Page Text
________________
(૭) ઉભિજ : જમીન ફાડીને નીકળનારા પતંગ વગેરે. (૮) પપાતિક : ઉપપાત શૈય્યા અને નારકીય કુંભીઓમાં પેદા થનાર દેવ અને નારક. ત્રસજીવોની ઓળખ આ લક્ષણથી થાય છે ?
(૧) અભિÉત - તે સામે આવે છે. (૨) પડિકકંત - તે પાછળ ફરે છે (૩) સંકુરિયચય - તે શરીરનું સંકોચન કરે છે. (૪) પસારિય - તેઓ શરીરને ફેલાવે છે. (૫) રાય - તેઓ બોલે છે. શબ્દ કરે છે. (૬) ભંત - તેઓ ભયભીત થાય છે. (૭) તસિય - તેઓ ત્રાસ પામે છે. (૮) પલાઇય - તેઓ ભાગે છે. (૯) આગઈગઈ - તેઓ અહીં-તહીં આવાગમન કરે છે. બસ-તિર્યંચના ભેદ :
ત્રસ-તિર્યંચના ૨૬ ભેદ આ પ્રકારે છે : (૧) હીન્દ્રિય જીવ : શંખ, સીપ, કોડી, ગિંદોલા, લટ, અળસિયા વગેરે બે-સ્પર્શન અને રસના ઇન્દ્રિયના ધારક દ્વીન્દ્રિય જીવ છે. તેમના બે ભેદ છે - પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત.
(૨) ત્રીન્દ્રિય ઃ જૂ, લીખ, કીડી, માંકડ વગેરે સ્પર્શન-રસન ઘાણ-ઇન્દ્રિયોના ધારક ત્રીન્દ્રિય છે. તેમના બે ભેદ છે - પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત.
(૩) ચતુરિન્દ્રિયઃ ડાંસ, મચ્છર, માખી, ટિડા, પતંગિયું, ભમરો, વીછી વગેરે સ્પર્શન -રસના ઘાણ-ચક્ષુના ધારક જીવ ચતુરિન્દ્રિય છે. તેમના બે ભેદ છે - પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત.
ઉકત રીતિથી વિકસેન્દ્રિય ત્રસના છ ભેદ થયા.
(૪) પંચેન્દ્રિય પંચેન્દ્રિય-તિર્યંચના વચ્ચે ભેદ આ રીતિથી છે - ૧. જળચર પાણીમાં રહેનારા મત્સ્ય, માછલી વગેરે જીવના ચાર ભેદ છે. સંશ, અસંશી, પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત. ૨. સ્થળચર : પૃથ્વી પર ચાલનારાં પશુ, ગાય, બળદ વગેરે. તેમના પણ સંજ્ઞી પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્તના ભેદથી ચાર ભેદ છે. સ્થળચરોમાં કેટલાક વિશેષ ભેદ આવા પણ છે - (૧) એક ખરીવાળા-ઘોડા, ગધેડા, ખચ્ચર વગેરે (૨) બે ખરીવાળા-ગાય, ભેંસ, બકરી, હરણ વગેરે. (૩) ગંડીપદ - સોનીના એરણ જેવા ગોળ પગવાળા હાથી, ગેંડા વગેરે. (૪) સણપદ - પંજાવાળા - સિંહ, ચિત્તો, કૂતરો, બિલાડી વગેરે. 3. ખેચર ઃ આકાશમાં ઉડનારાં પક્ષી. તેના પણ ચાર ભેદ છે – સંજ્ઞી, અસંજ્ઞી, પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત. ખેચરના કેટલાક વિશેષ પ્રકાર આ પ્રકારના છે. (૧) રોમપક્ષવાળના પાંખવાળા - જેમ કે પોપટ, મેના, કાગડો, ચકલી, કબૂતર વગેરે. (૨) ચર્મપક્ષી - ચામડીની પાંખવાળા - જેમ કે ચામાચીડિયું વગેરે. (૩) સમગપક્ષી - ડબ્બાના સમાન ભીડાયેલા ગોળ પાંખવાળા પક્ષી. (૪) વિતતપક્ષી - વિચિત્ર પ્રકારના પાંખવાળા પક્ષી. અંતિમ બે પ્રકારના પક્ષી અઢી દ્વીપની બહાર હોય છે.
(૪) ઉર-પરિસર્પ : પેટ અથવા છાતીના બળથી ચાલનારા સર્પ વગેરે પ્રાણી. તેમના પણ ચાર ભેદ છે - સંજ્ઞી, અસંશી, પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત. ઉર-પરિસર્પની કેટલીક વિશેષ જાતિઓ આ પ્રકાર છે ૧. અહિ (સર્પ) - આમાં ઘણા ફેણવાળા કેટલાક હોય છે. અને કેટલાક ફેણ વગરના હોય છે. ૨. અજગર - જે મનુષ્યાદિને પણ ગળી જાય છે. [મધ્ય લોકો છે
જે
૩૬૦)
| SR No. | 023357 |
| Book Title | Jina Dhammo Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nanesh Acharya |
| Publisher | Akhil Bharatvarshiya Sadhumargi Jain Sangh |
| Publication Year | |
| Total Pages | 538 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |