bhujaMga, bhogazALI, mahAkAya, atikAya, skandhazALI, manorama, mahAvega, maheppakSa, merukAMta ane bhAsvAnuM. (8) gaMdharvanA bAra prakAra che ? hAhA, hUhu, tuburava, nArada, RSivAdika, bhUtavAdika, kAdaMba, mahAkAdaMba, raivata, vizvAvasu, gItarati ane gItayaza. 49 (madhya loka) ApaNI A pRthvI ratnaprabhA bhUminI chata para che. tenAthI navaso yojana nIce ane navaso yojana upara ema aDhAraso yojanamAM madhya loka sthita che. madhya lokano ghanAkAra vistAra dasa rajU-pramANa che. tenA nIcenA bhAgamAM vyastara ane vANavyantara devono nivAsa che, jenuM varNana pahelA kareluM che. navaso yojana uparI bhAgamAM asaMkhyAta dvIpa, samudra ane jyotiSa cakra che. madhya lokanI AkRti jhAlaranI samAna che. A vAta dvIpasamudronI racanAthI spaSTa che. madhya lokamAM asaMkhyAta dvIpasamudra che, je eka dvIpanA pachI samudra ane samudranA pachI dvIpanA kamathI avasthita che. temanA nAma zubha ja che. sauthI nAno dvIpa jaMbUDhIpa che, je pUrva-pazcima tathA uttara-dakSiNamAM eka-eka lAkha yojana vistAravALo che. lavaNa samudra tenAthI bamaNA (352) che je che te che ke che che jiNadho]
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistAravALo che ane te jaMbudvIpane cArebAjuthI gherela valayanI AkRtimAM avasthita che. tenA pachI dhAtakI khaMDadvIpa che, je lavaNa samudrathI bamaNA vistAravALo che ane cArebAjuthI valayAkRtithI gherAyela avasthita che. dhAtakI khaMDathI kAlodhi samudrano bamaNo vistAra che ane te dhAtakI khaMDane cArebAjuthI valayAkRtithI gherIne valayAkRtimAM avyavasthita che. tenA anantara puSkaravara dvIpa che, je kAlodadhi samudrathI bamaNA vistAravALo che. tene cAre bAjuthI gherIne valayAkRtimAM saMsthita che. A rIte bamaNA-bamaNA vistAravALA asaMkhyAta samudra ane dvIpa che. badhAthI aMtima dvIpa svayaMbhUmaraNa dvIpa che. ane sauthI aMtima samudra svayaMbhUmaraNa samudra che.* jaMbUdvIpa thALInI samAna AkAravALo che ane anya badhA dvIpa samudra valaya(baMgaDI)nI samAna che. meru parvata H jaMbudrIpanA madhyamAM meru parvata che. A parvata mallastaMbha(malakhaMbha)nA AkArano che. arthAt nIcethI pahoLo ane upara kramazaH sAMkaDo thato jAya che. tenI UMcAI eka lAkha yojananI che. AmAMthI eka hajAra yojana pRthvInI aMdara che ane navANuM hajAra yojana pRthvInI upara che. pRthvInA aMdara bhAgamAM tenA mULanI pahoLAI 10090.10/11 yojana che ane pRthvI para mULa pahoLAI dasa hajAra yojana che. A prakAre kramazaH ghaTatAghaTatA zikhara para kevaLa eka hajAra yojananI pahoLAI rahI jAya che. A parvatanA traNa kAMDa (vibhAga) che. A traNa lokamAM avagAhita thaIne sthita che tathA cAra vanothI gherAyela che. prathama kAMDa eka hajAra yojanano che. temAM kRttikA, kaMkara ane vajra ratnanI pracuratA che. bIjo kAMDa tresaTha hajAra yojanano che. temAM cAMdI, sphaTika, aMkaratna vagerenI pracuratA che. trIjo kAMDa chatrIsa hajAra yojanano che. temAM svarNanI pracuratA che. meru parvata para cAra vana che - jenAM nAma A prakAra che : (1) bhadrazAla-vana (2) naMdana-vana (3) saumanasa-vana (4) pAMDuka-vana. (1) pRthvI para cAre gajadaMta parvato ane sItA sItodA nadIothI ATha vibhAgovALA pUrva-pazcimamAM bAvIsa hajAra yojana lAMbA ane uttara-dakSiNamAM baso pacAsa yojana pahoLAInuM bhadrazAla nAmanuM prathama vana che. (2) ahIMthI pAMcaso yojana upara meru parvatanA cAra ane valayAkAra pAMcaso yojana pahoLuM bIjuM naMdanavana che. (3) ahIMthI pAMtrIsa so yojana upara meru parvatanI cArebAju valayAkAra pAMcaso yojana pahoLo ane trIjo saumavasa vana che ane tyAMthI chatrIsa hajAra yojana para merunA cArebAju valayAkAra cAraso corANu yojana * eka amerikana vidvAna-vaijJAnikanI khoja pRthvI goLa nathI, capaTI che. ApaNe pRthvInI goLAIthI eTalA badhA paricita thaI gayA che ke temAM viruddha kahevAtI koIpaNa vAta para ame sahasA vizvAsa karatA nathI. tenI kAraNa daDAnI jema ApaNane AzcaryamAM nAkhI dIdhA. thaI zake che ke koI divasa pRthvI 'rakAbI'nA AkAranI batAvavA lAge, zrI je mekaDonAlDa nAmanA amerikana vaijJAnike potAnA lekhamAM aneka dRDha pramANa ApIne e siddha karavAnA prayatna karyA che ke pRthvI nAraMgInI jema goLa nathI. saMgrahaNI graMtha-gAthA 26. madhya loka - 353
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahoLuM cothuM pAMDuka-vana che. A pAMDuka-vananI cAre dizAomAM arjuna (zveta) suvarNamaya ardhacaMdrAkAra cAra zilAo che - (1) pUrvamAM pAMDukazilA (2) pazcimamAM raktazilA (3) dakSiNamAM pAMDukaMbalazilA ane (4) uttaramAM raktakambalazilA. pahelI ane bIjI zilA para be-be siMhAsana che. jenA para jaMbUDhIpanA pUrva ane pazcima mahAvideha kSetramAM janmelA tIrthakarono, dakSiNa dizAnI zilA para bharata kSetranA tIrthakarono ane uttara dizAnI zilA para airAvata kSetramAM janmela tIrthakarono janmotsava manAvavAmAM Ave che. eka lAkha yojananI UMcAI pachI badhAthI upara eka coTI che, je cALIsa yojana UMcI che. te mULamAM bAra yojana, vacamAM ATha yojana ane upara cAra yojana lAMbI-pahoLI che. te coTI vaiDUrya (harIta) ratnamaya che. jaMbUdvIpa vagerenuM varNana: pRthvI para meru parvatanA cArebAju thALI AkAranuM pUrvathI pazcima sudhI ane uttarathI dakSiNa sudhI eka lAkha yojanAno lAMbo-pahoLo jaMbUDhIpa nAmano lIpa che. jaMbUdvIpamAM mukhyatve sAta kSetra che. je varSa, vaMza ke vAsya kahevAya che. AmAM paheluM kSetra bhArata che, je dakSiNanI tarapha che. bhAratanA uttaramAM haimavata, haimavatanA uttaramAM harI, harInA uttaramAM videha, videhanA uttaramAM ramyaka, ramyanA uttaramAM hairaNyavata ane hairaNyavatanA uttaramAM airAvata varSa che. vyavahAra siddha dizAnA niyama*thI meru parvata sAta kSetronA uttarI bhAgamAM vyavasthita che. sAta kSetrone ekabIjAthI alaga karanAra cha parvata che, je varSadhara kahevAya che. A badhA pUrva-pazcima lAMbA che. bhArata ane hemavata kSetranA vacce himavAna parvata che. hemavata ane harivarSanuM vibhAjana mahAhimAvAna che. harivarSa ane videhano vibhAjaka niSadha parvata che. videha ane ramyaka varSano vibhAjaka nIla parvata che. ramyaka ane haraNyavatano vibhAjaka rumI parvata che. hairaNyavata ane airAvatano vibhAjaka zikharI parvata che. - ukta sAta kSetra jaMbUdvIpanA pUrva cheDAthI pazcima cheDA sudhI vistRta paTanA rUpamAM eka pachI eka avasthita che. videha kSetra A badhAnA madhyamAM che. tethI meru parvata paNa e kSetranA barAbara madhyamAM avasthita che. videha kSetrane ramyaka kSetrathI nIla parvata vibhakta kare che. ane harivarSa kSetrane niSadha parvata vibhakta kare che. videha kSetramAM meru ane nIla parvatanI vacce ardhacaMdrAkAra bhAga uttara guru che. jenI pUrva-pazcima sImA tyAMnA be parvatothI nizcita thAya che. tathA meru ane niSadha parvatanI vacceno evo ja ardhacaMdrAkAra bhAga devaguru che. devakuru * dizAno niyama sUryanA udaya ane asta para nirbhara che. sUryodayanI tarapha mukha karIne UbhA rahevAthI DAbI bAju uttara dizAmAM mera Ave che. bharata kSetramAM sUryAstanI dizA ja airavata kSetramAM sUryodayanI dizA che, tethI tyAM paNa sUryodayanI tarapha mukha karavAthI meru parvata uttara dizAmAM ja paDe che. A rIte bIjAM kSetromAM paNa meru uttaramAM ja paDe che. "salaeNsiM uttaro meru." (354 jiNadhamo)
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane uttarakurumAM baMne kSetra videhanA ja bhAga che, paraMtu e kSetramAM yugalikonI AbAdI hovAthI bhinnarUpamAM oLakhe che. devakuru uttarakurunA bhAgane choDIne mahAvidehanA avaziSTa pUrva ane pazcima bhAgamAM soLa-soLa vibhAga che, tene vijaya kahe che. A rIte sumeru pUrva ane pazcima baMne ane kula maLIne batrIsa vijaya che. bharata kSetra : jaMbudrIpamAM meru parvatathI pistALIsa hajAra yojana dakSiNa dizAmAM vijayadvAranA aMdara bharata nAmanuM kSetra che. A vijayadvArathI himavaMta parvata sudhI 526. 6/19 (cha kalA) yojanano vistAravALo che. bharata kSetranA madhyamAM rajamaya vaitADhya parvata che. A parvata pUrva-pazcimamAM 1072. 12/19 yojana lAMbA ane uttara dakSiNamAM pacAsa yojana pahoLo, 25 yojana UMco, 61 yojana pRthvInI aMdara UMDo che. A parvatamAM be guphA che. pUrvamAM khaMDa-guphA ane pazcimamAM tamasra-guphA. A guphAothI be nadIo nIkaLe che. temanAM nAma che - umagga-jalA ane nimargI-jalA. umaga-jalA nadImAM koI sajIva-nirjIva vastu paDI jAya to te tene traNa vAra pheravIne bahAra pheMkI de che, ane nimargI-jalA vastuone traNa vAra pheravIne taLiye besADI de che. A baMne nadIo traNa-traNa yojana jaIne gaMgA ane siMdhumAM maLI jAya che. vaitADhya parvata para pRthvIthI dasa yojananI UMcAI para be vidyAdhara zreNIo che. AmAM rohiNI, prajJapti, AkAza gAminI vagere hajAro vidyAonA dhAraka vidyAdhara (manuSya) rahe che. tyAMthI dasa yojana upara javAthI A prakAranI be zreNIo vadhu che. jyAM abhiyogya deva rahe che. soma, yama, varuNa ane vaizramaNa je kramazaH pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttara dizAnA svAmI che. temanA AjJApAlaka devo tathA anna-jumbhaka, pAna-zRmbhaka vagere dasa jumbhaka devonA AvAsa che. A jumbhaka deva anna-pANI vagere vastunA rakSaka che. tathA potAnuM kartavya karavA mATe prAtaH, madhyAhna ane sAyaMkALa pherI lagAvavA nIkaLe che. tyAMthI pAMca yojananI UMcAI para vaitADhaca zikhara che. ahIM nava phUTa che. temAM vaitADhya parvatanA adhipati mahardika vaitADhacagirikumAra rahe che. A vaitADhya parvatanA madhyamAM AvI javAnA kAraNe bharata kSetranA be vibhAga thaI gayA che, jene dakSiNArdha bharata ane uttarArdha bharata kahe che. uttaramAM bharata kSetranI sImA para (culla) himavAn parvata che. A parvata para padma nAmano draha che. padma-drahanA pUrvadvArathI gaMgA ane pazcima dvArathI siMdhu nAmanI be nadIo vaitADhaca parvatanI nIcethI thaIne lavaNa samudrane maLe che. A rIte vaitADhya parvata ane gaMgA ane siMdhu nadInA kAraNa bharata kSetranA cha vibhAga thaI gayA, jene cha khaMDa kahe che. jaMbudrIpanA pUrva dizAnA vijayadvAranI nIcenA nALAthI lavaNa samudranuM pANI bharata kSetramAM Ave che. A kAraNa nava yojana vistAravALI khADI che. tenA taLa para traNa pramukhasthAna che - pUrvamAM mAgadha, madhyamAM varadAna ane dakSiNamAM prabhAsa. madhya loka 355
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNamAM khADI, uttaramAM vaitAdya parvata, pUrvamAM gaMgA nadI ane pazcimamAM siMdhu nadI A cAronI madhya vacamAM ayodhyA nagarI che. (vRddha puruSonuM kathana che ke ayodhyA nagarInI jagyAnI jamInamAM zANavata vajamaya svastikanuM cihna aMkita che. karmabhUmionI utpattinA samaye indra mahArAja te sthAna para nagara vasAve che.) vaitADhya parvatanI uttaramAM, cula-himavaMta parvatanI dakSiNamAM, gaMgA nadIthI pazcimamAM ane siMdhu nadIthI pUrvamAM vacovaca bAra yojana UMco goLAkAra RSabhakUTa parvata che. jyAre cakravartI bharata kSetranA cha khaMDo para vijaya prApta karavA mATe nIkaLe che tyAre A parvata para teo potAnuM nAma aMkita kare che jaMbUDhIpanI uttara dizAnA aparAjita nAmanA dvAranI aMdara eravata kSetra che. bharata kSetranA samAna ja ahIM badhI racanA che. bheda e che ke ahIM rakta ane rakatavatI nAmanI be nadIo che, jyAre bharata kSetranI nadIonAM nAma gaMgA ane siMdhu batAvyAM che. meru parvatanI dakSiNamAM bharata kSetranI sImA para pIta-svarNa varNano culla himavaMta parvata che. tenA upara agiyAra phUTa che. parvatanI madhyamAM padmadraha che. A kuMDamAM ratnamaya kamaLa che. jenA para zrI devI saparivAra rahe che. A padmadrahamAMthI traNa nadIo nIkaLe che - gaMgA, siMdhu ena rohitAzA. gaMgA ane siMdhu bharata kSetramAM thaIne cauda-cauda hajAra nadIonA parivAranI sAthe pUrva ane pazcimanA lavaNa samudramAM paDe che. trIjI rohitAzA nadI padmadrahanA uttarI dvArathI nIkaLIne haimavata kSetramAM thaIne aThThAvIsa hajAra nadIonA parivAranI sAthe pazcimanA lavaNa samudrane maLe che. meru parvatanA uttaramAM airavata kSetranI maryAdA karanAra zikharI nAmano parvata che. A parvata para puMDarIkadraha che. temAM ratnamaya kamaLo para lakSmIdevI saparivAra rahe che. puMDarIka drahamAMthI paNa traNa nadIo nIkaLe che - rakatA, raktavatI ane suvarNakalA. raktA ane raktavatI uttaranI tarapha airAvata kSetramAM thaIne cauda-cauda hajAra nadIonA parivAranI sAthe pUrvapazcimanA lavaNa samudramAM paDe che suvarNakalA nadI dakSiNanI tarapha hairaNyavata kSetramAM thaI aThThAvIsa hajAra nadIonA parivAranI sAthe pUrvanA lavaNa samudrane maLe che. meru parvatanA dakSiNamAM culla himavAna parvatanI pAse hemavata kSetra che. temAM rahenAra yugalika manuSyonA zarIra sonAnI jevA pILI kAMtivALA che. ahIM sadaiva trIjA ArAnA prathama bhAga jevI racanA-avasthA rahe che. A kSetranA madhyamAM rohita ane rohitAzA nadIonI vacce zabdApAtI nAmano vRtta (goLa) vaitADhya parvata che. * meru parvatanA uttaramAM zikharI parvatanI pAse hairaNyavata kSetra che. temAM rahenAra yugalika manuSyonuM zarIra cAMdInA jevuM zveta kAMtivALuM che. tenI madhyamAM vikaTApAtI nAmano vRtta (goLAkAra) vaitADhya parvata che. meru parvatanI dakSiNamAM haimavata kSetranI pAse mahAhimavAna parvata pILo-svarNamaya che. tenA para ATha phUTa che. tenI madhyamAM mahApadmadraha che. tenA ratnamaya kamaLo para hI devI (35) ma jiNadhamo)
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ saparivAra rahe che. A drahamAMthI be nadIo nIkaLe che - rohita ane harIkAMtA. rohita nadI dakSiNanI tarapha haimavata kSetranA madhyamAM thatI aThThAvIsa hajAra nadIonA parivAra sahita pUrvanA lavaNa samudramAM maLe che. harIkAMtA nadI uttaranI tarapha harivAsa kSetramAM thatI chappana hajAra nadIonI sAthe lavaNa samudrane maLe che. meru parvatanA uttaramAM eraNyavata kSetranI pAse rumI parvata che. A parvata cyamaya che. tenI madhyamAM mahApurImadraha che. AmAM ratnamaya kamaLa para buddhi devI saparivAra rahe che. A drahamAMthI be nadIo nIkaLe che - rUdhyakUlA (2) narakAMtA. rukhyamUlA uttaranI tarapha eraNyavata kSetranI madhyamAM thatI aThThAvIsa hajAra nadIonA parivAra sAthe pazcimamAM lavaNa samudrane maLe che. narakAMtA nadI dakSiNanI tarapha ramyakavAsa kSetranI madhyamAM thaIne chappana hajAra nadI-parivAra sAthe lavaNa samudramAM jAya che. meru parvatanI dakSiNamAM mahAhimavAna parvatanI pAse uttara dizAmAM hariyAsa kSetra che. emAM rahenAra yugalikonuM zarIra pannAnI jevuM lIluM che. ahIM bIjA ArAnI jema racanA sadAya banI rahe che. AnI madhyamAM vikaTApAtI nAmano vRtta vaitADhya parvata che. merunI uttaramAM rukamI parvatanI pAse dakSiNamAM ramyakavAsa kSetra che. tyAMnA yugalikonA zarIra khUba ja ramaNIya che. tenI madhyamAM gaMdhApati nAmanA vRttAkAra vaitADhya parvata che. meru parvatanI dakSiNamAM hariyAsa kSetranA nikaTa mANekanA samAna raktavarNavALo niSadha parvata che. A parvata para nava phUTa che tenA madhyamAM tigiMcha nAmano draha che. tenI aMdara ratnamaya kamaLo para vRtidevI saparivAra rahe che. A drahamAMthI be nadIo nIkaLe che - harisalilA ane sItodA. harisalilA nadI dakSiNa tarapha harivAsa kSetranI madhyamAM thatI chappana hajAra nadIonI sAthe pUrva lavaNa samudrane maLe che. sItAdA nadI uttara tarapha devakurukSetranA citravicitra parvatanA madhyamAM thatI bhadrazAla vanamAM thatI meru parvatathI be yojananA dUrathI vahIne vidyu--bha gajadaMta parvatanA nIcethI pazcima tarapha vaLIne pazcima mahAvideha kSetranA be bhAga karatI eka-eka vijayathI aThThAvIsa hajAra nadIone sAthe laIne pAMca lAkha batrIsa hajAra nadIonA parivArathI pazcima lavaNa samudramAM paDe che. niSadha parvatanI pAse hAthInA dAMtanI samAna vAMkA AkAravALA be gajadaMta parvata che - (1) pazcimamAM tapta svarNa jevo varNavALo vidyubha gajadaMta parvata ane (2) pUrvamAM hIrAnI samAna zveta varNavALo saumanasa gajadaMta parvata che. A baMne parvato para alaga-alaga nava ane sAta phUTa che. meru parvatanI uttara dizAmAM ramakavAsa kSetranI pAse nIlavaMta parvata che. A nIlamanI samAna varNavALo che. tenI madhyamAM kesarIdraha che. tenAM ratnamaya kamaLo para kIrtidevI saparivAra rahe che. A drahamAMthI be nadIo nIkaLe che - nArIkAMtA ane sItA - nArIkAMtA nadI uttaranI tarapha ramyakavAsa kSetranI madhyamAM thaIne chappana hajAra nadIonI sAthe pazcimamAM lavaNa samudrane maLe che. sItA nadI dakSiNa tarapha uttara kurukSetra jhamakasamaka parvatanI madhyamAM thaIne bhadrazAla-vananI madhyamAM vahIne meruthI be yojana dUra mAlyavaMta gajadaMtanI nIce thaIne pUrva dizAnI tarapha vaLIne pUrva mahAvidehanA be bhAgamAM vibhakta karatI pAMca lAkha batrIsa hajAra nadIonI sAthe pUrva lavaNa samudramAM jAya che. [madhya loka che . (35)
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta nIlavaMta parvatanI dakSiNamAM be gajadaMta parvata che - mAlyavaMta ane gaMdhamAdana. mAlyavaMta pannAnI jema lIlA raMgano che ane gaMdhamAdana svarNanA samAna pILA varNano che. meru parvatanA dakSiNamAM niSadha parvatanI pAse uttaramAM vidyubha ane saumanasa gajadaMta parvatanI madhyamAM ardhacaMdrAkAra devakuru kSetra che. temAM sadA pahelA ArAnI racanA rahe che. temAM ratnamaya jAMbu-vRkSa che. AnA para jaMbUdvIpanA adhiSThAtA mahARddhinA dhAraka dhanADhya nAmanA deva rahe che. meru parvatanA uttaramAM nIlavaMta parvatanI pAse dakSiNamAM baMne gajadaMta parvato(mAlyavaMta ane gaMdhamAdana)nA vacamAM uttara kurukSetra che. tyAM zAlmali vRkSa che. bAkI badhI racanA deva kurukSetranI samAna che. mahAvideha kSetraH meru parvatathI pUrva ane pazcimamAM bhadrazAla vana vagerene meLavIne eka lAkha yojanA lAMbu, uttara ane dakSiNamAM niSadha ane nIlavaMta parvatonI madhyamAM 336 04/19 yojana pahoLo mahAvideha kSetra che. A kSetramAM sadaiva cothA ArAnI racanA rahe che. AmAM vacovaca meru parvata AvI javAnA kAraNe tenA be bhAga thaI gayA che jene pUrva mahAvideha ane pazcima mahAvideha kahe che. pUrva mahAvidehanI madhyamAM sItA nadI ane pazcima mahAvidehanI madhyamAM sItAdA nadI AvI javAthI eka-eka vibhAganA be-be vibhAga thaI gayA che. A rIte mahAvideha kSetranA cAra bhAga thaI gayA che. A cAra vibhAgomAM ATha-ATha vijaya che. tethI mahAvideha kSetramAM 884=32 vijaya che. meru parvatathI pUrvamAM ane pazcimamAM bAvIsa-bAvIsa hajAra yojanAnuM bhadrazAla vana che. jenI pAse nIlavaMta parvatathI dakSiNamAM, citrakUTa-vakSakAra parvatathI pazcimamAM, mAlyavaMta gajadaMta parvatathI pUrvamAM sItA mahAnadIthI uttaramAM pahelA kaccha vijaya che. A vijayanI madhyamAM bharata kSetranA vaitADhya parvata jevo ja vaitADhya parvata che. tenI uttara-dakSiNanI baMne zreNIo para vidyAdharonAM paMcAvana nagara che. A parvatanA uttaramAM nIlavaMta parvatanI pAse ATha yojana UMco RSabhakUTathI pUrvamAM gaMgA nAmano kuMDa ane pazcimamAM siMdhu nAmano kuMDa che. A baMne kuMDomAMthI gaMgA ane siMdhu nIkaLIne vaitADhaca parvatanI baMne guphAonI nIce thaIne cauda-cauda hajAra nadIonA parivArathI sItA nadImAM jaIne maLe che. AnAthI kaccha vijayanA cha khaMDa thaI gayA che. A kaccha vijayanI rAjadhAnI kSema nagarI che. jyAM kaccha vijayanA cakravartI cha khaMDo para zAsana kare che. kaccha vijayanI pAse citrakUTa vakSakAra parvata che. pakSakArano artha sImA nirdhArita karanAra che. AnA para cAra phUTa che. tenI pAse bIjuM vijaya sukaccha vijaya che. kSemapurA emanI rAjadhAnI che. tenA pachI grAhavatI nadI che, je sItA nadImAM maLe che. tenI pAse trIjuM vijaya mahAkaccha vijaya che. tenI pAse brahmakUTa vakSakAra che. tenI pAse cothuM kacchAvatI vijaya che. temAM ariSTavatI rAjadhAnI che. tenI pAse drahavatI nadI che. tenI pAse pAMcamuM Avarta vijaya che. tenI pakAvatI rAjadhAnI che. (358) ma jiNadhamo)
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnI pAse nalinakUTa dhakSakAra parvata che. AnI pAse haMgavatI nadI che. tenI pAse sAtamuM puSkara vijaya che. temAM RSabhapurI rAjadhAnI che. tenI pAse zelakUTa vakSakAra parvata che. tenI pAse puSkalAvatI vijaya che. tenA pAse sItAmukha-vana che. tenI pAse jaMbUdvIpano vijayadvAra che. A vijayadvAranI aMdara sItA nadIthI dakSiNa dizAmAM bIjuM sItAmukhavana che. tenI pAse meru parvatanI tarapha pazcimamAM navamuM vatsA vijaya che. tenI rAjadhAnI susImA che. tenI pAse citrakUTa dhakSakAra parvata che. tenI pAse dasamuM suvatsA vijaya che. tenI rAjadhAnI kuMDalA che. tenI pAse tapta tIrA nadI che. tenI pAse agiyAramuM mahAvatsA vijaya che. tenI pAse amarAvatI che. tenI pAse vaizramaNa pakSakAra parvata che. tenI pAse bAramuM vijaya vatsAvarta che. tenI rAjadhAnI prabhaMkarA che tenI pAse mAttarI nadI che. tenI pAse teramuM vijaya ramya che. tenI padmAvatI rAjadhAnI che. tenI pAse unmatta nIrA nadI che. tenI pAse paMdaramuM ramaNI vijaya che. tenI rAjadhAnInuM nAma zubhA che. tenI pAse mAtaMjanakUTa parvata che. tenI pAse soLamuM maMgalAvatI vijaya che. jenI rAjadhAnI rakta saMcayA che. tenI pAse bhadrazAla-vana AvI gayuM che. ukta varNana pUrva mahAvidehanI soLa vijayanuM che. meru parvatanI pazcimamAM, niSadha parvatanI uttaramAM, sItAdA nadIthI dakSiNamAM, vidyutagajadaMta parvatanI pAse sattaramuM pama vijaya che. tenI rAjadhAnI azvapurI che. tenI pAse aMkAvatI vakSakAra parvata che. tenI pAse aDhAramuM supama vijaya che. tenI rAjadhAnI sitapurA che. tenI pAse kSIrodA nadI che. tenI pAse ogaNIsamuM mahApadma vijaya che. tenI rAjadhAnI mahApurA che. tenI pAse padmAvatI vakSakAra parvata che. tenI pAse padmAvatI vIsamuM vijaya che. jenI rAjadhAnI vijayapurA che. tenI pAse zItastrotA nadI che. tenI pAse ekavIsamuM vijaya zaMkha che. tenI rAjadhAnI aparAjitA che. tenI pAse AzIviSa vakAra parvata che. tenI pAse bAvIsamuM nalina vijaya che. tenI rAjadhAnI "arajA che. tenI pAse antarvAhinI nadI che. tenI pAse trevIsamuM kumuda vijaya che. jenI rAjadhAnI azokA che. tenI pAse mukhavAha vakSakAra parvata che, ane A parvatanI pAse covIsamuM nalinAvatI vijaya che. tenI rAjadhAnI vItazokA che. tenI pAse sItodAmukha vana che. tenI pAse jaMbUdvIpanuM pazcimI jayaMtadvAra che. jayaMtadvAranI aMdara sItAdA nadIthI uttara dizAmAM paNa sItodAmukha-vana che. tenI pAse pUrvamAM (merunI tarapha) paccIsamuM vijaya vaprA che. tenI rAjadhAnI vijayA che. tenI pAse caMdrakUTa vakSakAra parvata che. tenI pAse chavvIsamuM suvaprA vijaya che. tenI rAjadhAnI vaijayantI che. tenI pAse urminalanI nadI che. tenI pAse sattAvIsamuM mahAvaprA vijaya che. tenI rAjadhAnI jayaMtI che. tenI pAse sUrakUTa vakSakAra parvata che. tenI pAse aThThAvIsamuM vaprAvatI vijaya che. tenI rAjadhAnI aparAjitA che. tenI pAse phenamAlinI nadI che. tenI pAse ogaNIsamuM valtha vijaya che. tenI rAjadhAnI cakrapurA che. tenI pAse nAgakUTa vakSakAra parvata che. A parvata pAse trIsamuM suvalya vijaya che. tenI rAjadhAnI khagI che. tenI pAse gaMbhIra mAlinI nadI che. tenI pAse ekatrIsamuM gaMdhilA vijaya che. tenI rAjadhAnI avadhyA che. tenI pAse [madhya loka , , , , , , , , , , , T359)
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ devakUTa vakSakAra parvata che. tenI pAse batrIsamuM gaMdhilAvatI vijaya che. tenI rAjadhAnI AujalA che. tenI pAse merunuM bhadrazALa vana ane gaMdhamAdana parvata che. ukta badhA vijaya kaccha vijaya samAna che. badhA pakSakAra parvata citrakUTa parvatanI samAna che, badhI nadIo grAhAvatI nadInI samAna che. A mahAvideha kSetranuM varNana che. jaMbudvIpanI cAre bAju ATha yojana UMcI, nIce bAra yojana, madhyamAM ATha ane cAra yojana pahoLI traNa lAkha soLa hajAra baso sattAvIsa yojana, traNa kosa, ekaso aThThAvIsa dhanuSa, sADAtera AMgaLathI kaMIka vadhu paridhi (gherAva)vALo parakoTa che, tenI cAre dizAomAM cAra daravAjA che. jemanA nAma A prakAranA che - (1) pUrvamAM vijaya-dhAra (2) dakSiNamAM vaijayanta-dvAra (3) pazcimamAM jayaMta-dvAra (4) uttaramAM aparAjita-dvAra che. lavaNa samudra H jaMbudvIpanI parakoTa(jagatI)nI bahAra, valayanI AkRtivALA, cArebAjuthI jaMbUDhIpane gherela be lAkha yojana vistAravALo lavaNa samudra che. A kinArA para bAlAgra jeTalo UMDo che, paraMtu AgaLa javAthI paMcANuM hajAra yojana para eka hajAra yojananI pahoLAImAM eka hajAra UMDAIvALo che. pachI UMDAI ochI thavA lAge che ane kramathI ghaTatI-ghaTatI dhAtakI khaMDanI samIpa bAlAgra jeTalo ja UMDo rahI jAya che. jaMbUdvIpamAM bharata kSetranI sImA para sthita himavAna parvatanA baMne cheDA pUrva-pazcima lavaNa samudramAM phelAyelA che. tevI rIte airAvata kSetranI sImA para sthita zikharI parvatanA baMne cheDA paNa lavaNa samudramAM phelAyelA che. pratyeka cheDAne be bhAgamAM vibhAjita thavAthI kula maLIne baMne parvatonA ATha bhAga lavaNa samudramAM Ave che. dADhonI AkRtinA hovAne kAraNe dADhA kahevAya che. pratyeka dADhA para manuSyonI AbAdIvALA sAta-sAta kSetra che. A kSetra lavaNa samudramAM hovAne kAraNe aMta dvipanA rUpamAM prasiddha che. A aMtarlIpa chappana che. AmAM yugalika manuSya rahe che. jaMbUdvIpanA parakoTathI traNaso yojana AgaLa cAlavA para traNaso yojanAnA vistAravALA (1) rucaka (2) AbhASika (3) vaiSANika (4) lAgUlika nAmanA cAra dvIpa che. enI AgaLa cAra-cAraso yojana dUrI para cAra-cAraso yojana vistAravALA (5) hayakarNa (6) gajakarNa (7) gokarNa ane (8) zakhulIkarNa nAmanA cAra dvIpa che. tenI AgaLa pAMcaso yojana javAthI pAMcaso yojana vistAravALA (9) Adarzamukha (10) meDhamukha (11) ayomukha (12) gomukha nAmanA cAra dviIpa che. tenI AgaLa chaso yojana javAthI chaso yojana vistAravALA (13) yamukha (14) gajamukha (15) harimukha ane (16) vyAghramukha nAmanA cAra dviIpa che. tenAthI AgaLa sAtaso yojana AgaLa javAthI sAtaso yojana vistAravALA (17) azvakarNa (18) siMhakarNa (19) akarNa ane (20) karNa prAvaraNa nAmanA cAra dvIpa che. tenI AgaLa AThaso yojana AgaLa AThaso yojana vistAravALA (21) ulkAmukha (22) meghamukha (23) vibhukha ane (24) amukha nAmanA cAra dvIpa che. AnAthI navaso yojana AgaLa javAthI navaso yojana vistAravALA (25) ghanadatta (26) lakhudanta (27) gUDhadanta ane (28) zuddhadatta nAmanA cAra dvIpa che. A badhA aThyAvIsa ja dvIpa parakoTathI to traNatraNaso yojana ja dUra che. paraMtu dADhonA vakra hovAthI e dvIponI vacce ATalI dUrI che. (30) OOOOOOOOOOOOOOX jiNadharmoo]
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ airAvata kSetranI sImA karanAra zikharI parvatanI dADho para paNa ukta nAmanA aThThAvIsa dviIpa che. A rIte baMne taraphathI maLIne chappana aMtarlIpa hoya che. aMtarlepomAM eka palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI AyuSyavALA, AThaso dhanuSanI avagAhanAvALA yugalika manuSya rahe che. A dvIpomAM sadaiva trIjA ArAnI racanA rahe che. ahIMnA manuSya marIne kevaLa devagatimAM ja utpanna thAya che. jaMbUDhIpa ane dhAtakI khaMDamAM sthita tIrthakara, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA, samyagudRSTi vagere uttama puruSonAM tapa, saMyama, dharma ane puNyanA atizayathI samudranuM pANI kyAreya A dvIpomAM bharAtuM nathI, arthAt samudra potAnI maryAdAne oLaMgato nathI. samudramAM bharatI-oTa AvatI rahe che. aSTamI ane pUrNimAe samudranuM pANI vadhu uchaLe che, paraMtu te potAnI maryAdAnuM atikramaNa karatA nathI, eTale jaMbudvIpa athavA dhAtakI khaMDane pANIno bhaya raheto nathI. jaMbUdvIpanAM cAre tArothI dizAo ane vidizAomAM betAlIsa-beMtAlIsa hajAra yojana para ATha parvata che. pUrvamAM gokhUbha parvata, dakSiNamAM udakabhAsa, pazcimamAM zaMkha ane uttaramAM dakaNIya parvata che. AnA para velaMdhara deva rahe che. izAnakoNamAM karkoTaka, agnikoNamAM vidyu--bha, naiOMtyakoNamAM kailAsa parvata, vAyavyakoNamAM aruNaprabha parvata che. A cAre parvata para anuvelaMdhara deva rahe che. A jagyA gautama dvIpa che. jemAM lavaNa samudrano svAmI susthita deva saparivAra rahe che. A gautama dvIpanI cArebAju sADA ikyAsI yojanathI thoDA UMce caMdrasUryanA dvIpa che, jyAM jyotiSI deva krIDA kare che. dhAtakI khaMDa : lavaNa samudranI cArebAju goLAkAra cAra lAkha yojana vistAravALA dhAtakI khaMDa dvIpa che. tenI madhyamAM be iSakAra parvata che, tenAthI dhAtakI khaMDanA be vibhAga thaI gayA che. pUrva dhAtakI khaMDa ane pazcima dhAtakI khaMDa. pratyeka vibhAgamAM eka-eka meru parvata, sAtasAta varSa ane cha-cha varSadhara che. sArAMza e che ke nadI, kSetra, parvata vagere je kaMI jaMbudvIpamAM che, te badhA dhAtakI khaMDamAM bamaNA che. dhAtakI khaMDano pUrvArdha ane pazcimArdhamAM pUrva-pazcimamAM vibhakta karanAra dakSiNottara vistRta ane iSpAkAra be parvata che, tathA pUrvArdha ane pazcimArdhamAM pUrva-pazcimaM phelAyela cha-cha varSadhara (parvata) che. A badhA eka bAjuthI kAlodadhine ane bIjI bAjuthI lavaNa samudrane sparza kare che. pUrvArdha ane pazcimArdhamAM sthita cha-cha varSadharone paiDAnI nAbhimAM lAgelA ArAonI upamA ApI zakAya che, to e varSadharothI vibhakta thanArA bharata vagere sAta kSetrone ArAnI vaccenA aMtaranI upamA ApI zakAya che. dhAtakI khaMDadIpamAM jaMbUdvIpanA samAna koTa ane cAra vAra che. (madhya loka che A ) 361)
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlodadhi : dhAtakI khaMDadvIpane cArebAjuthI gherela, valaya AkAranA ATha lAkha yojana vistAravALA, A tIrathI e tIra sudhIno ekasarakho eka hajAra yojana UMDo kAlodadhi samudra che. tenA pANIno svAda sAdhAraNa pANInA jevo che. AmAM be gautama dvIpa ane ekaso be caMdrasUryanA dvIpa che. puSkara dvIpa kAlodadhi samudranI cArebAjuthI gherAyela valayAkAra, soLa lAkha yojana vistAravALo puSkara dvIpa che. tenI barAbara madhyamAM mAnuSottara nAmano eka parvata che, je killAnI jema goLAkAra Ubho che ane manuSya lokanI sImA kare che. A parvatanA kAraNe puSkaravara dvIpanA be vibhAga thaI gayA che - eka A parvatano aMdarano bhAga ane bIjo parvatanI bahArano bhAga. A parvatanA AtyaMtara ardha bhAga sudhI ja manuSyonI vastI che, AgaLa nahi. tethI jaMbudvIpa, dhAtakI khaMDa ane ardhapuSkaravara dvIpa A aDhI dvIpa tathA lavaNodadhi anekAlodadhi A be samudra - A kSetra manuSya loka kahevAya che. A kSetranuM nAma manuSya loka ane uta parvatanuM nAma mAnuSottara eTalA mATe paDyuM ke AnAthI bahAra manuSyanA janma-maraNa thatA nathI. vidyAsaMpanna muni athavA vaikriya labdhidhArI manuSya ja aDhI dvIpanI bahAra jaI zake che. paraMtu emanA paNa janma-maraNa mAnuSottara parvatanI aMdara ja thAya che. dhAtakI khaMDamAM meru, varSa ane varSadharonI je saMkhyA che, te ja puSkarArdha dvIpamAM paNa che. tyAM paNa be meru, cauda varSa (kSetra) ane bAra varSadhara parvata che, je iSpAkAra parvato dvArA vibhakta pUrvArdha ane pazcimArdhamAM avasthita che. A rIte aDhI dvIpamAM pAMca meru, trIsa varSadhara parvata ane pistAlIsa varSa (kSetra) che. aMtarlIpa kevaLa lavaNa samudramAM ja che, tethI chappana ja che. pAMca mahAvideha kSetromAM pAMca devakuru, pAMca uttarakuru ane ekaso sATha vijaya che. mAnuSottara parvata ke pahelAM je aDhI dvIpa ane be samudra che. enAmAM manuSyanI sthiti che avazya, paraMtu te sarvAdhika nathI. janmathI to manuSya jAtinuM sthAna aDhI dvIpanA aMtargata pistAlIsa kSetro ane chappana aMtarlIpomAM ja che. paraMtu saMharaNa, vidyA athavA labdhinA nimittathI manuSya aDhI kIpa tathA be samudronA koIpaNa bhAgamAM rahI zake che. eTaluM ja nahi, meru parvatanA zikhara para paNa te ukta nimittathI rahI zake che. paraMtu kSetranI dRSTithI te bhAratIya che, te haimavatIya che, ityAdi vyavahAra ane dvAranI dRSTie jaMbUdvIpIya dhAtakI khaMDIya vagere vyavahAra thAya che. eka lAkha yojanano jaMbudvIpa, baMne taraphano be-be lAkha arthAtu cAra lAkha yojanAno lavaNa samudra, baMne taraphanA ATha lAkha yojanAno dhAtakI khaMDa, baMne taraphano soLa lAkha yojanano kAlodadhi samudra ane baMne taraphano soLa lAkha yojanAno puSkarArdha dvIpa - A prakAre (62) OTO DO O jiNadhamo)
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1+4+ 81 6+16=45 lAkha yojanano aDhI dvIpa che. aDhI dvIpamAM saMjJI manuSyonI saMkhyA ogaNatrIsa aMkapramANa kahevAI che. aDhI lIpanI bahAra (1) manuSyonI utpatti (2) bAdara agnikAya (3) draha-kuMDA (4) nadI (5) garjanA (6) vidyuta (7) megha (8) varSA (9) khADA (10) dukALa hotA nathI. mAnuSottara parvatanI bahAranA puSkarAI dvIpamAM devatAo tathA tiryaMca vagereno nivAsa che. puSkara dvIpane cArebAjuthI gherelA valayAkAra batrIsa lAkha yojana vistAravALo puSkara samudra che. A rIte AgaLa eka dvIpa ane eka samudranA kramathI dvIpa ane samudra che. A badhA ekabIjAthI bamaNA-bamaNA vistAravALA che. AgaLa keTalAka dvIpa samudronA nAma A prakAra batAvyAM che - (7) vAruNI dvIpa (8) vAruNI samudra (9) kSIra dvIpa (10) kSIra samudra (11) vRta dvIpa (12) vRta samudra (13) ikSu dvIpa (14) ikSu samudra (15) naMdIzvara dIpa (16) naMdIzvara samudra (17) aruNa dvIpa (18) aruNa samudra (19) aruNavara dvIpa (20) aruNavara samudra (21) pavana dvIpa (22) pavana samudra (23) kuMDala dvIpa (24) kuMDala samudra (25) zaMkha dvIpa (26) zaMkha samudra (27) rucaka dvIpa (28) rucaka samudra (29) bhujaMga dvIpa (30) bhujaMga samudra (31) kuza dvIpa (32) kuza samudra (33) kuca dvIpa (34) kuca samudra. A prakAre asaMkhyAta dvIpa ane asaMkhyAta samudra che. A badhAnA aMtamAM svayaMbhU-ramaNa samudra che. tenAthI bAra yojana dUra cArebAju aloka che. cAra gationA nirUpaNanA prasaMgamAM ardhAlokanuM varNana karyuM che. kAraNa ke naraka jIva adhogatimAM rahe che. tenA pachI madhya lokanuM varNana karyuM che. temAM tiryaMca ane manuSya rahe che. tiryaMca ane manuSyonA saMbaMdhamAM, jIvanA bhedanA prasaMgamAM saMkSepathI kathana karyuM che. emanI vizeSa vaktavyatA A prakAra samajavI joIe. tiryaMca : naraka, manuSya ane devonA atirikta badhA saMsArI jIva tiryaMca kahevAya che. tiryaMca jIvonA aDatALIsa bheda kahyA che. sthAvara tiryacanA bAvIsa bheda, vikasendriya tiryacanA cha bheda ane paMcendriya tiryaMcanA vIsa bheda che. jenuM vivaraNa nimna che - paTTAya vivacana : pRthvIkAya : (iMdI thAvarakAya)nA cAra bheda che : (1) sUkSma pRthvIkAya, je samasta lokamAM kAjaLanI kUpInI samAna ThasoThasa bharelA che. paraMtu ApaNA jevA chamasthone daSTigocara thatA nathI. (2) bAdara pRthvIkAya, je lokamAM deza(vibhAga)mAM rahe che. jenAmAMthI ApaNe koIkane dekhI zake che ane koI koIne nahi. A baMnenA paryApta ane aparyAptanA bhedathI cAra bheda thaI jAya che. bAdara pRthvIkAyathI kaMIka vizeSa A prakAra A rIte che : (1) kALI mATI (2) nIlI mATI (3) lAla mATI (4) pILI mATI (5) sapheda mATI (6) pAMDu (7) gopIcaMdana. A prakAra komaLa mATInA sAta prakAra che. kaThina pRthvInA bAvIsa madhya loka , 363
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAra che - (1) khANanI mATI (2) araDa (3) reta (4) pASANa (5) zilA (6) mIThuM (7) samudrIkhAra (8) lokhaMDanI mATI (9) tAMbAnI mATI (10) jasatanI mATI (11) zIzAnI mATI (12) cAMdInI mATI (13) sonAnI mATI (14) vaja hIrA (15) haDatAla (16) hiMgalu (17) mainasIla (18) ratna (19) suramA (20) pravAla mUMgA (21) abhraka ane (22) pAro. AmAMthI ratnanA aDhAra bheda kahyA che. (1) gobheda (2) rUcaka (3) aMka (4) sphaTika (5) lohitAkSa (6) marakata (7) masAragalla (7) bhujamocaka (8) IndranIla (10) candranIla (11) garuka (12) haMsagarbha (13) polaka (14) caMdraprabha (15) vaiDUrya (16) jaLakAMta (17) sUryakAnta (18) sugaMdhI ratna. A prakAre pRthvIkAyanA aneka bheda jANavA joIe. akAya ? (baMbhI-thAvarakAya)nA cAra bheda che - (1) samasta lokamAM vyApta sUkSma apUkAya. lokanA eka deza vibhAgamAM dekhAnArA bAdara apakAya, A baMnenA paryApta ane aparyAptanA bhedathI cAra bheda hoya che. bAdara apUkAyanA vizeSa bheda A prakAra che - (1) varSAnuM pANI (2) sadA rAtrimAM varasanAruM kSAranuM pANI (3) bArIka buMdanA rUpamAM varasanArA (meghA ravekA) pANI (4) dhUaranuM pANI (5) ole (6) jhAkaLa (7) garamapANI-gaMdhaka vagerenA prabhAvathI pRthvImAMthI nIkaLanAra kUpanuM garama pANI, je sacitta thAya che.) (8) lavaNa samudra athavA kUpa vagerenuM khAruM pANI (9) khATuM pANI (10) dUdha jevuM (kSIra samudranuM) pANI (11) vAruNI (madirA) jevuM pANI (12) ghI jevuM pANI (13) mIThuM pANI (14) izu jevuM (asaMkhyAta samudronuM) pANI vagere aneka prakAranAM pANI (bAdara apakAya) che. tejaskAya ? (siuithAvara kAya)nA cAra bheda che - sUkSma tejaskAya, je AkhA lokamAM ThasoThasa vyApta che. bAdara tejaskAya je lokamAM amuka bhAgamAM agninA rUpamAM daSTigocara thAya che. A baMnenA paryApta ane aparyAptanA bhedathI cAra bheda thaI jAya che. bAdara tejaskAyanA mukhya prakAra A rIte che - (1) bhomaranI agni (2) kuMbhAranI alAvanI agni (3) tUTatI jvALA (4) akhaMDa jvALA (5) cakamakanI agni (6) vIjaLInI agni (7) kharatA tArAnI agni (8) AraNinA lAkaDAthI pedA thatI agni (9) vAMsanI agni (10) kAThanI agni (11) sUryakAnta kAcanI agni (12) dAvAnaLanI agni (13) ulkApAta (AkAzamAMthI paDatI) agni (14) vaDavAnala samudranA pANInuM zoSaNa karanArI agni. (15) saMgharSathI utpanna thanArI agni. - A prakAra agnikAyanA mukhya bheda che. vAyukAya : (sumati thAvarakAya)nA mukhya cAra bheda che. sUkSma vAyukAya je lokamAM ThasoThasa bharelo che bAdara vAyukAya je lokanA deza vibhAgamAM rahe che. A baMnenA paryApta ane aparyAptanA bhedathI cAra bheda thaI jAya che. bAdara vAyukAyanA mukhya soLa prakAranA kahyA che - (1) pUrvano vAyu (2) pazcimano vAyu (3) uttarano vAyu (4) dakSiNano vAyu (5) Urdhva dizAno vAyu (6) adhodizAno vAyu (7) tiryaka dizAno vAyu (8) vidizAno (34) 0000000000000000 jiNadhamo )
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAyu (9) bhramara vAyu (cakkara khAnAra vAyu) (10) cAra khUNAmAM pharanAra maMDala vAyu (11) guMDala - UMco caDhanAra vAyu (12) guMjana karanAra vAyu (13) vRkSa vagerene ukheDI nAkhanAra jhaMjhA vAyu (14) zuddha vAyu (dhIre-dhIre cAlavAvALo) (15) ghanavAyu (16) tanuvAyu (ghanavAyunatanuvAyu) naraka ane svarganI nIce che. jyAM jyAM pANI polAra chidra che tyAM sarvatra vAyu che. A prakAre aneka prakAranA vAyukAya che. vanaspatikAya ? (vayAvacca thAvarakAya)nA pramukha rUpathI cha bheda che - (1) sarva lokamAM vyApta sUkSma vanaspatikAya (2) lokanA deza vibhAgamAM rahenAra bAdara-vanaspatikAya. bAdara vanaspatinA be bheda che : pratyeka zarIra (jenA eka zarIramAM eka jIva che) (ane sAdhAraNa zarIra (jenA eka zarIramAM anaMta jIva che.) A prakAre sUkSma, pratyeka ane sAdhAraNanA aparyApta ane paryAptanA bhedathI vanaspatikAyanA cha bheda thaI jAya che. vanaspatikAyanA vizeSa bheda A prakAra che : pratyeka vanaspatinA bAra bheda che - (1) vRkSa (2) gucchA (3) gulma (4) latA (5) valI (6) tRNa (7) vallayA (8) pavayA (9) kuhaNa (10) jaLavRkSa (11) auSadhi ane (12) haritakAya - AmAMthI vakSanA be bheda che - (1) bIjavALA ane ghaNA jIvavALA. AMbaLA, kerI, jAMba vagere eka bIjavALA che. jAmaphaLa, sItAphaLa, dADama, lIMbu, TImaru vagere ghaNAM bIjavALA che. tulasI javAsA, puMvADA vagere choDa guccha kahevAya che. jUhI, ketakI, kevaDo, gulAba vagere vividha phUlovALA vRkSa gullaka kahevAya che. nAgalatA, parmalatA, caMpakalatA vagere jamIna para phelAIne upara janArI vanaspati latA kahevAya che. turiyA, kAkaDI, kArelA vagere vela vallI kahevAya che. ghAsa, dUba, DAbha vagere tRNa kahevAya che. sopArI, khajUra, nAriyeLa, tamAla vagerenA vRkSa je upara jaIne goLAkAra bane che, tene vallayA vanaspati kahe che. zeraDI, baeNta, vAMsa jenA madhyamAM gAMTha hoya te pavayA kahevAya che. jamIna phADIne bahAra AvanAra kukuramuttA vagerene kuhaNa kahe che. kamaLa, ziMgoDA, zevALa vagere pANImAM utpanna thanArI vanaspatine jaLavRkSa kahe che. covIsa prakAranA dhAnyane auSadhi kahe che - (1) ghauM (2) java (3) juvAra (4) bAjarI (5) zAli (6) varaTI (7) rALa (8) kAMganI (9) kodrava (10) varI (11) maNI (12) makkI (13) kurI (14) alasI- A cauda prakAranA latA dhAnya kahevAya che. kAraNa ke emanI dALa banatI nathI. (1) tuvera (2) maTha (3) aDada (4) maga (5) coLA (6) vaTANA (7) tevaDA (8) kulattha (9) masUra ane (10) caNA - A dasa prakAranA dhAnya kaThoLa che. kAraNa ke tenI dALa bane che. A covIsa prakAranA dhAnya auSadhi kahevAya che. mULAnI bhAjI, methInI bhAjI, bathavAnI bhAjI vagere aneka prakAranI bhAjI rUpa vanaspati haritakAya kahevAya che. ukta badhI pratyeka vanaspatinA bheda che. pratyeka vanaspatimAM utpatti samaya anaMta jIva meLavI zakAya che. jyAM sudhI vRkSanI sAthe saMlagna rahevA chatAM paNa tenAmAM jema-jema sakhtatA AvatI jAya che tema-tema temAM asaMkhyAta-saMkhyAta jIva rahe che. paripakva thavAthI jeTalA bIja che teTalA jIva rahe che. [madhya loka DOOOOOOOOOOOOOO 365)
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhAraNa vanaspatikAyanA aMtargata mULA, Adu, piDALu, baTATA, ratALu, DuMgaLI, lasaNa, gAjara, zakkariyA, sUraNa vajakaMda, mUsalI vagere vanaspatio Ave che; je jamInanI aMdara phaLe che. soyanA agrabhAga para AvI janAra sAdhAraNa vanaspatinA nAnA aMzamAM nigodiyA jIvonA rahevA mATe asaMkhyAta pratara che. pratyeka goLAmAM asaMkhyAta zarIra che ane eka-eka zarIramAM anaMtAnaMta jIva che. A jIva nigodanA jIva kahevAya che. zaMkA thaI zake che ke soyanA agrabhAga jeTalI thoDI jagyAmAM ATalA jIvono samAveza kevI rIte thaI zake che ? samAdhAna che ke eka karoDa auSadhio ekatra karIne te emanuM cUrNa banAvyuM hoya ke teno arka kADhyo hoya ane tene soyanI aNI para rAkhavAmAM Ave, to jema emAM karoDo auSadhio samAyelI che, tevI rIte anaMtAnaMta jIvono samAveza paNa e thoDA aMzamAM thaI jAya che. pratyakSa jovA jaIe to mudrikAmAM lAgelA nAnA kAcanA TukaDAmAM keTalAya manuSyonA pratibiMba paDe che. jyAre sthULa vastumAM dhULa vastuono samAveza thaI jAya che, to sUkSma jIvonA samAvezamAM zI zaMkA hoya zake che ? nigodanA jIva eka zvAsocchavAsa jeTalA svarUpa kALamAM sAta sattara vakhata janma-maraNa kare che. ane sUkSma vanaspatinA jIva eka muhUrtamAM 65536 vakhata janma-maraNanA kaSTa bhogave che. sAdhAraNa vanaspatinA jIva eka muhUrtamAM batrIsa hajAra tathA pratyeka vanaspatinA jIva soLa hajAra janma-maraNa kare che. pRthvI, pANI, agni ane vAyunA jIva eka muhUrtamAM 12824 janma-maraNa kare che. kIndriya eMsI, trindrIya sATha ane caturindriya cAlIsa, asaMjJI paMcendriya covIsa, saMzI paMcendriya jIva eka muhUrtamAM eka janma-maraNa kare che. ukta rItithI sthAvara tiryaMcanA bAra bheda hoya che. trasajIva (jaMgamakAya) : trasajIvonI utpattinAM ATha sthAna che. A sthAnonA kAraNe trasajIvonA paNa ATha bheda che, te A prakAre che : (1) aMDaja : IMDAmAMthI utpanna thanArA pakSI vagere. (2) potaja : janmatAM ja cAlatA-bhAgatA hAthI vagere prANI. (3) jarAyuja : jarAyuthI pedA thanAra manuSya, gAya, bheMsa vagere. jarAyu eka prakAranA paDadA jevuM AvaraNa che. je rakta-mAMsathI bhareluM hoya che. temAM garbhastha zizu lapeTAyeluM rahe che. (4) rasa rasamAM utpanna thanArA kIDA vagere. (5) saMsvedana : parasevAthI utpanna thanAra jU vagere. (6) saMmUIima : mAtA pitAnA saMyoga vagara potAnI utpattinA yogya sthAna para svataH utpanna thanArA mAkhI vagere. (399) DOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) ubhija : jamIna phADIne nIkaLanArA pataMga vagere. (8) papAtika : upapAta zaiyyA ane nArakIya kuMbhIomAM pedA thanAra deva ane nAraka. trasajIvonI oLakha A lakSaNathI thAya che ? (1) abhiEta - te sAme Ave che. (2) paDikakaMta - te pAchaLa phare che (3) saMkuriyacaya - te zarIranuM saMkocana kare che. (4) pasAriya - teo zarIrane phelAve che. (5) rAya - teo bole che. zabda kare che. (6) bhaMta - teo bhayabhIta thAya che. (7) tasiya - teo trAsa pAme che. (8) palAiya - teo bhAge che. (9) AgaIgaI - teo ahIM-tahIM AvAgamana kare che. basa-tiryaMcanA bheda : trasa-tiryaMcanA 26 bheda A prakAre che : (1) hIndriya jIva : zaMkha, sIpa, koDI, giMdolA, laTa, aLasiyA vagere be-sparzana ane rasanA indriyanA dhAraka dvIndriya jIva che. temanA be bheda che - paryApta ane aparyApta. (2) trIndriya H jU, lIkha, kIDI, mAMkaDa vagere sparzana-rasana ghANa-indriyonA dhAraka trIndriya che. temanA be bheda che - paryApta ane aparyApta. (3) caturindriyaH DAMsa, macchara, mAkhI, TiDA, pataMgiyuM, bhamaro, vIchI vagere sparzana -rasanA ghANa-cakSunA dhAraka jIva caturindriya che. temanA be bheda che - paryApta ane aparyApta. ukata rItithI vikasendriya trasanA cha bheda thayA. (4) paMcendriya paMcendriya-tiryaMcanA vacce bheda A rItithI che - 1. jaLacara pANImAM rahenArA matsya, mAchalI vagere jIvanA cAra bheda che. saMza, asaMzI, paryApta ane aparyApta. 2. sthaLacara : pRthvI para cAlanArAM pazu, gAya, baLada vagere. temanA paNa saMjJI paryApta ane aparyAptanA bhedathI cAra bheda che. sthaLacaromAM keTalAka vizeSa bheda AvA paNa che - (1) eka kharIvALA-ghoDA, gadheDA, khaccara vagere (2) be kharIvALA-gAya, bheMsa, bakarI, haraNa vagere. (3) gaMDIpada - sonInA eraNa jevA goLa pagavALA hAthI, geMDA vagere. (4) saNapada - paMjAvALA - siMha, citto, kUtaro, bilADI vagere. 3. khecara H AkAzamAM uDanArAM pakSI. tenA paNa cAra bheda che - saMjJI, asaMjJI, paryApta ane aparyApta. khecaranA keTalAka vizeSa prakAra A prakAranA che. (1) romapakSavALanA pAMkhavALA - jema ke popaTa, menA, kAgaDo, cakalI, kabUtara vagere. (2) carmapakSI - cAmaDInI pAMkhavALA - jema ke cAmAcIDiyuM vagere. (3) samagapakSI - DabbAnA samAna bhIDAyelA goLa pAMkhavALA pakSI. (4) vitatapakSI - vicitra prakAranA pAMkhavALA pakSI. aMtima be prakAranA pakSI aDhI dvIpanI bahAra hoya che. (4) ura-parisarpa : peTa athavA chAtInA baLathI cAlanArA sarpa vagere prANI. temanA paNa cAra bheda che - saMjJI, asaMzI, paryApta ane aparyApta. ura-parisarpanI keTalIka vizeSa jAtio A prakAra che 1. ahi (sarpa) - AmAM ghaNA pheNavALA keTalAka hoya che. ane keTalAka pheNa vagaranA hoya che. 2. ajagara - je manuSyAdine paNa gaLI jAya che. [madhya loko che je 360)
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. AsAlika - cakravartI, vAsudeva rAjA vagerenI chAvaNIomAM grAma, nagara vageremAM, jyAre temanA vinAzano prasaMga Ave che, tyAre jaghanya AgaLanA asaMkhyAtamA bhAga ane utkRSTa bAra yojanavALA AsAlika bhUmine phADIne utpanna thAya che. A AsAlika asaMjJI ane mithyASTi hoya che tathA aMtarmuhUrtamAM ja kALane prApta thaI jAya che. 4. mahorama - lAMbI avagAhanavALA sarpa, jene eka hajAra yojananI avagAhanA hoya che. (5) bhuja-parisarpa : bhujAonA baLathI cAlanAra jIva. jema ke uMdara, noLiyo visumarA vagere. AmanA paNa cAra bheda che. - saMjJa-asaMzI, paryApta ane aparyApta. ukta rItithI tiryaMca paMcendriyanA 20 bheda samajavA joIe. badhA meLavIne 22+6+ 20 = 48 bheda tiryaMcanA hoya che. tiryaMconI sthitiH (AyumAna)H tiryaMconI utkRSTa sthiti (Ayu) traNa palyopama ane jaghanya aMtarmuhUrta che. sthiti be prakAranI che - bhavasthiti ane kAyasthiti. koIpaNa jIva janma meLavIne temAM jaghanya athavA utkRSTa jeTalA kALa sudhI jIvI zake che, te bhavasthiti che. vacamAM koI bIjI jAtimAM janma grahaNa na karIne koI eka ja jAtimAM vAraMvAra utpanna thavuM kAyasthiti che. upara tiryaMconA jaghanya tathA utkRSTa bhavasthitinuM kathana karavAmAM AvyuM che. emanI jaghanya kAyasthiti paNa aMtamuhUrta pramANa ja che. vigatavAra tiryaMconI baMne prakAranI sthiti A prakAra che. pRthvIkAyanI bhavasthiti bAvIsa hajAra varSanI che. jalakAyanI bhavasthiti sAta hajAra varSa, vAyukALanI bhavasthiti traNa hajAra varSa ane tejaskAyanI bhavasthiti traNa ahorAtra che. A cArenI kAyasthiti asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI kALa-pramANa che. vanaspati kAyanI bhavasthiti dasa hajAra varSa ane kAyasthiti anaMta utsarpiNI - avasarpiNI kALa pramANa che. kIndriyanI bhavasthiti bAra varSa, trIndriyanI ogaNapacAsa ahorAtra ane caturindriyanI cha mAsa che. A traNenI kAyasthiti saMkhyAta hajAra varSa che. paMcendriya tiryacomAM garbhaja ane saMmUchimanI bhavasthiti bhinna-bhinna che. garbhajomAM jaLacara, uraga ane bhujaganI bhavasthiti karoDa pUrva, pakSIonI bhavasthiti palyopamano asaMkhyAta bhAga ane catuSpAda sthaLacaranI bhavasthiti traNa palyopama che. saMmUcchima jIvomAM jaLacaranta bhavasthiti karoDa pUrva, uraganI bhavasthiti trepana hajAra varSa, bhujaganI bhavasthiti betAlIsa hajAra varSa, pakSIonI bhavasthiti botera hajAra varSa ane sthaLacaronI bhavasthiti coryAsI hajAra varSa che. garbhaja paMcendriya tiryaMconI kAyasthiti sAta athavA ATha janma grahaNa ane saMmUcchima jIvonI kAyasthiti sAta janma grahaNa-pramANa che. (38) che ) 0000000000 jiNadhamo)
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 manuSyanA bheda manuSyanA mukhya rUpathI be bheda che - garbhaja ane saMmUrNima. garbhaja manuSyonA baso be bheda che - paMdara karmabhUmija, trIsa akarmabhUmija ane chappana aMtardIpaja. A ekaso eka manuSyonA paryApta ane aparyAptanA bhedathI baso be bheda thAya che. garbhaja manuSyonA maLamUtra Adi cauda azuci sthAnomAM utpanna thanArA manuSya saMmUrNima manuSya kahevAya che. A aparyApta avasthAmAM je marI jAya che, tethI AnA ekaso eka bheda ja thAya che. A rIte garbhaja manuSyonA baso be tathA saMmUrNima manuSyonA ekaso eka bheda meLavIne traNaso traNa bheda manuSya jAtinA thaI jAya che. cauda azuci sthAna H saMmUrNima jIvonI utpattinA cauda sthAna A che - (1) viSThA (2) mUtra (3) kapha (4) seDA - nAkano mela (5) vamana (6) pitta (7) rasI - pUya pIva (8) zoNita (9) zukra (10) sukAIne punaH bhInA thayela vIryAdinA pudgala (11) mRtazarIra (12) strIpuruSa saMyoga (13) nagaranI morIo, nALIo (14) anya badhA azuci sthAna. manuSyAdinA zarIranI jyAre azuci alaga hoya che, to aMtarmuhUrta jeTalA samayamAM temAM asaMkhyAta saMmUrchima manuSya utpanna thaI zake che ane marI zake che. karma bhUmio H garbhaja manuSyonA bhedamAM paMdara bheda karmabhUmija manuSyonA batAvyA che, tethI karmabhUmionuM svarUpa samajavuM Avazyaka che. karmabhUmi te che, jyAM mokSamArgamAM upadeSTA tIrthaMkara utpanna thAya che. jyAM hathiyAra, lekhana-vyApAra vagere ane khetIvADI karma karIne manuSya potAno jIvananirvAha kare che. AvI karmabhUmio paMdara che. pAMca bharata (eka jaMbudrIpano, dhAtakI khaMDanA ane be puSkarArdhadvIpanA) pAMca airavata ane pAMca mahAvideha. hathiyAra, lekhana-vyApAra, kRSi rUpa kArya nathI, paraMtu dasa prakAranAM kalpavRkSothI manuSyono nirvAha thAya che, te bhUmi akarmabhUmi kahevAya che. AvI akarmabhUmio trIsa che - pAMca haimavata, pAMca hairaNyavata, pAMca hiravAsa, pAMca ramyAsa, pAMca devakuru ane pAMca uttarakuru. AmAMthI eka-eka jaMbudvIpamAM, be-be dhAtakI khaMDamAM ane be-be puSkarArdha dvIpamAM che. A trIsa kSetra ane chappana aMtardIpa bhogabhUmi (akarmabhUmi) che. kAraNa ke emAM yugalika dharma hovAne lIdhe caritra dhAraNa karavuM saMbhava nathI. AmAM koI prakAranA karma-vyApAra-vANijya nathI, mAtra kalpavRkSo dvArA manuSyonA jIvananirvAha thAya che. manuSyanA bheda 309
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasa prakAranA kalpavRkSa : kalpavRkSanA dasa prakAranA hoya che. tenAM nAma ane kAma A prakAra che : (1) mataMgA H A jAtinAM kalpavRkSothI madhura phaLa prApta thAya che. (2) bhiMgA H A jAtinAM kalpavRkSothI suvarNa-ratnanA vAsaNa maLe che. (3) suDiyaMgA ? A kalpavRkSa ogaNapacAsa prakAranA manohara vAdya pradAna kare che. (4) joiyaMgA : A kalpavRkSa rAtrinA samaye sUrya samAna prakAza pradAna kare che. (5) dIvaMgA ? A kalpavRkSa dIpanA samAna prakAza kare che. (6) cigaMgA : A jAtinA kalpavRkSa sugaMdhita phUlono bhUSaNa Ape che. (3) cittarasA : A jAtinA kalpavRkSa aDhAra prakAranAM bhojana Ape che. (8) maNiaMgA : A kalpavRkSa suvarNa-ratnonA AbhUSaNa Ape che. (9) gihagArA H A kalpavRkSa manavAMchita mahela vagere Ape che. (10) anigiNAH A kalpavRkSa uttama vastra pradAna kare che. akarma bhUmija manuSyonA saMbaMdhamAM vizeSa jANakArI kAlacakrathI Araka prakaraNamAM ApavAmAM Avaze. manuSyanA anya apekSika bheda : anya vivakSAnI apekSA e manuSya jAtinA be bheda karyA che - Arya ane sveccha. jema ke "tattvArtha sUtra'mAM kahevAyuM che ke - mAryA snecchA " - tattvArtha, a-3, sUtra-15 | nimitta bhedanI dRSTithI cha prakAranA Arya che - kSetra-Arya, jAti-Arya, kuLa-Arya, karmaArya zilpa-Arya ane bhASA-Arya. kSetra-Arya e che ke - je paMdara karmabhUmiomAM ane emAM paNa Arya-dezomAM utpanna thAya che. pratyeka kSetramAM sADA pacIsa Arya deza che. pAMca bharata ane pAMca airAvatamAM baso paMcAvana Arya deza che. ane pAMca videhamAM ekso sATha vijaya Arya deza che, AmAM ja tIrthakara utpanna thAya che ane dharma-pravartana kare che. Amane choDIne paMdara karmabhUmionuM zeSa kSetra Aryadeza manAtuM nathI. bharata kSetranA AryadezonAM nAma A prakAra che :* (1) magadhadeza : AnI rAjadhAnI rAjagRhI che ane AmAM eka karoDa chAMsaTha lAkha gAma che. (2) aMgadeza H AnI rAjadhAnI caMpAnagarI che. AmAM pAMca lAkha pAMca hajAra gAma che. * A Agamika vivecana tatkAlika bhaugolika ane kSetrIya sthitine spaSTa kare che. AmAM vartamAnakALano prayoga AgamanA AdhAra para ja thayo che. (300) no ja che. je rIte jiNadhamo)
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) baMgadeza : tAmraliptA nagarI rAjadhAnI che ane aDhAra lAkha gAma che. (4) kaliMgadeza H AnI rAjadhAnI kaMcanapura nagara che. AmAM vIsa lAkha gAma che. (5) kAzIdeza AnI rAjadhAnI vArANasI nagara che. emAM ogaNIsa hajAra gAma che. (6) kauzaladeza AnI rAjadhAnI sAketa nagara che tathA temAM navvANuM hajAra gAma che. (3) kurudeza H AnI rAjadhAnI gajapura nagara che tathA AmAM navvANuM hajAra gAma che. (8) kuzAvarkadiza : AnI rAjadhAnI saurIpura che. AmAM 823425 gAma che. (9) pAMcAladeza H AnI rAjadhAnI kampilapura che. AmAM traNa lAkha tresaTha hajAra gAma che. (10) jAMgalAdezaH AnI rAjadhAnI ahichatrA nagarI che ane AmAM eka lAkha pistAlIsa hajAra gAma che. (11) videhadeza : AnI rAjadhAnI mathurA che. AmAM 680526 gAma che. (12) soraThadeza H AnI rAjadhAnI dvArikA nagarI che. temAM ATha hajAra gAma che. (13) vasadeza H AnI rAjadhAnI kauzAmbI nagarI che. AmAM aThThAvIsa hajAra gAma che. (14) sAMDiladeza H AnI rAjadhAnI AnaMdapura che. AmAM ekavIsa hajAra gAma che. (15) malayadeza H AnI rAjadhAnI bhadilapura nagara che. AmAM sittera hajAra gAma che. (16) barADadeza : bahalapura nagara AnI rAjadhAnI che. AmAM be lAkha IkyAsI hajAra baso gAma che. (17) varaNadeza : achA nagarI AnI rAjadhAnI che ane covIsa hajAra gAma che. (18) dazAdaza : kRtikAvalI nagarI rAjadhAnI ane aDhAra hajAra gAma che. (19) vedakadeza H sokkitAvalI nagarI rAjadhAnI che ane AmAM beMtAlIsa hajAra gAma che. (20) siMdhudeza H vItamaya paTTana rAjadhAnI che ane 680500 gAma che. (21) sUrasenadeza mathurA rAjadhAnI che ane ATha hajAra gAma che. (22) bhaMgadeza H pAvApura nagara rAjadhAnI che ane chatrIsa hajAra gAma che. (23) pUrivartadeza mAyAnagarI : mizrapura rAjadhAnI che ane para450 gAma che. (24) kuNAladeza H zrAvastI nagarI rAjadhAnI ane tresaTha hajAra gAma che. (25) lATadeza : koTi pUrva nagarI rAjadhAnI che ane sAta lAkha tera hajAra gAma che. 5 ardhakekaya deza zvetAmbikA nagarI rAjadhAnI che ane eka lAkha ogaNatrIsa hajAra gAma AmAM Ave che. ukata 2pA deza dharma-karmavALA che, tethI Aryadeza kahevAya che. AryajAti e che, je izvAku, hari, jJAti, kuru, ugra Adi vaMzomAM utpanna thAya che. kulaArya e che, je kulakara, cakravartI, baLadeva, vAsudeva vagerenA rUpamAM vizuddha kuLamAM utpanna ( manuSyanA bheda che je che te ke je che che (31)
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. karmaArya e che je yajana-mAjana paThana-pAThana, kRSi, lipi, vANijya vagere dvArA AjIvikA calAve che. zilpaArya e che, je vaNakara, kheDUta, kuMbhAra vagere alpa AraMbhavALI ane aninda AjIvikAvALA che. bhASAArya e che ke je ziSTa puruSa mAnya bhASAomAM sugama rItithI vacana-vyavahAra kare che. AnAthI viparIta lakSaNovALA manuSya mleccha che. jema ke zaka, yavana, kaMboja, zabara, pulinda vagere. chappana aMtarlIpomAM rahenAra badhA manuSya tathA karmabhUmiomAM paNa anAryadezotpanna bleccha che. manuSyonI sthiti : manuSyonI utkRSTa bhavasthiti traNa palyopama ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che. manuSyonI jaghanya kAyasthiti aMtarmuhUrta ja che, ane utkRSTa kAyasthiti sAta athavA ATha bhavagrahaNanI che. arthAt manuSya lagAtAra sAta athavA ATha janma sudhI rahyA pachI manuSyagati avazya choDI devI paDe che. manuSyonI saMkhyA : manuSya jaghanya ogaNatrIsa aMka-pramANa ane utkRSTa asaMkhyAta hoya che. manuSyonI garbhaja ane saMmUrNima be bheda che. AmAMthI saMmUrNima manuSya koI samaya bilakula rahetA nathI, kevaLa garbhaja rahe che. AnuM kAraNa e che ke saMmUrNima manuSyonI Ayu aMtarmuhUrta pramANa hoya che, je samaye saMmUrNima manuSyonI utpattimAM eka aMtarmuhUrtathI vadhu samayanuM aMtara paDI jAya che. e samaye pahelAnA utpanna thayelA badhA saMmUchima manuSya marI cUkyA hoya che ane navA utpanna thatA nathI. e samaya kevaLa garbhaja manuSya rahI jAya che. A garbhaja manuSya ochAmAM ochI nimnalikhita ogaNatrIsa aMkanI barAbara hoya che. A saMkhyA jaghanya manuSya-saMkhyA che. pAMcamA varganI sAthe chaThThA vargane guNavAthI je ogaNatrIsa aMka prApta thAya che, te ja ahIM levA joIe. jema 2 ne 2 ne joDe guNavAthI 4 hoya che. A pahelo varga 4 ne 4 guNyA karavAthI 16 thAya che. A bIjo varga 16 thayo, tene 16 vaDe guNavAthI 2pa6 thAya che. A trIjo varga 2pa6 ne 2pa6thI guNavAthI 65536 thAya che. A cotho varga 65536 ne 65536 vaDe guNavAthI 4294967296 thAya che. A pAMcamo varga. A pAMcamA varganI saMkhyAne te ja saMkhyA vaDe guNavAthI 184467440737095516 16 thAya che. A chaThTho varga. te chaThThA vargane pAMca varga vaDe guNavAthI. 79228162514264337593543950336 thAya che, athavA ekanA bamaNA be, benA bamaNA cAra, A rIte pUrva-pUrva saMkhyAne AgaLa channu vAra bamaNA karavAthI ogaNatrIsa aMka thAya che jyAre samUrNima manuSya pedA thAya che, tyAre te eka sAthe adhikathI asaMkhyAta sudhI hoya che te samaya manuSyonI saMkhyA utkRSTa saMkhyA meLavAya che. ajitanAtha bhagavAnanA samaye utkRSTa manuSya saMkhyA thaI hatI. (32) bhajiNadhamo)
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 (jyotiSa cakra) merunA samatala bhUbhAgathI sAtaso nevuM yojananI UMcAI para jyotiSacakranuM kSetra AraMbha thAya che. A kSetra UMcAImAM ekaso dasa yojanAnuM che ane trAMsA asaMkhyAta dvIpa samudra paryata che. A kSetranA AraMbhamAM tArAmaMDaLa che. ahIMthI dasa yojananI UMcAI para arthAt samatala bhUmithI AThaso yojananI UMcAI upara sUryanuM vimAna che. tyAMthI eMzI yojanA UMcAI upara arthAt samatala bhUmithI AThaso eMsI yojana upara caMdranuM vimAna che. tyAMthI vasa yojananI UMcAI sudhI arthAt samatala bhUbhAgathI navaso yojana UMcAI sudhI graha, nakSatra ane prakIrNa tArAgaNa che. prakIrNa tArAothI Azaya e che ke keTalAka tArAo evA che ke je aniyata cArI hovAthI kyAreya sUrya-caMdranA nIce cAle che ane kyAreka upara. caMdrathI cAra yojananI UMcAI para arthAt samatala bhUmithI AThaso coryAzI yojananI UMcAI para nakSatra che. tyAMthI cAra yojana UMce javAthI arthAtu samatala bhUbhAgathI AThaso ikyAsI yojananI UMcAI lIlA ratnamaya budha graha che. tyAMthI traNa yojananI UMcAI para sphaTika ratnamaya zukra. zukrathI traNa yojananI UMcAI para pIta ratnamaya guru, guruthI traNa yojana upara rakta ratnamaya maMgala ane maMgalathI traNa yojana upara jAMbalI raMgamaya zani che. jyotiSa (prakAzamAna) vimAnamAM rahevAthI e sUrya vagere jyotiSka kahevAya che. A badhAnA mugaTomAM prabhAmaMDaLa jevuM ujvaLa cihna hoya che. sUryanA sUryamaMDaLa jevuM, caMdranA caMdramaMDaLa jevuM ane tArAnA tArAmaMDaLa jevuM cihna hoya che. manuSya lokanA jyotiSka merunA 1121 yojana cAreya bAju dUra haMmezAM bhramaNa karato rahe che. manuSya lokamAM ekaso batrIsa sUrya ane ekaso batrIsa caMdra che. jaMbUdvIpamAM bebe, lavaNa samudramAM cAra-cAra, dhAtakI khaMDamAM bAra-bAra, kAlodadhimAM beMtAlIsa-beMtAlIsa ane puSkarArdhamAM bottera-boMtera che. eka caMdrano parivAra aThyAvIsa nakSatra, ikvAsI graha ane 66975 koTAkoTi tArAono che. chatAM lokamaryAdAnA svabhAvAnusAra jyotiSka vimAna haMmezAM potAnI rIte pharatA rahe che, chatAM samRddhi-vizeSa pragaTa karavA mATe ane abhiyogya (sevaka) nAma karmanA udayathI kriIDAzIla keTalAka deva vimAnane uThAve che. sAmenA bhAgamAM siMhAkRti, jamaNI gajAkRti, pAchaLa vRSabhAkRti ane DAbI azvAkRtivALA deva vimAnane UThAvIne cAlatAM rahe che. A jyotiSkonI gatinA kAraNe manuSya lokamAM kAlavyavahAra hoya che, jenuM varNana AgaLa karavAmAM Avaze. sthira jyotiSka : jyotiSThonI gati manuSya lokamAM ja thAya che. AnAthI bahAranA jyotiSka vimAna sthira che. emanA vimAna svabhAvataH sthira che. te yatra-tatra bhramaNa nathI karatA. emanI vezyA ane prakAza paNa eka rUpamAM sthira rahe che. tyAM rAhu vagerenI chAyA na paDavAthI jyotiSkono svAbhAvika pIta varNa (pItAlezyA) jemano tema rahe che. udaya-asta na thavAthI emanuM lakSa yojanano prakAza paNa eka jevo sthira rahe che. dU jyotiSa caka che che. (33)
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhA jyotiSkonA indra jaMbudvIpanA caMdra ane sUrya che. caMdra-sUryanI sAthe iThyAsI graha che. 88 grahonAM nAma H (1) aMgAraka (2) vikAlaka (3) lohitAkSa (4) zanaizvara (5) Adhunika (6) pradhunika (7) kaNa (8) kaNaka (9) kaNa-kaNaka (10) kaNa-vitAvI (11) kaNa-zatAvI (12) soma (13) sahita (14) azvasata (15) karyotvata (16) karvaka (17) ajakarka (18) duMdamaka (19) zaMkha (20) zaMkha-nAma (21) zaMkha-varNa (22) kaMza (23) kaMza-nAma (24) kaMzavarNa (25) nIla (26) nIla-bhAsa (27) rUpa (28) rUpAya bhAsa (29) bhasma (30) bhasmarAsa (31) tila (tala) (32) puSpavarNa (33) daka (34) kivarNa (35) kAya (36) vadhya (37) indrAgI (38) dhUmaketu (39) harI (40) piMgalaka (41) budha (42) zukra (43) bRhaspati (44) rAhu (45) agasti (46) mANavaka (47) kAlasparza (48) dhu2ka (49) pramukha (5) vikaTa (51) vipanakalpa (52) prakalpa (53) jayala (54) aruNa (55) anila (56) kAla (57) mahAkAla (58) svastika (59) sauvastika (60) vardhamAnaka (61) pAlamboka (62) nityodaka (63) svayaMprabha (64) AbhAsa (65) prabhAsa (69) zreyaskara (67) kSemaMkara (68) Abhakara (69) prabhAkara (70) araja (71) viraja (72) azoka (73) tasoka (74) vimala (75) vitata (76) vivastra (77) vizAla (78) zAla (79) suvrata (80) anivRtta (81) ekajaTI (82) dvijaTI (83) karoka (84) karI (85) rAjA (86) arpala (87) puSpaketu (88) bhAvaketu. 28 nakSatra : (1) abhijita (2) zravaNa (3) ghaniSThA (4) zatabhiSA (5) pUrva bhAdrapada (6) uttara bhAdrapada (7) revatI (8) azvinI (9) bharaNI (10) kRttikA (11) rohiNI (12) mRgazira (13) ArdrA (14) punavarsu, (15) puSya (16) AzleSA (17) maghA (18) pUrva phAlgunI (19) uttarA phAlgunI (20) hasta (21) citrA (22) svAti (23) vizAkhA (24) anurAdhA (25) jeSThA (26) mULa (27) pUrvASADhA (28) uttarASADhA. pratyeka jyotiSInA svAmInA 4 agra-mahiSIo che. pratyeka agramahiSIno 4-4 devIono parivAra che. 4 hajAra sAmAnika deva che. 16 hajAra AtmarakSaka deva che. AtyaMtara pariSadanA 8 hajAra deva che. madhya pariSadanA 10 hajAra deva che. bAhya pariSadanA 12 hajAra deva che, sAta prakAranI anIka che ane moTo parivAra che. jyotikonI sthitiH tArA vimAnavAsI devanI sthiti jaghanya palyopamano AThamo bhAga ane utkRSTa palyopamano cotho bhAga arthAt pA palyopama che. tArA devIonI sthiti jaghanya palyano AThamo bhAga ane utkRSTa puNyanA AThamA bhAgathI thoDA vadhu che. 34 jiNadho
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUrya vimAnavAsI devonI Ayu jaghanya pA palyopamanI ane utkRSTa eka palyopama tathA eka hajAra varSanI che. emanI devIonI Ayu jaghanya pA palyopama ane utkRSTa aDadhA palyopama ane pAMcaso varSanI che. caMdra vimAnavAsI devonI Ayu jaghanya pA palyopamanI ane utkRSTa eka palyopama tathA eka lAkha varSanI che. emanI devIonI sthiti jaghanya pA palyopama ane utkRSTa aDadhA palyopama tathA pacAsa hajAra varSanI che. nakSatra vimAnomAM rahenAra devonI Ayu jaghanya pA palyopama ane utkRSTa aDadhA palyopamanI che. emanI devIonI Ayu jaghanya pA palyopama ane utkRSTa pA palyopamathI kaMIka vadhu che. graha vimAnavAsI devonI Ayu jaghanya pA palyopamanI ane utkRSTa eka palyopamanI che. emanI devIonI jaghanya Ayu pA palyopamanI tarapha utkRSTa Ayu aDadhA palyopamanI che. pUrvamAM kahevAyuM che ke manuSya lokamAM jyotiSka merunI cAreya bAju pradakSiNA kare che ane nitya gatizIla che, tethI temanA dvArA kALano vibhAga karelo che, mATe have kALacakranuM varNana karavAmAM Ave che. para (kALacakraH eka anuzIlana) manuSya loka prasiddha divasa-rAta, pakSa-mAsa vagere sthULa kAla-vibhAga sUrya-caMdra vagere jyotiSkonI gati para AdhArita che. sthAna-vizeSamAM sUryanA prathama darzanathI laIne te sthAnavizeSamAM sUryanuM je adarzana thAya che, te udaya-astanI vacce sUryanI gatikriyAthI ja divasano vyavahAra thAya che. A rIte sUryanA astathI udaya sudhInI gatikriyAthI rAtano vyavahAra thAya che. divasa ane rAtano trIsamo bhAga muhUrta kahevAya che. paMdara divasa-rAtano pakSa hoya che. be pakSano mAsa hoya che. be mAsanI Rtu hoya che. traNa RtuonuM ayana hoya che, be ayananuM varSa, pAMca varSano yuga hoya che. A rIte laukika kALa vibhAga sUryanI gatikriyAthI karavAmAM AvyA che. je kriyA cAlu che te vartamAnakALa, je thanAra che te anAgatakALa ane je thaI cUkI che te atIta kALa che. je kALa gaNanAmAM AvI zake che te saMkhyaya che. je gaNanAmAM na AvIne mAtra upamAnathI jANI zakAya che, te asaMkhyaya che. jema ke palyopama, sAgaropama vagere. jeno aMta nathI, te anaMta che. - samaya, AvalikA vagere kALanA sUkSma vibhAga che. kALano sauthI nAno aMza jeno pachI aMza (bhAga) na thaI zake te samaya kahevAya che. asaMkhyAta samayanI eka AvalikA hoya che. eka karoDa, saDasaTha lAkha, sittotera hajAra, baso soLa (1,67,77, 216) AvalikAonuM [kALacakraH eka anuzIlana D che je che che, je 305
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka muhUrta hoya che. eka muhUrtanI be ghaTikAo hoya che. covIsa miniTanI eka kSaNa ane aDatAlIsa miniTanuM eka muhUrta hoya che. be samayathI laIne eka samaya ochA muhUrta kALane aMtarmuhUrta kahe che. samayanuM svarUpa : samayanA svarUpane AgamamAM eka dRSTAMta dvArA samajAvavAmAM AvyuM che. te A rIte che H jema ke koI kuzaLa, baLavAna, nIrogI, hRSTa-puSTa taruNa vepArIno putra eka paTTa zATikA(komaLa sADI)ne hAthamAM letAM ja ekadama zIghratAthI jeTalA samayamAM phADI de che, zuM eTalo kALa-samaya kahI zakAya che prajJApaka AcArya kahe che ke - "nA, te samaya nathI, kAraNa ke te komaLa sADI saMkhyAta taMtuonA samudAyathI banelI che. jyAM sudhI uparano taMtu chinna nathI thato tyAM sudhI nIceno taMtu chedI zaMkAto nathI. uparanA taMtuno cheda kALa bIjo che ane nIcenA taMtuno cheda-kALa bIjo che. mATe e sADIne phADavAnA kALane samaya nathI kahI zakAto.'' tyAre zaMkAkAra kahe che ke - 'te paTazATikAnA uparanA taMtu jeTalA kALamAM chinna thayo, zuM ene samaya kahI zakAya che ?" prajJApaka AcArya kahe che ke - "nA, te paNa samaya nathI. kAraNa ke te uparI taMtu paNa saMkhyAta padmothI banela che. jyAM sudhI uparanA pakSma chinna nathI thatA tyAM sudhI nIcenA pakSma chinna nathI thaI zakatA. uparanA pakSmano cheda-kALa bIjo che ane nIcenA pakSano cheda-kALa bIjo che." AnA para punaH zaMkAkAra kahe che ke - "je kALamAM e vepArInA putre e taMtunA uparI pakSmane chinna karyo, zuM te kALa samaya kahI zakAya che ?" AcArya kahe che ke - "nA, te paNa samaya nathI. kAraNa ke te uparanA eka pakSma paNa anaMta saMghAtonA samudAyathI banela che. jyAM sudhI uparanA saMghAta vighaTita nathI thatA tyAM sudhI nIcenA saMghAta vighaTita nathI thaI zakatA. uparanA saMghAta mATe vighaTita thavAno kAla bIjo che ane nIcenA saMghAtanA vighaTita thavAno kALa bIjo che. mATe te kALa samaya nathI kahI zakAto. enAthI paNa sUkSmatara kALane samaya kahevAmAM Ave che." - anuyoga dvAra sUtra so kamaLanAM pAMdaDAMonA chedanuM udAharaNa paNa e viSayamAM ApI zakAya che. jema ke kamaLanAM so pAMdaDAMone eka upara eka lagAvI emAM eka aNIdAra bhAlo ghusADavAmAM Ave to te ekadama e so pAMdaDAMone chedIne bahAra AvI jAya che. paraMtu e so kamaLanAM pAMdaDAMono te cheda eka sAthe nathI thayo. te eka pachI eka kramika rUpathI ja chedAyo che, kAraNa ke uparanuM pattuM chedacA vinA nIcenuM pAMdaDuM chedI zakAtuM nathI. uparanAM pAMdaDAMno 369 jiNaghammo
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ cheda-kALa bIjo che. ane nIcenAM pAMdaDAMno chedakALa bIjo che. uparanA pAMdaDAMnA chedamAM paNa asaMkhyAta samaya lAge che. ATaluM sUkSma che, samayanuM svarUpa. kALacakra ane eno prabhAva H lokasthitinA prabhAvathI bharata ane airAvata kSetramAM kALano alaga-alaga prabhAva che. mukhya rUpathI kALanA be vibhAga che - (1) avasarpiNI kALa ane (2) utsarpiNI kALa. je kALamAM jIvonI zakti, avagAhanA ane Ayu kramazaH ghaTatA jAya che tathA bhUmi vagere padArthonA rasa-kasamAM kramazaH ochapa Ave-jAya che, te kALa avasarpiNI kALa kahevAmAM Ave che. je kALamAM jIvonI zakti-avagAhanA-Ayu vagere tathA bhUmi vagere padArthonA rasa-kasamAM uttarottara vRddhi thatI jAya che, te kALa utsarpiNI kALa kahevAya che. avasarpiNI kALanI samApti para utsarpiNI kALa ane utsarpiNI kALanI samApti para avasarpiNI kALa Ave che. anAdi kALathI A krama cAlyo Ave che ane anaMta anAgata kALamAM A ja krama cAlato raheze. cha ArAonuM varNana utsarpiNI kALa dasa kroDAkroDI sAgaropamano che ane avasarpiNI kALa paNa dasa kroDAkroDI (karoDa) sAgaropamano che. baMne maLIne vIsa kroDAkroDI sAgaropamano eka kALacakra thAya che. kALacakranA kula bAra Araka che. pratyeka kALanA cha ArA che. avasarpiNI kALanA cha ArAonuM vivaraNa ahIM ApavAmAM Ave che. (1) suSama-suSama : avasarpiNI kALanA pahelA suSama-suSama ArAmAM manuSyonA zarIranI avagAhanA traNa kosanI hoya che. Ayu traNa palyopamanuM hoya che. manuSyonA zarIramAM baso chappana pAMsaLIo hoya che. te samacatu2sra saMsthAna ane vajra RSabha nArAca saMhananavALA hoya che. e samayanA manuSya rUpavAna ane saraLa svabhAvanA hoya che. e kALamAM strI ane puruSanuM yugala pedA thAya che. dasa prakAranAM kalpavRkSothI emanI AvazyakatAo pUrNa thAya che. A ArAmAM traNa-traNa divasanA aMtarathI kalpavRkSanAM phaLa tathA mRttikA vagereno AhAra kare che. (yugalika manuSya pahelAM ArAmAM AhAra tuveranA dANAnA barAbara, bIjA ArAmAM bora barAbara ane trIjA ArAmAM AMbaLAnI barAbara AhAra kare che, evuM graMthakAra kahe che.) e samayanI mATIno svAda sAkaranA samAna mITho hoya che. pahelA ArAmAM yugalika strI-puruSanI Ayu jyAre cha mahinA zeSa rahe che, to yugalinI putra-putrInI eka joDI prasava kare che. (jyAre yugalanI Ayu paMdara mahinA zeSa (bAkI) rahe che tyAre yugalinI Rtune prApta thAya che. e samaye yugalane veda mohanIyano tIvra udaya hovAthI emano yauna-saMbaMdha thAya che ane nArI garbha dhAraNa kare che. enAthI pahelAM te bhAI-bahenanI jema rahe che. A uttamatAnA kAraNe yugala nara-nArI devagati prApta kare che, evuM vRddhonuM kathana che.) kALacakra : eka anuzIlana 36;
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtra ogaNapacAsa divasa sudhI emanuM pAlana-poSaNa karavuM paDe che. eTalA divasomAM te samajadAra ane svAvalaMbI thaI jAya che. emanAM mAtA-pitAmAMthI ekane chIMka ane bIjAne bagAsuM Ave che ane mRtyune prApta thaI jAya che. mRtyu pachI te devagati prApta kare che. (manuSya gatimAM yugalikanI jeTalI Ayu thAya che, enAthI adhika Ayu devagatimAM nathI thatI.) e kSetranA adhiSThAtA deva yugalanAM mRtaka zarIrone kSIra samudramAM laI jaIne visarjita karI de che. A Aro cAra koDAkoDI sAgaropamano thAya che. (2) suSama : prathama suSama-suSama ArAnI samApti pachI traNa koDAkoDI sAgaropamano bIjA suSama nAmano Aro prAraMbha thAya che. pahelA ArAnI apekSA varNa, rasa, gaMdha ane sparzanI uttamatAmAM anaMtagaNI hAni thatI jAya che. zarIranI avagAhanA ghaTatI-ghaTatI be kosanI rahI jAya che. Ayu be palyopamanI ane zarIranI pAMsaLIo ekaso aThyAvIsa rahI jAya che. be divasanA aMtarathI AhAranI icchA thAya che. phula-phaLa vagereno AhAra kare che. mATIno svAda sAkara jevo rahI jAya che. mRtyuthI cha mAsa pahelAM yugalinI putra-putrInA yugalane janma Ape che. cosaTha divasa sudhI apatyanI pAlana kare che. tatpazcAt te svAvalaMbI banI jAya che. zeSa vaktavyatA pahelAM ArA jevI samajavI joIe. (3) suSama-duSama : bIjo Aro samApta thavAthI be koDAkoDI sAgaropamano trIjo Aro AraMbha thAya che. enuM nAma suSama-duSama che. emAM sukhanI adhikatA ane duHkhanI alpatA hoya che. A ArAmAM bIjA ArAnI apekSAthI varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI uttamatAmAM kramazaH anaMtagaNI hAni thatI jAya che. ghaTatA-ghaTatA eka kosanI avagAhanA, eka palyopamanuM AyuSya ane cosaTha pAMsaLIo rahI jAya che. eka divasanA aMtarathI AhAranI IcchA thAya che. pRthvIno svAda goLa jevo rahI jAya che. mRtyunA cha mahinA pUrva yugalinI putra-putrI yugalane janma Ape che. agnAeMsI divaso sudhI apatyanI pAlana kare che. te pachI te jo svAzrayI thaI jAya che. bAkI badhA kathana prathama ArA samAna samajavA joIe. ukta traNa ArAonA tiryaMca paNa yugalika hoya che. A traNeya ArAomAM yugaliyono mAtra yugala dharma rahe che. emAM vera nathI, IrSyA nathI, vRddhAvasthA nathI, roga nathI, kurUpa nathI. te paripUrNa aMga-upAMga prApta karIne sukhopabhoga kare che. kulakara trIjA ArAmAM traNa vibhAgomAMthI be vibhAgomAM ukta racanA samajavI joIe. trIjA vibhAganA chAMsaTha lAkha karoDa chAsaTha hajAra karoMDa, chaso karoDa, chAMsaTha karoDa, chAMsaTha lAkha, chAsaTha hajAra so chAMsaTha (66,66,66,66,66,66,66) sAgaropama zeSa rahevAthI kALa svabhAvathI kalpavRkSothI badhI vastuo prApta nathI thatI. A kAraNe yugalika manuSyomAM paraspara jhaghaDo thavA lAge che. A vivAdane maTADavA mATe tathA vyavasthA karavA mATe paMdara (38) 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNadhamo)
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ kulakonI utpatti thAya che. A kulakara pota-potAnA samayamAM pratApazALI ane prabhAvazALI puruSa hoya che. e tatkAlIna samayanA vyavasthApaka ane maryAdA puruSa hoya che. prAraMbhanA pAMca kulakaronA samaya sudhI 'hakAra'nI daMDanIti pracalita hoya che. arthAt jyAre koI vyakti koI prakAranuM azobhanIya kArya kare che, to ene kulakara 'hA' evo zabda kahe che. Ano artha thAya che ke te enA kArya para kheda pragaTa kare che. aparAdhInA mATe A ja daMDa praryApta hoya che. te AnAthI svayaMne lajjita anubhava kare che. AnAthI AgaLanA pAMca kulakaro sudhI 'makAra'nI daMDanIti cAle che. arthAt aparAdhIne 'mA' zabda kahI devAmAM Ave che, jeno abhiprAya che ke 'evuM nA karo'. A prakAra kahI devuM ja aparAdhano daMDa thaI jAya che. AnAthI AgaLanA pAMca kulakaronA samayamAM daMDanItimAM thoDI kaThoratA AvI jAya che. e samaye aparAdhIne 'dhik' zabda kahIne daMDita karI devAmAM Ave che. A khaMDothI lajjita thaIne e samayanA loko aparAdhathI virata thaI jAya che. chatAM kalpavRkSonI phaLadAyinI zakti kramazaH kSINa jatI jAya che, chatAM A samaya sudhI kalpavRkSothI ja nirvAha thato rahe che. lokone potAnA nirvAha mATe asi, maSi, kRSi saMbaMdhI AjIvikAnI AvazyakatA nathI paDatI. tethI pahelAMthI lagAvIne trIjA ArAne A samaya sudhI A bhUmi 'akarmabhUmi' kahevAya che ane ahIM manuSya joDIthI ja utpanna thAya che, ane joDIthI ja rahe che, mATe te yugalika ke jugaliyA kahevAya che. jyAre trIjo Aro samApta thavAmAM cauryAsI lAkha pUrva, traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAkI rahI jAya che, tyAre ayodhyA nagarInA paMdaramA kulakarathI prathama tIrthaMkarano janma thAya che. kALanA prabhAvathI jyAre kalpavRkSothI kaMIpaNa prApta thatuM nathI, tyAre manuSya kSudhAthI vyAkuLa thAya che. manuSyonI A dazA joIne ane dayAbhAva lAvIne bhAvi tIrthaMkara emanA prANonI rakSA mATe tyAM svabhAvataH UgelA covIsa prakAranA dhAnyane ane mevA vagerene khAvA mATe batAve che. kAcuM dhAnya khAvAthI emanuM peTa du:khe che, evuM jANIne araNikASThathI agni utpanna karIne emAM dhAnya pakAvavAnuM kahe che. bhoLA loko agni prajvalita karIne emAM dhAnya nAkhI de che. agni ene bhasma karI de che. tyAre emane nirAzA thAya che. te bhAgIne tIrthaMkaranI pAse jAya che ane kahe che ke - "nAtha ! A agni to rAkSasa che. enuM ja peTa nathI bharAtuM to ApaNane zuM Apaze ?' tyAre tIrthaMkara kuMbhAranI sthApanA karIne vAsaNa banAvavAnuM zIkhavADe che. 4 kuLa aDhAra zreNIo (jAtio) ane 18 prazreNIo sthApita kare che. puruSonI 72 kalAo, strIonI 64 kalAo, 18 lipio, 14 vidyAo vagere zIkhavADe che. 4 kuLa : (1) koTavALa, nyAyAdhIza vagerenuM ugna-kuLa (2) guru sthAnIya ucca puruSonuM bhoga-kuLa (3) maMtrIonuM rAja-kuLa ane (4) prajAnuM kSatriya-kuLa. kALacakra : eka anuzIlana 39
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSatriya kuLanI 18 zreNIo ane 18 prazreNIo A rIte che : 18 zreNIo : (1) kuMbhAra (2) mALI (3) kRSibaLa (kheDUta) (4) vaNakara (5) citrakAra (6) cUDIgara (7) darajI (8) kalAla (9) taMboLI (10) raMgareja (11) gopAlaka (12) suthAra (13) telI (14) dhobI (15) halavAI (16) nApita (17) kahAra (18) baMdhAra. 18 prazreNIo : (1) sIsagara (2) sagRhI (3) kAchI (4) kuMdIgara (5) kAgajI (6) revArI (7) ThaTherA (8) paTavA (9) silAvaTa (10) bhADabhuMjA (11) suvarNakAra (12) carmakAra (13) cunArA (14) dhIvara (15) girA (16) sikalIgara (17) kaserA (18) vaNika. 02 puruSonI kalAo : (1) lekhana (2) gaNita (3) rUpa-parivartana (4) nRtya (5) saMgIta (6) tAla (7) vAgha-vAdana (8) vAMsaLI (9) nara-lakSaNa (10) nArI-lakSaNa (11) gaja-lakSaNa (12) azva-lakSaNa (13) daMDa-lakSaNa (14) ratnaparIkSA (15) dhAtuvAda (16) maMtravAda (17) kavitva (18) tarkazAstra (19) nItizAstra (20) dharmazAstra (21) jyotiSazAstra (22) vaidikazAstra (23) SadbhASA (24) yogAbhyAsa (25) rasAyaNa (26) aMjana (27) svapnazAstra (28) indrajALa (29) kRSikarma (30) vastravidhi (31) dyUtavidhi (32) vyApAra (33) rAjasevA (34) zakuna-vicAra (35) vAyu-staMbhana (36) agni-staMbhana (37) meghavRSTi (38) vilepana (39) mardana (40) Urdhvagamana (41) svarNa-siddhi (42) rUpasiddhi (43) gharabaMdhana (44) paga-chedana (45) marma-chedana (46) lokacAra (47) lokaraMjana (48) phaLa-AkarSaNa (49) aphalAphalana (jyAM phaLa na lAgatAM hoya tyAM phaLa lagAvI devA) (50) dhAra-baMdhana (51) citrakalA (52) grAma-vasAvavuM (53) mallayuddha (54) 2thayuddha (55) guruyuddha (pa6) vRSTiyuddha (57) vAgyuddha (58) muSThiyuddha (59) bAhuyuddha (60) daMDayuddha (61) zasrayuddha (62) sarpamohana (63) vyaMtara-mardana (64) maMtravidhi (65) taMtravidhi (66) yaMtravidhi (67) rauppaNakavidhi (68) suvarNapAkavidhi (69) baMdhana (70) mAraNa (71) staMbhana ane (72) saMjIvana. 64 strIonI kalAo : (1) nRpa (2) citra (3) aucitya (4) vAdiMtra (5) maMtra (6) maMtra (7) jJAna (8) vijJAna (9) daMbha (10) jalastaMbhana (11) gItagAna (12) tAlamAna (13) meghavRSTi (14) phalAsRSTi (15) AkAra-gopana (rUpane chupAvI levuM.) (16) dharmavicAra (17) dharma nIti (18) zukana-vicAra (19) kriyAkalApa (20) ArAmaropaNa (21) saMskRta jalpa (22) prasAda-nIti (23) suvarNavRddhi (24) sugaMdhita tela banAvavuM (25) lIlA-saMcaraNa (mAyA karavI) (26) azvagaja parIkSA (27) strI-puruSa lakSaNa-jJAna (28) kAmakriyA 380 jiNadho
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) lipichedana (30) tAtkAlika buddhi (31) vastusiddhi (32) vaighakriyA (33) suvarNaratna-zuddhi (34) kuMbhabhrama (35) sAra-parizrama (36) aMjana-yoga (37) cUrNayoga (38) hastapaTutA (39) vacanapaTutA (40) bhojanavidhi (41) vANijyavidhi (42) kAvyazakti (43) vyAkaraNa (44) zAlikhaMDana (45) mukhamaMDana (46) kathAkathana (47) puSpamALA graMthana (48) zRMgAra (49) sarvabhASA jJAna (50) abhidhAna jJAna (51) AbharaNa vidhi (52) bhRtya upacAra (53) gRhAcAra 954) saMcayana (55) nirAkaraNa (56) dhAnya-dhana (57) kezagraMthana (58) vINAnAda (59) vitaMDAvAda (60) aMkavicAra (61) satyasAdhana (62) lokavyavahAra (63) aMtyAkSarI ane (64) prazna-ukhANuM. 18 lipio : 18 lipionAM nAma zrutajJAna prakaraNamAM ApavAmAM AvyAM che. 14 lokottara vidhAo : (1) gaNitAnuyoga (2) karaNAnuyoga (3) caraNAnuyoga (4) dravyAnuyoga (5) zikSAkalpa (6) vyAkaraNa (7) chaMdavidyA (8) alaMkAra (9) jyotiSa (10) niryukti (11) itihAsa (12) zAstra (13) mImAMsA ane (14) nyAya. 14 laukika vidhAo : (1) brahma (2) cAturI (3) baLa (4) vAhana (5) dezanA (6) bAhu (7) jaLataraNa (8) rasAyaNa (9) gAyana (10) vAgha (11) vyAkaraNa (12) veda (13) jyotiSa (14) vaidyaka. ullekhita kalAo, vidyAo, lipio vagere anAdi kALathI cAlI Ave che. ane anaMta kALa sudhI cAlatI raheze, paraMtu kALanA prabhAvathI bharata ane airAvata kSetramAM kyAreka lupta thaI jAya che ane kyAreka prakAzamAM Ave che. mahAvideha kSetramAM haMmezAM rahe che. jItAcAra anusAra svargathI indra AvIne bhAvi tIrthaMkarano rAjyAbhiSeka kare che. lagnotsava karIne pANigrahaNa karAve che. jema-jema kuTuMbanI vRddhi thAya che, tema-tema gAmanagara vagere vasAvavAmAM Ave che. A rIte bharata kSetramAM janasaMkhyA vadhI jAya che. saMpUrNa sAmAjika ane rAjanaitika vyavasthA thaI gayA pachI bhAvi tIrthaMkara rAjya-Rddhino parityAga karI de che. te saMyama grahaNa kare che, tapazcaryA kare che, cAra ghAtI karmono sarvathA kSaya karIne kevaLajJAnI thaIne caturvidha tIrthanI sthApanA kare che. A rIte prathama tIrthaMkara bhagavAna jagatane laukika ane lokottara kalyANano mArga batAvIne AyunA aMtamAM mokSa padhAre che. vartamAna avasarpiNI kALanA prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva bhagavAna thayA. trIjA ArAnI samAptimAM cauryAsI lAkha pUrva, traNa varSa tathA sADA ATha mAsa bAkI rahevAthI sarvArthasiddha vimAnathI tetrIsa sAgaropamanuM AyuSya bhogavIne vanitA nagarImAM nAbhirAjAnI marudevI rANInI kukSithI RSabhadeva svAmIno janma thayo. emaNe yugalika dharma maTADIne asi, masi, kRSi tathA kaLAo ane vidyAo lokone zIkhavADI. vIsa lAkha pUrva sudhI te kumAra avasthAmAM rahyA. tresaTha lAkha pUrva sudhI zAsana karyuM. te pachI potAnA putra bharatane kALacakra : eka anuzIlana 381
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjyabhAra soMpIne cAra hajAra puruSonI sAthe dIkSA dhAraNa karI. saMyama lIdhAnA eka hajAra varSa pachI emane kevaLajJAna prApta thayuM. eka lAkha pUrva sudhI saMyama pALIne aSTApada parvata upara padmAsanathI sthita thaIne, dasa hajAra sAdhuonA parivArathI nirvANane prApta thayA. prathama tIrthakaranA samaye rAjakuLamAM prathama cakravartIno paNa janma thAya che. jema ke tIrthakaranI mAtA cauda svapna jue che, e ja rIte cakravartInI mAtA paNa cauda svapna jue che, paraMtu te thoDA maMdA hoya che. A cakravatInA dehamAna pAMcaso dhanuSano ane AyuSa coryAsI lAkha pUrvano hoya che. te cAlIsa lAkha aSTApadonA baLanA dhAraka hoya che. yuvAvasthA prApta thavAthI pahelAM mAMDalika rAjA thAya che ane pachI tera aSTama bhatta (telA) karIne bharata kSetranA cha khaMDo para ekachatra zAsana kare che. a3) (cakravartInI trAddhi) cakravartInAM cauda ratna ane nava nidhio hoya che. nimnalikhita cauda ratnomAMthI AdinA sAta ekendriya ane aMtanA sAta paMcendriya ratna che : cauda ratna: (1) cakra-ratna : senAnA AgaLa-AgaLa AkAzamAM ghana-ghanana zabda karatAM cAle che ane cha khaMDa sAdhavAno mArga batAve che. (2) chatra-ratna : senAnA upara lAMbA-pahoLA chatranA rUpamAM pariNata thaI jAya che ane ThaMDI, tApa, vAyu vagerenA upasargathI bacAve che. (3) daMDa-ratna viSama-sthAnane sama karIne saDaka jevo rasto banAvI le che ane vaitADhya parvatanI baMne guphAonAM dvAra khole che. (4) khaga-ratna H ahIM pacAsa AgaLa lAMbuM, soLa AMgaLa pahoLuM ane aDadhA AgaLa moTuM atyaMta tIkSNa dhAravALuM khagna hoya che. hajAro kosanA aMtare dUrasthita zatrunuM mAthuM kApI nAkhe che. e cAreya ratna cakravartInA AyudhazALAmAM utpanna thAya che. (5) maNi-ratna : A cAra AMgaLa lAMbu ane be AMgaLa pahoLu hoya che. Ane UMcA sthAna para rAkhI devAthI be yojana sudhI caMdramAnI samAna prakAza kare che. jo hAthInA mastaka para rAkhI devAmAM Ave, to gajasavArane koI prakArano bhaya nathI thato. (6) kAMganI-ratna H chae bAjuthI cAra-cAra AMgaLa lAMbuM-pahoLuM, sonAnA eraNanA samAna cha taLiye, ATha khUNe ane bAra hAMsiyAvALA tathA ATha soneyAbhara vajananA hoya che. enAthI vaitADhaya parvatanI guphAomAM eka-eka yojanA aMtara para pAMcaso dhanuSanA goLAkAra ogaNapacAsa maMDaLa karavAmAM Ave che. emano caMdramAnI samAna prakAza tyAM sudhI banelA rahe che, jyAM sudhI ke cakravartI jIvita rahe che. (382) che je che che ke je jiNadhamo)
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) carma-ratna : A be hAtha lAMbuM hoya che. A bAra yojana lAMbI ane nava yojana pahoLI nAvaDI rUpa thaI jAya che. cakravartInI senA para savAra thaIne gaMgA-siMdhu jevI mahAnadIone pAra kare che. A traNeya ratna cakravartInA lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che. (8) senApati-ratna : vaccenA baMne khaMDone cakravartI svayaM jIte che ane cAreya khUNAnA cAreya khaMDone cakravartInA senApati jIte che. A vaitADhya parvatanI guphAonA dvAra daMDano prahAra karIne khole che ane mlecchone parAjita kare che. 00 (9) gAthApati-ratna : carmaratnane pRthvInA AkAranuM banAvIne tenA para covIsa prakAranA dhAnya ane badhA prakAranA mevA-masAlA, zAkabhAjI vagere divasanA prathama pahoramAM lagAve che, bIjA pahoramAM badhA pAkI jAya che ane trIjA pahoramAM taiyAra karIne cakravartI vagerene khavaDAvI de che. (10) vardhaki-ratna H A muhUrtabharamAM bAra yojana lAMbu, nava yojana pahoLuM, beMtAlIsa khaMDano mahela, pauSadhazALA, rathazALA, ghoDAzALA (astabaLa), pAkazALA, bajAra vagere badhI sAmagrIthI yukta nagara banAvI de che. rastAmAM cakravartI potAnA samasta parivAranI sAthe emAM nivAsa kare che. (11) purohita-ratna : A zubha muhUrta batAve che. lakSaNa, hastarekhA vagere sAmudrika, vyaMjana (tala-masa vagere), svapna, aMga-sphuraNa vagerenuM zubhAzubha phaLa batAve che. zAMtipATha kare che. (12) strI-ratna : A vaitADhya parvatanI uttara zreNInA svAmI vidyAdharanI zrIdevI nAmanI putrI hoya che. atyaMta rUpavatI, haMmezAM kumArikAnI samAna yuvatI rahe che. A putraprasava nathI karatI. enuM dehamAna cakravartInA dehamAnathI cAra AMgaLa ochuM hoya che. (13) azva-ratna : pUMchaDIthI mukha sudhI ekaso ATha AMgaLa lAMbA, khurathI kAna sudhI eMsI AgaLa UMcuM, kSaNabharamAM abhISTa sthAna para pahoMcADI denAro kamaLapati nAmano ghoDo hoya che. A vijayaprada hoya che. (14) gaja-ratna : A cakravartIthI begaNo UMco hoya che. mahA saubhAgya zIla, kAryadakSa ane atyaMta suMdara hoya che. A azva ane hAthI vaitADhya parvatanA mULamAM utpanna thAya che. cakravartI A cauda ratnonA (zreSTha padArthonA) svAmI hoya che. nava nidhio : (1) naisarpa-nidhi : A nidhithI gAma vagere vasAvavAnI ane senAno paDAva nAkhavAnI vidhi ane sAmagrI prApta thAya che. (2) paMDUka-nidhi : A nidhithI tolavA-mApavAnA upakaraNa prApta thAya che. cakravartInI Rddhi 383
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) piMgala-nidhi : A nidhithI manuSyo ane pazuonA badhA prakAranA AbhUSaNa prApta thAya che. (4) sarvaratna-nidhi H A nidhithI cakravartIne cauda ratna ane badhA prakAranAM ratno tathA jhaverAtanI prApti thAya che. (5) mahAparma-nidhi H A nidhithI vastronI tathA emane raMgavAnI sAmagrI prApta thAya che. (6) kALa-nidhi : aSTAMga nimitta saMbaMdhI, itihAsa saMbaMdhI ane kuMbhAra vagerenA zilpa saMbaMdhI zAstronI prApti A nidhithI thAya che. (7) mahAkALa-nidhi : A nidhithI suvarNa vagere dhAtuonI, vAsaNonI ane rokaDa dhananI prApti thAya che. (8) mANavakA-nidhi H A nidhithI badhA prakAranAM astra-zastranI prApti thAya che. (9) zaMkha-nidhi : dharma, artha, kAma ane mokSanA sAdhana batAvavAvALA zAstranI, prAkRta-saMskRta vagere saMkIrNa-gadya-padyamaya zAstronI ane badhA prakAranAM vAjiMtronI prApti thAya che. A nava mahAnidhio saMdUkanA samAna bAra yojana lAMbA, nava yojana pahoLA ane ATha yojana UMcA cakrathI yukta, gaMgA ane samudranA saMgamanA sthAna para rahe che. jyAre cakravartI aSTama tapa karIne emanI ArAdhanA kare che tyAM sudhI emanA pagonI nIce AvIne rahe che. emAMthI dravyamaya vastu to sAkSAt nIkaLe che ane karmarUpa vastuone batAvanArI vidhionAM pustako nIkaLe che. jemane vAMcIne ISTArthathI siddhi karI zakAya che. cakravartInI Ayu pUrNa thavAthI athavA dIkSA lIdhA pachI A badhAM sAdhano pota-potAnA sthAne cAlyAM jAya che. e cauda ratna ane nava nidhio 1000-1000 devothI adhiSThita hoya che. te deva pUrvokta badhA kArya kare che. anya trAddhi : cakravartInA 2 hajAra AtmarakSaka deva hoya che. chae khaMDonA batrIsa hajAra dezomAM (ekavIsa lAkha kosomAM) emanuM rAjya hoya che. 32 hajAra mugaTadhArI rAjA emanA sevaka hoya che. 64 hajAra rANIo hoya che. 84 lAkha hAthI, 84 lAkha ghoDA, 84 lAkha ratha, 96 karoDa pagapALA, 32 hajAra nRtyakAra, 16 hajAra rAjadhAnIo, 16 hajAra dvIpa, 99 hajAra droNamukha, 96 karoDa gAma, 49 hajAra bagIcA, 14 hajAra mahAmaMtrI, 16 hajAra pleccha rAjA sevaka, 16 hajAra ratnAgAra, 20 hajAra sonA-cAMdInA AgAra, 48 hajAra paTTana, 3 karoDa gokuLa, 360 bhojana banAvanArA rasoIyA, 26 lAkha aMgamardaka, 99 koTi dAsa-dAsIo, 99 lAkha aMgarakSaka, 3 karoDa Ayudha zALAo, 3 karoDa vaidya, 8 hajAra (84) e ja che je jemAM jiNadhamo)
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDita, 64042 mALavALA mahela hoya che. 4 karoDa maNa anAja, 1 lAkha maNa mIThuM, 72 maNa hiMga, pratidina kharca thAya che, vagere ghaNI Rddhi cakravartIne prApta thAya che. cakravartInI A Rddhi saMpUrNa bharata kSetra-vyApI samajavI joIe. A Rddhine choDIne je cakravartI saMyama dhAraNa kare che, te mokSa ke svargamAM jAya che, agara rAjya bhogavatAM mRtyu prApta thAya che to naraka gatimAM jAya che. A ArAmAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA ane kevaLajJAnI hoya che. naraka, tiryaca, manuSya, deva ane mokSa pAMceya gatiomAM janArA jIva hoya che. (4) duSama-suSama : trIjA ArAnI samApti para duHSama suSama nAmano cotho Aro zarU thAya che. emAM duHkhanI pracuratA ane sukhanI alpatA hoya che. beMtAlIsa hajAra varSa ochA eka karoDA-karoDa sAgaropama sudhI A ArA cAle che. emAM pahelAnI apekSA varNa vagere zubha pudgalonI anaMtagaNI hAni thAya che. dehamAna ghaTatAM-ghaTatAM pAMcaso dhanuSanA ane AyuSa eka karoDa pUrvano rahI jAya che. UtaratA ArAmAM sAta hAthanA dehamAna ane baso varSamAM thoDA ochAnuM AyuSya rahI jAya che. manuSyanA zarIramAM batrIsa pAMsaLIo ane UtaratA ArAmAM mAtra soLa pAMsaLIo rahI jAya che. divasamAM ekavAra bhojananI abhilASA hoya che. A ArAmAM saMhanana cha* saMsthAna* cha tathA pAMceya gatiomAM janArA manuSya hoya che. 23 tIrthakara, 11 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva ane 9 prativAsudeva paNa A ja ArAmAM hoya che. | vAsudeva pUrvabhavamAM tapa saMyamanuM pAlana karatAM-karatAM unidAna (niyANA) kare che ane Ayu pUrNa thavAthI svarga ke narakano eka bhava karIne uttama kuLamAM avatarita thAya che. emanI mAtAne sAta uttama svapna Ave che. janma laIne yuvAvasthAne prApta karIne rAjyasiMhAsana para bese che. vAsudeva padanI prAptinA samaye sAta ratna utpanna thAya che - (1) sudarzana cakra (2) amogha khaga (3) kaumudI gadA (4) puSpamAlA (5) amodha dhanuSa-bANa zakti (6) kaustubha maNi ane (7) mahAratha. vIsa lAkha aSTapadonuM baLa emanA zarIramAM hoya che. vAsudevathI pahelAM prativAsudeva utpanna thAya che. te dakSiNArdha bharata kSetra para rAjya kare che. vAsudeva, prativAsudevane mArIne enA rAjyanA adhikArI bane che. vAsudevanA traNa khaMDo para ekachatra rAjya hoya che. baLadeva vAsudevanA moTA bhAI thAya che. baLadevanI mAtA cAra uttama svapna jue che. baLadeva vAsudevanA pitA eka ja hoya che, paraMtu mAtA alagaalaga hoya che. baMne bhAIomAM atyaMta prema hovAnI sAthe sAthe rahe che. dasa lAkha aSTApadonuM baLa emanA zarIramAM hoya che. vAsudevanI Ayu pUrNa thayA pachI e baLadeva saMyama dhAraNa karIne Ayuno aMta thavAthI svarga ke mokSamAM jAya che. * hADakAMonI racanAne sahanana kahe che. enA cha bheda che. + zarIranI AkRtine saMsthAna kahe che, enA cha bheda che. AmanuM varNana nAma karmanA prakaraNamAM juo. dU cakavartInI Rddhi 385
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) che nAma | nAma | nAma nAma | nAma nAma pramANa 3 | A avasarpiNI kALanA 12 cakravartInAM nAma, grAma vagerenuM yaMtra 4.saM. cakravartInA nagaranAM | pitAnAM mAtAnAM strInAM | AyuSya | dehamAna | gati kayA tIrthakaranA samaye 1 | bharata | ayodhyA | RSabhadeva sumaMgalA subhadrA | 84 lAkha pUrva 500 dhanuSa | mokSa RSabhadevajInA 2 | sagara | ayodhyA | sumati | jayavatI, bhadrA | 72 lakSa pUrva |450 dhanuSa | mokSa ajitanAthajInA mAdhavA | zrAvastI | vijaya | bhadrA | sunaMdA | 5 lakSapUrva | 4rA dhanuSa | mokSa, dharmanAthajInI pachI 4 sanaskumAra hastinApura azvasena zivA | jayA | 3 lakSa pUrva | 41 dhanuSa | mokSa dharmanAthajInI pachI 5 | zAMtinAtha hastinApura vizvasena acirA | vijayA | 1 lakSa pUrva | 40 dhanuSa | mokSa zAMtinAthajInI pachI kuMthunAtha hastinApura surarAya zrIdevI | kRSNazrI 95 hajAra varSa 35 dhanuSa | mokSa kuMthunAthajI svayaM 7 | aranAtha hastinApura sudarzana devI | sUryazrI 84 hajAra varSa 30 dhanuSa | mokSa aranAthajI svayaM saMbhUma hastinApura kRtavIrya tArA | padmazrI 60 hajAra varSa 28 dhanuSa | naraka aranAthajInI pachI mahApadma vArANasI | paddamottara jvALA| vasuMdharA 30 hajAra varSa 20 dhanuSa | mokSa munisuvratajInI pachI haripheNa kaMpilapura | mahAharI merA | devI 10 hajAra varSa 15 dhanuSa | mokSa naminAthajInI pachI jayaseNa rAjagRhI | vijaya | vaparA lakSmIpati 3 hajAra varSa | 12 dhanuSa | mokSa naminAthajInI pachI brahmadatta | kaMpilapura | brahma | calaNI | kurumatI | 700 varSa | 7 dhanuSa | naraka ariSTanemijInI pachI 11 | jiNadho] 1 2 |
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ cakavartInI addhi 20000000000/80) A avasarpiNI kALanA baLadeva, vAsudeva, prativAsudevanuM yaMtra baLadevanuM nAma | acala | vijaya | bhadra | suprabha | sudarzana | AnaMda | niMdana | pahmaratha baLabhadra rAma vAsudevanuM nAma | tripRSTha | dvipRSTha | svayaMbhU | puruSottama puruSasiMhapuruSa puMDarika datta | lakSmaNa kRSNa 3 baMnenAM nagara potanapura dvArAvatI dvArAvatI dvArAvatI azvapura cakrapura | banArasI rAjagRhI mathurA baMnenA pitA prajApati | brahma | soma | rudra | ziva | mahAziva agnizikha dazaratha | vasudeva 5 baLadevanI mAtA | bhadrA | subhadrA | suprabhA | sudarzanA | vijayA | vijayantI | jayantI aparAjita rohiNI vAsudevanI mAtA mRgAvatI umA | pRthvI | sItA | amRtA | lakSmImatI | zeSamatI | kaikeyI | devakI baMneno dehamAna 80 dhanuSa 70 dhanuSa60 dhanuSa pa0 dhanuSa 45 dhanuSa 29 dhanuSa 26 dhanuSa 16 dhanuSa 10 dhanuSa baLadevanI Ayu 85 lakSa 75 lakSa 65 lakSa 55 lakSa 17 lakSa| 85 hajAra 65 hajAra 15 hajAra 12 hajAra pUrva | varSa | varSa | varSa | varSa | varSa | varSa | varSa | | varSa vAsudevanI Ayu 84 lakSa| 72 lakSa60 lakSa 30 lakSa | 10 lakSI 95 hajAra pa6 hajAra 12 hajAra 1 hajAra pUrva | pUrva | pUrva | pUrva | pUrva | varSa | varSa | varSa | varSa baLadevanI gati | mokSa | mokSa | mokSa | mokSa | mokSa | mokSa | mokSa | mokSa brahmadeva loka |11| vAsudevanI gati 9mI naraka 6ThThI naraka 6ThThI naraka 6ThThI naraka 6ThThI naraka 6ThThI narakapamI naraka 4 naraka | 3 naraka 12 prativAsudevanuM nAma sugrIva | tAraka | meraka | madhukITa | nazuMbha | baLa | praphlAda | rAvaNa | jarAsaMdha prativAsudevanI 85 lakSa| 75 lakSa65 lakSa pa5 lakSa| 17 lakSa| 85 hajAra 65 praphlAda15 hajAra 1200 Ayu varSa | pUrva | varSa | varSa | varSa | varSa | varSa | varSa | varSa konA samayamAM zreyAMsajI |vAsupUjyajI vimalanAtha anaMtanAthajI dharmanAthajI arahanAthajI | arahanAtha | munisuvrata | ariSTanemi.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotho Aro samApta thavAmAM jyAre traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAkI rahe che tyAre covIsamAM tIrthakara mokSa padhAre che. vartamAna avasarpiNI kALamAM bhagavAna mahAvIranA mokSa padhAryA pachI tarata ja zrI gautama svAmIne kevaLajJAna thayuM. te bAra varSa paryata kevaLIparyAyamAM rahIne mokSa-padhAryA. enA pachI zrI sudhamA svAmIne kevaLajJAna utpanna thayuM ane te ATha varSa sudhI kevaLI-paryAyamAM rahIne mokSa padhAryA. tyAra pachI zrI jaMbU svAmIne kevaLajJAna thayuM. te cuMbAlIsa varSa sudhI kevaLa-paryAyamAM rahIne mokSa padhAryA. A prakAre prabhu mahAvIranA nirvANa pachI coMsaTha varSa sudhI kevaLajJAna rahyuM. enA pachI koI kevaLajJAnI na thayuM. cothA orAnA janmelA manuSyane pAMcamA ArAmAM kevaLajJAna thaI zake che. paraMtu pAMcamA ArAmAM jamelAne kevaLajJAna nathI thatuM. zrI jaMbU svAmInA molamAM padhAryA pachI 10 bolono viccheda thaI gayo. te 10 bola A prakAranA che : (1) kevaLa jJAna (2) manaHparyAya jJAna (3) paramAvadhi jJAna (4) parihAra vizuddhi cAritra (5) sUkSma samparAya cAritra (6) yathAkhyAta cAritra (7) pulAka labdhi (8) AhAraka zarIra (9) kSapaka-upazama zreNI (matAMtarathI kSAyika samyakatva) ane (10) jinakalpa. vartamAna avasarpiNI kALanA 24 tIrthakara) 12 cakravartI, baLadeva, vAsudeva, prativAsudeva, kAmadeva, rudra ane nAradonAM nAma vagerenuM vivaraNa saMlagna koSTakothI samajavuM joIe. vartamAnakAlIna kAmadevo, rudro ane nAradonAM nAma 24 kAmadevonAM nAma H (1) bAhubalI (2) amRtateja (3) zrIghara (4) dazArNabhadra (5) prasannacaMdra (6) caMdravarNa (7) agniyukti (8) sanakumAra (9) zrIvatsa rAjA (10) kanaka prabha (11) meghavarNa (12) zAMtinAtha (13) kunthanAtha (14) aranAtha (15) vijayanAtha (16) zrIcaMdra (17) nalarAjA (18) hanumAna (19) balirAjA (20) vasurAja (21) pradyumna (22) nAgakumAra (23) zrI kumAra ane (24) jammu svAmI. 11 rUdronAM nAma : (1) bhIma (2) jayatisatya (3) rudrAya (4) vizvAnala (5) supratiSTha (6) acala (7) poMDarika (8) ajitadhara (9) ajitanAbhi (10) pITha ane (11) satyakI. 9 nAradonAM nAma : (1) bhIma (2) mahAbhIma (3) rudra (4) mahArudra (5) kALa (6) mahAkALa (7) caturmukha (8) naskavadana ane (9) urdhvamukha (5) duSama : cothA ArAnI samApti para ekavIsa hajAra varSano pAMcamo duHzama nAmano Aro prAraMbha thAya che. A ArAmAM duHkhanI vipulatA hoya che. nAma mAtranuM sukha hoya che. cothA ArAnI apekSA varNa, gaMdha, rasa, sparzamAM arthAt zubha pudgalomAM anaMtagaNI hInatA Ave che. Ayu ghaTatA-ghaTatA so varSa jhAjheruM ane zarIranI avagAhanA sAta hAthanI tathA pAsaLIo (88) 2000 jiNadhamo)
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ soLa rahI jAya che. UtaratA ArAmAM be hAthanuM zarIra ane vIsa varSanuM AyuSya rahI jAya che. tathA pAsaLIo ATha rahI jAya che. A ArAmAM cha saMhanana, cha saMsthAna hoya che. paraMtu UtaratA ArAmAM sevArtA saMhanana ane huMDaka saMsthAna rahI jAya che. A ArAmAM manuSyone be vAra khAvAnI icchA thAya che. pRthvIno svAda prAraMbhamAM thoDo ThIka paraMtu UtaratA ArAmAM kuMbhAranI rAkhanA samAna thaI jAya che. A ArAmAM janmelAne mokSa nathI thato tethI cAra ja gati hoya che. pAMcamAM ArAmAM uttarottara azubhatA vadhatI jAya che. badhI zubha vAtonI hInatA ane azubha vAtonI vRddhi jovA maLe che. tadanusAra nimnalikhita hInatAo jovA maLe che. (1) nagara gAma samAna banI jAya che. (2) gAma smazAna jevuM thaI jAya che. sukulotpanna dAsa-dAsI bane che. (4) rAjA yamanI jema krUra daMDa denAra hoya che. (5) kulavAna strIo durAcAriNI hoya che. (6) putra, pitAnI AjJAbhaMga karanAra hoya che. (7) ziSya, gurunI niMdA karanAra hoya che. (8) suzIla manuSya duHkha uThAve che. (9) kuzIla manuSya sukhI hoya che. (10) sApa, vIMchI, DoMsa, macchara vagere jIvonI utpatti adhika hoya che. (11) duSkALa bahu paDe che. (12) brAhmaNa lobhI thaI jAya che. (13) hiMsAno dharma batAvanAra bahu hoya che. (14) eka matanA aneka matAMtara thaI jAya che. (15) mithyAtvanI vRddhi thAya che. (16) devadarzana durlabha thaI jAya che. (17) vaitADhya parvatanA vidyAdharonI vidyAno prabhAva maMda paDI jAya che. (18) dugdha vagere sarasa vastuonI snigdhatA ochI thaI jAya che. (19) pazu alpAyu thaI jAya che. (20) pAkhaMDIonI pUjA thayA che. (21) comAsAmAM sAdhuonI sthitinA yogya kSetra ochuM thaI jAya che. (22) sAdhunI bAra ane zrAvakanI agiyAra pratimAonuM pAlana karanAra koI nathI rahetuM. cakravartInI Rddhi 389
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) guru ziSyone bhaNAvatA nathI. (24) ziSya avinIta thaI jAya che. (25) adharmI, kadAgrahI, dhUrta, dagAbAja ane kalezakArI loko vadhu hoya che. (26) dharmAtmA, suzIla ane saraLa svabhAvI loko ochA thaI jAya che. (27) usUtra prarUpaNA karanAra, lokone bhramamAM nAkhIne phasAvavAvAlA nAmamAtranA dharmAtmA vadhu hoya che. (28) AcArya alaga-alaga saMpradAya sthApita karIne AtmasthApI (potAnuM jamAvavuM) ane para utthApI (bIjAone ukhADanAra) hoya che. (29) zleccha rAjA vadhu hoya che. (30) lokonI dharma upara prIti ochI thaI jAya che. A UtaratA ArAmAM sonA-cAMdI vagere dhanano viccheda thaI jaze, lokhaMDanA dhAtu raheze. cAmaDAnA moharAM (calaNa) cAlaze jenA pAse e raheze te zrImaMta mAnavAmAM Avaze. A ArAmAM upavAsa mAsakhamaNa samAna lAgaze. A ArAmAM lagabhaga jJAnano viccheda thaI jaze. mAtra "darzakailAlika sUtra'nA cAra adhyayana raheze. koInuM maMtavya che ke dazavaikAlika, uttarAdhyayana, AcArAMga ane Avazyaka - e cAra sUtra raheze. AmAM cAra jIva ekAvanArI haze. (1) dupasaha nAmanA AcArya (2) phAlganI nAmanA sAdhvI (3) jinadAsa zrAvaka ane (4) nAgazrI zrAvikA. paMcama ArAnA aMtima divase arthAt aSADha suda pUnamanA divase zakrendranuM Asana calAyamAna thaze tyAre devendra-zakendra AkAzavANI karazeH "he loko ! pAMcamo Aro Aja samApta thaI rahyo che. kAla chaThTho Aro lAgaze sAvadhAna thaI jAo, je dharmAdhanA karavI hoya te karI lo." A sAMbhaLIne pUrvokta cAreya jIva, sarvajIvothI kSamAyAcanA karI niHzalya thaIne saMthAro grahaNa karaze. enA anaMtara saMvartaka-mahAsaMvartaka vAyu cAlaze jenAthI parvata, gaDha, koTa, kUvA, vAvaDIo, mahela vagere naSTa thaI jaze. mAtra vaitAdya parvata, gaMgAnadI, siMdhu nadhI, RSabhakUTa ane lavaNa samudranI khADI - e pAMca sthAna bacaze. bAkI badhA naSTa thaI jaze.* pUrvokta cAra jIva samAdhimaraNathI kAladharmane prApta thaIne prathama devalokamAM utpanna thaze. enA anaMtara cAra cIjono viccheda thaI jaze. prathama pahoramAM jaina dharma, dvitIya pahoramAM anya dharma, tRtIya pahoramAM rAjanIti ane cothA pahoramAM bAdara agnino viccheda thaI jaze. * digaMbara saMpradAyamAM 7 vRSTiono ullekha che. pavana, ThaMDI, kSAra jaLa, jhera, vajagi, mATI' ane DUma. e pratyeka sAta-sAta divasa cAlaze. prAyaH jovA maLe che ke koI paNa mahAupadrava lagabhaga 7 divasa sudhI cAle che. (390) A ja che jiNadho]
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) duSama-duSama : pAMcamA ArAnI samAptinA anaMtara ekavIsa hajAra varSanA duHSama-duHSama nAmano chaThThA ArAno prAraMbha thAya che. emAM ghorAtighora duHkha thAya che. bharata kSetranA adhiSThAtA deva paMcama ArAne vinaSTa thatAM manuSyomAMthI bIjarUpa keTalAka manuSyone uThAvI laI jAya che tathA tiryaMca paMcendriyomAMthI bIja rU5 keTalAka tiryaMca paMcendriyone uThAvIne laI jAya che. vaitAdya parvatanA dakSiNa ane uttara bhAgamAM gaMgA ane siMdhu nadI che, emanA ATheya kinArAo para nava nava dara che, badhA maLIne 849 = 72 daro che. pratyeka daramAM traNa mALa che. ukta deva e manuSyone A daromAM rAkhI de che. chaThThA ArAmAM pahelAnI apekSA varNa, gaMdha, rasa ane sparzamAM zubha pudgalonI paryAyamAM anaMta gaNI hAni thatI jAya che. kramazaH ghaTatA-ghaTatA AyuSya vIsa varSanuM ane avagAhanA eka hAthanI rahI jAya che. UtaratA ArAmAM thoDA ochA eka hAthanI avagAhanA ane soLa varSanI Ayu rahI jAya che. A ArAmAM sevArta saMhanana ane huMDaka saMsthAna rahe che. manuSyanA zarIramAM ATha pAMsaLIo ane UtaratA ArAmAM cAra pAMsaLIo rahI jAya che. lokone aparimita AhAranI IcchA thAya che. arthAt keTaluM paNa khAI javAthI tRpti thatI nathI. rAtamAM ThaMDI ane divasamAM tApa atyaMta prabaLa hoya che. A kAraNe te manuSya darothI bahAra nathI nIkaLI zakatA, mAtra sUryodaya ane sUryAstanA samaye eka muhUrtane mATe bahAra nIkaLI jAya che. e samaye gaMgA ane siMdhu nadInuM pANI sApanI samAna vakra gatithI vahe che. gADInAM baMne cakranA madhyabhAga jeTaluM pahoLuM ane aDadhuM cakra DUbe eTalo UMDo pravAha rahI jAya che. e pANImAM kaccha-maccha bahu hoya che. te manuSya emane pakaDI-pakaDIne nadInI retamAM dATIne potAnA daromAM bhAgI jAya che. ThaMDItApanA yogathI jyAre te pAkI jAya che, to bIjI vAra AvIne emane bahAra kADhI de che. enA para badhA ja manuSya tUTI paDe che ane lUMTIne khAI jAya che. mRtaka manuSyanI khoparImAM pANI lAvIne pIe che, jAnavara macchonAM bacelAM hADakAMone khAIne gujarAna calAve che. e kALanA manuSya dIna-hIna, durbaLa, durgadhita, ruNa, apavitra nagna, AcAravicArathI hIna ane mAtA-bhaginI-putrI vagerenI sAthe saMgama karanAra hoya che. cha varSanI strI saMtAnano prasava kare che. kUtarI ane zUgarane samAna te bahu parivAravALA ane mahA klezamaya thAya che. dharmapuNyathI hIna te duHkha ja duHkhamAM potAnI saMpUrNa Ayu pUrNa karIne naraka ke tiryaMca gatimAM cAlyA jAya che. [ cakavartInI addhi 0 0 0 0 0 0 0 391)
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 utsarpiNI kALa uparyukta avasarpiNI kALanA cha ArA vItI gayA pachI utsarpiNI kALano AraMbha thAya che. emAM paNa cha ArA hoya che. aMtara e che ke te viparIta kramathI hoya che arthAt utsarpiNI kALa duHSama-duSamathI prAraMbha thaIne suSama-suSama para samApta thAya che. utsarpiNI kALanA cha ArAnuM varNana A rIte jANavuM joIe -- (1) duHSama-duHSama H utsarpiNI kALano A duHSama-duSama nAmano pahelo Aro, ekavIsa hajAra varSano hoya che. zrAvaNa vada pratipadAnA divase Ano AraMbha thAya che. emAM badhI racanAo ane sthiti avasarpiNI kALanA chaThThA ArAnI samAna jANavI joIe. vizeSatA e che ke A kALamAM Ayu ane avagAhanA vagere kramazaH vadhatI jAya che. (2) du:Sama : utsarpiNI kALano dvitIya Aro duSama che. A paNa ekavIsa hajAra varSano che. A paNa zrAvaNa vada pratipadAthI AraMbha thAya che. A Arakano AraMbha thavAthI pAMca prakAranI vRSTi saMpUrNa bharata kSetramAM thAya che. A saMbaMdhamAM 'jaMbudrIpa prajJapti sUtra'mAM A prakAranuM varNana upalabdha thAya che. prathama ArAnA ekavIsa hajAra varSa vyatIta thaI javAthI varNa, gaMdha, rasa, sparza vageremAM anaMta guNa vRddhi thaIne duHSama nAmano bIjo Aro lAgaze. e samayamAM puSkara saMvartaka nAmanA mahAmegha bharata kSetra pramANa AyAma-viSkambhavALo thaIne AkAzamAM pragaTa thaze. te ghanaghora garjanA karaze. garjanA pachI vIjaLIo thaze ane yuga musaLa muSTi pramANa dhArAothI sarvatra eka rUpa sAta divasa rAta sudhI anavarata varasaze. A varasAdanA varasavAthI pRthvIno aMgArasamAna, tapta taNakhalA samAna, tapta rAkha samAna, tapta kavelU samAna bhU-bhAga zItaLa banI jaze. enA pachI bharata kSetra pramANa kSIra megha nAmano mahAmegha pragaTa thaze, garjanA karaze, vIjaLIo thaze ane te megha yuga-mUsaLa-muSTi pramANa dhArAothI sAta rAta-divasa paryaMta anavarata sarvatra eka rUpamAM varasaze, jenA phaLasvarUpa bharata kSetranI bhUmimAM zubha varNa, gaMdha, rasa, sparza pedA thaze. enA pachI dhRtamegha nAmano mahAmegha pragaTa thaze. garjanA karaze, vIjaLIonA kaDAkA thaze sAta divasa-rAta sudhI ane yuga-mUsaLa-muSTi pramANa dhArAothI sarvatra eka rUpamAM varasaze. jenAthI bharata kSetranI UgelI vanaspatiomAM pAMca prakAranA tikta, kaTuka, kaSAya, Amla ane madhu2sane utpanna karaze. jenAtI bharata kSetra vividha prakAranI vanaspatiothI suzobhita ane sukhopabhogya banI jaze. tyAre tatkAlIna daravAsI manuSya darathI nIkaLIne A manorama dazyane joze ane e bhavya vanaspationo upabhoga karaze - enAthI te hRSTa-puSTa thaze. zanaiH zanaiH phalAhAranI pradhAnatAthI emanI buddhimAM jiNadho 392
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtvikatAnI abhivRddhi thaze, jenAthI te mAMsAhAra ane phaLAhAranA tulanAtmaka vicAra karavAmAM sakSama thaze. phaLAhArathI Ayu baLa-buddhi vagerenI vRddhino anubhava karatA ene mukhyatA deze tathA mAMsAhArane dhRNita krUratAnuM pariNAma samajavA lAgaze. phalataH vikAsonmukha, buddhivALA te pArivArika sAmAjika racanAnA rUpamAM thoDI maryAdApUrvaka A prakAre ekabIjAne kaheze ke - "he devAnupriyo ! bharatakSetra vividha vanaspatiothI suzobhita ane sukhopabhogya thaI gayuM che, tethI AjathI ApaNAmAMthI koIpaNa mAMsAhAra nahi kare. je koI mAMsAhAra karaze enI chAyAthI paNa ApaNe dUra rahIzuM." A rIte te loko maryAdA sthApita karaze, maryAdA anusAra AcaraNa karatAM te bharata kSetramAM sukhapUrvaka vicaraze. (graMtho anusAra pAMca daSTionI vacce be saptAhano kALa avarSAno che. A rIte pAMca saptAhano varSAkALa ane be saptAhano avarSAkALa - A rIte sAta saptAha (ogaNapacAsa divasa) zrAvaNa vada ekamathI bhAdaravA suda pAMcama sudhI hoya che. A zubha divasane saMvatsarI parva manAvavAmAM Ave che.) A ArAmAM bharata kSetrano bhUmi-bhAga bahusamaramaNIya thaI jaze. A kALamAM cha saMsthAna, cha saMhanana, aneka hAthanI avagAhanA, jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa so varSathI adhika Ayu bhogavIne koI jIva narakagAmI yAvat koI jIva svargagAmI thaze. koI siddhi prApta nahi karI zake. kALacaka avasarpiNI kALa avasarpiNI | sthiti manuSyonI | zarIranI | AhAranuM kALanA 6 ArA Ayu | UMcAI | aMtara suSama-suSamA 4 kroDAkoDI 3 palyathI | 3 kosathI | aTTama sAgaropama. 2 palyopama / 3 kosa sudhI ? (3 divasa) suSamAM 3 kroDAkroDI 2 palyathI | 2 kosathI | chaTTa sAgaropama 1 palyopama | 1 kosa sudhI | (2 divasa) suSamA-duSamA 2 kroDAkoDI | 1palyathI koTi [ 1 kosathI | cauttha sAgaropama | varSa pUrva | 500 dhanuSa | (1 divasa) duHSama-suSamA 42 hajAra varSa ochA koDa pUrva varSa 500 dhanuSathI| pratidina 1 kroDAkoDI sAga. | 100varSajhAjherA 7hAtha sudhI ekavAra 2100varSa sudhI | 100varSajhAjherA 7hAthathI | anekavAra thI 20varSa sudhI ra hAtha sudhI 6 | duHSamA-duHSama | 21 hajAra varSa sudhI | 20varSathI | 2 hAthathI | vAraMvAra 16 varSa sudhI | 1 hAtha sudhI ( utsarpiNI kALa ) che che che je che te che. (393) duHSamAM '
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 2 avasarpiNI kALanA 6 ArA duHSamA-duSama pa duHSamA 3| duHSamA-suSamA 4| suSamA-du:SamA suSamA 6 suSamA-suSama sthiti 21 hajAra varSa 21 hajAra varSa 42 hajAra varSa ochA1-kroDAkroDI sAgaropama 2 kroDAkroDI sAgaropama 3 kroDAkroDI sAgaropama 4 kroDAkroDI sAgaropama utsarpiNI kALa jIvonI Ayu (uMmara) 16 varSathI 20 varSa sudhI 100 varSa jhAjherAthI pUrva koTi varSe 20thI 100 varSa | 1 hAthathI 2 jhAjherA sudhI 7 hAtha pUrva koTi varSathI 1 palyopama 1 palyopamathI 2 palyopama zarIranI UMcAI 2 palyopamathI 3 palyopama 1 hAthathI 1 hAtha 2 7 hAthathI 500 dhanuSa 1 kosathI 2 kosa varNa AhAranuM aMtara vAraMvAra 2 kosathI 3 kosa zyAma rUkSa anekavAra 500 dhanuSathI priyaMgunA cauttha 1 kosa samAna | (1 divasa) pAMceya | pratidina ekavAra varNa caMdramAnA chaThTha samAna | (2 divasa) sUryanI aTTama samAna | (3 divasa)| A rItithI varNa vagerenI zubha paryAyomAM anaMta guNI vRddhi thAya che. avasarpiNI kALanA pAMcamA ArAnI samAna badhI racanA ane vyavasthA sthApita thaI jAyache. (3) du:Sama-suSama : utsarpiNI kALanA trIjA ArAnuM nAma duHkhama-duSama che. A beMtAlIsa hajAra varSa ochA eka kroDAkroDI sAgaropamano che. AnI badhI racanA avasarpiNI kALanA cothA ArA samAna che. enA traNa varSa ane sADA ATha mAsa vyatIta thayA pachI prathama tIrthaMkarano janma thAya che. pahelAM kahyA anusAra A ArAmAM 23 tIrthaMkara, 11 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva, 9 prativAsudeva vagere thAya che. pudgalonA varNa vagere zubha paryAyomAM anaMta gaNI vRddhi thAya che. (4) suSama-du:Sama : utsarpiNI kALanA trIjA ArAnI samApti para be kroDAkroDI sAgaropamano cotho Aro suSama-duSama nAmano prAraMbha thAya che. enA coryAsI lAkha pUrva, traNa varSa ane sADA ATha mAsa pachI 24mA tIrthaMkara mokSa cAlyA jAya che. 12mA cakravartInI 394 jiNadhammo
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ayu pUrNa thaI jAya che. karoDa pUrvano samaya vyatIta thavAthI kalpavRkSonI utpatti thavA lAge che. emAM manuSyo ane tiryaMconI icchAo pUrNa thaI jAya che. asi, maNi, kRSi vagere dhaMdhA baMdha thaI jAya che. yugala utpanna thavA lAge che. bAdara agnikAya ane dharmanA viccheda thaI jAya che, A rIte A ArAmAM badhA manuSya akarmabhUmika banI jAya che. varNa vagerenI zubha paryAyomAM anaMta gaNI vRddhi thAya che. (5) suSama :ukta cothA ArA pachI traNa kroDAkroDI sAgaropamano pAMcamo Aro lAge che, enuM nAma suSama che, enuM varNana avasarpiNI kALanA bIjA ArAnI samAna samajavuM joIe. varNa vagere zubha paryAyomAM anaMta gaNI kramazaH vRddhi thatI jAya che. (6) suSama-suSama : suSama ArA pachI cAra kroDAkroDI sAgaropamano chaThTho Aro lAge che. AnuM nAma suSama-suSama che. AnuM varNana avasarpiNI kALanA prathama ArAnI samAna samajavuM joIe. varNa vagerenI zubha paryAyomAM kramazaH anaMta gaNI vRddhi thAya che. A rIte dasa kroDAkroDI sAgaropamano avasarpiNI kALa ane dasa kroDAkoDI sAgaropamano utsarpiNI kALa thAya che. baMne maLIne vIsa kroDAkoDI sAgaropamanuM eka kALacakra thAya che. bhArata ane airAvata kSetramAM A kALacakra anAdi kALathI pharI rahyuM che ane anaMta kALa sudhI pharatuM raheze. kALacakrane sugamatAthI samajavA mATe saMlagna koika juo. palyopama vagerenuM svarUpa pUrvokta sthiti ane Araka prakaraNamAM palyopama ane sAgaropamanuM kathana Ave che. tethI temanA svarUpane samajavuM jarUrI che. zAstrakAre palyopama sAgaropamanI upamA dvArA samajAvyuM che, tethI tene upameya kahevAmAM Ave che. palyopama : kALano sauthI nAno niraMza aMza paramANu kahevAmAM Ave che. te atIndriya hoya che. (1) A prakAranA anaMta sUkSma paramANuthI eka vyavahAra paramANu bane che. (2) anaMta vyavahAra paramANuothI eka uSNa snigdha paramANu thAya che. (3) anaMta uSNa-snigdha paramANuothI eka zIta snigdha paramANu thAya che. (4) ATha zIta-snigdha paramANuthI eka Urdhva reNu thAya che. (5) ATha Urdhva reNuthI eka trasa reNa thAya che. (6) ATha trasareNuthI eka rathareNu thAya che. (7) ATha rathareNuthI devaku uttarakurunA manuSyono eka bAlAgra thAya che. [ utsarpiNI kALa 0 9 :00 0 0 0 0 0 0 0 395
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) ATha devakuru-uttarakurunA manuSyonA bAlAgrothI lIlA ramyaka varSanA manuSyono eka bAlAgra. (9) emanA ATha bAlAgraMthI hemavaya hiraNyavata manuSyono eka bAlAgra. (10) emanA ATha bAlAgrathI pUrva-videha pazcima videha manuSyono eka bAlAgna. (11) emanA ATha bAlAgraMthI bharata airavatanA manuSyono eka bAlAgra. (12) emanA ATha bAlAgraMthI eka lIkha thAya che. (13) ATha lIkhanI eka yUkA (jU). (14) ATha yUkAno eka ardhayava. (15) ATha ardhayavano eka utsedha aMgula. (16) cha utsedha AMgaLanA eka pagano pano (pahoLAI). (17) be paganA panAnI eka veMta. (18) be veMtano eka hAtha. (19) be hAthanI eka kukSi. (20) be kukSinuM eka dhanuSa. (21) be hajAra dhanuSano eka kosa (gAu). (22) cAra kosanuM eka yojana. kalpanA karo ke eka yojana lAMbo, eka yojana pahoLo ane eka yojana UMDo kUvo hoya, emAM devakuru, uttarakuru manuSyanA vALanA asaMkhya khaMDa taLathI lagAvIne upara sudhI ThAMsI-ThAMsIne e rIte bharavAmAM Ave ke enA uparathI cakravartInI senA nIkaLI jAya to paNa te name nahi. nadIno pravAha tenA parathI pasAra thaI jAya, paNa eka TIpuM pANI aMdara na bharI zakAya, agnino praveza paNa na thAya. e kUvAmAMthI so-so varSa*pachI ekaeka bALa khaMDa nIkaLe e rIte karavAthI jeTalA samayamAM te kUpa (kUvo) khAlI thaI jAya, eTalA samayane eka palyopama kahe che. evA dasa kroDAkroDI palyopamano eka sAgaropama thAya che. vIsa kroDA-kroDI sAgaropamanuM eka kALacakra thAya che. anaMta kALacakra vItavAthI eka pudgala parAvartana thAya che. (kALanA saMbaMdhamAM vizeSa varNana ajIva dravya prakaraNamAM karavAmAM Avaze.) A rIte madhyalokanA varNananI aMtargata jyotiSacakra kRta kALanA vibhAganuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. * asaMkhya samayonI eka AvalikA, saMkhyAta AvalikAono eka zvAsa. saMkhyAta AvalikAono eka nizvAsa. zvAsa-nizvAsa maLIne eka prANa. sAta prANano eka stoka. sANata strokano eka lava (be kASThAnuM mApa), sityotera lavanuM eka muhUrta. trIsa muhUrtanI eka ahorAtri. paMdara ahorAtrino eka pakSa. be pakSano eka mAsa. bAra mAsanuM eka varSa thAya che. 396 jiNadho
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanI prAcInatAH aitihAsika daSTiH kALa saMbaMdhI uparyukta vivecanathI A divAlokanI jema spaSTa thaI jAya che ke samayano A anavarata gatizIla pravAha anAdi anaMta kALathI cAlyo Ave che. anaMta utsarpiNIo tathA avasarpiNIo atItanA UMDANamAM samAI cUkI che, ane pratyeka avasarpiNIutsarpiNImAM tIrthakara thatA rahe che. mATe tIrthakaro dvArA pratipAdita jaina dharma anAdi anaMtathI cAlyo Ave che. kALapravAhanA kAraNe enA pracAra-vistAramAM cUnAdhikatA avazya thaI che. chatAM enI prAgaitihAsikatAne koIpaNa sthimiAM nakArI zakAtuM nathI. A vastu-sthitinA hovA chatAMya keTalAka Adhunika itihAsakAroe jaina dharma athavA darzananI prAgaitihAsikatA para praznavAcaka cihna lagAvavAno eka asaphaLa prayAsa karyo che. ATaluM ja nahi emanuM kathana che ke jaina dharma apekSAkRta eka navIna dharma che ane bhagavAna mahAvIra enA saMsthApaka hatA. paraMtu A pratipAdana keTaluM UMcuM tathA baTakaNuM che, te nIcenA pratipAdanathI spaSTa thaI jAya che. ahIM, jaina dharmanI aitihAsikatA tathA prAcInatAnA saMbaMdhamAM vaidika graMtho - vedo tathA purANonAM keTalAMka uddharaNo para dRSTipAta karIne e spaSTa karavAno prayAsa karIzuM ke jaina dharma vaidika kALathI paNa ati pUrvamAM prasiddha rahelo dharma che. tathya e che ke A yuganA prathama tIrthakara zrI RSabhanAtha jaina dharmanA saMsthApaka hatA. jemano samaya AjathI karoDo varSa pUrva thayo hato. emanA pachI trevIsa tIrthaMkara bIjA thayA, jemaNe pota-potAnA samayamAM jaina dharmano pracAra karyo. A ja tIrthakaromAM zrI mahAvIra aMtima arthAt covIsamA tIrthaMkara hatA. emaNe koI navo dharma nathI calAvyo, chatAM e ja jaina dharmano punaroddhAra karyo, je tIrthakara zrI RSabhanAthanA samayathI cAlyo Ave che. Aje badhA itihAsakAra trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAthane eka aitihAsika mahApuruSa mAne che, ane te eka matathI e paNa svIkAra kare che ke zrI mahAvIranA janmathI pahelAM paNa bhAratavarSamAM jaina dharma pracalita hato. A tathyanA pakSamAM sauthI prabaLa bauddha graMtha majhima nikAya mahAsIhanAda sutta-12'thI maLe che. jyAre mahAtmA buddhe jJAna prApta karavA mATe gharano tyAga karyo hato tyAre te thoDA samaya mATe jainamuninI avasthAmAM paNa rahyA hatA, paraMtu jainamuninI kaThina caryAnuM pAlana na karI zakavAnA kAraNe emaNe thoDA samaya pachI vastra dhAraNa karI lIdhAM hatAM. A tathyano ullekha emaNe svayaM bauddha graMthamAM karyo che. mahAtmA buddha eka prAcIna tathA pratiSThita dharma mAnIne ja A dharmanI dIkSA lIdhI haze. paraMtu A zithila avasthAmAM hatI. tIrthakara mahAvIre emAM navA rUpamAM prANa phUMkyA. jaina dharmanI prAcInatAnuM pramANa ApaNane vedo ane purANothI paNa maLe che. veda saMsArano sauthI prAcIna graMtha mAnavAmAM Ave che. A vedomAM ja aneka sthAno para jaina tIrthakaro yathA vRSabhanAtha, supArzvanAtha ane neminAtha(ariSTanemi)nAM nAma AvyAM che ane K utsarpiNI kALa ) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0390)
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ emano ullekha karIne emane namaskAra karavAmAM Ave che. A tIrthaMkarone jina' tathA 'arhanta'nA nAmathI paNa saMbodhita karavAmAM Ave che. vidvAna pAThakonA avalokana mATe ahIM keTalAka vedamaMtrone hindI anuvAda sahita ApavAmAM AvyA che. (1) AdityA tvamasi Aditya sada AsIt astabhrAdyAM vRSabho tarikSaM jamimIte varImANaM / pRthvyiAH AsIt vizvA bhuvanAni samraDvizve tAni varuNasya vratAni // Rgveda-30, a-30 artha : "tuM akhaMDa pRthvI maMDaLanA sAra tvacA svarUpa che, pRthvI taLanuM bhUSaNa che. evA he vRSabhanAtha samrATa ! A saMsAramAM jagarakSaka vratono pracAra karo." (2) makhtyaM vRSabhaM vAvRdhAnamakavAri divyazAsanabhidra vizvA sAhama vase nUtanAyogrAsadodA mihaMtAyemaH // Rgveda 36/a.4-6-8-6-2-20 artha : " bho yajamAna loko ! A yajJamAM devonA svAmI sukha saMtAnavardhaka divya AjJAzALI, apAra jJAna baLadAtA vRSabhanAtha bhagavAnanuM AhvAna karo." (3) marutvAn indra vRSabho raNAyapi vAso manudhva jadhvaM madAya Asicatva jaThare mA, UrmitvA rAjAsi pratipat sutAnA // Rgveda 38-a.7-3-3-11 artha : "he vRSabhanAtha bhagavAna ! udaratRpti mATe somarasanA pipAsu mArA udaramAM madhudhArA siMcana karo. tame potAnA prajA rUpa putrone viSama saMsArathI tAravA mATe gADInI samAna cho.'' (4) samiddhasya praramahaso gre vande tavazriyaM vRSabhogambhavA nisamamadhvareSvadhyaza // - 4-122-5-2-29 artha : "bho vRSabhadeva ! Apa uttama pUjaka cho, lakSmI Apo cho e kAraNe huM Apane namaskAra karuM chuM ane A yajJamAM pUjuM chuM." (5) arhatA ye sudAnavo naro aso misA sa prayajJaM yajJiyebhyo divo arcAmarudbhayaH // a-4, a-3, varga-9 artha " je manuSyAkAra anaMta dAna denAro ane sarvajJa arhata che te potAnI pUjA karanArAonA devothI pUjA karAve che.' (6) arhanvibharSi sAyakAni dhanvArhanniSkaM yajataM vizvarUpam arhinnidaM dayase vizvaM bhavabhuvaM na vA AgIyo rudratva dasti // Rgveda 2-33-10 artha : "bho arhata deva ! tame dharmarUpI bANone, sadupadeza rUpI dhanuSane, anaMta jJAna : vagere rUpI AbhUSaNone dhAraNa karanAra cho. bho atyaMta ! tame jagat prakAza kevaLajJAnane prApta thaI gayA cho, saMsAranA jIvonA rakSaka cho. kAma, krodha vagere zatru-samUha mATe bhayaMkara cho tathA Apa samAna koI anya baLavAna nathI.' 398 jiNadhammo
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) (7) yAjasyanu prasava AvabhUvenA ca vizvabhUvanAni sarvataH / sa nemirAjA pariyAtI vidvAn prajAM puSTi vardhaya mano asmai svAhA // - yajurveda, a-5, maMtra-25 artha : "bhAvayajJa(AtmasvarUpa)ne pragaTa karanAra A saMsAranA badhA jIvone badhI rIte yathArtharUpI kahIne je sarvajJa neminAtha svAmI pragaTa kare che, jemanA upadezathI jIvono AtmA puSTa thAya che. te neminAtha tIrthakara mATe Ahuti samarpaNa che." vedomAM A prakAranA bIjA paNa maMtra che. have vibhinna purANomAMthI keTalAka zloka prastuta che : kailAse parvate ramya, vRSabho yaM jinezvaraH / cakArasvAvatAraM ca sarvajJaH sarvagaH zivaH // artha : "kevaLajJAna dvArA sarvavyApI, kalyANa svarUpa, sarvajJAtA A vRSabhanAtha jinezvara manohara kailAsa parvata para utAratAM." nAbhistavajanayatputraM, marudevyAM manoharam / RSabhaM kSatriya jyeSThaM sarva kSatrasya pUrvajam // RSabhAd bharato jajJe vIraH putra zatAgrajo / bhiSinvaya bharataM rAjye mahAprAvAjyamAsthitaH // - brahmAMDa purANa, 14-59-60 artha : "nAbhi rAjAe marudevI mahArANIthI manohara kSatriyamAM pradhAna ane kSatriya vaMzano pUrvaja evo RSabha nAmano putra utpanna karyo. RSabhanAthathI zUravIra so bhAIomAM sauthI moTo bharata nAmano putra pedA thayo. RSabhanAtha e bharatano rAjyAbhiSeka karIne svayaM dIkSA laIne muni thaI gayA. A ja AryabhUmimAM ikvAku vaMzamAM utpanna nAbhi rAjA tathA marudevInA putra RSabhanAthe kSamA, mArdava, Ava, satya, zauca, saMyama, tapa-tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya A dasa prakAranA dharma svayaM dhAraNa karyA ane kevaLajJAna prApta karIne e dharmono pracAra karyo." (10) yugeyuge mahApuNyA dRzyate dvArikApurI / avatINoM hariryatra prabhAse zazibhUSaNaH // revatAdrau jinonamiryu gAdi vimalAcale / RSiNA mAzramAdeva mukti mArgasya kAraNam // - prabhAsa purANa artha : " pratyeka yugamAM dvArikApurI bahu puNyavatI daSTigocara thAya che, jyAM caMdra samAna manohara nArAyaNa janma le che. paritra raivatAcala (giranAra parvata) para neminAtha jinezvara thayA je RSionA Azraya ane mokSanA kAraNa hatA." K utsarpiNI kALa che ja ja399)
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) sarvajJa sarvadarzI ca sarvadeva namaskRtaH / chatratrayAmi saMyuktAM pujyAM mUrtimasau vahan // Aditya pramukhA sarve badhyAnvalayaIdRzaM / dhyAyanti bhAvatA nityaM yadaDighrayuganIrajam // paramAtmAnamAtmAnaM lasatkevala nirmalam / niranjana nirAkAraM RSabhantu mahARSam // - skanda purANa artha : "RSabhanAtha sarvajJAtA, sarvadraSTA ane samasta devothI pUjita che. te niraMjana, nirAkAra, paramAtmA, kevaLajJAnI, traNa chatrayukta, pUjya mUrtidhAraka, mahARSi RSabhanAthanA caraNa-yugalane hAtha joDIne hRdayathI Aditya vagere suranara dhyAna kare che." mahAbhArata vagere anya vaidika graMthonA uddharaNa paNa prastuta che : kailAsa parvata para bhagavAna AdinAthe (tIrthakara RSabhanAthe) yuganA AdimAM mukti prApta karI tathA raivata parvata para (giranAra) jinendra neminAthe mukti prApta karI. A kAraNe e baMne parvata RSionA Azrama banyA ane A ja kAraNe e muktimArganA kAraNa mAnavAmAM AvyAM che." - mahAbhArata. rAmacaMdrajI kahe che ke - "huM to rAma chuM. nA mane koI IcchA che ke nA mAruM mana viSayabhogomAM lAge che. huM to jina (jinendra bhagavAna)nI samAna potAnA AtmAmAM ja zAMti prApta karavA mAguM chuM." - yoga vaziSTa, vairAgya prakaraNa, sarga-15 agnIndranA putra nAbhithI RSabha nAmano putra thayo, je potAnA so bhAIothI moTo hato. RSabhadeva potAnA moTA putra bharatano rAjyAbhiSeka karIne svayaM pravajyA (sAdhudIkSA) grahaNa karI ane tapa karavA lAgyA. bhagavAna RSabhadeve bharatane himAlaya parvatathI dakSiNanuM rAjya ApyuM hatuM. A kAraNe e mahAtmA bharatanA nAmathI A dezanuM nAma bhAratavarSa paDyuM." - mArkanDeya purANa, a. 10-39, 40-41 bhagavAna RSabhadevathI vIra bharatano janma thayo, je anyatra so putrothI moTA hatA. bharatanA nAmathI A dezanuM nAma bhAratavarSa paDyuM." - vAyu purANa, a.-37-1ra nAbhi rAjAthI marudevI mAtAnA RSabhano janma thayo. RSabhathI bhAratanI utpatti thaI ane bharatathI A dezanuM nAma bhAratavarSa paDyuM." - agni purANa, a-10/10-11 "purAtana samayamAM RSabhanA putra munizreSTha bharata nAmanA rAjA hatA. enA nAmathI A dezanuM nAma bhArata kahevAmAM Ave che." - nArada purANa, pUrva khaMDa, a-4-8-5 "so putromAM sahuthI moTA bharata RSabhadevajIthI je utpanna thayA, e bharatathI A dezanuM nAma bhAratavarSa kahevAmAM AvyuM che." - viSNu purANa aMza ra, A.-1-32 (400 % jiNadharmo
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya "potAnuM manovAMcchita kArya siddha karavA mATe giranAra para AvyA ane vAmane bhagavAna neminAthanuM nAma neminAtha ziva rAkhyuM." skanda purANa, prabhAsa khaMDa 16 vastrApatha kSetra mAhAtmya : zrI arhata devanA prasAdathI mAro dareka samaya kuzaLa che. eka ja jihvA che, jenAthI jinendra devano stotra vAMcavAmAM Ave, e ja hAtha che, jenAthI jinendra devanI pUjA karavAmAM Ave, te ja dRSTi che, jenAthI jinendra devanuM darzana karavAmAM Ave ane te ja mana che, je jinendra devamAM lAgyuM rahe." - skanda purANa, trIjo khaMDa dharmakhaMDa a.-38 bharata thayo. enA nAmathI A deza bhArata skanda purANa mahezvara khaMDastha kaumArakhaMDa 37-57 RSabhanAtha bhagavAnane prathama tIrthaMkara hovAnA kAraNe AdinAtha paNa kahe che. - "nAbhino putra RSabha ane RSabhathI kahevAmAM Ave che.'' - prathama tIrthaMkara RSabhanAthane AThamo avatAra batAvIne 'bhagavat purANa'nA pAMcamA skandanA cothA, pAMcamA ane chaThThA adhyAyamAM emanuM bahu vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. enA sivAya mohenjo daDo (pAkistAna)nuM khodakAmathI prApta pAMca hajAra varSa jUnI mudrAo para tIrthaMkara deva RSabadevanI mudrA tathA 'namo jinezvarAya' vagere vAkya aMkita che. hindInA prasiddha kavi sUradAsajIe 'zrImad bhAgavatanA AdhAra 'sUrasAgara'nI racanA karI hatI. emAM lakheluM che - bahuro riSabha baDe jaba bhaye." nAbhirAja de bana ko gayo.'' emAM lakhyuM che. bahuro riSabha bar3e jaba bhaye, nAbhi rAja de bana ko gaye / riSabharAja parajA sukha pAyo, jasa tAko saba jaga meM chAyo // riSabha deva jaba bana ko gaye, navasuta navAkhaNDa nRpa bhaye / bharata so bharata khaNDa ko rAva, kare sadA hI dharma arU nyAva // sUrasAgara, paMcama skanda upara lakhelAM tathyothI e pramANita thaI jAya che ke jaina dharma ane enA pracAraka tIrthaMkara A vedo ane purANonI racanA kALathI paNa atyaMta prAcIna che. keTalAka itihAsakAra to jaina dharmane A saMsArano sauthI prAcIna dharma ane tIrthaMkara RSabhanAthane A yuganA sarvaprathama dharmapracArakanA rUpamAM svIkAra kare che. aneka itihAsakAronI A nizcita mAnyatA che ke vedono racanA kALa ane Arya saMskRtithI pUrva bhAratamAM je draviDa saMskRti phelAyelI hatI te vastutaH zramaNa (jaina saMskRti) ja hatI. utsarpiNI kALa - 401
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna kALamAM jaina dharma videzomAM paNa phelAyelo hato. jo ke vartamAnamAM ApaNane videzomAM jaina dharmano prabhAva jovA maLato nathI. paraMtu itihAsakArone A tathyanAM pramANa upalabdha thayAM che ke IsAthI pUrva jaina sAdhu (zramaNa) laMkA, inDoneziyA, takSazilA,irAka, zyAma, philastIna, mizra, yUnAna, ithopiyA, AkasiniyA, kaeNspiyA, balava, samarakanda vagere dezomAM jaina dharma tathA ahiMsAno pracAra karatA rahetA hatA. sikaMdara mahAnane bhArata upara potAnA AkramaNanA samaye takSazilAnI pAse je sAdhu maLyA hatA te jainamuni ja hatA. e ja muniomAMthI eka kalyANa (kAlinosa) nAmanA munine te pAchA jatA samaye potAnI sAthe potAnA dezamAM paNa laI gayA hatA. durbhAgyavaza rastAmAM ja sikaMdaranuM mRtyu thaI gayuM hatuM. paraMtu kalyANa muni yUnAna pahoMcyA hatA ane emaNe tyAM jaina dharmano pracAra paNa karyo hato. paraMtu kAlAMtaramAM rAjanaitika paristhitione kAraNe A dezothI jaina dharmano saMparka tUTI gayo ane pachI jaina dharmanI kaThora caryAnuM pAlana na karI zakavAnA kAraNe tyAM zramaNo tathA jaina dharmano abhAva thaI gayo. madhya eziyAmAM haju paNa kyAMkakyAMka evA sthAna jovA maLe che jemanA nivAsIonA pracAra upara jaina dharmano prabhAva spaSTa dRSTigocara thAya che. Adhunika itihAsavettAonuM maMtavyaH vaidika graMthonA uparyukta pramANanA AdhAre eTaluM spaSTa kahI zakAya che ke jaina dharma vaidika kALa athavA vaidika dharmathI paNa prAcIna che. chatAM jaina dharmanI anAdinA athavA prAcInatAnA saMbaMdhamAM Adhunika vizruta itihAsavettAonI daSTine samajavuM paNa Avazyaka che. astu, prastuta Adhunika itihAsavettAonuM maMtavya - prAcIna itihAsanA suprasiddha AcArya prAcarUvidyA mahArNava zrI nagendranAthajI vasu potAnA hindI vizvakoSanA prathama bhAgamAM 64mAM pRSTha para lakhe che - RSabhadeve ja saMbhavataH lipi vidyAne mATe lipi kauzalyanuM udbhAvana karyuM hatuM... RSabhadeve ja saMbhavataH brahmavidyA zikSaNanI upayogI brAhmI lipino pracAra karavAmAM na Avyo hoya, mATe te aSTama avatAra batAvIne paricita thayA." A ja koSanA trIjA bhAgamAM 444mAM pRSTha para ema lakhyuM che - "bhAgavatokta 22 avatAromAM RSabha aSTama che. emaNe bhAratavarSAdhipati, nAbhirAjAnA aurasa ane marudevInA garbhathI janma grahaNa karyuM hatuM." 'bhAgavata'mAM lakhyuM che ke - "janma letAM ja RSabhanAthanA aMgamAMthI badhA bhagavatanAM lakSaNa dekhAtAM hatAM." vagere. zrImAnuM mahAmahopAdhyAya DaoNkTara satIzacaMdrajI vidyAbhUSaNa ema.e, pIeca.DI. , epha.AI.Ara.esa. siddhAMta mahodadhi prinsipAla saMskRta kaoNleja-kalakattA potAnA bhASaNamAM pharamAve che - (402) jiNadhakho]
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainamata tyArathI pracalita thayo jyArathI saMsAramAM suSTino prAraMbha thayo che. mane emAM koI prakArano uja nathI ke jenadarzana vedAMta vagere darzanothI pUrvano che." bhArata gaurava viddhatu ziromaNi lokamAnya paM. bALagaMgAdharajI tilaka potAnA "kezarI patra'mAM 13 Disembara sana-1904nA roja lakhyuM che ke - mahAvIra svAmI jaina dharmane punaH prakAzamAM lAvyA. A vAtane Aja 2400 varSa vyatIta thaI gayA che. bauddha dharmanI sthApanAnA pahelAM jaina dharma phelAI rahyo hato, e vAta vizvAsa karavA yogya che. covIsa tIrthakaromAM mahAvIra svAmI aMtima tIrthakara hatA. enAthI paNa jaina dharmanI prAcInatA jANI zakAya che." misTara kakUlAlajI ema. e. jaja Disembara tathA jAnyuArI sana - 1904-5nA thiyosaoNphisTa'mAM lakhe che - "jaina dharma eka evo prAcIna dharma che ke jenI utpatti tathA itihAsanI jANakArI meLavavI khUba ja durlabha vAta che." zrIyuta varadAkAMtajI mukhopAdhyAya ema. e. lakhe che - "pArthanAthajI jaina dharmanA Adi pracAraka nahotA, paraMtu eno pracAra RSabhadevajIe karyo hato, enI puSTinAM pramANono abhAva nathI." zrIyut tukArAma kRSNajI zarmA laghu bI. e., pIeca. DI., ema. Ara. e. esa., ema. e. esa. bI. ema. jI. o. esa. prophesara zilAlekha vagere kvInsa kaoNleja-banArasa potAnA vyAkhyAnamAM kahe che - sauthI pahelAM A bhAratavarSamAM RSabhadevajI nAmanA maharSi utpanna thayA, te dayAvAna bhadrapariNAmI, pahelA tIrthakara thayA, jemaNe mithyAtva avasthAne joIne samyagdarzana, samyagujJAna, samyaphacAritrarUpI mokSazAstrano upadeza Apyo. basa, A ja jinadarzana A kalpamAM thayo. enA pachI ajitanAthathI laIne mahAvIra sudhI trevIsa tIrthaMkara potAnA samayamAM ajJAnI jIvono moha-aMdhakAra nAza karatA rahyA." zrI svAmI virUpAkSa vaDiyara dharmabhUSaNa, paMDita, vedatIrtha, vidyAnidhi, ema. e. prophesara saMskRta kaoNleja-Indora 'citramaya jagata'mAM lakhe che ke - IrSyA-draSanA kAraNe dharmapracArane rokanArI vipatti rahetAM jaina zAsana kyAreya parAjita na thaIne sarvatra vijayI ja thatuM rahyuM che. ahaMndu deva sAkSAt paramezvara svarUpa che, enAM pramANo paNa Arya graMthomAM jovA maLe che. ahaMndu paramezvaranuM varNana vedomAM paNa jovA maLe che...... RSabhanAthano pautra (nAtI) marIcI prakRtivAdI hato ane veda enA tattvonusAra hovAnA kAraNe ja Rgyeda vagere graMthonI khyAti enA ja jJAna dvArA thaI che. phaLasvarUpa marIcI RSinA stotra, veda, purANa vagere graMthomAM che ane dareka jagyAe jaina tIrthakarono ullekha dU utsarpiNI kALa . jo A ja che (403)
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovA maLe che, to koI kAraNa nathI ke ApaNe vaidika kALamAM jaina dharmanuM astitva na mAne, vedomAM jaina dharmane siddha karanAra ghaNAya maMtro che, sArAMza e che ke A badhAM pramANothI jaina dharmano ullekha hinduonA pUjya vedamAM paNa maLe che. (vicAra karo, eka kaTTara vedAnuyAyI vedatIrtha padavI prApta, moTA prasiddha vidvAna niSpakSa thaIne jaina dharmanA udaya kALa vize kevuM spaSTa lakhe che. zuM A vidvAnanuM lakhavuM paNa asatya che ?) zrIyut lA. kannAmalajI ema. e. sezana jaja dhaulapura, lA. lAjapatarAyajI likhita 'bhArata itihAsa'mAM jaina dharma saMbaMdhI AkSeponA prativAdamAM lakhe che ke - badhA loko jANe che ke jaina dharmanA Adi tIrthaMkara zrI RSabhadeva svAmI che, jemano saMvata itihAsa paridhithI kyAMya dUra che. emanuM varNana sanAtanadharmI hinduonA zrImad bhAgavata purANamAM paNa che, aitihAsika gaveSaNAthI jANavA maLyuM che ke jaina dharmanI utpattino koI kALa nizcita nathI. prAcInathI prAcIna graMthomAM jaina dharmano havAlo maLe che. zrI pArzvanAthajI jainonA trevIsamAM tIrthaMkara che, emano samaya IsAthI bAraso varSa pUrvano che, to pAThaka svayaM vicArI zake che ke RSabhadevajIno keTalo prAcIna samaya (kALa) haze, jaina dharmanA siddhAMtonI avicchinna dhArA A ja mahAtmAnA samayathI vahetI rahI che. koI samaya evo nathI jemAM AnuM astitva na hoya. zrI mahAvIra svAmI jaina dharmanA aMtima tIrthaMkara ane pracAraka hatA. enA Adi saMsthApaka ane pravartaka nahotA.' uparyukta saMpUrNa aitihAsika tathA prAgaitihAsika vivecananA AdhAre te nirvivAda rUpathI kahI zakAya che ke jaina dharma athavA saMskRtine prAgaitihAsika ja nahi anAdikAlIna mAnavI ja yukti-saMgata che. koIpaNa saMskRti athavA dharmanA kALa-nirNayamAM niSpakSa dRSTinI nitAMta AvazyakatA che. niSpakSa dRSTi ja tattvano samyanirNaya karI zake che, astu, pratyeka vicAra aitihAsika tathyonA pariprekSyamAM uparyukta vivecana para niSpakSa ciMtana karaze. sAdhumArga kyArathI : jaina dharmanuM ja apara nAma sAdhumArga che. mATe sAdhumArganA saMdarbhamAM paNa thoDuM vivecana prastuta che. dharma tathA saMskRtinA AvirbhAvanA kALa-nirdhAraNanA anuciMtanane mAnava saMskRti tathA mAnavIya sabhyatAnA prAdurbhAvathI bhinna nathI karI zakAtuM. mAnavajIvananA sAthe dharmano saMbaMdha anAdi kALathI anubaMdhita che. tethI dharma athavA dhArmika paraMparAonA saMdarbhamAM aitihAsika ciMtana ATaluM adhika mahattva nathI rAkhatuM, chatAM sAmAnya janamAnasa arvAcInatA tathA prAcInatAnA pariprekSyane vadhu mahattva pradAna kare che. mATe sAdhumArganI jiNadhammo 404
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika sthiti para ciMtana paNa apekSita che ane Ane ja ahIM spaSTa karavAno prayAsa karavAmAM AvI rahyo che. jAgatika avadhAraNAomAM keTalIka avadhAraNAo evI che jemane zAzvata satya ()nA rUpamAM mAnavAmAM Ave che. dharma kiMvA sAdhumArga paNa e ja avadhAraNAomAM eka che. kema ke cetanAnA sarvAMgINa vikAsa athavA caramotkarSa rUpa parama sAdhyanI avApti(upalabdhi)no saMdeza A dharmanuM pramukha pratipAdya che, tethI Ano Atma dharmathI tAdAtmya hovuM AnuSaMgika ja thaI jAya che. A maulika tathyanA AdhAre ApaNe A nirNaya para pahoMcIe chIe ke sAdhumArgIya dharmane aitihAsikatAnI sAthe saMbaMdha karavo evo ja aprastuta che, jema ke maraghI ane IMDAmAM prathama hovAno prazna. itihAsanuM kArya che sabhyatA tathA saMskRtinAM smRti-cihnone paMpALavuM ane ene kALabaddhatAnI sAthe anubaMdhita karavuM. sAdhumArga koI saMskRti tathA sabhyatAnuM nAma nathI. eno saMbaMdha jIvananA zAzvata satyothI che, tethI ene ApaNe aitihAsikatAnA baMdhanamAM nathI bAMdhI zakatA. sIdhA zabdomAM sAdhumArga prAgaitihAsika dharma ja nathI, te potAnA Adine anAdinI kukSimAM nimajjita jue che. itihAsa tathA prAgaitihAsanI paNa keTalIka sImA rekhAo che. sAdhumArga e sImAonA saMkucita sthAnathI para ja nathI, bahu ja dUra (pare) che. tathApi AvirbhAva tathA tirobhAva athavA Asa tathA vikAsanA pariprekSyamAM jyAre enI aitihAsikatA para ciMtana gatizIla hoya che, to ApaNe niSkarSa para pahoMcIe chIe. batAvavAmAM AvyuM che ke jainadarzana anusAra kALanI anavarata parikramAne parigaNita karavA mATe kALane utsarpiNI-avasarpiNI, SaT ArA(kALa-khaMDo)nA rUpamAM vibhakta karyo che. te anusAra prathama traNa kALakhaMDo(ArAo)nA vyatIta hovAthI bhogabhUmika jIvanavyavasthAnA uparAMta karmabhUmi jIvana-nirvAhanI praNAlI thavAthI tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeve A sAdhumArganI paraMparAnI pratye janamAnasane prerita karyuM hatuM. tethI ema kahI zakAya che ke avasarpiNI kALanI apekSAthI bhagavAna RSabhadeva AnA udgAtAAvirbhAvakartA che. enA pachI uttaravartI kALamAM bhagavAna ajitanAthathI laIne bhagavAna mahAvIra sudhInA 23 tIrthaMkaroe pota-potAnA zAsanamAM sAdhumArganuM pratipAdana karyuM hatuM. A tathyane spaSTa karavAno maulika AdhAra che namaskAra maMtra. namaskAra maMtra sArvabhaumika che. te samagra jainasamAjane eka svarathI mAnya che. Ane AgamonuM mULa bIja kahevAmAM Ave che. A 'dvAdazAMgI'nuM sArabhUta tattva che. emAM saMpUrNa aMga-upAMga samAviSTa thaI jAya che. enAthI paNa pracalita jaina dharma sAdhumArganA rUpamAM ja phalita thAya che.
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ A namaskAra mahAmaMtramAM pAMca pada che - Namo arihaMtANaM siddhANaM Namo Namo AyariyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNaM // A pAMca padomAM dvitIya pada siddha bhagavAnanuM che, avazeSa cAra pada sAdhunA che. pAMcamuM pada to savvasAhUNaM hovAthI sAdhunuM ja che. anya prathama, tRtIya tathA caturtha pada paNa sAdhurUpa che, kAraNa ke upAdhyAya, AcArya ane arihattva paNa saMyamI hoya che, cAritra saMpanna hoya che. e paNa sAmAnya sAdhunI jema pravrajyA aMgIkAra kare che ane sAdhanA-patha upara agresara thatAM jema-jema guNono vikAsa karatA jAya che, tema-tema upAdhyAya, AcArya vagere padothI suzobhita thAya che, paraMtu mUlamAM A traNeyamAM paNa sAdhutA to che ja, tethI Amane sAdhupadamAM paNa sammilita karavAmAM Ave che, jema ke - siddhANaM namo kiccA, saMjayANaM ca bhAvao uttarAdhyayana, 20-1 prabhu mahAvIranI janmarAzi para bhaSmagraha tathA paMcama mahAkALanA prabhAvathI emAM utAra-caDAva thavo svAbhAvika hato. A prasaMgane laIne 'kalpasUtra'mAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha nigraMthiono pUjA-satkAra udaya-udaya nahi thAya. "jappabhi caNaM se khuddAe bhAsarAsI mahaggahe do vAsa sahassaThiI samaNassa bhagavao mahAvIrassa janma nakkhatasakaMte tappabhidaM ca NaM samaNANaM niggaMthANaM niggaMthINaya no udie udie pUjA sakkAre pavattai / " kalpasUtra - ahIMyAM namaskAra maMtra sthita pAMceya padone siddha ane saMyati (sAdhu) A be padomAM sAmela karI lIdho che. A rIte arihaMta vagere cAra pada sAdhunA hoya che. kahevAno artha e che ke sAmAnya sAdhumAM jyAre amuka-amuka guNono vikAsa thaI jAya che ane te AcAryapada para AsIna thaI jAya che tyAre te AcAryanA rUpamAM saMbodhita thavA lAge che tathA yathAkhyAta cAritra-saMpanna saMyati jyAre ghanaghAtI karmono kSaya karIne kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta karI le che. arthAt sarvajJa sarvadraSTA banI jAya che, tyAre te viziSTa avasthA prApta saMyatine arihaMta kahevAmAM Ave che. enAthI e paNa spaSTa thaI jAya che ke arihaMta, AcArya ane upAdhyAya e padavIo vizeSaNa che, je sAdhunI amuka-amuka avasthAnI paricAyaka che, paraMtu mULamAM to badhA sAdhu ja che. 406 jiNadhammo
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ paviyAM ..." jema ke manuSya eka hovA chatAM rASTrapati, pradhAnamaMtrI, mukhyamaMtrI vagere pado upara AsIna thavAthI tenA para padavIthI saMbodhita thAya che. A rIte ahIM manuSyanI jema sAmAnya rUpathI paNa sAdhu che, paraMtu "arihaMta' vagere padanI dRSTithI tad tad rUpamAM saMbodhita karavAmAM Ave che. sAdhunA arihaMta, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu - A cAra padomAM sarvotkRSTa sAdhu arihaMta hoya che ane te ja bhavyone mokSamArga pradAna kare che. tethI A svayameva siddha thaI jAya che ke "tho: mAtaH kA: sAdhumA " arthAt sAdhuthI je mArga Avyo athavA sAdhue je mArga batAvyo, te sAdhumArganA rUpathI pracalita thayo. enA sivAya "AgamomAM paNa bhagavAnanA pravacanane nigraMthanA pravacananA nAmathI pokAravAmAM Avyo che tathA bhagavAnane paNa "zramaNa' zabdathI saMbodhita karyA che - yathA, "taeNaM se subAhukumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA Nisamma haTThatuDhe uTThAe uThei uTThitA jAva evaM vayAsI-saddAhAbhi NaM bhaMte ! NiggathaM - sukhavipAka emAM bhagavAna mahAvIrane "zramaNa" kahyA che. sAthe emanA pravacanane nigraMtha pravacana karyuM che. bhagavAnanI dezanA zravaNa karIne subAhukumAra bhagavatuvANI para zraddhAna karatAM bhagavAnanI samakSa ja kahe che ke - "bhagavAna ! huM nitha pravacana sAdhu dvArA upadiSTa mokSamArgamAM zraddhA karuM chuM." enAthI paNa sAdhumArga phalita thAya che. A prakArano ullekha anya paNa aneka AgamomAM paryApta rUpathI maLe che. zrAvakane paNa bhagavadopAsaka ke jinopAsaka nathI kahetAM "zramaNopAsaka' kahevAmAM AvyA che. enAthI paNa sAmArga dhvanita thAya che. enA sivAya arvAcIna sAhitya - "jaina dharmanA prabhAvaka AcArya" vagere graMthomAM paNa sAdhu mArgane prAcIna tarIke svIkAra karyo che. sAdhu mArganI prAcInatA jANI levAthI A jijJAsA prasphaTitu thavI svAbhAvika che ke Aje to digaMbara, zvetAMbara vagere aneka saMpradAyo daSTigata thAya che. emano AvirbhAva kyAre ane kevI rIte thayo? e viSayaka vistRta jANakArI jaina dharmanA maulika ItihAsa' vagerethI karI zakAya che. paraMtu jijJAsA zamanArtha saMkSipta jANakArI prastuta karavI aprAsaMgika nahi gaNAya. prabhu mahAvIranI janmarAzi para bhaSpagraha tathA paMcama kALanA prabhAvathI emAM utAracaDAva hovo svAbhAvika hatuM. A prasaMgane laIne "kalpasUtra'mAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha - nigraMthIonA pUjA satkAra udaya-udaya nahi thAya." "jappabhiiM caNaM se khudAe bhAsarAsI mahaggae do vAsa sahassaThiI samaNassa bhagavao mahAvIrassa janma nakkhata sakate tappabhiI ca, NaM samaNANaM NiggaMthANaM niggaMthINaya no udie udie pUjA sakkAre pavattai / " - kalpasUtra prabhu mahAvIranA nirvANoparAMta chaso varSo sudhI sAdhumArganirAbAdha gatithI cAlI rahyo hato, paraMtu vIra nirvANanI sAtamI zatAbdImAM A sAdhumArgamAMthI ekAMta mAnyatAnA kAraNe eka zAkhA utsarpiNI kALa (40)
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ alaga thaI gaI, je zarIra upara vastra nahi rAkhavAnA kAraNe digaMbaranA nAmathI pracalita thaI. eno alaga thavAno samaya vIra nirvANanA chaso nava varSa pachIno batAvavAmAM Ave che. jaina dharmanA prabhAvaka AcArya'mAM Ano ullekha A prakAra Avyo che . vIra nirvANanI sAtamI zatAbdInA pUrvArdhamAM avibhakta jaina zramaNa-saMgha zvetAMbara ane digaMbara A baMne vizALa zAkhAomAM vibhakta thaI gayo hato. zvetAMbara mAnyatA anusAra vI. ni. 609(vi.saM. 139)mAM digaMbara matanI sthApanA thaI." - sAdhu mArgamAM cAlanAra saMyata AgamAnukUla zveta paridhAnathI yukta hovAthI zvetAMbaranA nAmathI saMbodhita thavA lAgyA A zvetAMbara e samaye sAdhumArganuM ja upanAma hatuM. enA pachI vIra nirvANa sAtamI zatAbdInA uttaravartI samayamAM bAra varSano bhayAnaka duSkALa paDyo, jemAM sAdhumArgI samAjanI ja ghaNI kSati thaI. aneka zramaNa zrI bhadrabAhu svAmInA sAthe uttara bhAratathI dakSiNa bhAratamAM vihAra karIne cAlyA gayA, paraMtu je zramaNa te duSkALanA kSetramAM sthita rahI gayA, te potAnI sthitimAM surakSita nA rahI zakyA, jenA pariNAmasvarUpa AgaLa jaIne vItarAga devonI mUrti tathA maMdira vagerenA nirmANano prasaMge upasthita thayo ane e ja samayathI zvetAMbara sAdhumA" be bhAgomAM vibhakta thaI gayo, je vibhAga maMdiranI AsthA rAkhIne cAlavA lAgyA ne mUrtipUjaka(caityavAsI)nA nAmathI pracalita thayA. Ano samaya vIra nirvANanA chaso nevuM varSanA lagabhagano batAvavAmAM Ave che. paraMtu vIra nirvANa saMvata 882thI to emanuM spaSTa rUpathI vibhaktikaraNa thaI gayu hatuM evuM - jaina dharmanA prabhAvaka AcArya'mAM lakhyuM che - "zvetAMbara paraMparAnA muni samudAya vIra nirvANa 882(vi.saM. 412)mAM be bhAgomAM spaSTa rUpathI vibhakta thaI gayo hato. eka pakSa caityavAsI saMpradAyanA nAmathI ane bIjo pakSa suvihitamArgI nAmathI suprasiddha thayo. caityavAsI muni muktabhAvathI zithilAcArane samarthana ApavA lAgyA hatA. je sAdhusamAja vItarAga AjJAnusAra pUrvanI jema ja AcaraNa tathA prarUpaNa paddhatine apanAvatA rahyA, te kavacit suvihitamArgI tathA sthAnaka vageremAM sthita rahevAthI sthAnakavAsInA nAmathI prasiddhi prApta karavA lAgyA, A rIte mukhyatve dakSiNa bhAratamAM sthAnakavAsI tathA suvihitamArganA rUpamAM sAdhumArgI pallavita puSpita thato rahyo ane uttara bhAratamAM yati-samAjanuM prAbalya rahyuM. vIra prabhunI janmarAzi para lagAvAyelA bhaSmagrahanI parisamApti para vIra lokazAhe janma lIdho ane laghuvayamAM ja potAnI kuzAgra buddhibaLathI rAja sammAna prApta karyuM. ghaTanA vizeSathI saMsAramAM udAsIna thaIne AtmaciMtanamAM lAgyA - tatkAlIna gRhastha varga mATe "vAMce sUtra to mare putra'nI laukika mAnyatAne gauNa karIne tame jainAgamonuM adhyayana karyuM. jenAgamomAM adhyayanathI ApanA aMtarthakSu khUlI gayAM, jenAthI Ape dharmanA vAstavika svarUpane samajavA ane eno pracAra-prasAra karavA zarU karI dIdho. A rIte temaNe uttara bhAratamAM punaH krAMtino nAda pheMkyo ane sAdhu mArgano pracAraprasAra karyo. paraMtu emaNe koI navo mArga na calAvyo. aneko bhavyoe ApanAthI jainAgamonuM (408) OOOOOOOOOOOOOOOX jiNadhamyo
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavika vivecana zravaNa karIne sAdhu mArgamAM bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI ane bAvIsa vibhAgo(saMgATako)mAM vibhakta thaIne alaga-alaga kSetromAM vicaraNa karIne sAdhumArgane vikasita karavA lAgyA. ekabIjA saMgATakanA AvAgamananI muzkelInA kAraNe vizeSa saMparka na thavAthI, lAMbA samaya sudhI amuka kSetra-vizeSamAM ja vicaraNa karavAthI alaga-alaga dikSAo thatI rahevAthI te ja saMgATaka bAvIsa saMpradAya athavA bAvIsa ToLAnA nAmathI pracalita thayA. tatkAlIna yati samAja taraphathI emane ghaNA upasarga paNa AvyA. eka vakhata rahevAyogya makAna na maLavAthI tUTelA-phUTelA makAnamAM rahyA, jene tatkAlIna bhASAmAM sUMDhA kahevAmAM AvatA hatA. e TUMDhAmAM rahevAthI sAdhuone "TUMDhiyA' kahIne bolAvavA lAgyA. tethI sthAnakavAsI, bAvIsa saMpradAya, bAvIsa ToLA ane TUMDhiyA badhA sAdhumArgInuM ja upanAma che. A rIte aneka saMkaTone sahana karatAM-karatAM potAnAM upanAmomAM prasiddhi meLavatAM sAdhumArga anavarata gatithI cAlI rahyo hato ke vIra nirvANa saMvata 2280nI AsapAsa AcArya zrI rUghanAthajIe kaMTAliyAnA zrI bhIkhaNajI nAmanA ziSyane dayAdAnanA siddhAMtaviparIta prarUpaNAnA kAraNe saMghathI bahiSkRta karI dIdhA. guruthI bahiSkRta thaI javAthI emaNe eka navA paMthanI sthApanA karI, je "terahapaMtha'nA nAmathI samAja samakSa AvyA. A rIte sAdhumArganA aneka saMpradAya, paMtha, mata vibhakta thatA gayA, paraMtu mULa sAdhu mArga Aja paNa surakSita gatimAna che ane mahAvIranI vANI anusAra A bharata kSetramAM ekavIsa hajAra (21000) varSa sudhI niraMtara cAlato raheze. ___ jaMbu dIveNaM bhante ! dIve bhArahevAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM kevattiyaM kAlaM titthe aNusijjarasai / goyamA ! jambudIve bhArahevAse imIse osappiNIe mamaM egavIsaM vAsasahassAI titthe aNusijjissai / " . - bhagavatI zataka-20, 3.-6 jo ke mahAvideha kSetranI apekSAthI to sAdhumArgIya paraMparA anAdi anaMta anavarata gatizIla che, paraMtu "tattva mahodadhi bhagavatI sUtranA uparyukta uddharaNamAM jaMbUDhIpa kSetranI apekSAe e spaSTa saMketa ApavAmAM Avyo che ke - A paraMparA arthAt mahAvIra-zAsanano sAdhumArga ekavIsa hajAra varSa sudhI anavarata gatizIla raheze. astu, A sAdhumArgI apara nAmathI sthAnakavAsI Aja paNa gatizIla che. prabhu mahAvIranA pazcAtu aneka mahAna, prabhAvaka saMgha dhurINa AcAryoe A zAsana udyAnanuM khUba ja siMcana karyuM che. mahAna tapodhanI AcArya zrI hukamIcaMdajI ma.sA. jevA krAMta draSTAoe krAMti-bIjonuM vapana karyuM. mahAna jyotipuMja AcArya jyotirdhara javAhare e siMcanane suvizeSa gati pradAna karI tathA zAMta krAMtinA ugradUta saMyamIya maryAdAonA sajaga praharI, agAdha cAritranidhi AcArya zreSTha zrI gaNezalAlajI ma.sA.e e bIjomAM sazakta urvaraka (poSaka) zaktino saMcAra karyo. niSkarSanI bhASAmAM sAdhu mArga anAdi-anaMtanI saMskRtimAM anavarata gatizIla rahyo che ane raheze. A utsarpiNI kALa ja che (409)
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ (55 (Urva loka vaimAnika devonuM varNana: prathama dvitIya devaloka : samataLa bhUmithI navaso yojana uparathI Udhvaloka zarU thAya che. zanaizcaranA vimAnanI dhvajAthI doDha rajunI UMcAI upara sADA ogaNIsa raju ghanAkAra vistAramAM ghanodadhi(jameluM pANI)nA AdhAre, lagaDAvIne, meru parvatathI dakSiNa dizAmAM pahelo saudharma devaloka (svarga) che ane uttara dizAmAM bIjo devaloka IzAna che. A baMne svargonA tera-tera pratara che. A pratiromAM vimAna che. vimAnamAM rahevAnA kAraNe A jAtinA deva vaimAnika kahevAya che. ema A nAma pAribhASika ja che. kAraNa ke anya jAtinA devo paNa vimAnamAM rahe che. jema makAnamAM mAba hoya che, e ja rIte devalokamAM pratara hoya che. mALamAM oraDAnI jema pratiromAM vimAna hoya che. pahelAM bIjA devalokanAM vimAna pAMcaso yojana UMcA ane satyAvIsaso yojananI IMTa (pAyA)vALA che. pahelA devalokamAM batrIsa lAkha ane bIjA devalokamAM aThyAvIsa lAkha vimAna che. pahelA devalokanA IndranuM nAma zakrendra che ane bIjA devalokanA IndranuM nAma IzAnendra che. A baMne indronI AThaATha agramahiSIo che. pratyeka agramahiSInA soLa-soLa hajAra devIono parivAra che. prathama devalokanA devonI uMmara jaghanya eka palyopama ane utkRSTa be sAgaropama che. emanI parigRhItA devIonI uMmara jaghanya eka palyopamanI ane utkRSTa sAta palyopamanI tathA aparigRhItA devIonI Ayu jaghanya eka palyopamanI ane utkRSTa pacAsa palyopamanI che. bIjA devalokanA devonI A jaghanya eka palyopamathI kaMIka adhika ane utkRSTa be sAgaropamathI kaMIka adhika che. emanI parigRhItA devIonI Ayu jaghanya eka palyopamathI kaMIka adhika ane utkRSTa nava palyopamanI tathA aparigRhItA devIonI Ayu jaghanya eka palyopamathI kaMIka adhika tathA utkRSTa paMcAvana palyopamanI che. bIjA devalokathI AgaLa devIonI utpatti nathI thatI (hotI). tRtIya caturtha devaloka : samabhUmibhAgathI aDhI raju upara, sADA agiyAra rajU ghanAkAra vistAramAM ghanavAta (jamelI havA)nA AdhAre dakSiNa dizAmAM trIjA sanatkumAra nAmano devaloka che ane uttara dizAmAM cotho mahendra nAmano devaloka che. baMnemAM bArabAra pratara che. emAM cha-chaso yojana UMcA ane chavvIso yojanAnA (IMTo) pAyAvALA vimAna che. trIjA devalokamAM bAra lAkha ane cothA devalokamAM ATha lAkha vimA che. trIjA devalokamAM devonI jaghanya Ayu be sAgaropama ane utkRSTa Ayu sAta sAgaropamanI che. cothA devalokanA devonI jaghanya Ayu be sAgaropamathI kaMIka adhika ane utkRSTa Ayu sAta sAgaropamathI kaMIka adhika che. pAMcamo devaloka : samataLa bhUmithI savA traNa raju upara sADA aDhAra raju ghanAkAra vistAramAM, meru parvatathI ThIka madhyamAM ghanavAtanA AdhAra para sthira pAMcamo brahma nAmano (410) DOOOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ devaloka che. emAM cha pratara che - A pratiromAM sAtaso yojana UMce ane pacIsaso yojanA (IMTo) pAyAvALA cAra lAkha vimAna che. tyAMnA devonI jaghanya Ayu sAta sAgaropama ane utkRSTa Ayu dasa sAgaropamanI che. lokAMtika devaH pAMcamA davalokanA trIjA ariSTa nAmanA prataranI pAse, dakSiNa dizAmAM trasanADInI aMdara pRthvI pariNAma rUpa, kRSNa varNanI, maraghAnA piMjarAnA AkAranI paraspara aDelI ATha kRSNa rAjIo che. asaMkhyAtamA aruNavara samudrathI 1721 yojana UMcI dIvAlanA samAna ane aMdhakAramaya tamaskAya nIkaLIne upara caDatI cAra devalokone oLaMgIne pAMcamA devalokanA trIjA prataranI pAse pahoMcI che. A ja samaskAya kRSNarAjI kahevAya che. cAra kRSNarAjIo cAreya dizAomAM ane cAra kaSNarAjIo cAra vidizAomAM che. A AThonAM ATha aMtaromAM ATha vimAna che. ATheyanI madhyamAM paNa eka vimAna che, A rIte nava vimAna che, jemAM lokAMtika deva rahe che. e vimAnonA tathA emAM rahenAra te devonAM nAma A prakAre che. (1) IzAna koNamAM arci nAmanuM vimAna che, jemAM "sArasvatI deva rahe che. (2) pUrva dizAmAM arcimAlI vimAna che, jemAM "Aditya" deva rahe che. A baMne prakAranA devono 7 hajAra devono parivAra che. (3) Agneya koNanA vairocana vimAnamAM "vati' deva rahe che. (4) dakSiNa dizAnA prabhaMkara vimAnamAM "aruNa deva rahe che. A baMneno 14 hajAra devono parivAra che. (5) naiOMtya koNamAM candrAbha vimAna che. emAM "gaItoya' deva rahe che. (6) pazcima dizAmAM sUryAbha vimAna che, emAM 'vRSita' deva rahe che. A baMneno 7 hajAra devono parivAra che. (7) vAyu koNamAM zakrAma vimAna che, emAM "avyAbAdha deva rahe che. (8) uttara dizAmAM supratiSThita vimAna che. emAM "maruta' deva rahe che. (9) badhAnA madhyamAM ariSTAbha vimAna che, jemAM "ariSTa' deva rahe che. A traNeyano 6 hajAra devono parivAra che. A lokAMtika devonA svAmI samyagdaSTi tathA eka bhAvAttArI hoya che. e lokAMtika deva tIrthakaronI dIkSAnA prasaMge potAnA jAti-vyavahAra anusAra emanA vairAgyanI prazaMsA karanAra, "buda vade zabda dvArA pratibodhana karanAra tathA eka bhavanA anaMtara mokSa prApta karavAnI yogyatAvALA hoya che. viSayatithI alaga hovAnA kAraNe e devarSi kahevAya che. trasanADI rUpa lokanA kinAre rahevAnA kAraNe e lokAMtika deva kahevAya che. chaThTho lAMtaka devaloka : samataLa bhUmithI sADA traNa raju upara sADA aDhAra raju ghanAkAra vistAramAM meru parvatanA barAbara madhyamAM, ghanavAta ane ghanodadhinA AdhAre sthita chaThTho lAMtaka nAmano devaloka che. emAM pAMca pratara che. jemAM sAtaso yojana UMcA ane pacIso yojananI aMganAI (pAyA) vALA pacAsa hajAra vimAna che. ahIMnA devonI jaghanya Ayu dasa sAgaropama ane utkRSTa Ayu cauda sAgaropamanI che. [ Urdhva loka) 000000000000000(
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamo mahAzaka devaloka : samataLa bhUmithI poNA cAra raju upara ane sADA sAta raju ghanAkAra vistAramAM meru parvata barAbara madhyamAM ghanavAta ane ghanodadhinA AdhAra para sAtaso mahAzukra devaloka che. emAM 4 pratara che, jemAM AThaso yojana UMcA ane covIsa so yojananA pAyAvALA cAlIsa hajAra vimAna che. ahIMnA devonI Ayu jaghanya cauda sAgaropama ane utkRSTa sattara sAgaropamanI che. AThamo sahastrAra devaloka : samataLa bhUmithI cAra raju upara sADA sAta raju ghanAkAra vistAramAM meru parvatanI barAbara madhyamAM, ghanavAta-ghanodadhinA AdhAra para sthita AThamo sahastrAra nAmano devaloka che. AmAM cAra pratara che. emAM AThaso yojana UMcA ane covIsaso yojanAnA pAyAvALA (IMTovALA) cha hajAra vimAna che. A devalokanA devonI Ayu jaghanya sattara sAgaropamanI ane utkRSTa aDhAra sAgaropamanI che. navamo-dazamo devaloka : samatala bhUmithI sADA cAra raju upara sADA bAra raju ghanAkAra vistAramAM, meruthI dakSiNa dizAmAM navamo Anata nAmano devaloka che. uttara dizAmAM dasamo "prANata' nAmano devaloka che. baMne lagaDAkAra che. baMnemAM cAra-cAra pratara che. A pratiromAM navaso yojana UMcA ane bAvIso yojanAnI aMganAI (pAyA)vALA baMne maLIne cAraso vimAna che. navamA devalokanA devonI jaghanya Ayu aDhAra sAgaropama ane utkRSTa Ayu ogaNIsa sAgaropamanI che. dasamA devalokanA devonI Ayu jaghanya ogaNIsa sAgaropama ane utkRSTa vIsa sAgaropamanI che, A baMne devalokano eka ja indra prANatendra che. agiyAra-bAramA devaloka : samatala bhUmithI pAMca raju upara sADA dasa raju ghanAkAra vistAramAM, merunI dakSiNa dizAmAM agiyAramo "AraNa' devaloka che ane uttara dizAmAM bAramo "acuta devaloka che. A baMnemAM cAra-cAra pratara che. jemAM eka hajAra UMcA ane bAvIso yojanAnI aMganAIvALA baMne devalokone maLIne traNaso vimAna che. agiyAramA devalokanA devonI Ayu jaghanya vasa sAgaropama ane utkRSTa ekavIsa sAgaropamanI che. bAramA devalokanA devonI Ayu jaghanya ekavIsa sAgaropama ane utkRSTa bAvIsa sAgaropamanI che. A baMne devalokano eka ja Indra ayyatendra che. prathama saudharmathI laIne bAramA ayyata devalokanA deva kalpapapanna kahevAya che. kAraNa ke emAM nAnA-moTAno bheda hoya che, svAmI-sevaka saMbaMdha hoya che. enAthI uparanA deva nava raiveyaka ane pAMca anuttara vimAnanA deva-kalpAtIta che. emAM badhA deva ahamindra hoya che. tyAM nAnA-moTA ke svAmI-sevakano bheda nathI hoto. kalpapapanna deva koI nimittothI manuSya lokamAM AvAgamana kare che, paraMtu kalpAtIta deva potAnA ja sthAna para rahe che, te potAnuM sthAna choDIne kyAMya nathI jatA. kalpopapanna devomAM Indra, sAmAnika, trAyanniza vagerenA vimAna hoya che. jema manuSya lokamAM rAjA hoya che, ema devalokamAM indra hoya che. jema ke - ahIM rAjAonA bhAI (412) che je che te che. che che tema jiNadhamo)
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere hoya che, ema to tyAM indronA sAmAnika deva hoya che. purohitanA samAna indronA 33 trAyadgizaka deva hoya che. rAjAnA aMgarakSakonI jema indronA aMgarakSaka deva hoya che. maMtrInI jema indranI salAhakAra pariSada hoya che, jene AtyaMtara pariSada kahe che, enA sabhyo pariSadya kahevAya che. te indronA bolAvavAthI ja Ave che. kAmadAronI jema madhya pariSadanA deva hoya che, je bolAvavAthI paNa Ave che ane vagara bolAve paNa Ave che. kiMkaronA samAna badhA kAma karanAra bAhya pariSadanA deva hoya che. te deva vagara bolAve Ave che ane pota-potAnA kAmamAM tatpara rahe che. dvArapAlanI jema cAra lokapAla deva hoya che. senAnA samAna sAta prakAranA anIka deva hoya che. te pota-potAnA pada anusAra azva, gaja, ratha, baLada, pagapALA vagere rUpamAM yathocita rItathI indranA upayogamAM Ave che. gaMdharvonA anIkanA deva madhura gAna-nAna kare che. nATaka-anIkanA deva batrIsa prakAranAM manorama nATaka kare che. Abhiyogika deva IndranA dvArA batAvela kArya kare che. prakIrNanA deva vimAnomAM rahenAra prajAnA samAna hoya che. badhA indronI Ayu utkRSTa ja hoya che. jema ke manuSya jAtimAM, nimna staranA manuSya paNa gaNavAmAM Ave che, ema ja devomAM paNa keTalAka dhRNAspada, azubha vikriyAvALA, mithyASTi, ajJAnI deva paNa hoya che, je kilviSika deva kahevAya che. evA kilviSika deva traNa prakAranA che - (1) traNa palyavALA, (2) traNa sAgaravALA ane (3) tera sAgaropamanI AyuvALA. bhavanavAsIothI lagAvIne pahelA-bIjA devaloka sudhI traNa palyopamanI AyuvALA kilviSika hoya che. cothA devaloka sudhI traNa sAgaropamanI AyuvALA kilviSika deva hoya che. chaThThA devaloka sudhI tera sAgaropamanI AyuvALA kilviSika deva hoya che. prAyaH deva, guru, dharmanI niMdA karanAra ane tapa-saMyamanI corI karanAra tathA hAsya vagerenI rucivALA marIne kilviSika deva thAya che. devonA janma pipAda-zasyAomAM hoya che.A zayyAo para deva dUSya DhAMkelo rahe che. jyAre koI jIva tyAM utpanna thAya che to te zayyA e ja rIte phUlI jAya che jema aMgArAo para nAkhelI roTalI phUlI jAya che. tyAre pAse rahelA deva e vimAnamAM ghaTAnAda kare che. ghaMTAnAda sAMbhaLIne deva-devIo e upADadazadhyAnI pAse ekatrita thaI jAya che, ane jayajayakAranI dhvanithI te vimAna guMjI UThe che. aMtarmuhUrtamAM potAnI paryAptione pUrNa karIne te deva pUrNa yauvanavALA yuvakanI jema devadUSya vastrothI alaMkRta thaIne bese che. tyAre samIpastha deva enAthI prazna kare che, - "tame zuM dIdhuM, zuM karyuM, zuM dharma kriyA karI jenAthI amArA nAtha banyA?" te deva sahaja avadhijJAnathI potAnA pUrvabhavane jue che, ane potAnA svajana vagerene sUcanA ApavA hetu manuSya lokamAM AvavA cAhe che tyAre te deva enAthI prArthanA kare che ke "pahelAM muhUrtabhara ahIMnuM nATaka to joI lo." tyAre tyAM nRtya anIka jAtinA deva batrIsa prakAranuM nATaka kare che. gaMdharva anIka jAtinA deva - ogaNapacAsa prakAranAM vAdyonA sAthe madhura svarathI rAga-rAgiNIo AlApe che. emAM ahIMnA be hajAra varSa pUrA thaI jAya che. te devanA divya sukhopabhogamAM tallIna thaI jAya che. [ Uddha loka ) 00000000000000(13)
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava raiveyaka deva samatala bhUmithI sADA pAMca raju upara, ATha ghanAkAra vistAramAM, gAgara-beDAnA AkAramAM eka bIjAthI upara, AkAzanA AdhAra para sthita nava raiveyaka devaloka che. e loka puruSanA grIva sthAnamAM sthita hovAnA kAraNe raiveyaka kahevAya che. emanA traNa trikamAM nava pratara che. pahelA trikamAM (1) bhadra (2) subhadra ane (3) sujAta nAmanA traNa raiveyaka che. A traNeyamAM ekaso agiyAra vimAna che. bIjA trikamAM (4) sumAnasa (5) sudarzana ane (6) priyadarzana nAmanA traNa raiveyaka che. A traNeyamAM ekso sAta vimAna che, trIjA trikamAM (7) amoha (8) supratibhadra ane (9) yazodhara nAmanA traNa raiveyaka che. A traNeyamAM ekso vimAna che. A badhA eka yojana UMcA ane bAvIso yojananI pAyAvALA che. raiveyaka devonI avagAhanA be hAthanI che. emanI Ayu A prakAre jANavI joIe. greveyakanuM nAma jaghanya Ayu utkRSTa Ayu prathama raiveyaka 22 sAgaropama 23 sogaropama bIjo raiveyaka 23 sAgaropama 24 sogaropama trIjo greveyaka 24 sogaropama 25 sogaropama cotho raiveyaka 25 sogaropama 26 sogaropama pAMcamo zaiveyaka 26 sogaropama ra7 sogaropama chaThTho saiveyaka 27 sogaropama 28 sogaropama sAtamo raiveyaka 28 sogaropama 29 sogaropama AThamo raiveyaka 29 sogaropama 30 sAgaropama navamo caiveyaka 30 sAgaropama 31 sogaropama pAMca anuttara vimAna H samatala bhUmithI thoDA ochA raju upara sADA cha raju ghanAkAra vistAramAM cAreya dizAomAM cAra vimAna che. te agiyAraso yojana UMcA, ekavIsaso yojana pAyAvALA tathA asaMkhyAta yojanAnA lAMbA-pahoLA che. A cAreya vimAnonI madhyamAM eka lAkha yojana lAMbu-pahoLuM goLAkAra pAMcamuM vimAna che. A pAMceya vimAnonAM nAma A prakAre che - (1) pUrvamAM vijaya (2) dakSiNamAM vaijayanta (3) pazcimamAM jayanta (4) uttaramAM aparAjita ane madhyamAM (5) sarvArthasiddhi vimAna che. ukta pAMceya vimAna sarvotkRSTa ane badhAthI upara hovAnA kAraNe anuttara vimAna kahevAya che. A anuttara vimAnavAsI devonI avagAhanA eka hAtha-pramANa che. emAMthI cAra vimAnonA devonI jaghanya Ayu ekatrIsa sAgaropama ane utkRSTa Ayu tetrIsa sAgaropamanI che. sarvArthasiddhi vimAnavAsI devonI Ayu tetrIsa sAgaropama che. emAM jaghanya-utkRSTano bheda nathI. badhAnI Ayu barAbara che. sarvArthasiddhi vimAnanA madhya, chatamAM eka caMdramA, baso chappana motIono che. e badhAnI vaccenuM eka motI cosaTha maNanuM che. enI cAreya tarapha cAra motI batrIsa-batrIsa (414)))) (414 ) ) )( jiNadhamo) jiNadhamo
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNanA che. emanI pAse ATha motI soLa-soLa maNanA che, emanI pAse causaTha motI bebe maNanA che. emanI pAse ekso aThyAvIsa motI eka-eka maNanA che. e motI havAthI potAnAthI TakarAya che. emAMthI cha rAga ane chatrIsa rAgiNIo nIkaLe che. jema ke madhyAhnano sUrya badhAne pota-potAnA mAthA para dekhAya che. ema ja te caMdramA paNa sarvArthasiddhi nivAsI badhA devone pota-potAnA mAthA upara pratIta thAya che. ukta pAMceya vimAnomAM zuddha saMyamanuM pAlana karanAra, sAdhu utpanna thAya che. te deva tyAM jJAna vageremAM nimagna rahe che. jyAre emane koI prakArano saMzaya thAya che, tyAre te zayyAthI nIce UtarIne manuSya lokamAM vicaratA tIrthakara bhagavAnane vaMdanA-namaskAra karIne prazna pUche che. bhagavAna e praznanA javAbane manomaya pagalomAM pariNata kare che. te deva potAnA avadhi jJAnathI emane grahaNa karI le che ane emanA praznanuM samAdhAna thaI jAya che. pAMceya anuttara vimAnavAsI deva ekAMta samyagudRSTi che. cAra anuttara vimAnonA deva dvicarama hoya che. arthAt vijaya vagere anuttara vimAnomAM jIva be vArathI vadhu utpanna nathI thatA, tethI te vijaya vagere vimAnonA mATe dvicaram che - vinaya viSa kira: ' paraMtu manuSyabhava vagere mATe te jIva cirama nathI. tyAMthI nIkaLIne te saMkhyAta bhava paNa karI zake che. jema ke "pannavaNA sUtramAM vijaya vagere 4 anuttara vimAnavAsI devonA bhAvi dravyendriyono ullekha karatAM 8, 16, 24 yAvatu saMkhyAta dravyendriyono nirdeza karavAmAM Avyo che. saMkhyAta dravyendriyothI e ja samajavuM joIe ke te be janma karIne mokSa jatA ja raheze evuM nathI, apitu saMkhyAta bhava karIne paNa mokSamAM jaI zake che. uttarottara adhikatA ane hInatA : nIce-nIcenA devothI upara-uparanA deva-sthiti, prabhAva, sukha, dhRti, vezyA vizuddhi, indriya viSaya ane avadhi viSayamAM vadhu hoya che ane gati, zarIra, parigraha ane abhimAnanI apekSAthI upara-uparanA devomAM hInatA jovA maLe che. (1) sthiti : enA viSayamAM pahelAM jANakArI ApavAmAM AvI cUkI che. enAthI spaSTa thaI jAya che ke upara-uparanA devonI Ayusthiti adhika-adhika thaI jAya che. (2) prabhAva : anugraha-nigraha karavAnuM sAmarthya, aNimA-mahimA vagere siddhionuM sAmarthya, bIjAothI kAma karAvavAnuM baLa - A badhuM prabhAva aMtargata Ave che. A prabhAva upara-uparanA devomAM adhika che, chatAMya emAM uttarottara abhimAna ane saMkleza pariNAma ochuM hovAthI te potAnA prabhAvano upayoga ocho kare che. (3) sukha : indriyo dvArA grAhya viSayono anubhava karavo sukha che. A sukha uparauparanA demAM adhika hoya che, kAraNa ke uttarottara kSetra svabhAvajanya zubha pudgala pariNAmanI prakRSTatA hoya che. (4) dhuti H zarIra, vastra ane AbharaNa vagerenI dIptine yuti kahe che. A dyuti upara-uparanA devomAM adhika hoya che. [ Urdha loka ) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (415)
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) lezyAvizaddhi lezyAvizuddhithI be artha levAmAM Ave che - dravya lezyA arthAtu zarIrano varNa. pahelAM be devalokamAM pIta (teja) vezyA hoya che. trIjAthI pAMcamA devalokanA devomAM palezyA ane chaThThAthI sarvArthasiddhi sudhInA devomAM zuklalezyA hoya che. adhyavasAya rU5 bhAvalezyAnI dRSTithI to badhA devomAM cha prakAranI lezyAo hoya che. je devomAM vezyA samAna che, emAM paNa nIcenI apekSA uparanA devonI lezyA saMkleza pariNAmanI nyUnatAnA kAraNe uttarottara vizuddha-vizuddhatara hoya che. (6) indriya viSaya : dUrathI ISTa viSayone grahaNa karavAnuM indriyonuM sAmarthya paNa uttarottara guNanI vRddhi ane saMklezanI nyUnatAnA kAraNe upara-uparanA devomAM uttarottara adhika hoya che. (7) avadhi viSaya avadhi jJAnanuM sAmarthya paNa upara-uparanA devomAM adhika hoya che. pahelA-bIjA svarganA deva adhobhUmimAM ratnaprabhA sudhI, trAMsA kSetramAM asaMkhyAta lAkha yojana sudhI ane Urdhva lokamAM pota-potAnA vimAna sudhInA kSetrane avadhi jJAnathI jANe che. trIjA-cothA svarganA deva adhabhUmimAM zarkarA prabhAtaka, trAMsA kSetramAM asaMkhyAta lAkha yojana sudhI ane Urdhva lokamAM pota-potAnA vimAna sudhI avadhi jJAnathI joI zake che. A rIte kramazaH vadhatA-vadhatA anuttara vimAnavAsI deva saMpUrNa loka nALIne avadhi jJAnathI joI zake che. je devonuM avadhi jJAna samAna hoya che, emAM paNa nIcenI apekSA uparanA devomAM vizuddhatara jJAnanuM sAmarthya hoya che. cAra vAto evI che, je nIcenI apekSA uparanA devomAM uttarottara ochI thAya che, te e che - (1) gati : gamanakriyAnI pravRtti upara-uparanA devomAM ochI thAya che. kAraNa ke emAM uttarottara mahAnubhAvatva ane audAsInya bhAva vadhu hovAthI dezAMtara viSayaka kriIDA karavAnI ruci ochI thatI jAya che. sanatkumAra vagere kalponA deva jemanI jaghanya Ayusthiti be sAgaropamanI hoya che, te adhobhUmimAM sAtamA naraka sudhI trAMsA kSetramAM asaMkhyAta hajAra koTAkoTi yojana paryata javA mATe sAmarthya rAkhe che. enA uparanA jaghanya sthitivALA devonI evI sthiti nathI hotI ke jenAthI te vadhumAM vadhu trIjA narakanI AgaLa jaI zake. zakti bhale vadhu hoya, paNa koI deva trIjA narakathI nIce nA gayo hoya ane nA jaze. (2) zarIra zarIranuM parimANa pahelA-bIjA svargamAM sAta hAthanA, trIjA cothA svargamAM cha hAthanA, pAMcamA-chaThThA svargamAM pAMca hAthanA, sAtamA-AThamA svargamAM cAra hAthanA, navathI bAramA svarga sudhImAM traNa-traNa hAthanA, nava raiveyakomAM be hAthanA ane anuttara vimAnomAM eka hAthano hoya che. (3) parigraha : svargomAM vimAnono parigraha upara-upara ocho thato jAya che. pahelA svargamAM batrIsa lAkha, bIjAmAM aThyAvIsa lAkha - A rIte ghaTatA-ghaTatA anuttara vimAnamAM mAtra pAMca vimAna che. (416) :) ) : jiNadhamo)
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) abhimAna : sthAna, parivAra, vyakti, viSaya, vibhUti, sthiti vagerenA kAraNe abhimAna utpanna thAya che. A abhimAna upara-uparanA devomAM ochuM thatuM jAya che, kAraNa ke upara-uparanA devomAM kaSAyonI maMdatA thatI jAya che. devomAM kAmasukhaH bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka tathA prathama ane bIjA kalpanA deva manuSyanI jema zarIrathI kAmasukhano anubhava karIne prasanna thAya che. trIjA kalpa ane cothA kalpanA devonI kAmatRpti devIonA sparzamAtrathI thaI jAya che. pAMcamA-chaThThA svarganA deva, devIonA susajjita rUpane joIne ja viSaya-sukha prApta karI le che. sAtamA-AThamA svarganA devonI kAmavAsanA devIonA vividha zabdone sAMbhaLavAthI ja pUrI thaI jAya che. navamA-dasamA ane agiyAramA-bAramA svarganA devonI vaiSayika tRpti devIonA ciMtana mAtrathI ja thaI jAya che. bIjA svarga sudhI ja devIo che. uparanA kalpomAM devIo nathI. te jyAre tRtIya vagere uparanAM svargonA devonA viSaya-sukhanA mATe utsuka arthAtu potAnA pratye AdarazIla jANe che, tyAre te emanA yathAyogya sthAna upara pahoMce che. devIonA hasta (hAtha) vagerenA sparzamAtrathI trIjA-cothA kalpanA devone tRpti thaI jAya che. pAMcamA - chaThThA svarganA devone devIonA manohara rUpa dekhavA mAtrathI tRpti thaI jAya che. sAtamA-AThamA devalokanA devadevIonA manohara saMgItamaya zabdonA zravaNamAtrathI vaiSayika AnaMdano anubhava karI le che. devIonI pahoMca AThamAM svarga sudhI ja che. navamAMthI bAramA svarga sudhInAM devadevIonA ciMtana karavA mAtrathI tRpta thaI jAya che. bAramA svargathI uparanA deva kAma lAlasAthI para hoya che. emane devIonA sparza, rUpa, zabdanA ciMtana dvArA kAma-sukha bhogavavAnI apekSA nathI rahetI chatAMya te nIcenA devothI vadhu saMtuSTa ane vadhu sukhI che. AnuM spaSTa kAraNa e che ke jema-jema kAma-vAsanA prabaLa thAya che, tema-tema citta saMkleza vadhu vadhe che. uparA-uparanA devonI kAmavAsanA maMda thatI jAya che, mATe emanuM citta saMkleza paNa ochuM thatuM jAya che. emanA kAma-bhoganA sAdhana paNa alpa hoya che. bAramA svargathI uparanA devonI kAmavAsanA zAMta hoya che, mATe emane sparza, rUpa, zabda, ciMtana vagere koIpaNa prakAranA bhoganI kAmanA nathI hotI. teo saMtoSajanya sukhamAM nimagna rahe che. e ja kAraNa che ke nIca-nIcenI apekSA upara-uparanA devonuM sukha vadhu mAnavAmAM AvyuM che. devonA anya jJAtavya viSayaH devonA saMbaMdhamAM bIjI paNa keTalIya vAto jJAtavya che. emAMthI keTalAka A prakAre che : (1) ucchavAsa, (2) AhAra, (3) vedanA, (4) utapAta ane (5) anubhAva. (1) ucchavAsa : jema-jema devonI Ayu-sthiti vadhatI jAya che tema-tema ucchavAsano samaya paNa vadhato jAya che. jema dasa hajAra varSanI AyuvALA devonA eka-eka ucchavAsa, sAta-sAta stokamAM hoya che. eka palyopamanI AyuvALA devono uzvAsa pRthakatva muhUrtamAM eka ja hoya che. sAgaropamanI AyuvALA devonA viSayamAM A niyama che ke jemanI Ayu jeTalA sAgaropamanI hoya emano eka ucchavAsa eTalA ja pakSamAM hoya che. [ Urdhva loka 410)
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) AhAra : AhAranA viSayamAM A niyama che ke dasa hajAra varSanI AyuvALA deva eka-eka divasa vacce choDIne AhAra grahaNa kare che. palyopamanI AyuvALA deva bethI laIne nava divasa pachI AhAra le che. sAgaropamanI sthitivALA devonA viSayamAM e niyama che ke jemanI Ayu jeTalA sAgaropamanI hoya, te deva eTalA hajAra varSanA pachI AhAra grahaNa kare che. deva kavalAhAra nathI karatA, paraMtu romAhAra kare che. arthAt te zubha pudgalone romo dvArA kheMcIne tRpta thaI jAya che. (3) vedanA sAmAnya rIte devonA sAtA (sukha-vedanA) ja thAya che. kyAreka asAtA (duHkha-vedanA) thaI jAya to te aMtarmuhUrtathI vadhu kALa sudhI nathI rahetI. sAtA vedanA paNa haMmezAM cha mahinA sudhI eka jevI rahIne badalAI jAya che. (4) upapAda : upapAda arthAtu utpanna thavAnI yogyatA jainettara liMgI mithyAtvI bAramAM svarga sudhI ja utpanna thaI zake che. jaina liMgI mithyAtvI raiveyaka sudhI jaI zake che. samyagudRSTi pahelA svargathI sarvArthasiddhi sudhI kyAMya paNa utpanna thaI zake che, paraMtu e anivArya nathI ke badhI samyagudRSTi vaimAnika svargamAM ja utpanna hoya. caturdaza pUrvadhArI ArAdhaka saMyata pAMcamAM svargathI nIce utpanna nathI thatI. (5) anubhAva anubhAvano artha che loka svabhAva. enA kAraNe ja badhAM vimAno tathA siddhazilA vagere AkAzamAM nirAdhAra avasthita che arihaMta bhagavAnanA janmAbhiSeka vagere prasaMgo para devonAM AsanonuM kaMpita hovuM paNa lokAnubhAva ja che. AsanakaMpanA anaMtara avadhi jJAnanA upayogathI tIrthakarano mahimA jANIne, keTalAka deva emanA najIka pahoMcIne emanI stuti, vaMdanA, upAsanA vagere karIne AtmakalyANa kare che. keTalAka deva potAnA ja sthAna para pratyutthAna, aMjalikarma, praNipAta, namaskAra vagere dvArA tIrthakaranI carcA kare che. A paNa lokAnubhAvanuM ja kArya che. svarganI suSamA : A prakAra bAra svarga, nava raiveyaka ane pAMca anuttara vimAnomAM bAMsaTha pratara ane cauryAsI lAkha sattANu hajAra, tevIsa vimAna che. badhA vimAna ratnamaya che. te aneka staMbhothI parimaMDita, vividha-vividha citrothI citrita, aneka khUTIo ane lIlAyukata pUtaLIo(kIkIo)thI suzobhita che. sUrya samAna jagamagAtA ane sugaMdhathI maghamaghe che. pratyeka vimAnanA cAreya bAju bagIcA che emAM ratnamaya bAvaDIo, ratnamaya nirmaLa jaLa ane kamaLa che. ratnonA suMdara vRkSa, vela, gucchA, gulma ane tRNa vAyuthI hale che. jayAre te paraspara TakarAya che to emAM cha rAga, chatrIsa rAgiNIo nIkaLe che. tyAM sonA-cAMdInI reta pAtharelI che ane vividha prakAranAM Asana rAkhelAM che. atisuMdara, haMmezAM yuvAnIthI lalita, divya tejavALA, samacaturastra saMsthAnanA dhAraka, ati uttama maNiratnonAM vastronA dhAraka, divya alaMkRta deva ane devIo icchita krIDA karatA potAnA pUrvAjita puNyanA phaLane bhogave che. (418) jiNadhamo)
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha zilA : | sarvArthasiddhi vimAnathI bAra yojana upara, agiyAra raju ghanAkAra vistAramAM zeSa loka che. sarvArthasiddhi vimAnanA bAra yojana upara pittAlIsa lAkha yojananI lAMbI-pahoLI ardhagoLAkAra siddha zilA (paththara) che. te madhyamAM ATha yojana moTI ane cAreya tarapha kramazaH ghaTatI-ghaTatI kinArA upara mAkhInA pAMkhathI paNa vadhu pAtaLI thaI gaI che. te arjuna (zvetasvarNa) maya che. te samachatranA AkAranI che. enA bAra nAma che - ISatu-ISatu, prAbhAra-prabhAra, tanu, tanutara siddhi, siddhAlaya, mukti, muktAlaya, lokAgra, lokAgra skUpikA, lokAgra budhyamAna, sarvajIva prANa bhUta, sattva, sakhAvatA. A siddha zilAnA eka yojana upara, anubhAgamAM traNaso tevIsa dhanuSa ane batrIsa AMgaLa jeTalA UMcA pittAlIsa lAkha yojana lAMbA-pahoLA kSetramAM anaMta siddha bhagavAna birAjamAna che. A ja lokano sarvAgrabhAga che. lokanA cAreya bAju anaMta ane asIma alokAkSaza che. tyAM AkAzanA sivAya koI dravya nathI hotuM. sarvatra AkAza ja AkAza che. A rIte traNeya lokonuM saMkSipta varNana pUruM thAya che. enI sAthe ja jIvatattvanuM nirUpaNa paNa pUruM thayuM. sarva lokanA ghanAkAra 343 rajuno hisAba A prakAre che : (1) nigodathI sAtamA naraka sudhI ghanAkAra raju 46 (2) sAtamA narakathI chaThThA naraka sudhI ghanAkAra raju 40 (3) chaThThA narakathI pAMcamA naraka sudhI ghanAkAra raju 34 (4) pAMcamA narakathI cothA naraka sudhI ghanAkAra rajU 28 (5) cothA narakathI trIjA naraka sudhI ghanAkAra rajU 22 (6) trIjA narakathI bIjA naraka sudhI ghanAkAra raju 16 (7) bIjA narakathI pahelA naraka sudhI ghanAkAra raju 10 (8) pahelA narakathI madhya loka sudhI ghanAkAra raju 10 (9) pahelo bIjo devaloka ghanAkAra raju 19o (10) trIjo cotho devaloka - ghanAkAra rajU 16o (11) pAMcamo chaThTho devaloka ghanAkAra raju 37ll (12) sAtamo AThamo devaloka ghanAkAra rajU 14o (13) navamo dasamo devaloka ghanAkAra rajU 12. (14) agiyAramo bAsmo devaloka ghanAkAra raju 1oll (15) naugreveyaka devaloka ghanAkAra 2ju 8 (16) pAMca anuttara vimAna devaloka ghanAkAra raju do. (17) siddha kSetra ghanAkAra raju 11 | sarvaloka ghanAkAra raju 343 [ Urdhva loka)))))))))))))(419)
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ajIva tattvaH jaDa dravya) pUrva prakaraNamAM jIva tattvanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. jIvanuM pratipakSI tattva ajIva che. mATe ahIM ajIva tattvanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. na nIva: nIva:' A vyutpatti anusAra je jIva nathI, te ajIva che. jemAM jIvanA cetanatva lakSaNa na jovA maLe, te ajIva che. jemAM upayoga na hoya, jANavAnI zakti na hoya, te jaDa padArtha ajIva kahevAya che. ajIva jIvano virodhI bhAvAtmaka bhAva che, te sarvathA abhAvAtmaka nathI. te cetanAhIne, akartA, abhoktA, anAdi, anaMta haMmezAM zAzvata tattva che. te sadAkALa nirjIva rahevAthI ajIva kahevAya che. ajIva tattva mULa be prakAranA che - (1) arUpI ajIva ane (2) rUpI ajIva. arUpI ajIvanA cAra bheda che - (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya ane (4) kALarUpI ekamAtra pudgalAstikAya che. dharma, adharma, AkAza ane pugalanI sAthe "astikAya' zabda joDAyelo che. A eka pAribhASika zabda che, jeno abhiprAya pradezonA pracaya ke samUhathI che. arthAt dharma vagere ajIva padArtha eka pradeza rUpa ke eka avayava rUpa nathI, apitu pradezo ke avayavonA samUha rUpa che. dharma, adharma, AkAza e traNeya pradeza pracaya rUpa che ane pugala avayava ane avayava pracaya rUpa che. kALane astikAya nathI kahevAmAM Avyo, kAraNa ke te pradeza pracaya rUpa nathI, te mAtra pradezAtmaka che. jIva astikAya che, kAraNa ke te pradeza pracayarUpa che. A rIte jainadarzana anusAra dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya emAMthI cAra astikAya arUpI che ane pudgalAstikAyarUpI che. dharmAstikAya vagere dravya nitya che, te potAnA sAmAnya vizeSa svarUpathI kyAreka Tyuta nathI thatA. te sthira paNa che. arthAt emanI saMkhyAmAM nyUnAdhikatA nathI hotI. sthiratvano artha avasthitatvathI che, arthAt te badhA parivartanazIla hovAthI paNa potAnA svarUpane nathI choDatA ane eka sAthe rahevA chatAMya bIjAnA svarUpathI aspaSTa che. jema jIva dravya potAnA dravyAtmaka sAmAnya rUpa ane cetanAtmaka vizeSa rUpane kyAreya nathI choDato. A enuM nityatva che ane te ajIvatvane kyAreya prApta nathI karato, A enuM sthiratva ke avasthitatva che. svarUpane na tyAgavo ane para svarUpane prApta na karavo e be aMza badhAM dravyomAM samAna che. pahelo aMza niyatva che ane bIjo aMza avasthitatva che. dravyonA nityatva kathanathI jagatanI zAzvatatA pragaTa karavAmAM Ave che ane avasthitatvathI emano pArasparika asAMkarya (pRthakatA) pragaTa karavAmAM Ave che. A rIte A jagata anAdi nidhana paNa che ane enAM mULa tattvonI saMkhyA paNa samAna rahe che. pUrvamAM dharma-adharma, AkAza vagerene arUpI kahevAmAM Avyo che, Ano artha e nathI ke emanuM koI svarUpa nathI, svarUpa rahita vastu to asatu hoya che. emane arUpI kahevAno (420)) )) ), jiNadhamo]
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha e che ke emAM varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAna vagere nathI. rUpa, rasa vagere indriyagrAhya guNa jemAM hoya, te mUrta ke rUpI kahevAyA che. pudgalanA guNa indriyagrAhya che, mATe tene rUpI kahevAyA che. atIndriya hovAthI paramANu vagere sUkSma dravya ane emanA guNa indriyagrAhya nathI, chatAM viziSTa pariNAma rUpa avasthA vizeSamAM te indriyo dvArA gRhIta hovAnI yogyatA rAkhe che, tethI atIndriya hovA chatAMya te rUpI che. dharmAstikAya vagere arUpI dravyomAM indriya-viSaya banavAnI yogyatA ja nathI. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNeya dravya eka-eka bhAga rUpa che. emanA be bethI vadhu vibhAga nathI. e traNeya gatizUnya che, mATe emane arthakriyA karavAthI paNa pudgala paramANunI jema gatizIla na hovAthI ApekSika niSkriya kahevAmAM Ave che. jIva ane pudgala gatizIla che ane emanA aneka vibhAgo che. 'jainadarzana'mAM Atmadravyane vedAMtanI jema eka bhAga rUpa mAnavAmAM nathI Avyo ane nA sAMkhya-vaizeSikanI jema ene niSkriya ja mAnavAmAM Avyo che. jIva dravya bhAga rUpamAM anaMta che. pratyeka jIva eka akhaMDa bhAga che, je asaMkhyAta pradezI che. dharmAstikAya : svabhAvataH gatipariNata jIvo ane pudgalone gati karavAmAM sahAyatA karanAra dravya dharmAstikAya che. je rIte mAchalIne taravAmAM pANI sahAyaka hoya che athavA vRddha puruSane cAlavAmAM lAkaDI sahAyaka hoya che, e ja rIte jIvo ane pudgalonI gati kriyAmAM nimitta thanArAM dravya dharmAstikAya che. kahyuM che - pariNAmI gate dharmo bhavetpudgala jIvayoH / apekSA kAraNAlloke mInasyeva jalaM sadA // jema mAchalInI gati mATe pANI nimitta kAraNa che, ema ja jIva ane pudgalonI gatimAM je apekSika kAraNa che, nimitta kAraNa che, te dharmAstikAya che. anyatra kahyuM che - jIvAnAM pudgalAnAM ca gatyupagraha kAraNam / dharmAstikAyo jJAnasya, dIpazcakSuSmato yathA // jema AMkhovALI vyaktinA jJAnamAM dIpaka nimitta che, ema ja jIvo ane pudgalonI gatimAM dharmAstikAya upakAraka che. jema pANI mAchalIne calAvatuM nathI, lAkaDI vRddhane calAvatI nathI, dIpaka vyaktine dekhADato nathI, chatAMya e badhA cAlavAmAM ke jJAnamAM sahAyakaupakAraka mAtra hoya che, ema ja svabhAvathI gatizIla jIva ane pudgala dravyanI gatimAM dharmAstikAya preraka nathI hoto, paNa mAtra sahAyaka hoya che. AgamamAM kahyuM che : 'dhammatthi kAeNaM bhaMte jIvANaM kiM pavatti ? goyamA ! dhammatthikAeNaM jIvANaM AgamaNagamana bhAsummesa maNa jogA vaijogA, kAyajogA je yAvanne tapA calA bhAvA savve te dhammatthikAe pavattaMti / gatilakkhaNeNaM dhammatthikAe / ' bhagavatIsUtra, zataka-13, udA-4, sU.-481 421 - ajIva tattva jaDa dravya
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ he bhagavAna ! dharmAstikAyanA hovAthI jIvonI zuM pravRtti hoya che ?" "he gautama ! dharmAstikAyanA hovAthI ja jIvonA Agamana-gamana, bhASA, unmeSa, manayoga, vacanayoga, kAyayoga ane anya je gati rUpa bhAva che te pravRtta hoya che. dharmAstikAyanuM lakSaNa gatimAM sahAyaka hovuM che. je paNa gatirUpa - halana-calanAtmaka pravRttio che, te badhA dharmAstikAyanA astitvamAM ja saMbhava che." dhamastikAcanI siddhi : jainadarzana' sivAya anya koIpaNa darzanakAre dharmAstikAyanA astitvano svIkAra nathI karyo, tethI sahaja (svAbhAvika) zaMkA thAya che ke dharmAstikAyanA astitvamAM zuM pramANa che? A zaMkAnuM samAdhAna A prakAre che - jainadarzane gatizIla jIva ane pugalonI gatine niyamita karanAra niyAmaka tattvanA rUpamAM dharmAstikAyanA astitvano svIkAra karyo che. jo evA koI niyAmaka tattvane na mAnavAmAM Ave to A vizvanuM niyata saMsthAna kyAreya thaI zakatuM nathI. jaDa ane cetana dravyanI gatizIlatA anubhava siddha che. jo te anaMta AkAzamAM cAlyA ja jAya to A vizvanuM niyata saMsthAna kyAreka sAmAnya rUpathI eka jevuM dekhAtuM nathI. kAraNa ke bhAganA rUpamAM anaMta pugala ane anaMta jIva anaMta AkAzamAM berokaToka saMcAranA kAraNe A rIte alaga-alaga thaI jaze ke emanuM maLavuM ane niyata sRSTinA rUpamAM dekhAvuM asaMbhava thaI jaze. mATe jainadarzane jIva ane pugalonI svAbhAvika gatizIlatAne niyamita karanAra niyAmaka tattva dharmAstikAya mAnyuM che. A rIte sthiti-maryAdAnA niyAmakanA rUpamAM adharmAstikAyano svIkAra karyo che. dharmaadharma dravyonuM A kArya AkAza-dravyanA mAnavAthI siddha nathI thaI zakatuM, kAraNa ke AkAzadravya anaMta ane akhaMDa hovAthI jaDa-cetana-dravyone potAnAmAM sarvatra gati-sthiti karavAthI rokI zakato nathI. A rIte dazyAdezya vizvanA saMsthAnanI anupapatti banI raheze. mATe dharma-adharma dravyone AkAzathI alaga tathA svataMtra mAnavA nyAyasaMgata tathA tarkasaMmata che. jyAre jaDa ane cetana gatizIla che, tyAre maryAdita AkAza kSetramAM emanI gati potAnA svabhAvavaza nathI mAnavAmAM AvatI. emanA mATe koI niyAmakanI AvazyakatA che. mATe gati-sthitinA niyAmakanA rUpamAM jainadarzane kramazaH dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA astitvane mAnyo che. dharmAstikAyanA asaMkhyAta pradeza che. pradezano artha che eka evo sUkSma aMza jenA bIjA aMzanI kalpanA paNa nathI karI zakAtI. evA avibhAjya aMzane niraMza-aMza paNa kahe che. dharmAstikAya eka evuM akhaMDa skandha rUpa che, jenA asaMkhyAta avibhAjya aMza mAtra buddhithI kalpita karI zakAya che, te vastutaH skaMdhathI pRthaka (alaga) nathI karI zakAtA. dharmAstikAyanA traNa bheda che - (1) skandha, (2) deza ane (3) pradeza. (422 ja chejo konI jiNadhammo)
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ akhaMDa saMpUrNa vastune "skadha" kahe che. skandha rUpa dharmAstikAya saMpUrNa lokAkAzamAM eka akhaMDa bhAganA rUpamAM vyApta che. audhanA bhAgane deza kahe che ane badhAthI nAnA niraMza aMzane pradeza kahe che. dharmAstikAyanA deza-pradeza mAtra buddhi kalpita che. vastusthitithI dharmAstikAya eka akhaMDa dravya che. buddhikalpita bhedanI apekSAthI deza-pradezano vyavahAra thAya che. - dravya, kSetra, kALa, bhAva ane guNanI apekSAthI vicAra karavAthI dharmAstikAyanA pAMca bheda thaI jAya che. dharmAstikAya dravyathI eka akhaMDa bhAga che. kSetrathI te saMpUrNa lokamAM vyApta che. kALathI te anAdi-anaMta che. bhAvathI te rUpa-rasa-gaMdha-sparzathI rahita che. guNathI te jIvo ane pugalone gati karavAmAM sahAyaka che. dharmAstikAya vagerenI saMsiddhi mATe AjanuM vijJAna jainadarzananI najIka AvI gayuM che. dharma-dravya ane ithara (Ether) jainadarzana' sivAya anya koI bhAratIya darzanamAM gatizIla tathA sthita thanArA padArthonI gati tathA sthitimAM sahAyaka dharma ane adharma-dravyano svIkAra nathI karavAmAM Avyo. bhAratIya-dArzanika jIva ane padArthonI gati tathA sthitimAM AkAzane ja nimitta kAraNa ke sahAyaka mAne che. AkAzanA astitva thavAnA kAraNe ja emAM jIva ane padArtha gati paNa kare che ane rokAtA paNa nathI. e mAnyatA yuktisaMgata che ke nathI, A samIkSA karyA pahelAM A vicAra karI levo upayukta raheze ke AjanuM vijJAna A saMbaMdhamAM zuM mAne che? vaijJAnikoe jyAre bhautika padArthone UMDANapUrvaka anveSaNa karyuM, tyAre te vicAravA lAgyA ke - "sUrya, caMdra, graho tathA tArAonA vacce je khUba lAMbu-pahoLuM zUnya kSetra khAlI paDeluM che, emAMthI thaIne prakAza-kiraNo (Ray of Lighteka sthAnathI bIjA sthAnanA aMtarane kayA mAdhyama(Medium)thI pUruM kare che. kAraNa ke prakAza (Light) bhAravAra padArtha che, mATe A kathamapi saMbhava nathI thaI zakatuM ke vagara koI mAdhyamathI te svataH ja eka sthAnathI bIjA sthAna sudhI pahoMcI jAya. A samasyA utpanna thavAthI mAdhyamane zodhI kADhavAno prayatna zarU thayo ane A anveSaNa(Research)nA pariNAmasvarUpa vaijJAniko e prakAza(Light)nI gatimAM ithara(Ether)ne mAdhyama svIkAra karyo. je rIte-jaina darzanamAM dharma-dravyane gatimAM sahAyaka mAnyuM, tema ja vijJAna (Science) ithara(Ether)ne Medium of Motion for Light (prakAzanI gatimAM mAdhyama) svIkAra karyo che. gatimAM sahAyaka hovA chatAMya jainadarzana dvArA mAnya dharma-dravya ane vijJAna dvArA svIkRta itharanuM svarUpamAM thoDI bhinnatA paNa che. sau prathama itharane vaijJAnika abhautika nahi, bhautika padArtha mAnatA hatA. emAM vizeSa prakAra ane pariNAmamAM lacaka tathA ghanatA paNa che, e lacaka tathA ghanatAnuM pariNAma paNa batAvavAmAM AvatuM hatuM, paraMtu te saMdehathI vizeSa nahotuM. A samaya sudhI ithara jainadarzana dvArA mAnya dharma-dravyanI sAthe gatimAM mAdhyamanA rUpamAM ja samAnatA rAkhatA hatA. paraMtu enA svarUpa tathA anya daSTionI apekSAthI baMne bhautika ane abhautika vagere bhedone laIne ekabIjAthI alaga vicAra rAkhatA hatA. paraMtu vIsamI [ ajIva tattva - jaDa dravya) OOOOOOOOOX423]
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadImAM A vize vaijJAnika kSetramAM je anveSaNa thayAM, eNe vaijJAnikonI purAtana paribhASAone ekadama badalI dIdhI. vIsamI sadInA mahAna vaijJAnika AinsTAInanA sApekSavAda(Theory of Relativity)nA anusAra ithara (Ether) abhautika (Non-Material, non atomic) che, lokamAM prApta che, nahi joI zakanAra eka akhaMDa dravya che, je anya bhautika dravyo(Material Substance)thI bhinna che. eDavina eDasare (Edwin Eder) potAnA pustaka 'lAiTa(Light)'mAM lakhyuM che - "ithara kayA prakAranuM che ?" enA saMbaMdhamAM tarata muzkelIo thavA lAgI. kAraNa ke e siddha thaI cUkyuM hatuM - (1) ithara badhA gaeNsothI pAtaLo che. (Thinner than the thinest gas) (2) polAda(sTIla)thI paNa vadhu saghana che. (More rigid than steel) (3) sarvatra nitAMta eka samAna che. (Absolutely the same everywhere.) (4) bhArazUnya che. (Absolutely weightless) (5) koI paDozI elokTronanI pAse kAcathI paNa vadhu bhAre che. (In the neighbourhood of any electron, immensely heavie than lead) 'Relativity and common sense'pustakamAM epha.ema. DenTone lakhyuM che - "nyUTana dvArA mAnya ithara saghana che, tyAre paNa padArtha emAM vagara-saMgharSe svataMtra gatithI phare che. A locadAra che, chatAMya emanA anya vibhinna AkAra nathI hoI zakatA. te phare che, paNa enI gatizIlatA parilakSita nathI hotI. jaDa padArtho upara eno prabhAva paDe che, paNa A padArthothI prabhAvita nathI thatuM." eno piMDa nathI ane nA enA alaga-alaga aMzone ApaNe oLakhI zakIe chIe. A sthira tArAonI apekSA niSkriya che, jyAre ekabIjAnI apekSAthI tArA gatizIla mAnavAmAM AvyA che. itharanI gatine laIne aneka prayogo (Experiments) thayA, paNa A badhAno aMtima niSkarSa e nIkaLyo che ke ithara gatizUnya che. te nitAMta niSkriya che. DI.sI. milare 'Nature patrikA'mAM 3 phebruArI, 1934nA aMkamAM lakhyuM che - "pRthvInI gati eka niSkriya itharamAMthI che, evuM mAnya karavA chatAMya anveSaNa dvArA prApta phalAnuvartI parimANa ane dizA-saMbaMdhI parivartana saMbhava che." mi. e. esa. eDiMgaTane eka sthAna para lakhyuM che - "Now-a-days it is agreed that ether is not a kind of matter. -' vartamAna yugamAM ApaNe A vAtathI saMmata chIe ke ithara bhautika dravya nathI. potAnA pustaka "The Nature of the physicial world' pR. 31 para itharanA vize lakhyuM che - "Ano e abhiprAya nathI ke itharanI mAnyatAne ApaNe choDI dIdhI che, athavA vizvamAM A ithara nathI. ApaNe itharanI AvazyakatA che.'' gata zatAbdImAM prAyaH e mAnya hatuM ke ithara eka dravya (Substance) che, bhautika padArthanI eka jAti che, saghana che, sAdhAraNa dravyanI jema gatizIla che. e itihAsamAM batAvavuM muzkela thaze 424 jiNadhammo
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke e mAnyatAno kyAre tyAga karavAmAM Avyo. paraMtu vartamAnamAM e mAnya karI lIdhuM che ke ithara bhautika dravya nathI. abhautika dravya thavAnA kAraNe enI prakRti tathA enA guNa bilakula bhinna haze. piMDatva ane ghanatvanA guNa ApaNane je bhautika padArthomAM maLe che, emano itharamAM abhAva haze, paraMtu potAnA ja navA ane nizcayAtmaka guNa haze. itharanA abhautika samudramAM (Non-Material ocean of enter). dharma-dravya ane itharanI tulanA karatAM pro. jI.Ara. jaina - ema. esasI. e potAnA pustaka "nUtana ane prAntana sRSTi vijJAna'mAM pAnA naM. 31 upara lakhyuM che - "e pramANita thaI cUkyuM che ke jaina-dArzanika ane Adhunika vaijJAnika ahIM sudhI pUrNataH ekamata che ke dharma-dravya ke vijJAna dvArA mAnya ithara abhautika, apAramAvika, avibhAjya, akhaMDa, arUpa, AkAzanA samAna vyAkha gatino anivArya mAdhyama ane potAnAmAM sthira che." Thus it is proved that science and Jain physics agree absolutely so for as they call Dharm (Ether) non-Material, nonatomic, non-discreet, continuous, co-extensive with space, indivisible and as a necessary Medium for motion and one which does not itself move. A rIte vicAra karavAthI e spaSTa thaI jAya che ke - "jIva ane pudgala (Matter), je gatizIla che, emanI gatimAM sahAyaka dravya avazya che. je rIte badhAM dravyone sthAna ke avakAza denAra AkAza-dravya che, e ja rIte gatinuM mAdhyama paNa eka dravya che. ene jaina AgamomAM dharma-dravya kahyuM che ane vaijJAnika ene ithara (Ether) kahe che. ithara ke dharmadravyanA abhAvamAM koIpaNa padArtha - bhale te jaDa hoya ke cetana, gati nathI karI zakato. - amara bhAratI, julAI - 1979 adhamastikAya : jIva ane pugalonI sthitimAM sahAyaka thanAruM tattva adhamastikAya kahevAmAM Ave che. jema ke vRkSanI chAyA pathika mATe rokavAnA nimittamAM kAraNa hoya che, e ja rIte adharmAstikAya jIva pugalonI sthitimAM sahAyaka thAya che. adharmAstikAya sthitimAM preraka nathI, apitu upakAraka-sahAyaka mAtra che. sthitinuM niyAmaka tattva hovAthI enuM astitva siddha thAya che, je paNa sthitirUpa bhAva che te badhA adharmAstikAyanA hovAthI ja hoya che. adharmAstikAyanA asaMkhyAta pradeza che. A saMpUrNa lokAkAza vyApI che. dharmAstikAyanI jema A eke akhaMDa avibhAjya bhAga che. enA paNa traNa bheda che - skadha, deza ane pradeza. dravya, kSetra, kALa bhAva ane guNanI apekSA enA pAMca bheda che. adharmAstikAya dravyathI eka che, kSetrathI saMpUrNa lokavyApI che, kALathI anAdi-anaMta che. bhAvathI rUpa, rasa, gaMdha, sparzathI rahita che ane guNathI jIva ane pudgalonI sthitimAM sahAyaka che. kahyuM che - madaSpo Diphena+go '' - uttarAdhyayana sUtra [ ajIva tattva - jaDa dravya eka ma 425)
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ adharma-dravya (Medium of rest for soul and matter) : prophesara e. cakravartIe "paMcAstikAyasAranA dArzanika paciraya"mAM pRSTha 26-27 upara lakhyuM che - "jaina vicAraka prasaMgane anurUpa e prazna kare che ke aNu-paramANu (Atoms) eka sAthe maLIne saMsAramAM loka(Universe)mAM ja mahAaudhanuM nirmANa kema kare che ? teo mahAskandhathI haTIne ke vikharAIne anaMta AkAza (Infinite space) athavA aloka-AkAzamAM kema nathI jatA ?" enAthI e spaSTa thAya che ke loka AkAza(Finite space)nA AgaLa saMsAra (Universe) nathI. vAstavika satya e che ke lokanuM nirmANa sthAyI che. mATe loka kramabaddha ke niyamabaddha che. emAM anya dravyonI upasthiti e vAtano saMketa che ke emAM paraspara saMgharSa nathI, athavA te ekabIjAnA avarodhaka nathI, je e vAtanuM pramANa Ape che ke lokanuM mALakhuM sthAyI che. A eka saiddhAMtika satya-tathya che ke lokanA madhyamAM gatizIla aNu, dravyanI zaktinA siddhAMtathI Abaddha che. A dravya-zakti gatimAna aNune saMsAramAM ja rokI zake che, bahAra javA detI nathI. A zaktine ke dravya(Substance)ne adharma-dravya (Medium of rest for soul and matter) kahevAmAM AvyuM che. adharma-dravya ane gurava AkarSaNa (Gravitation): itharanI zodha pachI paNa vaijJAnikonI samasyAno ukela na Avyo. emanI sAme e samasyA hatI ja ke padArtha kaI zaktithI AkarSita thaIne pRthvInI tarapha Ave che ane graha, nakSatra tathA tArA vagere kayA AkarSaNanA kAraNe sUryanA cAreya tarapha phare che. A AkarSaNazakti (Cementry force) zuM che ? A anveSaNanA pariNAma svarUpa je samAdhAna sAme AvyuM che, tene vijJAnamAM Therory of gravitation gurutva AkarSaNano siddhAMta mAnavAmAM Avyo che. nyUTane Letters to Bentley' pustakamAM AnA vize lakhyuM che - "padArtho mATe gurutva AkarSaNa Avazyaka tathA svAbhAvika ke aMtavartI zakti che. padArtha ane A zaktino zuM saMbaMdha che ? Ane spaSTa karavA mATe mane pUcho. gurutva-AkarSaNanuM sAcuM kArya zuM-zuM che, ene huM jANuM chuM - evuM kahevAnuM huM sAhasa nahi karIza. AnA para ciMtana karavA mATe haju paryApta samaya joIe. chatAMya eTaluM to kahIza ke gurutva-AkarSaNa thoDuM sthira ane nizcala sAdhanonuM mAdhyama che, je nizcita niyamothI Abaddha che. e sAdhano bhautika che ke abhautika, te huM pAThakonA vicAra-vimarza karavA mATe choDI dauM chuM." nyUTana e nizcaya nahoto karI zakyo ke - "A zakti bhautika che ke abhautika. - paraMtu padArthonA nIce paDavA, rokAvA tathA caMdra vagereno cAreya tarapha cakkara lagAvavA vagere gurutvAkarSaNane te mAdhyama svIkAra kare che." nyUTananuM kahevuM che ke - AkarSaNanI zaktinA kAraNe be padArthomAM je sIdhuM parivartana thAya che, te emanA puMja (mAtrA) ke samUha upara nirbhara che. kyAreka-kyAreka padArthono AkAra e ja rahe che, paraMtu aMtaranA kAraNe paNa emAM thoDuM aMtara Ave che." e yuganA vaijJAnikonuM e mAnavuM hatuM ke - "gurutvAkarSaNa padArthone potAnA tarapha kheMce che. nyUTananA (426)00000000000000 { jiNadhamo)
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelAM grIka vicArake AkarSaNanuM kAraNa paramANune mAnyuM hatuM. grIka dArzanika DemokiTsa e mAnatA hatA ke - "potAnA cakkaravALI teja gatinA kAraNe paramANu ja paraspara ekabIjAne AkarSita kare che - "The atoms attract to one another on account of their whirling mation." vaijJAnikonI e mAnyatA che ke - "A vicArathI ApaNe e nirNaya upara pahoMcIe chIe ke brahmAMDanI sthiratA(Stability of Macroscopic)nuM kAraNa gurutvAkarSaNanI zakita che." AnA para vaijJAnikoe padArthomAM thanArI sthiratA tathA pArasparika AkarSaNa mATe thiarI oNpha greviTezana(Theory of gravitation)no svIkAra karyo. pahelAM teo ene bhautika mAnatA hatA, paraMtu pachI ene Non material - abhautika svIkAra karyo che. nyUTana ene Active forceno mAnatA hatA, paraMtu Active hovA chatAM te ene Invisible agency - adezya ke AkAra rahita sAdhana mAnatA hatA. mahAna vaijJAnika AInsTAIne gurutvAkarSaNane AkAra rahita ane niSkriya (Inactive) mAdhyama mAnyuM che. InvisiblenA sAthe Inactivene joDIne AInsTAI gurutvAkarSaNanA siddhAMtanI mAnyatAne jainadarzana dvArA mAnya adharma-dravyanI vyAkhyAnA najIka laI AvyA che. pro. phesara jI.Ara. jainanA zabdomAM jainadarzana dvArA adharmadravyanA saMbaMdhamAM (vize) pratipAdita siddhAMtano vijaya che ke vijJAna (Sciecne) e vizvanI sthiratAmAM adazya tathA niSkriya gurutvAkarSaNa (Gravitation)nI zaktinI upasthitino svIkAra karI lIdho che. athavA tene sthiratAmAM mAdhyamanA rUpamAM svayaM siddha pramANa mAnI lIdho che. AInsTAInanA pUrvanA vaijJAnika gurutvAkarSaNanA siddhAMtane sakriya sAdhana mAnatA hatA. A mAnyatAne AInsTAIne pUrNataH badalI dIdho che, athavA ene niSkriya sAdhana mAnI lIdhuM che. have gurutvAkarSaNane padArthonA sthira thavAmAM sahAyaka ke upakArI kAraNa athavA mAdhyama (Auxiliary cause) mAnI lIdhuM ane tene niSkriya, adezya tathA AkAra rahita mAnyuM. Cosmology Old and New P. 36-44 vartamAnamAM vaijJAniko dvArA mAnya gurutvAkarSaNanI vyAkhyA prAyaH jainadarzana dvArA svIkRta adharma-dravyathI maLe che. dharma ane adharma : e baMne dravyo evAM che ke je loka ane alokanI sImAne aMkita kare che. vartamAnayuganA mahAna vaijJAnika tathA vizruta gaNitajJa alabarTa AinsTAIne loka ane alokanI bheda rekhAne batAvatAM lakhyuM che - "loka parimita che ane aloka aparimita. lokanA parimita hovAnA kAraNe dravya athavA zakti lokanA bahAra nathI jaI zakatI. loka(Universe)nA bahAra (Space) AkAza to che, paNa te zaktino dravya(Substance)no abhAva che, je gatimAM sahAyaka hoya che." AjanA vaijJAnikoe gati(Motion)mAM sahAyaka zakti athavA dravyane AkAzathI bhinna svIkAra karyo che. jainadarzana ane dharma-dravya kahe che ane vaijJAnika ane Ithara (Ether) kahe che. paraMtu te AkAzathI sarvathA bhinna che, emAM baMne ekamata che. - amara bhAratI, julAI 1979 [ajIva tatva - jaDa dravyo (420)
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAzAstikAya ? AkAza-dravyanA astitvane badhA darzanakAroe svIkAra karyo che. AkAzanuM lakSaNa che - 'AkAzasyAvagAhaH' - tattvArtha sUtra, a-1, sU-18 avagAha pradAna karavuM - sthAna ApavuM AkAzanuM lakSaNa che. jema dUdha khAMDane avagAha Ape che athavA dIvAla pUMTIne avagAha Ape che. A badhAM dravyono AdhAra che. anya badhAM dravyo Adheya che ane AkAza-dravya badhAM dravyono AdhAra che. A vyavahAra nayanI dRSTithI che. nizcaya nayanI dRSTithI to badhAM dravyo svapratiSTha che, arthAt pota-potAnA svarUpamAM sthita che. tAttvika dRSTithI eka dravyanuM dhrauvya rUpa bIjA dravyanA dhrauvya rUpamAM nathI rahetuM. prazna thaI zake che ke vyavahAra dRSTithI anya dravya AkAza-dravya upara AdhArita che, to AkAzadravyano AdhAra zuM che? Ano javAba e ja ApI zakAya che ke AkAza koI anya dravyanA AdhAra para sthita nathI. te svayaM pratiSThita che. AkAza-dravyathI moTo ke enA sadeza ane koI dravya che ja nathI. A rIte nizcaya ane vyavahAra baMne dRSTiothI AkAza svapratiSTha che. AkAza anya dravyono AdhAra eTalA mATe kahevAya che ke te badhAM dravyothI mahAna che. AkAzanA anaMta pradeza che. A sarvavyApaka arthAtu lokAlokavyApI che. enA sAmAnya rUpathI be bheda che - (1) lokAkAza ane (2) alokAkAza. je AkAza khaMDamAM dharma-adharmaAkAza-pudgala ane jIva rUpa paMcAstikAya vidyamAna che, te lokAkAza kahevAya che ane jyAM AkAza ja AkAza che ane koI dravya nathI, te alokAkAza kahevAmAM Ave che. astikAryono AdhAra Adheya saMbaMdhano vicAra lokAkAzane laIne ja karyo che. dharma ane adharma e baMne astikAya evo akhaMDa skadha che, je saMpUrNa lokAkAzamAM sthita che. vastutaH akhaMDa AkAzanA loka-aloka bhAgonI kalpanA paNa dharma-adharma dravyonA saMbaMdhane kAraNe ja che. jyAM dharma-adharma dravyono saMbaMdha na hoya te aloka ane jyAM emano saMbaMdha hoya te loka che. AkAza anaMta che : vijJAna anusAra spesa eka zuddha dravya che. emAM na to varNa che, nA gaMdha che, nA rasa che, nA sparza che. jainadarzane AkAzane be bhAgomAM vibhakta karyuM che - loka-AkAza ane aloka-AkAza. loka-AkAza sImita che, sAta che ane aloka-AkAza asIma tathA anaMta che. gaNita-vijJAnamAM niSNAta eca. vADe paNa A vicArano svIkAra karatAM lakhyuM che - "saMpUrNa padArtha saMpUrNa AkAzanI paNa sImAmAM rahe che, tethI vizva sAta che." enAthI e svIkAra nathI karI zakAtuM ke je sImAmAM padArtha rahe che enA AgaLa AkAza nathI. paraMtu te saMpUrNa AkAza A rIte ghumAvadAra (kavarDa) che ke prakAzanuM eka kiraNa AkAzanI sIdhI rekhAmAM lAMbA samaya sudhI yAtrA karyA pachI punaH potAnA biMdu para AvI jaze. gaNitajJonuM anumAna che ke - "prakAzanA eka kiraNane AkAzanA A cakkarane pUro karavAmAM (428 roja sa jiNadhamo
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasa Triliyana varSathI ochuM nathI lAgatuM. AnAthI e pramANita thAya che ke AkAza salIma che," sAtta che.* A ja pustakamAM vorDa AgaLa lakhyuM che ke - "te pUrNataH akathanIya, aciMtanaya (Inconceiable) che ke koIpaNa khagoLa-vidyAmAM nipuNa vyakti AkAzanI sImA(Boundary of space)ne oLaMgIne kUdI zake ane joI zake ke tyAM AkAza nathI." mATe gaNitajJa ane nizcaya nathI karI zakyA ke AkAza sAnta che ke anaMta. ema. vaoNrDanuM kahevuM che ke - "jyAre ApaNe e kahIe chIe ke space is finite, to eno artha e nathI ke A vizvamAM je sImita AkAzano ApaNe anubhava karIe chIe enA AgaLa te che ja nahi. ApaNe eTaluM ja kahI zakIe chIe ke vizvanI je sImA ApaNane jJAta che tenA AgaLa AkAzano je bhAga che te ajJAta che.** A viSayamAM AInsTAInanA siddhAMtano svIkAra karanAra mahAna vaijJAnika pro. eDiMgaTane potAnA pustaka "The nature of the physical world'nA pAnA naM. 80 upara lakhyuM che ke - "huM vicAruM chuM ke vicAraka be praznonI sAthe AkAza vize kalpanA kare che - Is there an end to space ? zuM AkAzano eka aMta che ? If space comes to an end, what is beyond the end ? gi 241512-T Bus vid che to e aMta pachI zuM che?" A viSayamAM vaijJAnikonI eka mAnyatA e che ke - "There is no end, but space beyond space for ever" 2415121-1i sis vist tell, paraMtu haMmezAM mATe AkAza pachI AkAza che. sApekSavAda - siddhAMtanI pUrva e mAnyatA hatI ke - "AkAza anaMta che. paraMtu koIpaNa vyakti anaMta AkAzane prApta karI zakatA nathI. A bhautika jagatamAM ApaNo saMbaMdha AkAzathI ja hoya che, anaMtathI nahi. A vize AInsTAIna siddhAMta che ke - "Is space infinite or does it come to an end ? zuM AkAza anaMta che ke zuM te anaMtane prApta thAya che ?' Ano javAba eNe jainadarzananI jema sApekSa dRSTithI Apyo che. eNe kahyuM che ke - "te na ekAMta rUpathI anaMta che ane na sAtta che. AkAza asIma che, paraMtu eno koI aMta paNa nathI. AkAza asIma che, paNa sImAthI Abaddha nathI." vijJAnano A siddhAMta jainadarzana dvArA mAnya loka-AkAza ane aloka-AkAzanI najIka che. kAraNa ke loka-AkAza eka sImAmAM Abaddha che, eno aMta paNa che, paraMtu aloka-AkAzanI koI sImA nathI. te aMta rahita che, anaMta che. - amara bhAratI, navembara - 1978 pugalonI sthiti : pudgalonI sthiti lokAkAzanA eka pradezathI laIne asaMkhyAta pradezomAM anizcita rUpathI che. pudgala dravya dharma-adharma dravyanI jema eka bhAgarUpa to che nahi ke enA eka rUpa AdhAra kSetranI saMbhAvanA mAnavAmAM Ave. alaga-alaga bhAga hovA chatAMya pudgalonA pariNAmamAM * Exploring the universe, by H. Ward, P.16 ** Sawe, P. 266 [ajIva tatva - jaDa dravyo ajIva tatva - jaDa dravya che je 429) 429
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividhatA che. tethI enA AdhAranuM parimANa aneka rUpe kahevAmAM AvyuM che. jema ke kahyuM che ke - " pravezAviSu mAnya: putpAtAnAm / '' tattvArtha sUtra, a-5, sU-14 koI pudgala lokAkAzanA eka pradezamAM ane koI be pradezomAM rahe che. koI pudgala asaMkhyAta pradeza parimita lokAkAzamAM paNa rahe che. sArAMza e che ke AdhArabhUta kSetranA pradezonI saMkhyA AdheyabhUta pudgala-dravyanA paramANuonI saMkhyAthI nyUna (nIcI) ke tulya hoI zake che, vadhu nahi. eka paramANu eka ja AkAza pradezamAM sthita rahe che, paraMtu be paramANuothI banelo skandha dRyaNuka eka pradeza upara paNa rahI zake che ane be upara paNa. A rIte uttarottara saMkhyA vadhatAM-vadhatAM RNuka, caturaNuka yAvat saMkhyAtANuka skandha eka pradeza, be pradeza, traNa pradeza yAvat saMkhyAta pradeza parimiti kSetramAM rahI zake che. saMkhyAtANuka dravyanI sthiti mATe asaMkhyAta pradezavALA kSetranI AvazyakatA nathI hotI. asaMkhyAtANuka skandha eka pradezathI laIne vadhumAM vadhu potAnA barAbaranI asaMkhyAta saMkhyAvALA pradezonA kSetramAM rokAI zake che. anaMtAguNa ane anaMtAnaMtANuka skandha paNa eka pradeza, be pradeza vagere kramazaH vadhatAM-vadhatAM, asaMkhyAta pradezavALA kSetramAM rokAI zake che. emanI sthiti mATe anaMta pradezAtmaka kSetranI AvazyakatA nathI. - pudgala dravyano tathA anaMtAnaMta aNuono banelo sauthI moTo acitta mahAskandha paNa asaMkhyAta pradezavALA lokAkAzamAM ja samAI jAya che. jo ke pudgala-dravya anaMtAnaMta ane mUrta che chatAMya emanuM lokAkAzamAM samAI javAnuM kAraNa e che ke pudgalomAM sUkSma rUpathI pariNata hovAnI zakti che. jyAre evuM sUkSma rUpa pariNamana thAya che tyAre eka ja kSetramAM ekabIjAne vyAghAta pahoMcyA vagara anaMtAnaMta paramANu ane anaMtAnaMta skandha sthAna prApta karI zake che. jema eka ja sthAnamAM hajAro dIpako(dIvA)no prakAza vyAghAtanA vagara samAI jAya che. mUrta thavA chatAMya pudgala-dravya vyAghAtazIla tyAre thAya che, jyAre te sthULabhAvamAM pariNata thAya. (hoya.) sUkSma rUpa pariNAma dazAmAM te nA koIne vyAghAta pahoMcADe che ane nA svayaM koIthI vyAghAtita thAya che. jIvonI sthiti : jIvonI sthiti lokanA asaMkhyAtamAM bhAga Adi (vagere)mAM hoya che (thAya) che.jema ke 'tattvArtha sUtra'mAM kahyuM che - 'asaMkhyeyabhAgAdiSu 'pradezasaMhAravisargAbhyAM jIvAnAm / ' pradIpavat // ' - tattvArtha sUtra, a-5, sU-15-16 jIva prakaraNamAM e batAvavAmAM AvyuM che ke - jainadarzana anusAra AtmAnuM pariNAma na to AkAzanI jema vyApaka che ane na paramANunI jema aNu rUpa, paraMtu te madhyama parimANa 430 jiNadhammo
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavAmAM Ave che. badhA AtmAono madhyama parimANa pradeza saMkhyAnI dRSTithI samAna che, chatAM laMbAI-pahoLAI vagere badhAMnI samAna nathI. tethI prazna thAya che ke jIva-dravyanuM AdhAra kSetra ochAmAM ochuM ane vadhumAM vadhu keTaluM che ? Ano javAba e che ke eka jIvanuM AdhAra kSetra lokAkAzanA asaMkhyAtamA bhAgathI laIne saMpUrNa lokAkAza sudhI hoI zake che. jo ke lokAkAza asaMkhyAta pradeza parimANa che, chatAM asaMkhyAta saMkhyAnA asaMkhyAta prakAra hovAthI lokAkAzanA evA asaMkhyAta bhAgonI kalpanA karI zakAya che, je aMgulA saMdhyeya bhAga parimANa hoya. ATalo nAno eka bhAga paNa asaMkhyAta pradezAtmaka ja hoya che. koI jIva e eka bhAgamAM rahI zake che, enAthI eka pradeza vadhumAM paNa rahI zake che. A rIte vadhatAM-vadhatAM yAvat sarvalokamAM paNa eka jIva rahI zake che. eka jIvanuM AdhAra kSetra sarva lokAkAza tyAre thAya (hoya) che jyAre te kevaLI samuddAtanI sthitimAM hoya. jIvanA parimANanI nyUnAdhikatA anusAra enA kSetranI jUnAdhikatA eka jIvanI apekSAthI (vadhaghaTa) kahevAmAM AvI che. sarva jIvarAzinI apekSAthI to jIva tattvanuM AdhAra kSetra saMpUrNa lokAkAza ja che. prazna thaI zake che ke - "jyAre badhA jIvonA Atmapradeza tulya che, to bhinna-bhinna jIvonA parimANamAM aMtara kema che ? ke eka ja jIva alaga-alaga samayomAM alaga-alaga parimANavALo kema hoya che ?'' eno javAba e che ke - "anAdikALathI jIvanI sAthe lAgeluM kArmaNa-zarIra ja A prakAranI vividhatAnuM kAraNa che. kArmaNa-zarIra haMmezAM eka jevuM rahetuM nathI. enA saMbaMdhathI audArika vagere anya zarIra paNa nAnA-moTA thAya che. jIva vastutaH amUrta che, paNa te zarIra saMbaMdhathI mUrtavat thaI jAya che. tethI jyAre jeTaluM moTuM zarIra ene prApta thAya che tyAre tenuM parimANa eTaluM ja thaI jAya che." punaH prazna karI zakAya che ke - "dharmAstikAya vage2e dravyonI jema jIva-dravya paNa amUrta che, pachI dharmAstikAya vagerenuM parimANa ghaTatuM-vadhatuM nathI ane jIvanuM parimANa vadhe-ghaTe che.'' Ano javAba e ja ApI zakAya che ke - "te svabhAvabheda che. jIvatattvano svabhAva nimitta maLavAthI pradIpanI jema saMkoca ane vistArane prApta karavAno che. jema khullA AkAzamAM rAkhelA pradIpanA prakAzanuM koI eka parimANa nathI hotuM, paNa oraDImAM rAkhI devAthI teno prakAza oraDIbhara ja banI jAya che. kUMDAnA nIce rAkhavAthI kUMDAnA bhAgane ja prakAzita kare che, loTAnA nIce eno prakAza eTalo ja thaI jAya che. e rIte jIvadravya paNa saMkoca vikAsazIla che. jyAre te jeTalo nAnuM ke moTuM zarIra dhAraNa kare che, enI ja anusAra enA parimANamAM saMkoca ke vistAra thaI jAya che.' saMkoca-vistAranI A maryAdA kArpaNa-zarIra para Azrita che. kAryaNa-zarIra aMgulAsaMkhyAta bhAgathI nAnuM thaI ja zakatuM nathI, tethI jIvano saMkoca paNa tyAM sudhI sImita rahe che. vikAsanI maryAdA lokAkAza sudhI mAnavAmAM AvI che. vadhumAM vadhu vikAsa dazAmAM jIvano eka pradeza AkAzanA eka pradezane vyApta karI zake che, tethI lokAkAzanA bahAranA bhAgane ajIva tattva jaDa dravya 431 -
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyApta nathI karI zakatA. bIjuM kAraNa e che ke lokAkAzanA bahAra dharmAstikAya nathI, tethI jIvanA pradezonI lokAkAzathI bahAra gati nathI hoI tathaI) zakatI." eka prazna e paNa Ubho thAya che ke - "asaMkhyAta pradezavALA lokAkAzamAM zarIradhArI anaMta jIva kevI rIte samAI zake che ?" Ano javAba e che ke - sUkSma bhAvathI pariNata hovAthI nigoda zarIrathI vyApta eka ja AkAza kSetramAM sAdhAraNa zarIra anaMta jIva eka sAthe rahe che ane manuSya vagerenA eka dArika zarIranA aMdara ane upara aneka samUrNima jIvonI sthiti jovAmAM Ave che. tethI lokAkAzamAM anaMtAnaMta jIvono samAveza asaMgata nathI." dravya, kSetra, kALa, bhAva ane guNanI apekSAthI AkAzAstikAyanA pAMca bheda che. dravyathI AkAza eka bhAga che, kSetrathI te loka-alokamAM sarvatra vyApta che, kALathI Adi aMtarahita che, bhAvathI rUpa-rasa-gaMdha-sparza-rahita che ane guNathI avagAhanA svabhAvavALo che arthAt anya badhAM dravyone avakAza Ape che. pugalAstikAya : A ekamAtra rUpI ajIva che. varNa, gaMdha, rasa ane sparza - te rUpI pugalanA guNa che. eka paramANumAM eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza jovA maLe che. kripradezI kadha(yaNuka)mAM be varNa, be rasa, be gaMdha ane cAra sparza jovA maLe che. jyAre traNa Adi paramANuono saMyoga thAya che ane emano skandha bane che, to emAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza ane pAMca saMsthAna thAya che. pudgala dravyano nAnAmAM nAno sUkSmatama aMza jeno pachI vibhAga na thaI zake, paramANu kahevAya che. be paramANuonA maLavAthI DhipradezI skandha, kayaNuka, traNa paramANuonA maLavAthI tripradezI skalpacuNaka yAvatuM saMkhyA paramANuonA maLavAthI saMkhyAt pradezI skandha asaMkhyAta paramANuonA maLavAthI asaMkhyAta pradezI skandha ane anaMta paramANuonA maLavAthI anaMtapradezI skandha bane che. A skomAM bheda hovAthI nyUnatA hoya che ane saMyoga hovAthI vRddhi thAya che. A rIte pudgalomAM bheda ane saMghAta thatA rahe che. A rIte pugala dravyanA skandha anya cAra dravyonI jema niyatarUpa nathI kAraNa ke koI pugala skadhu saMkhyAta pradezono hoya che, koI asaMkhyAtu pradezono, koI anaMta pradezono ane koI anaMtAnaMta pradezono hoya che. pudgala tathA anya dravyomAM aMtara e che ke pugalanA pradeza potAnA skalpathI alaga thaI zake che paNa anya cAra dravyonA pradeza pota-potAnA skadhathI alaga nathI thaI zakatA, kAraNa ke pudgalanA sivAya anya dravya amUrta che ane amUrtano svabhAva khaMDita na hovo che. pudgala dravya mUrti che. mUrtinA khaMDa (bhAga) thaI zake che. saMzleSanA dvArA maLavAnI ane vizleSanA dvArA alaga thavAnI zakti mUrta dravyamAM hoya che. A ja aMtaranA kAraNe skalpanA nAnA-moTA badhA aMzone avayava kahe che. avayava arthAt alaga thanAro aMza. (432) OOOOOOOOOOD che jiNadhamo)
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramANu : paramANu paNa pugala hovAthI mUrti che, paraMtu eno vibhAga nathI thato (hoto). kAraNa ke te AkAzanA pradezanI jema pugalano nAnAmAM nAno aMza che. paramANunuM parimANa badhAthI nAnuM che, tethI te avibhAjya aMza che. paramANunA khaMDa ke aMza na hovAnI vAta dravyanI apekSAthI kahevAmAM AvI che, paryAya rUpathI nahi. paryAya rUpamAM to enA paNa aMzonI kalpanA karI che, kAraNa ke eka ja paramANumAM varNa, gaMdha, rasa vagere aneka paryAya che ane te badhA e dravyanA bhAvarUpa aMza che, tethI eka paramANunA paNa aneka bhAva paramANu mAnavAmAM Ave che. prazna thaI zake che ke - "dharmAstikAya vagerenA pradezomAM ane pudgalAstikAyanA paramANumAM zuM aMtara che ?" eno javAba e che - "parimANanI dRSTithI koI aMtara nathI. jeTalA kSetramAM paramANu rahI zake che, tene pradeza kahe che. paramANu avibhAjya aMza hovAthI enA samAvavA yogya kSetra paNa avibhAjya ja haze. parimANanI dRSTithI samAna hovA chatAMya emAM aMtara e che ke paramANu potAnA aMzIbhUta skandhathI alaga thaI zake che, paraMtu pradeza potAnA skandhathI alaga nathI thaI zakato. paramANu nitya hoya che, te sat che, kyAreya asat nathI hoto. paramANu bhale kyAreka paramANu rUpamAM rahe ke skandha rUpamAM pariNata thaI jAya, paNa eno sarvathA vinAza nathI thato. anAdikALathI jeTalA paramANu che eTalA ja anaMtakALa sudhI raheze." Agama'mAM paramANunuM svarUpa A rIte pratipAdita che - se kiM taM paramANu ? paramANu duvihe paNNatte, taM jahA-suhume avavahArie a / tattha NaM je se suhume se Thappe / ____ tatthaNaM je se vavahArie se NaM aNaMtANatANaM suhumapoggalANaM samudayasamiti samAgameNaM vavahArie paramANu poggale nipphajjaha / se NaM bhaMte ? aridhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejjA ? haMtA, ogAhejjA / se NaM tattha chijjejja vA bhijjejjavA ? no imaDhe no khalu tattha satthaM kamai / se NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhaM majjheNa bIivaejjA ? haMtA, vIevaejjA / se NaM bhaMte tattha uhejjA ? no iNaThe, samaThe, no khalu tattha satthaM kamai / se NaM bhaMte ! pukkhara saMvaTTagassa bhajjhaM majjheNa vIivaejjA ? haMtA, vIivaejjA ! se NaM bhaMte tattha uhejjA ? no iNaDhe, no tattha, satthaM kamaI / se NaM bhaMte ! pukkhara saMvaTTagassa mahAmehassa ma jhaMmajjheNa vIivaejjA ? haMtA vIivaejjA / se NaM tattha udaullesiyA ? no iNaDhe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai / ____se NaM bhaMte ! gaMgAe mahANaIe paDisoyaM havvamAgacchejjA ? haMtA havvamAgacchejjA / se NaM tattha viNighAyamAvajjejjA ? no iNadve samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai / [ ajIva tatva - jaDa dravyo che che te che (433]
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ se NaM bhaMte ! udgAvattaM vA udgabiMdu vA ogAhejjA ? haMtA ogAhejjA / se NaM tattha kucchejja vA pariyAvajjejjavA ? no iNadve samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai / sattheNa sutikkheNa, vi chittuM bhettuM ca jaM / kira na sakkA taM paramANuM siddhA vayaMti / - bhagavatI, zataka-16, u.-8 prazna : paramANu kone kahe che ? javAba : paramANu be prakAranA che - sUkSma ane vyAvahArika, sUkSma paramANu sthApya (Thappa) che arthAt vyAkhyAnI ayogya che. anaMtAnaMta sUkSma paramANuonA samudAyonA sammilanathI eka vyAvahArika paramANu thAya che. prazna : he bhagavAna ! zuM te vyAvahArika paramANu talavAranI dhAra ke charA(astrA)nI dhAra para sthita rahI zake che ? javAba : hA, sthita rahI zake che. prazna : zuM te enAthI kapAI zake che, chinna-bhinna thaI zake che? javAba : nA, evuM nathI thaI zakatuM. enA upara koI zastra nathI cAlI zakatuM arthAt enA para koI zastrano koI prabhAva paDI zakato nathI. prazna : zuM te vyAvahArika paramANu agninI vaccethI nIkaLI zake che? javAba : hA, nIkaLI zake che. prazna : zuM te agni dvArA saLagAvI zakAya che ? javAba : nA, agni ene nathI saLagAvI zakatI. tenA para koI zastrano prabhAva nathI paDato. prazna : bhagavAna ! zuM te vyAvahArika paramANu puSkara saMvartaka mahAmeghanI vacce thaIne nIkaLI zake che ? javAba : hA, nIkaLI zake che. prazna : zuM che e mahAmeghanA pANIthI AA thaI zake che ? javAba H nA, e zakya nathI, tenA para koI zastra cAlatuM nathI. prazna : bhagavAna ! zuM te gaMgA mahAnadInA pratikULa pravAhamAM thaIne bahAra nIkaLI zake che ? javAba hA, bahAra nIkaLI zake che. prazna : zuM te enAthI pratighAtane prApta kare che? javAba : nA, te pratighAtane prApta nathI karato. tenA para zastrano prabhAva nathI paDato. (434) 000 000 000 000 jiNadhAmo)
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna : zuM te paramANu jalabiMduomAM pesI zake che? javAba : hA, pesI zake che. prazna : zuM te enAthI saDana-galana prApta kare che ? javAba : nA, evuM nathI thatuM. tenA para koI zastrano koI prabhAva nathI paDato. je tIkSNathI tIkSNa zastrathI paNa chedana-bhedanane prApta nathI thato, tene kevaLajJAnIoe vyAvahArika paramANu kahyo che. paramANunA svarUpane nIcenA zlokamAM suspaSTa karavAmAM AvyuM che . kAraNameva tadantyaM, sUkSmo nityazca bhavati paramANu / eka rasa varNa gandho, dvisparzaH kAryaliMgazca // arthAt : paramANu yaNuka caNaka vagere skandhonA kAraNe hoya che, paraMtu enuM koI kAraNa nathI hotuM. te sUkSma ane nitya hoya che, enA dvArA niSpanna kAryothI enI oLakha thAya che. emAM eka rasa, eka varNa, eka gaMdha ane be sparza jovA maLe che. abhavyarAzithI anaMta guNa vadhu ane siddha rAzithI anaMtamAM bhAga ochA paramANuono je skandha bane che, e ja jIva dvArA grahaNa karavA yogya hoya che. evA anaMta pudgala skandhothI karma-vargaNA bane che ane anaMta karma-vargaNAothI karma prakRti bane che. A rIte jeTalA pula AtmasaMyogI che, te mizraNA" pudgala kahevAya che. AtmAthI saMbaddha hovA chatAMya je pudgala alaga thaI gayA che, te prayoga-sA pudgala kahevAya che ane je pugalono AtmA sAthe saMbaMdha nathI thayo te vistrasA pudgala kahevAya che. e traNeya prakAranA pugala dvipradezI Adi skadha ane paramANu saMpUrNa lokamAM anaMtAnaMta che. tethI pugalonA bheda paNa anaMtAnaMta che. pudgalonuM kArya - pulonA vividha pariNamana hoya che, tethI emanAM kArya paNa aneka prakAranAM che. emAMthI keTalAkano ahIM ullekha karavAmAM Avyo che. "tattvArtha sUtra'mAM pugalonA kArya A pramANe batAvavAmAM AvyAM che - 'zarIra vAMgamanaH prANApAnAH pudgalAnAm / ' vitamaraNopagrahAzca' .. - tattvArtha sUtra, a-5, sU-19-20 zarIra, vANI, mana, nizvAsa-ucchavAsa e pugalono upakAra che. sukha-duHkha, jIvana ane maraNa paNa pudgalonA upakAra che. zarIra : pudgalonA jIvo para vividha prakAranA anugraha-nigraha thAya che. audArika vagere badhAM zarIra paugalika ja che. kArpaNa-zarIra atIndriya che, paraMtu te audArika vagere KajIva tatva - jaDa dravyo cheje ra435)
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUrta dravyanA saMbaMdhathI sukha-duHkha vagere vipAka Ape che, jema ke jaLa vagerenA saMbaMdhathI dhAna. tethI kArpaNa-zarIra paNa paudgalika ja che. bhASA: bhASA be prakAranI che - bhAvabhASA ane dravyabhASA. bhAvabhASA to vIryAntarAya, matijJAnAvaraNa ane zrutajJAnAvaraNanA kSayopazamathI tathA aMgopAMga nAmakarmanA udayathI prApta thanArI eka viziSTa zakti che, je pudgala sApekSa hovAthI paudgalika che.* evA zaktimAna AtmAthI prerita thaIne vacana rUpathI pariNata thanArA bhASA-vargaNAnA skandha ja dravya bhASA che. A rIte bhASA pugalonuM kArya che. | mana : labdhi tathA upayoga rU5 bhAvamana pulAvalaMbI hovAthI paugalika che.** jJAnAvaraNa tathA vItaMttarAyanA kSayopazamathI ane aMgopAMga nAmakarmanA udayathI manovargaNAnA je skandha guNa-doSa vivecana, smaraNa vagere kAryAbhimukha AtmAnA anugrAhaka-sAmarthyanA uttejaka hoya che. te dravya-mana che. prANApAna : jIva dvArA udarathI bahAra nikALanAra (kADhanAra) niHzvAsa vAyu ane udaranA aMdara pahoMcADanAra ucchavAsa vAyu e baMne paudgalika che ane jIvanaprada hovAthI AtmAnA upakAraka che. bhASA, mana, prANa, apAna emanA vyAghAta ane abhibhava (maMdatA) jovAmAM Ave che, tethI e zarIranI jema paugalika che. sukha-duHkha H jIvanuM pratirUpa pariNAma sukha che, je sAtavedanIya karma rUpa aMtaraMga kAraNa ane dravya, kSetra vagere bAhya kAraNothI utpanna thAya che. paritApa ja duHkha che, je asatAvedanIya karma rUpa aMtaraMga kAraNa ane dravya, kSetra vagere bAhA nimittothI utpanna thAya che. jIvana-maraNa AyukarmanA udayathI dehadhArI jIvanA prANa ane apAnanuM cAlatuM rahevuM jIvana che ane prANApAnano uccheda thaI javo maraNa che. e badhA sukha-du:kha jIvana-maraNa vagere paryAya jIvomAM pugalonA dvArA ja utpanna thAya che, tethI te jIvonA pratye paugalika upakAra kahevAmAM AvyA che. enA sivAya sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda , baMdha, sUkSmatva, sthUlatva, saMsthAna, meda, aMdhakAra, chAyA, Atapa ane udyota paNa paugalika kArya che. jainadarzana anusAra "pudgala' zabda jaDa padArthanA arthamAM rUDha che. bauddhadarzana'mAM pugala zabda jIvanA arthamAM prayukta thayo che. jaina darzanamAM evo nathI. jainadarzana anusAra pratyeka mUrta vastu samAna rUpathI rUpa, gaMdha, rasa, sparza yukata che. vaizeSika vagere darzanomAM pRthvIne * ahIM bhAva bhASAne paulika kahyo che te prAyogika pudgalonA prAdhAnyanI apekSAthI samajavo joIe. bIjI apekSAthI matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, viryAntarAya karmanA kSayopazamathI prApta thanArI zakti kSAyopathamika bhAvanA aMtargata hovAthI jIvane svatattva samajavo joIe. jema ke "tattvArtha sUtra'mAM kahyuM che - "pakSiyo mAvo umagra navI vastittvamayika paripAmi 2 " aupazAmika kSAyika, kSAyopathamika, audayika ane pAriNAmika e pAMca bhAva jIvanA svatattva che. * ahIM paNa bhASAnI jema samajavuM joIe. (436) ja jIvana che jiNadhamo)
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturguNa, jaLane gaMdharahita triguNa, tejane gaMdha-rasa sahita dviguNa ane vAyune mAtra sparza guNayukta mAnavAmAM Avyo che. manane paNa emaNe sparza vagere cAreya guNayukta nathI mAnyuM. emano niSedha karatAM jainadarzana' kahe che ke - "jeTalI paNa mUrti vastuo che te badhA sparza, rasa, gaMdha varNavALI che. mana paNa pudgalamaya hovAthI sparza vagere guNavALuM che. varNa, gaMdha, rasa, sparzanA kramazaH pAMca, be, pAMca ane ATha bheda che, jemanuM varNana pahelAM karavAmAM AvyuM che. ukta vIsa bhedomAM paNa pratyekanA saMkhyAtu, asaMkhyAt ane anaMta bheda taratama bhAvathI thAya che. jema ke mRdutva eka guNa che, paNa pratyeka vastunI mRdutAmAM kaMIka ne kaMIka taratamatA hoya che. A tAratamyanA kAraNe enA saMkhyAta, asaMkhyAt ane anaMta bheda thaI jAya che. zabda : jainadarzane zabdane bhASA-vargaNAnA pudgalono eka viziSTa prakAranuM pariNAma mAnyuM che. vaizeSika taiyAyika vagere darzanoe zabdane AkAzano guNa mAnyo che. AkAza amUrta che, mATe eno guNa paNa amUrta hovo joIe, paraMtu zabda to paugalika che, te AkAzano guNa kevI rIte thaI zake che ? zabdanI paugalikatA Aja vijJAna dvArA siddha thaI (hoI cUkyuM che, kAraNa ke viziSTa yaMtro dvArA zabdane pakaDI levAmAM Ave che. zabdane paugalika mAnyA vagara te saMbhava nathI. zabdanI ati tIvratAnA kAraNe karmendriyano upaghAta paNa jovA maLe che, je zabdanI paugalikatAne siddha kare che. paugalika zabdanA nimitta bhedathI aneka bheda thaI jAya che. je zabda AtmAnA prayatnathI utpanna thAya che, te prayoga ja che ane je prayatnanA vagara ja utpanna thAya che, te vaiRAsika che. jema meghanI garjanA vagere. prayoga ja zabdanA cha prakAra che - (1) bhASA : manuSya vagerenI vyakti ane pazu-pakSIonI avyakta evI anekavidha bhASAo che. (2) tala : cAmaDAthI lapaTelI (vIMTALelI) vAdyonA zabdo, jema ke Dhola, mRdaMgano zabda. (3) vitata : tAravALA viNA, sAraMgI vagere vAdyonA zabda. (4) ghana : jhAlara, ghaMTa vagereno zabda. (5) zuSira : phaMkIne vagADavAmAM AvatA zaMkha vagerenA zabda. (6) saMgharSa : gharSaNathI utpanna zabda jema ke lAkaDI vagerenA gharSaNanA zabda. baMdha : pudgalonA pArasparika saMbaMdhane baMdha kahe che. te baMdha be prakAranA hoya che - prAyogika baMdha ane vaisika baMdha. jIva ane zarIranA saMbaMdha tathA lAkha ane lAkaDInA saMbaMdha prayatna sApekSa hovAthI prAyogika baMdha che. vIjaLI, varasAda, indradhanuSa vagerenA paulika saMzleSa prayatna nirapekSa hovAthI vaistrasika baMdha che. pudgalomAM jovA maLatA snigdhatva ane rUkSatvanA kAraNe baMdha thAya che. A ja baMdhathI drayaNuka vagere skandha bane che. snigdha ane rUkSa avayavonA baMdha be prakAranA che - sadeza ane videza. snigdhano snigdhanA sAthe ane rUkSano rUkSanI sAthe baMdha hovo sadeza baMdha che ane snigdhano rUkSa sAthe saMbaMdha hovo visadeza baMdha che. baMdhanA keTalAka vizeSa niyama ane apavAda che. jaghanya aMzavALA snigdha ane rUkSa avayavonA baMdha nathI hotA. samAna aMza hovAthI snigdhano snigdhanA sAthe ane rUkSanA [ ajIva tattva - jaDa dravyo che ane 430)
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAthe rUkSano baMdha nathI hoto. be aMza vadhu vALA Adi avayavono baMdha thAya che. baMdhanI guNAtmakatA vize zvetAbaMra ane digaMbara paraMparAmAM thoDo matabheda che. 'tattvArtha sUtra'nI vyAkhyAmAM Ane A rIte spaSTa karavAmAM Avyo che. (1) bhASya ane vRtti anusAra baMne paramANu jyAre jaghanya guNavALA hoya, tyAre ja emano baMdha niSiddha che; arthAt eka paramANu jaghanya guNa hoya ane bIjA jaghanya guNa na hoya to bhASya tathA vRtti anusAra emano baMdha thAya che. paraMtu sarvArthasiddha vagere badhA digaMbara vyAkhyAo anusAra jaghanya guNayukta be paramANuonA pArasparika baMdhanI jema eka jaghanya guNa paramANunA bIjA ajaghanya guNa paramANunA sAthe paNa baMdha nathI hoto. (thato.) (2) bhASya ane vRtti anusAra pAMtrIsamA sUtramAM AdipadanA traNa Adi saMkhyA artha levAmAM Ave che, tethI emAM koI eka avayavathI bIjA avayavamAM snigdhatva ke rUkSatvanA aMza, be, traNa, cAra yAvat saMkhyAt, asaMkhyAt anaMta aMza vadhu hovA chatAMya baMdha mAnavAmAM Ave che, mAtra eka aMza vadhu hovAthI baMdha nathI mAnavAmAM AvatA. paraMtu badhI digaMbara vyAkhyAo anusAra mAtra be aMza vadhu hovAthI ja baMdha mAnavAmAM Ave che; arthAt eka aMzanI jema traNa, cAra, yAvat saMkhyAt asaMkhyAt anaMta aMza vadhu hovAthI baMdha nathI mAnavAmAM AvatA. (3) pAMtrIsamA sUtramAM bhASya ane vRtti anusAra be, traNa Adi aMzo vadhu hovAthI je baMdhanuM vidhAna che te sadeza avayavomAM ja lAgu paDe che, paraMtu digaMbara vyAkhyAtAomAM te vidhAna sadezanI jema asadeza paramANuonA baMdhamAM paNa lAgu paDe che. A saMdarbhamAM artha-bhedanA kAraNe baMne paraMparAomAM je baMdha viSayaka vidhi-niSedha phalita thAya che, te AgaLanAM koSThakomAM ApavAmAM Avela che. bhASya-nRtyanusArI koSThaka krama saM. 43. 1 2 3 4 5 6 7 8 guNa-aMza jaghanya + jaghanya jaghanya + ekAdhika jaghanya + hrayAdhika jaghanya + tryAdi adhika jaghanyetara + sama jaghanyetara jaghanyetara + ekAdhika jaghanyetara jaghanyetara + dvayAdhika jaghanyetara jaghanyetara + vyAdi adhika jaghanyetara saMdeza nathI nathI che che nathI nathI che che visadeza nathI che D D D jiNadhammo
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 | nathI 0 nathI nathI nathI. 1 1 sarvArthasiddhi vagere anusAra koSThaka krama saM. guNa-aMza sadaza - videza jaghanya + jaghanya nathI jaghanya + ekAdhika nathI nathI jaghanya + dvayAdhika jaghanya + cAdi adhika nathI nathI. jaghanyatara + sama jaghanyatara nathI jaghanyatara + ekAdhika jaghanyatara nathI nathI jaghanyatara + dvayAdhika jaghanyatara che jaghanyatara + cAdi adhika jaghanyatara nathI nathI. snigdhatva ane rUkSatva baMne sparza-vizeSa che. e pariNamananI taratamatAnA kAraNe aneka prakAranA hoya che. taratamatA tyAM sudhI hoya che ke nikRSTa snigdhatva ane nikRSTa rUkSatva tathA utkRSTa-snigdhatva ane utkRSTa-rUkSatvanI vacce anaMtAnaMta aMzonuM aMtara rahe che. jema ke bakarI ane sAMDhaNInA dUdhanA snigdhatvamAM aMtara rahe che. badhAthI nikRSTa aMzane jaghanya kahe che. badhAthI vadhu aMzane utkRSTa kahe che, bAkI badhA madhyama aMza che. prazna thAya che ke - "sadezavideza baMdha hovAthI koNa kone potAnA rUpamAM pariNata kare che." Ano javAba ApavAmAM Avyo che ke - "samAMza sthaLamAM sadeza baMdha to hoto ja nathI, videza baMdha hoya che. evA sthaLamAM koI eka sama bIjA samane potAnA rUpamAM pariNata karI le che. arthAtu dravya, kSetra, kALa, bhAva anusAra kyAreka snigdhatva rUkSatvane snigdhatvamAM badalI de che ane kyAreka rUkSatva snigdhatvane rUkSatvamAM pariNata karI de che, paraMtu lagabhaga sthaLamAM adhikAMza ja hInAMzane potAnA rUpamAM badalI de che. jema ke pAMca aMza snigdhatva traNa aMza rUkSatvane snigdhatvamAM badalI de che. rUkSatva vadhu hoya to te snigdhatvane rUkSatvamAM badalI de che. sthULatva-sUkSmatva ? emanA be-be bheda che - (1) aMtya ane (2) ApekSika. je sUmatva ke sthUlatva apekSA-bhedathI ghaTita na thAya aMtya ane je apekSA bhedathI ghaTita thAya ApekSika che. paramANuonA sUkSmatva ane acita mahAaudhanA bhUlatva aMtya che, kAraNa ke paramANuothI vadhu sUkSma bIjuM koI nathI. acita mahAaudhathI sthUlatara koI nathI. tethI e be aMtya che. madhyavartI skandhomAM sUkSmatva-sthUlatva ApekSika che, jema ke AMbaLAnuM sUkSmatva bIjA bIlI AMbaLAthI moTuM che, tethI sthUla che. paraMtu tyAM ja AMbaLA boranI apekSA pUla che ane e ja bIlIne sthUlatva. AMbaLA bIlIthI nAnuM che, tethI sUkSma che ane kUSmAMDanI apekSAe sUkSma che. A rIte jema ApekSika hovAthI eka ja vastumAM sUkSmatva tathA bhUlatva baMne jovA maLe che, ema to aMtya sUkSmatva ane sthUlatva eka vastumAM nathI hotA. dU ajIva tattva - jaDa dravyono che . je 439)
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsthAna saMsthAna be rItanA che - (1) ItyaMtva ane (2) anityaMtva. je AkAranI koInI sAthe tulanA karI zakAya te indhatva che ane jenI tulanA na karI zakAya te anityaMtva che. varasAda vagerenuM saMsthAna aniyaMtva che, kAraNa ke aniyatAkAra hovAthI koI eka prakArathI enuM nirUpaNa nathI karI zakAtuM. anya padArthonuM saMsthAna ityaMtvarUpa che. jema daDo, ziMgoDuM vagere. goLa, trikoNa, catuSkoNa, dIrgha, parimaMDaLa (valayAkAra) vagere rUpamAM ityaMta rUpa saMsthAnanA aneka bheda che. bheda : skandha rUpamAM pariNata pugalapiMDanA vibhAga hovA bheda che. enA pAMca prakAra che - (1) Akarika : cIravAthI ke khodavAthI thanAruM lAkaDI, paththara vagerenuM bhedana. (2) cauNika kaNa-kaNa rUpamAM cUrNa thaI javuM, jema ke santu loTa vagere. (3) khaMDa: TukaDATukaDA thaIne tUTI javuM, jema ke ghaDAnA kapAla (ThIkarAM) vagere. (4) pratara : AvaraNa ke resA kADhavA. jema ke abhraka, bhojapatra vagere. (5) anutaTa : chAla kADhavI, jema ke vAMsa, zaMkha vagere. tama H aMdhakAra yugalonuM kArya che. te prakAzanuM abhAvAtmaka rUpa nathI, paNa kRSNavarNa vagere vALA pugalonuM piMDa che. naiyAyika vagere darzana tamane prakAzano abhAva mAtra mAne che. enuM khaMDana A vidhAna dvArA thAya che. chAyA : prakAza para AvaraNa AvI javAthI chAyA thAya che. tenA be prakAra che - (1) darpaNa vagere svaccha padArthomAM spaSTa dekhAtuM biMba ane (2) asvaccha vastuo para paDanAro paDachAyo pratibiMba rUpa chAyA che. chAyA paNa pugalonuM kArya che. prakArano abhAvamAtra nathI, jema ke naiyAyika vagere darzana mAne che. Atapa-udhota : sUrya vagereno uSNa prakAza Atapa che ane caMdramaNi khadyota vagereno zItaLa prakAza udyota che. sparza vagere tathA zabda vagere uparyukta badhA paryAya pudgalanuM kArya hovAthI paulika che. pudgalanA mukhya prakAra : samasta pudgala rAzino be bhAgamAM samAveza thaI jAya che, te che paramANu ane skadha. paramANu kAraNa rUpa che, kAryarUpa nathI. te aMta dravya che - te nitya, sUkSma ane eka rasa, eka gaMdha, eka varNa ane be sparzathI yukta hoya che. te atIndriya che, ane enA kAryathI tenI oLakha thAya che. paramANuno koI vibhAga nathI thaI zakato, tethI eno Adi, madhya ane aMta te svayaM ja hoya che. paramANu abaddha (asamudAya rU5) hoya che. skandha : bIjA prakAranuM pugala-dravya skandha che. badhA skandha baddha-samudAya rUpa hoya che ane te potAnA kAraNa-dravyanI apekSAthI kArya-dravya rUpa ane kArya-dravyanI apekSAthI kAraNa-dravya rUpa hoya che. jema ke Dhipradeza vagere (Adi) skandha paramANu vagere AdinuM kArya che ane tripradeza AdinA kAraNe che. skandha-dravyanI utpatti traNa prakArathI thAya che - koI skandha saMghAta(ekatva-pariNati)thI utpanna thAya che. koI bhedathI ane koI eka sAthe bheda saMghAtathI. jyAre alaga-alaga sthiti (440) je jiNadhamo)
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ be paramANu maLe che tyAre kripradezika skandha thAya che, A saMghAtajanya skandha che. A ja rIte tripradezika vAvatuM anaMtAnaMta prAdezika skandha che. saMghAtajanya skandha che. koI moTA skalpanA tUTavAthI je nAnA-nAnA adha thAya che, te bhedajanya che. jyAre koI eka skalpanA tUTavAthI enA avayavanI sAthe e ja samaye bIjuM koI dravya maLI javAthI navuM audha bane che. te bheda saMghAtajanya kahevAya che. pudgalanA pariNAma vividha che, tethI koI pudgala skandha acAkSuSa (cakSuthI agrAhya) thAya che to koIka cAkSuSa, je skandha pahelA sUkSma hovAthI acAkSuSa thAya te nimitta vaza sUkSmatva pariNAma choDIne bAdara (cUla) pariNAmavALA banavAthI cAkSuSa thaI zake che. te kalpanA cAkSuSa banavAmAM bheda ane saMghAta - baMne hetu apekSita che. mAtra paramANuonA samudAya mAtrathI koI audha cAkSuSa nathI thaI zakatA. tenA mATe pariNAma bheda apekSita hoya che arthAt sUkSmatva paryAyane choDIne jyAre pUlatva-paryAya rUpa pariNAma-bheda thAya che ane paramANuonI anaMta saMkhyAmAM saMghAta thAya che tyAre koI skandha cAkSuSa thAya che. tethI "tattvArtha sUtra'mAM kahyuM che - meraayAtithya vAkSaSA: ' - tattvArtha sUtra, a.5, sUtra-28 (phALa-dravya) arUpI ajIvanA bhedomAM kALano nirdeza karavAmAM Avyo che. kALa-dravyanA kAryano ullekha karatAM kahyuM che - vartanA pariNAmaH kriyA paratvAparatve ca kAlasya / tatvArtha sUtra, a-5, sU-22 vartanA, pariNAma, kriyA, paratva ane aparatva - e kALanA upakAra che. pota-potAnA paryAyano utpattimAM svayaMmeva pravartamAna dharmAstikAya vagere dravyone nimitta rUpathI preraNA karavI vartanA che. svarUpano parityAga karyA vagara pUrva-paryAyane choDIne uttara-paryAyane dhAraNa karavuM pariNAma che. jema ke kahyuM che - tAva: paripaITE: - tattvArtha sUtra, apa, sU-41 evuM pariNAma jIvamAM jJAna vagere tathA krodhAdi rUpa, pudgalamAM nIla-pIta vagere rUpa ane dharmAstikAya vagere zeSa dravyomAM agurulaghu guNanI hAni-vRddhi rUpa che. gati parispadaMne kriyA kahevAmAM Ave che. jayeSThatvane paratva ane kaniSThatvane aparatva kahevAmAM Ave che. jo ke vartanA vagere kArya yathAsaMbhava dharmAstikAya vagere dravyonA ja che, chatAM kALa emanuM nimitta kAraNa hovAthI emane kALanA upakAranA rUpamAM batAvavAmAM AvyA che. [kALa-dravyaDOOOOOOOOOOOOOD(41)
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM kALa svataMtra dravya che: kALane svataMtra dravya mAnavA vize badhA AcAryo ekamata nathI. koI AcArya ene svaMtatra dravya mAne che ane koI kahe che ke - "kALa svataMtra dravya nathI, paNa jIvAjIva vagere dravyonI paryAyono pravAha ja kALa che." AcArya umAsvAtie 'tattvArtha sUtramAM A vAtane A rIte kahI che - "oDano samayaH' - tattvArtha sUtra, a-5, sUtra-38/39 arthAt koI-koI AcArya kALane dravya mAne che, te anaMta samayAtmaka che. sUtrakAre e sUcita karyuM che ke - "kALanA svataMtra dravyatva sarva saMmata nathI." svayaM sUtrakAre kALane alaga dravya nathI kahyuM ane na ene svataMtra dravya mAnavAvALAonuM nirAkaraNa ja karyuM che. sUtrakAre anya dravyonA upakAranI sAthe-sAthe kALanA upakAronuM varNana karyuM che tathA ene anaMta samayAtmaka kahyuM che. vartamAnakAlIna samaya-paryAya to eka ja che, paraMtu atIta-anAgata samayanA paryAya anaMta thAya che. mATe kALane anaMta samayavALo kahyo che. viddhavarya paM. sukhalAlajIe kALanA viSayamAM potAnA caturtha 'karmagraMtha'nI AlocanAmAM je prakAza pheMkyo che, enA upayogI keTalAka aMza ahIM sAbhAra udhRta karavAmAM Ave che - "kALanA viSayamAM jaina ane vaidika baMne darzanomAM lagabhaga hajAra varSo pahelAMthI be pakSa cAlyA Ave che. zvetAMbara graMthomAM baMne pakSa varNita che. digaMbara graMthomAM eka ja pakSa najara Ave che. (1) pahelo pakSa kALane svataMtra dravya nathI mAnato. te mAne che ke - "jIva ane ajIva dravyano paryAya-pravAha ja kALa che." A pakSa anusAra jIvAjIva dravyanA paryAya-pariNamana ja upacArathI kALa mAnavAmAM Ave che. tethI vastutaH jIva ane ajIvane ja kALa-dravya samajavuM joIe, te enAthI alaga tattva nathI. A pakSa jIvAbhigama vagere AgamomAM che. (2) bIjA pakSa kALane svataMtra dravya mAnyuM che. te kahe che ke - "jema jIva-pugala vagere svataMtra dravya che, ema ja kALa paNa svataMtra dravya che." tethI A pakSanA anusAra kALane jIva vagerenA paryAya pravAha rUpa na mAnIne jIva vagerethI alaga tattva samajavuM joIe. A pakSa bhagavatI vagere AgamomAM che. AgamanA pachInA graMthomAM jema "tattvArtha sUtra'mAM vAcaka umAsvAtie, dvAaizikA'mAM zrI siddhasena divAkare, "vizeSAvazyaka bhASyamAM zrI jinabhadra gaNi kSamA zramaNe, "dharma saMgrahaNI'mAM zrI haribhadra sUrie, "yogazAstramAM zrI hemacaMdra sUrie, 'dravya guNaparyAyanA rAsa'mAM, upAdhyAya zrI yazovijayajIe "loka prakAzamAM', zrI vinaya vijayajIe nayacakra sAra" tathA "AgamasAramAM, zrI devacaMdrajIe Agama-gata baMne pakSono ullekha karyo che. digaMbara paraMparAmAM mAtra bIjA pakSano svIkAra che, je badhAthI pahelAM (442) OOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kuMdakuMdAcAryanA graMthomAM maLe che. enA pachI pUjyapAda svAmI bhaTTAraka zrI akalaMka deva, vidyAnaMda svAmI, nemicaMdra siddhAMta cakravartI ane banArasIdAsajI vageree paNa e eka ja pakSano ullekha karyo che. prathama pakSanuM tAtparya : pahelo pakSa kahe che ke samaya, AvalikA, muhUrta, divasarAta vagere je vyavahAra kALa sAdhya batAvavAmAM Ave che ke navInatA-purANatA, jyeSThatA, kaniSThatA vagere je avasthAo kALa-sAdhya batAvavAmAM Ave che, je badhI kriyAvizeSa(paryAya vizeSa)no ja saMketa che. jema ke jIva ke ajIvano je paryAya avibhAjya che arthAt buddhithI jeno bIjo bhAga nathI thaI zakato, e AkharI ati sUkSma-paryAyane "samaya" kahe che. evA asaMkhyAta paryAyonA pUMjane "AvalikA' kahe che. aneka AvalikAone "muhUrta ane trIsa muhUrtane divasarAta' kahe che. be paryAyomAMthI je pahelAM thayuM hoya te purANa ane je pAchaLathI thayo hoya te navIna kahevAya che. be jIvadhArIomAMthI pAchaLathI janmelo hoya te kaniSTha ane je pahelAM janmyA hoya te jyeSTha kahevAya che. A rIte vicAra karavAthI e ja jaNAya che ke samaya AvalikA vagere badhA vyavahAra ane navInatA vagere badhI avasthAo vizeSa-vizeSa prakAranA paryAyonA ja arthAtu nirvibhAga paryAya ane emanA nAnA-nAnA buddhikalpita samUhono ja saMketa che. paryAya, A jIva ajIvanI kriyA che. je koI tattvAMtaranI preraNA sivAya ja thAya che. arthAt jIva-ajIva baMne potapotAnA paryAya rUpamAM tame ja pariNata thayA kare che. tethI vastutaH jIva-ajIvanA paryAya-puMjane ja kALa kahevuM joIe. kALa koI svataMtra dravya nathI. dvitIya pakSanuM tAtparya : je rIte jIva-pudgalamAM gati sthiti karavAno svabhAva hovA chatAMya e kArya mATe nimitta-kAraNa rUpathI dharmAstikAya ane adharmAstikAya tattva mAnavAmAM Ave che, e ja rIte jIva-ajIvamAM paryAya-pariNamanano svabhAva hovA chatAMya enA mATe nimitta-kAraNa rUpathI kALa-dravya mAnavuM joIe. jo nimitta-kAraNa rUpathI kALa na mAnavAmAM Ave to dharmAstikAya ane adharmAstikAya mAnavAmAM koI yukti nathI. bIjA pakSamAM matabheda : kALane svataMtra dravya mAnanArAomAM paNa enA svarUpanA viSayamAM be mata che - (1) kALa-dravya, manuSya kSetramAM - jyotiSacakranA gatikSetramAM vartamAna che. te manuSya kSetra pramANa hovA chatAMya saMpUrNa lokanAM parivartanonuM nimitta bane che. kALa potAnuM kArya jyotiSa cakranI gatinI madadathI kare che. tethI manuSya kSetrathI bahAra kALa-dravya na mAnIne ene manuSya kSetra pramANa ja mAnavuM yukta che. A mata dharmasaMgrahaNI vagere zvetAMbara graMthomAM che. (2) kALa-dravya, manuSya kSetra mAtravartI nathI paraMtu lokavyApI che. te lokavyApI thaIne paNa dharmAstikAyanI jema skandha nathI, paNa aNurUpa che. enA aNuonI saMkhyA lokAkAzanA pradezonA barAbara che. te aNu, gatihIna hovAthI jyAMnA tyAM lokAkAzanA pratyeka pradeza [ kALa-dravya jo 443)
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ para sthira rahe che. emano koI skadha nathI banato. A kAraNe emAM tiryaka-pracaya (skadha) hovAnI zakti nathI. tethI kALa-dravyane astikAmAM nathI gaNyo. tiryaka-pracaya na hovA chatAMya Urdhva-pracaya che. enAthI pratyeka kAlANumAM (kALa aNumAM) haMmezAM paryAya thayA kare che. e ja paryAya "samaya" kahevAya che. eka-eka kALa aNunA anaMta samaya-paryAya samajavA joIe. samaya-paryAya ja anya dravyonA paryAyonuM nimitta kAraNa che. navInatA-purANatA, jyeSThatA-kaniSThatA vagere badhI avasthAo kALa aNunA samaya pravAhanA kAraNe ja samajavI joIe. pudgala paramANune lokAkAzanA eka pradezathI bIjA pradeza sudhI maMdagatithI javAmAM jeTalo samaya lAge che, eTalA samayamAM kALa-aNuno eka samaya-paryAya vyakta thAya che. arthAt samaya-paryAya ane eka pradezathI bIjA pradeza sudhInI paramANunI maMda gati, A baMnenuM parimANa barAbara che. A maMtavya digaMbara graMthomAM che. vastu-sthiti zuM che?? nizcaya dRSTithI jovA jaIe to kALane alaga dravya mAnavAnI koI jarUra nathI. ene jIvAjIvanA paryAyarUpa mAnavAthI ja badhAM kArya tathA badhA vyavahAra utpanna thaI jAya che. tethI e ja pakSa tAttvika che, anya pakSa vyAvahArika tathA aupacArika che. kALane manuSya kSetra pramANa mAnavAno pakSa sthULa lokavyavahAra para nirbhara che ane ene aNurUpa mAnavAno pakSa aupacArika che. evo svIkAra na karavAmAM Ave to prazna thAya che ke jyAre manuSya kSetrathI bahAra paNa navatva purANatva vagere bhAva thAya che tyAre pachI kALane manuSya kSetramAM ja kevI rIte mAnI zakAya che ? bIjuM, e mAnavAmAM zuM yukti che ke kALa jyotiSa cakranA saMcAranI apekSA rAkhe che. jo apekSA rAkhato paNa hoya to zuM te lokavyApI thaIne jyotiSa cakranA saMcAranI madada nathI laI zakato ? tethI ene manuSya kSetra pramANa mAnavAnI kalpanA cULa vyavahAra para nirbhara che. kALane aNurUpa mAnavAnI kalpanA aupacArika che. pratyeka pugala paramANunI paryAyane ja upacArathI kAlANuM samajavo joIe ane kAlANunA apradezatvanA kathananI saMgati A ja rIte karI levI joIe. evuM na mAnIne kAlANune svataMtra mAnavAmAM prazna e thAya che ke jo kALa svataMtra dravya mAnavAmAM Ave che, to pachI te dharmAstikAyanI jema skandha rUpa kema nathI mAnavAmAM AvatuM ? enA sivAya eka e paNa prazna thAya che ke jIva-ajIvanA paryAyamAM to nimitta kAraNa samaya-paryAya che. paNa samaya-paryAyamAM nimitta kAraNa zuM che? jo te svAbhAvika hovAthI anya nimittanI apekSA nathI rAkhato to pachI jIva ajIvanA paryAya paNa svAbhAvika kema na mAnavAmAM Ave. jo samaya-paryAyanA mATe anya nimittanI kalpanA karavAmAM Ave to anavasthA Ave che. mATe aNu pakSane aupacArika mAnavuM ja ThIka che. vedika darzanamAM kALanuM svarUpa : vaidika darzanomAM paNa kALanA vize mukhya be pakSa che - (1) vaizeSika darzana a.-2, A.-2, sU-6-10 tathA (2) nyAyadarzana. kALane sarvavyApI svataMtra dravya mAne che. sAMkhya (444) ja che jiNadhamo)
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ a.-2, sUtra-12, yoga tathA vedAMta vagere darzana kALane svataMtra dravya na mAnIne ene prakRti-puruSa - (jaDa-cetana)nuM ja rUpa mAne che. A bIjo pakSa nizcaya daSTi-mUlaka che ane pahelo pakSa vyavahAra-mUlaka. jainadarzanamAM jene samaya ane darzanAMtaromAM jene "kSaNa" kahyo che, enuM svarUpa jANavA mATe tathA "kALa' nAmanI koI svataMtra vastu nathI, te mAtra laukika dRSTivALAone vyavahAra nirvAhanA mATe kSaNAnukramanA viSayamAM karelI kalpanA mAtra che. A vAtane spaSTa samajavA mATe yogadarzana', pA.-3, sU.-paranuM bhASya jovuM joIe. ukta bhASyamAM kALa saMbaMdhI je vicAra che te ja nizcaya dRSTimUlaka che, tethI tAttvika lAge che. vijJAnanI saMmatiH vijJAnavettA kALane dizAnI jema kAlpanika mAne che, vAstavika nathI. ukta AlocanA ane AgAmomAM ullekhita tathyo para vicAra karavAthI e niSkarSa kADhI zakAya che ke nizcaya nayanI dRSTithI kALa svataMtra dravya kahevAmAM Ave che. nayonI daSTine dhyAnamAM rAkhavAthI jIvAbhigamokta pakSa ane bhagavatImAM kathina pakSanI saMgati thaI zake che. jIvAbhigamamAM pratipAdita pakSa nizcaya dRSTiparaka che, jyAre "bhagavatI'mAM pratipAdita pakSa vyavahAramUlaka che. nizcaya ane vyavahAra dRSTinA samanvayathI tattvano nirNaya karavo joIe. A rIte dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pagalAstikAya ane kALa-dravya rUpa pAMca ajIva dravyonuM nirUpaNa thayuM. Fu8) (ajIvanA bheda-prabheda) ajIva tattvanA saMkSepamAM 14 bheda ane vistArathI pa60 bheda kahevAmAM Ave che. ajIva tattvanA coda bheda : (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya - A traNeyanA traNa-traNa bheda che - skadha, deza (audhano eka bhAga) ane pradeza (sUkSmatam bhAga je alaga na hoya) A rIte traNeya dravyonA nava ane kALa-dravya maLIne arUpI ajIvanA dasa bheda thAya che. emAM rUpI ajIvanA 4 bheda milAvavAthI cauda bheda thaI jAya che. te cAra bheda e che - pudgalAstikAyanA skadha, pugalAstikAyanA deza, pagalAstikAyanA pradeza ane pudgala paramANu. ajIva tatvanA pAMcaso ATha bheda : vistAranI dRSTithI arUpI ajIvanA 30 bheda che ane rUpI ajIvanA pa30 bheda che. arUpI ajIvanA dasa bheda pahelAM batAvavAmAM AvyAM che, emanA sivAya dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa - A cArane dravya, kSetra, kALa, [ ajIvanA bheda-prabhedo ja che ) che445]
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva ane guNa - A pAMca bolonA sAthe lagAvavAthI 445=20 bheda thayA. pUrvamAM batAvelA 10 bhedomAM A vIsa bheda milAvI devAthI 10+20=30 bheda arUpI ajIvanA thaI jAya che. rUpI ajIvanA 530 bheda : rUpI ajIva pa30 prakAranA che. pahelAM kahevAmAM AvyuM che ke rUpI ajIva mAtra pudgala che ane emAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 2sa, 5 saMsthAna ane 8 sparza hoya che. kALo, lIlo, lAla, pILo ane sapheda - A pAMceya varNavALA padArthomAM 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza ane 5 saMsthAna e 20 bola jovA maLe che. tethI 20xv= 100 bheda varNAzrita thayA. surabhi gaMdha, durabhigaMdhamAM 5 varNa, 5 2sa, 8 sparza ane 5 saMsthAna e 23 bola jovA maLe che. tethI 2342=46 bheda varNAzrita thayA. madhura, kaTu, tikta (tIkhA), Amla (khATA) ane tUro - A pAMceya 2somAM 5 varNa, 2 gaMdha, 8 sparza ane 5 saMsthAna e 20 bola jovA maLe che, tethI 2045= 100 bheda rasAzrita thayA. guru ane laghu sparzamAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 2sa ane 6 sparza (guru tathA laghu sivAya) e 5 saMsthAna e 23 bola jovA maLe che. tethI 23x2=26 bheda guru, laghu sparzAzrita thayA. zIta ane uSNa sparzamAM paNa A ja rIte 46 bheda jovA maLe che. bheda e che ke ahIM 8 sparzomAMthI zIta-uSNa (ThaMDA-garama)ne choDIne (sivAya) 6 sparza levA joIe. snigdha ane rUkSa, komaLa tathA kaThora emAM paNa pUrvokta prakAre 6-6 sparza laIne 23 - 23 bola jovA maLe che. 2344=92 bheda thayA. 46+46+92=184 bheda sparzAzrita thayA. vRtta (lADu jevA goLa) tryasra arthAt ziMgoDAnI jema trikoLa, caturasra, arthAt bAjoTha jevo corasa, rimaMDaLa arthAt cUDI (baMgaDI) jevo goLa ane Ayata-lAkaDI samAna lAMbA A pAMceya saMsthAnomAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa ane 8 sparza e 20-20 bola jovA maLe che, tethI 2045=100 bheda saMsthAna Azrita thayA. A rIte varNAzrita 100 + gaMdhAzrita 46 + 2 sAzrita 100 + sparzAzrita 184 + saMsthAna Azrita + 100, e badhA maLIne 530 bheda rUpI ajIvanA thAya che. rUpI ajIvanA 530 + arUpI ajIvanA 30 bheda kula meLavavAthI ajIva tattvanA 560 bheda thaI jAya che. ukta rItithI ajIva tattvanA vize nirUpaNa saMpanna thayuM. 446 jiNadhammo
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ PUG (puNya tattvaH eka parizIlana) jainadarzana saMmata nava tattvomAMthI trIjuM tattva puNya che. "puti-zamI pati punati vA pavitra sraratyAtmAnam ti puSyam' arthAt je AtmAne zubha kare che athavA ene pavitra banAve che, te zubha-karma puNya che. badhI zubha pravRttio ane zubha prakRtio puNyanA aMtargata samAviSTa thaI jAya che. saMsAramAM je kaMI paNa zubha che, te badhA puNya ane puNyanA phaLamAM aMtanihita che. sAkSAt ke paraMparAthI puNya AtmA mATe upakAraka che. ahIM sudhI ke tIrthakaratvanI prAptinuM kAraNa paNa tIrthakarava nAmanI puNya-prakRti che. puNya tattvanI siddhiH puNyane jainadarzane svataMtra tattvanA rUpamAM mAnyatA pradAna karI che. ema to je kaMI vizvamAM che, te badhA jIva ane ajIva tattvamAM samAhita thaI jAya che, jema ke AgamamAM kahyuM che - 'jamatthi NaM loge taM savvaM dupar3o AraM, taMjahA jIvacceva ajIvacceva / ' - ThANAMga, dvitIya sthAna, sUtra-1 paMcAstikAyAtmaka lokamAM je kaMI paNa sat che, te badhA be tattvomAM samAviSTa thaI jAya che - jIva ane ajIva." evuM hovA chatAMya jainadarzanamAM nava tattva prasiddha che. ukta be tattvonuM kathana saMgraha nayanI dRSTithI che. mumukSu jijJAsune tattvonuM spaSTa jJAna karAvavA mATe nava tattvonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, je mokSamArgamAM atyaMta upayogI che. jyAre mAtra saMgraha nayanI dRSTi apekSita hoya che, tyAre be tattvonA kathanathI kAma cAlI jAya che, paraMtu mumukSune mokSamArganuM jJAna jyAre vistAranI apekSAthI karAvavuM apekSita hoya che, tyAre nava tattvonI vivecanA anivArya thaI jAya che. puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha - e cha tattvo jIva dvArA kRta karmonI vividha avasthAono dyotaka che. mumukSu AtmA mATe e jANavuM bahu jarUrI che ke puNya karma zuM che, pApakarma kyAM che, karmonuM Agamana kevI rIte thAya che, karmone AtmAthI kaI rIte AMzika rUpamAM alaga karavAmAM Ave che ane AtmA kaI rIte sarvathA karmonA baMdhanathI mukta thaIne potAnA carama ane parama lakSyane prApta karI zake che? adhyAtma zAstramAM e ja vAto sArabhUta hoya che, tethI emane alaga tattvanA rUpamAM pratiSThA pradAna karavAmAM AvI che. mokSa AtmAnI sarvocca bhUmikA che, mATe ene tattvarUpa mAnavAmAM Avyo che. A rIte jIva-ajIvanI sAthe ja pApa, puSya, ADhava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSane jainadarzanamAM tattvanI saMjJA ApavAmAM AvI che. K puNya tattvaH eka parizIlana D che 440)
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanI siddhi puNya-pApa vagere karmanI vividha paryAya che. prazna karI zakAya che ke karmanuM astitva siddha thayA vagara enI paryAyonI vicAraNA zuM artha rAkhe che ? mATe pahelA karmanuM astitva siddha karavuM joIe. karmanuM astitva pramANathI siddha nathI thatuM. je vAta pramANathI siddha na thAya enI upalabdhi nathI mAnI zakAtI. jema ke zaviSANanI upalabdhi nathI mAnI zakAtI. ukta praznanuM samAdhAna A che - karmanuM astitva anumAna-pramANathI siddha thAya che. te anumAna A prakAre che - sukha-duHkhanI anubhUtino koI hetu hovo joIe. kAraNa ke te kArya che. je kArya thAya che, eno koI hetu avazya hoya che, jema ke aMkurano hetu bIja. je sukha-duHkhanI anubhUtino hetu hoya, e ja karma che. tethI karmanuM astitva siddha thAya che. zaMkA karI zakAya che ke iSTa viSayonI prApti sukhano hetu che ane aniSTa viSayonI prApti du:khano hetu che. A pratyakSa hetune choDIne anya hetunuM anveSaNa karavuM upayukta nathI kahI zakAtuM, tethI sukha-duHkhanI anubhUtino hetu karma che, e vAta siddha nathI thatI. ukta zaMkAnuM samAdhAna A prakAre che - be vyakti samAna sukhanAM sAdhanonA hovA chatAMya alaga-alaga anubhUti kare che. eka vyakti emAM du:khanI anubhUti kare che ane bIjI vyakti e ja sAdhanomAM sukha mAne che. e ja rIte duHkha samAna sAdhanonA hovA chatAMya eka vyakti emAM sukha samaje che ane bIjI vyakti emAM duHkhano anubhava kare che. enAthI e artha nIkaLe (thAya) che ke te iSTa-aniSTa padArtha sukha-duHkha vagerenI anubhUtino koI anya ja hetu che ane te hetu che - karma. samAna sAdhanonA hovA chatAMya paLamAM thanArI vizeSatA karmanA astitvane siddha kare che. kahyuM che ke - jo tullasAhaNANaM phale viseso na so viNA heu / kajjattaNao goyama ! ghaDovva heU ya so kammaM // vizeSAvazyakabhASya, gAthA-16 13 arthAt H sAdhanonI tulyatA hovA chatAMya phaLamAM ja vizeSatA jovA maLe che, te vagara hetuthI nathI thaI zakatI. phaLanI vizeSatA eka kArya che, je vagara hetu nathI thaI zakatI. je-je kArya thAya che, eno hetu avazya hoya che, jema ke ghaTano hetu mATI che. phaLanI vizeSatA rUpa kAryano je hetu che, e ja karma che. A anumAna pramANathI karmanI sattA siddha thaI jAya che. - karmanA astitvane siddha karanAra bIjuM anumAna-pramANa A prakAre che. A bALa-zarIra anya dehapUrvaka che, kAraNa ke A indriya vagere sahita che. je indriya vagere sahita hoya che te anya dehapUrvaka jovA maLe che, jema ke yuvA-zarIra bALa-zarIra pUrvaka jovA maLe che. bALa-zarIra paNa indriya vagere sahita che, tethI te bALa-zarIra paNa anya dehapUrvaka hovuM joIe. je anya deha che te karma-zarIra ja che. jema ke kahyuM che ke - 448 jiNadhammo
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlazarIraM dehaMtarapuvvaM, iMdiyAimattao / jaha bAla deha puvvo juvadeho puvvamihaM kammaM // vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1614 ukta anumAna-pramANa dvArA karmanA astitvanI nirbAdha siddhi thaI jAya che. karmanI siddhi hovAthI enA zubha-azubha-paryAya rUpa puNya-pApanI ja siddhi thaI jAya che. puNya, pApano pratipakSI padArtha che, paraMtu pApanA abhAva rUpa asat tattva nathI. puNya ane pApanI alaga-alaga sattA che. koI ekabIjAnuM abhAvAtmaka tattva nathI, koI pakSakAra kahe che ke puNya koI padArtha nathI, je puNyanuM phaLarUpa sukha kahevAmAM Ave che. te pApano ja taratama yoga che arthAt pApanI apakRSTatA (nimnatA ochI) hovAthI sukha thAya che ane pApanI mAtrA vadhavAthI uttarottara duHkhanI mAtrA vadhatI rahe che. pApanI paramotkRSTatA ja sarvocca duHkha che. pApanI sarvathA nivRtti thaI javI ja mokSa che. je rIte atyaMta apathyanA sevanathI bImArI thAya che. jema-jema apathya sevanamAM kamI thAya che ema Arogya vadhatuM rahe che. sarvathA AhArano tyAga karI devAthI prANono mokSa thaI jAya che. kahyuM che pAvukkarise'hamayA taratama jogAvagarisao subhayA / tasseva khae bhokkho, apatthabhattovamANAo 11 - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1910 arthAt pApanI utkRSTatA hovAthI du:kha (azubha) thAya che. jema-jema pAponI mAtrAmAM kamI thatI jAya che, ema-ema zubhatA(sukha)nI prApti thatI jAya che. pApano sarvathA kSaya hovAthI mokSa thAya che. apathya bhojananI upamA dvArA ukta tathyanI puSTi thAya che. ukta pakSakArano uparyukta pakSa ucita nathI, kAraNa ke sukhanA prakarSanI anubhUti potAnA anurUpa karmanA prakarSathI ja thaI zake che. je rIte du:khanA prakarSanI anubhUti potAnA anurUpa pApakarmanA prakarSathI mAnavAmAM Ave che, e ja rIte sukhanA prakarSanI anubhUti paNa potAnA anurUpa puNyakarmanA prakarSathI ja saMbhava che. pApanA apakarSathI duHkhano apakarSa thaI zake che, paraMtu sukhano prakarSa saMbhava nathI. tethI puNya tattvano svataMtra rUpathI svIkAra karavo joIe. jema sAMsArika sukhanA sAdhanAbhUta bhojana, vastra ane AvAsa vagere padArthone prApta karavAmAM pahelAM thoDuM kaSTa uThAvavuM paDe che, paraMtu pachI lAMbA samaya sudhI enAthI sukha maLe che. e ja rIte puNya upArjana karavAmAM prathama to kaSTa sahana karavuM paDe che, paraMtu pachI dIrghakALa mATe sukhanI prApti thAya che. puNya upArjana karavuM saraLa nathI. pudgalonI mamatA tyAgyA vagara, guNajJa thayA vagara, yogonAM zubha kAryomAM lagAvyA vagara, bIjAnAM duHkhone potAnuM duHkha mAnIne ene dUra karavAnI bhAvanA ane pravRtti karyA vagara puNyanuM upArjana nathI thatuM. puNya tattva : eka parizIlana 449
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyanA nava prakAra : puNya upArjana karavA mATe zAstrakAre nava prakAra batAvyA che. jema ke "Agama'mAM kahyuM che - nava vihe punne paNNatte taM jahA-annapunne 1, pANapunne 2, vatthapunne 3, leNapuNNe 4, sayaNa puNNe 5, maNa puNNe 6, vaipuNNe 7, kAya puNNe 8, namokkAra pucho ? | - ThANAMga, sthAna-9, sUtra-676 arthAtu-puNya nava prakAranA kahevAmAM AvyA che. jema ke - (1) annapuor : niHsvArtha bhAvathI anna dAna karavAthI je puNyabaMdha thAya che, te anna puNya che, emAM vidhi dravya-deya vastu, dAtA ane pAtra lenArAnA vaizistrathI puNya baMdhamAM viziSTatA Ave che. (2) pAna puool : pANInuM dAna karavAthI je puNya-prakRtino baMdha thAya che, te pAna puNya che. (3) valtha puuI : vastronuM dAna karavAthI je puNya baMdha thAya che, te vastra puNya che. (4) nayaUT TUM : makAna vagere sthAnanuM dAna karavAthI je puNya prakRtino baMdha thAya che, te layaNa puNya che. (5) saT TUM : pATa, pATalo, pAtharaNuM vagere saMstAraka devAthI je puNya baMdha thAya che, te sayaNa puNya che. (6) maUT puure : manathI bIjAonI - guNIjanonI bhalAI cAhavAthI guNIonA pratye tuSTi-pramoda bhAvanA rAkhavAthI mana puNya thAya che. . (7) va puww : vacano dvArA guNIjanonuM kIrtana karavAthI, emanI prazaMsA karavAthI tathA hita-mita-priya vacana bolavAthI vacana puNya thAya che. (8) jAya puJUo : zarIra dvArA bIjAonI sevA karavAthI, anya jIvone sAtA pahoMcADavAthI, bIjAnuM duHkha dUra karavAthI, guNIjanonI sevA-zuzruSA paryApAsanA karavAthI je puNya prakRtino baMdha thAya che, te kAya puNya che. (9) namoznara TUM : yoga pAtrane namaskAra karavAthI, badhAnI sAthe vinamra vyavahAra karavAthI je puNya-prakRtino baMdha thAya che, te namaskAra pu' che. kahyuM che ke - annaM pAnaM ca vastra ca, AlayaH zayanAsanam / zuzrUSA vandanaM tuSTiM, puNyaM navavidhaM smRtam // - ThANAMga sthAna 9, sUtra-676nI TIkA ukta nava prakAranA puNya karatAM samaye zubha bhAvapUrvaka padgalika padArtho uparathI mamatA utAravI paDe che, parizrama paNa karavo paDe che, paraMtu puNyanuM phaLa prApta thavAthI dIrgha samaya sudhI ArAma tathA sukhanI prApti thAya che tathA zuddha dharmanI ArAdhanAno suavasara prApta thAya che. (50) 0000 0.00 0.00 00 jiNadharmoo]
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ pucanA cAra prakAra : puNyanuM phaLa sukha mAnavAmAM AvyuM che. paraMtu loka vyavahAramAM jovA maLe che ke aneka puNya karma karanAra vyakita duHkhI jovA maLe che ane aneka pApakarmanuM AcaraNa karanAra vyakti laukika samRddhi vagerethI paripUrNa jovA maLe che. A visaMvAdanuM zuM kAraNa che? A praznano javAba detA jainAcAryoe kahyuM che ke - pApa-puNyanA cAra prakAra che - (1) puNyAnubaMdhI puNya, (2) pApAnubaMdhI puNya, (3) pApAnubaMdhI pApa ane (4) puNyAnubaMdhI pApa. (1) puNyAnubaMdhI puNya je puNyanA kAraNathI vartamAnamAM paNa zubha sAmagrI prApta thaI che ane AgaLa paNa je puNyathI vadhu zubha sAmagrI prApta thanArI che, te puNyAnubaMdhI puNya che. jema ke koI vyaktie pUrvopArjita puNya prakRtithI manuSyabhavamAM sArI sAmagrI prApta karI ane AgAmI bhavamAM devagati rUpa vadhu sArI sAmagrI prApta karanAra che, to te puNya sAmagrI zubhAnubhAvanuM kAraNa hovAthI puNyAnubaMdhI puNya kahevAmAM Ave che. udAharaNa ApIne AnI puSTi karI zakAya che - gehAd gehAntaraM kazcicchobhanAdadhikaM naraH / yAti yaddhat sudharmeNa, advaMdeva bhavAdbhavam // 1 // - abhidhAna rAjendra jema koI manuSya sArA gharathI nIkaLIne enAthI paNa sArA gharamAM jAya che, e ja rIte je vyakti manuSya vagere sArA bhavathI devagati athavA parama zarIra rUpa sarvottama manuSya gatine je puNya karmanA mAdhyamathI prApta kare che te puNyAnubaMdhI puNya che. jema ke subAhukumAra tathA bharata cakravartI vagere. bharata cakravartIe pUrvopArjita puNyathI cakravartItva prApta karyuM ane pachI enAthIya zreSTha sthiti-mukti prApta karI. (2) pApAnubaMdhI puNya : pUrvopArjita puNya prakRtinA kAraNe vartamAnamAM to zubha sAmagrI prApta thaI hoya, paraMtu AgAmI bhavamAM je azubha sAmagrInI prAptinuM kAraNa banyA, te pApAnubaMdhI puNya che. jema ke pUrvopArjita puNyathI manuSyabhavamAM rAjya vagere sAmagrI maLI hoya, paraMtu maryA pachI naraka vagere azubha gatinuM je kAraNa banyA, te pApAnubaMdhI puNya che. kahyuM che - gehAd gehAntaraM kazccichobhanAdi tarannaraH / yAti yadyadsad dharmAt, tadvadeva bhavAdbhavam // 2 // jema koI manuSya potAnA sArA gharathI nIkaLIne koI kharAba gharamAM praveza kare che, e ja rIte je vyakti potAnA sArA vartamAna bhavathI asadharmanuM AcaraNa karI narakAdika bhavamAM jAya che, to te pApAnubaMdhI puNya che. jema brahmadatta cakravartI vagere. brahmadatta cakravartIne pUrva puNyathI cakravartItva prApta thayuM, paraMtu tIvra bhogAsaktinA kAraNe ene narakano mahemAna banavuM paDyuM. [ puNya tattva : eka parizIlana DT) A tatva: eka parizIlana ) 451) 451
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) pApAnubaMdhI pApa H pUrvopArjita azubha karmathI vartamAna bhavamAM paNa tiryaMca vagere azubha anubhAvanI prApti jenAthI thaI hoya, AgAmI bhavamAM paNa je naraka vagere azubhatara anubhavanI prAptinuM nimitta bane te pApAnubaMdhI pApa che. kahyuM che - gehAd gehAntaraM kazcida, zubhAdadhikaM naraH / yAti yadvanmahApApAt, tadvadeva bhavAdbhavam // 3 // jema koI manuSya potAnA azubha gherathI nIkaLIne enAthI paNa vadhu azubha gharamAM praveza kare che, e ja rIte je vyakti potAnA vartamAna azubha bhavamAM mahApApa karmanuM AcaraNa karIne naraka vagere bhavamAM jAya che, to te pApAnubaMdhI pApanuM pariNAma che. jema ke bilADI vartamAna bhavamAM paNa tiryaMca vagere azubha bhAvano anubhava kare che ane mahAprANAtipAta vagerenuM AcaraNa karIne naraka gatimAM jAya che - te pApAnubaMdhI pApanuM udAharaNa che. (4) puNyAnubaMdhI pApa H pUrvopArjita azubha karmanA kAraNe vartamAnamAM azubha anubhAvano anubhava jenAthI thAya, paraMtu e bhavamAM sudharmanuM AcaraNa karavAthI AgAmI bhavamAM zubha anubhAvano anubhava jenA dvArA thAya, te puNyAnubaMdha pApa kahevAmAM Ave che. jema ke pUrva bhavArjita azubha karmanA kAraNe koI jIve tiryaMca vagere yoni prApta karI hoya ane emAM dharma vagerenuM AcaraNa karIne devagati yogya zubha anubhAvanuM te nimitta (kAraNa) bane to te puNyAnubaMdhI pApa kahevAya che. kahyuM che - gehAd gehAntaraM kazcidazubhAditarannaraH / yAti yadvat sudharmeNa, tadvadeva bhavAdbhavam // 4 // jema koI vyakti azubha gharathI nIkaLIne zubha gharamAM praveza kare che ema je jIva vartamAna bhavamAM azubha anubhAvano anubhava karIne sadharmanuM AcaraNa karatAM-karatAM AgAmI bhava mATe zubha anubhAvanI bhUmikA taiyAra kare che, te puNyAnubaMdhI pApa kahevAmAM Ave che. jema caMDakauzika nAga vagere. caMDakauzika pUrvopArjita azubha karmanA kAraNe sarpa yoni prApta karI, paraMtu e bhavamAM kSamAzIlatA ane sahanazIlatA vagerenuM AcaraNa karIne devagati yogya anubhAvane prApta karavAnI bhUmikA taiyAra karI lIdhI. A puNyAnubaMdhI pApanuM udAharaNa che. je vyakti vartamAna bhavamAM puNyakarmanuM AcaraNa karatAM-karatAM paNa laukika samRddhinI apekSAthI pAchaLa (pachAta) che, emane puNyAnubaMdhI pApanuM udAharaNa samajavuM joIe. pUrvArjita azubha karmanA kAraNe te A bhavamAM bhale samRddha na thAya, paraMtu emano AgAmI bhava avazya zubhAnubhAvavALo haze, A nizcita samajavuM joIe. puNyanA viSayamAM uparyukta cAra zlokonA sivAya nIcenA cAra zloka paNa mananIya che. (452) 00000000000007 jiNadhamo )
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhAnubandhyataH, puNyaM kartavyaM sarvathA naraiH / yatprabhAvAdapAtinyo jAyante sarva sampadaH // 5 // sadAgama vizuddhena, kriyate tatra cetasA / etaMca jJAnavRddhebhyo jAyate nAnyataH kvacit // 6 // cittaratnamasaMkliSTa mAntaraM dhanamucyate / yasya tanmuSitaM dauSestasya ziSTA vipattayaH // 7 // dayA bhUteSu vairAgyaM, vidhivad guru pUjanam / vizuddhA zIla vRttizca puNyaM puNyAnubandhyadA // 8 // arthAtu manuSyo haMmezAM zuddha sAdhya mATe paNa puNyAnubaMdhI puNyanuM AcaraNa karavuM joIe. kAraNa ke enA mAdhyamathI nara zAzvata-amara-nirvANa tathA avinazvara svarUpane prApta karI zake che. 5 jJAna vRddha zruta sthavironA samyaka upAsanAnA kAraNe prApta vizuddha AgamanA jJAna dvArA jenuM citta nirmaLa thaI gayuM che, e ja vyakti puNyAnubaMdhI puNyanuM anuSThAna karI zake che. 6 citta ratnanI nirmaLatA ja Abhyatara dhana kahevAmAM Ave che. jenA nirmaLa cittarUpI ratna doSonA dvArA corI lIdhuM hoya, enA mATe mAtra vipattio ja bacelI rahe che. 7 badhA jIvo upara dayA karavI, vairAgyabhAva dhAraNa karavo (rAga-dveSa rahitatA), vidhipUrvaka gurunI upAsanA karavI, niraticAra vratonuM pAlana karavuM vagere puNyAnubaMdhI puNyabaMdhanA upAya che. 8 puNyanI 42 prakRtioH puNya pUrvokta annapuNe vagere nava prakArathI bAMdhavAmAM Ave che ane nimnokta 42 zubha prakRtionA rUpamAM bhogavavAmAM Ave che. A 42 zubha karma prakRtione ja puNya prakRtinA rUpamAM oLakhavAmAM Ave che - sAyaM, uccAgoyaM, nara-tiri-devAuyAiM taha NAme / devadugaM maNuyadugaM paNiMda jAiya taNupaNagaM // aMgovaMgANa tigaM par3hamaM saMghayaNa vajjarisaha nArAyaM / paDhamaM ciya saMThANaM vaNNAi caukka supasatthaM // agurulahu parAghAyaM ussAsaM AyavaM ca ujjoe / supasatthA vihagagai tasAidasagaM ya nimmANaM // titthayareNaM sahiyA bAyAlA puNNapagaio // - sthAnAMga TIkA, sthAna-1, pR-15 ( puNya tattvaH eka parizIlana che che 453)
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) sAtAvedanIya, (2) uccagotra, (3) manuSya gati, (4) manuSyAnupUrvI, (5) devagati, (6) devAnupUrvI, (7) paMcendriya jAti, (8) audArika zarIra, (9) vaikriyaka zarIra (10) AhAraka zarIra, (11) taijasa zarIra, (12) kArmaNa zarIra, (13) dArika aMgopAMga, (14) vaikriyaka aMgopAMga, (15) AhAraka aMgopAMga, (16) vaja RSabha nArAca saMhanana, (17) sama caturastra saMsthAna, (18) zubha varNa, (19) zubha gaMdha, (20) zubha rasa, (21) zubha sparza, (22) agurulaghutva, (23) parAghAta nAma, (24) ucchavAsa nAma, (25) Atapa nAma, (26) udyota nAma, (27) zubha vihAyogati (cAlavAnI gati), (28) nirmANa nAma, (29) trasa nAma, (30) bAdara nAma, (31) paryApta nAma, (32) pratyeka nAma, (33) sthira nAma, (34) zubha nAma, (35) subhaga nAma, (36) susvara nAma, (37) Adeya nAma, (38) yazokIrti nAma, (39) devAyu, (40) manuSyAyu, (41) tiryaMcAyu ane (42) tIrthakara nAma.* samyakatva, hAsya, rati, puruSa vedane zubha prakRti mAnavAno abhimata H A cAra prakRtione zubha mAnavA vize e Azaya mAnI zakAya che ke e cAreya prakRtio puNya baMdhanI hetubhUta paNa che. tethI kAraNamAM kAryano upacAra karIne A cAreyane puNyaprakRtinA nAmathI saMbodhita karavAmAM AvyA che. te saMgata (ucita) lAge che. chatAMya samyakatva mohanIya mohakarmanI prakRti che. paNa e prakRti naMbaravALA cazmAnI jema samyakatva zraddhAnamAM bAdhaka nathI, paNa sAdhaka che. jo ke (chatAM) naMbaravALA cazmA Avaraka che, paraMtu anya Avaraka tattvonI jema Avaraka nathI, paNa te Atmika rozanIne prajvalita karavAmAM nimittabhUta paNa bane che. A prakAranI sthiti samyakatva mohanIya karmanI mAnI zakAya che. hA, kSAyika samyakatva ane aupathamika samyakatvanI apekSA bhale Avaraka mAnavAmAM Ave, paraMtu kSAyopathamika samyakatvanI dRSTimAM sahAyaka che ane AtmAne UrdhvamukhI karavAmAM bahu dUra sudhI AnuM yogadAna rahe che. * 'tattvArtha sUtramAM "vedya saMkhyatve hAca ta puruSa vezumAyunama gotrA put ' adhyAya-8, sUtra-26 dvArA satAvedanIya samyakatva mohanIya hAsya, rati, puruSa veda, zubhAyu, zubha nAma ane zubha gotra - A pravRtione puNya rUpa kahyuM che. emAMthI samyakatva, hAsya, rati ane puruSa veda A cAra prakRtionuM anyatra kyAM paNa puNyarUpamAM varNana nathI. digaMbara - zvetAMbara badhA graMthomAM mAtra 42 prakRtione ja puNyarUpamAM mAnyuM che. e cAra prakRtio mohanIya karmanI hovAthI pAparUpa che. A cAra prakRtione puNyarUpa mAnanAro mata vizeSa khUba ja prAcIna che, evuM jJAta thAya che kAraNa ke ukta sUtramAM upalabdha emanA ullekha sivAya bhASya vRttikAre paNa matabhedane darzAvanArI kArikAo ApI che ane lakhyuM che ke - "A maMtavyanuM rahasya saMpradAya vicchedanA kAraNe amane khabara nathI." hA, caturdaza pUrvadhArI jANatA haze. vizeSAvazyaka bhASyamAM paNa A matano ullekha che - sAyaM sammaM hAsaM purisarai subhAu nAma gottaaii| punnaM se saM pAvaM, neyaM savivAgamavivAgaM / (454) OOOOOOOOOOOOD ) ( jiNadhamo)
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnI (kSAyopazamika samyaktvanI) upalabdhi hovAthI vItarAga deva-prarUpita tattvonI jANakArIthI manuSya svAbhAvika rUpathI sAttvika hAsyane prApta thAya che. aMdhakAramAM bhaTakatA manuSyane prakAza maLavAthI harSanI paNa prApti thAya che. A harSa mohano bheda hovA chatAMya bAdhaka nathI hoto ane puNyano hetu paNa bane che. jyAre vyaktine sudeva, suguru ane sudharmanI zraddhA kSAyopazamika samyaktva bhAvathI upalabdha thAya che. e samaye deva-guru-dharmanA pratye AtmAmAM anurakti pedA thAya che. A anuraktine paNa prazasta ratinuM rUpa kahI zakAya che. prazasta rAgathI AtmAno vItarAga devanA mArga para anugamana karavAno utsAha utpanna thAya che. pariNAma svarUpa deza vrato, mahAvratone aMgIkAra karatA uparanAM guNasthAnomAM ArohaNa kare che. saMjvalana catuSka chaThThA guNasthAnathI laIne dasamA guNasthAna sudhI rahe che. paraMtu A kaSAyanI sthiti apramatta vagere guNasthAnomAM AtmAne vadhA2vAmAM koI prakAranI muzkelI pedA nathI karatI. paNa aSTama guNasthAnamAM upazama, kSapaka zreNInI gatithI navamA tathA dasamA guNasthAna sudhI AtmA pahoMcI jAya che. ema ja prazasta rAga arthAt sudeva - suguru - sudharmanA pratye je rAga che, te AtmAne pavitratAnI tarapha vALanAra che. tethI, zrAvakonA kaI vizeSaNono ullekha karatAM 'bhagavatI sUtra'mAM eka vizeSaNa e paNa AvyuM che - "phri minnA dhamma pemArAvarattA' e ja prazasta ratinI sthiti che. tinA be bheda karI zakAya che - : (1) adhomukhI rati : jemAM pitA-putra, parijana, saMpatti vagerenA pratye Asakita rUpa rita rahe che. A AtmAne adhogatimAM laI janAra che. (2) UrdhvamukhI rati H je AdhyAtmika dharAtala para gurujanonI sAthe prazasta rAga rUpa rati che, te prazasta kahevAya che ane puNya baMdhanuM kAraNa paNa bane che, jema ke svargalokanI prApti mATe batAvyuM che - 'sarAgasaMyama- saMyamAsaMyamAkAmanirjarA bAlatapAMsi devasya ' - tattvArtha sUtra, 6/20 puruSa veda, ApekSika dRSTithI mohanI halkI avasthA che. zAstrakAroe vedanI dRSTithI puruSa veda, strI veda ane napuMsaka vedane kramazaH tRNAgni, karISAgni, nagara dAha A traNa prakAranI upamA ApIne dhvanita karyuM che ke tRNAgninA tulya rUpanI pradhAnatAthI puruSa vedano prasaMga Ave che ane te puruSa veda mohanI svalpatAnI avasthAmAM mAnavAmAM Ave che. tIvra mohanI apekSA maMda mohanI sthitimAM zubha pariNAmano bhAva paNa AvI zake che ane zubha pariNAma puNyano hetu che - zubhaH puNyasya tattvArtha sUtra, 6/3 Ano baMdha navamA guNasthAna sudhI cAle che. jyAre strI veda ane napuMsaka vedanAM be guNasthAno sudhI baMdha thAya che. enA sivAya eka kAraNa e paNa che ke 'ThANAMga sUtra'nA puNya tattva : eka parizIlana 455 -
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10mAM ThANAmAM puruSajyeSTha' A pada AtmAnI sAthe saMyukata thayuM che. jeno artha e che ke mohanuM jeTaluM halakApaNuM haze, eTaluM ja Urdhvagamana thaze. tethI e paNa puNyano hetu siddha thAya che. vizuddha adhyavasAya ane mohanI alpatAnA kAraNe anivRtti bAdara guNasthAnamAM puruSa vedamAM eka sthAna sudhI rasa baMdha paNa saMbhava che. A dRSTinA pariprekSyamAM A cAra prakRtione pUrvAcAryoe puNya prakRtinA rUpamAM gaNAvyo che te saMbhava lAge che. vidvajjana gahana dRSTithI ciMtana kare, e apekSA che. uparyukta puNyanI 42 prakRtiomAM paMcendriya jAti, manuSya zarIra, vaja RSabha nArAca saMhanana vagere mokSanI sAmagrI sammilita che. aMtarAya karmanA kSayopazama sahita puNya vagara A sAmagrI nathI maLatI ane A sAmagrI vagara mokSanI prApti nathI thaI zakatI. tenI vivekanI sAthe puNya tattvane svarUpa samajIne ene yathocita rUpathI grahaNa karavuM joIe. puNyanI heya-oNca upAdeyatA : puNya tattvane khUba UMDANathI samajavuM joIe. A evuM tattva che, je vividha bhUmikAomAM upAdeya, zeya ane heya banI jAya che. cAritra (sarva virati) prAptinA pUrva bhUmikAomAM puNya tattva upAdeya che, kAraNa ke paMcendriyatatva, manuSya bhava, Arya kSetra vagere saMyama grahaNanI sAmagrI puNya vagara prApta nathI thatI. jyAM sudhI puNyano sahAro nathI levAmAM Avato tyAM sudhI A sAmagrI prApta nathI thatI. A sAmagrInA abhAvamAM saMyamanI prApti nathI thaI zakatI. sarvavirati rUpa cAritra svIkAra karyA pachI saMyAmAvasthAmAM puNya tattva jJaya tathA upAdeya che, heya nathI. cAritranI pUrNatA hovAthI arthAt caudamA guNasthAnamAM te heya thaI jAya che, kAraNa ke zarIrane choDyA vagara mokSanI prApti nathI thaI zakatI. badhAM kama prakRtiono sarvathA kSaya thavAthI ja mokSanI prApti thAya che. jema ke samudranI eka pArathI bIje pAra javA mATe jahAja para caDavuM Avazyaka hoya che ane kinArAnI najIka pahoMcIne eno tyAga karavo paNa eTalo ja Avazyaka che. baMnenA avalaMbana lIdhA vagara pAra pahoMcavuM saMbhava nathI. A rIte prAthamika bhUmikAmAM puNya tattvane apanAvavuM Avazyaka che. ane Atma-vikAsanI carama sImAnA najIka pahoMcyA pachI ene choDI devuM paNa Avazyaka che. jahAjamAM beThelI vyakti mATe te zeya che ane upAdeya che, heya nathI. saMsArarUpI samudrathI pAra thavA mATe puNya rUpI pota (jahAja)nI AvazyakatA che, paraMtu caudamAM guNasthAnamAM pahoMcyA pachI mokSarUpI nagaranI prAptinA samaye puNya heya thaI jAya che. je vyakti ke je samudAya-vizeSa A bhUmikAnA bhedane samasyA vagara pahelAthI ja puNyane heya samajIne tyAgI de che, enI e ja dazA thAya che je kinArAnA najIka pahoMcyA pahelAM ja jahAjane choDI de che. vacce jahAja tyAgI denArA samudramAM DUbe che ane puNyane tyAgI denArA saMsAra samudramAM DUbe che. (45) ane jiNadhAmo)
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtra" zataka-1, a.-7 sUtra-62mAM kahyuM che ke - "tahAruvassa samaNassa mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM vayaNaM soccA nisamma tao bhavai saMvega, jAe sadde tivva dhammANu rAga ratte / seNaM jIve dhammakAMkhae, puNNakAMkhae saggakAMkhae, mokkhakAMkhae..... tathA rUpa zramaNa mAhaNathI eka paNa Arya dhArmika vacanane sAMbhaLIne samyagudRSTi jIva zraddhAzIla, saMvegazIla ane tIvra dharmAnurAgavALo hoya che. te dharmanI kAmanA kare che, puNyanI kAmanA kare che, svarganI kAmanA kare che ane mokSanI kAmanA kare che. A Agamika pAThamAM puNyanI kAmanA karavAnuM kahyuM che. enAthI siddha thAya che ke sarvocca sthitinA pUrva sudhI puNya upAdeya, AdaraNIya ane grAhya che. paNa e avazya che ke te aMtima sAdhya (lakSya) nathI, aMtima sAdhya to mokSa ja che. je pakSa puNyane ekAMtataH heya batAve che, enA matAnusAra to tIrthakara nAma karma paNa tyAjya ja lAgaze. tethI jyAM sudhI mokSa sannikaTa nathI tyAM sudhI puNya karma AdaravA yogya che. zAstromAM dareka sthaLa para puNyano mahimA pragaTa karyo che. teramA guNasthAna sudhI puNya prakRti rahe ane baMdhAya che. sArAMza e che ke puNyanA vize ekAMta pakSa grahaNa karavuM ucita nathI. je tattva sarvocca sthiti upara pahoMcatA samaye choDavA yogya hoya che, ene prAthamika ane mAdhyamika stara para ja choDavA yogya mAnI levuM kadIya saMgata nathI kahI zakAtuM. mokSaprAptinI sthitimAM puNya tattva svayaMmeva chUTI jAya che, ene choDavAnI AvazyakatA nathI paDatI. tethI prAcaryanI apekSAe puNya tattvane upAdeya samajavuM joIe. puNya saMbaMdhita bhrAMti ane enuM nirAkaraNa : jaina dharmano eka upa (terApaMtha, saMpradAya puNyanA viSayamAM moTI vicitra mAnyatAo rAkhe che. enuM maMtavya che ke - "sthAnAMga sUtra'mAM je nava prakAranAM puNya batAvyAM che, te mAtra sAdhune AhAra vagere ApavAthI thAya che, anyane ApavAthI nahi. bIjAne ApavAthI ekAMta pApa thAya che, kAraNa ke sAdhuthI Itara badhA kupAtra che." A paMthanA AcArya zrI jItamalajIe svaracita "bhrama vidhvaMsana'mAM "sthAnAMga sUtra'nA ukta pAThanI vyAkhyA karatA lakhyuM che - sAdhuthI anero te kupAtra che, anerAne dIdhA anerI prakRtino baMdha kahyo, anerI prakRti pApanI che." - bhrama vidhvaMsana pRSTha-79 ukta paMthanI uparyukta mAnyatA nitAMta bhrAMtipUrNa che. "sthAnAMga sUtra'no e pATha A prakAra che - "vavide paUUje paUUtte, taiI-annapu00, pAIpudon, Upuugo, sayaUJJUo, vatthapuoor, RUITUTo, varUpu00, puugh, mowAra pucho ?" arthAt "puNya nava prakAranAM che - anAjanuM dAna devuM, pANInuM dAna devuM, ghara makAnanuM dAna devuM, oDhavA-pAtharavAnuM dAna devuM, vastranuM dAna devuM, guNa niSTha puruSane joIne manamAM ( puNya tattva: eka parizIlana DT: 00. 0 T45]
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasanna thavuM, vacanathI guNIjanonI prazaMsA karavI, kAyAthI guNasaMpanna vyaktinI vinaya-bhakti, sevA zuzruSA karavI ane guNasaMpanna vyakitane namaskAra karavA." prastuta pAThamAM sAdhAraNa rUpathI anAja - pANI vagerenuM dAna ApavAthI puNya baMdha kahyo che, A pAThamAM kyAMya A ullekha nathI ke sAdhune devAthI puNya thAya che, anyane devAthI nahi. A pAThamAM koI vyakti vizeSane devAno nirdeza nathI. tethI A pAThanA AdhAre sAdhunA sivAya anya dIna-hIna vyaktione dayA karIne dAna devAmAM ekAMta pApa batAvavuM sarvathA bhrAMtipUrNa che ane bhoLA lokone bhramita karanAra che. ukta paMthano tarka che ke - "jo sAdhuthI alaga vyaktine dAna ApavAthI puNya thAya che, to sAdhuthI alaga vyaktine namaskAra karavA ane enI prazaMsA karavAthI paNa puNya hovuM joIe. jyAre ene namaskAra karavA tathA enI prazaMsA karavAthI puNya nathI maLatuM. A rIte sAdhuthI bIjAne dAna ApavAthI paNa puNya maLatuM nathI. emanA A tarka nirAdhAra che, kAraNa ke sAdhuthI alaga vyaktine vaMdana karavA tathA enI prazaMsA karavAthI paNa puNya thAya che, jo te vaMdanIya tathA prazaMsanIya puruSa guNasaMpanna thAya". prasiddha navAMgI TIkAkAra zrI abhayadeva sUrie A vize e ja lakhyuM che - "manasA guNiSu toSAd, vAcA prazaMsanAt, kAyena paryupAsanAt namaskArAcca yat puNyaM tanmanaH puNyAdIni / ' guNavAna puruSone joIne manamAM prasannatA lAvavA, vacanathI emanI prazaMsA karavA ane zarIrathI emanI sevA-suzruSA karavA tathA emane namaskAra karavAthI je puNya thAya che, ene kramazaH manaH puNya, vacana puNya, kAya puNya ane namaskAra puNya kahe che. TIkAkAre ukta uddharaNamAM guNavAnane joIne manamAM prasannatA lAvavA, enI prazaMsA karavA vagerethI puNya hovuM kahyuM che, mAtra sAdhune ja namaskAra karavAthI nahi. tethI sAdhuthI alaga vyakitaone vaMdana-namaskAra karavAmAM ekAMta pApa kahevuM sarvathA mithyA che. jema sAdhuthI alaga yathAyogya guNavAna puruSane vaMdana, namaskAra tathA enI sevA-suzruSA vagere karavAthI puNya baMdha thAya che, e ja rIte sAdhuthI alaga dIna-hIna jIvo para anukaMpA karIne dAna devAthI paNa puNya thAya che. jo ema kahevAya ke ukta TIkAmAM je " pu' zabda Avyo che, eno artha sAdhu che, kAraNa ke sAdhu ja guNavAna hoya che. A kathana sarvathA asaMgata che, kAraNa ke jo TIkAkArane ahIM sAdhu artha abhISTa hota to te spaSTa rUpathI tyAM "sAdhupu' zabdano prayoga karatA. guNipu' zabdano prayoga karIne TIkAkAre samasta guNaniSTha puruSonuM grahaNa karyuM che - mAtra sAdhunuM ja nahi. A kathana satya nathI ke mAtra sAdhu ja guNavAna hoya che. sAdhu sivAya zrAvaka-zrAvikA vagere paNa guNavAna hoya che. mATe caturvidha saMghanI vyAkhyA karatA TIkAkAre lakhyuM che - 'saMghaH guNaratna pAtrabhUta-sattva samUhaH' (sthAnAMga TI) [58 jiNadharmo
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'guNarUpI ratnonA pAtrabhUta jIvonA samUhanuM nAma saMgha che. e saMghamAM mAtra sAdhu ja nathI hotA - zrAvaka-zrAvikA paNa hoya che. tethI sAdhuthI alaga vyakti paNa guNavAna hoya che. e badhA guNavAnonuM grahaNa karavA mATe ukta TIkAmAM 'guNipu' zabdano prayoga karyo che. tethI 'guNipu' zabdathI mAtra sAdhuno artha levo mithyA che. sAdhuthI alaga vyaktinI prazaMsA karavAthI 'sthAnAMga sUtra'mAM puNya hovuM kahyuM che paMcahi ThANehiM jIvA sulabha bohiyattAe kammaM pagareMti, taMjahA-arihaMtANaM vaNNaM vayamANe jAva vivikka tava daMbacerANaM devANaM vaNNaM vayamANe / sthAnAMga sUtra, 5/ 2/ 29 'jIva pAMca kAraNothI sulabha bodhi karma bAMdhe che - (1) arihaMtonI prazaMsA karavAthI, (2) arihaMta bhASita dharmanI prazaMsA karavAthI, (3) AcArya ane upAdhyAyanI prazaMsA karavAthI, (4) sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAonA samUhanI prazaMsA karavAthI tathA (5) uttama zreNInuM brahmacarya dhAraNa karanAra devonI prazaMsA karavAthI.' ukta pAThamAM uttama zreNInuM brahmacarya dhAraNa karanAra devonI prazaMsA karavAthI sulabha bodhi karma baMdha hovuM kahyuM che. tethI sAdhuthI itaranI prazaMsA karavAmAM ekAMta pApa kahevuM mithyA che. je rIte sAdhuthI alaga paripakva brahmacaryavALA devatAnI prazaMsA karavAthI puNyabaMdha thAya che, e ja rIte sAdhuthI alaga guNasaMpanna puruSane vaMdana-namaskAra karavAthI tathA enI sevA-zuzruSA karavAthI ane dIna-duHkhI jIvone anukaMpA dAna devAthI puNya baMdha thAya che. jo sAdhuthI alaga vyaktine dAna ApavAthI puNya baMdha nathI thato, to pachI sAdhuthI alaga paripakva brahmacaryavALA devatAnI prazaMsA karavAthI paNa sulabha bodhi rUpa puNya prakRtino baMdha thavo joIe. paraMtu zAstrakAra enAthI puNya baMdha hovo kahI rahyA che. tethI sAdhuthI alaga vyaktine dAna-sanmAna, vaMdana-namana vagere karavAmAM ekAMta pApa kahevuM mithyA che. nAnA sAdhu moTA sAdhune, nAnA zrAvaka moTA zrAvakane, nAno bhAI moTA bhAIne, putra potAnA mAtA-pitAne vaMdana-namana kare che, enAthI puNyano baMdha thAya che, pApano nahi. keTalAka loko kahe che ke - "jo dIna-hIna jIvone anukaMpA dAna devAthI puNya thAya che, to emane namaskAra karavAthI paNa puNya thavuM joIe ?'' paraMtu emano A tarka yuktisaMgata nathI. anukaMpA dAna nAnAM-moTAM badhAM prANIone ApavAmAM Ave che, paraMtu vaMdana-namana badhAne nathI karavAmAM AvatA, potAnAthI zreSThone ja karavAmAM Ave che. dIna-hIna pANI anukaMpA karavA pAtra che, paraMtu zreSTha tathA guNasaMpanna na hovAnA kAraNe te vaMdananamaskArane pAtra nathI. tethI emane anukaMpA dAna devAthI puNya thAya che, vaMdana namaskAra karavAthI nahi. A rIte spaSTa pratipAdana hovA chatAyaM mithyA kalpanA karIne anukaMpA dAna devA tathA sAdhuthI itara mAtA-pitA tathA zreSTha zrAvaka vagerene vaMdana-namaskAra karavAmAM ekAMta pApa kahevuM bhayaMkara bhUla che. anukaMpA dAna virodhI kahe che ke - "jo sAdhuthI itarane dAna devAthI puNya thAya che, to kasAIne bakaro mAravA mATe, corane corI karavA mATe, vezyAne vezyAvRtti mATe dAna puNya tattva : eka parizIlana 459
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApavAthI paNa puNya thavuM joIe. paraMtu emanuM A kathana tarkasaMgata nathI, kAraNa ke corajAra-hiMsaka-vezyA vagerene A rIte apAtuM dAna anukaMpA dAna nathI, paNa adharma dAna che. dAtA pApa bhAvanAthI e dAna kare che, tethI emAM puNya nathI, ekAMta pApa che. paraMtu je dAna dIna-hIna jIvo para dayA karIne puNyArtha ApavAmAM Ave che, enAthI to puNya thAya che. "sthAnAMga sUtra'mAM navamA sthAnamAM evA ja dAnano ullekha karavAmAM Avyo che. tethI anukaMpA dAnane ekAMta pApamaya batAvavuM AgamathI sarvathA viruddha che. ukta spaSTIkaraNathI sarvathA siddha thaI jAya che ke "sthAnAMga sUtra"mAM kathita nava prakAranA puNya mAtra sAdhune ApavAthI ja nathI thatuM, paNa jarUratamaMda jIvone anukaMpA buddhithI ApavAthI paNa puNya thAya (maLa) che. zubha bhAvathI koIpaNa jIvane ApavAmAM AveluM dAna puNya baMdhanuM kAraNa che. emAM koI saMdeha na hovo joIe. anerI prakRti pucanI che, pApanI nahiH sthAnAMga sUtra'nA A puNya saMbaMdhita pAThanA nIce TabbA artha lakhIne enI samAlocanA karatA bhrama vidhvaMsanakAre lakhyuM che - ___ "aneje TabbA meM kahyo - pAtra ne viSe je annAdika to devo, teha thakI tIrthaMkarAdika puNya-prakRtino baMdha / to adhika zabda meM to bayAlIsuMha puNyaprakRti AI... valI koI puNyanI prakRti bAkI nahIM, anerA ne dIdhAM anerI prakRtino vaMtha, te mane prati pApa nI che " bhrama vidhvaMsanakAre je TabdhArtha lakhyo che, te apUrNa che. AcArya bhISaNajInA janmathI pUrva lakhelA "TabbA' arthamAM ukta pAThano A rIte artha karyo che - "pAtrane vize "annAdika dIjai teha thakI tIrthaMkara nAmAdika puNya prakRti no bNdh| . teha thakI anerAM ne deva'te anerI puNya prakRti no baMdha // " ukta TabbA arthamAM sAdhuthI itarane dAna devAthI puNya prakRtino baMdha spaSTa lakhyo che, tethI bhrama vidhvaMsanakAre A TabbAne choDIne evo apUrNa TabbAno artha Apyo che. je apUrNa TabbAno Azraya AcArya jItamalajIe lIdho che, e anusAra paNa sAdhuthI alaga vyaktine dAna ApavAmAM ekAMta pApa hovuM siddha nathI thatuM. emanA mAnya TabbAmAM paNa anerAM ne revuM te mane prati no vaMza ' lakhyuM che, tyAM pApa prakRtino baMdha nathI lakhyuM, tethI tyAM anerI prakRtithI matalaba tIrthakara nAma vagere prakRtithI alaga puNya prakRtino baMdha hovo abhipreta che. anerI prakRtino artha pApa prakRti batAvavuM sarvathA aprAsaMgika ane anucita che. potAnA pakSanA samarthanamAM bhrama vidhvaMsanakAre AgaLa lakhyuM che ke - "ni RSamadivasa kahive caubIsuMi tIrthaMkara AyA / gautAdika sAdhu kahive 14 hajAra hI AyA / prANAtipAdika pApa kahive 18 pApa AyA, mithyAtva Adika Asrava kahive 5 Asrava AyA / tima tIrthaMkara Adi puNya prakRti kahive saba puNyanI prakRti AI / valI koI puNyanI prakRti bAkI rahI nahIM. // " (400 ane jiNadhamo)
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukata kathana to kusaMgata che ane ra asara-saMsaDha jajAra khadeva badho tIrthakaromAM prathama che, gautama svAmI bhagavAna mahAvIranA 14 hajAra ziSyomAM sauprathama tathA pramukha ziSya che. aDhAra pApomAM sauprathama prANAtipAta che ane paMca AstravomAM pahelo, mithyAtva Asrava che, tethI emanI sAthe "Adi' lagAvavAthI badhAnuM grahaNa thaI zake che. paraMtu tIrthakara vagere puNya prakRti kahevAthI badhA puNya prakRtionuM grahaNa nathI thaI zakatuM, kAraNa ke tIrthakara nAma prakRti 42 puNya prakRtionA AdimAM nathI paNa badhAthI aMtamAM che. jema badhA tIrthakaronA aMtamAM thavAnA kAraNe mahAvIra vagere tIrthakara kahevAthI covIsa ja tIrthakaronuM grahaNa nathI thaI zakatuM, e ja rIte badhI puNya-prakRtionA aMtamAM thavAnA kAraNe tIrthakara nAma vagere puNya prakRti kahevAthI 42 puNya pravRtionuM grahaNa nathI thaI zakatuM. "sthAnAMga sUtramA puNya prakRtiono je krama ApavAmAM Avyo che, emAM tIrthakara nAmanI puNya prakRti badhAthI aMtamAM che. enA mATe "puNyanI 42 prakRtio' zIrSakamAM udhRta gAthAo juo. tyAM badhAthI pahelA sAtavedanIya puNya prakRti batAvI che, ane aMtamAM tIrthakara nAma puNya prakRtinuM nAma AvyuM che. - AcArya bhISaNajIe potAnA "navadubhAva padArtha nirNaya" nAmanA pustakamAM puNyanA DhALamAM 42 prakRtionuM A ja kramathI varNana karyuM che. tethI A krama bhrama vidhvaMsanakArane paNa mAnya che. tethI tIrthakara vagere puNya prakRti kahevAthI badhI pravRtionuM grahaNa batAvavuM anucita che. jo koI e pUche ke - "jyAre tIrthakara nAmanI puNya prakRti badhAnA aMtamAM che tyAM ahIM tIrthakara vagere puNya prakRti kahevAno zuM abhiprAya che ?" Ano javAba e che ke - "ahIM tIrthakara zabdanA sAthe prayukta "Adi' zabdano artha sAdezya che, prAthamya nathI. tethI tIrthakara nAmanI puNya prakRtinA sadaza viziSTa puNya pravRtionuM grahaNa karAvavA mATe ja ahIM TIkA tathA TabbAmAM "Adi' zabdano prayoga thayo che." pUrvAcAryoe "Adi' zabdanA nIce pramANe artha batAvyA che - samIpye ca vyavasthAyAM prakAre'vayave tathA / catuSvartheSu medhAvI hyADi zabdaM tu lakSayet // buddhimAne "Adi' zabdanA cAra artha samajavA joIe (1) sAmIpya, (2) vyavasthA, (3) prakAra-sAdezya ane (4) avayava. ukta zlokanA prakAzamAM bhrama vidhvaMsanakAraka dvArA ullekhita "TabbA" arthanuM tAtparya e che ke pAtrane ApavAthI tIrthakara nAma sadeza ucca puNya prakRtino baMdha thAya che. bIjAne dAna ApavAthI bIjI puNya prakRtino baMdha thAya che. Ano e abhiprAya kadI nathI ke pAtra sAdhune dAna devAthI badhI puNya prakRtio baMdhAya ane sAdhuthI alaga vyaktine devAthI ekAMta pApano baMdha thAya. bIjI vAta e che ke A saMdarbhita pAThamAM puNyanuM varNana karavAmAM AvI rahyuM che, na ke pApanuM. tethI prastuta pAThamAM pApanuM varNana batAvavuM aprAsaMgika ane anucita che. jyAre prastuta pAThamAM puNyanuM prakaraNa cAlI rahyuM che tyAre TambAkAra sAdhuthI alaga vyaktine dAna [ puNya tattva : eka parizIlana DT0000000000000461)
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApavAthI pApa thavuM kevI rIte batAvI zake che? buddhimAnoe prasaMganuM dhyAna rAkhIne e vAta svayaM samajI levI joIe. bhrama vidhvaMsanakAra eka kuyukti rajU karatAM lakhe che - "ane bhagavaMtA to sAdhu ne kalpe tehija dravya kahyA chai / anerA ne dayA puNya huve to gAya-bhaiMsa puNNe, rUpo puNNe, khetI puNNe, DolI puNNe ityAdi bola maujtA, te to mAthA naIM ?" ukta kathana anucita che. ahIM sthAnAMga"nA A pAThamAM sAdhunA kalpane yogya vastunuM ja kathana che to "sa puool, zataranI puuvo, mazna puud' vagere pATha paNa hovo joIe, kAraNa ke sAdhune e badhuM levuM kahyuM che ane emanuM dAna karavAthI paNa dAtAne puNya thAya che, pApa nahi. tathApi A badhI vastuono A pAThamAM ullekha nathI karavAmAM Avyo. enAthI e spaSTa thAya che ke A pATha mAtra sAdhuo mATe ja nathI, badhAM prANIo mATe Avyo che. puNyanA nimitte bIjAM prANIone dAna ApavAthI paNa puNya thAya che, ekAMta pApa nahi. A pAThamAM je nava prakArathI puNya hovuM kahyuM che. eno e artha nathI ke enAthI alaga vastu ApavAthI puNya thatuM nathI. kAraNa ke sAdhune pADihArI, soya, kAtara vagere ApavAthI bhrama vidhvaMsanakAranI mAnyatA anusAra paNa puNya ja thAya che. paraMtu ukta pAThamAM emanA dAna devAthI puNya nathI kahyuM, chatAMya emanA dAnathI puNya ja thAya che. ukta pAThamAM puNyanAM vizeSa kAraNonuM je kathana che, gauNa kAraNonuM nahi. tethI anAja vagerethI bhinna vastuonuM dAna jo dharmAnukULa hoya to ekAMta pApamAM nathI. jema ukta pAThamAM nahi lakhelI soya, kAtara, bhasmI, acitta, mATIno Dhagalo, auSadha vastuo sAdhuone devAthI pApa nathI thatuM, e ja rIte sAdhuthI itara vyaktine jo dharmAnukULa vastuo puNyArtha ApavAmAM Ave, to enAthI paNa ekAMta pApa nathI thatuM. tethI, siddha thAya che ke "ThANAMga sUtramAM varNita nava prakAranuM puNya mAtra sAdhuone anAja vagere ApavAthI ja nathI thatuM, paNa koIpaNa jarUratamaMdane zubha bhAvanApUrvaka anukaMpA buddhithI ukta sUtra vaNita athavA anya upayogI padArtha ApavAthI paNa thAya che. ukta pAThamAM sarva sAdhAraNa mATe che, mAtra sAdhu mATe nahi. kAraNa ke mULa pAThamAM kyAMya koI viziSTa nirdeza nathI, tethI mAtra sAdhune anAja vagere ApavAthI ja puNya thAya che, anyane devAthI ekAMta pApa thAya che, A mAnyatA nitAMta bhramapUrNa ane mithyA che. sAdhuthI alaga badhA kupAtra nathI : terApaMtha saMpradAya sAdhuthI itara badhAne kupAtra mAne che. mAtA-pitA, moTAbhAI vagere gurujana paNa A paMthanI dRSTimAM kupAtra che. emane jo dharmAnukULa koI vastu ApavAmAM Ave to A paMtha ene kupAtra dAna kahIne emAM ekAMta pApa batAve che. enI mAnyatA che ke jema vezyA, hiMsaka, cora vagerene vyabhicAra, hiMsA, corI mATe ApavAmAM AvelA dAnamAM (462) e che je che te jiNadhamo)
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAMta pApa che, e ja rIte sAdhuthI itarane dAna devAmAM paNa ekAMta pApa che. teo kahe che - "sathathI kanero te pAtra che, anerA ne vIMthI anero pratino graMtha Ro te anerI pravati pApanI che." "kRpAtra dAna, mAMsa vagerenuM sevana tathA vyasana kuzIlAdika - e traNeya eka ja mArganA pathika che. jema cora, jAra, Thaga A traNeya samAna vyavasAyI che, ema ja kupAtra dAna paNa jayAcArya - siddhAMtAnusAra mAMsAdika sevana, vyasana, kuzIlAdika sevananI zreNImAM gaNanA karavA yogya che. | terApaMthanI ukata mAnyatA gaMbhIra bhUlathI bharelI che. AgamamAM kyAMya paNa sAdhuthI itarane kupAtra nathI kahevAmAM AvyuM. zrAvaka, sAdhuthI alaga che, chatAMya ene guNaratnanuM pAtra ane tIrtha kahyo che. AgamanA e pATha A prakAra che - titthaM puNa cAuvaNNAiNNe samaNasaMghe, taMjahA-samaNA, samaNIo, sAvayA, sAviyAo / - bhagavatI sUtra-20 prastuta pAThamAM sAdhu-sAdhvInI jema zrAvaka-zrAvikAne paNa tIrtha kahyA che. tIrtha nAma supAtranuM che, kupAtranuM nahi. medinI koSamAM tIrthano artha pAtra batAvyo che. tIrtha zAstrAdhvara kSetropAya nArI rajaH su ca / avatArarSi juSTAmbu pAtropAdhyAya maMtriSu // enAthI zrAvaka pAtra siddha thAya che, apAtra nahi. jyAre zrAvaka apAtra ja nathI to eno kupAtra hovAno savAla ja nathI thaI zakato. "sthAnAMga sUtra'nA cothA sthAnamAM ullekhita saMghano artha karatAM TIkAkAre lakhyuM che - "saMdha: TUritna patrimUta-satve samUha:" "guNa rUpa ratnanAM pAtrabhUta prANIonA samUhane saMgha kahe che. saMghamAM zrAvaka-zrAvikAo paNa samAyelI che, tethI te paNa guNa rUpa ratnanA pAtra hovAthI supAtra che, kupAtra nahi. tethI sAdhuthI alaga badhAne kupAtra kahevuM nitAMta asatya che. jyAre sAdhuthI alaga badhA kupAtra nathI, to emane dAna devAthI ekAMta pApa kevI rIte thaI zake che ? vastutaH sAdhu viziSTa pAtra che, tethI emane dAna devAthI viziSTa puNyano baMdha thAya che. ane bIjA loko sAdhunI apekSA sAmAnya pAtra che. tethI emane dAna ApavAthI sAmAnya puNya baMdha thAya che, paraMtu sAdhuthI alaga vyaktine dharmAnukULa vastunuM dAna devAthI ekAMta pApa thAya che, A mAnyatA AgamathI sarvathA viparIta che. eka kAmI vyakti vAsanA pUrti mATe vezyAne dAna Ape che ane bIjo vinIta putra mAtA-pitAnI sevA mATe dAna Ape che. terApaMthanI mAnyatAnusAra baMne kupAtrane dAna Ape che; tethI baMne eka samAna ekAMta pApanuM kArya kare che. paraMtu A emanI mAtra korI kalpanA che. AgamamAM evuM kyAMya nathI kahyuM. "uvavAI sUtra'mAM mAtA-pitAnI sevA karanAra putrane svargamAM janAro kahyo che. jo mAtA-pitAne dAna devuM, emanI sevAbhakti karavI kupAtradAna tathA kuzIlAdikanI jema ekAMta pApamaya hota to AgamakAra e mAtR-pitR bhakta putrane svargagAmI kevI rIte kaheta? kAraNa ke svarganI prApti puNyathI thAya che, pApathI nahi. tethI [ puNya tatvaH eka parizIlana 463)
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuthI alaga badhAne kupAtra kahevuM sarvathA mithyA che. pradezI rAjAe bAra vrata svIkAra karyA pachI dAnazALA kholIne ghaNAMya dIna-duHkhI prANIone anukaMpA dAna karyuM hatuM. paraMtu AgamakAre enA dAnanI niMdA nathI karI. jo sAdhuthI itarane (bIjAne) dAna devuM mAMsAhAra ke kuzIla sevananI jema ekAMta pApanuM kArya hota to AgamakAra pradezI rAjAne dAnanI avazya ja niMdA karatA ane pradeza rAjA paNa bAra vrata karavA uparAMta ekAMta pApanuM navIna kArya kema AraMbha karatA? eNe kezI zramaNanI sAme ja dAnazALAnuM kArya cAlu karavAnI ghoSaNA karI hatI. enAthI e spaSTa siddha thAya che ke sAdhuthI alaga badhA jIva na to kupAtra che ane na emane dAna devuM ekAMta pApanuM nahi, puNyanuM kArya che. tethI sAdhuthI alaga badhA vyaktione dAna devAmAM ekAMta pApanI prarUpaNA karavI gaMbhIratam bhUla che. kSetra-akSetra : - "sthAnAMga sUtra'nA caturthasthAnamAM varNita megha saMbaMdhI caubhaMgImAM kSetra-akSetra varSe meghonA udAharaNathI cAra prakAranA dAnI puruSonuM varNana karavAmAM AvyuM che. AnI vyAkhyA karatA terA (teraha)paMthI jItamalajIe bhramavidhvaMsanamAM lakhyuM che - "tha rUdAMpiUT kupAtra-dAna kukSetra kahyA / kupAtra rUpa kukSetra meM puNya rUpa bIja kima ugo / ' - emanA kahevAno abhiprAya e che ke sAdhuthI alaga badhAM kupAtra che ane kupAtrane A pAThamAM kukSetra kahyuM che. jema ke kukSetramAM ghauM-caNA vagere bIja nathI UgatA, e ja rIte sAdhuthI alaga puruSane ApeluM dAna paNa puNya rUpa aMkurane utpanna nathI karatuM. emanI A dalIla mAtra bhoLA lokone bharamAvanArI che. "sthAnAMga sUtra'no e pATha lakhIne enA vAstavika arthane pragaTa karavA sAthe emanI ukta dalIlanuM khaMDana karavAmAM AvI rahyuM che. catAri mehA paNNattA, taMjahA khettavAsI NAmamege No akhettavAsI, evameva catAri purisajAyA paNNattA, taMjahA-khettavAsI NAmame geNo akhetavAsI / - sthAnAMga sUtra, 4/346 varasAda cAra prakAranA hoya che - (1) varasAda je kSetramAM varase che, akSetramAM nahi, (2) varasAda, je akSetramAM varase che, kSetramAM nahi, (3) e varasAda, je kSetra-akSetra baMnemAM varase che ane (4) e megha, je kSetra-akSetra koImAM nathI varasato. A rIte puruSa paNa cAra prakAranA hoya che - (1) e puruSa, je pAtrane dAna Ape che, apAtrane nahi, (2) e puruSa, je apAtrane dAna Ape che, pAtrane nahi, (3) e puruSa, je pAtra-apAtra baMnene dAna Ape che ane (4) e puruSa je pAtra-apAtra koIne paNa dAna nathI deto. prastuta pAThamAM prayukta "kSetra' zabdano TIkAkAre e artha karyo che "kSetre ghAghutpatti sthAnam' je pRthvImAM vAvelA ghauM-caNA vagerenA bIja aMkurita thatA hoya, ene kSetra ane enAthI alagane akSetra samajavuM joIe. varasAda (megha) pakSamAM kSetra-akSetrathI pRthvI vizeSanuM grahaNa thAya che ane puruSa pakSamAM dAna devA yogya jIva kSetra che ane dAna nahi devA yogya jIva akSetra che. (464 che. ja jiNadhamo)
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta mULa pATha tathA enI TIkAmAM sAmAnya rUpathI kSetra-akSetranuM varNana karyuM che. emAM e nathI batAvyuM ke eka mAtra sAdhu ja kSetra che ane enAthI alaga badhA akSetra che. tethI A pAThano Azraya laIne sAdhuthI alaga badhA jIvone akSetra ke kukSetra kahIne emane dAna devAmAM ekAMta pApa kahevuM AgamanI avahelanA karavI che. AgamamAM sAdhune dAna devAthI nirjarA ane dIna-hIna jIvone anukaMpA dAna devAthI puNya baMdha kahyo che, tethI sAdhu mukhya rUpathI mokSArtha dAnanAM kSetro che ane dIna-hIna prANI anukaMpA dAnanAM kSetro che, sAdhuthI alaga puruSa mukhya rUpathI mokSArtha dAnanA ane dInahIna tathA duHkhI jIvonA sivAya puruSa anukaMpA dAnanA prAyaH akSetra che. tethI je vyakti dIna-hIna jIvone anukaMpA dAna de che, te kSetra akSetra varSa nathI kSetra varSa che. kAraNa ke dIna-duHkhI prANI anukaMpA dAnanAM kSetro che, tethI emane anukaMpA dAna denArA puruSa ukta caubhaMgImAM varNita prathama bhaMgano svAmI che - kSetra varSa che. je puruSa na to dIna-duHkhIne anukaMpA dAna de che ane na paMca mahAvratadhArI sAdhune mokSArtha dAna de che, paraMtu jene dAnanI AvazyakatA nathI ke jene dAna devAthI e dAna dvArA hiMsA vagere mahAraMbhanuM kArya karavAmAM Ave che, e vyaktione emanA dvArA karavAmAM AvatAM duSkama mATe je dAna de che, te puruSa bIjA bhaMgano svAmI che - akSetra varSa che. je puruSane e bodha nathI ke amuka puruSane e dAna devA yogya che ane amukane ayogya, paraMtu pAtra-apAtra badhAne dAna de che ke je vizALa udAra bhAvanA kAraNe ke pravacananI prabhAvanAnA mATe badhAne dAna de che, te puruSa tRtIya bhaMgano svAmI - ubhaya varSa che. je kSetra-akSetra koIne kaMI nathI deto te parama kRpaNa anubhaya varSa che. ukta caubhaMgInA tRtIya bhaMganA svAmI traNa prakAranA kahyA che. emAM pahelA puruSa viveka vikaLa che. jo ke enuM dAna pUrNa phaLaprada nathI, chatAM sarvathA niSphaLa paNa nathI. kAraNa ke apAtranI sAthe ja te pAtrane paNa de che. bIjI vyakti je vizALa - udAra bhAvathI badhAne dAna de che, te udAratA guNanI apekSAthI prazaMsanIya che. trIjI vyakti je pravacananI prabhAvanA mATe badhAne dAna de che te puruSa, pravacana-prabhAvanA rUpa mahAna puNyanuM upArjana kare che. jJAtA sUtra'mAM pravacana prabhAvanAthI tIrthakara nAma-prakRtino baMdha kahevAmAM Avyo che. ___ imehiM ya NaM vIsAehiM ya kAraNehiM Aseviya bahulIkaehiM titthayara NAma goyaM kammaM NivattiMsu taMjahA - arihaMta siddha pavayaNa guru thera bahussue tavassIsuM / vacchalayA ya tesiM abhikkha NANovaoge ya // daMsaNaviNae Avassae ya sIlavvae niraiyAraM / khaNa-lava-tava cciyAe, veyAvacce samAhI ya // apuvvaNANa gahaNe suya-bhattI pavayaNe pabhAvaNayA / eehiM kAraNehiM titthayarattaM lahai sou // - jJAtA sUtra 8, 64 ( puNya tattvaH eka parizIlana D puNya tatva : eka parizIlanA che je 465 465
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta pAThamAM pravacana-prabhAvanAthI tIrthakara nAma karmano baMdha hovo kahyuM che. tethI sAdhuthI alaga badhAne dAna devAmAM ekAMta pApa batAvavuM sarvathA mithyA che. pravacanaprabhAvanA mATe badhAne dAna denArI vyakita AgamAnusAra puNyanuM kArya kare che, paraMtu terApaMtha ene ekAMta pApanuM kArya kahe che. emanI A Agama virodhI prarUpaNA sarvathA heya ane tyAjya che. jo koI kahe che ke pravacananI prabhAvanA mATe badhAne dAna devAthI puNya thAya che, to badhA jIva devA yogya kSetra siddha thAya che. koIpaNa akSetra ke kukSetra nathI rahetuM evI sthitimAM kSetrAkSetra saMbaMdhita caubhaMgI kevI rIte banaze? AnuM samAdhAna e che ke ahIM pravacana prabhAvanA rUpa puNyanI apekSAthI kSetra-akSetrano vicAra nathI rAkhyo. kAraNa ke pravacana prabhAvanA nimitta apAtA dAnanAM badhAM kSetra che, koIpaNa akSetra nathI. vezyA, cora, jAra vagerenuM emanuM kukarma choDAvIne sanmArgamAM pravRtta karavA mATe dAna devuM paNa pravacana prabhAvanA che. tethI je vyakti je dAnane yogya nathI, te ahIM e dAnanuM akSetra mAnavAmAM Ave che. jema ke sAdhuthI alaga jIva mukhya rUpathI mokSArtha dAnanA akSetra che ane dIna-duHkhIthI alaga prANI anukaMpA dAnanA akSetra che. A rIte kSetra-akSetrano vibhAga samajavo joIe. e nathI ke sAdhuthI alaga badhA jIva akSetra ke kukSetra che. tethI sAdhuthI alaga badhAMne akSetra batAvIne emane dAna devAmAM ekAMta pApa batAvavuM Agama virodhI ane sarvathA mithyA che. zakalAla putra : | terApaMthanI AmnAya anusAra paMca mahAvratadhArI sAdhu sivAya badhA jIva kupAtra che. emane dAna devA ke koIpaNa rIte emanI sahAyatA karavAnA kAryane e mAMsa bhojana ane kuzIla vagerenI jema ekAMta pApanuM kArya mAne che. jo emanI A mAnyatA Agamane anurUpa hota ane zakapAla putra zrAvaka paNa ene mAne to te gozAlaka jevA asaMyatine zavyAsaMthAro ApIne mAMsa-bhojanAdikanI jema ekAMta pApanuM kArya kema karatA? kAraNa ke evuM nahi karavAthI enuM koI kArya bagaDatuM nathI. te paNa AnaMda zrAvakanI jema abhigraha niSTha bAra vratadhArI zrAvaka hato. jo anya tIrthone dAna devAthI zrAvakano abhigraha naSTa thAya che ane ene mAMsa-bhojana vagerenI jema ekAMta pApa thAya che, to zakadAla-putrano abhigraha avazya naSTa thaI javo joIe. ane ene ekAMta pApa hovuM joIe. paraMtu AgamamAM gauzAlakane dAna devAthI na to zakaDAla putrano abhigraha tUTavAno ullekha che ane na ekAMta pApano. tethI anya tIrthone dAna devAthI abhigraha bhaMga thavA tathA ekAMta pApa hovAnI prarUpaNA karavI mithyA che. zrAvaka anya tIrthone guru-buddhithI mokSArtha dAna nahi devAno abhigraha le che, paraMtu anukaMpA dAna devA tathA pravacana prabhAvanA mATe dAna devAthI koI pratibaMdha svIkAra nathI karatA. tethI zakatAla putre gozAlakane je zayyA-saMthAro Apyo to ene AgamakAre ekAMta (466) D D D D D D D D D jiNadhamo]
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApanuM kArya nathI kahyuM, paraMtu A dAnathI dharma ane tapa na hovAnuM mULa pAThamAM varNana che. tyAM ekAMta pApa hovAnuM ke puNya na hovAno ullekha nathI. te pATha A prakAre che - __ 'taeNaM se saddAlaputte samaNovAsae gosAlaM maMkhaliputtaM evaM vayAsI - 'jamhA NaM devANuppiyA ! tubbhe mama dhammAyariyassa jAva mahAvIrassa saMtehiM taccehiM tahiehiM sabbhUehiM bhAvehiM guNakittaNaM kareha, tumhA NaM ahaM tubbhe pADihArieNaM pIr3hajAva saMthAraeNaM uvaNimaMtemi, No cevaNaM dhammottivA tavotti vA / ' / - upAsaka dazAMga, a-7, sU-58 zakalAla putra zrAvake maMkhali putra gozAlakathI e kahyuM - "devAnupriya ! tame mArA dharmAcArya yAvatuM mahAvIra svAmInA vidyamAna, satya ane sadbhuta guNonuM kIrtana karyuM che. tethI huM temane pITha-phalaka-zadhyA-saMthAraka vagere grahaNa karavA mATe nimaMtrita karuM chuM. paraMtu Ane dharma ke tapa samajIne nahi." ukta pAThamAM zakapAla putra zrAvaka gozAlakane zayyA-saMthAro ApavAthI dharma e tapa hovAno niSedha kare che, puNya hovAno nahi. te A dAnathI ekAMta pApa hovAnuM paNa nathI batAvatA. enAthI e spaSTa siddha thAya che ke sAyuthI alaga vyaktine dAna devAthI ekAMta pApa nathI thatuM, puNya thAya che. zakaDAla putranA A udAharaNathI pravacana prabhAvanA mATe sAdhuthI alaga vyaktine dAna devuM paNa zrAvakanuM kartavya siddha thAya che. zakaDAla putre bhagavAna mahAvIranA guNAnuvAda karavAnA kAraNe gozAlakane zayyA-saMthAro ApIne pravacananI prabhAvanA karI hatI. pravacana prabhAvanAne tIrthakara nAma gotra baMdhanuM kAraNa kahyuM che, tethI zakahAla putre gozAlakane dAna devAthI puNyano niSedha nathI karyo. terApaMthanI A mAnyatA paNa Agama virodhI che ke puNyano baMdha nirjarAnI sAthe ja thAya che. AgamamAM kyAMya evo ullekha nathI ke nirjarAnI sAthe ja puNya baMdha thAya che. ukta vivecanathI spaSTa rIte siddha thaI jAya che ke "sthAnAMga sUtra'mAM varNita nava prakAranAM puNya mAtra sAdhuone devAthI ja nahi, paNa anya jarUratamaMda jIvone devAthI paNa thAya che. dIna-hIna duHkhI jIvone anukaMpA buddhithI dAna devuM athavA pravacananI prabhAvanA mATe sarva sAdhAraNane dAna devuM - puNya-baMdhanuM kAraNa che, na ke ekAMta pApanuM. terApaMtha dvArA dayA-dAna vagerene mAtra sAdhuo mATe ja ArakSita karI dIdho che ane sAdhuthI alaga vyaktionI dayA karavAmAM ke emane dAna devAmAM ekAMta pApanI prarUpaNA karavAmAM Ave che, je sarvathA mithyA che, Agama viruddha che, tethI heya ane tyAjya che. A rIte puNya tattvanI mahimAne bhUmikAnA bheda anusAra samajIne enuM yathocita rUpathI avalaMbana levuM joIe. [ puNya tattva H eka parizIlana D a46
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ KGO (pApa tatva) puNyanuM pratipakSI tattva pApa che. "pApa" zabdanI vyutpatti karatAM sthAnAMga sUtra'nI TIkAmAM kahyuM che ke - "pAzayati-TUtyAtmAne pAtati cAtmanaH manara zapathati kSayatiti pApama" je AtmAne jALamAM phasAve athavA AtmAne pachADe athavA AtmAnA AnaMdarasane sukAve, te pApa che. saMsAramAM je kaMIpaNa azubha che, te badhAM pApa ane enA phaLamAM samAviSTa thaI jAya che. pApa tattvanuM svataMtra astitva che. te mAtra puNyano abhAva nathI. puNya tattvanI siddhinA prasaMgamAM karmanI sattA, pramANa dvArA siddha karavAmAM AvI che. karmanI siddhi thaI javAthI enA zubha-azubha rUpa be bheda paNa siddha thaI jAya che. zubhakarma puNya rUpa che ane azubhakarma pApa rUpa che. zubha-phaLa-sukha vagerenA kAraNe puNya che ane azubha phaLa duHkha vagerenA kAraNe pApa che. saMsAramAM duHkha vagere azubhakArya daSTigocara thAya che. emanuM koI kAraNa hovuM joIe. kAraNa ke te kArya che. je-je kArya thAya che, enuM koI kAraNa avazya hoya che. jema ke aMkuranuM kAraNa bIja. je duHkha vagere azubha phaLanuM kAraNa che, e ja pApa karma che. kahI zakAya che ke aniSTa saMyoga ane iSTa viyoga rUpa daSTa kAraNone choDIne pAparUpI adRSTa kAraNanI kalpanA karavI nirarthaka che. paraMtu A kathana yuktisaMgata nathI, kAraNa ke iSTa kAraNarUpa bAhya sAdhanonI tulyatA hovAthI paNa phaLamAM vaicitrya jovA maLe che. be vyaktione samAna sAdhana-sAmagrI prApta hovA chatAMya phaLamAM aMtara jovA maLe che. eka vyakita sAdhanonI samAnatA chatAM saphaLatA prApta kare che ane bIjo asaphaLa thaI jAya che. tethI tulya sAmagrInA sabhAvamAM thanAro phaLa-bheda koI adaSTa kAraNanI sattAne siddha kare che. azubha duHkha vagere phaLanuM je bIja (kAraNa) che, e ja pApa tattva che. puNya-pApane laIne ciMtakomAM keTalAya prakAranA mata jovA maLe che. koI kahe che ke - "puNya ja ekamAtra tattva che, pApa nathI." koI kahe che ke - "pApa ja tattva che, puNya nahi." koI kahe che ke - "puNya-pApa alaga-alaga nathI, paraMtu puNya-pApa nAmanI eka ja vastu che." koI kahe che ke - "e alaga-alaga sukha-duHkhanuM kAraNa che, tethI baMne svataMtra tattva che." koI kahe che ke - "kAryanA mULathI ja koI astitva nathI, kAraNa ke te AkhuM jagata vyavahAra svabhAva-siddha che." A vividha prakAranA vikalponA kAraNe mumukSu jIvane saMdeha thavo svAbhAvika che. e jANavA mAMge che ke - "emAMthI vAstavika tattva zuM che ?' tethI A vikalponI mImAMsA karavI jarUrI che. prathama vikalpa : ukta vikalpomAM prathama vikalpa che ke puNya ja tattva che, pApa nahi. kAraNa ke puNyanA upanaya-apanayathI ja zubhAzubha phaLanI siddhi thaI jAya che. jema ke je parama prakaSTa zubhaphaLa che, te puNyanA upanaya prakarSanuM kArya che. je enAthI alpa, alpatara ane alpatama zubha phaLa che, te puNyanA nyUnAdhika apakarSanuM pariNAma che. sauthI vadhAre (468 ja che A jiNadharmoo)
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyanI apanaya (hAni) ja badhAthI ochA zubha phaLavALA che. arthAt duHkhano prakarSa che. te alpa puNya paNa jyAre kSINa thaI jAya che tyAre mukti thaI jAya che. jema atyaMta pathyAhAra sevanathI puruSane parama Arogya sukha maLe che. te ja vyakti jyAre thoDA-thoDA pathyAhAra choDIne apathyAhAranI vRddhi kare che, to kramazaH Arogya sukhanI hAni thatI jAya che. sarvathA AhArane choDI devAthI prANonI mukti thaI jAya che. pathyAhAranA samAna puNya che. jema ke kahyuM che - puNNukkarise subhayA taratamajogAvagarisao hANI / tasseva khae mokkho, patthAhArovapANAo // vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1908 samIkSA : ukta vikalpa yathArtha nathI. kAraNa ke apakarSathI du:khanI prakarSatA saMbhava nathI. duHkhanI prakarSanI anubhUti potAnA anurUpa karmanA prakarSathI ja thAya che, kAraNa ke te prakarSAnubhUti che. je-je prakarSAnubhUti thAya che, te svAnurUpa karmanA prakarSathI ja thAya che. jema sukhanA prakarSanI anubhUti. sukhanA prakarSanI anubhUti jema svAnurUpa puNyanA prakarSathI thAya che, ema ja duHkhanA prakarSanI anubhUti svAnurUpa pApa karmanA prakarSathI thAya che. kammappagarisa jaNiyaM tadavassaM pagarisANubhUio / sokkhapagarisabhUI jaha puNNappagarisappabhavA // - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1931 duHkhanI bahulatA puNyanA apakarSathI janmelI nathI, paraMtu svAnurUpa pApa karmanI prakarSatAthI janmelI che, kAraNa ke te prakarSAnu bhUti che. jema sukha prakarSanI anubhUti puNya prakarSathI thAya che. bIjI vAta e che ke jo du:kha, puNyanA apacaya mAtrathI hota to puNyodayathI prApta iSTa AhAra vagerenA apacaya mAtrathI ja thavo joIe. paraMtu evuM ja nathI thatuM, pApodaya saMprApya aniSTa AhAra vagerenA dvArA paNa du:kha utpanna thAya che. duHkhanI bahulatA mAtra puNyanA apakarSathI ja nathI thatI, apitu (paNa) enAthI viparIta pApa rUpa bAhya sAdhanonI paNa apekSAnI paNa apekSA emAM rahe che. jema ke kahyuM che . - taha bajjhasAhaNappagarisaMgabhAvAdihaNNahA na tayaM vivarIya bajjhasAhaNa balappagarisaM avekkhejjA // vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1932 bhAvArtha e che ke duHkhanI pracuratA mAtra puNyanI hAnithI ja nathI thatI, paNa puNyathI viparIta pApa rUpa bAhya sAdhanonI paNa emAM apekSA rahe che. trIjI vAta e che ke hAthI vagerenA azubha ane mahAna zarIra mAtra puNyanA apacaya mAtrathI saMbhava nathI, kAraNa ke puNyanA apacaya mAtrathI jo te hota to te nAno ane zubha ja hovo joIe. jema ke thoDA sonAthI bananAro ghaTa (ghaDo) nAno hoI zake che, paraMtu pApa tattva 469
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ te haze sonAno ja. e thoDA sonAthI mATIno ke tAMbAno moTo ghaDo nathI banI zakato. A rIte thoDA puNyathI bananAruM zarIra nAnuM ane zubha hoI zake che. e thoDA puNyathI hAthInuM moTuM ane azubha zarIra kevI rIte banI zake che ? puNyanA prakarSathI utpanna anuttara vimAnavAsI devo ke cakravartI vagerenuM zarIra mUrta hoya che. je puNyanA apacayathI thAya che, te mUrta nathI thaI zakato. hAthInuM zarIra mUrta che, tethI te puNyanA apacaya mAtrathI nathI thaI zakatuM. jema ke kahyuM che - deho nAvacakao puNNuvakarise va muttimattAo / hojja vasahINatarao kahamasubhayaro mahallo ya ? // - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1933 sArAMza e che ke mAtra puNya tattvane mAnavAthI duHkhanI bahulatA siddha nathI thaI zakatI. duHkhanA prakarSanI anubhUti mATe enA anurUpa ja pApa tattvanA prakarSane svIkAra karavo joIe. bIjo vikalpa H bIjo vikalpa che, pApa ja tattva che, puNya nahi. A vikalpa paNa yathArtha nathI. puNya tattvanA prakaraNamAM pramANapUrvaka puNyanI sattA siddha karavAmAM AvI che. enA vicAra je vAta prathama vikalpanA viSayamAM kahevAmAM AvI che, te badhI viparIta rItithI bIjA vikalpanA vize paNa samaja levI joIe. jema ke sukha pApano apakarSa mAtra nathI. thoDA (ochA) pApathI thoDuM duHkha thaI zake che, sukha nathI thaI zakatuM. thoDuM viSa svAthyanuM kAraNa nathI mAnavAmAM AvatuM. tethI sukha cAhe te keTaluMya alpa hoya, puNya punita che, pApa janya nathI. trIjo vikalpa puNya-pApa alaga-alaga nathI, apitu sammilita, anyonya anuviDha, sukha-duHkha mizrita phaLa denArA puNya-pApa nAmanuM eka ja tattva che, A trIjo vikalpa che. jema ke haritAla-gulikA, nara-siMha, mecakamaNi e maLelAM eka vastu rUpa che, e ja rIte puNya-pApa eka paraspara maLelI vastu che. jyAre e pArasparika maLelA svarUpamAM puNyozanI bahulatA hoya che tethI te puNya kahevAya che ane jyAre pApAMzanI adhikatA hoya che tyAre te pApa kahevAya che, jema ke kahyuM che - sAhAraNavaNNAdi va, aha sAhAraNamahegamattAe / ukkarisAvagarisao tasseva ya puNNapAvakkha // - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1911 samIkSA : ukta tRtIya pakSa yathArtha nathI. kAraNa ke puNya ane pApanAM kArya sukha ane duHkhano eka sAthe anubhava nathI thaI zakato. emanAM kArya alaga-alaga hovAthI emanAM kAraNabhUta puNya ane pApa paNa alaga-alaga ja hovAM joIe. puNya-pApAtmaka melajolavALuM koI karma nathI, kAraNa ke karmabaMdhanuM kAraNa yoga mAnavAmAM Avyo che ane yoga eka samayamAM kAM to zubha ja hoI zake che ke azubha ja. zubhAzubha maLelo yoga nathI hoto. (400) jo ke Aje jana jiNadho]
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhAzubha maLelA yoganA abhAvamAM zubhAzubha maLeluM koI karma nathI hotuM. tethI puNya ane pApane pRthaka pRthaka tattva ja mAnavuM joIe. kahyuM che - kammaM joganimittaM subho'subho, vA saega samayammi / hojja na u ubhaya rUvo, kammaM pi tao tayaNurUcaM // - - vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-1935 zaMkA karI zakAya che ke - "mana-vacana-kAyAnA zubhAzubha yoga eka samayamAM hoI zake che." jema ke avidhipUrvaka dAna vagere ApavAnuM ciMtane karavAthI zubhAzubha mano yoga thAya che, avadhipUrvaka dAna vagere dharmano upadeza devAthI zubhAzubha vacana yoga thAya che, e avidhipUrvaka vaMdanA vagere kAya ceSTA karavAthI zubhAzubha kArya yoga thAya che. ukta zaMkAnuM samAdhAna e che ke yoga be prakAranA kahevAmAM AvyA che - dravya yoga ane bhAva yoga. mana, vacana ane kArya yoganA pravartaka dravya ane mana-vacana-kAyAnA parispaMdAtmaka vyApAra, dravya yoga kahevAya che. zubhAzubha dravya yogano hetu-bhUta je adhyavasAya che, te bhAva yoga che. vyavahAra nayanI vivakSAthI dravya yogamAM uparyukta rItithI mana-vacana-kAya yoganI zubhAzubhatA mAnavAmAM Ave che, paraMtu adhyavasAya rU5 bhAva yogamAM nizcaya naya anusAra to mizrarUpatA saMbhava nathI. nizcaya dRSTithI adhyavasAya eka samayamAM kAM to zubha ja hoI zake kA to azubha ja hoI zake che. eka samayamAM mizra adhyavasAya nathI hoI zakato. adhyavasAya sthAnomAM be ja rAzio kahevAmAM AvI che - zubha adhyavasAya rAzi ane azubha adhyavasAya rAzi. trIjI zubhAzubha adhyavasAya rAzi nathI kahevAmAM AvI. tethI bhAva yogamAM zubhAzubhanI mizratA nathI hotI. tethI mizrarUpa karma baMdha nathI hoto. zubhakarma baMdha ke azubhakarma baMdha alaga-alaga hoya che. mATe puNya ane pApa tattva ekameka rUpa nahi, baMne svataMtra rUpathI sukha-duHkhanAM kAraNa hoya che. A rIte eka samayamAM dhyAna ane vezyA paNa zubha ke azubha eka ja hoya che. zubhAzubha mizrarUpa dhyAna ke vezyA nathI hotA. eka samayamAM kAM to Arta-raudra rUpa azubha dhyAna thAya che ke dharma zukla rUpa zubha dhyAna thAya che. eka samayamAM zubhAzubha dhyAna nathI hotuM. A rIte eka samayamAM kAM to zubha lezyA thAya che ke azubha lezyA thAya che. zubhAzubha lezyA eka samayamAM nathI thatI. bhAve yoganA nimittathI baMdhAtuM karma paNa eka samayamAM kAM to zubha ja haze ke azubha ja haze, mizra rUpa nathI hoI zakatuM. tethI puNya ane pApane alagaalaga mAnavA joIe, saMkara bhaLelA nahi. hA, e thaI zake che ke pUrva gRhIta karma pariNAmavaza mizrarUpatA ke itara rUpatAne prApta karI le. jema ke pUrvabaddha mithyAtvanA dalika pariNAmonI zuddhithI traNa puMja karatA samaye mizrabhAvane samyaka-mithyAtva svarUpane prApta karI le che athavA pUrvabaddha mithyAtva pariNAmonI vizuddhithI samyakatvamAM badalAI jAya che. ke samyakatva pariNAmonI avizuddhithI mithyAtvamAM badalAI jAya che. paraMtu karma grahaNakALamAM jIva puNya-pApa mizrarUpavALuM karma nathI bAMdhato. A rIte puNya ane pApa baMne tattvo svataMtra che. e ja mAnavuM yuktisaMgata ane AgamasaMgata che. [ pApa tattva pApa tatvo 401] 401
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotho vikalpa ? puNya ane pApa baMne svataMtra tattva che, kAraNa ke baMnenA phaLa alaga-alaga che. jenA phaLa alaga-alaga hoya che, emanA bIja (kAraNa) paNa alagaalaga ja hoya che. puNyanuM phaLa sukha che ane pApanuM phaLa duHkha che. e baMne alaga phaLavALA che, tethI e baMne alaga-alaga tattva che. A caturtha vikalpa ja yathArtha che. enI yathArthatA pUrvokta traNa vikalponI ayathArthatA siddha karavA mATe apAyelAM pramANothI svayaM siddha thaI jAya che. pAMcamo vikalpa : karmanuM astitva ja nathI to puNya karma ke pApakarmano vicAra ja nirarthaka che. A jagata vyavahAra svabhAvathI siddha che. karmanI koI sattA nathI. A pAMcamo vikalpa che. A vikalpa sarvathA asaMgata che, kAraNa ke karmanI sattA ane enA puNya ane pAparUpa tattvonuM pramANa-yukta siddhi pUrvamAM karavAmAM AvI cUkI che. "A jagata prapaMca svabhAvathI siddha che' - A kathana asaMgata che. prazna thAya che ke - "Akhare svabhAva zuM che? A vastu rUpa che ke avasta rU5? jo A vastarUpa che to AkAza kusumanI jema anupalabdha hovAthI asat che. jo te vastu rUpa che to enuM kAraNa zuM che ?" jo te niSkAraNa che to gadheDAnA zRMgathI paNa utpanna thavo joIe. jo te vastuno svadharma che to jIva ane karmanuM pariNAma ja che. A rIte jagata prapaMca svabhAvathI nahi paNa karma dvArA siddha thAya che. karmanI siddhi kAryAnumAna ane kAraNAnumAna dvArA thAya che. je rIte kRSi vagere kriyAnuM pariNAma zAli, java, ghauM vagerenA rUpamAM jovAmAM Ave che. e rIte jIvanI dAna vagere kriyA athavA hiMsA vagere kriyAnuM pariNAma puNya ke pApanA rUpamAM dRSTigocara thAya che. A kAraNAnumAna che. dehAdinuM koI kAraNa hovuM joIe, kAraNa ke A kArya rUpa che. je kArya thAya che, enuM koI kAraNa avazya hoya che, jema ke ghaTanuM kAraNa mATI, cAkhaDo vagere. dehanuM ja kAraNa che, te zubhAzubha puNya ke pApa karma che. A kAryAnumAna che. A rIte puNya tatva tathA pApa tattvanI svataMtra sattA siddha thAya che. ema pratiprANI dvArA arjita pApa alaga-alaga prakAranA hovAthI pApanA anaMta bheda thaI zake che. pachI paNa pApanA aDhAra bheda vizeSa rUpathI prasiddha che. aDhAra pAponAM nAma A pramANe che. pApanA bhedaH (1) prANAtipAta, (2) mRSAvAda, (3) adattAdAna, (4) maithuna, (5) parigraha, (6) krodha, (7) mAna, (8) mAyA, (9) lobha, (10) rAga, (11) dveSa, (12) kleza, (13) abhyAkhyAna, (14) paizunya, (15) paraparivAda, (16) rati-arati, (17) mAyA-mRSAvAda ane (18) mithyAdarzana zalya. A aDhAra mukhya pApa che. emanuM sevana karavAthI AtmA bhAre thAya che ane adhogatimAM Ave che. A aDhAra mukhya pApo ane anya sAmAnya pAponA phaLa jIvane 82 pApa-prakRtionA rUpamAM bhogavavuM paDe che. pApanI 82 prakRtionA nAma A prakAre che. (42 che. A ja rIte A jiNadhammo)
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApanI 82 prakRtioH (1) matijJAnAvaraNIya, (2) zrutajJAnAvaraNIya, (3) avadhi jJAnAvaraNIya, (4) mana:paryaya jJAnAvaraNIya, (5) kevaLa jJAnAvaraNIya, (6) dAnAMtarAya, (7) lAbhAMtarAya, (8) bhogAMtarAya, (9) upabhogavaMtarAya, (10) vIryAntarAya, (11) nidrA, (12) nidrAnidrA, (13) pracalA, (14) pracalA-pracalA, (15) sthAnagRddhi, (16) cakSudarzanAvaraNa, (17) acakSudarzanAvaraNa, (18) avadhidarzanAvaraNa, (19) kevaLadarzanAvaraNa, (20) asAtAvedanIya, (21) nIca gotra, (22) mithyAtva mohanIya, (23) sthAvara, (24) sUkSma, (25) aparyApta, (26) sAdhAraNa, (27) asthira, (28) azubha, (29) durbhaga, (30) dusvara, (31) anAdaya, (32) azokIrti, (33) narakagati, (34) narakAyu, (35) narakAnupUrvI, (36) anaMtAnubaMdhI krodha, (37) anaMtAnubaMdhI mAna, (38) anaMtAnubaMdhI mAyA, (39) anaMtAnubaMdhI lobha, (40) apratyAkhyAna krodha, (41) apratyAkhyAna mAna, (42) apratyAkhyAna mAyA, (43) apratyAkhyAna lobha, (44) pratyAkhyAna krodha, (45) pratyAkhyAna mAna, (46) pratyAkhyAna mAyA, (47) pratyAkhyAna lobha, (48) saMjvalana krodha, (49) saMjvalana mAna, (50) saMjvalana mAyA, (51) saMjvalana lobha, (52) hAsya, (53) rati, (54) arati, (55) bhaya, (56) zoka, (57) jugupsA, (58) strI veda, (59) puruSa veda, (60) napuMsaka veda, (61) tiryaMca gati, (62) tiryaMcAnupUrvI, (63) ekendriya jAti, (64) beindriya jAti, (65) trIndriya jAti, (66) caturindriya jAti, (67) azubha vihAyo gati, (68) upaghAta, (69) azubha varNa, (70) azubha gaMdha, (71) azubha rasa, (72) azubha sparza, (73) RSabhanArAca saMhanana, (74) nArA saMtanana, (75) ardhanArAca saMhanana, (76) kIlaka saMhanana, (77) sevArta saMhanana, (78) nayUjhodha parimaMDaLa saMsthAna, (79) sAdi saMsthAna, (80) vAmana saMsthAna, (81) kunja saMsthAna ane (82) huMDa saMsthAna. ukta vyAsI prakArathI pApanA phaLane bhogavavAM paDe che. (A pravRtionA artha karmabaMdhanA prakaraNamAM karavAmAM Avaze.) ahIM eka zaMkA thaI jAya che ke - "puNyanI prakRtio 42 ane pApanI prakRtio 82 batAvI che. baMne maLIne 124 thAya che. jyAre baMdha yogya prakRtio 120nI batAvavAmAM AvI che." AnuM samAdhAna e che ke - varNa, gaMdha, rasa ane sparza - e cAra prakRtio baMdhAdhikAramAM sAmAnya rUpathI batAvavAmAM AvI che. paraMtu puNya prakRtiomAM zubha varNa, zubha gaMdha, zubharasa ane zubha sparza batAvavAmAM AvI che. jyAre pApa-prakRtiomAM azubha varNa, azubha gaMdha, azubha rasa, azubha sparza rUpamAM kahevAmAM AvI che. tAtparya e che ke mULa prakRtio to varNa-gaMdha-rasa ane sparza cAra ja che. Ane ja zubha-azubhanA bhedathI puNya ane pApa tattvamAM alaga-alaga kahevAmAM AvyA che. baMdha to zubhAzubhamAMthI ekano thAya che. kAM to zubha varNa vagereno thAya che ke azubhano. tethI baMdha yogya pravRtiomAM cAra prakRtionuM ja grahaNa karyuM che, AThano nahi. tethI baMdha yogya prakRtio 120nI che. pApa prakRtionA svarUpane jANIne eno tyAga karavo joIe. pApa tattva heya che. AnuM pariNAma ati kaDavuM (kaTukI che. tethI AtmakalyANanA abhilASIone pApa prakRtiothI bacavA mATe pApamaya pravRttiothI haMmezAM dUra rahevuM joIe. [ pApa tattvaDO O OOOOOOOOOY403)
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ (Asrava tattva) "Asrava' e pAribhASika zabda che, je AtmAnA sAthe karmono saMbaMdha karAvanAra hetuonA arthamAM prayukta thA che. pUrvAcAryoe "Atrava' zabdanI aneka rUpamAM vyutpatti karI che - 'Astravanti-pravizanti yena kANyAtmanItyAstravaH karmabandha heturitibhAvaH / ' - sthAnAMga TIkA arthAt jenA dvArA karma AtmAmAM praveza kare che, te Asrava che arthAt karmabaMdhanA hetu Asrava che. motti-matte jaI te mADhavA: ' - dharmasaMgraha arthAt jemanA dvArA karma grahaNa karavAmAM Ave che, te Asrava che. mIstravata aSTa prazAradaM cena na mAstrava: - Avazyaka sUtra jenAthI ATha prakAranAM karma Ave che, te Asrava che. AzrIyate-upAya'te karma ebhiH ityAzravAH - uttarAdhyayana ane pravacana-sAra dvArA jemanA dvArA karmanuM upArjana thavAnuM che, te Asrava che. ukta samasta vyutpattiono abhiprAya eka ja che. je hetuothI AtmAmAM ATha prakAranAM karmono praveza thAya che te Asrava che. athavA jema jaLamAM rahelI nAvamAM chidro dvArA jaLapraveza thAya che, e ja rIte pAMca indriya ane viSaya-kaSAya vagere chidrothI AtmArUpI nAvamAM karmarUpI pANIno praveza thavo Asrava che. je rIte taLAvamAM vividha nALA dvArA pANI bhare che, te nALA dravya Asrava kahevAmAM Ave che, e ja rIte AtmA rUpI taLAvamAM je avrata vagere nALA dvArA karmarUpI pANI bhare che, te avrata vagere bhAva-Asrava kahevAmAM Ave che. tattvArtha sUtra'mAM AmravanI vyAkhyA karatAM kahyuM che - vivAM mana: RrSa yojA: | sa sAcava: - tattvArtha, a.-6, sUtra-1/2 kAya, vacana ane mananI kriyAne yoga kahe che. e ja yoga Asrava che arthAt karmano saMbaMdha karAvanAra che.* varyAntarAyanA kSayopazama ke kSayathI tathA pugalonA AlaMbanathI thanArA Atma pradezonA spaMdanane yoga kahe che. enA traNa bheda che - (1) kAya yoga (2) vacana yoga ane (3) mano yoga. (1) kAya yoga arthAt audarika vagere zarIra vargaNAnA pugalonA * ahIM e vizeSa dhyAtavya che ke e ja yoga jyAre karma baMdhana ane karma mocananA nimitta bane che tyAre Atmazuddhi rUpa zrata dharma ane cAritra dharmanI ArAdhanAmAM mAdhyama banIne ApekSika dRSTithI saMvaranA nimittaka paNa banI jAya che. yogonA be pakSa bane che . (sAme) (404) che. Aje che je che jiNadhamo)
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaMbanathI pravartamAna yoga. (2) vacana yoga arthAt mati jJAnAvaraNa, zruta jJAnAvaraNa vagerenA kSayopazamathI utpanna AMtarika vAbdhi hovAthI bhASA vargaNAnA AlaMbanathI bhASA pariNAmanA abhimukha AtmAnuM parispaMdana. (3) manoyoga arthAt nava indriya matijJAnAvaraNanA kSayopazama rUpa AMtarika manolabdhi hovAthI manovargaNAnA AlaMbanathI mana pariNAmanA abhimukha AtmAnuM hovuM. A traNeya prakAranA yogane ja Asrava kahe che, kAraNa ke yoga dvArA AtmAmAM karmavargaNAnA AsravaNa (karma rUpathI saMbaMdha) thAya che. karmAstravanA nimitta hovAthI yogane Asrava kahe che. yoga be prakAranA kahevAmAM AvyA che - zubhayoga ane azubhayoga. zubhayogathI mukhyatve puNya prakRtino Asrava thAya che ane azubha yogathI pradhAnataH pApa prakRtino Asrava thAya che. tethI koIka-koIka AcAryoe puNyanA zubha Asrava ane pApane azubha Asrava mAnIne puNya-pApa tattvane AsravanA aMtargata samAviSTa karI lIdho che. emanI dRSTithI sAta ja tattva che. hiMsA, corI, abrahma vagere kAyika vyApAra azubha kAyayoga che ane dayA-dAnabrahmacarya pAlana vagere zubha kAya yoga che. sAvadha bhASaNa, mithyA bhASaNa, kaThora bhASaNa vagere azubha vAgyoga che ane niravadha satya bhASaNa, mRdu tathA satya vagere bhASaNa zubha vAgyoga che. bIjAonI burAI tathA emanA vadha vagerenuM ciMtana karavuM, azubha manoyoga che ane bIjAonI bhalAInuM ciMtana vagere karavuM tathA emanA utkarSathI prasanna thavuM zubha manoyoga che. kahyuM che ke - pahelo pakSa Atma sAdhakanI vikAsamAna sAdhanAmAM athathI iti sudhI yogonI sahAyakatA. arthAt sAdhakanA mATe e yoga prazasta rAga vagerenA sAthe puNya baMdhanA nimitta thavA chatAMya ahiMsA vagere vrata, pratyAkhyAna, tapa-dhyAna, svAdhyAya, sAdhanA vage2e zubha anuSThAnomAM sahayogI banIne Atmazuddhi, karma nirjarA tathA karma muktimAM prabaLa mAdhyama bane che - vagara yogonA sahAre sAdhaka Atma vikAsanI koIpaNa bhUmikAthI nathI nIkaLI zakatA. Atma vikAsanI carama dazA - je ayogI kaivalya dazAnI che, tyAM yogonuM niruddhana thaI jAya che, tyAM koIpaNa prakAranA bAhya yogonI Atma sAdhanA mATe sakriyatA nathI hotI. bIjA pakSamAM caturgati saMsAra paribhramaNanuM mAdhyama paNa yogothI bane che. nara-amara-devathI saMbaMdhita samagra bhautika aizvarya-saMpadA paNa yogonI zubha sakriyatAthI prApta thAya che tathA nAraka vage2enI ghora vedanAo paNa yogonI azubha sakriyatAthI prApta thAya che. koIka dRSTibiMduothI yogonA kalpatarunI upamAthI upamita karavAmAM AvyuM. 'uttarAdhyayana'mAM paNa zAstrakAre yogayukta AtmAne vaitaraNI nadI, kUTazAlmalI vRkSa, kAmadudhA dhenu ane naMdanavananI upamAthI upamita karyuM. jema ke appA naI veyaraNI, appA me kUDa sAmalI / appA kAma duhA dheNu, appA meM nandaNaM vaNaM // A rIte uparokta pariprekSyamAM samyaktayA yogonI samIkSA karavAthI ja samyajJAna vagere ratnatrayanI ArAdhanA saMbhAvita che nA ke ekAMtataH zubhAzubha Asrava (karmabandha) sudhI ja sImita rahevAmAM. e avazya che ke je samaya je nayathI viSayanuM pratipAdana karavAmAM Ave che te viSaya e samaye e ja nayanI paridhithI saMbaMdhita hoya che - evuM jANavuM joIe paraMtu samagra nayonI nahi. ke eka nayanA kathanamAM bIjA nayanuM kathana ApekSika mukhya ke gauNa bhAvathI sannihita thAya che. e kathana ekAMtataH heya nathI hoto. ekAMta heya dRSTikoNa durnayano sUcaka thAya che. durnaya vItarAga bhagavAnanI AjJAthI bahAra thAya che. puNya vagere tattvonuM vivecana paNa e ja saMdarbhonanI sAthe samajavI joIe. Amrava tattva 45
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ manovAkkAya karmANi, yogAH karma zubhAzubhaM / yadAzravaMti jantUnAmAzravAstena kIrtitA // 1 // maitryAdi vAsitaM cetaH karma syute zubhAtmakam / kaSAya viSayAkrAntaM vitanotyazubhaM manaH // 2 // maitryA sarveSu satveSu pramodena guNAdhike / / mAdhyasthyenAvinIteSu kRpayA duHkhiteSu vA // 3 // satataM vAsitaM svAntaM kasyacit puNyazAlinaH / vitanoti zubhaM karma, dvicatvAriMzadAtmakamiti // 4 // zubhArjanAya nirmithyaM, zrutajJAnAzritaM vacaH / viparItaM punajJeya, mazubhArjana hetave // 5 // zarIreNa ca suptena, zarIrI cinute zubham / satatA raMbhaNya jantu-ghAtakenA zubhaM punaH // 6 // kaSAya viSayA yogA, pramAdAvirati tathA / mithyAtvamArta raudrazcetyazubhaM prati hetavaH // 7 // arthAt mana-vacana ane kAyAnI pravRttine yoga kahe che. yoganA nimittathI zubha ke azubha karmonuM AtmAmAM Agamana thAya che. tethI yogane Asrava kahe che. 1 jenuM aMtaHkaraNa maitrI vagere zubha bhAvothI bhAvita thAya che, te zubha pravRttiono Asrava kare che. jenuM mana viSaya-kaSAyothI malina thAya che, te azubha pravRtione Asrava kare che. 2 badhA jIvomAM maitrI, guNAdhikomAM pramoda bhAvanA, duSTonA pratye mAdhyastha bhAvanA ane duHkhIonI pratye karuNA je puNyazALI AtmAnA cittamAM banI rahe che, te 42 prakAranI puNya prakRtiono Asrava kare che. 3-4 je vyakti niravadya satya bhASaNa kare che ane zAstrAnusAra vacana bole che, te zubha vAguyoga dvArA zubha prakRtino Asrava kare che. enAthI viparIta je sAvadya ane asatya bhASaNa kare che, zAstrathI viparIta bole che, te azubha vAguyogathI azubha prakRtiono Asrava kare che. 5 je vyakti zarIra dvArA AraMbhothI virata rahe che, te zubha kArya yoga zubha Asrava kare che. je jIva zarIra dvArA satata hiMsA vagere AraMbhamAM lIna rahe che, te azubha prakRtiono Asrava kare che. 6 kaSAya, viSaya, yoga, pramAda, avirati, mithyAtva ane Arta-raudradhyAna - e badhA azubha prakRtionA AsavanA hetuo che. 7 (40) jiNadharmoo]
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoganI zubhAzubhatAno AdhAra : yoganA zubhatva ane azubhatvano AdhAra bhAvanAnI zubhAzubhatA che. zubha uddezyathI pravRtta yoga zubha ane azubha uddezyathI pravRtta yoga azubha che. zubhayoganuM kArya puNya prakRtino baMdha ane azubhayoganuM kArya pApa prakRtino baMdha che, A kathana mukhyatve apekSAthI che, kAraNa ke zubhayogathI AThamA vagere guNasthAnomAM azubha jJAnAvaraNIya vagere karmono baMdha paNa hoya che. paraMtu e guNasthAnomAM zubhayoganI tIvratAnA nimittathI thanArA zubha anubhAga (rasa) baMdha vizeSa mAtrAmAM hoya che ane pApa prakRtiono anubhAga alpa mAtrAmAM hoya che. enAthI viparIta prathamAdi guNasthAnomAM jyAre saMkleza pariNAmonA kAraNe azubhayoganI tIvratA thAya che tyAre pApa prakRtiono anubhAga vizeSa mAtrAmAM thAya che ane zubha prakRtiono anubhAga alpa mAtrAmAM thAya che. zubhayogajanya puNyAnubhAganI adhika mAtrAne pradAna mAnIne zubhayogane puNyanuM kAraNa kahevAmAM AvyuM che, ane azubhayogajanya pApanubhAganI adhika mAtrAne pradhAna mAnIne azubhayogane pApanuM kAraNa kahevAmAM AvyuM che. zubhayogajanya pApAnubhAganI alpa mAtrA ane azubhayogajanma puNyAnubhAganI alpa mAtrAnI vivakSA nathI karavAmAM AvI. kAraNa ke lokavyavahAranI jema zAstramAM paNa pradhAnatApUrvaka vyavahAra karavo prasiddha che. kahyuM che - "prAthona vyaveza mavati " prAyaH pradhAnatAne laIne kathana karavAmAM Ave che. jema ke gAmamAM brAhmaNonI pradhAnatA hoya - emanI saMkhyA vizeSa hoya to tyAM anya lokonA hovAthI paNa te gAma brAhmaNonuM gAma kahevAya che. kaSAyanA kAraNe rogomAM phaLa-bheda : saMsArI jIva mana, vacana ane kAyAnA zubha ane azubha yoganA dvArA je karma bAMdhe che, emAM kaSAyonA kAraNe bhinnatA AvI jAya che. arthAt yogonI samAnatA hovA chatAMya kaSAyayukta jIvone je baMdha thAya che, te vizeSa anubhAgavALo ane vizeSa sthitivALo hoya che. kaSAya-mukta jIvone thanAro baMdha na to vizeSa anubhAgavALo ja hoya che ane na vizeSa sthitivALo ja. ekathI laIne dasamAM guNasthAna sudhInA jIva sakaSAya che ane agiyAramAthI laIne caudamA guNasthAnavALA akaSAya che. sakaSAya jIvono Asrava (yoga) sAMparAyika Asrava che ane kaSAyamukta jIvono yoga IryApatha Asrava che. AtmAno parAbhava karanAruM karma sAMparAyika kahevAya che. jema ke lIlA cAmaDAM para havA dvArA paDelI rajakaNa enAthI coMTI jAya che, ema ja yoga dvArA AkRSTa thanAro je karma kaSAyodayanA kAraNe AtmAnA sAthe saMbaddha thaIne sthiti prApta karI le che, te sAMparAyika karma che. korI dIvAla para lAgelI lAkaDInA goLAnI jema yogathI AkRSTa thaIne je karma kaSAyodaya na hovAnA kAraNe AtmAnI sAthe lAgIne tarata ja chUTI jAya che, te IryApatha karma kahevAya che. IryApatha karmanI sthiti mAtra eka samaye ja hoya (thAya) che. [ Asrava tattva che 00.00 0.00 0.00 400)
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dRSTithI baMdha cAra prakAranA che - (1) prakRti baMdha, (2) sthiti baMdha, (3) anubhAga baMdha, (4) pradeza baMdha. AnuM vistRta varNana baMdha tattvamAM karavAmAM Avaze. ahIM to saMkSepamAM e batAvavuM ja prAsaMgika che ke yoganA nimittathI prakRti baMdha ane pradeza baMdha thAya che ane kaSAyanA nimittathI sthiti baMdha ane anubhAga baMdha thAya che. sAmAnya rIte cAreya prakAranA baMdhonuM svarUpa A prakAra che. svabhAvaH prakRtiH proktaH sthitiH kAlAvadhAraNam / anumAno raso ya:, pradeza hata-saMva: | (1) prakRti baMdhaH kamamAM AtmAnA alaga-alaga guNone AvRtta karavAnI zaktinuM pragaTa thavuM prakRti baMdha che. jema ke jJAnAvaraNIya karmanI prakRti jJAnane DhAMkavAnI che. (2) sthiti baMdha : amuka karma AtmAnI sAthe amuka samaya sudhI raheze - A kALa maryAdAne sthiti baMdha kahe che. jema ke jJAnAvaraNIya jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti trIsa koTAkoTi sAgaropamanI che. (3) anubhAga baMdha : karma pravRtiomAM sAruM-khoTuM, tIvra ke maMda phaLa ApavAnI zaktinuM hovuM anubhAga baMdha che. jema koI karma tIvra phaLa Ape che ane koI maMda phaLa Ape che. (4) pradeza baMdha : baMdhAnAra karma dalikonA pariNAmane pradeza baMdha kahe che. jema koI prakRti ochA pradezovALI baMdhAya che ane koI vadhu pradezovALI. kaSAyodayavALA AtmAo kAya-yoga vagere traNa prakAranA zubha-azubha yogathI je karma bAMdhe che, te kaSAyanI tIvratA ke maMdatAnA kAraNe vadhu ke ochI sthitivALo hoya che ane zubhAzubha vipAkanuM kAraNa paNa hoya che. kaSAyamukta AtmAo je karma bAMdhe che te kaSAyanA abhAvanA kAraNe na to vipAkajanaka hoya che ane na eka samayathI vadhu sthiti ja prApta kare che. tAtparya e che ke karma baMdhamAM sthiti ane rasanuM kAraNa kaSAya che ane prakRti tathA pradezanuM kAraNa yoga che. kaSAyanA abhAvamAM upArjita karmamAM sthiti ne rasano baMdha nathI hoto. tethI mukhya rUpathI kaSAyone ja saMsAranuM mULa kahevAmAM Ave che - koho ya mANo ya aNiggahIA, mAyA ya lobho ya pavaDDamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAiM puNabbhavassa // - dazavaikAlika, a-8, gA- krodha ane mAnane jo na rokavAmAM AvyA ane mAyA ane lobha jo vadhatA rahyA, to e cAreya kaSAya saMsAra punarbhavanI jaDane siMcana karanAra hoya che. kaSAyonA abhAvamAM thanAro karmabaMdha nAma mAtrano hoya che. te IryApatha kahevAya che, kAraNa ke te mAtra halanacalana(gati)nA nimittathI hoya che. te mAtra eka samaya sudhI ja rahe che. sAMparAyika Asrava ja saMsAranI jaDa (mULa) che, tethI enAthI bacavAno prayAsa mumukSu AtmAone satata jAgRta rahIne karavo joIe. (48) chejiNadho]
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamastravomAM pariNAma-bheda vagerethI vizeSatAH karmAstravomAM bAhya sAdhana samAna hovA chatAMya karmabaMdhamAM aMtara thaI jAya che, tethI karmAstravono AdhAra mukhyatve adhyavasAya che. bAhya kriyAo ane emanA sAdhana eka sImA sudhI karmabaMdhanA nimittathI thAya che, paraMtu mukhya rUpathI karmabaMdha adhyavasAyo para nirbhara kare che. bAhya kriyA samAna hovA chatAMya adhyavasAyomAM bahu khUba) aMtara thaI zake che. udAharaNa svarUpa eka hiMsaka vyakti chUrI, cAku calAvIne ghAtaka buddhithI koI vyaktine mAre che, ane eka DokTara rogIne sAjo karavA mATe zalya-cikitsA (oparezana) karatI vakhate charI, cAkuno prayoga kare che. ukta baMne vyaktioe zastra charI-cAkuno prayoga to karyo, adhikaraNa (sAdhana) paNa emanA samAna che, paraMtu baMnenA adhyavasAyomAM bahu moTuM aMtara che. ekanA adhyavasAya hiMsaka hovAthI saMkliSTa che, azubha che, jyAre bIjAnA adhyAvasAya zAMti-ArogyadAyaka hovAthI zubha che. tethI pahelI hiMsaka vyakti azubha karmabaMdhanI bhAgI bane che, jyAre bIjI vyakti zastrano prayoga karavA chatAMya mukhyatve zubhakarma-puNyakarmano bhAgI bane che. bAhya baMdhakAraNa samAna hovA chatAMya pariNAmanI tIvratA ane maMdatAnA kAraNe karmabaMdha alaga-alaga prakAranA hoya che. jema ke eka ja dezyanA be darzakomAMthI maMda AsaktivALAnI apekSA tIvra AsaktivALuM karma ja tIvra baMdha kare che. tIvra bhAvanA kAraNe tIvra baMdha ane maMdabhAvanA kAraNe maMda baMdha thAya che. e ja rIte icchApUrvaka pravRtti karavI - jANI joIne AraMbha vagere karavuM jJAtabhAva che. vagara IcchAe ajANatAM kRtyanuM thaI javuM ajJAta bhAva che. jANI joIne bhUla karavAmAM ane ajANatA bhUla thaI javAmAM bahu moTo bheda che. je jANI joIne pApa-pravRtti kare che, ene tIvra karmabaMdha thAya che ane je ajANatA pApa thaI jAya che, eno karmabaMdha apekSAkRta ocho hoya che. jANI joIne koIne Thokara mAravAmAM ane ajANatA Thokara lAgI javAmAM - kriyAnI samAnatA chatAM vicAromAM bhAvomAM bahu moTo bheda che. jANI joIne Thokara mAravAmAM tIvra saMkliSTa pariNAma hoya che, jyAre ajANatAM Thokara lAgavAthI pariNAmomAM saMmpiSTatA nathI thatI. tethI jJAtabhAva ane ajJAtabhAvamAM bAhya vyApAra samAna hovA chatAMya karmabaMdhamAM aMtara paDe che. jemAM eka vyakti mRgane mRga samajIne bANathI vIMdhI nAkhe che ane bIjI vyakti nizAna to koI nirjIva vastu upara sAdhe che, paraMtu bhUlathI haraNa vIMdhAI jAya che. bhUlathI mAranAranI apekSA jANI joIne mAranArano karmabaMdha utkaTa hoya che. vIrya (zakti) paNa karmabaMdhanI vicitratAnuM kAraNa hoya che. jema dAna, sevA vagere zubhakArya hoya ke hiMsA, corI vagere azubhakArya - badhAM zubhAzubha kArya baLavAna vyakti je sahajatA ane utsAhathI karI zake che, nirbaLa manuSya e ja kArya kaThinAIthI karI zake che. tethI baLavAnanI apekSA nirbaLano zubhAzubha karmabaMdha maMda hoya che. e ja apekSAthI kahevAyuM che ke - "je jUrI te thanne ? je karma karavAmAM vIra che, te dharmamAM paNa vIra hoI zake che. A rIte vIryanA kAraNe paNa karmabaMdhamAM aMtara hoya che. [ Asrava tattva cheA je Aje che ja, 409)
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhikaraNa (zastra vagere sAdhanonA kAraNe paNa karmabaMdhamAM aMtara hoya che. jema hatyAcorI vagere azubha ane para-rakSaNa vagere zubha kArya karanAra be manuSyomAMthI ekanI pAse adhikaraNa (zastra) ugra hoya ane bIjAnA pAse sAdhAraNa hoya, to sAmAnya zastradhArInI apekSA ugra zastradhArInuM karmabaMdha tIvra hovuM saMbhava che, kAraNa ke ugra zastranA sannidhAnathI emAM tIvra Aveza rahe che. ukta rItithI tIvra bhAva, maMdabhAva, jJAtabhAva, ajJAtabhAva, virya ane adhikaraNanA bhedathI karmabaMdhamAM vizeSatA hovAnuM kathana karavAmAM AvyuM che. AcArya umAsvAtie 'tattvArtha sUtramAM kahyuM che - tIvramanda jJAtAjJAta bhAvavIryAdhikaraNa vizeSebhyastadvizeSaH / - tatvArtha, adhyAya-6, sUtra-7 bAhya AsavanI samAnatA hovA chatAMya karmabaMdhamAM asamAnatAnA kAraNe rUpamAM ukta sUtramAM virya, adhikaraNa vagerenI vizeSatAnuM kathana karavAmAM AvyuM che, chatAMya karmabaMdhanI vizeSatAnuM vizeSa nimitta kASAyika pariNAmanI tIvramaMda bhAva ja che. jANI joIne pApapravRtti, zaktinI adhikatA ane zastra ugratAnA kAraNe karmabaMdhamAM je vizeSatA batAvavAmAM AvI che, enuM mULa kAraNa kASAyika pariNAmanI tIvratA-maMdatA ja che. arthAt karmabaMdhano badho AdhAra adhyavasAyo para, kASAyika pariNAmonI tIvratA-maMdatA para avalaMbita che. ukta bhAvanI puSTi AgamamAM nIce lakhelA pAThathI sArI rIte thaI jAya che. _ 'je AsavA te parissavA, je parissavA te AsavA, je aNAsavA te aparissavA, je aparissavA te aNAsavA / ' - AcArAMga sUtra, adhya-4, uddezaka-ra je Asava(karma baMdhana)nA hetu che, te karmanI nirjarAnA hetu paNa hoI ke che, je karmanI nirjarAnA hetu che, te karma baMdhananA hetu paNa banI zake che. (athavA jeTalA karma khapAvavAnA hetu che, eTalA ja karma baMdhananA hetu che ane jeTalA karmabaMdhananA hetu che, eTalA ja karmakSayanA paNa hetu che.) je vrata vagere Asrava rUpa nathI, te paNa (azubha adhyavasAyothI) nirjarAnA kAraNe nathI thatA ane je saMvara ke nirjarAnA kAraNa nathI te paNa kadAca (zubha pariNAmothI) pApabaMdhanA kAraNa nathI thatA. prastuta pAThamAM Asrava ane nirjarA saMbaMdhita vivecana karavAmAM AvyuM che. karmabaMdhana ane nirjarAno mukhya AdhAra adhyavasAya che. bAhya kAraNo upara karma baMdhana ke karma nirjarAno mukhya AdhAra adhyavasAya che. bAhya kAraNo upara karma baMdhana ke karma nirjarAno eTalo AdhAra nathI, jeTalo ke pariNAmonI dhArA upara. A ja kAraNa che ke eka padArthane joIne eka vyakti aneka prakArano vicAra kare che ane bIjI vyakita bIjA prakArano tathA trIjI vyakti trIjA prakArano vicAra kare che. eka padArthanA avalokana mATe vilAsano poSaka che. ane eka mATe vairAgyano vardhaka che. eka padArtha ekanA mATe amRta che, e ja bIjA mATe viSa che. je strI, mALA vagere padArthone joIne viSayAsakta jIva karmonuM baMdhana kare che, emane (480) 00,0000000 ja jiNadhAmo)
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ je joIne viSaya-sukhothI parAgamukha banelAM tattvadarzI puruSa emane nissAra jANIne vairAgya bhAvanAnuM poSaNa kare che. tAtparya e che ke AdAnanI zuddhi ke azuddhi anusAra, nimitta paNa zuddha ke azuddha banAvI levAya che. AtyaMtara, cittavRtti anusAra eka ja padArtha eka vyaktine eka rUpamAM jovA maLe che, to bIjAne bIjA rUpamAM cittavRttinuM pratibiMba padArtho upara paDe che. eka vezyAnA mRta zarIrane joIne eka bhogI-kAmI vicAre che ke - "kevuM sAruM thAta jo A jIvatI hoya. huM enI sAthe vaiSayika sukhopabhoga karato." e ja mRta zarIrane joIne yogI vicAre che ke - "oho ! zarIranI kSaNabhaMguratA ! nara-nArI potAnA suMdara tananuM abhimAna kare che ane rAta-divasa Ane sajAvavAmAM vyatIta kare che. Akhare AnuM A pariNamana ke saLagIne rAkha thaI jaze. Azcarya ! mahAAzcarya !! A vezyA potAnuM zIla ratna vecIne anekane patita karatI hatI ane Aja zuM sAthe laI jaI rahI che ? kevI saMsAranI viDaMbanA che !' e ja vezyAnA zabane joIne kUtaro vicAre che ke - "loko ahIMthI dUra thAya to huM enuM mAMsa khAuM !" A rIte eka ja zabane joIne jovAthI bhogI, yogI ane zvAnane alaga-alaga vicAra thayA. kahevAnI jarUra nahi hoya ke A emanI cittavRttino prabhAva che. ukta vivecanathI spaSTa thaI jAya che ke cittanAM pariNAmonI dhArA anusAra padArtha sArA ke khoTA banI jAya che. padArthamAM svayaM na to sAruM che na khoTuM ! duniyAno koI padArtha nirupayogI nathI. zikSA grahaNa karanAra vyakti duniyAnA pratyeka padArthathI zikhAmaNa laI zake che ane khoTuM jonArane pratyeka sArAmAM sArA padArthamAMthI khoTuM (kharAba) laI zake che. enAthI A vAta phalita thAya che ke bAhya padArtha svayaM kharAba nathI, paraMtu emAM prANIonI Asakti aniSTanuM kAraNa che. padArthono sadupayoga athavA durupayoga kartAnI cittavRttio para nirbhara che. tethI sUtrakAroe pharamAvyuM che ke - "je kamenA AvavAnA mArga che. te ja karmanI nirjarAnA nimitta banI zake che ane je karmanI nirjarAnA nimitta che e ja karmanA AsavanA nimitta banI jAya che. mithyA dRSTio mATe je pApanAM kAraNo che te ja tattvadarzI samyakatvI jano mATe karma nirjarAnA kAraNa banI jAya che. e strI caMdana, puSpamALA vagere kAmIo mATe karma hetu hovAthI AmravarUpa che. te ja viraktAtmAonA vairAgyanuM poSaNa karavAnI parisTava-nirjarAnA sthAna thaI jAya che. A rIte sAdhusamAcArI, tapazcaraNa vagere nirjarAnA sthAna azubha adhyavasAyo mATe ane sAtA-2sa ane Rddhigaurava vagerenA kAraNe karma-baMdhananA kAraNa thaI jAya che. tethI kahyuM che ke - yathA prakArAH yAvantaH saMsArAveza hetavaH / tAvantastadviparyAsAnirvANa sukha hetavaH // arthAt jeTalA prakAranA ane jeTalA saMsAramAM paribhramaNanAM kAraNo che, eTalA ja prakAranA ane eTalAM ja, emane viparIta rItithI levAthI, mokSa sukhanA kAraNa thaI jAya che. tAtparya e che ke jeTalA karma nirjarAne mATe saMyamamAM sthAna che, eTalA ja karma baMdhananA mATe asaMyamanA sthAna che. [ Amrava tattva che je che te che je 481)
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ je rIte jvaragrasta (tAvagrasta) vyaktine khAMDa ane dUdha paNa kaDavA lAge che athavA lImaDAno rasa pIvAthI jenuM moM kaDavuM thaI jAya che, ene khAMDa mizrita dUdha paNa kaDavuM lAge che. e ja rIte rAgadveSanA kAraNe jenuM hRdaya kaluSita che, je viSaya-sukha mATe lAlAyita che, enA adhyavasAya azubha hovAthI enI samasta kriyAo saMsAra mATe ja hoya che. enAthI viparIta je samyagudRSTi che, viSaya-sukhathI parAgamukha che, je padArthonA vAstavika rahasyane jANe che ane je vairAgyathI bharelo che, enA mATe badhI kriyAo mokSamArganI sAdhikAo che. ukata vAtane samajavA mATe zrI sthUlibhadra muninuM udAharaNa upayogI che. kozA jevI anupama lAvaNyavatI vezyAnA vilAsagRhamAM lAMbA kALa sudhI ahorAtra rahevA chatAMya zrI sthUlibhadra muni nirvikAra rahyAA, vezyAnuM vilAsagRha karmabaMdhananuM mukhya sthAna che, paraMtu tyAM rahIne e munie potAnA akhaMDa saccAritranI chApa e anupama suMdarI vezyA para nAkhI ane potAnAM karmanAM baMdhanone toDyAM. eka tarapha vilAsanuM AkarSaka vAtAvaraNa ane bIjI bAju yogIzvaranI aDolatA (aDagatA) baMnenA kaMThamAM yogIzvara jItyA. je vilAsapUrNa vAtAvaraNamAM rahIne sthUlibhadra nirvikAra rahI zakyA enuM varNana nIcenA zlokamAM ApeluM che - .. vezyA rAgavatI sadA tadunugA SadbhiH rasairbhojanaM, saudhaM dhAma manoharaM vapuraho navyaH vayaH saMgamaH / kAlo'yam jaladAvilastadapi yaH kAmaM jigAyAdarAt, vande taM yuvati prabodha kuzalaM zrI sthUlibhadraM munim // arthAtu anupama suMdarI vezyA jenA para anurakta hatI, vividha rasothI yukta svAdiSTa bhojana, vizALa aTTAlikA, sarvAga suMdara zarIra, bhara yauvanAvasthA, sAthe varSARtuno mAdaka ghanaghora ghaTAvALo samaya, eTalA vilAsanA poSaka tathA vikArottejaka vAtAvaraNamAM rahIne paNa jemaNe kAma-vAsanA para vijaya prApta karyo ane je potAnA akhaMDa caritrabaLa dvArA vezyAne sanmArge lAvyA, e yogIzvara sthUlibhadrane namaskAra. ukta zlokathI e vidita thaI jAya che ke zrI sthUlibhadra muninA badhAM nimitta vikAravardhaka hatAM. tethI AmravanA sthAne hatA. paraMtu emanuM upAdAna (citta) zuddha hatuM, tethI emanA mATe e ja AsavanAM sthAno nirjarAnA rUpamAM pariNata thaI gayA. tethI sUtrakAre kahyuM - "ne mAsavA te parisaMvA " Ama, je saMvara ane nirjarAnAM kAraNa che, e ja karmabaMdhananA kAraNa banI jAya che. sAdhutva ane dasa prakAranA sAdhu samAcArInuM anuSThAna nirjarAnuM kAraNa che to paNa adhyavasAyonI malinatA ane kapaTanA kAraNe te paNa karmabaMdhananuM kAraNa thaI jAya che. je rIte udAyana rAjAne mAravA mATe eka nAyIe kapaTapUrvaka sAdhutva aMgIkAra karyuM hatuM, evA kapaTapUrNa saMyama ane adhyavasAyonI vikRti mATe saMvaranA sthAna paNa AmravanA sthAna thaI jAya che. tethI kahyuM che ke - "je parisavA te mAsavA ?" (482) ,000jiNadhamo)
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparyukta baMne pado vidhi rUpathI kahevAmAM AvyAM che. A ja vAtane have niSedha rUpathI sUtrakAra pharamAve che - "je mANasavA te aparisaMvA" arthAt je Asrava rUpa nathI te vrata vagere paNa karyodayathI azubha adhyavasAyavALAne mATe karmanI nirjarAnA kAraNe nathI hotA. vrata vagere karmonI nirjarAnuM kAraNa che to paNa adhyavasAyonI azubhatA mATe te nirjarAnuM kAraNa nathI hotA. A rIte - "ne parisaMvA te maUsivA' arthAt te aparissava-karmanA upAdAna kAraNa che, te kadAcit pravacananA upakAra vagere zubha adhyavasAyapUrvaka karavAthI karma baMdhana rUpa nathI thatA. ukta vivecanathI e spaSTa thaI jAya che ke Asrava ane saMvara-nirjarAno mukhya AdhAra cittavRtti - mAnasika pariNAmonI dhArA para nirbhara che. bAhya padArtha ane bAhya kriyAo nimitta mAtra che. nimitta upAdAnanI zuddhinI pragaTatA mATe che. nimitta jyAM sudhI upAdAnanA upakArI hoya tyAM sudhI grAhya che, paNa nimittonI pAchaLa upAdAnanI avahelanA na karavI joIe. jyAre upAdAnane visarIne mAtra nimittone mahattva ApavAmAM Ave che to dharma mAtra zuSka kriyAkAMDa banIne rahI jAya che. te jIvanavyApI nathI banI zakato. jyAM sudhI dharmanA vyavahAramAM sarvatra sparzI prayoga na thAya, tyAM sudhI dharmanuM sAcuM rahasya nathI samajI zakAyuM evuM mAnavuM paDaze. nimitta upAdAnanA upakArI che, tethI grAhyI hoya che, paraMtu upAdAnanA mahattvane na bhUlavuM joIe. sAthe yathAsthAna nimittonI sarvathA upekSA paNa sanmArgathI bhaTakAvI de che. nimitto tathA upAdAnone pota-potAnA sthAna para mahattvapUrNa samajIne te anusAra anugamana karanAra sAco sAdhaka hoya che. tethI upAdAnane cittavRttine zuddha banAvavAno prayatna karavo joIe. ahIM A vAta vizeSa rUpathI dhyAnamAM rAkhavI joIe ke ukta anAsakta yoga kahevAmAM jeTalo saraLa che eTalo AcaraNamAM mUkavo muzkela che. koIpaNa sAdhaka zrI sthUlibhadra muninuM anukaraNa karIne vilAsavardhaka tathA vikArottejaka saMyogomAM rahevAnuM sAhasa na kare. ekadama anAsakta yoganI sAdhanA sAdhaka mATe samucita nathI mAnI zakAtI. kAraNa ke e to eka apavAdika viSaya che, apavAda kyAreka utsarga rAjamArga nathI banI zakato. jo A rAjamArga hota to tIrthakara deva svayaM ja rAjapATa vagereno parityAga karI sAdhu nathI banatA. ane kevaLajJAna thayA pachI A viSayane vidhi rUpathI paNa pratipAdita kare. paraMtu emaNe evuM na karIne brahmacArI varga mATe navAvADanI maryAdAonA samIcInatayA vidhi vidhAna karyuM. tethI A ghaTanA prasaMga caritAnuvAdano paNa eka apavAda che. anAsakta yoganI pahelI sIDI tyAgamArga che. tyAgamArga para AvyA vinA je sAdhaka sIdho anAsakta yoga para javA lAgaze, te sIDIo kUdIne upara caDavA samAna ja kahevAze, je zakya nathI. karmabaMdhananA sthAnamAM samabhAva taTastha ane nirvikAra rahI zakavAnI zakti dIrghakALanA tyAgamArganI sAdhanA pachI ja prApta thAya che. tethI karmabaMdhanonAM sthAnothI alaga rahevuM ja zreyaSkara che. saMyamanAM sthAnothI vicaraNa karatA adhyavasAyonI zuddhi para vizeSa lakSya devAnI AvazyakatA che. A rIte Asrava ane nirjarAnAM sthAnono viveka samajavo joIe. [ Asrava tattva cheja che je che te che (83)
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmravanA bheda : AmravanA (1) indriya, (2) kaSAya, (3) avrata, (4) kriyA ane (5) yoga e pAMca mULa bheda che. emanAM kramazaH pAMca, cAra, pAMca, pacIsa ane traNa bheda che. e badhA maLIne AmravanA 42 bheda thaI jAya che. kahyuM che - 'iMdiya-kasAya-avvaya-kiriyA paNa caura paMca paNuvIsA / jogA tinneva bhave AsavabheyAu bAyAlA // - sthAnAMga TIkA (1) pAMca indriyonA Ajhava : pAMca indriyone ahIM Asrava kahevAmAM AvI che. eno abhiprAya e che ke A indriyo dvArA grAhya zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparzamAM rAgadveSa rUpa pravRtti karavAthI je karmano Asrava thAya che, te indriya Asrava che. svarUpa mAtrathI to koI indriya karmabaMdhanuM kAraNa nathI hotI ane na indriyonI rAga-dveSa rahita pravRtti ja karmabaMdhanuM kAraNa hoya che. | zrotrendriyano svabhAva che ke te zabdane grahaNa kare. A to saMbhava nathI ke zrotrendriya zabdone grahaNa ja na kare. zrotrendriya dvArA grahaNa karavAmAM AvatA manojJa ane amanojJa zabdomAM rAgabhAva ane dveSabhAva karavAthI zrotrendriya Asrava thAya che. cakSuno svabhAva che ke te potAnA viSaya rU5 vagerene grahaNa kare. e zakya nathI ke cakSu rUpane grahaNa ja na kare. manojJa-amanojJa rUpa vagere viSayomAM rAgabhAva ke dveSabhAva karavAthI cakSurindriya Asrava thAya che. ghANano svabhAva che ke te gaMdhane grahaNa kare. e to saMbhava nathI ke dhrANendriya gaMdhane grahaNa na kare. manojJa-amanojJa gaMdhamAM rAgabhAva ke dveSabhAva karavAthI ghANendriya Asava thAya che. e ja rIte rasanendriyanA viSaya manojJa-amanojJa rasomAM sparzanendriyanA viSayabhUta manojJAmanojJa spazamAM rAgabhAva ke dveSabhAva karavAthI kramazaH rasanendriya Asrava ane sparzanendriya Asrava thAya che. jema ke kahyuM ke - Na sakkA Na soUM, saddA soya visayamAgayA / rAgadosou je tattha taM bhikkhU parivajjae // 1 // Na sakkaM ruva madar3ha, cakkhu visayamAgayaM / rAgadosou je tattha, taM bhikkhU parivajjae // 2 // No sakkaM gaMdhamANAgdhAUM NAsA visayamAgayaM / rAgadosou je tattha taM bhikkhU parivajjae // 3 // No sakkA phAsaM Na vedeuM phAsa visayamAgayaM / rAgadosAu je tattha te bhikkhU parivajjae // 4 // - Avazyaka sUtra (484) COOOOOOOOOOOOOX jiNadharmoo]
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) kaSAya Asrava : krodha, mAna, mAyA ane lobha - e cAra kaSAya che, jemanA dvArA jIva karmono Asrava kare che. A cAra kaSAyonuM vistRta varNana mohanIya karmanA varNananA aMtargata karavAmAM Avaze. (3) avrata-Asrava H 1. prANAtipAta, 2. mRSAvAda, 3. adattAdAna, 4. maithuna, 5. parigraha - e pAMca avrata che. emanA nimittathI thanAro karmabaMdha avrata Asrava che. (4) 25 kriyA ane enAthI thanAro Asrava : jenAthI karmano Asrava thAya che, evI pravRttine kriyA kahe che. zAstrakAroe mumukSuonI suvidhA hetu evI mukhya-mukhya kriyAono nirdeza karyo che. mukhya rUpathI pacIsa kriyAo vizeSa prasiddha che. 'sthAnAMga sUtra'nA dvitIya sthAna anusAra kriyAonuM A prakAre samajavuM joIe - do kiriyAo pannatAo, taMjahA jIva kiriyA ceva ajIva kiriyA ceva // 1 // jIva kiriyA duvihA pannatA, taM jahA sammatta kiriyA ceva, micchata kiriyA ceva, // 2 // ajIva kiriyA duvihA pannatA - taM jahA - iriyA vahiyA ceva, saMpADyA ceva rUA arthAt H kriyAo be prakAranI kahevAmAM AvI che jIva kriyA ane ajIva kriyA. 'jIvasya kriyA - vyApAro jIva - kriyA tathA ajIvasya - pudgala samudAyasya yatkarmatayA rAmana mA anIva yiA|' ahIM 'kriyA' zabdano artha vyApAra che. arthAt jIvanA dvArA je karavAmAM Ave che te jIva kriyA che. karma rUpathI pariNata ajIva-pudgala dvArA je karavAmAM Ave te ajIva kriyA che. jIva kriyAnA be bheda che - samyaktva kriyA ane mithyAtva kriyA. tattva zraddhAna rUpa samyaktva jIva vyApAra hovAthI jIva kriyA che. A ja rIte atattva zraddhAna rUpa mithyAtva paNa jIva vyApAra hovAthI jIva kriyA che. athavA samyagdarzananA hovAthI je kriyAo thAya che te samyaktva kriyA che ane mithyAdarzananA hovAthI je kriyAo thAya che te mithyAtva kriyA che. ajIva kriyAnA be bheda che - iryApathika kriyA ane sAMparAyika kriyA. mAtra yoganA nimittathI upazAMta moha vagere agiyAramAthI laIne teramA guNasthAnavartI jIvonA ajIva pudgala rAzi karmanA sAtAvedanIyanA rUpamAM pariNata hovuM IrSApathika kriyA che. ahIM jIva-vyApAra rUpa hovA chatAMya ajIvanI pradhAna rUpathI vivakSA hovAthI ajIva kriyA kahevAmAM Ave che. athavA karma vizeSane IryApathikI kriyA kahe che jema ke kahyuM che - "iriyAvahiyA kiriyA duvihA- bajjhamANA veijjamANA ya / jA paDhama samaye baddhA, bIya samaye veiyA, sA vaddhA puTThA veiyA nijiNNA seyakAle amAMvimavarU '' IryAthikI kriyA be prakAranI che badhyamAna ane vedhamAna. A prathama samayamAM baMdhAya che e samayamAM AnuM vedana thAya che. A baddha-spaSTa, vedita ane nirjIrNa thaIne trIjA samayamAM akarma rUpa thaI jAya che. Asava tattva 485
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ je kriyA kaSAya sahita thAya che te sAMparAyika kriyA che arthAtu prathama guNasthAnathI laIne dasamA guNasthAnavALA sakaSAya jIvonI kriyAne sAMparAyikI kriyA kahe che. e paNa evA jIva-vyApArathI thAya che, chatAMya emAM jIva-vyApAranI vivakSA na karIne ajIva pudgala rAzi-karma pariNatinI pradhAna rUpathI vivakSA hovAthI Ane ajIva kriyA kahevAmAM AvI che. tAtparya e che ke kaSAyavALA jIvone yoganI pravRtti hovAthI je kriyA lAge che te sAMparAyika kriyA che ane upazAMta moha, kSINa moha tathA sayogI kevaLI nAmanA agiyAramA, bAramA e teramAM guNasthAnomAM yoganI pravRttithI je kriyA lAge che, te IryApatha kriyA che. IryApatha kriyA eka ja prakAranI che ane sAMparAyika kriyAnA 24 prakAra che. Ama 25 kriyAo che. sAMparAyika kriyAonA 24 bheda A rIte che - (1) kAyikI kriyA duSTa bhAvathI yukta thaIne prayatna karavo, ayatAnApUrvaka kAyanI pravRtti karavI, vrata niyama vagerenuM pAlana na karIne AraMbhajanaka kAmomAM lAgavuM, kAyikI kriyA che. AnA be bheda che - anuparata kAyikI kriyA, duSpayukta kAyikI kriyA. vrata-pratyAkhyAna dvArA Amravano nirodha na karavAnA kAraNe samasta AraMbha-samAraMbhonAM kAryonI, niraMtara avratanI kriyA lAgatI rahe che. evA aviratanI je ullepa vagere karma baMdhananI kAraNabhUta kriyAo che, te anuparata kAyikI kriyA kahevAya che. je sAdhu ke zrAvaka vrata-pratyAkhyAna lIdhA pachI paNa ayatanAthI zarIranI pravRtti kare che, indriyonA iSTa-aniSTa viSayonI prAptiaprAptithI harSa-zokano anubhava kare che ane azubha manaHsaMkalpa dvArA apavarga-mArganA pratye duHsthita thAya che, evA pramatta saMyatanI kAya kriyAne duSpayukta kAyikI kriyA kahe che. (2) AdhikaraNikI kriyAH talavAra, baMdUka vagere zastrono saMgraha ke prayoga karavAthI athavA kaThora durvacana bolIne jhaghaDo pedA karavAthI lAganArI kriyA AdhikaraNikI kriyA che enA be bheda che - saMyojanA-dhikaraNikI ane nirvartanAdhikaraNikI. pahelAM taiyAra karelA talavAra vageremAM mUTha (hAtho) lagAvavo, ghaMTImAM khIlo vagere besADavo, buThThI dhArane teja karavI, adhUrAM zastro pUrAM karavAM vagere saMyojanAdhikaraNikI kriyA che. athavA jUnA paDelA jhaghaDAne pharIthI jAgRta karavo saMyojanAdhikaraNikI kriyA che. (2) navAM zastro banAvavAM, emane ekaThAM karavAM, vecavAM vagerethI je kriyA lAge che, te nirvartanAdhikaraNikI che. A zastro dvArA jagatamAM jeTalAM pApa karavAmAM Ave che, emanA bhAga banAvavALAne paNa Ave (lAge) che. athavA vacana dvArA navA jhaghaDA pedA karavA nirvanAdhikaraNikI kriyA che. (3) pATaeNSikI IrSA-draSanA nimittathI lAganArI kriyAne prASikI kriyA kahe che. bIjAne dhanavAna, sukhI, vidvAna, baLavAna ane guNI joIne dveSa karavo, baLavuM, IrSA karavI ke enuM kharAba cAhavuM prASikI kriyAnuM kAraNa che. A kriyAnA be bheda che - jIva prASikI ane ajIva prASikI. manuSya-pazu vagere jIvo para dveSa karavAthI jIva prASikI kriyA lAge che ane Thokara vagere vAgavAthI paththara vagere nirjIva vastuo para dveSa-bhAva lAvavAthI ajIva prASikI kriyA lAge che. (48) che jiNadhamo)
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) pAritApanikI : hAtha ke lAkaDI vagerethI koIne prahAra karIne duHkha pahoMcADavAthI pAritApanikI kriyA lAge che. enA be bheda che - svahasta pAritApanikI ane parahasta pAritApanikI. potAnA hAthathI koI bIjAne svayaM paritApa ApavA, sva-hasta pAritApanikI kriyA che ane bIjAnA hAthothI paritApa pahoMcADavo parahasya pAritApanikI kriyA che. (5) prANAtipAtikI kriyA : jIvonA dasa prakAranA prANonI hatyA karavAthI ke AtmahatyA karavAthI prANAtipAtikI kriyA lAge che. enA be bheda che - svastikI ane parahastikI. potAnA hAthothI jIvonI ghAta karavI, zikAra khelavo vagere svastikI kriyA che ane bIjAnA dvArA jIvaghAta karAvavo, zikArI kUtarA vagere choDIne jIvahiMsA karAvavI tathA mAravA mATe udyata thayela vyaktine protsAhita karavI, puraskAra Apavo vagere parahastinI prANAtipAtikI kriyA che. (6) AraMbhikI : SakAyanA jIvonuM upamardana-chedana-bhedana vagere karavAthI lAgatI kriyA AraMbhikI kriyA che. enA be bheda che - "jIva AraMbhikI ane ajIva AraMbhikI. zakAya jIvonuM chedana-bhedana karavAthI lAganArI kriyA jIva AraMbhikI che ane ajIva - arthAt loTanI banAvelI jIvAkRti ke vastra vagereno AraMbha karavAthI lAganArI kriyA ajIva AraMbhikI kriyA che. (7) parigrahikI : sacitta ke acitta parigraha rAkhavAthI lAganArI kriyA parigrahikI kriyA che. dhana, dhAnya, dvipada, catuSpada vagere parigrahano tyAga maryAdA na karavAthI A kriyA lAge che. enA paNa be bheda che - jIva parigrahiNI ane ajIva parigrahikI, dAsadAsI, pazu-pakSI, sacitta dhAnya vagerenI mamatAthI thanArI kriyA jIva parigrahikI che ane dhana, AbhUSaNa, makAna, vastra, pAtra vagere acitta padArthonI mamatAthI thanArI kriyA ajIva parigrahika kriyA che. (8) mAyA pratyayA ? kapaTa ke dhUrtatA karavAthI lAganArI kriyAne mAyA pratyayA kahe che. enA be bheda che - AtmabhAva vaMcakatA ane parabhAva vaMcakatA. svayaMne laIne kapaTabhAva karavo. jema ke svayaMmAM sAruM na hovA chatAMya potAnI sArAI (sArApaNuM) batAvavI, kapaTapUrNa ADaMbara karavo, potAne chetaravuM, AtmabhAva vaMcakatA che. bIjAne kUTalekha vagere dvArA Thagavo, chetaravo, khoTuM mApa-tola rAkhavuM, vastumAM kapaTa buddhithI bheLaseLa karavI vagere parabhAva vaMcakatA che. kahyuM che - jaM tuM bhAvamAM rahuM ne para vaM nnaDDa' arthAt evI badhI kriyAo mAyAnA aMtargata Ave che, jemanA dvArA bIjI vyakti chetarAI rahyo hoya. chetaravAthI lAganArI kriyA mAyA pratyayA che. (9) apratyAkhyAna pratyayA : vrata-niyama, tyAga, pratyAkhyAna ke virati na karavAthI lAganArI kriyA apratyAkhyAna pratyayA kriyA che. jyAM sudhI dainaMdinanA upayogamAM AvanArI vastuonI maryAdA ke tyAga nathI karavAmAM Avato tyAM sudhI lokanA samasta padArthonA bhogapabhoganI kriyA AtmAne lAgatI rahe che, kAraNa ke emanA bhogapabhogano tyAga nathI [ Asrava tattva che 480)
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavAmAM Avato. prazna thaI zake che ke je vastuono ApaNe upabhoga nathI karatA, jemanA vize ApaNe jANatA sudhI nathI, emanA nimittathI ApaNane kriyA kyAMthI lAgI zake che ? AnuM samAdhAna e che ke potAnA makAnamAM kacaro bharavAnI koInI icchA nathI hotI, chatAMya jyAM sudhI daravAjA khullA rahe che tyAM sudhI gharamAM kacaro Avaze ja. jo dvAra baMdha karI devAmAM Ave to kacaro Avato baMdha thaI zake che. e ja rIte je vastu bhale jANItI na hoya ke jenI icchA na karavAmAM AvI hoya, paraMtu jo eno tyAga pratyAkhyAna na karavAmAM AvyuM hoya to Asrava dvArA khullA rahevAthI pAparUpI kacaro AvyA vagara nathI raheto. jyAre pratyAkhyAna dvArA Asrava baMdha karavAmAM Ave che tyAre pApa kriyAnuM AvavuM baMdha thaI jAya che. bIjI vAta e paNa che ke je vastuno niyamapUrvaka tyAga nathI karavAmAM Avyo te kadAca enI sAme AvavAthI eno upabhoga karI zakAya che. jyAM sudhI koI vastuno tyAga nathI karavAmAM Avato tyAM sudhI e vastu pratye pUrI virati utpanna nathI thaI, e ja mAnavuM paDaze. e vastunA upabhoganI avyakta icchA banelI che, e ja samajavuM paDaze. aMdara rahelI avyakta icchA avasara joIne vyakta rUpa dhAraNa karI zake che. tethI je vastunA upabhoganI lezamAtra paNa bhAvanA na hoya eno vItarAga ke gurudevanI sAkSIthI tyAga karI devo ja ucita che. A prakAranA tyAgathI manamAM daDhatA utpanna thAya che ane apratyAkhyAnapratyayA kriyAthI bacAva paNa thaI jAya che. A pratyAkhyAna pratyayA kriyAnA be bheda che - jIva apratyAkhyAna kriyA ane ajIva apratyAkhyAna kriyA. sacitta vastuonA bhogapabhogano pratyAkhyAna karavAthI lAganArI kriyA jIva apratyAkhyAna pratyayA kriyA che. ajIva-madyAdi vastuonuM pratyAkhyAna na karavAthI lAgavAvALI kriyA ajIva-apratyAkhyAna, pratyayA kriyA che. (10) mithyAdarzana pratyayA tattva azraddhAna rUpa mithyAdarzananA kAraNe lAganArI (thanArI) kriyA mithyAdarzana pratyayA che. enA be bheda che - jUnAtirikta mithyAdarzana pratyayA ane tathyatirikta mithyAdarzana pratyayA. vastunuM je vAstavika svarUpa che enAthI ochuM ke vadhu ene samajavuM nyUnAtirikta mithyAdarzana che. jema AtmA svadeha pramANa che, paraMtu jo koI kahe che - "AtmA talamAtra yavamAtra ke aMguSTha parvamAtra che" to A kathana nyUna mithyAdarzana che. A rIte jo koI AtmAne sarva vyApaka kahe to te atirikta mithyAdarzana che, kAraNa ke AtmAnuM adhiSThAna zarIra eka lAkha yojanathI vadhu pramANavALo nathI hoto. A rIte nyUna ke vadhu prarUpaNA karavI nyUnAtirikta mithyAdarzana pratyayA kriyA che. je ukta nyUnAtirikta mithyAdarzanathI alaga anya prakAranI viparIta prarUpaNA kare che ke viparIta zraddhA rAkhe che, ene tavyatirikta mithyAdarzana kriyA lAge che. jema ke koI A prarUpaNA kare ke AtmA che ja nahi. (11) daSTikA (daSTijA) kriyA koI ramaNIya vastune rAga-dRSTithI jovAthI thanArI kriyA athavA koI darzanIya vastune jovAnA nimitta javAthI lAganArI kriyA dRSTikA kriyA (488) OOOOOOOOOOOOOOOX jiNadhamo)
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. enA be bheda che - jIva dRSTikA ane ajIva dRSTikA. koI ramaNIya strI, puruSa, hAthI, ghoDA vagere sacitta vastune jovAthI lAganArI kriyA jIva daiSTikA che. koI citrazALA, makAna, vastrAbhUSaNa vagerene rAgadaeNSTithI, kutUhala dRSTithI jovAthI lAganArI kriyA ajIva dRSTikA che. (12) dRSTikA : rAgabhAvathI koI vastune sparza karavAthI lAganArI kriyAne spuSTikA kriyA kahe che. athavA rAga-dveSanI bhAvanAne laIne prazna pUchavAthI lAganArI kriyA sRSTikA kriyA che. enA paNa be bheda che - jIva sRSTikA ane ajIva sRSTikA. strI, puruSa, pazupakSI vagerene rAgabhAvathI aDavAnA nimitte je kriyA lAge che, te jIva sRSTikA kriyA che. sacitta vanaspati vagerenA sukomaLa jIva-sparza karavA mAtrathI vedanAno anubhava kare che, tethI nirarthaka niSprayojana koI sacitta vastune aDavAthI bacavuM joIe. nirjIva vastra vagere vastuone rAgabhAvathI aDavAthI lAganArI kriyA ajIva sRSTikA kriyA che. (13) prAtItyikI (pADucciyA) : jIva ke ajIva rUpa koI bAhya vastunA nimittathI ja rAga-dveSanI utpatti thAya che. enAthI lAganArI kriyA prAtItyikI kriyA che. enA be bheda che - jIva pADucciyA ane ajIva pADucciyA. jIvanA nimittathI je karmabaMdha thAya che. te jIva pADucciyA che ane ajIvane laIne je rAga-dveSano udbhava thAya che, enAthI lAganArI kriyA ajIva pADucciyA kriyA che. 'tattvArtha sUtra'mAM Ano artha navAM zastronuM nirmANa karavAmAM Avyo che. (14) sAmaMtopanipAtikI kriyA : janasamUhanI prazaMsA prApta karavA mATe saMgrahaNIya ane darzanIya sAvadya vastuono saMgraha karavo ane e vastuonA darzako dvArA prazaMsA karavAthI prasanna thavuM sAmaMtopanipAtikI kriyA che. jema ke koI vyaktino sAMDha khUba ja rUpavAna hoya to loko ene joIne jema-jema prazaMsA kare che, ema-ema harSita thavAthI je kriyA lAge che, te sAmaMtopanipAtikI kriyA che. enA paNa be bheda che - jIva sAmaMtopanipAtikI ane ajIva sAmaMtopanipAtikI. potAno sAMDha, hAthI, ghoDA vagere sajIva padArthonI prazaMsAthI harSita thavuM jIva sAmaMtopanipAtikI kriyA che ane potAnA darzanIya ratha vagere nirjIva padArthonI prazaMsAthI harSita thavuM ajIva sAmaMtopanipAtikI kriyA che. 'tattvArtha sUtra'mAM Ano artha strI-puruSa ane pazuonA AvavA-javAnI jagyAe maLa-mUtra vagere tyAga karavAmAM Avyo che. koI-koI A kriyAno artha evo kare che ke dUdha, dahIM, ghI, tela, chAza, pANI vagere tarala padArthonAM pAtrone ughADAM rAkhavAthI emAM paDIne mAkhI vagere prANI mare che ke duHkhI thAya che. enAthI lAganArI kriyA sAmaMtopaniyAtikI kriyA che. (15) sAhatyiyA (svahastikI) kriyA : potAnA hAthamAM koI zikArI jIvane laIne enA dvArA koI jIvane mAravAthI sAhatyiyA kriyA lAge che. athavA potAnA hAthathI koI jIva-ajIva vastunuM tADana karavAthI lAganArI kriyA sAhatyiyA kahevAya che. enA be bheda che - jIva sAhatyiyA ane ajIva sAhatthiyA. potAnA hAthamAM koI jIvane laIne vadha Asava tattva 489
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke tADana karavuM jIva sAhatyiyA che ane potAnA hAthamAM talavAra vagere nirjIva vastu laIne vadha ke tADana karavuM ajIva sAhatyiyA kriyA che. koI-koI A kriyAno artha deDako, maragho, sAMDha, tetaro vagere jAnavarone paraspara laDAvavAno paNa kare che. (16) naisRSTikI : koI jIvAjIva vagere vastune nirdayApUrvaka ane ayatanApUrvaka pheMkavA ke paTakavAthI lAganArI kriyA naisRSTikI kriyA che. enA be bheda che - jIva naisRSTikI ane ajIva naisRSTikI. koI jIvane nirdayatApUrvaka upara pheMkavA ke nIce paTakavAthI lAganArI kriyA jIva naisRSTikI kriyA che. koI vastune ayatanApUrvaka pheMkavA ke rAkhavAthI lAganArI kriyA ajIva naisRSTikI kriyA che. yaMtra dvArA taLAva vagerethI jaLa kADhavuM jIva naisRSTikI ane dhanuSathI bANa choDavuM ajIva naisRSTikI kriyA che. 'tattvArtha bhASya'mAM pApakArI pravRtti mATe anumati devAne paNa naisRSTikI kriyA kahevAmAM AvI che. (17) AjJApanikA H koInA para AjJA calAvavAthI ke AjJA ApIne koI vastune maMgAvavAthI lAganArI kriyAne AjJApanikA ke Anayana kriyA kahe che. enA be bheda che - jIva AjJApanikA ane ajIva AjJApanikA. AjJA ApIne koI sajIva vastune maMgAvavI ke koI jIva upara AjJA calAvavI jIva AjJApanikA che. koI nirjIva vastune maMgAvavI ke nirjIva vastu saMbaMdhI AjJA karavI ajIva AjJApanikA kriyA che. 'tattvArtha sUtra'mAM A kriyAno artha - vrata pAlana karavAnI zaktinA abhAvamAM zAstrokta AjJAnA viparIta prarUpaNA karavI batAvavAmAM AvI che. (18) vaidAraNikA : koIpaNa vastunA vidAraNathI cIravA-phADavAthI lAganArI kriyAne vaidAraNikA kriyA kahe che. anyanAM pApone prakAzita karavAthI lAganArI kriyAne paNa vidAraNa kriyA kahe che. athavA koIne ThagavA mATe koI jIva-ajIvanA vize mithyA vAto karavI ke 'A evo che, tevo che,' A paNa vitAraNa pratAraNa kriyA che athavA koIpaNa jIvAjIva vagere vastunA kraya-vikrayamAM dalAlI karavAmAM lAganArI kriyA paNa vidAraNI kriyA che. enA be bheda che - jIva vidAraNI ane ajIva vidAraNI. koI jIva sahita vastune vidAraNathI, vitAraNathI ke jIva viSayaka dalAlI karavAthI je kriyA lAge che, te jIva vaidAraNikA kriyA che ane nirjIva vastunA vidAraNathI ke nirjIva vastu saMbaMdhita vitAraNa ke dalAlI karavAthI lAganArI kriyA ajIva vaidAraNikA kriyA che. (19) anAbhoga pratyayA : ajJAna ke asAvadhAnIthI kArya karavAthI lAganArI kriyAne anAbhoga pratyayA kriyA kahe che. enA be bheda che - anAyukta AdAnatA ane anAyukta pramArjanatA. upayoga rahita asAvadhAnIthI vastra-pAtra vagerene levA ke rAkhavAthI je kriyA lAge che, te anAyukta AdAnatA che ane vagara upayoge asAvadhAnIthI vastra-pAtra vagerenI pramArjanA-pratilekhana vagere karavAthI lAganArI kriyAne anAyukta pramArjanatA che. jiNadhammo 490
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM e dhyAna rAkhavuM Avazyaka che ke upayogamAM dharma rahelo che. upayogapUrvaka kriyA karatAM-karatAM jo kadAca jIva hiMsA paNa thaI jAya to te hiMsA nikAcita karmanuM baMdhana karAvanAra nathI thatI. paraMtu jo vagara upayoganA pratilekhana-pramArjana ke anya koI kriyA karavAmAM Ave che ane emAM koI jIvanA prANono ghAta na hoya to paNa te apekSAthI hiMsA che. tethI upayoga rAkhatA anAbhoga pratyayA kriyAthI bacavuM joIe. (20) anavakAMkSA pratyayA jinokta kartavya-vidhiomAM prasAdanA kAraNe anAdara bhAva rAkhavAthI lAganArI kriyAne anavakAMkSA pratyayA kriyA kahe che. Ano anya artha A rIte che ke krodha vagere vaza svazarIra ke parazarIramAM kSati pahoMcADanAra kriyA karavI anavakAMkSA pratyayA kriyA che. enA be bheda che - AtmazarIra anavakAMkSA pratyayA ane parazarIra anavakAMkSA pratyayA. Avezavaza svazarIramAM kSati pahoMcADanArI kriyA Atma zarIra anavakAMkSA che ane Aveza vaza bIjAnA zarIrane kSati pahoMcADanArI kriyA para-zarIra anavakAMkSA pratyayA kriyA che. (21) pejjavattiyA (prema pratyayA) : rAga, rUpa, mAyA tathA lobhathI lAganArI kriyAne pejjavattiyA kahe che. enA be bheda che - mAyA karavAthI lAganArI kriyA ane lobha karavAthI lAganArI kriyA. (22) dosa variyA (DheSa pratyayA) dveSa rUpa krodha ane mAnathI thanArI kriyAne dosa vattiyA kahe che. enA be bheda che - krodha karavAthI thanArI kriyA ane mAna karavAthI thanArI kriyA. (23) prayoga kriyA : ayatanAnI sAthe gamanAgamana karavuM, AkuMcana prasAraNa karavuM vagere zArIrika ceSTAothI thanArI kriyAne prayoga kriyA kahe che. athavA bIjAnA dvArA sAvadya pravRtti karAvavAthI je kriyA lAge che, ene prayoga kriyA kahe che. (24) samudAna kriyA traNeya yogo dvArA je kamanuM upAdAna hoya che, te samudAna ke samAdAna kriyA che. dhAvana, valsana vagere kAya-vyApAra, kaThora tathA asatya bhASaNa rUpa vAgu vyApAra ane abhidroha rUpa manovyApAra A traNeya yogo dvArA je karmonuM AdAna thAya che, te samudAna ke samAdAna kriyA che. prayoga kriyA dvArA saMgRhIta karmomAM prakRti sthiti vagere rUpamAM ke dezaghAtI-sarvaghAtI rUpamAM karmonI vyavasthApana samudAna kriyA che athavA ATheya karmonuM upArjana je kriyA dvArA thAya che, te samudAna kriyA che. ukta be kriyAo - prayoga kriyA ane samudAna kriyAno ullekha "ThANAMga sUtra'nA pAMcamA ThANAmAM che. sAmudAnika kriyAno bahu pracalita artha - ghaNA loko dvArA eka sAthe eka kriyAno karavo joIe ane enA nimittathI badhAne eka samAna kriyAnuM lAgavuM tathA badhAne eka sAthe enuM pariNAma paNa bhogavavuM. jema ghaNAya darzana dvArA eka sAthe nATaka, sinemA jovuM, kaMpanI banAvIne sAvadya vyavasAya karavo, ToLuM banAvIne manoraMjana hetu tArA vagere ramavuM, nRtya [ Asava tattva che , je je che te che 91)
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere jovuM, phAMsI vagerenI sajAne jovI vagere - sAmudAnika kriyAnuM baMdha sthAna ke Asrava sthAna che. evA prasaMgo para prAyaH badhI vyaktionAM pariNAma samAna hoya che, tethI baMdha paNa eka samAna paDe che ane prAyaH phaLa paNa eka sAthe bhogavavuM paDe che. sAmUhika mRtyunuM eka nimitta e paNa thAya che. jema - jahAjanuM DUbI javuM, pUramAM vahI javuM, basa-relanI durghaTanAmAM marI javuM, vimAnanA paDI javAthI marI javuM vagere. A kriyAnA traNa bheda che - sAMtara sAmudAnika, niraMtara sAmudAnika ane tadubhaya sAmudAnika. ghaNA loko sammilita rUpathI kAma AraMbha kare che, vacce choDI de che ane pachI sammilita thaI jAya che. A sAMtara sAmudAnika kriyA che. keTalAka loko vacce choDyA vagara niraMtara sAthe-sAthe kriyA karatA rahe che, A niraMtara sAmudAnika kriyA che. keTalAka loko sAmudAnika kriyA sAMtara paNa kare che, vagara aMtaranI paNa kare che. A tadubhaya sAmudAnika kriyA che. Ama, ukta covIsa kriyAo sAMparAcika AmravanI nimittabhUta che. (25) Iyapatha kriyA : paccIsamI kriyA IryApatha kriyA che, je kaSAya rahita AtmAone mAtra yoganA nimittathI lAge che. AnuM varNana prAraMbhamAM AvI cUkyuM che.* ukta rItithI kriyAnA 25 bhedonuM varNana thayuM. (5) traNa coga saMbaMdhI Arasava : mana, vacana ane kAyAnI pravRtti dvArA je karmono Asrava thAya che te yogAstrava che. Ama pa indriyonA Asrava, 4 kaSAyonA Asava, 5 avrata saMbaMdhita Asrava, 25 kriyA saMbaMdhita Ava ane 3 yoga saMbaMdhita Asava - kula AsavanA 42 prakAra thayA. AtravanA vIsa bheda : eka bIjI vivakSA anusAra vIsa prakArano Asrava kahevAmAM Avyo che. enuM vivecana A rIte che : (1-5) (1) mithyAtva, (2) avirati, (3) pramAda, (4) kaSAya ane (5) yoga. e pAMca Aruva dvAra che. - ThANAMga sUtra pamuM sthAna (6-10) pAMca avrata : prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraha e pAMca avrata Asrava che. - samavAyAMga prazna vyA. * "tattvArtha sUtra'mAM AcArya umAsvAtie 25 kriyAonAM nAma A prakAra batAvyA che - (1) samyakatva kriyA (samyakatva vardhaka deva-gurune namaskAra vaiyAvRtyAdi) (2) mithyA kriyA (deva-gurudharmano ayathArtha zraddhAna) (3) prayoga kriyA, (4) samAdAna kriyA, (5) IryApatha kriyA, (6) kAyikI, (7) adhikaraNa kriyA, (2) prASika, (9) paritApanI, (10) prANAtipAta, (11) dRSTikI, (12) sparzana pratyayA, (13) pratItya kriyA, (14) sAmaMtopanipAtikI, (15) anAbhogikI, (16) svastikI, (17) naisargikI, (18) vidAraNa kriyA, (19) Anayana kriyA, (20) anavakAMkSa kriyA, (21) AraMbha kriyA, (22) parigraha kriyA, (23) mAyA pratyayikA, (24) apratyAkhyAna kriyA, (25) mithyAdarzana kriyA. (492) 0.00 0.00 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNadho]
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11-15) pAMca indriyonI azubha pravRtti Asrava dvAra che. - ThANAMga 5, udde-ra (16-18) mana, vacana, kAyA rUpa yogonI azubha pravRtti Asrava dvAra che. (19) bhaMDopakaraNa vagere vastuone ayatanAthI levuM ane ayatanAthI rAkhavuM Asrava che. (20) soya, kuzAgra jeTalI nAnAmAM nAnI vastuone ayatanAthI levI ane ayatanAthI rAkhavuM Asrava che. - ThANAMga-10, udde-3, nava tattva ukta vIsa bheda alaga-alaga vivakSAonuM saMkalana karavAthI bane che. ukta ATsavonuM vistRta varNana karyA pahelAM adhikaraNanA bhedonuM varNana karavuM prAsaMgika haze, kAraNa ke adhikaraNa, karmAstromAM vizeSatAnuM kAraNa hoya che, jema ke pUrvamAM kahevAmAM AvI gayuM che, tethI adhikaraNanA viSayamAM jANakArI karavI jarUrI che. adhikaraNanA bheda : karma baMdhamAM vizeSatA je kAraNothI Ave che, emAM adhikaraNanuM kathana karavAmAM AvyuM che. adhikaraNano artha che - karma baMdhananA sAdhana, upakaraNa ke zastra. adhikaraNanA mULa be bheda che - jIva adhikaraNa ane ajIva adhikaraNa. zubha-azubha badhA kArya jIva ane ajIvathI ja siddha thAya che, ekalo jIva ke ekalo ajIva kaMI ja nathI karI zakato. jIvanA sahayogathI jIvAjIva adhikaraNa sakriya bane che. tethI jIva ane ajIva baMnene adhikaraNa kahevAmAM Ave che. e baMne prakAranA adhikaraNa paNa dravya ane bhAvanA bhedathI be-be prakAranA che. jIva vyakti ke ajIva vastu dravyAdhikaraNa che ane jIvagata kaSAya vagere pariNAma tathA zastra vagere nirjIva vastunI tIkSNatA ane ugratA rU5 zakti bhAvAdhikaraNa che. jIva adhikaraNa saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhanA rUpamAM traNa prakAranA, yoga rUpamAM traNa prakAranA, kRta-kArita-anumatanA rUpamAM traNa prakAranA ane kaSAyanA rUpamAM cAra prakAranA che. A baMnene guNita karavAthI 3x3x3x4=108 jIvAdhikaraNanA bheda thaI jAya che. saMsArI jIva zubha ke azubha pravRtti karatA samaye uparyukta ekaso ATha avasthAomAMthI koI ne koI avasthAmAM avazya rahe che, tethI e avasthAo bhAvAdhikaraNa che. jema - krodhakRta kAya saMraMbha, mAnakRta, kAyasaMraMbha, mAyAkRta saMraMbha, lobhakRta kAya saMraMbha e cAra bheda thayA. A rIte kRta padanA sthAne kArita tathA anubhata pada lagAvavAthI krodha kArita kAya saMraMbha vagere cAra tathA krodha anubhata kAya saMraMbha vagere cAra - kula bAra bheda thAya che. Ama kAyanA sthAne vacana ane mana para lagAvavAthI baMnenA bAra-bAra bheda thAya che. jema - krodhakRta vacana saMraMbha vagere tathA krodhakRta manaH saMraMbha vagere. A traNeyanA chatrIsa bheda thayA. A chatrIsa bhedomAM saMraMbhanA sthAne samAraMbha ane AraMbha pada lagAvavAthI [ Asava tattva che ja 493)
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrIsa-chatrIsa bheda bIjA thaI jAya che. kula maLIne e 108 bheda bhAva jIvAdhikaraNanA thaI jAya che. hiMsA vagere kAryo mATe pramAdI jIvano saMkalpa (mAnasika vicAra) saMraMbha kahevAya che. e kArya mATe sAdhana-sAmagrI meLavavAne samAraMbha kahe che ane kArya karI nAkhavAne AraMbha kahe che. arthAt kAryanI saMkalpAtmaka avasthAthI laIne ene pragaTa rUpamAM pUruM karI devA sudhInI traNa avasthAo anukramathI saMraMbha samAraMbha AraMbha che. yoganA mana-vacana-kAyAnA rUpamAM traNa prakAra che. mana-vacana ane kAyAnI pravRttine kramazaH manoyoga, vAyoga ane kAyayoga kahe che. kRtano artha che - AraMbha vagere pravRttine svayaM karavI. kAritano artha che - bIjAothI karAvavI. anumatano artha che koInA karelA kAryanuM anumodana karavuM. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya prasiddha che. jyAre koI saMsArI jIva dAna vagere zubha kriyA kare che tyAre te krodha vagere 4 kaSAyonA kSaya, upazama, kSayopazama hovAthI kare che, karAve che, anumodana kare che tathA apekSAthI mAnasika, vAcika, kAyika A traNa prakAranA samaraMbha, samAraMbha, AraMbha uparata thatA kare che. ukta 108 bheda zubha bhAvonI dRSTithI thAya che. Ama, jyAre koI jIva hiMsA vagere azubha kriyA kare che, tyAre te krodha vagere kaSAyothI prerita thatAM kare che, karAve che, anumodana kare che ane mAnasika vAcika, kAyika, saMraMbha, samAraMbha, AraMbhathI yukata thayA kare che. Ama, ukta 108 bheda azubha bhAvonI dRSTithI thAya che. A bhAvAdhikaraNanI saMjJA mukhyatve jIvanA zubhAzubha bhAvonA sAthe karavI joIe. paramANu vagere mUrta vastu dravya ajIvAdhikaraNa che. jIvanA zubhAzubha bhAvomAM preraka mUrta dravya je avasthAmAM vartamAna thAya (hoya) che te bhAva ajIvAdhikaraNa che. bhAva ajIvAdhikaraNanA mukhya cAra bheda batAvavAmAM AvyA che - jema (1) nirvartana, (2) nikSepa, (3) saMyoga ane (4) nisarga. (1) nirvatanA racanAne nirvatanA kahe che. enA be bheda che - mULa guNa nirvartanA ane uttara guNa nirvanA. pudgala dravyanI je audArika vagere zarIrarUpa racanA aMtaraMga sAdhana rUpathI jIvanI zubhAzubha pravRttimAM upayogI thAya che, te mULa guNa nirvartana che. tathA pudgala dravyanI je lAkaDI, paththara vagere rUpa pariNati bAhya sAdhana rUpamAM jIvanI zubhAzubha pravRttimAM upayogI thAya che, te uttaraguNa nirvartanA che. (2) nikSepaH vastune rAkhavI nikSepa kahevAya che. enA cAra bheda che - 1. apratyavekSita nikSepa, 2. duSpamArjita nikSepa, 3. sahasA nikSepa ane 4. anAbhoga nikSepa. sArI rIte vagara joye ja koI vastune kyAMka rAkhI devI apratyavekSita nikSepa che. pratyavekSaNa karavAthI sArI rIte pramArjana karyA vagara ja vastune jema-jema rAkhI devuM duSpamArjita nikSepa che. pratyavekSaNa ane pramArjana karyA vagara ja sahasA (acAnaka) jaladIthI vastune rAkhI devI sahasA nikSepa che. upayoga vagara koI vastune kyAMka rAkhI devI anAbhoga nikSepa che. (494) , jiNadhamo)
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ che (3) saMyoga : be ke vadhu vastuone milAvavI saMyoga kahevAya che. enA be bheda bhaktapAna saMyogAdhikaraNa ane upakaraNa saMyogAdhikaraNa. AhAra-pANInuM saMyojana karavuM bhakta-pAna saMyogAdhikaraNa che ane vastra-pAtra vagere upakaraNonuM saMyojana karavuM upakaraNa saMyogAdhikaraNa che. . (4) nisarga : nisargano artha pravartana che. mana, vacana ane kAyAnA pravartananA rUpamAM nisarganA traNa bheda che. manane kyAMka lagAvavuM mana-nisarga che. vacana bolavuM vAg-nisarga che ane zarIrane kAryamAM lagAvavuM kAya-nisarga che. Ama, nirvartanAnA 2, nikSepanA 4, saMyoganA 2 ane nisarganA 3 bheda - e badhA maLIne ajIva adhikaraNanA 11 bheda thAya che. Ama, jIvAdhikaraNa ane ajIvAdhikaraNanA kAraNathI karmAsravamAM bhinnatA thAya che. G mithyAtva AtmAno prabaLatama zatru moha che. A moharAjAe AtmAnA anaMta vaibhava ane aizvaryane lUMTI lIdhA che. moharAjAe AtmAnA sAmrAjya para AkramaNa karyuM che. AtmArAjA pramAdamAM lIna rahyA ane jotajotAmAM moharAjAe vizALa sAmrAjya ane apAra jJAnAdi vaibhavane haDapI lIdhA, eTaluM ja nahi temaNe AtmAne baMdI banAvI lIdho ane enA para evo prabhAva pADyo ke AtmA-nRpa potAnA svarUpane ja bhUlI gayA ane moharAjA je tenI durdazAnuM kAraNa banyA - tene potAnA hitaiSI mAnavA lAgyA. A mohe AtmAno evo parAbhava karyo ke tenI jAti ja viparIta karI dIdhI. tenA phaLa svarUpe AtmA potAnA vidyamAna vaibhavazALI svarUpane bhUlI gayA ane moharAjAnA kArAgAramAM ja AnaMda mAnavA lAgyA. kahevAyuM che ke - AyA nANa sahAvI daMsaNa sIlo visuddha suharuvI / so saMsAre bhamai, eso doso khu mohassa // 1 // jo u amutti kattA, asaMga nimmala sahAva pariNAmI / so ya kamma kavayabaddho dINo so moha vasagatte // 2 // hI dukkhaM AyabhavaM mohamaha''ppANameva dhaMseI / jassudae NiyabhAvaM suddhaM savvaM pi no sarai // 3 // AtmA jJAna svabhAvavALo che, te darzanazIla che, (anaMta jJAna-darzanavALo che) te vizuddha che ane sukha svarUpavALo che. arthAt AtmA anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta zaktivALo hovA chatAM paNa te saMsAramAM bhaTakI rahyo che - A mohano prabhAva che 1. AtmA amUrta che, asaMga che, nirmaLa che, tadApi te karmarUpI kavacamAM jakaDAyela che, dIna banelo che, A badhu mohadazAnuM pariNAma che. 2. AtmAnI AvI dIna-hIna dazA para kheda thAya che ke te mohamAM vazIbhUta thaIne, mohathI mohita thaIne potAnI durdazA kare che. A 495 mithyAtva
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanA udayathI AtmA potAnA zuddha maulika svarUpane yAda karato nathI. te potAnA atIta anaMta vaibhavane bhUlI beTho che. hA hA ! A keTalA khedano viSaya che . vadhu paNa kahyuM che . vikalpacaSakairAtmA pIta mohAsavohyam / bhavoccatAlamuttAla - prapaMcamadhitiSThati // A AtmA saMkalpa-vikalpa rUpI pyAlAmAM moharUpI madirA pIne saMsArarUpI madhuzALAmAM, tAla ApI-ApIne nAce che. jema madyapAna karanAra vyakti satu-asatunA vivekathI vikala banI jAya che, evI rIte mohanA kAraNe jIva mUDha banIne kartavyAkartavyanA vivekathI hIna banI jAya che. mohAsakta prANInI A durdazA khUba ja zocanIya che. kahevAyuM che - jaha bhajjapANa mUDho, loe puriso paravvaso hoi / taha moheNa vi mUDho, jIvo u paravvaso hoi // AtmA para moharAjAno A vijaya mukhyatve tenA pradhAna senApati mithyAtvanA advitIya pauruSanA kAraNe thaI che. ATha karmomAM sauthI pradhAna karma moha che ane mohanI prakRtiomAM sauthI pradhAna prakRti darzanamoha arthAtu mithyAtva che. Ano sIdho artha e che ke A mithyAtva AtmAne saMsAramAM bhaTakAvanAra, bhava-bhavamAM rovaDAvanAra, saMsAranI raMgazALAmAM nATakIya Dhabe nacAvanAra, mohanI madirA pivaDAvanAra, vivekarUpI AMkhone kADhIne aMdha banAvanAra ane amRtanA bahAne haLAhaLa viSa pivaDAvanAra che. kahevAyuM che - na mithyAtvasamaH zatrurna mithyAtva samaM viSam / na mithyAtva samo rogo, na mithyAtvasamaM tamaH // - dharmasaMgraha mithyAtvanI samAna koI zatru nathI, mithyAtvanI samAna koI viSa nathI, mithyAtvanI samAna koI roga nathI ane mithyAtvanI samAna koI aMdhakAra nathI. arthAtu mithyAtva sauthI prabaLa zatru che. sauthI bhayaMkara viSa che, sauthI adhika ghAtaka roga che ane sarvAdhika gADha aMdhakAra che. - mithyAtattva badhAM pApo ane Astravono saradAra athavA senApati che. A AtmAno bhayaMkara zatru che. tenI bhayaMkaratA eTalA mATe che ke A na mAtra AtmAnI dRSTi ja chInavI le che, paraMtu daSTimAM viparyaya (viparItatA) pedA kare che, jenA kAraNe AtmAne na kevaLa sanmArga sUjhato nathI paraMtu viparIta mArgamAM tenI pravRtti thaI jAya che. adRSTinI apekSA dRSTinI viparyayatA vadhu bhayaMkara hoya che. mithyAtva-AtmAnI dRSTi chInavI leto nathI, paraMtu tene viparItatA pradAna kare che. A arthamAM te adhika bhayaMkara che. mithyAtvanA kAraNe AtmAnI dRSTi viparIta thaI jAya che. tenA kAraNe te para svarUpane potAnuM svarUpa samajavA lAge che, para pugalomAM mamatva ane svaguNomAM anAdara karavA lAge che. (49) vIra rAjA che. jiNadharmoo)
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnA mATe hitakArI vrata-niyamAdimAM duHkha ane potAnA mATe ahitakArI viSayabhogomAM sukha mAnavA lAge che. potAnA Atmika sauMdaryane tuccha mAnIne paugalika padArthomAM suMdaratA jue che, vItarAga prarUpita ahiMsA-saMyama-tapa rUpa dharme anAhata karIne vilAsanA mArga para cAlavA lAge che. A mithyAtvanuM bhayaMkara pariNAma che. - mithyAtva e mahAviSa che, je samasta sAdhanAo, tapasyAo ane ArAdhanAone viSAkta, dUSita ane niSphaLa banAvI de che. mithyAtva e mahA jvara che, je AtmAnA Arogyane naSTa karI de che ane jyAM sudhI te banI rahe che tyAM sudhI koI AdhyAtmika rasAyaNa paNa tene Arogya pradAna karI zakatuM nathI. jyAM sudhI mithyAtva banI rahe che tyAM sudhI saMyama, tapa, jJAna, cAritra vagere badhuM nirarthaka ane niSphaLa thAya che. kahevAyuM che - zlAdhyaM hi caraNa jJAna viyuktamapi darzanam / na punarjJAna cAritre mithyAtva viSa dUSite // arthAt samyagdarzana kadAcit viziSTa jJAna ane cAritrathI rahita hoya, to paNa te prazaMsanIya che. tenAthI saMsAra parita thaI jAya che. paraMtu mithyAtvanA viSathI dUSita vipula jJAna ane cAritranuM hovuM prazaMsanIya nathI. vadhu paNa kahyuM che - naratve'pi pazUyante, mithyAtvagrasta cetasaH / pazutve'pi narAyante, samyaktva vyaktacetanAH // jenuM aMtaHkaraNa mithyAtvathI grasta che, te manuSya thaIne paNa pazunI samAna che ane jenI cetanA samyakatvathI nirmaLa che, te pazu hovA chatAM paNa manuSyanI samAna che. Asrava ane baMdhanAM kAraNomAM sauthI pradhAna ane mukhya kAraNa mithyAtva ja che. tethI kahevAyuM che - mithyAdarzanAvirati pramAdakaSAyayogAH bandhahetavaH - tavArtha sUtra, a-8, sU-1 mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga - A pAMca baMdhanA hetu che. ahIM sauthI pahelAM mithyAdarzanane baMdhanuM kAraNa kahevAyuM che. je e vAtane siddha kare che ke badhAM baMdhakAraNomAM mithyAtva sauthI mukhya kAraNa che. mithyAtvathI grasita jIva na to potAnuM vAstavika svarUpa samajI zake che, na baMdhanane samajI zake che ane na to tenAthI chuTakAro meLavavAnA upAyone paNa samaje che. AcArAMga sUtra'nA niryuktikAre kahyuM che - kuNamANo va nivittiM pariccayaMto'vi sayaNadhaNabhoe / dinto vi duhassa uraM micchadiTThI na sijjhai u // - gAthA 2 20 yama-niyamAdi karavA chatAM paNa kuTuMba, dhana ane bhogono tyAga karavA chatAM, paMcAgni tapa vagere dvArA zArIrika kaSTa sahana karavA chatAM paNa mithyAdRSTi parama siddhi meLavI zakatI nathI. [ mithyAtva che je che te che ke je che te che ke 490)
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNanuM mukhya kAraNa mithyAtva ja che. nigodamAM anaMtakALa sudhI rahevAnuM kAraNa mithyAtva che. sattara koTAkoTi sAgaropama jeTalI utkRSTa sthitivALA karma mithyAtva mohanIya ja che. "sUyagaDAMga sUtra'mAM mithyAtvane saMsAranuM mULa batAvyuM che, ane tenA dvArA anaMta saMsAranI vRddhi thavI kahevAyuM che. jyAM sudhI mithyAtva banI rahe che tyAM sudhI dharmano mArga avaruddha ja rahe che. dharmano tAra tyAre khUle che jyAre samyakatvanI prApti thaI jAya che ane samyakatva tyAre prApta thAya che jyAre mithyAtvano kSaya, upazama athavA kSayopazama thaI jAya che. jyAM sudhI mithyAtva banI rahe che tyAM sudhI AdhyAtmika dRSTithI ghanaghora aMdhArI rAta chavAyelI rahe che. AdhyAtmika uSAkALa mithyAtva kSINatAnI ane samyakatvanI prAptithI ja prAraMbha thAya che. AdhyAtmika dRSTithI saMsAravartI jIvono bahusaMkhyaka bhAga mithyAtvanI gADha nidrAmAM anaMtakALathI sUtelo che. mithyAtvanuM sAmrAjya tyAM vadhu vistRta che. katizaya AtmAo ja jAgRtino avasara pAme che ane te jAgIne potAnA puruSArthathI mithyAtvanI sattAne jhaMjhoDI nAkhe che ane samyakatvane abhimukha thaIne potAnA maulika svarUpane punaH prApta karI le che. paraMtu A kArya eTaluM saraLa nathI. mithyAtvanI sattAne haTAvavI khUba muzkela che. tenA mATe tattvadarzI mahApuruSoe saMsAravartI jIvonI samakSa A tathya ane satya pragaTa karyuM che ke AtmAnuM maulika svarUpa anaMta jJAna-darzana-sukha-varyAtmaka che, paraMtu mithyAtyAdi kAraNothI tenI dazA vibhAva pariNata thaI gaI che, tethI je AtmAo potAnA maulika svarUpane prApta karavA icche che. temaNe mithyAtvAdi baMdhanonA kAraNathI alaga rahevuM joIe tathA dRSTine sAcI ane zuddha banAvavI joIe. mithyAtvanuM svarUpa : je karmanA udayathI jina praNIta tattva prati azraddhA athavA viparIta zraddhA thAya te mithyAtva che athavA mithyAtva mohanIya karmanA udayathI jina vacanamAM aruci thavI mithyAtva che. yogazAstra'mAM mithyAtvanuM lakSaNa batAvatAM kahyuM che ke - "nityAvidyAtma nityazuvihuvAnAtmarAtividyA !" arthAt anityane nitya, azuddhane zuddha, duHkhane sukha ane AtmAne anAtmA mAnavuM avidyA (mithyAtva) che. karmagranthAdi'mAM kahevAyuM che - adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yA / adharme dharma buddhizca mithyAtvaM tatpraveditam // devanA lakSaNathI rahitane deva samajavA, gurunA lakSaNathI rahitane guru samajavA ane hiMsAdi adharma kAryamAM dharma mAnavo mithyAtva che. sUtrakRtAMga sUtra'mAM kahevAyuM che - atattvamAM tattvabhiniveza ane tattvamAM atakhtAbhinivezane mithyAtva kahe che, anyatra kahyuM che - (498 karo ane jo A jiNadhamo)
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ micchAddiTThI niyamA, uvaiTuM pavayaNaM na saddahai / saddahai asabbhAvaM, ucaiTuM vA aNuvai8 // mithyAtva saMpanna jIva jinendra dvArA upadiSTa pravacana para zraddhA karato nathI. kadAca upadiSTa athavA anupadiSTa pravacana para zraddhA kare che, to te mithyA rUpathI, viparIta rUpathI athavA ayathArtha rUpathI zraddhA kare che. arthAt prathama to te zraddhA ja karato nathI ane kadAcita zraddhA kare to te viparIta zraddhA hoya che. - ukta vyAkhyAono sArAMza e che ke tattva viSayaka yathArtha zraddhAnano abhAva ane tattvano ayathArtha mithyAtva kahevAya che yathArtha zraddhAnano abhAva mUDha dazAmAM thaI zake che. jyAre ayathArthano abhAva vicAra dazAmAM ja hoya che. jyAre vicAradazA jAgRta thaI na hoya to anAdikAlIna AvaraNanA kAraNe mAtra mUDhatA thAya che. te samaya tattvano zraddhAna thato nathI to atattvano paNa zraddhAna thato nathI. A mUDha avasthAno azraddhAna upadeza nirapekSa hovAthI anabhigRhIta kahevAya che. vicAra dRSTino vikAsa thavAthI paNa jyAre abhinivezanA kAraNe koI eka ja dRSTine pakaDI levAmAM Ave che tyAre atattvamAM pakSapAta thavAthI je ayathArtha zraddhAna thAya che te upadezajanya hovAthI abhigRhIta kahevAya che. dRSTi athavA paMtha saMbaMdhI badhI ekAMtika kadAgraha abhigRhIta mithyA che. mUDha dazAmAM kITaka, pataMgiyuM vagere mUcchita cetanAvALI jAtiomAM prApta thanAra tattvArtha azraddhAna anAbhigRhIta mithyAtva che. mithyAtvanA bheda : kALanI apekSAthI mithyAtva traNa prakAranA che - (1) anAdi anaMta (2) anAdi sAnta (3) sAdi sAta. (1) anAdi anaMta mithyAtva : je mithyAtvanA Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI, te anAdi anaMta mithyAtva che. abhavya jIvomAM A mithyAtva meLavI zakAya che. anaMta bhavya jIva paNa evA che ke je anaMtAnta kALathI AvakAhika (yAvaskathita) nigodamAM paDyA rahe che. te ekendriya paryAya choDIne haju sudhI kIndriya paryAya paNa prApta karI zakatA nathI ane bhaviSyamAM paNa prApta nahi kare.* (2) anAdi sAnta mithyAtva : anAdi kALathI mithyAtva hovAne kAraNe je mithyAtvanI Adi to nathI paraMtu samyakatva prApta karavAnA yogya hovAthI samyakatvanI prApti para je mithyAtvano aMta thaI jAya che te anAdi sAnta mithyAtva che. * saMsAramAM traNa prakAranA jIva che - (1) vAMjhaNI strInA samAna je puruSano saMsarga maLavA chatAM paNa putravatI thatI nathI. A prakAra abhavyajIva vyAvahArika jJAna ane kriyA karIne nava raiveyaka sudhI jaI zake che, paraMtu anaMta kALa sudhI saMsAra paribhramaNa karatA rahe che. teo kyAreya mukta thatAM nathI. (2) bIjA prakAranA jIva vidhavA strInI samAna hoya che, je putra pedA karavAnI yogyatA to rAkhe che, paraMtu puruSano saMyoga na maLavAthI putra pedA karI zakatI nathI. yAvaskathita nigodamAM rahelA bhavya jIva temAMthI nIkaLaze ja nahi. nigodamAMthI nIkaLelA anaMta bhavya jIva paNa evA che je saMsAramAM paribhramaNa karatA ja raheze. (3) trIjA prakAranA jIva avadhyA sadhavAnI samAna che, je puruSanA yogathI putra pedA kare che. A prakAra Asanna (nikaTa) bhavya jIva mukti prApta kare che. ( mithyAtva ja na che 499)
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) sAdi sAnta mithyAtva je mithyAtva ekavAra naSTa thaI cUke che, paraMtu pAchuM pedA thaI jAya ane pAchuM yathAkALa naSTa thaI jaze te sAdi sAnta mithyAtva che. sAdi anaMta bhaMga zUnya che. kAraNa ke je mithyAtvanA Adi hoya te aMtavALA paNa haze ja. tethI sAdi anaMta mithyAtva hotuM nathI. mithyAtvanAM pAMca bheda : - mithyAtvanA mukhya rUpathI pAMca bheda che - (1) abhigrahika mithyAtva (2) anAbhigrahika mithyAtva (3) abhinivezika mithyAtva (4) sAMzayika mithyAtva (5) anAbhogika mithyAtva. kahevAyuM che ke - Abhiggahi amaNAbhiggahaM ca taha abhinivesiyaM ceva / saMsai amaNA bhogaM micchattaM paMcahA eaM // - dharmasaMgraha (1) abhigrahika mithyAtva : pote mAnelI mithyA mAnyatAone kaTTaratApUrvaka pakaDI rahevuM abhigrahika mithyAtva che. potAnA asatu ane mithyA kadAgrahathI abhinivezapUrvaka coMTI rahevuM abhigrahika mithyAtva che. A mithyAtva khUba bhayaMkara che, kAraNa AmAM mithyA mAnyatAonA prati kaTTara pakSapAta thavAthI tIvra saMklezanI anivArya saMbhAvanA rahe che, jenAthI gurutara karmono baMdha thAya che. badhA mithyAtvamAM e ja abhigrahika mithyAtva badhAthI khataranAka ane tIvra karmabaMdhanuM kAraNa hoya che, kAraNa ke AmAM tIvra saMkleza ane abhiniveza hoya che. saMzaya, mithyAtva, anAbhoga, mithyAtva ane anAbhigrahika mithyAtvamAM abhiniveza thatuM nathI. AmAM jema tattva para zraddhA hotI nathI, ema ja atattva prati paNa abhiniveza thato nathI. jema ke kahevAyuM che - eo a ettha guruo NANajjhavasAya saMsayA evaM / jamhA asappavito etto savvattha aNatthaphalA // - dharmasaMgraha arthAtu viparyAsa rUpa abhigrahika mithyAtva badhA mithyAtvamAM gurutara che, kAraNa ke te viparIta rUpa hovAthI duSpatikAra ane asat pravRttionA kAraNabhUta hoya che. ane tenAthI tIvra karmAnubaMdha rUpa klezanI prApti thAya che. saMzaya ane anadhyavasAyarUpa anya mithyAtva arthAt anabhigrAhika, sAMzayika ane anAbhogika mithyAtva tIvra anubaMdhanA kAraNa nathI. kAraNa ke temAM tIvra saMkleza ane tIvra abhiniveza thatA nathI. sAthe te supratikAra che ane atyaMta anartha saMpAdaka nathI. krUra anubaMdhanuM kAraNa hovAthI abhigrAhika mithyAtva sarvAdhika bhayaMkara thAya che. potAnI mAnyatAonA asat Agraha AMkho para paTTI bAMdhI de che, jenAthI satya ane tattvanuM darzana thaI ja zakatuM nathI. evI kadAgrahI vyakti satya ane tattvane samajavA athavA sAMbhaLavA paNa icchatA nathI. te potAnA matanA eTalA AgrahI hoya che ke te koI satya yuktinI paNa paravAha karatA nathI. A yuktione potAnA matAnukULa banAvavAnI ceSTA kare che ne ke yuktiyukta pakSane grahaNa karavAnI. je mAruM che athavA huM je kahuM chuM ke (500) che, jiNadhammo
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA mAnuM chuM te yathArtha che. A teno dRSTikoNa hoya che. je yuktiyukta che, te mAruM chuM." A vAta te mAnavA taiyAra hotA nathI. te potAnA matanI parIkSAthI katarAya che. te koI parIkSA vagara paraMparAgata mithyA mAnyatAone e rIte pakaDI rAkhe che, je rIte loha-vaNika cAMdI-sonA-ratnonI khANa maLavA chatAM lokhaMDane rAkhe che ane anya bahumUlya vastuonA lAbhathI vaMcita rahe. satyanA gaveSakane AtmakalyANanA abhilASI mumukSue tattvanI parIkSA karIne je kasoTI para sAco Utare, teno svIkAra karavo joIe. jema ke haribhadrasUrie kahyuM che - pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // na to viraprabhunA prati mAro pakSapAta che ane na sAMkhyAdi darzanonA pravartakomAM mAro dveSa che. jemanA vacana yuktiyukta ho tene grahaNa karavA joIe. A prakAra vicArapUrvaka, parIkSApUrvaka satya athavA tattvane grahaNa karavA mATe haThAgrahI vyakti-abhigrAhika mithyAtvavALI vyakti taiyAra thatI nathI. AvI sthitimAM emanA mATe satyanA daravAjA lagabhaga baMdha jevA thaI jAya che. kAraNa satyane jANavA ane samajavA mATe te taiyAra thatA nathI. ekAMtavAdI badhI mAnyatAo A mithyAtvanA aMtargata AvI jAya che. (2) anabhigrAhika mithyAtvaH je karmanA udayathI na to tattva athavA satya para pratIti thAya che ane na to atattva athavA asatya para pratIti thAya che - A prakAranI vivekarahita avasthAne anabhigrAhika mithyAtva kahe che. je rIte koI vyakti goLa ane chANane eka jevuM mAnavuM A enI vivekazUnyatA ja kahevAya che. A rIte je vyakti tattvaatattvanI parIkSA na karatA, satya-asatyano viveka na karatA badhA deva-guru-dharmane eka ja tulA para tole, badhAne eka jevA samaje, badhAne vaMdanIya mAne te anabhigrAhika mithyAtvavALA che. viveka zUnyatAnA kAraNe A mithyAtva lAge che. je prakAre koI vyakti kAca ane hIrAnI parIkSA na jANavAnA kAraNe baMnene samAna dRSTithI jue che, to e samabhAvanuM pariNAma nathI, paraMtu viveka zUnyatAnuM pariNAma che. A pramANe satyAsatyanI. takhtAtattvanI, dhamadharmanI. devAdevanI. gara-agurunI viveka buddhi athavA parIkSA zakti na hovAnA kAraNe mUDha bhAvathI je badhAne eka samAna samaje che ane tene sarvadharma-samabhAvanuM sammohaka nAma Ape che, to te anabhigrAhika mithyAtva ja che. A mUDhatA che, samabhAva nathI. samabhAva to vivekathI Ave che. vivekapUrvaka Avela samabhAva kalyANakArI hoya che. avivekapUrNa samabhAva mAtra mUDhatAnuM sUcaka che. jema kaDachI halavA vagere madhura padArthomAM paNa phare che, lImaDA vagerenA kaDavA rasamAM paNa phare che, paraMtu tene na to halavAnI madhuratAnI khabara paDe che ane na lImaDAnA rasanI kaDavAhaTanI kAraNa te jaDa che. kaDachI ne ApaNe samabhAvI kahI na zakIe. kAraNa ke tenI baMne avasthAomAM aprabhAvita rahevuM vivekayukta nathI, paraMtu jaDatAnA kAraNa che. A rIte je vyakti mUDhatAnA kAraNe satyAsatya athavA tattAtattvanI parIkSA na karI baMnene eka jevA gaNe che, te samabhAvI nathI, paraMtu viveka [ mithyAtva 079 2000 2000 (501)
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikala che. anabhigrAhika mithyAtvanuM kAraNa ajJAna che. ajJAnanA kAraNe tattvAtattvamAM viveka thato nathI. jyAM sudhI viveka hoya che tyAM sudhI kriyAomAM samyakatva AvatuM nathI. kahevAya che ke mAlatuSa vagere sAdhuomAM paNa AvI parIkSA buddhi na hatI, to zuM emane anabhigrahIta mithyAtvI kahI zakAya che ? uttara e che ke emane anabhigRhIta mithyAtvI kahI na zakAya. kAraNa ke te svayaM parIkSaka athavA vivecaka na hovA chatAM paNa parIkSaka ane vivecaka gurujanonA nirdezAnusAra kAma karatA hatA, AvA gurunI AjJAone teo niSThApUrvaka atyaMta zraddhApUrvaka svIkAra karatA hatA ane tadanusAra AcaraNa karatA hatA, tethI mithyAtvajanya vikAro ane pariNatiothI te mukta hatA, tethI ukta doSanI saMbhAvanA rahetI nathI. samyagudRSTi guru dvArA niyaMtrita hovAthI emanAmAM mithyAtvanI AzaMkA karI nathI zakAtI. AtmakalyANanA abhilASI mumukSune tattva-atattvano viveka hovo ja joIe. jyAM sudhI viveka jAgRta thato nathI tyAM sudhI mokSamArgane mATe janArI kriyAomAM samyaktva AvatuM nathI. tethI mumukSu AtmAe tattvAtattva ane satyAsatyano viveka karavAnI kSamatA prApta karavI ja joIe. AvI kSamatA prApta hovAthI mUDhatAthI lAgatA anabhigRhIta mithyAtvathI bacI zakAya che. vItarAga paramAtmA dvArA kahevAyelA ahiMsA, saMyama ane tapa rUpa mArga satya che, A tattva upadezaka ane pAlaka nircantha guru sAcA guru che ane vItarAga paraMparA sAcA deva che, AvI AsthA rAkhanAra anabhigrAhika mithyAtvathI bacavuM joIe. (3) abhinivezika mithyAtva H satya tattvane potAnA dilamAM samajatA hovA chatAM paNa abhiniveza (durAgrahapUrNa dubuddhi)nA kAraNe potAnI pakaDelI mithyA vAtane na choDavI, jinendra deva dvArA prarUpita sanzAstronI viruddha (usUtra) prarUpaNA karavI, potAnA mithyA pakSanI sthApanAne mATe kutarka ane kuyuktiono Azraya levo abhinivezika mithyAtva che. abhiniveza(dubuddhimaya durAgraha)nuM kArya hovAthI A abhinivezika kahevAya che. goSThA mAhila jevA nicva abhinivezika mithyAtvanuM udAharaNa samajavuM joIe. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 504 varSa bAda goSThAmAhila nindava (satyano apalAyaka) thayo. AcArya AryarakSitanA traNa ziSya viziSTa pratibhA saMpanna hatA. (1) durbalikA puSpamitra, (2) phalyurakSita ane (3) goSThAmAhila. goSThAmAhila vAda labdhithI saMpanna hato. AcAryo samajI-vicArIne durbalikA puSpamitrane potAno uttarAdhikArI ghoSita karI dIdhA. AcAryanA svargavAsI thayA bAda durbalikA puSpamitra AcArya banyA. goSThAmAhilane A vAta arucikara lAgI. temane dubalikA puSpamitrathI IrSA thavA lAgI, ane te emanAM avidyamAna chidrone jovA lAgyA. AcArya vyAkhyAnamAM je prarUpaNa karatA, temAM paNa te doSa kADhavA lAgyA. ekavAra AcAryo karma saMbaMdhI prarUpaNA karatA zAstrAnukULa pratipAdita karyuM ke - "jIva-karmano saMbaMdhamAM kSIra-nIravat nahi, paraMtu sarpa-kaMcukavatuM hoya che. AcArya ane saMghane goSThAmAhilane tarkonA zAstrAnukULa uttara dIdho, paraMtu goSThAmAhila to IrSA ane matsaryathI prerita thaIne e kahe che, tethI teNe potAnA durAzaya pUrNa durAgrahane choDyo nahi ane aMta sudhI mithyA prarUpaNA karato rahyo. saMghe tene pRthaka karI dIdhA. goSThAmAhila satya K502) e che ke jo sArI a ne jiNaghammo)
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajato hato, paraMtu matsaryanA kAraNe te usUtra prarUpaNA karavA lAgyo. mAtsarya ane abhimAnapUrNa durAgrahanA kAraNe te satyano utthApaka ane mithyAno prarUpaka banyo. A abhinivezanuM ghAtaka pariNAma che. AvI vyakti svayaM paNa DUbe che ane anyone paNa DubADe che. svayaM paNa samyakatvathI bhraSTa thAya che ane anyone paNa samyakatvathI patita kare che. AnuM duSpariNAma batAvatA kahevAyuM che ke - annesiM sattANaM micchattaM jo jaNei mUr3happA / so teNa nimitteNa, na lahai bohiM jiNAbhihiaM // je abhiniveza-grasta vyakti bIjA jIvone mithyAtvanI tarapha ghasaDI jAya che, temane satya mArgathI alaga haTAve che, te vyakti e pApakarma dvArA eTalo bhArI thaI jAya che ke tene AgaLanA janmomAM bodhinI-prApti atyaMta durlabha thaI jAya che. dubuddhi ane durAgrahanA kAraNe te vyakti potAnuM ghorAtighora nukasAna karI le che. potAnA AtmAne karmonA bhArathI bhArI banAvI le che. tethI abhinivezanA bhayaMkara pariNAmane jANIne tenAthI bacavuM ja joIe. je satya tattva pratIta thAya che, tenA vagara koI pUrvAgrahathI sAcA rUpamAM pragaTa karavo joIe. mithyAbhimAna athavA durAgrahapUrNa AvezanA cakkaramAM kadApi phasavuM joIe nahi. zAstrIya arthanA viSayamAM saMzaya ane matabhinnatA thaI zake che. paraMtu ATalA mAtrathI ja abhinivezano Azraya levo na joIe. AcArya jinabhadra ane AcArya siddhasenamAM keTalAka zAstrIya matabheda rahyA paraMtu teo abhinivezanA vazIbhUta na thayA. baMnee vItarAga prarUpita zAstranA prati niSThAnI sAthe potAnA matanI puSTi karI vItarAga devanA dvArA utpAdita zAstronA prati emaNe paripUrNa AsthA vyakta karatA tenA samarthanamAM potAnA mata vyakta karyA. jyAre goSThAmAhila vagere AbhinivezikatAthI grasta loko potAnA matanA anusAra zAstrIya arthane toDatA-maroDatA rahyA che. teo zAstrIya arthanI avahelanA kare che jyAre zAstrIya niSThAvALA abhiniveza rahita jIva zAstrIya saMdarbhone joDIne tene saMgata kare che. A mahattvapUrNa buniyAdI bhedane samajI levo khUba ja jarUrI che. abhinivezanI tIvratAnA ghAtaka pariNAmone jANIne mumukSu AtmAoe abhinivezika mithyAtvathI sadA dUra rahevuM joIe. (4) sAMzayika mithyAtva H sarvajJa vitarAga paramAtmA dvArA kahelAM vacanomAM zaMkA karavI sAMzayika mithyAtva che. mumukSune A deDha AsthA, majabUta vizvAsa ane aDaga zraddhA hovI joIe ke vitarAga paramAtmAnA vacana kadApi anyathA na hoI zake. ahaMta bhagavAna sarvajJa che ane vItarAga che, tethI temanA anyathA bhASaNanuM koI kAraNa nathI. anyathA bhASaNanuM kAraNa che. ajJAna athavA rAga-dveSa A baMne kAraNa arihaMta prabhumAM na hovAthI teo satyavaktA ja che. AvI niSpakampa zraddhA mumukSu AtmAmAM hovI joIe. vItarAga paramAtmAnAM vacanomAM zaMkA karavAthI AtmA DolAyamAna ane anirmIta sthitino anubhava karavA lAge che. je patananA dvAra khole che. tethI kahevAya che ke - [ mithyAtva 300000000000000000(503)
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'saMzayAtmA vinazyati' bhagavat gItA saMzayI-zaMkAzIla AtmAnuM adha:patana thAya che, tethI Atma-kalyANanA abhilASIone A daDha vizvAsa hovo joIe ke - meva sargha saMva, kaM nirdi pave" - bhagavatI, 1-3 jinezvara devoe je kahyuM che te satya ane niHzaMka ja che. temAM koI prakAranI prarUpita aneka gahana tattvonA viSayamAM sAdhakonI buddhi kAma karatI nathI. te temanI samaja bahAra hoya che. tadApi sAdhakoe e vicAravuM joIe ke vItarAga paramAtmA jJAnanA samudranI jema agAdha ane gahana che. te sAdhAraNa chadmasthonI buddhimAM pUrI rIte AvI zakatuM nathI. jema samudranuM AkhuM pANI loTA athavA ghaDAmAM samAI zakatuM nathI, evI rIte anaMta jJAnInA vacanonuM rahasya pUrI rIte chaghasthanI buddhino viSaya thaI zakato nathI. AvuM samajIne saMzaya ane anAsthAthI dUra rahevuM joIe. prazna thaI zake che ke jo vItarAga vacanomAM zaMkA karavI mithyAtva che to zrI gautama svAmI dvArA bhagavAna mahAvIrane prazna pUchavAnI sthitinuM varNana karatA zAstrakAre temanA mATe "nAta saMsaI vizeSaNa lagAvyuM che, A kevI rIte ucita che ? ukta praznanuM samAdhAna e che ke tattvajJAna mATe, jijJAsAnI zAMti mATe saMzaya athavA zaMkA karavI anucita nathI, paraMtu e zaMkAne cirasthAyI na rAkhatA tenuM samAdhAna viziSTa jJAnIo dvArA karI levuM joIe, yathocita samAdhAna na maLavAthI "tatva kSetrikhya jANIne zaMkAnI nivRtti karI levI joIe. zaMkAne banAvI rAkhavI anucita che. zrI gautama svAmIe jijJAsAvaza athavA anya jIvonA upakArArtha zaMkA prastuta karI tenuM samAdhAna prabhunA zrImukhathI meLavI zaMkAnI nivRtti karI lIdhI hatI. zaMkAne banAvI rAkhI na hatI. tethI "nAta saMsA' vizeSaNa ApavAmAM koI visaMgati nathI. vastutaH ahIM ApaNe saMzaya zabda jijJAsAno dyotaka che, ema to nItikAroe kahyuM che ke "na saMzayamanAI no bhadrANi pati' jyAM sudhI saMzayanI sthitino sAmano na karIe tyAM sudhI saphaLatA maLatI nathI. tethI eka sImA sudhI saMzayanI upayogitA che. saMzayathI jijJAsA thAya che ane jijJAsAthI tattvajJAnanI prApti thAya che. tethI Avo saMzaya jenuM nivAraNa jijJAsA ane tattvajJAnathI karI levAmAM Ave che, anucita nathI. sUkSmArtha viSayomAM sAdhuone paNa saMzaya thAya che. paraMtu tameva sarvA saMOM gaM nihiM paDya" athavA "tattva vani naNaM' A Agamokta bhagavad vacana-prAmANyane pradhAnatA ApavAthI te nivRtta thaI jAya che. jo A saMzaya banI rahe che to avazya ja te sAMzayika mithyAtvanI zreNImAM Ave che. tethI 'bhagavatI sUtra'mAM prazna karyo che ke - "zuM sAdhuM paNa zaMkA-kAMkSA mohanIyanuM vedana kare che?" uttaramAM kahevAyuM che ke - "teo paNa mahodayathI zaMkA-kAMkSAnuM vedana kare che. jo zaMkAnI nivRtti karI levAmAM Ave che athavA zaMkAnI nivRtti viziSTa jJAnI guruthI karavA icchuka che, to mithyAtvano doSa lAgato nathI. zaMkAnI anivRttinI sthitimAM ja mithyAtvano prasaMga prApta thAya che, tethI utpanna zaMkAnuM nivAraNa karIne sAMzayika mithyAtvathI bacavuM joIe. (504) jiNadhamo
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) anAbhoga mithyAtvaH anAbhogano artha che - ajJAna - abodha, vicArazakti ane viveka-vikalatAnA kAraNe thanAra tattvano azraddhAna anAbhoga mithyAtva che. ekendriya, dviIndriya, trIndriya, caturindriya, asaMjJI paMcendriya ane katipaya saMjJI paMcendriyomAM A prakAranA abodhi, bhoLapaNa ane aviveka joI zakAya che jenA kAraNe tattva para ruci athavA tattvanuM zraddhAna thatuM nathI. A anAbhoga mithyAtva che. A avasthAomAM jJAnAvaraNIya Adi karmonI eTalI pragADhatA hoya che ke jIva koI prakArano vicAra karI zakato nathI. vicAra-zUnyatAnI A sthitimAM ruci athavA zraddhAna thavuM saMbhava ja nathI. AvA jIvono tattvAzraddhAna anAbhoga mithyAtva che. mithyAtvanA dasa bheda sthAnAMga sutra'nA dasamA sthAnamAM mithyAtvanA dasa bheda A prakAra batAvyA che - dasavihe micchatte paNNatte taMjahA- adhamme dhammasaNNA, dhamme adhammasaNNA, umagge maggasaNNA, magge umaggasaNNA, ajIvesu jIva saNNA, jIvesu ajIva saNNA, asAhusu sAhusaNNA, sAhusu asAhusaNNA, amuttesu muttasaNNA, muttesu amuttsnnnnaa| - sthAnAMga, sthAna 10, sU-734 dasa prakAranA mithyAtva kahevAmAM AvyA che - (1) adharmane dharma samajavo (2) dharmane adharma samajavo. (3) amArgane mArga samajavo (4) mArgane amArga samajavo (5) ajIvone jIva mAnavo (6) jIvone ajIva mAnavA (7) sAdhuo asAdhu mAnavA (8) asAdhune sAdhu mAnavA (9) amuktane mukta mAnavA (10) muktane amukta mAnavA. deva, guru, dharma, tattva ane mArga saMbaMdhI viparIta mAnyatAono ukta sUtramAM ullekha karyo che. jo vadhu saMkSepamAM kathana karavAmAM Ave to deva, guru, dharma saMbaMdhI viparIta mAnyatAmAM ukta badhAno samAveza thaI jAya che. kAraNa ke tattva ane mArgano samAveza dharmanA aMtargata thaI jAya che. sArAMza e che ke deva, guru, dharma saMbaMdhI viparIta dhAraNA rAkhavI mithyAtva che. (1) adharmamAM dharma saMjJA : zrata ane cAritra rUpa dharmathI viparIta athavA ahiMsAdi dharmathI viparIta je mithyA zrata che athavA je mithyAcaraNa rUpa che athavA je hiMsAdi-maya adharma che, tene dharma samajavo. adharmamAM dharma saMjJA nAmanuM mithyAtva che. vaidika Adi darzana vedono apauruSeya mAne che. je varNAtmaka che te apauruSeya kevI rIte thaI zake che ! tethI vedAdinI apauruSeyAtA tarka-pramANathI bAdhita che. A rIte je Agama anApta puruSa praNIta che te mithyAzrata che. A mithyAzrutane dhRtarUpadharma samajavo mithyAtva che. A rIte je hiMsAdinuM samarthana kare che te adharma che. A hiMsAmaya adharmane dharma mAnavuM cAritranI viparItatAnA kAraNe mithyAtva che. je dharma hiMsAnuM samarthana kare che, jenAthI prANI, bhUta, jIva, satyanI hiMsA hoya - AvA pUjA, yajJa, homa vageremAM dharma mAnavo mithyAtva che. jema ke AcArya hemacaMdra kahyuM che ke - na dharmaheturvihitApi hiMsA, notsRSTamanyArthamapodyate ca / svaputra ghAtAnnRpatitvalipsA sa brahmacArI sphuritaM pareSAm // - anya yoga vyavacchedikA, ko-11 (mithyAtva DOOOD DOD Do505)
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt veda vihita hovA chatAM paNa dharmano hetu thaI zakato nathI. utsarga ane apavAdano uddeza eka ja hoya che. hiMsAmAM dharma mAnavo potAnA putrane mArIne rAjyanI lisAnA samAna niMdita che. hiMsAne dharma mAnavo, adharmamAM dharma mAnavA rUpa mithyAtva che. prazna thaI zake che ke - "jyAM yogonI pravRtti che tyAM Asrava avazya thAya che ane yogonI pravRttinA vagara dharmArAdhanA thavI paNa kaThina che. AvI sthitimAM adharmano dharma mAnavA rUpa mithyAtvathI AtmAno bacAva kevI rIte thaI zake che ?" samAdhAna e che ke - "zuddha zraddhAvAna vyakti vyApArika dRSTikoNa rAkhe che. jema vaNika kharca karavAmAM prasanna thatAM nathI, paraMtu kharca karyA vagara vepAra thato nathI. ane vepAra karyA vagara kamANI thavI saMbhava nathI. tethI kamANInA mATe kharca karavAnI AvazyakatA che. to paNa catura vepArI e dhyAna rAkhe che ke jeTalA ochA kharcamAM kAma cAle, calAvavuM joIe." chelle kharca ane AmadanIno hisAba lagAvavA para kharca paNa lAbha jeTalo adhika hoya che, teTalI ja tene prasannatA hoya che. A prakAre dhArmika jana dharmakAryamAM gamanAgamana vagere AraMbhamAM ja kharca thAya che, tenI khuzI mAnatA nathI. UlaTAnuM temAM AraMbhamAM (kriyA-pApa) ja mAne che, paraMtu A AraMbhanA nimittathI je AtmaguNonI vRddhi sva-para AtmAno upakAra rUpa je lAbha thAya che temAM dharma mAne che. AvI zuddha zraddhA rAkhavAthI A mithyAtvathI bacI zakAya che. (2) dharmane adharma samajavo : ahiMsAmaya dharma ja zuddha dharmanuM svarUpa che. jema svarNanI parIkSA cheda ane tApa dvArA thAya che. je svarNa A parIkSAomAM kharuM Utare che te ja svarNa hoya che. A rIte zuddha dharmanI kasoTI ahiMsA che. ahiMsAnI kasoTI para je dharma kharo Utare che te ja zuddha dharma che. "AcArAMga sUtra'mAM vItarAga paramAtmAe prarUpita karyuM che : savve pANA, savve bhUyA, savve jIvA, savve sattA, Na haMtavvA, Na ajjAveyavvA, Na parighetavvA, Na pariyAveyavvA, Na uddaveyavvA / esa dhamme suddhe, Niie sAsae, samiSyanoye yaomhiM paNa che - AcArAMga, hR.-1, a-4, udde-1 badhAM prANI (be indriyAdi), badhI vanaspati, badhA jIva paMcendriya ane badhA satva (pRthvIkAyikAdi)ne daMDA AdithI mAravA na joIe. temanA para AjJA karavI na joIe, temane dAsanI jema adhikAramAM na rAkhavA joIe. temane zArIrika ke mAnasika saMtoSa devo na joIe. ane tene prANAta rahita na karavo joIe. A dharma zuddha che, nitya che ane zAzvata che. loka svarUpanA jJAtA tIrthakaroe A dharma pratipAdita karyo che. | tIrthakara deve ukta Agama vAkya dvArA ahiMsAne zAzvata ane zuddha dharma kahyo che. emaNe dharmanI kasoTI batAvI dIdhI che. A kasoTI para je dharma kharo Utare te ja dharma che. anyathA adharma che. ahiMsAmaya dharma ja nitya che, zAzvata che, zuddha che. AvA ahiMsAmaya dharmane adharma samajavo mithyAtva che. AvA ahiMsAmaya dharmane mithyAtva mohanIyanA udayathI kuguruonA upadezathI bhramamAM paDIne adharma kahevo, jIvonI rakSA karavAmAM, dayA karavAmAM, maratA jIvone bacAvavA aDhAra pApa batAvavA, anukaMpAne sAvadha batAvavA vagere dharmane adharmanA rUpamAM samajavo mithyAtvanuM udAharaNa che. (50) A che D SO OK jiadhamoe
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) amArgane mArga ane (4) mArgane amArga samajavo : je saMsAra-vRddhinA kAraNa hovAthI unmArga che, tene mokSamArga mAnavo ane je sArA arthamAM mokSamArga che tene saMsArano mArga samajavo - mArga saMbaMdhI mithyAtva che. prazna sahaja UThe che ke mArga kayo che ? zAstrakAroe teno uttara ApatA pharamAvyuM che - NANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo tahA / esa maggotti paNNatto, jiNehiM varadaMsihi // - uttarAdhyayana, a-28, gAthA-2 "jJAna, darzana, cAritra ane tapa A mokSanA mArga che." evuM zreSTha jJAnI jinezvaroe kahyuM che. A vAtane prakArAntarathI AcArya umAsvAtie 'tattvArtha sUtramAM kahyuM che - samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH - tattvArtha sUtra, a-1, sU-1 samyagudarzana, samyagujJAna ane samyaphacAritra ja mokSamArga che. sUtrakRtAMga sUtramAM mArga adhyayanamAM paNa prazna uThAvIne samAdhAna dvArA mArganuM svarUpa batAvyuM che - prazna : kayare magge akkhAte, mAhaNeNa matImatA / jaM maggaM ujju pAvittA, ohaM tarati duttaraM ? // gAthA-1 taM maggaM aNuttaraM suddhaM, savva-dukkhavimokkhaNaM / jANAsi NaM jahA bhikkhU ! taM Ne bUhi mahAmuNI // gAthA-2 uttara : aNupuvveNa mahAghoraM, kAsaveNa pavediyaM / jamAdAya io puvvaM, samudaM vavahAriNo // gAthA-5 atariMsu taraMtege, tarissaMti aNAgatA / taM soccA paDivakkhAmi, jaMtavo taM suNeha me // gAthA-6 savvAhiM aNujuttIhiM, matimaM paDilehiyA / savve akkaMtadukkhA ya, ato savve Na hiMsayA // gAthA-8 eyaM khu NANiNo sAraM jaM Na hiMsaI kaMcaNaM / ahiMsA-samayaM ceva eyAvaMtaM vidhANiyA // gAthA-10 - sUtrakRtAMga, a-11, jaMbU svAmIe prazna karyo ke - "he bhagavAna ! sarvajJa bhagavAna mahAvIre te kayo mArga batAvyo che jenA para cAlIne AtmA A duSkara bhavasamudrane tarIne pAra thaI jAya che? he bhaMte ! e anuttara zuddha ane sarva duHkhathI choDAvanAra mArgane tame sArI rIte jANo cho tethI kRpA karI e mArga batAvo." [ mithyAtva 200000000000000(500)
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta praznano uttara ApatA Arya sudharmA svAmI pharamAve che ke - "paramakRpALu kAzyapa gotrIya prabhu mahAvIre A duSkara bhavasamudrane taravAno je mArga batAvyo che tenA para cAlIne bhUtakALamAM aneka jIvoe saMsArasamudrane evI rIte pAra karI lIdho jema vepArI jahAja dvArA samudrane pAra kare che. vartamAnamAM paNa aneka jIva saMsArasAgarane tare che ane AgaLa e mArgano avalaMbana laIne aneka jIva saMsArasAgarane pAra karaze. te ghora duSkara bhavodadhine pAra karAvanAra mArga A che." saMsAramAM A vAta badhI yuktiothI siddha che ke saMsAranI koIpaNa vyakti duHkha icchatI nathI, tethI koI jIvanI hiMsA na karavI joIe. A ahiMsAmaya mArga ja mokSapurInI tarapha laI janAra che. samasta jJAnano sAra e ja che ke koIpaNa jIvanI hiMsA na karI zakAya. samasta siddhAMtono sAra ahiMsA che. ahiMsAnA siddhAMtano te ja mArga che, jenA para cAlIne jIvoe mukti meLavI che, meLave che ane meLavaze. ukta Agamika saMdarbhothI spaSTa thAya che ke muktino mArga - kayo che. samyagdarzana, samyagujJAna, samyakacAritra kaho, samyaka tapa athavA ahiMsA kaho badhAno abhiprAya eka ja che. A muktinA mArgathI viparIta mArgane hiMsA pradhAna mArgane muktino mArga samajavo, mArga saMbaMdhI mithyAtva che. A rIte yajJa-yogAdi je bhautika samRddhino mArga che, tene mokSamArga mAnavo mithyAtva ja che. je ahiMsA pradhAna mokSano mArga che, tene saMsArano mArga samajavo paNa mArga saMbaMdhI mithyAtva che. dayA ane dAnane DUbavAnuM khAtuM batAvavuM, A mithyAtvanA aMtargata samajavuM joIe. pRthvIkAya Adi SaDUjIva nikAyanI jemAM hiMsA thAya te hiMsAne dharma mAnavuM paNa mithyAtva che. devI-devatAone sacitta puSpa, phaLAdi caDhAvavAmAM, bali ApavAmAM, snAna ane yajJAdimAM madya-mAMsa, maithunAdi pAMca makAronA sevanamAM dharma mAnavAmAM - unmArgano mArga samajavA rUpa mithyAtva che. (5-6) jIvane ajIva ane ajIvane jIva samajavo : mumukSu AtmAne jIvaajIvano viveka sArI rIte samajI levo joIe, nahitara samyaka rUpathI mokSamArganI ArAdhanA saMbhava nathI. jema ke "Agama'mAM kahyuM che - jo jIve'vi Na jANai, ajIve'vi Na jANai / jIvAjIve ajANanto, kahaM so nAhII saMjamaM // - dazavaikAlika, a-4, gA-1ra je jIvane jANatA nathI, ajIvane jANatA nathI, jIvAjIvane jANatA nathI, te saMyamanuM pAlana kevI rIte karI zake? arthAt saMyamanI ArAdhanA mATe jIva-ajIvano viveka hovo Avazyaka che. saMsAramAM ghaNA lokone jIva-ajIvanA svarUpanuM samyagujJAna thatuM nathI, tethI e jIvane ajIva samajI le che ane ajIvane jIva samajI le che. A jIvAjIva saMbaMdhI mithyAtva kahevAya che. (508) ) cheja che je che te che jiNadho]
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva tattvanA prakaraNamAM pramANapUrvaka pratipAdita karyuM che ke pRthvIkAya, apUkAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya - A SajIva nikAya che. paraMtu dArzanika ane jainetara loko pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspatimAM anya avyakta cetanAvALA prANI jagatanA jIva rUpa mAnatA nathI. aneka pramANonA AdhAra para A ekendriyAdi jIvomAM cetanAnuM astitva pramANita karavAmAM AvyuM che. je jIva prakaraNamAM joI zakAya che.) tethI A sUkSma cetanAvALA jIvonuM jIvatatvanuM apalAya karavuM jIva saMbaMdhI mithyAtva che. A rIte keTalAya vedAMtI vagere darzana saMsAranA samasta jIvAjIvAdi padArthone brahmanA paryAya mAne che. A mAnyatA anusAra ghaDA vagere jaDa padArtha - ajIva tattva paNa jIva rUpa siddha thAya che. kAraNa ke te brahma(cetana)nA paryAya manAya che. A ajIvane jIva rUpa mAnavuM mithyAtva che. sthApanA nikSepa rUpa kASTha pASANa athavA dhAtunI banelI jIvAdinI AkRtino sAkSAt tannurUpa mAnavuM paNa mithyAtva che. kRtrima athavA sAkSAt pratikRti rUpa mUrtine e ja rUpamAM mAnavuM alaga vAta che, paraMtu tene jIvatva athavA devatvanA rUpamAM svIkAra karI levuM ane ene vaMdanIya pUjanIyanA rUpamAM mAnavuM - A mithyAtvanA aMtargata Ave che. jema ke ghoDAnuM citra athavA AkRti joIne ghoDAnuM citra kahI zakAya che, sAkSAt ghoDA nahi. te rIte pratimAnA saMbaMdhamAM jANavuM joIe. (7-8) : sAdhune asAdhu ane asAdhune sAdhu samajavA je ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane parigraha rUpa pAMca mahAvratonuM pAlana kare che, IrSA samiti vagere pAMca samitio ane manogupti vagere traNa guptionI ArAdhanA kare che. krodha-mAnamAyA-lobha rUpa cAra kaSAyone TALe che, je pAMca indriyone vazamAM rAkhe che, je mana-vacanakAyane zubhayogamAM lagAve che, jJAna-dhyAna-tyAga-vairAgyamAM je tallIna rahe che, vitarAga devo dvArA prarUpita aNagAra dharmanuM pAlana kare che, A sAdhu kahevAya che. "sAthayati svara alvinti sAtha:" je potAnA ane parAyAnA hitane sAdhe che, arthAt AtmakalyANa ane janakalyANanA kAryamAM je lAgyA rahe che te sAdhu che. sAdhunI A paribhASA anusAra je AcaraNa kare che. jemanA AcAra-vicAra ane vyavahAra uparyukta mahAvratAdi niyamonI maryAdAnA aMtargata che. AvA sAdhu-puruSone asAdhu mAnavA sAdhu saMbaMdhI mithyAtva che. aneka loko sAdhutva ane asAdhutvanA guNa-doSono vicAra karyA vagara potAnI manaH kalpita dhAraNAo ane mAnyatAonA trAjavA para tole che. katipaya anya tIrtha mahAvratadhArI jaina sAdhuone e kahIne tiraskAra kare che ke - "A snAna karatA nathI." bALa brahmacArI sAdhuonA mATe kahe che ke - "AmanI sagati thaI zakatI nathI kAraNa ke "maputrI tisti" arthAt putrahInanI sadgati thatI nathI. AvuM zAstranuM vAkya che." emanuM A prakAre kahevuM sAdhu saMbaMdhI mithyAtvanuM sUcaka che. je rIte sAdhutvanA guNothI yuktane asAdhu mAnavA mithyAtva che, te rIte asAdhune sAdhu mAnavA paNa mithyAtva che. saMsAramAM ghaNA AvA sAdhu vezadhArI loko che je sAdhutvanA guNathI rahita che. hiMsA karanAra, jUThuM bolanAra, parigraha rAkhanAra, kaMcana-kAminInA bhogI, gAMjo [ mithyAtva che 00000000000000/509)
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAMga pInArA, dhUmrapAna karanArA, SaTkAyanA AraMbhamAM rata rahenArI vyakti paNa saMsAramAM sAdhunuM nAma dharAve che. AvA sAdhu nAmadhArIne sAdhu mAnavA paNa mithyAtvanI zreNImAM che. keTalAka bhoLA loko kahe che ke - "amAre UMDANamAM UtaravAnI zI jarUra che ? ame to sAdhunA vezane sAdhu mAnIne pUjIe chIe." AvA bhoLA lokoe vicAravuM joIe kejo koI bahurUpiyo sAdhuno veza dhAraNa karIne Ave to zuM te sAdhunI jema vaMdanIya ane mAnanIya thaze ? bilakula nahi.' chevaTe mastaka-mastaka che, nAriyeLa nathI ke jyAM tyAM paNa phoDI zakAya. guNone joIne mastaka namAvavuM joIe. anyathA guNahIna lokone protsAhana ApavAnuM pApa lAgyA vinA raheze nahi. tethI mastaka jhukAvavAmAM viveka rAkhavo jarUrI che. A dRSTithI kahevAyuM che pAsatthaM vaMdamANassa neva kittI na nijjarA hoI / hoI kAya kileso, aNNANa kammaM ca pabandhaI // keTalAka loko paMcama kALanA bahAne potAnA doSo para paDado nAkhavAnI koziza kare che. paraMtu A mAyAcAra che. prabhu mahAvIre pharamAvyuM che ke - "emanuM dharmazAsana ekavIsa hajAra varSa sudhI cAlaze.' hamaNAM to aDhI hajAra varSa ja thayA che. tethI zuddha AcAravicAranA prati upekSAbhAva athavA nirAzAvAdI dRSTikoNa na apanAvavo joIe. paMcamakALanA aMtima samaya sudhI cAra eka bhavAvatArI jIva hovAno ullekha AgamamAM maLe che. tethI saMyamanA pAlanamAM apramattatA ane jAgarukatA rAkhavI Avazyaka che. ukta rItithI sAdhutva saMpanna satpuruSane sAdhu ane sAdhutvanA guNothI rahitane asAdhu mAnatA sAdhutva saMbaMdhI mithyAtvathI bacavuM joIe. (9-10) : muktane amukta ane amukta ne mukta mAnavA : je ATha prakAranA jJAnAvaraNIya Adi karmothI sarvathA mukta thaIne siddha-buddha thaI cUkyA che, temane amukta mAnavA ane je emanAthI mukta nathI, temane mukta mAnavA mukta saMbaMdhI mithyAtva che. aneka darzanAkAra e mAne che ke jIva punaH saMsAramAM Ave che. jema ke 'gItA'mAM kahyuM che - " yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / abhyutthAnAya dharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham // " he arjuna ! jyAre jyAre dharmanI hAni thAya che tyAre tyAre dharmanA punarutthAna mATe huM avatAra dhAraNa karuM chuM. bauddha dharmamAM paNa AvI ja vAta kahI che. tIrthanI hAni joIne teo paNa buddhono avatAra thavAnuM mAne che. jyAre ApaNe taTastha buddhithI vicAra karIe chIe to avatAra vAdanI A dhAraNA saMgata dRSTigocara thatI nathI. 'mukta' zabdano artha e ja batAve che ke je badhA prakAranAM baMdhanothI sadA-sarvadA mATe chUTI javuM. jo te punaH baMdhanane prApta thAya to mukta kevI rIte kahI zakAya che ? je rIte lAkaDI saMpUrNa rUpathI baLI gayA pachI te punaH lAkaDInA rUpamAM thaI zakatI nathI, tevI rIte je AtmA sarva-karma kalaMkathI mukta thaI cUkyo hoya tenA mATe punaH saMsAramAM AvavAnuM koI kAraNa zeSa rahetuM nathI. saMsAramAM AvavAnuM kAraNa 510 jiNadho
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga athavA dveSa hoya che. mukta jIvamAM na to rAga hoya che - na dveSa to pachI saMsAramAM kevI rIte AvI zake che ? jo te punaH saMsAramAM Ave che to A mAnavuM paDaze ke rAgadveSathI mukta thayA nathI. dharmanI glAni thavAthI athavA tIrtha-nikAra(hAni)nA kAraNathI jo koI mukta jIvonuM punaH saMsAramAM AvavAnuM mAnavAmAM Ave, to teno artha e thaze ke hamaNAM teo rAga-dveSathI mukta thayA nathI. jo sAcA arthomAM teo mukta thayA che to emaNe pAchA saMsAramAM janma dhAraNa karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. jo mukta jIvonuM saMsAramAM punarAgamana mAnavAmAM Ave to bIjA zabdomAM Ano artha muktane amukta mAnavAno ja thAya che. je prakAre muktane amukta mAnavuM mithyA che, te rIte amuktane mukta mAnavuM paNa mithyA che. jema ke keTalAka darzanakAra kahe che . ANimAdyaSTa vidyaM prApyaizvaryaM kRtinaH sadA / monte nirvRtAtmAnastIrNAH parama dustaram // arthAt - ANimA-mahimA vagere ATha prakAranA aizvaryane prApta karIne muktAtmA parama duSkara saMsArane tarIne kRtakRtya thaIne AnaMdamAM lIna rahe che. ukta zlokamAM muktAtmAne ANimAdi RddhiovALA aizvaryazALI kahevAya che. je ANimAdi laukika aizvaryavALA che, te vaLI mukta kevI rIte thaI zake che ? je mukta che te laukika-sAMsArika aizvaryathI saMpanna kevI rIte thaI zake che ? A to paraspara virodhI vacana che. tethI mukta ane amuktanA svarUpane yathArtha dRSTithI samajavAnI AvazyakatA che. kyAMka-kyAMka 'amuttesu muttamannA'no artha arUpIne rUpI samajavAno paNa karyo che. siddha jIva niraMjana nirAkAra (zarIrarahita) tadapi keTalAka loko temane sazarIra mAne che. vAyu rUpI che, tadapi taiyAyikAdi darzana tene arUpI mAne che. A rUpIne arUpI mAnavAnA rUpa mithyAtva che. ukta rItithI dasa prakAre mithyAtvonuM varNana 'ThANAMga sUtra'mAM nirdiSTa che. 'anuyoga dvAra sUtra'mAM traNa prakAranA mithyAtva kahyA che - (1) laukika mithyAtva, (2) lokottara mithyAtva ane (3) kuprAvacanika mithyAtva. (1) laukika mithyAtva vItarAga deva dvArA prarUpita ahiMsA pradhAna dharmanA sivAya anya hiMsAdi pradhAna dharmane mAnavo loka-rUDhiomAM dharma samajavo laukika mithyAtva che. AnA traNa bheda che -1. devagata laukika mithyAtva 2. gurugata laukika mithyAtva 3. dharmagata laukika mithyAtva. 1. devagata laukika mithyAtva : paripUrNa jJAna ane saMpUrNa vItarAgatA sAcA devanA lakSaNa che. A lakSaNa jenAmAM na hoya, e devone deva mAnavA devagata laukika mithyAtva che. anya tIrthiko dvArA mAnela devomAM na to pUrNa jJAna ane na vItarAgatA che. kAraNa anya tIrthi e devonA je svarUpane batAve che, te anusAra koI devanI sAthe strI che. je e batAve che ke hamaNAM A deva kAma-vAsanAthI chUTyA nathI. keTalAka devonA hAthamAM mithyAtva 511
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha zastra hoya che, je e batAve che ke temane koI bIjAno bhaya che athavA temane hamaNAM potAnA zatruone mAravAnA bAkI rahI gayA che. koI devanA hAthamAM mALA dekhAya che, je saMketa kare che ke hamaNAM emanAmAM Atmastha thavAthI athavA ekAgra thavAnI yogyatA nathI, tethI mALAnA sahAre potAnA cittane sthira rAkhavAno prayatna kare che. keTalAka devonA vividha prakAranA vAhana - baLada, garuDa, mora, haMsa, uMdara, siMha vagere batAve che. bhalA sarvazakitamAna devone vAhananI ane te paNa AvAM vAhanonI kema AvazyakatA hoya che? A tIrthika loko devonuM prasanna thavuM ane nArAja thavuM paNa mAne che. bhalA je anna, jaLa, puSpa, zrIphaLa, dhUpa, dIpa vagere pUjAnI sAmagrIthI saMtuSTa thAya che. ane pUjAnA abhAvamAM rura hoya che, A deva vitarAgI hotA nathI. A to sarAgI deva che. A rIte keTalAka viveka rahita loko bheru, bhavAnI, durgA, mahAkALI, caMDI vagere devI-devatAonI pUjA kare che, temane madha-mAMsa caDhAve che, pazuonI bali caDhAve che, rAtri jAgaraNa kare che ane temanI mAnatAo le che. emanAthI dhana, aizvarya-putra vagerenI yAcanA kare che. A keTalo bhArI aviveka che ? bhalA A devI-devatA je svayaM bhakto pAsethI bheTa-pUjananI mAga kare che - teo bhaktone putra, dhana, aizvarya kevI rIte daI zake che ? je deva-devI hiMsaka che, je bakarA ane kUkaDAnI bali mAMge che, te vivekavAnone mATe pUjanIya kevI rIte thAya che ? vivekavAnoe vicAravuM joIe ke je mAMsa-bhakSaNa athavA madirA-pAnanA icchuka che, te deva athavA devI kevI rIte thaI zake che? A badhA devanA nAma para pAkhaMDa che. AvA sarAgI, ajJAnI ane mohamAyAmAM phasAyelA devonI pUjA karavI devagata laukika mithyAtva che. vizeSa duHkhanI vAta to e che ke keTalAka abodha jaina nara-nArI paNa laukika kAmanAonA vazIbhUta thaIne devI-devatAonAM sthAno para jaIne mAthA ragaDe che. mAnatA le che. vitarAga paramAtmAnA upAsakone mATe AvuM karavuM kadApi ucita kahevAtuM nathI. A devagata mithyAtva che ane tenAthI dareka rIte bacavuM joIe. A devagata mithyAtva che. vItarAga paramAtmA sAcA deva che. temanI zaraNamAM ja parama kalyANa thAya che. 2. gurugata laukika mithyAtvaH gurunA lakSaNa A prakAra batAvyA che - dharmajJo, dharmakartA ca, sadA dharma parAyaNaH / satvAnAM dharmazAstrArtha-dezako gururucyate // je dharmanA svarUpane samajatA hoya, je svayaM dharmanuM AcaraNa karatA hoya, je sadA dharma parAyaNa rahetA hoya, je bIjAM prANIone dharma-zAstrano upadeza detA hoya, ene guru kahevAya che. gurunAM ukta lakSaNone dhyAnamAM rAkhIne guru banAvavA joIe. gurunuM pada khUba gurutara che, dAyitva pUrNa che. tenA para bevaDI javAbadArI che. svayaMnA sudhArAnI ane bIjAnA sudhAranI. A bevaDI javAbadArIne te ja satpuruSa nibhAvI zake che, jenAmAM uparanA zlokanA varNita guNa hoya. ukta lakSaNothI rahita jevA-tevA vezadhArIo ane pAkhaMDIone guru mAnI levuM khUba ja khataranAka che. (512) 9 0 0 0 0 0 0 0 0 jiNadhamo)
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjakAlanI duniyAmAM gurunA nAma para khUba ThagAI cAlI rahI che. aneka guru gurunA lakSaNathI rahita guru nAmadhArI jogI, saMnyAsI, phakIra, bAbA, sAMI, pAdarI vagere svayaM dharmanA rahasyathI anabhijJa che, svayaM dharmanA niyamonuM pAlana karatA nathI, to paNa guru kahevAya che. ane koI-koI to potAne bhagavAna (sarvajJa) sudhI kahe che. AvA loko mAyAcAranuM sevana kare che. AvI vyakti svayaM DUbe che ane bIjAne paNa DubADe che. te svayaMpaththaranI hoDImAM caDhelA che ane bhaktone paNa paththaranI hoDI para caDhAvIne pAra karAvavA icche che. aneka guru nAmadhArI loko vividha vyasanonA zikAra che, teo gAMjo-calama pIe che, jUThuM bole che, ThagAI kare che, koI-koI to madha-mAMsa sudhInuM sevana kare che. aneka prakAranA pAkhaMDa ane ADaMbara calAve che. AvA guru kahevAtA gurune guru mAnavA athavA temane pUjavA gurugata laukika mithyAtva che. guru zabdanI niyukti karatA kahevAyuM che - "ju' zastu bandhAra: 'zabda stunirodha: andhakAraM nirodhatvAt guru zabda ityucyate // gu'no artha che aMdhakAra ane "ru'no artha che rokavuM. arthAt je ajJAna rUpI aMdhakArane dUra kare te gurupadane yogya hoya che. gurunuM kAma ajJAnanA aMdhakArane dUra karavAnuM che. je ajJAnanA aMdhakArane dUra kare che te guru che. paraMtu nAmadhArI guruoe jagatane khUba ja vyAmohamAM nAMkhI dIdhA che. teo paraspara virodhI manaHkalpita siddhAMtonI racanA kare che. jAtajAtanA matamatAMtaro calAve che. jAtajAtanAM kriyAkAMDa batAve che, jenAthI duniyAnA loko cakkaramAM paDI jAya che ke zuM kare ane zuM na kare ? kone mAne ane kone na mAne ? dArzanika jagatamAM vikhyAta kriyAvAdI, akriyAvAdI, vinayavAdI, ajJAnavAdI, kALavAdI, svabhAvavAdI, niyativAdI, IzvaravAdI, karmavAdI vagere anekavidha seMkaDo mata-matAMtara pracalita che. ekAMtavAdI A dArzanika guruoe paraspara virodhI siddhAMta sthApita karI jagatane bharamAvyuM che. A AgrahI guruoe eka daSTine pakaDIne siddhAMta banAvI dIdhA che, jyAre satyanI vividha bAjuo che. A nAmadhArI guruoe satyane spaSTa karyuM nathI, paraMtu tene vAdomAM phasAvI dIdhuM che, tethI teo aMdhakArane dUra karanAra nahi, paraMtu ajJAnanA aMdhakArane vadhAranAra siddha thayA che. AvA kadAgrahI, ekAMtavAdI ane gurunAM lakSaNothI rahitane guru mAnavA gurumata laukika mithyAtva che. guru banAvatA samaye khUba ja sAvadhAnI rAkhavI joIe. khUba samajI-vicArIne ane parIkSA karyA pachI guru banAvavA joIe. strIo ane puruSo bajAramAM mATInI hAMDalI kharIdatA samaye to ThokI-vagADIne kharIde che, paraMtu guru karatA samaya ATalI paNa sAvadhAnI rAkhavAmAM AvatI nathI, A vicAravA yogya che. kahevAyuM che - lobhI guru tAre nahIM, tire so tArana hAra / jo tU tirano cAhe to, niralobhI guru dhAra // AvuM samajIne lobhI-pAkhaMDI guruonA cakkarathI bacavuM joIe ane nircantha tyAgI-vairAgI dharmaguruone gurunA rUpa mAnavA joIe. ( mithyAtva che. che pa13)
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) dharmagata laukika mithyAtva : durgatimAM jatA jIvone je dhAraNa kare, te dharma che. A vyAkhyA anusAra ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigrahAdi vrata, kSamA, mArdava Arjava, tapa, tyAga vagerenuM AcaraNa karavuM dharma che. A vAstavika dharmanI upekSA karIne lokarUDhimAM pracalita tIrthayAtrA, tIrthomAM snAna, havana, pUjana, yajJa-yAga, dhUNI dhakhAvavI, dhUpa, dIpa karavA vagere kAryomAM dharma mAnavo dharmagata laukika mithyAtva che. tIrthayAtrA ane tIrthomAM snAnathI ja dharma thaI jato hota to tIrthavAsIo ane jaLacara jaMtuonuM sarvAdhika kalyANa thaI gayuM hota. kahevAyuM che - cittaM rAgAdibhiH kliSTamalikaM vacanairmukhaM / ___ jIvahiMsAdibhiH kAyo, gaMgA tasya parAMgamukhI // jenuM citta rAga-dveSa vagere doSothI dUSita che, jenuM mukha asatya vacanothI dUSita che. jenI kAyA jIva-hiMsA vagere pApothI dUSita che, tenAthI gaMgA vimukha rahe che. arthAt gaMgA tene tArI zakatI nathI, pavitra karI zakatI nathI. vadhu paNa kahyuM che - jAyante ca mriyante ca jaleSveva jalaukasaH / na gacchanti te svargamavizuddhaM manomalaH // gaMgA vagere jaLAzayonA jaLacara jIva jaLamAM ja utpanna thAya che ane jaLamAM ja mare che. manano mela dhoyA vagara temane svarga maLatuM nathI. dharmanA sAcA svarUpane samajIne dharmagata laukika mithyAtvathI bacavuM joIe. deva-devIonI AgaLa hiMsA karavI ane hiMsAmAM dharma mAnavo dharmagata laukika mithyAtva che. hoLI, divALI, dazerA, rakSAbaMdhana, nAgapAMcama, zItaLA sAtama vagere tahevAro para mithyAdeSTi deva-devIo athavA jaDa vastuonI mAnatA levI, pUjA karavI vagere paNa laukika dharmagata mithyAtva che. keTalAya pudgalAnandI ArAmapriya loko ekAdazI vrata vagerenuM paNa vikRta rUpamAM AcaraNa kare che. kahevAmAM to A vrata che, paraMtu e divase anya divasonI apekSAthI vadhu cIjono upabhoga karavAmAM Ave che. A vratano vikAra che ane bhojananI gulAmI che. AvA loko bahAnA banAve che ke zarIrane duHkha pahoMcADavuM na joIe, A to nArAyaNanuM zarIra che. A kathana mAtra AtmavaMcanA ane ThagAI che. vivekapUrvaka tapanA nimitta dehane duHkha ApavuM nirjarAnA kAraNe hoya che. "da sudar mahApaNana' A uddezathI kahevAyuM che. A rIte laukika mithyA vicAro ane AcArono tyAga karIne sAcA deva, sAcA guru ane sArA dharmano svIkAra karavo joIe ane laukika mithyAtvathI dUra rahevuM joIe. (2) lokottara mithyAtva: mokSanA nimitte karAnArI pravRttio lokottara kahevAya che. tIrthakara deva mokSamArganA pravartaka che. tethI teo lokottara deva che. paMca mahAvratadhArI, nircanha, kaMcanakAminInA tyAgI, sAdhu-puruSa tIrthakara dvArA prarUpita dharmanA upadezaka che. lokottara deva-guru-dharmathI mokSa sivAya anya sAMsArika AkAMkSAo rAkhavI lokottara mithyAtva che. AnA traNa bheda che - 1. lokottara devagata mithyAtva 2. lokottara gurugata mithyAtva, 3. lokottara dharmagata mithyAtva. (514 ka ane jiNadhamo)
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ je lokottara devanAM lakSaNothI yukta na hoya, paraMtu svayaMne tIrthakara ghoSita kare che, je aDhAra doSothI bharelA che, tene tIrthakara (deva) mAnavA, tIrthakara bhagavAnanA nAmanI mAnatA mAnIne tenAthI sAMsArika sukhonI kAmanA karavI, sAMsArika dhana-saMpatti vagere mATe tIrthakaronuM smaraNa vagere karavuM lokottara devagata mithyAtva che. je jaina sAdhuomAM sAdhutAnA lakSaNa na hoya, je pAMca samiti, traNa guptinuM yathAvat pAlana na karatA hoya, mahAvratonA pAlanamAM je truTi karatA hoya, tene dharmaguru mAnavA lokottara gurugata mithyAtva che. ahiMsAmaya jaina dharma bhava-bhavamAM lokottara kalyANakArI ane niravadya che. A dharmanA AcaraNathI nirAbAdha mokSa-sukhanI prApti thAya che, to paNa sAMsArika sukhanI kAmanAothI A dharmanuM AcaraNa karavuM, lokottara dharma gata mithyAtva che. jema ke putraprApti mATe kanakAvalI tapa karavA, vyApArAdi lAbha thavAnI bhAvanAthI pakhInA upavAsa karavo, manokAmanAnI pUrtinA mATe telA karavAM, saMpatti meLavavA mATe sAmAyika karavI, vagere-vagere lokottara dharma saMbaMdhI mithyAtvI che. dharmanuM phaLa AdhyAtmika abhyadaya ane mokSa che. temanAthI sAMsArika sukhanI icchA rAkhavI hIro ApIne kAca levAnA samAna che. tethI lokottara dharmagata mithyAtvathI dUra rahI mokSa mATe ja dharmArAdhanA karavI joIe. 3. kukhAvacanika mithyAtva : anya tIrthikonA deva, guru, dharmane mokSanI prAptinI bhAvanAthI mAnavo, pUjavo, kujhAvacanika mithyAtva che. AnA traNa bheda che - 1. devagata, 2. gurugata ane 3. dharmagata. Ano vistAra laukika mithyAtvanA samAna jANavo joIe. aMtara e che ke AmAM "mokSArtha zabda vizeSa samajavo joIe. arthAt mokSaprApti mATe hariharAdi devono devarUpamAM, bAbA-jogI, saMnyAsIone guru rUpamAM ane saMdhyA-snAna-homa vagerene dharma rUpamAM mAnavApUjavA kupravacanika mithyAtva che. je deva athavA guru svayaM mukta nathI teo bIjAne mukta kevI rIte kare? tethI kupravacanika mithyAtvathI bacavuM joIe. 'ThANAMga sutra'mAM anya vivakSAne laIne traNa prakAranA mithyAtva kahyA che - (1) jUna (2) atirikta (3) viparIta. jinavANIthI nyUna kathana karavuM nyUna prarUpaNA mithyAtva che. jema ke e mAnavuM ke AtmA, tala, sarasava athavA aMguSTa parvanA barAbara che. vastutaH AtmA to svadeha-pramANa che. AtmAne svadeha pramANa na mAnIne tenAthI dhUna pramANa kSetra mAnavuM nyUna prarUpaNa mithyAtva che. evI rIte jinavANIthI adhika prarUpaNa karavuM atirikta prarUpaNa mithyAtva che. jema ke AtmAne sarvavyApaka mAnavo. A rIte kevalI bhagavAnanAM vacanothI adhika prarUpaNa karavuM atirikta prarUpaNa mithyAtva che. jinavANIthI viparIta prarUpaNa karavuM viparIta prarUpaNa mithyAtva che. jema ke AtmAnuM astitva ja nathI. Izvara sRSTinA kartA che vagere mAnyatAo ane emanuM prarUpaNa viparIta mithyAtva che. jaina siddhAMtomAM jina praNIta zAstrothI viparIta prarUpaNa karanAra sAta ninava prasiddha che. jenuM AgaLa svataMtra rUpathI varNana karavAmAM Avaze. A viparIta mithyAtvanA udAharaNa samajavA joIe. ThANAMga sUtra'mAM anya vikSAne laIne bIjI rItanA traNa prakAranA mithyAtvanuM kathana kareluM che. te A pramANe che - ( mithyAtva 0000 , .0000 515)
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ "vivide micchanne paUT taMgada - 2. vikariyA, 2. viUTU, rU. maUCTIche " - ThANAMga sthAna-3, udde-3 mithyAtvanA traNa prakAra kahyA che jema ke - (1) akriyA mithyAtva (2) avinaya mithyAtva (3) ajJAna mithyAtva. AmanI vyAkhyA karatA TIkAkAroe lakhyuM che ke - "ahIM mithyAtvathI viparIta zraddhAna rUpa artha abhipreta nathI, kAraNa ke te tyAM lAgu paDato nathI. ahIM mithyAtvano artha che - asamyaka azobhana. arthAt je kriyA mithyAtvajanita che te kriyA nathI, akriyA che. duSTa kriyA che, azubha kriyA che. A rIte mithyAtvajanita hovAthI azubha vinaya ane azubha jJAna paNa samajavuM joIe. ahIM "azobhanane viparyaya ane mithyA jANavuM joIe. (1) akriyA mithyAtva : AtmAne kartA na mAnavo athavA jJAna mAtrathI mukti thaI jAya che, kriyAnI koI AvazyakatA nathI AvuM mAnatI kriyAno apalApa karavo akriyA mithyAtva che. jema ke sAMkhyadarzana AtmAne akartA kahe che ane tattvonA jJAna mAtrathI mukti thatI mAne che. sAMkhyadarzana'mAM kahevAyuM che ke - ni: movatA, mAtmA Rpina rane " arthAt "sAMkhyadarzanamAM AtmA akartA, nirguNI ane bhoktA mAnavAmAM Avela che. kriyAnI avahelanA karatA ane jJAnanI mahimA batAvatA "sAMkhyadarzana'mAM kahevAyuM che - paMcaviMzati tattvajJo yatra tatrAzrame rataH / garI, muusI, ziva vAgapi mukhyate nAtra saMzaya: . je prakRti-puruSa vagere paccIsa tattvane jANI le che te je koI AzramamAM hoya, gRhastha hoya athavA saMnyAsI - je jaTA rAkhe ke muMDana karAvatA hoya athavA coTI rAkhatA hoya, avazya ja mukta thaI jAya che temAM koI saMdeha nathI. ukta rItithI sAMkhyadarzana kriyAno apalApa kare che. tethI te mithyA che. vastutaH AtmA karmonA kartA che. jo tene kartA na manAya to te bhoktA kevI rIte thaI zake ? AtmAnA prakaraNamAM A vAta vistArathI batAvI che. mokSamArgamAM jJAna ane kriyA baMnenuM mahattva che. vItarAga paramAtmAe be prakAranI parijJA batAvI che - jJaparijJA ane pratyAkhyAna parijJA. jJaparijJAthI vastunuM svarUpa jANI zakAya che, ane pratyAkhyAna parijJAthI heyane choDI zakAya che. upAdeyane grahaNa karI zakAya che. ane upekSaNIyanI upekSA karavAmAM Ave che. A prakAra jJAna ane kriyA rUpI baMne paiDAMothI AtmArUpI rathanI mokSamArgamAM gati thAya che. eka paiDAMthI rathanI gati thatI nathI. AtmA rUpI pakSI jJAna-kriyA rUpI baMne pAMkhothI UDe che - ekathI nahi. je vAdI kriyAno apalApa kare che athavA jJAna sahita kriyAonuM pAlana karanArane "kriyA jaDa" kahe che. A akriyA mithyAtva che. TIkAkAra anusAra akriyA mithyAtvano artha e che ke je kriyA mithyAtattvajanita che arthAt mithyAtvapUrvaka karavAmAM Ave che, te kriyA vastutaH mokSamArganI dRSTithI upayogI na hovAthI akriyA che, dukhriyA che ane mokSamArganI viparIta hovAthI mithyA che. (516) je jiNadho]
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina siddhAMtAnusAra e kriyA samyak kriyA che, te jJAna samyajJAna che ane te vinaya (caritra) samyavinaya che. je samyaktvapUrvaka che. samyaktva rahita kriyA ane vinaya akriyA, ajJAna ane avinaya che. A vAtane vistArapUrvaka samyagdarzananA prakaraNamAM samajAvavAmAM AvyuM che, tethI tyAM punarukti karavAmAM AvatI nathI. (2) avinaya mithyAtva : jo vinaya mithyAtva janita che athavA je upayoga ane vivekathI rahita che - te kharA arthamAM vinaya ja nathI. te mithyAtva athavA anAbhoganita hovAthI azobhana vinaya che. mokSamArgamAM upayogI na hovAthI avinaya che. A prakAranA mithyAtvajanita vinaya du:vinaya hovAthI mithyAtva kahevAmAM AvyuM che. athavA zrI jinendra devanuM, sadguru mahArAjanuM ane emanI AjJA rUpa dharmanI utthApanA karavI, temanAM vacanonuM ullaMghana karavuM, temane jUThA kahevA, bhagavAnane cUkA batAvavA, guNIjana, jJAnavAna, tapasvI, sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA vagere sajjano ane uttama puruSonI niMdA karavI avinaya mithyAtva che. (3) ajJAna mithyAtva : mithyAtva ane ajJAna sAthe-sAthe rahe che. mithyAtvanA sAthe ajJAnanI niyamA che arthAt tyAM ajJAna thAya che. mithyAtva mohanIyanA udayathI jIvane deva, guru, dharmasaMbaMdhI badhI vAto viparIta ja pratibhAsita thAya che. mithyArdaSTinuM samasta jJAna ajJAna ja hoya che. kAraNa ke mokSamArgamAM tenI koI upayogitA hotI nathI. mokSamArgathI viparIta thavAthI A mithyAjJAna che. kahevAyuM che - sadasadavisesaNAo bhavaheujahicchiovalaM bhAo / NANaphalAbhAvAo, micchadiTThissa aNNANaM // vizeSAvazyaka bhASya, gAthA-319 arthAt sat ane asatno viveka na thavAthI, saMsAranuM kAraNa hovAthI, manamAnI rItithI padArthane jANavAthI ane jJAnanA vAstavika phaLanI prApti na thavAthI mithyArdaSTinuM jJAna-ajJAna rUpa ja che. - ajJAnavAdI jJAnanI niMdA karatA ajJAnane zreSTha ane hitakara batAve che. temanuM kahevuM che ke ajANatAmAM jo bhUla thaI jAya che to teno doSa lAgato nathI. ane jANIne bhUla karavAmAM Ave to doSa lAge che, tethI jJAna doSanuM kAraNa che. ajANatA koIne Thokara lAgI javAthI kharAba lAgatuM nathI, paraMtu jANI joIne Thokara mAravAthI bIjI vyaktine bhayaMkara apamAna anubhava thAya che ane jhaghaDo pedA thAya che. A paNa jJAnano doSa che. jJAnIomAM ekarUpatA hotI nathI, badhA alaga-alaga vAto kare che, tethI jJAnanA prapaMcamAM na paDatA ajJAnano Azraya levo ja sAro che. ajJAnavAdIono ukta tarka mithyA che. kAraNa jJAnanA abhAvamAM sat-asattno viveka saMbhava nathI. viveka ane upayogathI kriyA karavAthI ajJAnavAdI dvArA prarUpita doSonI saMbhAvanA rahetI nathI. vivekarUpI cakSunA abhAvamAM vyakti aMdha thaI jAya che. A mokSamArgamAM gati kevI rIte karI zake ? tethI ajJAnanuM samarthana karavuM ke eno Azraya levo mithyA che. mithyAtva 510
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzAtanA mithyAtva: - "Avazyaka sutra'mAM AzAtanAone mithyAtva kahyA che. arthAt AzAtanAo karavI duSkriyAo che, tethI miththArUpa che. ahIM paNa azobhana kriyA hovAnA lIdhe AzAtanAone miththArUpa samajavuM joIe. guNIonA guNonuM apalApa karavuM ane emanAmAM na hoya tevA doSonuM Aropa karavuM athavA emanuM apamAna karavuM AzAtanA kahevAya che. AzAtanAnA tetrIsa bheda kahyA che - (1) arihaMta bhagavAnanI AzAtanA (2) siddha bhagavAnanI AzAtanA (3) AcArya mahArAjanI AzAtanA (4) upAdhyAyanI AzAtanA (5) sAdhunI AzAtanA (6) sAdhvInI AzAtanA (7) zrAvakanI AzAtanA (8) zrAvikAnI AzAtanA (9) devatAnI AzAtanA (10) devInI AzAtanA (11) sthaviranI AzAtanA (12) guNadharanI AzAtanA (13) A lokamAM jJAnAdi uttama guNone dhAraNa karanAranI AzAtanA (14) paralokamAM uttama guNothI sukha prApta karanArAonI AzAtanA (15) prANa, bhUta, jIva, satvanI AzAtanA, jema ke hiMsAmAM dharma ane rakSAmAM pApa batAvavA (16) yathAkALa Avazyaka kriyAnuM AcaraNa na karavuM kALanI AzAtanA (17) sUtranI AzAtanA arthAt zAstranAM vacanonI utthApanA karavI, athavA emane anyathA pariNAmavuM. (18) jenAthI zAstranuM jJAna prApta karyuM che e mRta devatAnI AzAtanA (19) jenAthI zAstrano artha dhAraNa karyo hoya e vAcanAcAryanI AzAtanA. ukta 19 guNonuM AcchAdana karavAthI, temanA avarNavAda bolavAthI athavA apamAna karavAthI AzAtanA thAya che. Agama jJAnanI AzAtanA - jJAnanA 14 aticAra : nimnAMkita 14 prakAranA Agama jJAnanI AzAtanA hoya che, tethI tene paNa AzAtanAmAM samAveza karyo che. (20) = vAddhaH zAstranA pahelAnAM padonA pAchaLa ane pAchaLanAM padonA pahelA bole to jJAnanI AzAtanA thAya che. (21) vaLyAtviyaM vacamAM-vacamAM sUtrapATha choDIne bhaNe athavA upayoga zUnya thaIne vAMce, to AzAtanA thAya che. (22) rIgi4 : akSaronuM pUruM udAharaNa na karavuM, adhUruM bolavuM. (23) matravaraM : adhika akSara bolavA. (24) padIpa : padano pUrI rIte uccAraNa na karavo athavA padane apabhraMza karavA. (25) vinayIdi : vinaya rahita thaIne vAMcavuM, ahaMkAramAM chakIne vAMcavuM. (26) gopAdIui : mana, vacana ane kAyAne caMcaLa-asthira rAkhatA vAMcavuM athavA uccAraNa karavuM. (27) yosadIyi : husva, dIrgha vagerenuM dhyAna na rAkhatA vAMcavuM. (28) su viudi : ahIM sudhu zabda zobhanavAcaka nathI, atireka vAcaka che, tethI suThudiNano artha thaze. alpa zrutanA yogya ziSyane athavA alpabuddhi ziSyane kSamatAthI adhika adhyayana karAvavuM, jJAnAticAra che ane AzAtanAnuM rUpa paNa che. (29) pavicchiyuM : avinIta bhAvathI jJAna grahaNa karavuM athavA abhimAna vagere durbhAvanAnI puSTi hetu jJAna grahaNa karavuM. (18) ODO jiNadhamo)
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) ane mo sAmo : kAlika-utkAlika sUtranA bheda samajyA vagara akALamAM zAstra vAMcavuM vaMcAvavuM. (31) tni mo sAmo : svAdhyAyano samaya hovA chatAM paNa pramAdavaza svAdhyAya athavA zAstranuM paThana-pAThana na karavuM. (32) maTTA sAyaM : svAdhyAyanI yogya sthiti na hovAthI azuci vagere avasthAmAM zAstranuM svAdhyAya karavuM. (33) sAdhu na sAyaM : asvAdhyAyanAM cotrIsa kAraNo na hovA chatAM paNa pramAdanA vaza svAdhyAya na karavA. A rIte tetrIsa AzAtanAo kahI che, je azubha kriyA rUpa hovAthI mithyAtva mAnI gaI che. tetrIsa AzAtanA : eka anya vivekSAthI paNa AcArya-guru vagerenI tetrIsa AzAtanAo batAvI gaI cheH (1) mArgamAM ratnAdhika(dIkSAmAM moTA)thI AgaLa cAlavuM. (2) mArgamAM ratnAdhikanA barAbara cAlavuM. (3) mArgamAM ratnAdhikanA pAchaLa aDIne cAlavuM. (4-6) ratnAdhikanI AgaLa, barAbara tathA pAchaLa aDIne UbhA rahevuM. (7-9) ratnAdhikanA AgaLa, barAbara tathA pAchaLa aDIne besavuM. (10) ratnAdhika ane ziSya vicAra bhUmi (jaMgalamAM) gayA hoya tyAM ratnAdhikathI pUrva Acamana-zauca zuddhi karavI. (11) bahArathI upAzrayamAM pAchA pharatAM ratnAdhikathI pahelAM IryApathanI AlocanA karavI. (12) rAtrimAM ratnAdhikanI taraphathI "koNa jAge che?' pUchavA para jAgatA hovA chatAM paNa uttara na devo. (13) je vyakti joDe ratnAdhike pahelAM vAtacIta karavI joIe, tenA joDe pahelAM svayaM ja vAtacIta karavI. (14) AhAra AdinI AlocanA prathama bIjA sAdhuonI AgaLa karyA pachI ratnAdhikane AgaLa karavA. (15) AhAra vagere prathama bIjA sAdhuone batAvI bAdamAM ratnAdhikane batAvavuM. (16) AhAra vagere mATe prathama bIjA sAdhuone nimaMtrita karI pachI ratnAdhikane nimaMtraNa ApavuM. (17) ratnAdhikane pUchyA vagara bIjA sAdhune temanI icchAnusAra acura AhAra Apavo. (18) ratnAdhikanI sAthe AhAra karatAM samaye susvAdu AhAra svayaM khAI levo athavA sAdhAraNa AhAra paNa zIghratAthI vadhu khAI levo. (19) ratnAdhikanA bolAvavA para sAMbhaLyuM - na sAMbhaLyuM karI devuM. [ mithyAtva 5000000000000000 519)
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) ratnAdhika prati temanA samakSa kaThora athavA maryAdAthI adhika bolavuM. (21) ratnAdhika dvArA bolAvavAthI ziSyane uttaramAM "patthaUST vaMlAni' kahevuM joIe. evuM na kahI "zuM kaho cho ?" A abhadra zabdomAM uttara Apavo. (22) ratnAdhika dvArA bolAvavA para ziSya temanI samIpa AvIne vAta sAMbhaLavI joIe. AvuM na karatAM Asana para beThA-beThA vAta sAMbhaLavI ane uttara Apavo. (23) gurudevanA prati "tuM' zabdano prayoga karavo. (24) gurudeva koI kAryanI AjJA Ape to teno svIkAra na karatA UlaTAnuM emane kahevAnuM ke - "tame ja karI lo." (25) gurudevanI dharmakathA kahevA para dhyAnathI na sAMbhaLavI ane anyamanaska rahevuM, pravacananI prazaMsA na karavI. (26) ratnAdhika dharmakathA karatA hoya to vacamAM ja TokavA - 'tame bhUlI gayA," "A Ama nahi Ama che" vagere. (27) ratnAdhika dharmakathA karatA hoya tyAre koI upAyathI kathA bhaMga karavI ane svayaM kathA kahevA lAgavI. (28) ratnAdhika dharmakathA karatA hoya te samaya pariSadanuM bhedana karavuM ane kahevuM - "kyAM sudhI kahezo, bhikSAno samaya thaI gayo che." (29) ratnAdhika dharmakathA karI cUkyA hoya ane janatA hamaNAM vikharAI na hoya to e sabhAmAM gurudeva-kathita dharmakathAnA ja anya vyAkhyAna karavA ane kahevuM ke - "AnA bhAva vadhu hoya che." (30) gurudevanI zayyA-saMstArakane pagathI aDIne kSamA mAMgyA vinA ja cAlyA javuM. (31) gurudevanI zayyA-saMstAraka para UbhA rahevuM, besavuM ane sUvuM. (32) gurudevanA AsanathI UMcA Asana para UbhA thavuM, besavuM ane sUvuM. (33) gurudevanA AsananI barAbara Asana para UbhA rahevuM, besavuM, sUvuM. A AzAtanAo haribhadrIya AvazyakanA pratikramaNAdhyayananA anusAra ApI che. "samavAyAMga' ane "dazAzrutaskandha sUtra'mAM paNa thoDA krama-bhaMganA sivAya A ja AzAtanAo che. A prakAra bhinna-bhinna vivakSAo ane bhinna-bhinna apekSAothI mithyAtvanA pacIsa bheda hoya che. AbhigrAhika vagere 5, adharmane dharma samajavo vagere 10, 16 laukika, 17 lokottara, 18 kupravacanika, 19 jUna, 20 atirikta, 21 viparIta, 22 akriyA, 23 avinaya, 24 ajJAna ane 25 AzAtanA mithyAtva. uparyukta badhA prakAranA mithyAtvonA svarUpane jANIne tenAthI sadA dUra rahevuM joIe. kAraNa te mithyAtva mahAAmravanA dvAra che. jyAM sudhI A banyuM rahe che tyAM sudhI dharma ane mokSanA dvAra baMdha rahe che ane anaMta saMsAranA dvAra khullA rahe che. tethI mithyAtvane haTAvIne samyakatvanI ArAdhanA hetu sadA jAgaruka rahevuM joIe. samyakatva prAptinA pachI ja mokSapatha para gati ane pragati thaI zake che. ' (prakaraNa naMbara - 63 thI 105 bhAga - 2 mAM jovuM.) [520j00000000000000000; jiNadhAmo)
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ) O= vizvazAMti mATe AcArya zrI nAnezanI amUlya deNa samatA darzana) samatA siddhAMtadarzana - mAnavanI samasta AMtarika graMthionuM vimocana karatAM samyak lakSyane ujAgara kare che. | samatA jIvanadarzana - samasta mAnavonA guNa-karma anusAra vargIkaraNa karatAM samatA samAjanAM sarjanamAM bhAvAtmaka ekatA pratiSThApita kare che. | samatA Atmadarzana - ahaMtA ane mamatAnA ubhArane prazamita ane saMzodhita karatAM AtmarUpane vikasita kare che. samatA paramAtmadarzana - AtmAnA sarvAgI saMparipUrNa paramAtmarUpa carama vikAsane ubhAsita kare che. | samatA samAja-racanA vyakti, parivAra, samAja ane vizvamAM sthAyI zAMtino saMcAra tyAre saMbhava che jyAre mAnava samatA siddhAMtane potAnA jIvanamAM sAkAra rUpa Ape. badhA AtmAono samAna rUpathI astitva svIkAra karavAthI vicAromAM samarasatA Ave che. vicAronA pUrNa samatAmaya banavAthI uccAravANImAM samatA avazyameva Avaze. vANInI samarasatAnI sAthe sAthe AcaraNanA dareka vaLAMka para samatAmayI sthiti banavAthI vyakti samatAmaya banaze. vyaktinA samatAmaya banavAthI vyaktionA samUharUpa samAjamAM samatA vyApta thaze. je "samatA samAja-racanA" kahevAze. A ja vizvazAMtino amogha upakrama che.