Book Title: Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 02
Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami, 
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002522/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakaniyuktiH [bhAga 2] Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaharibhadrasUriviracitaTIkAlaMkRtA caturdazapUrvaghara sUripuraMvara zrImad bhadrabAhusvAmisugrathitA Avazyaka niryuktiH [zeSAdhyayanapaMcakarUpA ] // I // zrI zaMkhezvarapArzvanAtha namaH vIra saM. 2508 vi. saM. 2038 [bhAga 2] - punaH prakAzaka - zrI bherulAla kanaiyAlAla koThArI dhArmika TrasTa caMdanabAlA epArTamenTsa, mAra. bhAra. Thakkara mArga, bAlakezvara - mumbaI- 400006 mUlya 55-00ru. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prakAzakIya nivedana * bhAnanda kI varSA bhAja hamAre hRdaya prAMgaNa meM barasa rahI hai jisako zabdoM se hama kaise vyakta kareM !! pa. pa. bhAgamobAraka bhAcArya bhI sAgarAnanda sUrimahArAja saMpAdita evaM nAgamodaya samiti dvArA pUrva prakAzita pahAsamakya tamimAnakara varSoM se mumukSuSoM aura naye jJAnabhaMDAroM ke liye praannaayaa| kaI zubhecchakoM kI yaha prArthanA bhI thInayA kucha saMzodhana na ho sake to bhI usI rUpa meM usakA punarmudraNa ho jAya / siddhAntamahodadhi sva. pUjyapAda bhAcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAja ke paTTadhara nyAyavizArada pa.pU. AcArya zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja evaM mApake praziSyarasna pa.pU. mAgamamarmajJa paM. zrImad jayaghoSavijaya mahArAja kI bAra bAra punIta preraNA prApta hone para hama isa mahAprantha ko prakAzita karane ke liye samartha baneM / pa.pU.1. zrI daulatasAgara mahArAja kI ora se eka saMzodhita mUlyavAn prata hameM prakAzanArtha prApta huyI, usake mAdhAra para kiye gaye saMzodhana ke sAtha isa grantha kA prakAzana ho sakA etadartha hama unake prati kRtajJa hai| 'bhAvazyakaniyukti' zAsa bhaneka jJAtavya padArtha rAzi se bharapUra hai / jainadarzana meM yaha mRrdhanya koTi kA grantha hai| niyuktikAra zrutakevalI zrImad bhavavAhusvAmI evaM prauTa TIkAkAra zrImad haribhavasUrikA adhyetAvarga para amiTa upakAra hai jisako kRtana jaina saMgha kabhI visara nahIM sktaa| evaM isa granthaprakAzana meM sAyanta saMlagna munirAja zrI padmasena zrI vijaya mahArAja va munirAja bhI jayasuMdara vijayajI kA sahayoga milA-inake prati hama kRtajJa hai| bhA.2 kA phoTo mudraNa karanevAle I. B. C. S. putraM dilacaspI ke sAtha anekavidha mAnava sahAyatA karanevAle zrI mohanabhAI je. zahA [koTa-mumbaI ke hama baDe bhAbhArI hai| hamAre TrasTa ke jJAnanidhidravya meM se prakAzita yaha uttama grantharana suvihita mAcArya bhagavaMto, munigaNa evaM mumukSu madhyetA varga ke kara kamala meM sAdara samarpita karate haiN| prakAzaka TrasTIgaNa bherulAla kanaiyAlAla koThArI dhArmika TrasTa, bAlakezvara-mumbaI-400000 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private & Persona gAthAMka: viSayaH // atha caturviMzatistavaH // 1056 caturviMzate: ( 6 ) stavasya ca ( 4 ) nikSepA:, dravyastave puSpAdi bhAve stutiH / bhAvastavAdravyastavo bahuguNo na, saMyamavataH pRSThAMkaH gAthAMkaH puSpAdyarcA na / 2 sU. logassa 0 1058 lokaikArthakAni (4) 1059-1062 dravyoddyote'gnyAdi bhAve jJAnaM, 1057 lokanikSepA: ( 8 ) 1 3 4 lokAlokayojinA bhAvoddyotakarAH 4 1063-1064 dravyadharme gamyAdi kuliGgazca, bhAve ? . zrutacaraNam 25 1065 - 1069 tIrthanikSepA: ( 4 ), dravye dAhopazamAdiyutaM bhAve krodhAdyaSTavidha karmacchedi darzanAdiyutam 1070-1075 karanikSepA: ( 6 ), dravye gomahiSyAdeH (18), bhAve'prazastaH kalahAdikaraH, zaste 359 S 1076-1090 jinatvArhattve, darzanAdi, dezanAkIttiH, apizabdAdanyajinA:, kevalitva ca 1080-1091 jinAnAM sAmAnyavizeSanAmahetavaH jinaprasAdaprArthanA, ArogyabodhisamAdhiprArthanA ca 11 12 1092 natikIyekAthikAni ( 4-4) 1093 mithyAtvAjJAnAvratatamobhyo muktA uttamAH 12 1094 1101 prArthanAyA anidAnatA, bhaktyA vyavahArabhASA, upadezadAste, bhaktyA karmakSayaH, tata ArogyAdilAbha: nirbhakti 6 Avazyakaniyukti-dvitIyabhAge viSayAnukramaH 8 viSayaH koDanAyatiH, catyAdeH saMyamaH zreyaH / siddhiprArthanA 1102 kevalena lokAlokaprakAzaH / / iti catuvizatistavaH // pRSThAMkaH gAthAMka: 12 13 14 // atha vandanAdhyayanam // 1103 vandanaikArthikAni (4) kasyetyAdIni ( 9 ) dvArANi ca 14 1104 vandanacityAdiSu zItalakSullakAdidRSTAntAH 15 1105-1107 vandanIyAvandanIye mAlAdRSTAntaH, jJAnAditIrthAdyadhikArasUcA pArzvasthAdi 17 bhedA: 1108-21 pArzvasthAdervandane doSAH, tasya ca durlabhA bodhi : cAritranAza: campakamAlA - zakunIpAraga - vaiDUrya dRSTAntA: (asatsaGgadoSAH ) 19 1122-39 liGgAprAmANyacarcA, apUrvadRSTe liGgAvazeSaM ca paryAyAdimati vidhiH, pratimAmiSaM, rUpTaGkacaturbhaGgI 1140 - 52 jJAnatIrthavAdaH, AlayAdinA suvihitajJAnaM, pratyekabuddhAlambanAnAM cAritranAzaH, unmArga dezakA adraSTavyAH 1953 - 70 darzanatIrthavAdaH cAritrAccheyo darzana, aviratazreNikAdayo narakagatikAH, cAritrapuSTi:, udyame guNAH 22 25 pRSThAMkaH viSayaH udAyanaSayaH AlambanAni, tadvAdinirAkaraNam 30 1989-90 mandasya sarvo'pi loka Alambanam, tIvrasya sacAritrAH 1991 - 94 ye zAsanayazoghAtinastadvandane doSAH, ye yazaH kAriNastadvandane guNAH 1195 AcAryAdeH (svarUpaM ) kRtikarma 1196 - 99 amAtrAdisAdhurvandakaH, avyAkSiptAdo upAzAntAdIn vandeta 1200 - 1201 pratikramaNAdI (8) dhruvA dhruvANi vandanAni 27 1171-74 sAlaMbana sevA, bhagnAnAM tadevApradhAnam 29 1975-88 nityavAse caityabhaktAvAryAlAbhe vikRtipratibandhe ca saGgamAcAryAH vajrasvAmina 1202 - 06 paJcaviMzatirAvazyakAni tatphalam 1207 - 14 vandanadoSAH (32). 1215-17 vandanAphalaM ( vinayAdito'kriyAntaM ) vinayazreSThatA ca vandanakasUtram / 1218-21 icchAdIni ( 6 ), icchA'nujJA'vagrahANAM ..nikSepA: ( 6-6-6) 1222-23 anujJApya pravezaH ziraHsparzaH, yAtrAyApaNe kSAmaNA 1224-25 AcAryavacanAni, vandanapratIcchAvidhizca 1226-30 kriyAnaikyaparihAraH dvitIyavandanazaGkAparihAra:, vandanaphalaM ca // iti vandanAdhyayanam // 33 33 33 34 34 35 36 37 37 39 39 40 40 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Interational gAthAMkaH viSayaH pRSThAMka gAthAMkaH viSayaH pRSThAMkaH gAthAMkaH viSayaH pRSThAMkaH // atha pratikramaNAdhyayanama // 11 sU. paDikkamAmi egavihe 0 / daNDaguptiSUdA- kevalina. zuklasya, dhyAnoparame'nityatAdyAH / haraNAni 58 lezyAH pItAdyAH zraddhAdi liGgam / 67 1231-32 pratikramaNapratikramakapratikrAntavyAni, 12 sa. paDikkamAmi tIhi sallehiM / gaurave Adye trikAlika, dvitIye prazastayogavAn 41 / / / 65-92 zuklasya kSantyAdyAlambanAni, viSabhAratAmaGvAcAryaH, jJAnAdipratyanIkatA, sajJAhe yApanayanavad yogarodhaH, nAnAnayapUrvagatena 1233-42 pratikramaNakAthikAni (8) pratikramaNa tavaH, vikathA: (16) dhyAnaM, kevalino'ntyo bhedo, AzravadvArApraticaraNA-pariharaNA-vAraNA-nivRtti-nindA dyanuprekSA, zuklA lezyA, avadhAdIni gardA-zuddhInAM nikSepAH, adhvAdinikSepAH (6) / adhvAdidRSTAntAH (8) liGgAni / // atha dhyAnazatakam // 41 | / 93-105 dharmazukla phalAni, upasaMhArazca / 80 1243-46 Alocane ArAdhanA, AdyAntayoH sadA / cAritre ca dve, madhyamAnAmApanne cAritraM 1 maGla pratijJA ca (yogIzvaraH) // iti dhyAnazatakam // cakam 48 2 dhyAnacittayorlakSaNe, bhAvanAnuprekSAcintAcittAni | 13 sU. paDi0 paMcahi kiriyAhiM (25 bhedAH) 81 1247-49 devasikarAtrike, itvarayAvaskathike, pAkSikacAturmAsikasAMvatsirikottamArthAni, / / 3-4 dhyAnasthitiH, cintAdhyAnAntare, dhyAna- | 14 sU. paDi. paMcahi kAma0 / IryAsamityAdimahAvratAni bhakta-parijJA ca yAvatkathike, santAnaH / dRSTAntAH 84 / 5 dhyAnabhedAstatphalaM ca / uccArAdAvitvaram // atha pAriSThApanikAniyuktiH // 1250-70 mithyAtvAsaMyamakaSAyayogebhyaH saMsArAdvA / | 16-18 ArtadhyAmabhedAH, saMsAravarddhanaM, na muneH | 1-4 pratijJA ekendriye tajjAtAjAtabhedI AbhogAbhAvapratikramaNaM, gandharvadattadRSTAnte krodhAdyA zastAlambanasya, saMsArabIjatA tasya, lezyA nAbhogajAtmaparagrahaNAni / nAgAH, viSottAraNe anatyAhArAdividyA nimittAni svAminazca / 63 tajjAtasyAkarAdau, atajjAtasya krpraadau| 88 / 19-27 raudrasya bhedAH, svAmino, lezyAliGgAni prayogaH noekendriyatraseSu tajjAtAtajjAte 89 3 sU. cattAri maMgalaM sUtraM 53 128-64 dharmadhyAnasya bhAvanAdezakAlAsanAlambanakra sacittasaMyatamanuSyapaJcendriyasyAzivAdI 4 sU. cattAri loguttamA sUtraM __ madhyAtavyadhyAtranuprekSAlezyAliGgaphalAni, kAraNe'nAbhogena vA dIkSitasya kaTipaTTa5 sU. cattAri zaraNaM sUtra jJAnadarzanacAritravairAgyabhAvanAH, sthAnakAlA- kAdiyatanA, vyavahAraH, guNayuksUtrAnadhyApana, 6 sU. icchAmi paDikkamiuM, jo me deva0 54 sanAni, vAcanAdInyAlambanAni, AjJAyA vyutsarjanaM, jaDDe mammaNe ca vidhiH| 91 1271 pratiSiddhakaraNAdiSu pratikramaNam / vizeSasvarUpaM, kramabhaGgAH, gahane zraddhA acittasaMyate gItArthena pariSThApane prati7 sU. icchAmi paDikkamiu, iriyaa0| / 55 sthitiH, rAgAdidoSadhyAnaM, karmapradezAdi lekhanAdIni dvArANi (16), mahAsthaNDila8 sU. icchAmi paDikkamiuM pgaam0| 56 dhyAnaM, lakSaNasaMsthAnAdi lokakSityAdi pratyupekSA (1 pra.) dik tatphalaM ca; anantakahai 9 sU. paDikkamAmi goyara0 57 jIvalakSaNAdi saMsArasamudravratapotadhyAnaM, kASThayorgrahaNaM, aviSAdaH, adhiSThAne vidhiH, 10 sU. 'DakkamAmi cAu0 (atikramAdi) 58 kSINopazAntA dharmasya svAminaH, pUrvadhara puttalakavidhiH, AcamanaM, tatpathA'nivartanaM, 50 66 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAMkaH viSayaH samA zayyA, kakAratakArakaraNaM, abhigrAmaM zIrSa, cihna, utthAne tyAgaH, praveze yogavRddhiH, nAmagrahaNe vidhiH, apradakSiNatvaM kAyotsarge vidhiH kSapaNA'svA dhyAyo, zakunAH, gatiH, azive'pavAdaH / asaMyate bAle, acittavanIpakAdo, nomanujasacittAcitte jalacarAdau notrase AhArAdo, AdhAkarmAdau triHsthAnaM zrAvaNaM, AcAryAdyarthe'jAtaM, noAhAropakaraNe, vastre rekhA pAtre cIvaraM ( 1 pra. ) mUlottarazuddha eka dve trINi, uccArAdI chAyAdigdvayaM anukUlebhyo dAnam / / / iti pAriSThApanikA niryuktiH // 15 sU. paDi0 chahi jIva0 lezyAsu jambUkhAdakagrAmaghAtakadRSTAnta bhayAni madAzca / nava brahmaguptayaH / dazadhA yatidharmaH / 11 zrAvakapratimAH / 12 sAdhupratimAH / 13 kriyAsthAnAni / 16 su. coddasahi bhUyagAmehi / 14 bhUtagrAmAH / 14 guNasthanAni / 15 paramadhArmikAH / 16 samayAdInyadhyayanAni / pRSTAMka gAthAMkaH saptadazavidhaH saMyamaH / 18 abrahmANi / 19 jJatAdhyayanAni / 20 asamAdhisthAnAni / 17 ekkavIsAe sabalehiM / 103 103 104 105 106 106 107 107 108 108 109 110 ( 3 ) viSaya: 22 parISAH / 23 puNDarIkAdIni adhyayanAni 24 devAH / paJcaviMzatirbhAvanAH / 26 uddezAnAM kAlAH 27 anagAraguNAH 28 AcAraprakalpAH / 29 pApazrutAni / 30 mohanIyasthAnAni / 31 siddhaguNAH / pRSThAMkaH | gAthAMkaH 1283 anizritopadhAne mahAgiriH / 1284 zikSAyAM sthUlabhadraH, 111 112 112 112 113 113 113 114 114 115 || atha yogasaGagrahAH // 1274-78 AlocanAnirapalApatAdayo yogasaMgrahAH (32) 1279 AlocanAyAmaTTana: dRSTAntaH 1280 nirapalApatAyAM dRDhamitraH / 1281 dravyAdi dharmaghoSaH / 1282 bhAvApadi daNDa: / 116 116 117 118 118 119 120 139 1285 niSpratikarmatve nAgadattaH 1286 - 1287 * ajJAtatve dharmavasuziSyo, pAlaka sutarASTravardhanasutAvantIsenamaNiprabhau 1288- 90 alobhe kSullakaH / yazobhadrArAjJyAdInAM 'suTTha vAiya' mitigItikAyAM dAnaM, 1291-92 titikSAyAM surendradattaH / 139 142 143 viSaya: 1297 samyaktve vimala prabhAkaro 1298 samAdhI suvratarSiH / 1299 AcAre jvalanadahanau / 1300 vinaye nimbakaH / 1293 Arjave'GgarSiH / 1294 - 96 zauce yajJayazaH putrayajJadattaputranAradaH ( sImandharAdyA jinA :) pRSThAMkaH 144 145 145 145 1301 dhRtimatyormatisumatyau / 146 1302-03 saMvege vAratrakarSiH / 146 1304 dravyapraNidhI guggulaH, bhAvapraNidho bhadanta - mitrakuNAlo / 1305-06 suvidhau vaitaraNiH / 1307 saMvare nandazrI: / 1308 AtmadoSopasaMhAre jinadevaH / 1309 viraktatve devalAsutaH / 1310-11 mUlaguNapratyAkhyAne zatruJjayaH, uttaraguNapratyAkhyAne dharmaghoSadharmayazasau / 151 vyutsarge pratyekabuddhA: ( 4 ), vRSabhendradhvaja - valayacUtavRkSasvarUpam / 1312-13 RjuvakrayorguNadoSAH / 1314-15 apramAde magadhasundarI, 'patte vasaMtamAse' gItikA / 18 sU. tettIsAe AsAyaNAhi / 19 sU. arhadAdyAzAtanAH (19) 148 149 149 149 150 154 154 155 1316 lavAlave vijaya: / 1317 dhyAne puSpabhUtiH / 1318 mAraNAntike dharmaruciH 1319 snehatyAge jinadevaH / 155 156 1320 prAyazcitte dhanaguptaH, ArAdhanAyAM marudevI 150 // iti yogasaGgrahAH // 20 " 151 154 157 159 vyAviddhAdikA: (14) zrutAzAtanA / 161 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH 190 gAthAMkaH viSayaH pRSThAMkaH gAthAMkaH viSayaH pRSThAMka | gAthAMkaH pRSThAMka // atha asvAdhyAyaniyuktiH // pramANaM, proSitapatividhiH, hate navavelA 1453-58 sAMvatsariko'bhibhavaH, yoddhadRSTAntazca / grahaNaM, vyAghAtime na gnnddkmrukdRssttaantau| 168 187 1321-26 asvAdhyAyaniyuktipratijJA saMyamaghAtI 1459-61 ucchritocchritAdibhedAH (9) | 1403-17 Atmasamutthe'svAdhyAye vraNavidhiH, zramaNyA papAtikasAdivyavyudgrahazArIraiH parasamutthaM / 188 itarasmina sapta bandhAH, asvAdhyAye zratA- 1462-78 kAyotsargaguNAH, dhyAnalakSaNaphale, paJcadhA (mleccharAjadRSTAntaH sopanayaH) 161 | dhyAnasthAnaM, na kevalaM manaHpariNAmo dhyAnaM. 1327-29 mahikAbhinnavarSasacittarajAMsi dravyakSetra bhaktyAdi, upasaMhArazca / (catustrizataH / zataM yAvatsthAnAni) 178 bhaGgikazrute trividhaM dhyaanm| kAlabhAvaiH tyAjyAni, sopanayapaJcapuruSI 188 1479-96 ucchitocchitAdi (9) svarUpaM, dhyAnadRSTAntaH // iti asvAdhyAyaniyuktiH // 162 cittayorbhadaH / mahikAdisvarUpam / 162 1330 saMyamopaghAtike ytnaa| 21 sU. jinanamaskAraH / pravacanavarNanam / 180 26 sU. icchAmi ThAiuM kAussaggaM / 192 1331-33 pAMzamAMsAdivarSe'horAtraM, pAMzvAdisvarUpaM, zraddhAnAdisvarUpaM, asaMyamAdityAgaH / asmRta- / 27 sU. tassa uttarIkaraNeNaM0 annattha0 / svAbhAvike caitrIyakAyotsarge svAdhyAyaH / 163 / pratikramaNam / ___ 181 1497 ekamanaso'ticArajJAnaM tataH zuddhizca / 193 1334-43 gandharvanagarAdi sAdivyaM, grahaNe AcI- 25 sU. munivandanam / (18000 zIlAGgAni) 1498 divsaaticaaraaH| 193 rNAnAcIrNAdi, mahAmahAH (4), akAlasvA sarvajIvakSAmaNAni 21499-1500 mukhavastrikAdito'ticAracintanaM dhyAye doSAH // iti pratikramaNAdhyayanam / / dhyAnaM ca / 1344-48 daNDikAdivyudagrahe ahate mRtake vikIrNe 1501-04 devasikAdau gamatrayaM, tacchaGkAsamAdhAne / ca vidhiH / // atha kAyotsargAdhyayanam // 1505-06 mithyAduSkRtAkSarArthaH / 1349-53 jalasthalakhacarANAM zoNitAdau vidhiH, 1418 prAyazcittabhedAH (10) 182 1507-09 uttaraprAyazcittAdivyAkhyA antarbahidhautapakvayormahAkAye ca vidhiH / 166 1354 aNDabhede vidhiH, asvAdhyAyikapramANaM, 1419-27 tadudbhavAgantukavraNadRSTAntaH sopnyH| 183 / 1510-16 ucchavAsAdyaniruMbhaNaM, vAtanisargAdau 1428 kAyotsarge nikSepakAthikAdIni (11) jarAyoH pauruSItrayaM, rudhirasparza'svAdhyAyaH / 168 yatanA, agnyAdyAkArAH / 195 dvArANi / 184 1355-1402 mAnuSyarudhirAdau, janmani sapnASTa 1517-23 ma prekSya kAle kAyotsargaH, dinAH, Rtau trayaM, dante tyAgaH, asthina kAyasyotsargasya ca nikSepA: gurodriguNaM devasika, prtikrmnnvidhiH| 196 dvAdaza varSANi, asthizodhane mRtakanayane ca 1429-46 gatikAyastaijasakArmaNaM, nikAyakAyo | 28 sU. savvaloe arihNt0| vidhiH / kAlapratilekhanAyAM bhUmi (27) jIvanikAyaH, dravyakAyacarcA, paryAyakAyaH 29 sU. pukakharavaradIvaTa 198 pratilekhanA, zrAddhAdikathA'bhAve sarve kAyosamUhaH, bhArakAya: kApotI, kAryakAthikAni | 30 sU. siddhANaM buddhANa / 199 tsargasthAH, pratikramaNaM, kAlagrahaNavidhiH, (13) 184 : 1524 varddhamAnastutitrayam / 200 gaNDakadRSTAntaH, kAla-grAhiguNAH, 1447-52 utsargasya nikSepAH (6) 1525-27 devasikarAtrikayo: kAyotsargavyatyayaH, vyAghAtAH, sarvaiH prasthApana, zaGkAvidhiH ekAthikAni (11) ca, bhikSAcaryAyAM ceSTA, ssnnmaasiitpshcintnm| rakAdividhiH, tArAdarzanaM kAlagrahaNakAla upasarge'bhibhavaH / 187 1528 kSAmaNeSu guruvAkyAni / / 20. 200 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) viSayaH 230 203 To4 24 gAthAMka: viSayaH pRSThAMkaH gAthAMkaH pRSThAMkaH | gAthAMkaH viSayaH pRSThAMka 31 sU. kSAmaNAsUtram / 201 39 sU. tRtIyaM sAtivAram / (goSThIzrAvaka:) 221 | pratijJA, zraddhAnajJAnavinayAnubhASaNAnupAlanA32-35 sU. pAkSikakSAmaNAsUtrANi / 202 40 sU. caturtha sAticAram / (mAtrAdigamane dRSTAntAH, bhaavaaH| 1529-32 devasikAdikAyotsargamAnam / 203 kacchakulaputrakazca) 222 | 51 sU. namaskArasahitam / 239 1533-38 gamanAgamanAdo bhuktAdau vihAre udde- 41 sU. paJcamaM sAticAram / (lobhanandi:) 223 1587-88 aahaarbhedvytpttii| 240 zAdau ca kAyotsargaH, duHsvapne nAvuttArAdau 42 sU. digvrataM sAticAram / 224 1589-91 sukhena zraddhArtha bhedAH / 240 ca kaayotsrgH| 1592 zabdAdbhAvaH pramANam / 43 sU. upabhogAdiparimANaM sAticAram / 240 225 1539 pAdasamA ucchvAsAH / 44 sU. karmAdAnAni / 1593 spRSTapAlitazobhitatIritakItitArAddha 226 1540-43 nirmaaymutsrgH| pdaanaamrthH| | 45 sU. anarthadaNDaH sAticAraH / 241 226 1544-47 kAyotsarge vidhiH, doSAzca (19) 205 / 1594-96 AzravadvArapidhAnAdi mokSAntaM phlm| 241 | 46 sAmAyike svarUpa zikSAdi bhedAH sarvapadA 1597-1601 pratyAkhyAne aakaaraaH| 1548-50 vAsIcandanakalpasyopasargasahasya zuddhaH, bhaNanamaticArAzca / 227 52 sU. pauruSIpratyAkhyAnam / subhadrAdhA dRSTAntAH (1) phala c| 206 47 sU. digvataM sAticAram / 229 53 sU. ekAzana pratyAkhyAnam / (vikRtau abhigrhe| krkcvtkrmnaashH| 207 48 sU. pauSadhopavAsaH saaticaarH| 230 ca bhedA:) 242 1551-54 kAyotsarge bhAvanA / 207 | 49 sU. atithisaMvibhAgaH / 1602 vikRto aSTanavAkArasthAnam / // iti kAyotsargAdhyayanam // | 50 sU. aNuvratAdInAM kAlaH, samyaktvabhedAH, prati- 54 sU nirvikRtikapratyAkhyAnam / 243 / / atha pratyAkhyAnAdhyayanam // mAdyAH, sNlekhnaa'ticaaraaH| 232 | 1603-05 AcAmAmlabhedAH kuDaGgapaJcakaM ca / 243 | *1563-65 uttaraguNe anAgatAtikrAntAdi- (10) / 1606-01 vikRtiknivikRtikvicaarH| 1555 pratyAkhyAnapratyAkhyAtRpratyAkhyeyAni parSat 244 1610 pAriSThApanikAvicAraH / kathanavidhiH phalaM ca dvArANi 203 pratyAkhyAnabhedAH / 1611-12 pAriSThApanikAvidhiH / 246 1556-61 zrAvakabhedAH (32) (147 bhaGgAH) 210 | 1566-67 anAgataM paryuSaNAditapaH / 234 | 1613-16 zetarayozcaturbhagI, pratyAkhyAtRpratyAaNuvratabhaGgAH / (16808) 212 | 1568-73 atikrAntaM koTisahitaM niyantritaM khyAyakasvarUpam / 246 36 sU. samyaktvAlApakaH sAticAraH / (prathamasaMhanane) 234 1617 dravpe'zanAdi bhAve'jJAnAdi pratyAkhyeyam / 247 abhiyogeSu kAttika- varuNazrAvaka -bhikSU1574 sAkArapratyAkhyAnaM / 1618 upasthitavinItAvyAkSiptopayaktAH prssdH| 248 pAsakasaurASTradRSTAntAH / aticAreSu peyA1575 nirAkAram / / 236 1619 AjJayA''jJAprAhyo dRSTAntAditaro vAcyaH / 248 azvApahRtanapacauradurgandhikAdaSTAntAH 1576 dattyAdibhiH kRtaparimANam / 236 1620 pratyAkhyAnasya phale dhamlilladAmanako (363 pAkhaNDinaH) 214 1577 niravazeSam / dRssttaantau| 236 37 sU. sthUlaprANAtipAtapratyAkhyAnaM vratamAdyaM sAti- 1620 prtyaakhyaanaanmokssH| 1578-79 aGagRSThamaSTayAdi saMketa pauruSyAdyaddhA 249 cAram / kokaNakasAptapadikakSemadRSTAntAH, pratyAkhyAnaM c| 1622-23 jJAnakriyAnaye sthitapakSazca, caraNa(vratavidhizca) guNasthitaH sAdhuriti / 218 | 1580-81 ekavidhamekavidhenaitAni 237 . 38 sU. sAticAraM dvitIyam, (kokaNakamathurA- 1568 zrAddhakUlAnAM darzanaM dAnaM ca, zaddhiSaTaka // iti pratyAkhyAnAdhyayanam // vaNiparivADdRSTAntAH) 220 // ityAvazyake (bhAga 2) viSayAnukramaH / / 245 236 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadAvazyakasUtrasyottarArdha atha caturviMzatistavAkhyaM dvitIyamadhyayanam. sAmprataM sAmAyikAdhyayanAnantaraM caturviMzatistavAdhyayanamArabhyate, iha cAdhyayanoddezasUtrArambheSu sarveSveva kAraNA'bhisambandhau vAcyAviti vRddhavAdaH, yatazcaivamataH kAraNamucyate, taccedam -jAtyAdiguNasampatsamanvitebhyo vineyebhyo gururAvazyakazrutaskandhaM prayacchati sUtrato'rthatazca, sa ca adhyayanasamudAyarUpo vartate, yata uktam-'etto ephekaM puNa, ajjhayaNaM kittaissAmi' prathamAdhyayanaM ca sAmAyikamupadarzitam , idAnI dvitIyAvayavatvAd dvitIyAvayavatvasya cAdhikAropanyAsena siddhiH AcAryavacanaprAmANyAd, uktaM ca-'sAvajajogaviraI ukittaNe' tyAdi, ato dvitIyamupadaryate, yathA hi kila yugapadazakyopalambhapuruSasya didRkSoH krameNAGgAvayavAni dazyante evamatrApi zrutaskandhapuruSasyeti kAraNam, idameva coddezasUtreSvapi yojanIyam , idameva sAdhyayaneSvapi kAraNaM draSTavyaM, na punarbhedena vakSyAma ityalaM vistareNa / sambandha ucyate-asya cAyamabhisambandha:-ihAnantarAdhyayane sAvadyayogaviratilakSaNaM sAmAyikamupadiSTam , iha tu tadupadeSTaNAmahatAmutkIrtanaM kartavyamiti pratipAdyate, yadvA sAmAyikAdhyayane tadAsevanAtkarmakSaya uktaH, yata uktaM niruktidvAre'sammahidi amoho sohI sabbhAva daMsaNaM bohI / avivajao sudiThitti evamAI niruttaaii||1||'ti, ihApi caturviMzatistave'haMdrANotkIrtanarUpAyA bhaktestattvato'sAveva pratipAdyate, vakSyati ca-bhattIeN jiNavarANaM khijjatI puvasaMciyA ato'nantaramekakaM punaradhyayana kIrtayiSyAmi / 2 upadaryate ityanena saMbandhaH 3 sAvadyayogaviratirutkIrtanaM 4 avAntarAvayavabhUteSu 5 samyagdRSTiramohaH zodhiH sadbhAvo darzanaM bodhiH / aviparyayaH sudRSTiriti evamAdIni niruktAni // 3 // 6 karmakSayaH, . bhaktejinavarANAM kSIyante pUrvasaMcitAni karmANi kammattItyAdi, evamanena sambandhenA''yAtasya sato'sya caturviMzatistavAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcaM vaktavyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe caturviMzatistavAdhyayanamiti / iha caturviMzatistavAdhyayanazabdAH prarUpyAH, tathA cAhacaucIsaityayassa uNivevo hoi NAmaNipphaNNo / cauvIsaissa chakkothayassa u cauviho hoi // 1056 // ___ vyAkhyA-caturviMzatistavasya tu nikSepo bhavati nAmaniSpannaH, ka ityanyasyAzrutatvAdayameva yaduta-caturviMzatistava iti, tuzabdasya vizeSaNArthatvAdidamitthamavaseyaM, tatrApi caturvizateH SaTkaH stavasya caturvidho bhavati, tuzabdAdadhyayanasya ceti gAthAsamAsArthaH // 1056 // avayavArtha tu bhASyakAra eva vakSyati, tatrA''dyAvayavamadhikRtya nikSepopadarzanAyAhanAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve a| caucIsaissa eso nikkhevo chaviho hoi // 190 // (bhA0) - vyAkhyA-tatra nAmacaturviMzatirjIvAdezcaturviMzatiriti nAma caturviMzatizabdo vA, sthApanAcaturviMzati caturviMzatInAM keSAzcirasthApaneti, dravyacaturviMzati caturvizatirdravyANi sacittAcittamizrabhedabhinnAni, sacittAni dvipadacatuSpa(dApa)dabhedabhinAni,acittAni kArSApaNAdIni, mizrANi dvipadAdInyeva kaTakAdyalaGkRtAni, kSetracaturviMzatirvivakSayA caturviMzatiH kSetrANi bharatAdIni kSetrapradezAvAcaturvizatipradezAvagADhaM vA dravyamiti,kAlacatuvizatiHcaturvizatisamayAdaya iti etAvatkAlasthiti vA dravyamiti, bhAvacaturviMzatiH caturviMzatibhAvasaMyogAzcaturviMzatiguNakRSNaM vA dravyamiti, caturviMzatereSa nikSepaH SaDvidho bhavati' patprakAro bhavati, iha ca sacittadvipadamanuSyacaturviMzatyA'dhikAra iti gAthArthaH // 190 // ukkA caturviMzatiriti, sAmprataM stavaH pratipAdyate. tatranAma ThavaNA davie bhAve athayassa hoi nikkhevo / vathao pupphAI saMtaguNukittaNA bhAve ||191||(bhaa0) vyAkhyA-tatra 'nAmeti nAmastavaH 'sthApaneti sthApanAstavaH 'dravya' iti dravyaviSayo dravyastavaH, 'bhAve ceti bhAvaviSayazca bhAvastava ityarthaH, itthaM stavasya bhavati 'nikSepo' nyAsaH, tatra kSuNNatvAnnAmasthApane anAdRtya dravyastavabhAvastavasvarUpamevAha-'dravyastavaH puSpAdi'riti, AdizabdAd gandhadhUpAdiparigrahaH, kAraNe kAryopacArAccaivamAha, anyathA dravyastavaH puppAdibhiH samabhyarcana miti, tathA 'sadguNotkIrtanA bhAva' iti santazca te guNAzca sadguNAH, anenAsadguNotkIrtanAniSedhamAha, karaNe ca mRpAvAda iti, sadguNAnAmurakIrtanA ut-prAbalyena parayA bhaktyA kIrtanA-saMzabdanA yathA-"prakAzitaM yathaikena, tvayA samyag jagatrayam / samagrairapi no nAtha !, paratIrthAdhipaistathA // 1 // vidyotayati vA lokaM, yathaiko'pi nishaakrH| samudgataH samagro'pi, kiM tathA tArakAgaNaH 1 // 2 // " ityAdilakSaNo, 'bhAva' iti dvAraparAmarzo bhAvastava iti gaathaarthH|| 191 // iha cAlitapratiSThApito'rthaH samyagjJAnAyAlamiti, cAlanAM ca kadAcidvineyaH karoti kadAcitsvayameva gururiti, uktaM ca-katthai pucchai sIso kahiMca'puTThA kaheMti AyariyA ityAdi, yatazcAtra vittaparityAgAdinA dravyastava eva jyAyAn bhaviSyatItyalpabuddhInAmAzaGkAsambhava ityatastavyadAsArtha tadanuvAdapurassaramAhavvathaobhAvathao vyathaobahuguNatti buddhi siaa|aniunnmhvynnminnN chjjiivhiaNjinnaabiNti||192|| vyAkhyA-dravyastavo bhAvastava ityatra dravyastavo 'bahuguNa' prabhUtataraguNa 'iti' evaM buddhiH syAd , evaM cet manyase kacitpRcchati ziSyaH kutracirAH kathayanasyAcAryA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 Avazyaka hAribhadrIyA ityarthaH, tathAhi - kilAsmin kriyamANe vittaparityAgAcchubha evAdhyavasAyastIrthasya connatikaraNaM dRSTvA ca taM kriyamANamanye'pi pratibuddhayanta iti svaparAnugrahaH, sarvamidaM sapratipakSamiti cetasi nidhAya 'dravyastavo bahuguNa' ityasyAsAratAkhyApanAyA''ha-'anipuNamativacanamidamiti, anipuNamatervacanaM anipuNamativacanam, 'idamiti yad dravyastavo bahuguNa iti, kimityata Aha-'SaDjIvahitaM jinA bruvate' paNNAM - pRthivIkAyAdInAM hitaM jinA:- tIrthakarA bruvate, pradhAnaM mokSasAdhanamiti gamyate // kiM ca SaDjIvahitamityata Aha chajjIvakAyasaMjamu davvadhae so virujjhaI kasiNo / to kasiNasaMjamaviU puSphAIaM na icchaMti // 193 // (bhA0) vyAkhyA - 'paDrajIvakAyasaMyama' iti paNNAM jIvanikAyAnAM pRthivyAdilakSaNAnAM saMyamaH -saGghaTTanAdiparityAgaH paDjIvakAyasaMyamaH, asau hitaM yadi nAmaivaM tataH kimityata Aha- 'dravyastave' puSpAdisamabhyarcanalakSaNe 'sa' paDjIvakAyasaM* yamaH, kiM ?-'virudhyate' na samyak saMpadyate, 'kRtstaH' sampUrNa iti, puSpAdisaMluJcanasaGghaTTanAdinA kRtsna saMyamAnupapatteH, yatazcaivaM 'tataH' tasmAt 'kRtsnasaMyamavidvAMsa' iti kRtsnasaMyamapradhAnA vidvAMsastattvataH sAdhava ucyante, kRtsnasaMyamagrahaNamakRtsnasaMyamaviduSAM zrAvakANAM vyapohArthaM, te kim ?, ata Aha- 'puSpAdikaM' dravyastavaM 'necchanti' na bahu manyante, yazcco- 'dravyasta ve kriyamANe vittaparityAgAcchubha evAdhyavasAya' ityAdi, tadapi yatkiJcid, vyabhicArAt, kasyacidalpasattvasyAvivekino vA zubhAdhyavasAyAnupapatteH, dRzyate ca kIrtyAdyarthamapi sattvAnAM dravyastave pravRttiriti zubhAdhyavasAyabhAve'pi tasyaiva bhAvastavatvAditarasya ca tatkAraNatvenApradhAnatvameva, 'phalapradhAnAssamArambhA' iti nyAyAt, bhAvastava eva ca sati tattvatastIrthasyonnatikaraNaM, bhAvastava eva tasya samyagamarAdibhirapi pUjyatvame naM (svAttameva ca dRSTvA kriyamANamanye'pi sutarAM pratibudhyante ziSTA iti khaparAnugraho'pI haiveti gAthArthaH // 193 // Aha-yayevaM kimayaM dravyastava ekAntata eva yo vartate ? AhosvidupAdeyo'pi 1, ucyate, sAdhUnAM heya eva, zrAvakANAmupAdeyo'pi tathA cAha bhASyakAraHakasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNo davvathae kRvadihaMto // 194 // ( bhA0 ) vyAkhyA - akRtsnaM pravartayaMtIti saMyamamiti sAmarthyAdgamyate akRtsnapravartakAsteSAM 'viratAviratAnAm' iti zrAvakANAm 'eSa khalu yuktaH' epa - dravyastavaH khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt yukta eva, kimbhUto'yamityAha - 'saMsArapratanukaraNaH' saMsArakSayakAraka ityarthaH, dravyastavaH, Aha-yaH prakRtyaivAsundaraH sa kathaM zrAvakANAmapi yukta ityatra kUpadRSTAnta iti, jANavaNArAisannivese kei pabhUyajalAbhAvao taNhAiparigayA tadapanodArthaM kUpaM khaNaMti, tesiM ca jaivi tahAdiyA vati maTTikAkaddamAIhi ya maliNijjanti tahAvi tadugbhaveNaM caiva pANieNaM tesiM te taNhAiyA soya malo puvao ya phiTai, sesakAlaM ca te tadaNNe ya logA suhabhAgiNo havaMti / evaM dabathae jaivi asaMjamo tahAtri tao caiva sA pariNAmasuddhI havai jAe asaMjamovajjiyaM aNNaM ca NiravasesaM khaveitti / tamhA virayAviraehiM esa dabatthao kAyavo, 1 yathA navanagarAdisanniveze kecitprabhUtajalAbhAvAt tRSNAdiparigatAstadapanodArthaM kUpaM khananti teSAM ca yadyapi tRSNAdikA vardhante mRttikAkardamAdibhizca malinIyante ( vakhAdIni ) tathApi tadudbhavenaiva pAnIyena teSAM te tRSNAdikAH sa ca malaH pUrvakazca sphiTati, zepakAlaM ca te tadanye ca lokAH sukhabhAgino bhavanti / evaM dravyastave yadyapi asaMyamastathApi tata eva sA pariNAmazuddhirbhavati yayA'saMyamopArjitaM anyazca niravazeSaM kSapayati / tasmAdviratAviratairepa dravyastavaH karttavyaH * bhAvastavavata eva subhANubaMdhI pabhUyataraNijarAphalo yatti kAUNamiti gAthArthaH // 194 // uktaH stavaH, atrAntare adhyayanazabdArtho nirU paNIyaH, sa cAnuyogadvArepu nyakSeNa nirUpita eveti neha pratanyate / ukto nAmaniSpanno nikSepaH, idAnIM sUtrAlApakanipannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM cAnugame, sa ca dvidhA - sUtrAnugamo niryuktyanugamazca tatra niryuktyanugamastrividhaH, tadyathA - nikSepaniryuktyanugama upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzika niyuktyanugamazceti, tatra nikSepani - yuktyanugamo'nugato vakSyati ca, upodghAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAragAthAbhyAmavagantavyaH, tadyathA- 'uddese niddese' ityAdi, 'kiM kahi' mityAdi / sUtrasparzika niyuktyanugamastu sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama iti sa cAvasara prApta eva, rava sUtrAdayo brajanti, tathA coktam- "sutaM suptAnugamo suntAlApayakao ya Nikkheyo / suttaSphAsiyaNijjutti gayA samagaM tu vaccati // 1 // " viSayavibhAgaH punaramIpAmayaM veditavyaH- "hoI kayastho votuM sapayaccheyaM suyaM suyAgamo / suttAlAvayaNAso NAmAiNNAsa viNiogaM // 1 // suttaphAsiya NijjuttiNiogo sesao payatthAI / pAye socciya NegamayAimayagoyaro bhaNio || 2 ||" atrAsskSepaparihArA nyakSeNa sAmAyikAdhyayane nirUpitA eva neha vitanyata ityalaM vistareNa tAvad yAvatsUtrAnugame'rakhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedaM sUtram 1 zubhapariNAmAnubandhI prabhUtataranirjarAphalazcetikRtvA / 2 sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzikaniryuktiH nayAzca yugapadeva vrajanti // 1 // 3 bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 1 // sUtrasparzika niryuktiniyogaH zeSaH padAryAdiH / - prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhaNitaH // 2 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA logassujjoyagare, dhammatitthayare jiNe / arihante kittaissaM, cauvIsaMpi kevalI // 1 // (sUtram) vyAkhyA asya, tallakSaNaM cedaM-'saMhitA cetyAdi pUrvavat , tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, yadvA paraH saMnika iti. sA ceyaM-'logassujoyagare'ityAdi pAThaH / adhunA padAni, lokasya udyotakarAn dharmatIrthakarAna jinAn arhataH kIrtayiSyAmi caturviMzatimapi kevalinaH / adhunA padArthaH-lokyata iti lokaH, lokyate-pramANena. dRzyata iti bhAvaH, ayaM ceha tAvatpaJcAstikAyAtmako gRhyate, tasya lokasya kiM ?-udyotakaraNazIlA udyotakarAstAn , kevalAlokena tatpUrvakapravacanadIpena yA sarvalokaprakAzakaraNazIlAnityarthaH, tathA durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH, uktaM ca-"durgatiprasRtAn jIvA" nityAdi, tathA tIryate'neneti tIrtha dharma eva dharmapradhAnaM vA tIrtha dharmatIrtha tatkaraNazIlAH dharmatIrthakarAstAn, tathA rAgadveSakapAyendriyaparIpahopasargApTaprakArakarmajetRtvAjinAstAn, tathA azokAdyaSTamahApAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyahantastAnahataH, kIrtayiSyAmIti svanAmabhiH stopya ityarthaH, caturviMzatiriti saGkhyA, apizabdo bhAvatastadanya. samuccayArthaH, kevala jJAnameSAM vidyata iti kevalinastAn kevalina iti / uktaH padArthaH, padavigraho'pi yathAvasaraM yAni samAsabhAJji padAni teSu darzita eva / sAmprataM cAlanAvasaraH, tatra tiSThatu tAvatsA, sUtrasparzikA niyuktirevocyate, svasthAnatvAd, uktaM ca-"akkha liyasaMhiyAI vakkhANacaukkae darisiyaMmi / suttapphAsiyaNijjutticittharattho imo hoi ||1||'caalnaampi cAtraiva vakSyAmaH, tatra lokasyodyotakarAniti yaduktaM tatra lokanirUpaNAyA''ha1 askhalitasaMhitAdI vyAkhyAnacatuSke darzite / sUtrasparzikaniyuktivistarArtho'rA bhavati // 1 // NAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 khitte 4 kAle 5 nave a6 bhAve a 7 / pajjavaloge a 8 tahA aTThaviho lognnikkhevo|| 1057 // . vyAkhyA-nAmalokaH sthApanAlokaH dravyalokaH kSetralokaH kAlalokaH bhavaloko bhAvalokazca paryAyalokazca tathA, evamaSTavidho lokanikSepa iti gaathaasmaasaarthH|| vyAsArtha tu bhASyakAra eva vakSyati, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyalokamabhidhitsurAhajIvamajIve rUvamarUvI sapaesamappaese a / jANAhi davalogaM NicamaNicaM ca jaM vvaM // 195 // (bhA0) ___ vyAkhyA-jIvAjIvAvityatrAnusvAro'lAkSaNikaH, tatra sukhaduHkhajJAnopayogalakSaNo jIvaH, viparItastvajIvaH, etau ca dvibhedau-rUpyarUpibhedAd, Aha ca-rUpyarUpiNAviti, tatrAnAdikarmasantAnaparigatA rUpiNaH-saMsAriNaH, arUpiNastu karmarahitAH siddhA iti, ajIvAstvarUpiNo dharmAdharmAkAzAstikAyAH rUpiNastu paramANvAdaya iti, etau ca jIvAjIvAvoghataH sapradezApradezAvavagantavyau, tathA cAha-'sapradezApradezAviti, tatra sAmAnyavizeSarUpatvAtparamANuvyatirekeNa sapradezApradezatvaM sakalAstikAyAnAmeva bhAvanIyaM, paramANavastvapradezA eva, anye tu vyAcakSate-jIvaH kila kAlAdezena niyamAt sapradezaH, labdhyAdezena tu sapradezo vA'pradezo veti, evaM dharmAstikAyAdiSvapi viSvastikAyeSu parAparanimittaM pakSadvayaM vAcyaM, pudgalAstikAyastu dravyAdyapekSayA cintyaH, yathA-dravyataH paramANurapradezo vyaNukAdayaH sapradezAH, kSatrata ekapradezAvagADho'pradezo vyAdipradezAvagADhAH sapradezAH, evaM kAlato'pyekAnekasamayasthitirbhAvato'pyekAnekaguNakRSNAdiriti kRtaM vistareNa, prakRtamucyate-idamevambhUtaM jIvAjIvanAtaM jAnIhi dravyalokaM, dravyameva loko dravyaloka itikRtvA, asyaiva zeSadharmopadarzanAyA''ha-nityAnityaM ca yadU dravyaM, cazabdAdabhilApyAnabhilApyAdisamuccaya iti gaathaarthH||195|| sAmprataM jIvAjIvayornityAnityatAmevopadarzayannAha gaha 1 siddhA 2 bhaviAyA 3 abhavia4-1 pAgala 1 aNAyadA y2|| tIaddha 3 tinni kAyA 4-2 jIvA 1 jIva 2 hiI cauhA // 196 // (bhASyam ) vyAkhyA-asyAH sAmAyikavad vyAkhyA kAryeti, bhaGgakAstu sAdisaparyavasAnAH sAbaparyavasAnAH anAdisaparyavasAnA anAdhaparyavasAnAH, evamajIveSu jIvAjIvayoraSTau bhaGgAH / dvAram // adhunA kSetralokA pratipAhAte, tatraAgAsassa paesA u8 ca ahe atiriyaloe a / jANAhi khittalogaMaNaMta jiNadesi smm||197||(bhaa0) ___ vyAkhyA-AkAzasya pradezAH-prakRSTA dezAH pradezAstAna 'UrdhvaM ca' ityU loke ca 'adhazca' ityadholoke ca tiryagloke ca, kiM ?-jAnIhi kSetralokaM, kSetrameva lokaH kSetraloka itikRtvA, lokyata iti ca loka iti, UrdhvAdilokavibhAgastu sujJeyaH, 'ananta' mityalokAkAzapradezApekSayA cAnantam, anusvAralopo'tra draSTavyaH, 'jinadezitam' iti jinakathitaM 'samyaka' zobhanena vidhineti gaathaarthH|| 197 // sAmprataM kAlalokapratipAdanAyAha liamahattA divsmhorttpkssmaasaay|sNvcchrjgpliaasaagrosppipriaddaa||198||(bhaa0) vyAkhyA-iha paramanikRSTaH kAlaH samayo'bhidhIyate asaGkhyeyasamayamAnA tvAvalikA dvighaTiko muhUrtaH SoDaza muhUrtA divasaH dvAtriMzadahorAtraM paJcadazAhorAtrANi pakSaH dvau pakSI mAsaH dvAdaza mAsAH saMvatsaramiti paJcasaMvatsaraM yugaM palyo Jain Education Interational Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvazyakahAribhadrIyA pamamuddhArAdibhedaM yathA'nuyogadvAreSu tathA'vaseyaM, sAgaropamaM tadvadeva, dazasAgaropamakoTAkoTiparimANotsarpiNI, evamavasapiNyapi draSTavyA, 'parAvartaH' pudgalaparAvartaH, sa cAnantotsarpiNyavasarpiNIpramANo dravyAdibhedaH, te'nantA atItakAlaH ananta evepyanniti gaathaatheH|| 198 // uktaH kAlalokA, lokayojanA pUrvavada / adhunA bhAvalokamabhidhitsarAhaNeraiadevamaNuA tirikkhajoNIgayA ya je sattA / taMmi bhave vahatA bhavalogaM taM viaannaahi||199|| (bhA0) vyAkhyA-nArakadevamanuSyAstathA tiyagyonigatAzca ye 'sattvAH' prANinaH 'tamitti tasmin bhave vartamAnA yadanabhA. vamanubhavanti bhavalokaM taM vijAnIhi, loka yojanA pUrvavaditi gAthArthaH // 199 // sAmprataM bhAvala [mprataM bhAvalokamupadarzayatiodaie 1 ovasamie 2 khaie a 3 tahA khaovasamie a4| pariNAmi 5 sannivAe a6 chaviho bhAvalogo u // 200 // (bhASyam ) vyAkhyA-udayena nivRtta audayikaH, karmaNa iti gamyate, tathopazamena nivRtta aupazamikaH, kSayeNa nivRttaH kSAyikaH, evaM zepeSvapi vAcyaM, tatazca kSAyikazca tathA kSAyopazamikazca pAriNAmikazca sAnnipAtikazca, evaM SaDvidho bhAvalokastu, tatra sAnnipAtika oghato'nekabhedo'vaseyaH, aviruddhastu paJcadazabheda iti,uktaM ca-"odaiakhaovasame pariNAmekkeko (ka) gaicauke'vi / khayajogeNavi cauro tadabhAve uvasameNaMpi // 1 // uvasamaseDhI eko kevaliNo'vi ya taheva siddhassa / aviruddhasazivAiyabheyA emeva paNNarasa ||2||"tti gAthArthaH // 20 // 1 bhAdagikA kSAyopazamikaH pAriNAmika ekaiko gati catuSke'pi / kSayayogenApi catvAraH tadabhAve upazamenApi // 1 // upazamazreNAvekaH kevalino'pi ca tathai, siddhasya / aviruddha sAnnipAtikabhedA evameva paJcadaza // 2 // tivyo rAgo adoso a, uinnA jassa jaMtuNo / jANA hi bhAvaloaM, aNaMtajiNadesiaMsamma // 201 // (bhA0) __ vyAkhyA-'tIvra' utkaTaH rAgazca dveSazca, tatrAbhidhvaGgalakSaNo rAgaH aprItilakSaNo dvepa iti, etAvudINoM 'yasya jantoH' yasya prANina ityarthaH, taM prANinaM tena bhAvena lokyatvAjAnIhi bhAvalokamanantajinadezitam-ekavAkyatayA:nantajinakathitaM 'samyag' iti kriyAvizeSaNam , ayaM gAthArthaH // 201 // dvAraM, sAmprataM paryAyaloka ucyate, tatraughataH paryAyA dharmA ucyante, iha tu kila naigamanayadarzanaM mUDhanayadarzanaM vA'dhikRtya caturvidhaM paryAyalokamAha vaguNa 1 khittapajava 2 bhavANubhAve abhAvapariNAme 4|jaann cauvvihameaM, pajavalogaM samAseNaM 202 (bhA0) ___ vyAkhyA-dravyasya guNAH-rUpAdayaH, tathA kSetrasya paryAyAH-agurulaghavaH bharatAdibhedA eva cAnye, bhavasya ca nArakAderanubhAvaH-tIvratamaduHkhAdiH, yathoktam-"acchiNimilIyamettaM Nasthi suhaM dukkhameva aNubaMdhaM / Narae geraiANaM ahoNisiM paccamANANaM // 1 // asubhA ubiyaNijjA saharasA rUvagaMdhaphAsA ya / Narae NeraiANaM dukkayakammovalittANaM // 2 // " ityAdi, evaM zeSAnubhAvo'pi vAcyaH, tathA bhAvasya jIvAjIvasambandhinaH pariNAmastena tena ajJAnAd jJAnaM nIlAllohitamityAdiprakAreNa bhavanamityarthaH, 'jAnIhi avavudhyasva caturvidhamenamoghataH paryAyaloka 'samAsena' saMkSepeNeti gAthArthaH // 202 // tatra yaduktaM dravyasya guNA ityAdi tadupadarzanena nigamayannAha bhakSinimIlanamAnaM nAsti sukhaM duHkhamevAnubaddham / narake nairayikANAmahanizaM pacyamAnAnAm // // azubhA udvejanIyAH zabdarasA rUpagandhassa. zAMzca / narake nairayikANA duSkRtakarmopaliplAnA / / // vannarasagaMdhasaMThANakAsadvANagaivanabhae a / pariNAme a vahuvihe pajavalogaM viANAhi // 203 // (bhA0) vyAkhyA-varNarasagandhasaMsthAnaparzasthAnagativarNabhedAzca, cazabdAda rasAdibhedaparigrahaH, ayamatra bhAvArtha:-varNAdayaH sabhedA gRhyante, tatra varNaH kRSNAdibhedAt paJcadhA, raso'pi tiktAdibhedAtpaJcadhA, gandhaH surabhirityAdibhedAd dvidhA, saMsthAnaM parimaNDalAdibhedAtpaJcadhaiva, sparzaH karkazAdibhedAdaSTadhA, sthAnamavagAhanAlakSaNaM tadAzrayabhedAdanekadhA, gatiH sparzadhagatirityAdibhedA dvidhA, cazabda uktArtha eva athavA kRSNAdivarNAdInAM svabhedApekSayA ekaguNakRSNAdhanekabhedopasatrahArtha iti, anena phila dravyaguNA ityetadvyAkhyAtaM / pariNAmAMzca bahuvidhAnityanena tu caramadvAraM, zeSaM dvAradvayaM svayameva bhAvanIyaM, tacca bhAvitamevetyakSaragamanikA / bhAvArthastvayam-pariNAmAMzca bahuvidhAna jIvAjIvabhAvagocarAn , kiM ?-paryAyalokaM vijAnIhi iti gAthArthaH // 203 // akSarayojanA pUrvavaditi dvAraM, sAmprataM lokaparyAyazabdAnnirUpayannAhaAlukai a palukaha lukai saMlukaI a egaTThA / logo aDhaviho khalu teNeso vucaI logo // 1.058 // vyAkhyA-Alokyata ityAlokaH, pralokyata iti pralokaH, lokyata iti lokaH, saMlokyata iti ca saMlokaH, ete ekArthikAH zabdAH, lokaH aSTavidhaH khalvityatra Alokyata ityAdi yojanIyam , ata evA''ha-tenaiSa ucyate loko yenA''lokyata ityAdi bhAvanIyaM, gaathaarthH|| 1058 // vyAkhyAto lokaH, idAnImudyota ucyate, tatrAhaduviho gvalu ujoo nAyavyo vvabhAvasaMjutto / aggI vujoo caMdo sUro maNI vijU // 1059 // vyAkhyA-'dvividhaH' dviprakAraH khalUdyotaH, khaluzabdo mUlabhedApekSayA na tu vyaktyapekSayeti vizeSaNArthaH, udyotyate. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA prakAzyate'nenetyudyotaH, 'jJAtavyaH' vijJeyo, dravyabhAvasaMyukta iti-dravyodyoto bhAvodyotazretyarthaH, tatrAgnidravyodyotaH ghaTAghudyotane'pi tadgatAyAH samyakpratipatteraibhAvAtsakalavastudharmAnudyotanAcca, na hi dharmAstikAyAdayaH sadasannityAnityAyanantadharmAtmakasya ca vastunaH sarva eva dharmA agninA udyotyanta ityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi, tatazca sthitamidam-agnidravyodyotaH, tathA candraH sUryo maNividyuditi, tatra maNiH-candrakAntAdilakSaNa parigRhyata iti gAthArthaH // 1059 // nANaM bhAvujoo jaha bhaNiyaM savabhAvadaMsIhiM / tassa uvaogakaraNe bhAvujoaM viANAhi // 1060 // - vyAkhyA-jJAyate'nena yathAvasthitaM vastviti jJAnaM tajjJAnaM bhAvodyotaH, ghaTAghudyotanena tadgatAyAH samyakpratipattevizvapratipattezca bhAvAt , tasya tadAtmakatvAdeveti bhAvanA, etAvatA cAvizeSeNaiva jJAnaM bhAvodyota iti prAptam , ata Aha-yathA bhaNitaM sarvabhAvadarzibhistathA yajjJAnaM, samyagjJAnamityarthaH, pAThAntaraM vA 'yadaNitaM sarvabhAvadarzibhiriti, tadapi nAvizeSeNodyotaH. kinta tasya-jJAnasyopayogakaraNe sati, kiM, bhAvodyotaM vijAnIhi, nAnyadA, tadaiva tasya vastutaH jJAnatvasiddheriti gAthArthaH // 1060 // itthamudyotasvarUpamabhidhAya sAmprataM yenodyotena lokasyodyotakarA jinAstenaiva yuktAnupadarzayannAhalogassujjoagarA davujoeNa na hu jiNA huMti / bhAvujoagarA puNa huMti jiNavarAM cauvvIsaM // 1061 // * na hyagniH svaM jAnAti navA niyamena samyakpratipatidaSTaNAM sarvaparyAyANamaprakAzAt sthUladravyaparyAyaprakAzanAdvA vyAkhyA-lokasyodyotakarA dravyodyotena naiva jinA bhavanti, tIrthakaranAmaTakarmodayato'tulasattvArthakaraNAt bhAvo. dyotakarAH punarbhavanti jinavarAzcaturviMzatiriti, atra punaHzabdo vizeSaNArthaH, AtmAnamevAdhikRtyodyotakarAstathA lokaprakAzakavacanapradIpApekSayA ca zeSabhavyavizeSAnadhikRtyaiveti, ata evokta 'bhavanti' na tu bhavantyeva, kAMzcana prANino'dhikRtyodyotakaratvasyAsambhavAditi,caturviMzatigrahaNaM cAdhikRtAvasarpiNIgatatIrthakarasaGgyApratipAdanArthamiti gaathaarthH||1061|| udyotAdhikAra eva dravyodyotabhAvodyotayorvizeSapratipAdanAyA''ha khujoujjoo pagAsaI parimiyaMmi khittami / bhAvujoujoo logAloga pagAsei // 1062 // vyAkhyA-dravyodyotodyotaH-dravyodyotaprakAza uktalakSaNa evetyarthaH, pudgalAtmakatvAttathAvidhapariNAmayuktatvAcca prakAzayati prabhAsate vA parimite kSetre, atra yadA prakAzayati tadA prakAzyaM vastvadhyAhiyate, yadA tu prabhAsate tadA sa eva dIpyata iti gRhyate, 'bhAvodyotodyoto lokAlokaM prakAzayati' prakaTArtham, ayaM gAthArthaH // 1062 / / sAmprataM karamavasaraprAptamapi dharmatIrthakarAnityatra vakSyamANatvAdvihAyeha dharma pratipAdayannAhaduha davabhAvadhammo dave bvassa davamevAhavA / tittAisabhAvo vA gammAitthI kuliMgo vA // 1063 // vyAkhyA-dharmo dvividhaH-dravyadharmoM bhAvadharmazca, 'dabe dabassa davameva'hava'tti dravya iti dvAraparAmarzaH, dravyasyeti, dravyasya dharmo dravyadharmaH, anupayuktasya mUlaguNottaraguNAnuSThAnamityarthaH, ihAnupayukto dravyamucyate, dravyameva vA dhamA dravyadharmaH dharmAstikAyaH, 'tittAisahAvo vatti tiktAdirvA dravyasvabhAvo dravyadharma iti, 'gammAitthI kuliMgo vatti gamyAdidharmaH 'strI'ti strIviSayaH, keSAJcinmAtuladuhitA gamyA kepAzcidagamyetyAdi, tathA 'kuliGgo vA' kutIrthikadharmo vA dravyadharma iti gAthArthaH // 1063 // duha hoi bhAvadhammo suacaraNe A suaMmi sjjhaao| caraNamisamaNadhammo khaMtImAI bhave dasahA // 1064 // vyAkhyA-dvedhA bhavati bhAvadharmaH, 'suacaraNe ya'tti zrutaviSayazcaraNaviSayazca, etaduktaM bhavati-zrutadharmazcAritradharmazca, 'suaMmi sajjhAo'tti zruta iti dvAraparAmarzaH, svAdhyAyo-vAcanAdiH zrutadharma ityarthaH, 'caraNami samaNadhammo khaMtImAI bhave dasaha'tti tatra caraNa iti parAmarzaH, zramaNadharmo dazavidhaH kSAntyAdizcaraNadharma iti gAthArthaH // 1064 // ukko dharmaH, sAmprataM tIrthanirUpaNAyAha nAma ThavaNAtitthaM vvattitthaM ca bhAvatitthaM ca / ekakapi a itto'NegavihaM hoi NAyavvaM // :065 // vyAkhyA-nigadasiddhA // navaraM dravyatIrtha vyAcikhyAsuridamAhadAhovasamaM taNhAicheaNaM malapavAhaNaM ceva / tihi atthehi niuttaM tamhA taM davvao titthaM // 1066 // vyAkhyA-iha dravyatIrtha mAgadhavaradAmAdi parigRhyate, bAhyadAhAdereva tata upazamasadbhAvAt , tathA cAha-dAhopazama -bAhyasantApastasyopazamo yasmina tahAhopazama 'taNhAicheaNaM'ti tapaH-pipAsAyAzchedana, jalasaGgAtena tadapanayanAt, 'malapravAhaNaM caive'tyatra malaH bAhya evAGgasamuttho'bhigRhyate tatpravAhaNaM, jalenaiva tatpravAhaNAt, tataH prakSAlanAditi bhAvaH, evaM tribhirathaiH karaNabhUtaistriSu vA'rtheSu 'niyuktaM' nizcayena yuktaM niyuktaM prathamavyutpattipakSe prarUpitaM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvazyakahAribhadrIyA dvitIye tu niyojitaM, yasmAdevaM vAhyadAhAdiviSayameva tasmAttanmAgadhAdi dravyatastIrtha, mokSAradAdhakatvAditi gAthArthaH // 1066 // bhAvatIrthamadhikRtyAhakohaM mi u niggahie dAhassa pasamaNaM havai tatthaM / lohaMmi u niggahie tAhAe cheaNaM hoha // 1067 // vyAkhyA-iha bhAvatIrtha krodhAdinigrahasamartha pravacanameva gRhyate, tathA cAha-krodha eva nigRhIte 'dAhasya dveSAnalajAtasyAntaH prazamanaM bhavati, tathyaM nirupacaritaM, nAnyathA, lobha eva nigRhIte sati, kiM-'taNhAe chearNa hoi'tti tRpaHabhiSvaGgalakSaNAyAH kiM ?-'chedanaM bhavati' vyapagamo bhavatIti gAthArthaH // 1067 // ahavihaM kammarayaM bahuehi bhavehiM saMci jamhA / tavasaMjameNa dhubaha tamhA taM bhAvao titthaM // 1068 // vyAkhyA-'aSTavidham' aSTaprakAraM, kiM ?-karmarajaH' kamaiva jIvAnuraJjanAdrajaH kamaraja iti, bahubhirbhavaiH saJcitaM yasmAtapaHsaMyamena 'dhAvyate' zodhyate, tasmAttat-pravacanaM bhAvataH tIrtha, mokSasAdhanatvAditi gaathaarthH|| 1068 // dasaNanANacarittesu niuttaM jiNavarehi savvehiM / timu atthesu niuttaM tamhA taM bhAvao titthaM // 1069 // vyAkhyA-darzanajJAnacAritreSu 'niyuktaM' niyojitaM 'jinavaraiH' tIrthakRbhiH 'sarvaiH' RSabhAdibhiriti, yasmAccaityambhUteSu triSvartheSu niyuktaM tasmAttatpravacanaM bhAvataH tIrtha, mokSasAdhakatvAditi gAthArthaH // 1069 // uktaM tIrtham, adhunA kara ucyate, tatreyaM gAthA ____NAmakaro 1 ThavaNakaro 2 vvakaro 3 khitta 4 kAla 5 bhAvakaro / eso khalu karagassa u Nikvevo chaviho hoi // 1070 // vyAkhyA-nigadasiddhA // navaraM dravyakaramabhidhitsurAhagomAhiseTTipaisaNaM chagalINaMpi akarA muNeyavvA / tatto ataNapalAle bhusakaTaMgIrapalale y||1071|| siMugharejadhaue balivaddakae ai acamme / cullaMgakare a bhaNie aTThArasamAkarupattI // 1072 // vyAkhyA-gokarastathAbhUtameva taddvAreNa vA rUpakANAmityevaM sarvatra bhAvanA kAryeti, navaraM zItAkaro-bhogaH kSetraparimANodbhava iti cAnye, utpattikarastu svakalpanAzilpanirmitaH zatarUpakAdiH, zeSa prakaTArthamiti gAthAdvayArthaH // 10711072 // ukto dravyakara iti, kSetrakarAdyabhidhitsurAhakhitami jami khitte kAle jo jaMmi hoi kAlaMmi / duviho a hoi bhAve pasatthu taha appasatyo a||1073|| vyAkhyA-kSetra iti dvAraparAmarzaH, etaduktaM bhavati-kSetrakarI yo yasmin kSetre zulkAdi / kAla iti dvAraparAmarza eva, kAlakaro yo yasmin bhavati kAle kuTikAdAnAdiH, dvividhazca bhavati bhAve, dvaividhyameva darzayati-prazastastathA'prazastaceti gAthArthaH // 1073 // tatrAprazastaparityAgena prazastasadbhAvAdaprazastamevAdAvabhidhitsurAhakalahakaro Damarakaro asamAhikaro anivvuikaro a / eso u appasattho evamAI muNeyavvo // 1074 // vyAkhyA-Aha-ukta prayojanasadbhAvAdupanyAso'pyevameva kimiti na kRta iti, atrocyate, AsevanayA'yameva prathamasthAne kArya iti jJApanArtha, tatra kalaho-bhaNDanaM, tatazcAprazastaH kopAdyaudayikabhAvaMtaH, tatkaraNazIlaH kalahakara iti evaM DamarAdiSvapi bhAvanIyaM, navaraM vAcikaH kalahaH, kAyavADmanobhistADanAdigahanaM DamaraM, samAdhAna-samAdhiH svAsthya na samAdhirasamAdhiH-asvAsthyanivandhanA sA sA kAyAdiceSTetyarthaH, anenaiva prakAreNAnitiriti, eSo'prazastaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAdeSa eva jAtyapekSayA na tu vyaktyapekSayeti, ata evAha-evamAdivijJAtavyaH vyaktyapekSayA'prazastabhAvakara iti gAthArthaH // 1074 / / sAmprataM prazastabhAvakaramabhidhAtukAma Ahaatthakaro ahiakaro kittikaro guNakaro jasakaro a| abhayakara nivvuikaro kulagara titthNkrNtkro||1075 vyAkhyA-tatraughata eva vidyAdirarthaH, uktaM ca-'vidyA'pUrva dhanArjanaM zubhamartha' iti, tatazca prazastavicitrakarmakSayopazamAdibhAvataH, tatkaraNazIlo'rthakaraH, evaM hitAdiSvapi bhAvanIyaM, navaraM hitaM-pariNAmapathyaM kuzalAnubandhi yatkiJcit , kIrtiH-dAnapuNyaphalA, guNAH-jJAnAdayaH, yazaH-parAkramakRtaM gRhyate, tadutthasAdhuvAda ityarthaH, abhayAdaya prakaTArthAH, navaramantaH karmaNaH parigRhyate, tatphalabhUtasya vA saMsArasyeti gAthArthaH // 1075 // ukto bhAvakaraH, adhunA jinAdipratipAdanAyA''ha anAdibhavAbhyAsAdAsevanamaprazastasyaivAdI bhavati, prazastasya tu pazcAdeveti 2 yato'sAviti 3 vyaktisamudAyarUpatvAt jAtestasyAH prANaddezAta bhatra vyaktyapekSayeti Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA jiyakohamANamAyA jiyalAhA teNa te jiNA huMti / ariNo haMtA rayaM haMtA arihaMtA teNa vucaMti // 1076 // ___ vyAkhyA-jitakrodhamAnamAyA jitalobhA yena kAraNena tena te bhagavantaH, kiM ?-jinA bhavanti, 'ariNo hatA rayaM hate'tyAdigAthAdalaM yathA namaskAraniyuktau pratipAditaM tathaiva draSTavyamiti gAthArthaH // 1076 // kIrtayiSyAmItyAdivyAcikhyAsayA sAmpratamidamAhakittemi kittaNije sadevamaNuAsurassa logassa / dasaNanANacaritte tavaviNao daMsio jehiM // 1077 // __ vyAkhyA-kIrtayiSyAmi nAmabhirguNaizca, kimbhUtAn ?-kIrtanIyAn , stavArdAnityarthaH, kasyetyatrAha-sadevamanuSyAsuralokasya, trailokyasyeti bhAvaH, guNAnupadarzayati-'darzanajJAnacAritrANi' mokSahetUni (niti), tathA'tapovinayaH' darzito yaiH, tatra tapa eva kamevinayAd vinayaH, iti gaathaathaiH|| 1077 // caucIsaMti ya saMkhA usabhAIA u bhaNNamANA u / avisaddaggahaNA puNa eravayamahAdhidehesuM // 1078 // ___ vyAkhyA-caturviMzatiriti saGkhyA, RSabhAdayaste vakSyamANA eva, apizabdagrahaNAtpunaH airavatamahAvideheSu ye tanaho'pi veditavya iti gAthArthaH // 1078 // kasiNaM kevalakappaM logaM jANaMti taha ya pAsaMti / kevalacarittanANI tamhA te kevalI huMti // 1079 // vyAkhyA-'kRtsnaM' sampUrNa 'kevalakalpaM' kevalopamam, iha kalpazabda aupamye gRhyate, uktaM ca-"sAmarthya varNanAyAM aupamye cAdhivAseca, kalpazabdaM vidurbudhaaH||1||" 'loka' paJcAstikAyAtmakaM jAnanti vizeparUpatayA, tathaiva sampUrNameva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAt pazyanti sAmAnyarUpatayA, iha ca jJAnadarzanayoH sampUrNalokavipayatve ca bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi, navaraM-"nirvizepaM vizeSANAM, graho darzanamucyate / viziSTagrahaNaM jJAnamevaM sarvatragaM dvayam // 1 // " ityanayA dizA svayamevAbhyUhyamiti, yatazcaivaM kevalacAritriNaH kevalajJAninazca tasmAtte kevalino bhavanti, kevalameSAM vidyata iti kevalina itikRtvA / Aha-ihAkANDa eva kevalacAritriNa iti kimartham ?, ucyate, kevalacAritraprAptipUrvikaiva niyamataH kevalajJAnAvAptiriti nyAyapradarzanena nedamakANDamiti gAthArthaH // 1079 // vyAkhyAtA tAvallokasyetyAdirUpA prathamasUtragAtheti, atraiva cAlanApratyAvasthAne vizeSato nirdizya(zye)te-tatra lokasyodyotakarAnityAdyuktam , anA''ha-azobhanamidaM lokasyeti, kutaH ?, lokasya caturdazarajvAtmakatvena parimitatvAt , kevalodyotasya cAparimitatvenaiva lokAlokavyApakatvAdU, vakSyati ca-'kevaliyaNANalaMbho logAlogaM pagAseitti, tatazcaughata evodyotakarAn lokAlokayorveti vAcyamiti, na, abhiprAyAparijJAnAt , iha lokazabdena paJcAstikAyA eva gRhyante, tatazcAkAzAstikAyabheda eghAloka iti na pRthaguktaH, na caitadanApa, yata uktam-'paMcatthikAyamaio logo' ityAdi / aparastvAha-lokasyodyotakarAnityetAvadeva sAdhu, dharmatIrthakarAn iti na vaktavyaM, gatArthatvAt , tathAhi-ye lokasyodyotakarAste dharmatIrthakarA eveti, atrocyate, iha lokaikadeze'pi grAmaikadeze grAmavallokazabdapravRttermA bhUttadyotakareSvavadhivibhaGgajJAnipvarkacandrAdiSu vA sampratyayaH, tadhyavacchedArtha dharmatIrthakarAnityAha / Aha-yadyevaM dharmatIrthakarAnityetAvade kaivalya jJAnalAbho lokAlokaM prakAzayati 2 paJcAstikAyamayo lokaH vAstu lokasyodyotakarAniti na vAcyamiti, atrocyate, iha loke ye'pinadyAdiviSamasthAneSu mudhikayA dharmArthamavataraNatIrthakaraNazIlAste'pi dharmatIrthakarA evocyante, tanmA bhUdatimugdhabuddhInAM teSu sampratyayaH, tadapanodAya lokasyodyotakarAnapyAheti / aparastvAha-jinAnityatiricyate, tathAhi-yathoktaprakArA jinA eva bhavantIti, atrocyate, mA bhUtkunayamatAnusAriparikalpiteSu yathoktaprakAreSu sampratyaya ityatastadvyavacchedArthamAha-jinAniti, zrUyate ca kunayadarzane'jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tiirthnikaartH||1||' ityAdi, tannUnaM na te rAgAdijetAra iti, anyathA kuto nikArataH punariha bhavAGguraprabhavo 1, bIjAbhAvAt , tathA cAnyairapyuktam-"ajJAnapAMsupihitaM purAtanaM karmacIjamavinAzi / tRSNAjalAbhiSiktaM muJcati janmAkharaM jantoH // 1 // " tathA-"dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati lAhuraH / karmavIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkrH||1||" iti / Aha-yadyevaM jinAnityetAvadevAstu lokasyodyotakarAnityAdyatiricyate iti, atrocyate, iha pravacane sAmAnyato viziSTazrutadharAdayo'pi jinA evocyante, tadyathA-zrutajinA avadhijinA manaHparyAyajJAnajinAH chadmasthavItarAgAzca, tanmA bhUtteSu sampratyaya iti tadapanodArtha lokasyodyotakarAnityAdyapyaduSTameva / aparastvAha-arhata iti na vAcyaM, na hyanantaroditasvarUpA ahavyatirekeNApare bhavantIti, anocyate, arhatAmeva vizeSyatvAnna doSa iti / Aha-yadyevaM hanta ! tAhata evetyetAvadevAstu lokasyodyotakarAnityAdi punarapArthaka, na, tasya vizeSaNasAphalyasya ca pratipAditatvAt / aparastvAha-kevalina iti na vAcyaM, yathoktasvarUpANAmahato kevalityAvyabhicArAt, sati ca vyabhicArasambhave vizepaNopAdAnasAphalyAt , tathA ca-sambhave AvizeSaNatyAt Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 Avazyaka hAribhadrIyA vyabhicAre ca vizeSaNamarthavadbhavati, yathA nIlotpalamiti, vyabhicArAbhAve tu tadupAdIyamAnamapi yathA kRSNo bhramaraH zuklA balAkA ityAdi (vat) Rte prayAsAt kamarthaM puSNAtIti ?, tasmAtkevalina ityatiricyate, na abhiprAyAparijJAnAd, iha kevalina eva yathoktasvarUpA arhanto nAnya iti niyamanArthatvena svarUpajJAnArthamevedaM vizeSaNamityanavadyaM, na caikAntato vyabhicArasambhava eva vizeSaNopAdAnasAphalyam, ubhayapadavyabhicAre ekapadavyabhicAre svarUpajJApane ca ziSToktiSu tatprayogadarzanAt, tatrobhayapadavyabhicAre yathA nIlotpalamiti, tathaikapadavyabhicAre yathA Apo dravyaM pRthivI dravyamiti, tathA svarUpajJApane yathA paramANurapradeza ityAdi, yatazcaivamataH kevalina iti na duSTam / Aha- yadyevaM kevalina ityetadeva sundaraM, zeSaM tu lokasyodyotakarAnityAdikamanarthakamiti, atrocyate, iha zrutakevaliprabhRtayo'nye'pi vidyanta eva kelinaH tasmAnmA bhUtteSu sampratyaya iti tatpratikSepArthaM lokasyodyotakarAnityAdyapi vAcyamiti / evaM dvyAdisaMyogApekSayAspi vicitranayamatAbhijJena svadhiyA vizeSaNasAphalyaM vAcyam, ityalaM vistareNa, gamanikAmAtrametaditi / tatra yaduktaM 'kIrtayiSyAmIti' tatkIrtanaM kurvannAha - usabhamajiaM ca vaMde saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumahaM ca / paumappahaM supAsaM jiNaM ca caMdaSpahaM vaMde // 2 // suvihiM ca puSpadaMtaM sIala sijjaMsa vAsupujjaM ca / vimalamaNataM ca jiNaM dhammaM saMtiM ca vaMdAmi // 3 // kuMthuM araM ca malli vaMde muNisuvvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi riTThanemiM pAsaM taha vaddhamANaM ca // 4 // ( sUtrANi ) tAstrisrospi sUtragAthA iti, AsAM vyAkhyA - ihArhatAM nAmAni anvardhamadhikRtya sAmAnyalakSaNato vizeSalakSaNatazca vAcyAni, tatra sAmAnyalakSaNamidaM - ' vRSa udvahane' samagra saMyama bhArodvahanAdU vRSabhaH, sarva eva ca bhagavanto yathoktasvarUpA ityato vizeSa hetupratipAdanAyA''ha UrUsu usabhalaMchaNa usabhaM sumiNaMmi teNa usabhajiNo / baddhaM / jeNa bhagavao dosuvi UrUsu usabhA upparAhuttA jeNaM ca marudevAe bhagavaIe codasaNhaM mahAsumiNANaM paDhamo usabhI sumiNe diTThotti, teNa tassa usabhotti NAmaM kathaM, sesatitthagarANaM mAyaro paDhamaM gayaM tao vasahaM evaM codasa, usabhotti vA vasotti vA egadvaM / iyANiM ajio-tasya sAmAnyenAbhidhAnanibandhanaM parISahopasargAdibhirna jito'jitaH, sarva eva bhagavanto yathoktasvarUpA ityato vizeSa nibandhanAbhidhitsayA''ha akkhesu jeNa ajiA jaNaNI ajio jiNo tamhA || 1080 // vyAkhyA - pecchaddhaM / bhagavao ammApiyaro jUyaM ramaMti, paDhamo rAyA jiNiyAio, jAhe bhagavaMto AyAyA tAhe Na rAyA, devI jiNa, tatto akkhesu kumAraprAdhAnyAt devI ajieti ajio se NAmaM kayaMti gAthArthaH // 1080 // 1 pUrvArdhaM / yena bhagavato dvayorapyUruNorvRpabhAvuparIbhUtau yena ca marudevayA bhagavatyA caturdazAnAM mahAsvapnAnAM prathamaM vRSabho dRSTaH svapna iti, tena tasya vRSabha iti nAma kRtaM, zepatIrthakarANAM mAtaraH prathamaM gajaM tato vRSabhaM evaM caturdaza, RSabha iti vA vRSabha iti vaikArtho / idAnImajitaH - 1 pazcArdha | bhagavato mAtApitarau dyUtaM ramete, prathamaM rAjA jitavAn, yadA bhagavanta AyAtAstadA na rAjA, devI jayati, tato'kSeSu kumAraprAdhAnyAt devI ajiteti ajitasvasya nAma kRtamiti / idAnIM sambhavo - tasyaiaughato'bhidhAnanibandhanaM-saMbhavanti prakarSeNa bhavanti catustriMzadatizayaguNA asminniti sambhavaH, sarva eva bhagavanto yathoktasvarUpA ityato vizeSavIjAbhidhitsayA''ha-- abhisaMbhUA sAsatti saMbhavo teNa vuccaI bhayavaM / gabhagae jeNa amahiyA sassaNiSphattI jAyA teNa saMbhavo // iyANiM abhinaMdaNo, tasya sAmAnyenAbhidhAnAnvarthaHabhinandyate devendrAdibhirityabhinandanaH sarva eva yathoktasvarUpA ityato vizeSahetupratipAdanAyA''ha abhidaI abhikkhaM sakko abhinaMdaNo teNa // / 1081 // vyAkhyA--pecchaddhaM // gambhappabhii abhikkhaNaM sakko abhinaMdiyAiotti, teNa se abhiNaMdaNotti NAmaM kathaM, gAthArthaH // 1081 // idAnIM sumatiH, tasya sAmAnyenAbhidhAnanivandhanaM zobhanA matirasyeti sumatiH, sarva eva ca sumatayo bhagavanta ityato vizeSanibandhanAbhidhAnAyAha jaNaNI savvattha viNicchaesa sumaitti teNa sumaijiNo / gAhaddhaM / jaNaNI gavbhagae savattha viNicchaesu aIva maisaMpaNNA jAyA, doNhaM savantINaM mayapaiyANaM vavahAro chinno, 1 garbhagate yenAbhyadhikA zasya niSpattirjAtA tena saMbhavaH / idAnImabhinandanaH 2 pazcArdhaM // garbhAtprabhRtirabhIkSNaM zakro'bhinanditavAniti, tena tasya abhinandana iti nAma kRtaM / 3 gAthArdhaM / jananI garbhagate sarvatra vinizcayeSu atIva matisaMpannA jAtA, dvayorapi mRtapatyoH sapatrayorvyavahArazchinnaH, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA tAo bhaNiAo-mama putto bhavissai so jodhaNatyo eyassa'sogavarapAyavassa ahe vavahAraM tubbha chiMdihi, tAva egAiyAo bhavaha, iyarI bhaNai-evaM bhavatu, puttamAyA Necchai, vavahAro chijautti bhaNai, NAUNa tIe diNNo, evamAIgabhaguNeNaMti sumaI // iyANi paumappaho-tasya sAmAnyato'bhidhAnakAraNam-iha niSpakatAmaGgIkRtya padmasyeva prabhA yasyAsau padmaprabhaH, sarva eva jinA yathoktasvarUpA ityato vizeSakAraNamAha paumasayaNami jaNaNIi Dohalo teNa paumAbho // 1082 // vyAkhyA-paMcchaddhaM // gabhagae devIe paumasayaNami Dohalo jAo, taM ca se devayAe sajjiyaM, paumavaNNo ya bhagavaM, teNa paumappahotti gAthArthaH // 1082 // idAnI supAso, tasyaughato nAmAnvarthaH-zobhanAni pArthAnyasyeti supArzvaH, sarva eva ca arhanta evambhUtA ityato vizeSeNa nAmAnvarthamabhidhitsurAha gabhagae jaM jaNaNI jAya supAsA tao supaasjinno| vyAkhyA-gabhagae jaNaNIe titthagarANubhAveNa sobhaNA pAsA jAyatti, tA supAsotti / evaM sarvatra sAmAnyAbhidhAnaM 1 te bhaNite-mama putro bhaviSyati sa yauvanastha gutasyAzokavarapAdapasyAdho vyavahAraM yuvayoH chetsyati tAvadekatra bhavataM, itarA bhaNati-evaM bhavatu, putramAtA necchati, vyavahArabhidyatAmiti bhaNati, jJAtvA tasya dattaH, evamAdigarbhaguNeneti sumatiH / idAnIM padmaprabhaH 2 pazcArdhaM / garbhagate devyAH padmazayane dohado jAtaH, tacca tasyai devatayA sajitaM, padmavarNazca bhagavAn , tena pamaprabha iti / idAnI supArzva:-garbhagate jananyAstIrthakarAnubhAvena zobhanau pAcauM jAtAviti, tataH supArzva iti / vizeSAbhidhAnaM cAdhikRtyArthAbhidhAnavistaro draSTavyaH,iha punaH sujJAnatvAt granthavistarabhayAcca nAbhidhIyata iti kRtaM vistareNa. IyANi caMdappaho-candrasyeva prabhA-jyotsnA saumyA'syeti candraprabhaH, tattha save'vi titthagarA caMda iva somalesA, viseso ___ jaNaNIeN caMpiyaNami Dohalo teNa caMdAbho // 1083 // vyAkhyA-pacchaddhaM // devIe caMdapiyaNami Dohalo caMdasarisavaNNo ya bhagavaM teNa caMdappabhotti gAthArthaH // 1083 // idAnIM suvihitti, tatra zobhano vidhirasyeti suvidhiH, iha ca sarvatra kauzalyaM vidhirucyate, tattha save'vi erisA, viseso puNa savvavihIsu a kusalA gabhagae teNa hoi suvihi jinno| vyAkhyA-gAhaddhaM // bhagavaMte gabbhagae sabavihIsu ceva visesao kusalA jaNaNitti jeNa teNa suvihitti NAmaM kayaM // iyANiM sIyalo, tatra sakalasattvasantApakaraNavirahAdAhAdajanakatvAcca zItala iti, tattha sabe'vi arissa mittassa vA uvariM sIyalagharasamANA, viseso uNa piuNo dAhovasamo gabhagae sIyalo teNaM // 1084 // 1 idAnIM candraprabhaH, tatra sarve'pi tIrthakarAzcandra iva saumyalejhyAH, vizeSaH-pazcArdhe // devyAzcandrapAne dohadaH candrasarazavarNazca bhagavAn tena cndrprbhH| idAnIM suvidhiriti, tatra sarve'pi IzAH, vizeSaH punaH-gAthA) / bhagavati garbhagate sarvavidhiSveva vizeSataH kuzalA jananIti yena tena suvidhiriti nAma kRtaM / idAnIM zItala:-tatra sarve'pi arINAM mitrANAM vopari zItalagRhasamAnAH, vizeSaH punaH vyAkhyA-pacchaddhaM // piuNo pittadAho puvvuppaNNo osahehiM Na pauNati, gabhagae bhagavaMte devIe parAmuTThassa pauNo, teNa sIyalotti gAthArthaH // 1084 // iyANi sejaMso, tatra zreyAna-samastabhuvanasyaiva hitakaraH, prAkRtazailyA chAndasatvAcca zreyAMsa ityucyate, tattha save'vi telogassa seyA, viseso uNa maharihasijjAruharNami Dohalo teNa hoi sijNso| vyAkhyA-gAhaddhaM / tassa ranno paraMparAgayA sejjA devatApariggahitA aJcijjai, jo taM alliyai tassa devayA uvasaggaM kareti, ganbhatthe ya devIe Dohalo uvaviThThA akaMtA ya, ArasiuM devayA avakaMtA, titthagarani mittaM devayA parikkhiyA, devIe gabbhapahAveNa evaM seyaM jAyaM, teNa se NAma kayaM sejaMsotti // iyANiM vasupujjo, tatra vasUnAM pUjyo vasupUjyaH, vasavo- devAH, tattha sabe'vi titthagarA iMdAINaM pujA, viseso uNa praeha vAsavo jaM abhikkhaNaM teNa vasupujjo // 1085 // vyAkhyA-pacchaddhaM // vAsavo devarAyA, tassa ganbhagayassa abhikkhaNaM abhikkhaNaM jagaNIe pUyaM karei, teNa vAsupujotti, pazcAdhaM // pituH pittadAhaH pUrvotpanna bhaupadhairna praguNyate, garbhagate bhagavati devyA parAmRSTaH praguNaH, tena zItala iti / idAnIM zreyAMsaH, tatra sarve'pi trailokyasya zreyaskarAH, vizeSaH punaH gAthArdhe / tasya rAjJaH paramparAgatA zayyA devatAparigRhItA'rcyate, yastAmAkAmati tasya devatopasarga karoti, garbhastheca (bhagavati) devyA dohada upaviSTA''krAntA ca, devatA'sthApakrAntA, tIrthakaranimittaM devatA parIkSitA, devyA garbhaprabhAveNaivaM zreyo jAtaM, tena tasya nAma kRtaM zreyAMsa iti / idAnIM vAsupUjyaH, tatra sarve'pi tIrthakarA indrAdInAM pUjyAH, vizeSaH punH-pshcaadhai| vAsavo devarAjaH, tasya garbhagatasthAbhIkSNamabhIrNa jananyAH pUjAM karoti tena vAsupUjya iti, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhAvazyakahAribhadrIyA ahavA vasUNi-rayaNANi vAsavo-vesamaNo so gabbhagae abhikkhaNaM abhikkhaNaM taM rAyakulaM rayaNehiM pUreitti vaasupujo|| gAthArthaH // 1085 // iyANiM vimalo, tatra vigatamalo vimalaH, vimalAni vA jJAnAdIni yasya, sAmaNNalakkhaNaM sabe. siMpi vimalANi NANadaMsaNANi sarIraM ca, visesalakSaNaM vimalataNavaddhi jaNaNI gabhagae teNa hoDa vimljinno| vyAkhyA-baddhaM / gabhagae mAtae sarIraM buddhI ya atIva vimalA jAyA teNa vimalotti // iyANi aNaMto-tatrAnanta. karmAzajayAdanantaH, anantAni vA jJAnAdInyasyeti, tattha sadhehipi arNatA kammaMsA jiyA sabesi ca aNaMtANi NANAINi, viseso puNa rayaNavicittamaNaMtaM dAmaM sumiNe to'nnto||1086 // vyAkhyA-gAhApacchaddhaM // 'rayaNavicittaM' rayaNakhaciyaM 'aNataM' aimahappamANaM dAmaM sumiNe jaNaNIe dihaM, tao aNaMtotti gAthArthaH // 1086 // iyANiM dhammo, tatra durgatau prapatantaM sattvasaGghAtaM dhArayatIti dharmaH, tattha sadhevi evaMvihatti, viseso puNa 1 bhathanA vasUni-ralAni vAsavo-vaizramaNaH sa garbhagate'bhIkSNamabhIkSNaM tat rAjakulaM rattaiH pUrayatIti vAsupUjyaH / idAnI vimalaH, sAmAnyalakSaNaM sarveSAmapi vimale jJAnadarzane zarIraM ca, vizepalakSaNaM-pUrvArdhe / garbhagate mAtuH zarIraM buddhizcAtIva vimalA jAtA tena vimala iti / idAnImanantaH, tatra sarvairapi anantAH kauzA jitAH sarveSAM cAnantAni jJAnAdIni, vizeSaH punaH-gAthApazcArdhaM // ratnavicitraM-lakhacitamanantam-atimahatpramANaM dAma svapne jananyA dRSTaM sato'nanta iti / idAnIM dharmaH, tatra sarve'pi evaMvidhA iti, vizeSaH punaH gabhagae jaM jaNaNI jAya sudhammatti teNa dhmmjinno|| vyAkhyA-gAhaddhaM // gabhagae bhagavaMte visesao se jaNaNI dANadayAiehiM ahigArehiM jAyA sudhammatti teNa dhammajiNo bhagavaM / iyANiM saMtI, tatra zAntiyogAMttadAtmakatvAttatkartRtvAdvA zAntiriti, idaM sAmaNNaM, viseso puNa jAo asivovasamo gabhagae teNa saMtijiNo // 1087 // vyAkhyA-pacchaddhaM // mahaMtaM asivaM Asi, bhagavaMte gambhamAgae uvasaMtati gAthArthaH // 1087 // idAnIM kuMthU, tatra ku:-pRthvI tasyAM sthitavAniti kusthaH, sAmaNNaM sabevi evaMvihA, viseso puNa dhUhaM rayaNavicittaM kuMthu sumiNami teNa kuMdhujiNo / vyAkhyA-gAhaddhaM / maNahare abbhuNNae mahappaese thUha rayaNavicittaM sumiNe dahUM paDivuddhA teNa se kuMthutti NAmaM kayaM / idAnIM aro, tatra-'sarvottame mahAsattvakule ya upajAyate / tasyAbhivRddhaye vRddhairasAvara udaahRtH||1||' tattha sabe'vi savvuttame kule viddhikarA eva jAyaMti, viseso puNa gAthAdhaM / garbhagate bhagavati vizepatastasya jananI dAnadayAdikeSvadhikAreSu jAtA sudharmeti tena dharmajino bhagavAn / idAnIM zAntiH-idaM sAmAnya vizeSaH puna:-pazcArdhaM // mahadazivamAsIt, bhagavati garbhamAgata upazAntamiti / idAnI kunthuH, sAmAnyaM sarve'pyevaMvidhAH, vizeSaH punaH / gAdhAdhaM / manoharebhyunate mahApradeza stUpaM ratnavicitraM svame dRSTvA pratibuddhA tena tasya kunthuriti nAma kRtaM / idAnImara-tatra sarve'pi sarvoname kule vRddhi karA evaM jAyante, vizeSaH puna: sumiNe araM maharihaM pAsai jaNaNI aro tamhA // 1088 // vyAkhyA-pacchaddhaM // gabhagae mAyAe sumiNe savarayaNamao aisuMdaro aippamANo ya jamhA arao dihro tamhA arotti se NAmaM kayaMti gAthArthaH // 1088 // idAnIM mallitti, iha parIpahAdimalajayAtprAkRtazailyA chAndasatvAcca malliH, tattha sabehiMpi parIsahamala rAgadosA ya Niyatti sAmaNNaM, viseso varasurahimallasayaNami Dohalo teNa hoi mallijiNo vyAkhyA-(gAhaddhaM)gabhagae mAUe sabougavarasurahikusumamalasayaNije dohalo jAo, so ya devayAe paDisaMmANio dohalo, teNa se mallitti NAma kayaM / idAnIM muNisubayotti-tatra manyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH tathA zobhanAni vratAnyasyeti suvrataH munizcAsau suvratazceti munisuvrataH, save sumuNiyasavabhAvA suvayA yatti sAmaNNaM, viseso jAyA jaNaNI jaM suvvayatti muNisunvao tamhA // 1089 // vyAkhyA-(pacchaddhaM)gabhagaeNaM mAyA aIva subayA jAyatti teNa muNisubaottiNAma, gaathaarthH||1089|| iyANI Namitti pazcAdhaiM / garbhagate mAtrA svame sarvarasnamayo'tisundaro'tipramANazca yasmAdarako dRSTastasmAdara iti tasya nAma kRtmiti|mlliriti, tatra sarvairapi parISahamaSThA rAgadopAzca nihatA iti sAmAnya vizeSa:-(gAthA) garbhagate mAtuH sarvartukavarasurabhikusumamAlyazayanIye dohado jAtaH, sa ca devanayA pratisanmAnIto dohadaH, tena tasya maliriti nAma kRtaM / idAnI munisuvrata iti-sarve sumuNitasarvabhAvAH suvratAzceti sAmAnyaM, vishessH-(pshcaa)| garbhagate mAtA'tIva suvratA jAteti tena munisuvrata iti nAma / idAnIM namiriti Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA tatra prAkRtazailyA chAndasattAlakSaNAntarasambhavAcca parISahopasargAdinamanAnnamiriti / tathA cASTau vyAkaraNAnyaindrAdIni loke'pi sAmpratamabhidhAnamAtreNa pratItAnyeva, ataH katipayazabda viSayalakSaNAbhidhAnatucche pANinimata eva nAgrahaH kArya iti, vyAsAdiprayuktazabdAnAmapi tenAsiddheH, na ca te tato'pi zabdazAstrAnabhijJA iti, kRtaM prasaGgena, prakRtaM prastuma:tattha sabehiMvi parIsahovasaggA NAmiyA kasAya(yAya)tti sAmaNNaM, viseso paNayA pacaMtanivvA daMsiyamitte jiNaMmi teNa nmii| vyAkhyA-(gAhaddhaM) ullaliehiM paJcaMtapatthivehiM Nayare rohijjamANe aNNarAIhiM devIe kucchie NamI uvavaNNo, tAhe devIe gambhassa puNNasattIcoiyAe aTTAlamAroDhuM saddhA samuppaNNA, ArUDhA ya diTThA parapatthivehi, gabbhappabhAveNa ya paNayA sAmaMtapasthivA, teNa se Namitti NAma kayaM / idANI NemI, tatra dharmacakrasya nemivannemiH, savidhammacakkassa NemIbhUyatti sAmaNNaM, viseso riharayaNaM ca nemi uppayamANaM tao nemI // 1090 // vyAkhyA-(pacchA)gabbhagae tassa mAyAe riharayaNAmao mahaimahAlao NemI uppayamANo sumiNe dihotti, teNa tatra sarapi parISahopasago mAmilAH kaSApAca iti sAmAnyaM, vizeSa: (gAthA)-tulalitaH pratyatipArthivaigare hathyamAmeanparAjamiH deyAH kukSI mamihatpanA, tadA deNyA garbhasya puNyazakticovisAyA mahAlakamAroIM zraddhA samupakSA, bhAratAcA parapArthivA, garbhaprabhAveNa praNatAH sAmantapArthivAH, tena tasya mamiriti nAma kRtaM / ivAnI nemiH-sarve'pi dharmacakrasya nemIbhUtA iti sAmAnya, vizeSa:-(pazcA) garbhagate tasya mAtrAriharanamayo mahAtimahAlayo nemiharapatan svame iSTa iti, tena se rihaNemitti NAmaM kayaM, gAthArthaH // 1090 // idANI pAsotti, tatra pUrvoktayuktikalApAdeva pazyati sarvabhAvAniti pArzvaH, pazyaka iti cAnye, tattha sadhe'vi sababhAvANaM jANagA pAsagA yatti sAmaNNaM, viseso puNa sappaM sayaNe jaNaNI taM pAsai tamasi teNa paasjinno| vyAkhyA-(gAhaddhaM) gabhagae bhagavaMte telokavaMdhave sattasiraM NAgaM sayaNije NivijaNe mAyA se suviNe ditti, tahA aMdhakAre sayaNijjagayAe gabbhappabhAveNa ya etaM sappaM pAsiUNaM raNo sayaNije NiggayA bAhA caDAviyA bhaNio ya-esa sappo vaccai, raNNA bhaNiyaM-kahaM jANasi ?, bhaNai-pecchAmi, dIvaeNa paloio, diho ya sappo, raNNA ciMtA gambhassa eso aisayappahAvo jeNa erise timirAMdhayAre pAsai, teNa pAsotti NAmaM kayaM / idANI vaddhamANo, tatrotpatterArabhya jJAnAdibhirvarddhata iti varddhamAnaH, tattha sadhevi NANAiguNehiM vaDDaitti, viseso vuNa vahai nAyakulaMti a teNa jiNo vaddhamANutti // 1091 // 1 tasyAriSTanemiriti nAma kRtaM / idAnIM pArzva iti-tatra sarve'pi sarvabhAvAnAM jJAyakAHpazyakAzceti sAmAnyaM, vizeSaH punaH-(gAthA)garbhagate bhagavati. trailokyavAndhave saptazirasaM nAgaM zayanIye nirvijane mAtA dRSTavatI tasya svapna iti,tathA'ndhakAre zayanIyagatayA garbhaprabhAveNa cAgacchantaM sarpa dRSTvA rAjJaH zayanIyAtri rgato bAhuzcaTApito bhaNitazva-ro prajati, rAjJA bhaNitaM-kathaM jAnAsi , bhaNati-pazyAmi, dIpena pralokitaH dRSTazca sarpaH, rAjJazcintA-garbhasya eSo 'tizayaprabhAvo yeneTo timirAndhakAre pazyati, tena pArtha iti nAma kRtaM / idAnI vardhamAnaH, tatra sarve'pi jJAnAdiguNairvardhanta iti vizeSaH puna:__vyAkhyA-gabhagaeNa bhagavayA NAyakulaM viseseNa dhaNeNa vaTTiyAiyaM teNa se NAmaM kayaM vaddhamANetti, gaathaarth||1091|| evametAvatA granthena tisro'pi mUlasUtragAthA vyAkhyAtA iti // adhunA sUtragAthaivaevaM mae abhithuA vihuyarayamalA pahINajaramaraNA / caucIsapi jiNavarA titthayarA me pasIyaMtu // 5 // asyA vyAkhyA-'evam'anantaroktena prakAreNa 'mae' ityAtmanirdezamAha, 'abhiSTutA'iti Abhimukhyena stutA abhiSTutA iti, svanAmabhiH kIrtitA ityarthaH, kiMviziSTAste ?-'vidhUtarajomalAH' tatra rajazca malazca rajomalau vidhUtI-prakampitI anekArthatvAdvA apanItau rajomalau yaiste tathAvidhAH, tatra vadhyamAnaM karma rajo bhaNyate pUrvavaddhaM tu mala iti, athavA baddhaM rajaH nivAcitaM malaH, athaveryApathaM rajaH sAmparAyikaM mala iti, yata evaivambhUtA ata eva prakSINajarAmaraNAH, kAraNAbhAvAdityarthaH, tatra jarA-vayohAnilakSaNA maraNaM tu-prANatyAgalakSaNaM, prakSINe jarAmaraNe yeSAM te tathAvidhAzcaturviMzatirapi, apizabdAttadanye'pi, 'jinavarAH' zrutAdijinapradhAnAH, te ca sAmAnyakevalino'pi bhavanti ata Aha-tIrthakarA iti, etatsamAnaM pUrveNa, 'me' mama, kiM ?-'prasIdantu' prasAdaparA bhavantu, syAt-'kSINakkezatvAnna pUjakAnAM prasAdadAste hi / tacca na yasmAttena pUjyAH klezakSayAdeva ||1||yovaastutH prasIdati roSamavazyaM sa yAti nindAyAm / sarvatrAsamacittazca sarvahitadaH kathaM sa bhavet ? // 2 // tIrthakarAstviha yasmAdrAgadveSakSayAtrilokavidaH / svAtmaparatulyacittAzcAtaH sadbhiH sadA puujyaaH||3|| zItArditeSu ca yathA dveSa vahnina yAti rAgaM vAnAMdvayati vA tathA'pica tmaashritaaHsvessttmshnuvte||4|| garbhagatena bhagavatA jJAtakulaM vizeSeNa dhanena vardhitaM tena tasya nAma kRtaM vardhamAna iti / Jain Education Intemational Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 AvazyakahAribhadrIyA tadvattIrthakarAn ye tribhuvanabhAvaprabhAvakAn bhaktyA / samupAzritA janAste bhavazItamapAsya yAnti zivam // 5 // " etaduktaM bhavati-yadyapi te rAgAdirahitatvAnna prasIdanti tathApi tAnuddizyAcintyacintAmaNikalpAnantaHkaraNazuddhyA abhiSTavakartRNAM tatpUrvikaivAbhilapitaphalAvAptirbhavatIti gAthArthaH // tathAkiniyavaMdiyamahiA jee logassa uttamA siddhA / AruggayohilAbhaM mamAhivaramuttamaM kiMtu // 6 // iyamapi sUtragAthaiva, asyA vyAkhyA-kIrtitAH-svanAmabhiH proktAH vanditAH-trividhayogena samyakrastutAH mayetyAtmanirdeze, mahitA iti vA pAThAntaramidaM ca, mahitA:-puSpAdibhiH pUjitAH, ka eta ityata Aha-ya ete 'lokasya' prANilokasya mithyAtvAdikarmamalakalaGkAbhAvenottamAH-pradhAnAH, Urca vA tamasa ityuttamasaH, 'utprAbalyordhvagamanocchedaneviti vacanAt , prAkRtazailyA punaruttamA ucyante, 'siddhA' iti sitaM mAtameSAmiti siddhAH-kRtakRtyA ityarthaH, arogasya bhAva Arogya-siddhatvaM tadartha vodhilAbha:-pretya jinadharmaprAptirvAdhilAbho'bhidhIyate taM, sa cAnidAno mokSAyaiva prazasyata iti, tadarthameva ca tAvaki ?, tata Aha-samAdhAna-samAdhiH, sa ca dravyabhAvabhedAd dvividhaH, tatra dravyasamAdhiryadupayogasvAsthyaM bhavati yeSAM vA'virodha iti, bhAvasamAdhistu jJAnAdisamAdhAnameva, tadupayogAdeva paramasvAsthyayogAditi, yatazcAyamitthaM dvidhA'to dravyasamAdhivyavacchedArthamAha-vara-pradhAnaM bhAvasamAdhimityarthaH, asAvapi tAratamyabhedAdanekadhaiva ata Aha-uttama-sarvotkRSTa dadata-prayacchantu, Aha-kiM teSAM pradAnasAmarthyamasti?.na, kimarthamevamabhidhIyata iti?, ucyate, bhaktyA, vakSyati ca-'bhAsA asaccamosA' ityAdi, navaraM tadbhaktyA svayameva tatprAptirupajAyata iti kRtaM vistareNeti gAthArthaH // 6 // vyAkhyAtaM lezata idaM sUtragAthAdvayam, adhunA sUtrasparzikayA pratanyate, tatrAbhiSTavakIrtanakArthikAni pratipAdayannAhayuithuNaNavaMdaNanamaMsaNANi egahiANi eyANi / kittaNa pasaMsaNAvi aviNayapaNAme a egahA // 1092 // vyAkhyA-stutiH stavanaM vandanaM namaskaraNam ekAthikAnyetAni, tathA kIrtanaM prazaMsaiva vinayapraNAmau ca ekAthikA nIti gAthArthaH // 1092 // sAmprataM yaduktam 'uttamA' iti tadvyAcikhyAsuridamAhamicchattamohaNijjA nANAvaraNA carittamohAo / tivihatamA ummukkA tamhA te uttamA huMti // 1093 // ___ vyAkhyA-mithyAtvamohanIyAt tathA jJAnAvaraNAttathA cAritramohAd iti, atra mithyAtvamohanIyagrahaNena darzanasaptakaM gRhyate, tatrAnantAnubandhinazcatvAraH kaSAyAstathA mithyAtvAditrayaM ca, jJAnAvaraNaM matijJAnAdyAvaraNabhedAt paJcavidhaM, cAritramohanIyaM punarekaviMzatibhedaM, taccAnantAnubandhirahitA dvAdaza kaSAyAstathA nava nokaSAyA iti, asmAdeva yatastrividhatamasaH, kim ?-unmuktAH-prAbalyena muktAH, pRthagbhUtA ityarthaH, tasmAtte bhagavantaH, kim ?, uttamA bhavanti. Urdhva tamovRtteriti gaathaarthH||1093|| sAmprataM yaduktaM 'ArogyavodhilAbha'mityAdi, atra bhAvArthamaviparItamanavagacchannAha AruggabohilAbhaM samAhivaramuttamaM ca me ditu / kiM nu hu niANameaMti?, vibhAsA ittha kAyavyA // 1094 / / ___ vyAkhyA-ArogyAya vodhilAbhaH ArogyavodhilAbhastaM, bhAvArthaH prAgukta eva, tathA samAdhivaramuttamaM ca 'me' mama dadatviti yaduktam , atra kAkkA pRcchati-'kiM nu hu NiyANameaMti tatra kimiti paraprazne, nu iti vitarke, hu tatsamarthane, nidAnametaditi?, yaduktamArogyAdi dadatu, yadi nidAnamalamanena, sUtre pratipiddhatvAt, na ced vyarthamevoccAraNamiti, gururAha-'vibhAsA ettha kAyaba'tti vividhA bhASA vibhASA-viSayavibhAgavyavasthApanena vyAkhyetyarthaH, atra kartavyA, iyamiha bhAvanA-nedaM nidAnaM, karmavandhahetutvAbhAvAt , tathAhi-mithyAdarzanAviratipramAdakapAyayogA bandhahetavaH, na ca muktiprArthanAyAmamISAmanyatarasyApi sambhava iti, na ca vyarthameva taduccAraNamiti, tato'ntaHkaraNazuddheriti mAthArthaH // 1094 // Aha-na nAmedamitthaM nidAnaM, tathApi tu duSTameva, katham ?, iha stutyA ArogyAdipradAtAraH syurna vA ?, yadyAdyaH pakSasteSAM rAgAdimattvaprasaGgaH, atha caramaH tata ArogyAdipradAnavikalA iti jAnAnasyApi prArthanAyAM mRpAvAdadopaprasaGgaH iti, na, itthaM prArthanAyAM mRSAvAdAyogAt, tathA cAhabhAsA asacamosA navaraM bhattIi bhAsiA esA / na hu khINapijjadosA diti samAhiM ca bohiM ca // 1095 // __ vyAkhyA-bhASA asatyAmRSeyaM vartate, sA cAmantraNyAdibhedAdanekavidhA, thA coktam-"AmaMtaNi ANavaNI jAyaNi taha pucchaNI ya pannavaNI / paJcakkhANI bhAsA bhAsA icchANulomA ya // 1 // aNabhiggAheyA bhAsA bhAsA ya abhigami voddhadhA / saMsayakaraNI bhAsA voyaDa adhoyaDA ceva // 2 // " ityAdi, tatreha yAcanyA'dhikAra iti, yato yAJcAyAM vartate, yaduta-'AruggavohilAbhaM samAhivaramuttama diNtu'tti|aah-raagaadirhittvaadaarogyaadiprdaanviklaaste, tatazca kimanayeti, AmantraNI bhAjJApanI yAcanI tathA pracchanI ca prajJApanI / pratyAkhyAnI bhASA bhASecchAnulomA ca // 1 // bhanabhigRhItA bhASA bhArA cAbhiprahe bompaa| saMzayakaraNI bhASA vyAkRtA'vyAkRtava // 2 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 AvazyakahAribhadvIyA ucyate, satyametat, navaraM bhaktyA bhASitaiSA, anyathA naiva 'kSINapremadveSAH' kSINarAgadveSA ityarthaH, 'dadati' prayacchanti, kiM na prayacchanti ?, ata Aha-samAdhiM ca vodhiM ceti gAthArthaH // 1095 // kiM ca jaM tehiM dAvaM taM dinaM jiNavarehiM savvehiM / daMsaNanANacarittassa esa tivihassa uvaeso // 1096 // vyAkhyA - yattairdAtavyaM taddattaM jinavaraiH 'sarvaiH' RSabhAdibhiH pUrvameva, kiM ca dAtavyaM 1 - darzanajJAnacAritrasya sambandhibhUtaH ArogyAdiprasAdhaka epa trividhasyopadezaH, iha ca darzanajJAnacAritrasyetyuktaM mA bhUdidamekameva kasyacitsampratyaya ityatastadvyudAsArthaM trividhasyetyAheti gAthArthaH // 1096 // Aha-yadi nAma dattaM tataH kiM sAmpratamabhilaSitArthaprasAdhanasAmarthyarahitAste ?, tatazca tadbhaktiH kopayujyate iti ?, atrocyate bhaktIha jiNavarANaM vijaMtI putrvasaMciA kammA / AyarianamukkAreNa vijJA maMtA ya sijjhati // 1097 // vyAkhyA--'bhaktyA' antaHkaraNapraNidhAnalakSaNayA 'jinavarANAM' tIrthakarANAM sambandhinyA hetubhUtayA, kiM ?, 'kSIyante' kSayaM pratipadyante 'pUrvasaJcitAni' anekabhavopAttAni 'karmANi' jJAnAvaraNAdIni itthaMsvabhAvatvAdeva tadbhakteriti, asmi - nevArthe dRSTAntamAha- tathAhi - AcAryanamaskAraNa vidyA mantrAzca siddhyanti, tadbhakti matassattvasya zubhapariNAmatvAttatsiddhiprativandhakakarmakSayAditi bhAvanIyaM, gAthArthaH // 1097 // atassAdhvI tadbhaktiH, vastuto'bhilaSitArthaprasAdhakatvAd, ArobodhilAbhAderapi tannirvartyatvAt tathA cA''ha " * mokSamArgakAraNamiti jJAnaviSayaH bhattI jiNavarANaM paramAe khINapijjadosANaM / AruggabohilAbhaM samAhimaraNaM ca pArvati // 1098 // vyAkhyA - bhaktyA jinavarANAM kiMviziSTayA ? - 'paramayA' pradhAnayA bhAvabhaktyetyarthaH, 'kSINapremadveSANAM' jinAnAM, kim ?, ArogyabodhilAbhaM samAdhimaraNaM ca prApnuvanti prANina iti, iyamatra bhAvanA-jinabhaktyA karmakSayastataH sakalakalyANAvAptiriti, atra samAdhimaraNaM ca prApnuvantItyetadArogyavodhilAbhasya hetutvena draSTavyaM samAdhimaraNaprAptau niyamata eva tatprAptiriti gAthArthaH // 1098 // sAmprataM bodhilAbhaprAptAvapi jinabhaktimAtrAdeva punarbodhilAbho bhaviSyatyeva, kimanena vartamAnakAladuSkareNAnuSThAnenetyevaMvAdina manuSThAnapramAdinaM sattvamadhikRtyaupadezikamidaM gAthAdvayamAha - dvilliaM ca bohiM akarito'NAgayaM ca ptthNto| dacchisi jaha taM vinbhala ! imaM ca annaM ca cukkihisi // 1099 // hili ca bohiM akarito'NAgayaM ca patto / annaMdAI bohiM lagbhisi kayareNa mulleNa 1 // 1100 // vyAkhyA--'laddhelliyaM catti labdhAM ca prAptAM ca vartamAnakAle, kAM ?, 'bodhiM' jinadharmaprAptim, 'akurvan' iti karmarAdhInatayA sadanuSThAnena saphalAmakurvan 'anAgatAM ca' AyatyAmanyAM ca prArthayan, kim ?, drakSyasi yathA tvaM he vihvala ! - prakRte ! imAM cAnyAM vodhimadhikRtya, kiM ?, 'cukkihisi' dezIvacanataH bhrazyasi, na bhaviSyatItyarthaH // tathA labdhAM ca bodhimakurvannanAgatAM ca prArthayan, annaMdAIti nipAtaH asUyAyAm, anye tu vyAcakSate - anyAmidAnIM borSi lapsyasi kiM ?, katareNa mUlyena ?, iyamatra bhAvanA - bodhilAbhe sati tapaH saMyamAnuSThAnaparasya pretya vAsanAvazAttattapravRttireva bodhilAbho'bhidhIyate, tadanuSThAnarahitasya punarvAsanA'bhAvAttatkathaM tatpravRttiriti bodhilAbhAnupapattiH, syAdetad, evaM satyAdyasya vodhilAbhasyAsambhava evopanyastaH, vAsanA'bhAvAt na, anAdisaM sAre rAdhAvedhopamAnenAnAbhogata eva kathaJcitkarmakSayatastadavApterityetadA veditamevopodghAta ityalaM vistareNeti gAthAdvayArthaH // 1099 - 1100 // tasmAtsati bodhilAbhe tapassaMyamAnuSThAnapareNa bhavitavyaM, na yatkiJci caityAdyAlambanaM cetasyAdhAya pramAdinA bhavitavyamiti, tapassaMyamodyamavatazcaityAdiSu kRtyAvirAdhakatvAt, tathA cA''ha-- cehayakulagaNasaMghe AyariANaM ca pavayaNa sue a / savvaisuvi teNa kayaM tavasaMjamamujamaMteNaM // 1101 // vyAkhyA - caityakulagaNasaGgeSu tathAsscAryANAM ca tathA pravacanazrutayozca kiM 1, sarveSvapi tena kRtaM, kRtyamiti gamyate, kena ?, tapaHsaMyamodyamavatA sAdhuneti, tatra caityAni - arhatpratimAlakSaNAni, kulaM - vidyAdharAdi, gaNaH - kulasamudAyaH saGghaH - samasta eva sAdhyAdisaGghAtaH, AcAryAH - pratItAH, cazabdA dupAdhyAyAdiparigrahaH, bhedAbhidhAnaM ca prAdhAnyakhyApanArtham, evamanyatrApi draSTavyaM pravacanaM - dvAdazAGgamapi sUtrArthatadubhayarUpaM zrutaM sUtrameva cazabdaH svagatAneka bhedapradarzanArthaH, eteSu sarveSvapi sthAneSu tena kRtaM kRtyaM yastapaHsaMyamodyamavAn vartate, iyamaMtra bhAvanA-ayaM hi niyamAt jJAnadarzanasampanno bhavati ayameva ca gurulAghavamAlocya caityAdikRtyeSu samyak pravartate yathaihikAmuSmika guNavRddhirbhavati, viparItastu kRtyespi pravartamAno'pyavivekAdakRtyameva saMpAdayati, atra bahu vaktavyamiti gAthArthaH // 1101 // evaM tAvadgataM sUtramUla evaM mae abhidhue' tyAdi gAthAdvayaM, sAmprataM caMdesu nimmalayarA Aicesu ahiaM payAsayarA / sAgaravaragaMbhIrA siddhA siddhiM mama disaMtu // 7 // For Private Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 Avazyaka hAribhadrIyA asya vyAkhyA-iha prAkRtazailyA ArSatvAcca paJcamyarthe saptamI draSTavyeti, candrebhyo nirmalatarAH, pAThAntaraM vA 'caMde hiM nimmalayara'tti, tatra sakalakarmamalApagamAccandrebhyo nirmalatarA iti, tathA Adityebhyo'dhikaprabhAsakarAH prakAzakarA vA, kevalodyotena vizvaprakAzanAditi, vakSyati ca niyuktikAra :-'caMdAicca gahANa 'mityAdi, tathA sAgaravarAdapi gambhIratarAH, tatra sAgaravaraH - svayambhUramaNo'bhidhIyate parIpahopasargAdyakSobhyatvAt tasmAdapi gambhIratarA iti bhAvanA, sitaM-mAtameteSAmiti siddhAH, karmavigamAt kRtakRtyA ityarthaH, siddhiM paramapadaprAptiM 'mama disaMtu' mama prayacchantviti sUtragAthArthaH // 7 // sAmprataM sUtrasparzika niyuktyainAmeva gAthAM lezato vyAkhyAnayannAha-- caMdAca gahANaM pahA payAsei parimiaM khittaM / kevalianANalaMbho logAlogaM pagAsei // 1102 // vyAkhyA- 'candrAdityagrahANA' miti, atra grahA aGgArakAdayo gRhyante, 'prabhA' jyotsnA 'prakAzayati' udyotayati parimitaM kSetramityatra tAtsthyAttadvyapadezaH, yathA maJcAH krozantIti, kSetrasyAmUrtatvena mUrtaprabhayA prakAzanAyogAditi bhAvanA, kevalajJAnalAbhastu lokAlokaM 'prakAzayati' sarvadharmairudyotayatIti gAthArthaH // 1102 // ukto'nugamaH, nayAH sAmAyikavad draSTavyAH // iti caturviMzatistavaTIkA samApteti // vyAkhyAyAdhyayanamidaM prAptaM yatkuzalamiha mayA tena / janmapravAhahataye kurvantu jinastavaM bhavyAH // 1 // iti zrIcaturviMzatistavAdhyayanaM sabhASyaniryukttivRttikaM samAptam // atha tRtIyaM vandanAdhyayanam sAmprataM caturviMzatistatrAnantaraM vandanAdhyayanaM, tasya cAyamabhisambandhaH, anantarAdhyayane sAvadyayogaviratilakSaNasAmAyopadeSNA matAmutkIrtanaM kRtam, iha svarhadupadiSTasAmAyikaguNavata evaM vandanalakSaNA pratipattiH kAryeti pratipAdyate, yadvA-caturviMzatistave'rhadguNotkIrtanarUpAyA bhakteH karmakSaya uktaH, yathoktam- 'bhattIeN jiNavarANaM khijjaMttI putrasaMciA kamma'tti, 'vandanAdhyayane'pi kRtikarmarUpAyAH sAdhubhakestadvato'sAveva pratipAdyate, vakSyati ca - "viNaovayAra mANasa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthagarANa ya ANA suyadhammArAhaNA'kiriyA // 1 // " athavA sAmAyike cAritramupavarNitaM, caturviMzatistave tvarhatAM guNastutiH, sA ca darzanajJAnarUpA evamidaM tritayamuktam, asya ca vitathAsevanAyAmaihikAmuSmikApAyaparijihIrSuNA gurornivedanIyaM tacca vandanapUrvamityatastannirUpyate, itthamanenAnekaprakAreNa sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcaM vaktavyAni tatra nAmaniSpanne nikSepe vandanAdhyayanamiti (nAma) tatra vandanaM nirUpyate - 'vadi abhivAdanastutyoH' ityasya' karaNAdhikaraNayozce (pA03-3-117 ) ti lyuT, 'yuvoranAkAvi' (pA07-1-1) tyanAdezaH, 'idito num dhAtoriti ( pA07-1-58) numAgamaH, tatazca vandyate - stUyate'nena prazastamanovAkkAyavyApArajAleneti vandanam, asyAdhunA paryAyazabdAn pratipAdayannidaM gAthAzakalamAha niyuktikAraH dacihakikammaM pUyAkammaM ca viNayakammaM ca / 1 vinayopacAraH mAnasya bhaJjanA pUjanA gurujanasya / sIrthakarANAM cAjJA zrutadharmArAdhanA'kriyA // 1 // vandanaM-nirUpitameva, 'ciJ cayane' asya 'striyAM ktin' ( pA0 3 - 3 - 94 ) kuzalakarmaNazca cayanaM citiH, kAraNe kAryopacArAdrajoharaNAdyupadhisaMhatirityarthaH cIyate asAviti vA citiH, bhAvArthaH pUrvavat, 'DukRJ karaNe' asyApi ktinpratyayAntasya karaNaM kRtiH avanAmAdikaraNamityarthaH kriyate'sAviti vA kRtiH - mokSAyAvanAmAdiceSThaiva, vandanaM ca citizca kRtizca vandanacitikRtayaH tA eva tAsAM vA karma vandanacitikRtikarma, karmazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate anekArthazcAyaM kvacitkArakavAcakaH 'karturIpsitatamaM karme ( pA0 1-4-49 ) ti vacanAt kvacit jJAnAvaraNIyAdivAcakaH, 'kRtsnakarmakSayAnmokSa' ( tattvA0 a0 10 sU0 3 ) iti vacanAt, kacit kriyAvAcakaH, 'gandharvA raJjitAH sarve, saGgrAme bhImakarmaNeti vacanAt iha kriyAvacanaH parigRhyate, tatazca vandakarma citikarma kRtikarma iti, iha ca punaH kriyA'bhidhAnaM viziSTAvanAmAdikriyApratipAdanArthamaduSTameveti, 'pUja pUjAyAm' asya 'gurozca hala' ( pA03 - 3- 103 ) ityapratyayAntasya pUjanaM pUjA - prazastamanovAkkAya ceSTetyarthaH, pUjAyAH karma pUjAkarma pUjA kriyetyarthaH, pUjaiva vA karma pUjAkarma, ghazabdaH pUjAkriyAyA vandanAdikriyAsAmyapradarzanArthaH ' NIJ prApaNe' ityasya eraci( pA03-3-56 ) ti acpratyaye guNe ayAdeze sati vipUrvasya vinayanaM vinayaH, karmApanayanamityarthaH, vinIyate aisargprakAraM karmeti vinayastasya karmavinayakarma, caH pUrvavadeva, ayaM gAthArddhasaMkSepArthaH // Aha kAya karasava ke vAvi kAhe va kaikhutto ! // 1102 // kaioNayaM kaisiraM kaihiM ca Avassaehi parisuddhaM / kahadosa vimukaM kihakammaM kIsa kIrai vA 1 // 1103 // For Private Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 AvazyakahAribhadrIyA idaM vandanaM kartavyaM kasya vA kena vA'pi 'kadA vA' kasmin vA kAle 'katikRtvo vA' kiyatyo vA vaaraaH| avanatiH-avanataM, katyavanataM tadvandanaM kartavyaM ?, katiziraH kati zirAMsi tatra bhavantItyarthaH, katibhirAvazyakaiHAvartAdibhiH parizuddhaM, katidoSavipramuktaM, TolagatyAdayo doSAH, 'kRtikarma' vandanakarma 'kIsa kIraItti kimiti vA kriyata iti gaathaadvysNkssepaarthH|| avayavArtha ucyate, tatra vandanakarma dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyato mithyAdRSTeranupayuktasamyagdRSTezca, bhAvataH samyagdRSTarupayuktasya, citikarmApi dvidhaiva-dravyato bhAvatazca, dravyatastApasAdiliGgagrahaNakarmAnupayuktasamyagdRSTe rajoharaNAdikarma ca, bhAvataH samyagdRSTyupayuktA rajoharaNAdyupadhikriyeti, kRtikarmApi dvidhA-dravyataH kRtikarma nihnavAdInAmavanAmAdikaraNamanupayuktasamyagdRSTInAM ca, bhAvataH samyagdRSTyupayuktAnAmiti, pUjAkApi dvidhAdravyato nihnavAdInAM manovAkkAyakriyA anupayuktasamyagdRSTInAM ca, bhAvataH samyagdRSTyupayuktAnAmiti, vinayakarmApi dvidhA-dravyato nihUvAdInAmanupayuktasamyagdRSTInAM ca, bhAvata upayuktasamyagdRSTInAM vinaya kriyeti // sAmprataM vandanAdiSu dravyabhAvabhedapracikaTayiSayA dRSTAntAna pratipAdayannAha sIyale khuDDae kaNhe, sevae pAlae tahA / paMcete diTuMtA kiikamme hoMti NAyanA // 1104 // vyAkhyA-sItalaH kSullakaH kRSNaH sevakaH pAlakastathA paJcaite dRSTAntAH kRtikarmaNi bhavanti jJAtavyA iti / kaH punaH zItalaH?, tatra kathAnakam-egassa raNNo putto sIyalo NAma, so ya NiviNNakAmabhogo pavatio, tassa ya bhagiNI ekasya rAjJaH putraH zItalo nAma, sa ca nirviNakAmabhogaH pravrajitaH, tasya ca bhaginI aNNassa raNo diNNA, tIse cattAri puttA, sA tesiM kahataresu kahaM kahei, jahA tujjha mAtulao puvapavaio, evaM kAlo vaJca te'vi annayA tahArUvANaM therANaM aMtie pavaiyA cattAri, vahassuyA jAyA, AyariyaM pucchi mAulagaM vaMdagA jti| emiyare sao. tattha gayA, viyAlo jAuttikA vAhiriyAe ThiyA, sAvago ya NayaraM pavesiukAmo so bhaNiosIyalAyariyANaM kahehi-je tujhaM bhAiNijjA te AgayA biyAlotti na paviTThA, teNaM kahiyaM, tuTTho, imesipi rattiM suheNa ajjhavasANeNa cauNhavi kevalaNANaM samuppaNNaM / pabhAe AyariyA disAu paloei, ettAhe muhutteNaM ehiMti, porisisuttaM maNe karati acchati, ugghADAe asthaporisitti, aicirAvie ya te devakuliyaM gayA, te vIyarAgA na ADhAyaMti, DaMDao'NeNa Thavio, paDikkato, Aloie bhaNai-kao vaMdAmi? bhaNaMti-jao bhe paDihAyai, so ciMtei-aho duTThasehA nillajatti, tahavi roseNa vaMdai, causuvi vaMdiesu, kevalI kira pukhapauttaM uvayAraM na bhaMjai jAva na paDibhijai, esa jIyakappo, , bahuzrutA jAtAH, AcArya pRSThA mAmAtUlaH pUrva pravajitaH, evaM kAlo jAta itikRtvA bAhirikAyAM sthitAH, 1 anya rAjJe dattA, tasyAzcatvAraH putrAH, sA tebhyaH kathAntareSu (kathAvasarepu) kathAM kathayati-yathA yuSmAkaM mAtulaH pUrva pravajitaH, evaM kAlo bajati / te'pi anyadA tathArUpANAM sthavirANAmantike prabajitAzcatvAraH, bahuzrutA jAtAH, AcArya pRSTvA mAtulaM vandituM yAnti / ekasminnagare zrutaH, tatra gatAH, vikAlo jAta itikRtvA bAhirikAyAM sthitAH, zrAvakazca nagara praveSTukAmaH sa bhaNitaH-zItalAcAryebhyaH kathaye:-ye yupmAkaM bhAgineyAste mAgatA vikAla iti na praviSTAH, tena kathitaM, tuSTaH, epAmapi rAtrI zubhenAdhyavasAyena caturNAmapi kevalajJAnaM samutpannaM / prabhAte AcAryA dizaH pralokayati, adhunA muhUrtenaipyanti, sUtrapArupI kurvantaH (iti) manye tiSThanti, udghATAyAmarthapauruSImiti, aticirAyite ca te devakulikAM gatAH, te vItarAgA nAdriyamte, daNDako'nena sthApitaH, pratikrAntaH, Alocite bhaNati-kuto vande?, bhaNanti-yato bhavartA pratibhAsate, sa cintayati-aho duSTazaikSA nirlajjA iti, tathApi ropeNa vandate, caturva pi vanditepu, kevalI kila pUrvaprayuktaM upacAra na bhanakti yAvanna pratibhidyate (jJAyate ), epa jItakalpaH, tesu natthi puvapavatto uvayArotti, bhaNaMti-davavaMdaNaeNaM vaMdiyA bhAvavaMdaNaeNaM vaMdAhi, taM ca kira vaMdaMtaM kasAyakaMDaehiM chahANapaDiyaM pecchaMti, so bhaNai-eyapi najai?, bhaNaMti-bADhaM,kiM aisao asthi ?, Ama, kiMchAumathio kevalio?, kevali bhaNaMti kevalIo, so kira taheva uddhasiyaromakUvo aho mae maMdabhaggeNa kevalI AsAtiyatti saMvegamAgao, tehiM ceva kaMDagaThANehiM niyattotti jAva apuvakaraNaM aNupaviThTho, kevalaNANaM samuppaNNaM, cautthaM vaMdaMtassa samattI / sA veva kAiyA ciThA egaMmi baMdhAe egaMmi mokkhAya / purva davavaMdaNaM Asi pacchA bhAvavaMdaNaMjAyaM 1 // idAnI kSullakaH, tatrApi kathAnakam-ego khuDDago AyarieNa kAlaM karamANeNa lakkhaNajutto Ayario Thavio, te sadhe pavaiyA tassa khuDDagassa ANANiddese vardRti, tesiM ca kaDAdINaM therANa mUle paDhai / aNNayA mohaNijjeNa vAhijato bhikkhAe gaesu sAsu bitijaeNa saNNApANayaM ANAvettA mattayaM gahAya uvahayapariNAmo vaccai egadisAe, parissaMto ekkahiM vaNasaMDe vIsamai, teSu nAsti pUrvapravRtta upacAra iti, bhaNanti-dravyavandanakena vanditA bhAvavandanakena vandasva, taM ca kila vandamAnaM kaSAyakaNDakaiH paTUsthAnapatitaM pazyanti, sa bhaNati-etadapi jJAyate ?, bhaNanti-bAda, kimatizayo'sti ?, om , kiM chAnasthikaH kaivalikaH ?, kevalino bhaNanti-kaivalikaH, sa kila tathaiboSitaromakUpaH aho mayA mandabhAgyena kevalina AzAtitA iti saMvegamAgataH, taireva kaNDakasthAnanirvRtta iti yAvadapUrvakaraNamanupraviSTaH, kevalajJAnaM samutparya, caturtha vandamAnasya samAptiH / saiva kAyikI ceSTA ekasmin bandhAyakasmin mokSAya / pUrva dravyavandanamAsIt pazcAdAvavandanaM jAtaM // ekaH dhulaka bhAcAryeNa kAlaM kurvatA lakSaNayukta bhAcAryaH sthApitaH, te sarve prabajitAstassa kSullakasyAjJAnirdeze vartante, teSAM ca kRtAdInAM sthavirANAM mUle ti / anyadA mohanIyena bAdhyamAno bhikSAya gatepu sAdhupu dvitIyena saMjJApAnIyamAnAyya mAnakaM gRhItvopahatapariNAmo vrajati ekadizA,parizrAnta ekasmin vanakhaNDe vizvAmyati, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 AvazyakahAribhadrIyA tassa ya puphiyaphaliyamsa magjhe samIjjhukUkharassa peDhaM baddhaM, logo tattha pUrya karei, tilagabaulAINaM na kiMciki, so ciMtei-(Na)eyassa peDhassa guNeNa eI se pUjA kijjai, ciI nimittaM, so bhaNai-ee kiM Na accheha ?, te bhaNati-pucillaehi kaelayaM eyaM, taM ca jaNo vaMdai, tassavi ciMtA jAyA, pecchaha, jArisa samijhukkharaM tAriso mi ahaM, annevi tattha bahusuyA rAyaputtA inbhaputtA papaiyA asthi, te Na ThaviyA, ahaM Thavio, mamaM pUei, kao majjha samaNattaNaM !, rayaharaNaNimittaM citIguNeNa vaMdati, paDiniyatto / iyarevi bhikkhAo AgayA maggaMti, na lahaMti suti vA pavittiM vA, so Agao AloeijahA'haM saNNAbhUmi gao, mUlA ya uddhAio, tattha paDio acchio, iyANi uvasaMte Agaomi, te tuhA, pacchA kaDAINaM Aloeti, pAyacchittaM ca paDivajai / tassa puviM dadhaciI pacchA bhAvaciI jAyA2 ||idaaniiN kRSNastatrakathAnaka-vAravaIe vAsudevo vIrio kolio, so vAsudevabhatto, so ya kira vAsudevo vAsAratte bahave jIvA vahijaMtitti No NIti, so tasya ca puSpitaphalitasya madhye zamIzAkhAyAH pIThaM baddhaM, loka stana pUjA karoti, tilakabakulAdInAM na kiJcidapi, sa cintayati-(na)etasya pIThasya guNeneyatI bhasya pUjA kriyate, citinimisaM, sa bhaNati-etAn kiM nArthayata?, te bhaNanti-purAtanaiH kRtametat ,taMca jano vandate, tasyApi cintA jAtA, pazyata, yArazI zamIzAkhA sAhazo'smi ahaM, anye'pi tatra bahuzrutA rAjaputrA ibhyaputrAHpranajitAH santi, te na sthApitAH, ahaM sthApitaH, mAM pUjayati, kuto mama zrAmaNyaM 1, rajoharaNamAtracitiguNena pabante, prtinivRttH| itare'pi bhikSAta AgatA mArgayanti, na labhante zrutiM vA pravRti vA, sa Agata AlocayatiyathA'haM saMjJAbhUmi gataH, mUlAcAvadhAvitaH, tama patitaH sthitaH, idAnImupazAnte Agato'si, te tuSTAH, pazcAt kRtAdibhya Alocayati prAyazcittaM ca pratipadhate / tasya pUrva vanyacitiH pazcAdAvacitirjAtA // dvArikAyAM vAsudevo vIrakaH kolikaH, sa vAsudevabhaktaH, saca kila vAsudevo varSArAne bahavo jIvA vadhyamsa iti na nirgacchati, sa vIrao yAraM alabhaMto pupphachajjiyAe aJcaNaM kAUNa vaccai diNe diNe, na ya jemei, parUDhamaMsU jAo, vatta varisAratte nIti rAyA, savi rAyANo uvaThiyA, vIrao pAesu paDio, rAyA pucchai-vIrao dudhalotti, vAravAlehiM kahiyaM jahAvattaM, raNNo aNukaMpA jAyA, avAriyapaveso ko vIragassa / vAsudevo ya kira savAu dhUyAu jAhe vivAhakAle pAyavaMdiyAo eMti tAhe pucchai-kiM puttI! dAsI hohisi udAhu sAmiNitti, tAo bhaNaMti-sAmiNIo hohAmutti, rAyA bhaNai-to khAyaM pabayaha bhaTTAragassa pAyamUle, pacchA mahayA NikkhamaNasakkAreNa sakkAriyAo pavayaMti, evaM vaccai kaalo| aNNayA egAe devIe dhUyA, sA ciMtei-savAo pavA vijaMtI, tIe dhUyA sikkhAviyA-bhaNAhi dAsI homitti, tAhe saghAlaMkiyavibhUsiyA uvaNIyA pucchiyA bhaNai-dAsI homitti, vAsudevo ciMtei-mama dhUyAo saMsAraM AhiMDaMti taha ya aNNehiM avamANijjati to na lahayaM, etthaM ko uvAo?, jeNa aNNAdhi evaM na karehidi laddho uvAo, vIragaM vIrako belAmalabhamAnaH puSpachajikayA (dvArazAkhAyAH) arcanaM kRtvA vrajati dine dine, na ca jemati, prarUDhazmazrurjAtaH, vRtte varNane nirgarati rAjA, sarve'pi rAjAna upasthitAH, vIrakaH pAdayoH patitaH, rAjA pRcchati-vIraka! durbala iti, dvArapAlaiH kathitaM yathAvRttaM, rAjJo'nukampA jAtA, avAritapravezaH kRto dhIrakasya / vAsudevazca kila sarvA duhi tRryadA vivAhakAle pAdabandakA AyAnti tadA pRcchati-kiM putri! dAsI bhaviSyasi utAho svAminIti, tA bhaNanti-svAminyo bhaviSyAma iti, rAjA bhaNati-tadA khyAtaM (prasiddhaM) pramajata bhahArakasya pAdamUle, pazcAnmahatA niSkramaNasatkAreNa saskRtAH pravajanti, evaM prajati kAlaH / anyadekayA dezyA duhitA, sA cintayati-sarvAH pravAjyante, tayA duhitA zikSitA-bhaNerdAsI bhavAmIti, tadA sarvA. ladhAravibhUSitopanItA pRSTA bhaNati-dAsI bhavAmIti, vAsudevacintayati-mama duhitaraH saMsAraM AhiNDante tathA cAnyaH avamanyante tadA na laSTa, atra ka upAyo, yenAnyA api evaM na kuryuriti cintayati, kabdha upAyaH, vIrakaM pucchai-asthi te kiMci kayapuvayaM ? bhaNai-Nasthi, rAyA bhaNai-ciMtehi, tao suciraM ciMtettA bhaNai-asthi, bayarIe uriM saraDo so pAhANeNa AhaNettA pADio mao ya, sagaDavaTTAe pANiyaM vahaMtaM vAmapAeNa dhAriyaM ubelAe gayaM, pajjaNapaDiyAe macchiyAo paviThAo hattheNa ohADiyA va sumugumaMtIu houtti / vIe divase atthANIe solasaha rAyasaha smANaM magjhe bhaNai-suNaha bho! eyassa vIragassa kuluppattI suyA kammANi ya, kANi kammANi ?, vAsudevo bhaNai-'jeNa rattasiro nAgo, basaMto bayarIvaNe / pADio puDhavisattheNa vemaI nAma khattio // 1 // jeNa cakkukkhayA gaMgA, vahaMtI kalumorayaM dhAriyA vAmapAeNaM vemaI nAma khattio // 2 // jeNa ghosavaI seNA, vasaMtI klsiipure| dhAriyA vAmahattheNa, ghemaI nAma khattio // 3 // eyassa dhUyaM demitti, so bhaNio-dhUyaM te demitti, necchai, bhiuDIkayA, diNNA nIyA ya gharaM, sayaNije acchai, imo se sarva karei, aNNayA rAyA pucchai-kiha te vayaNaM karei ?, vIrao bhaNai-ahaM sAmiNIe pRcchani-asti tava kiJcitkRtapUrva ?, bhaNati-nAsti, rAjA bhArati-cintaya, tataH suciraM cintayitvA bhaNati-asti, badaryA upari saraTaH sa pASANe nAdatya pAtito mRtazca, zakaTavA pAnIyaM vahan vAmapAdena kRtaM udvelayA gataM, pAyanaghaTikAyAM makSikAH praviSTA hastenohAyitA gumagumAyamAnA bhavantviti / dvitIye divase bhAgyAyo poDazAnA rAjasahasrANAM madhye bhaNati-zRNuta bho etasya vIrakasya kulotpattiH zrutA karmANi ca, kAni karmANi', vAsudevo bhaNati-yena rakazirA nAgo vasan badarI bne| pAtitaH pRthvIzaraNa ve matirnAma (sa uskRSTaH) kSatriyaH ||1||yen cakrorakSatA gaGgA vahantI kalupodakam / vAmapAdena enA ve manirgama kSagriyaH ||2||yen ghoSavatI senA vasantI kalazIpure / etA vAmahastena vai matirgama kSatriyaH // 3 // etamI duhitaraM dadAmi ti, sa bhaNita:-duhitaraM te dadAmIti, necchati, bhRkuTI kRtA, dattA nItA ca gRhaM, zayanIye tiSThati, ayaM tasyAH sarva karoti, anyadA rAjA pRpachati-kathaM te pavanaM karoti, vIrako bhaNani-ahaM svAminyA o gumagamaMtIo Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA . dAsotti, rAyA bhaNai-sarva jai Na karAvesi to te Natthi NippheDao, teNa raNo AkUyaM NAUNaM gharagaeNaM bhaNiyAjahA pajjaNaM karehitti, sA ruhA, koliyA! appayaM Na yANasi?, teNa uTheUNa rajjueNa AhayA, kuvaMtI ranno mUlaM gayA, pAyavaDiyA bhaNai-jahA teNAhaM kolieNa AhayA, rAyA bhaNai-teNaM cevasi mae bhaNiyA-sAmiNI hohitti, to dAsI taNaM maggasi, ahaM ettAhe na sAmi, sA bhaNai-sAmiNI homi, rAyA bhaNai-vIrao jai sa maNNihiti, moiyA ya pviyaa| arihaNemisAmI samosario, rAyA Niggao, saba sAha vArasAvattaNa vaMdai, rAyANo parissaMtA ThiyA, vIrao vAsudevANuvattIe baMdai, kaNho Abaddhaseo jAo, bhaTTArao pucchio-tihiM sahehiM saehiM saMgAmANaM na evaM parissatomi bhagavaM1, bhagavayA bhaNiyaM-kaNhA ! khAigaM te sammattamuppADiyaM titthagaranAmagotaM ca / jayA kira pAe viddho tadA jiMdaNagarahaNAe sattamAe puDhavIe paddhellayaM AuyaM ubeDhaMteNa taccapuDhavimANiya, jai AuyaM dharato paDhamapuDhavimANeto, dAsa iti, rAjA bhaNati-sarva yadi na kArayasi tadA tava nAsti niskeTaH, tena rAjJa bhAkUtaM jJAtvA gRhagatena bhaNitA-yathA pAyana kurviti, sAruSTA, kolika! AsmAnaM na jAnIye?, tenosthAya rajvA''hatA, kUjantI rAjJo mUlaM gatA, pAdapatitA bhaNati-yathA tenAhaM kolikenAhatA, rAjA bhaNati-tenaivAsi mayA bhaNitA-svAminI bhaveti, tadA tvaM dAsatvaM mArgayasi, ahamadhunA na vasAmi (tvo zAmi), sA bhaNati-svAminI bhavAmi, rAjA bhaNati-dhIrako yadi sa maMsyati, mocitA pravrajitA ca / ariSTanemisvAmI samavamRtaH, rAjA nirgataH, sarvAn sAdhUn dvAdazAvartena vandate, rAjAnaH parizrAntAH sthitAH, vIrako vAsude vAnuvRttyA vandate kRSNa Abaddhavedo jAtaH, bhaTThArakaH pRSTaH-tribhiH SatvadhikaiH zataiH saMgrAmaH naivaM parizrAnto'smi bhagavan !, bhagavatA bhaNita-kRSNa! kSAyika tvayA samyaktvamutpAdita tIrthakAnAmagotraM ca / yadA kila pAde viddhastadA nindanagaTabhyAM saptamyAM pRthvyA baddamAyurudveSTayatA tRtIyapRthvImAnItaM, yadyAyuradhArayiSaH prathamapRthvImAneSyaH, *sAsAmi aNNe bhaNaMti-iheva vaMdaMteNaMti / bhAvakiikammaM vAsudevassa, davakiikammaM vIrayassa 3 // idAnIM sevakaH, tatra kathAnakamegassa raNo do sevayA, tesiM allINA gAmA, tesiM sImAnimitteNa bhaMDaNaM jAyaM, rAyakulaM pahAviyA, sAhU diTho, ego bhaNai-bhAveNa 'sAdhuM dRSTvA dhruvA siddhiH' payAhiNIkA vaMdittA gao, vitio tassa kira ugghaDayaM karei, so'vi vaMdai, taheva bhaNai, vavahAro Avaddho, jio, tassa davapUyA, iyarassa bhAvapUyA 4 // idAnIM pAlakaH, tatra kathAnakam-bAravaIe vAsudevo rAyA, pAlayasaMbAdao se puttA, mI samosaDho, vAsudevo bhaNai-jo kallaM sAmi paDhama vaMdai tassa ahaM jaM magai taM demi, saMveNa sayaNijAo uhettA vaMdio, pAlaeNa rajalobheNa siggheNa AsarayaNeNa gaMtUNa vedio, so kira abhavasiddhio vaMdai hiyaeNa akkosai, vAsudevo niggao pucchai-keNa tujjhe ajja paDhamaM vaMdiyA ?, sAmI bhaNai-daghao pAlaeNaM bhAvao saMveNaM, saMbarasa taM diNNaM 5||evN tAvadvandanaM paryAyazabdadvAreNa nirUpitam , adhunA yadukkaM 'kartavyaM karaya veti sa nirUpyate, tatra yeSAM na kartavyaM tAnabhidhitsurAha anye bhaNanti-ihaiva vandamAneneti / bhAvakRtikarma vAsudevasya, dravyakRtikarma vIrakasya // ekasya rAjJo dvau sevako, tayorAsasau grAmI, tayoH sImAnimittaM bhaNDanaM jAtaM, rAjakulaM pradhAvitau, sAdhurraSTaH, eko bhaNati-bhAvena pradakSiNIkRtya vanditvA gataH, dvitIyastasya kilAnuvarttanaM karoti, so'pi vandate, tathaiva bhaNati, vyavahAra AbaddhaH, jitaH, tasya dravyapUjA itarasya bhAvapUjA / dvArikAyAM vAsudevo rAjA, pAlakazAmbAdayastasya putrAH, nemiH samavasRtaH, vAsudevo bhaNati-yaH kalye svAminaM prathamaM vandate tassAyahaM yanmArgayati taddadAmi, zAmbena zayanIyAdutthAya vanditaH, pAlakena rAjyalobhena zIghraNAzvaratnena gatvA vanditaH, sa kilAbhavyasiddhiko vandate hRdayenAkrozati, vAsudevo nirgataH pRcchati-kena yUyamadya prathamaM vanditAH ?, svAmI bhaNati-dravyataH pAlakena bhAvataH zAmbena, zAmbAya taddattaM / / asaMjayaM na vaMdijA, mAyaraM piyaraM guruM / seNAvaI pasatthAraM, rAyANaM devayANi ya // 1105 // vyAkhyA-na saMyatA asaMyatAH, aviratA ityarthaH, tAnna vandeta, kaM ?-'mAtaMraM' jananI tathA 'pitara' janakam , asaMyatamiti vartate, prAkRtyazailyA cA'saMyatazabdo liGgatraye'pi yathAyogamabhisaMbadhyate, tathA 'guruM pitAmahAdilakSaNam , asaMyatatvaM sarvatra yojanIyaM, tathA hastyazvarathapadAtilakSaNA senA tasyAH patiH senApatiH-gaNarAjetyarthaH, taM senApati, 'prazastAra' prakarSaNa zAstA prazAstA taM-dharmapAThakAdilakSaNaM, tathA baddhamukuTo rAjA'bhidhIyate taM rAjAnaM, daivatAni ca na vandeta, devadevIsaGgrahArtha daivatagrahaNaM, cazabdAlekhAcAryAdigraho veditavya iti gAthArthaH // 1105 // idAnIM yasya vandanaM kartavyaM sa ucyate samaNaM vaMdija mehAvI, saMjayaM susamAhiyaM / paMcasamiya tiguttaM, assaMjamaduguMchagaM // 1106 // vyAkhyA-zramaNaH-prAgnirUpitazabdArthaH taM zramaNaM 'vandeta' namaskuryAt, kaH ?-'medhAvI' nyAyAvasthitaH, sa khalu zramaNaH nAmasthApanAdibhedabhinno'pi bhavati, ata Aha-saMyate' sam-ekIbhAvena yataH saMyataH, kriyAM prati yatnavAnityarthaH, asAvapi ca vyavahAranayAbhiprAyato labdhyAdinimittamasampUrNadarzanAdirapi saMbhAvyate, ata Aha-'susamAhitaM' darzanAdiSu suSTu-samyagAhitaH susamAhitastaM, susamAhitatvameva daryate-paJcabhirIryAsamityAdibhiH samitibhiH samitaH pazca samitastaM, tisRbhirmanoguptyAdibhirguptibhirguptastaM triguptaM, prANAtipAtAdilakSaNo'saMyamaH asaMyama garhati-jugupsatItyasaMyamajugupsaka stam, anena dRDhadharmatA tasyAveditA bhavatIti gAthArthaH // 1106 // Aha-kimiti yasya kartavyaM vandanaM sa evAdI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA noktaH ?, yena yeSAM na kartavyaM mAtrAdInAM te'pyuktA iti, ucyate, sarvapArSadaM hIdaM zAstraM, trividhAzca vineyA bhavanti-kecidudghaTitajJAH kecinmadhyamabuddhayaH kecitprapaJcitajJA iti, tatra mA bhUtpapazcitajJAnAM matiH-uktalakSaNasya zramaNasya kartavya mAtrAdInAM tu na vidhirna pratiSedha ityataste'pyuktA iti, yadyevaM kimiti yeSAM na kartavyaM ta evAdA uktA iti?, atrocyate, hitApravRttarahitapravRttiguru saMsArakAraNamiti darzanArthamityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH-zramaNaM vandeta medhAvI saMyatamityuktaM, tatretthambhUtameva vandeta, na tu pArzvasthAdIn , tathA 'cAha__ paMcaNhaM kiikammaM mAlAmarueNa hoi dihrato / veruliyanANadaMsaNaNIyAvAse ya je dosA // 1107 // vyAkhyA-'paJcAnAM' pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAcchandAnAM 'kRtikarma' vandanakarma, na kartavyamiti vAkyazeSaH, ayaM ca vAkyazeSaH 'zramaNaM vandeta medhAvI saMyata' mityAdi granthAdavagamyate, pArzvasthAdInAM yathoktazramaNaguNavikalatvAt, tathA saMyatAnAmapi ye pArzvasthAdibhiH sArddha saMsarga kurvanti teSAmapi kRtikarma na kartavyaM, Aha-kuto'yamartho'vagamyate ?, ucyate, mAlAmarukAbhyAM bhavati dRSTAnta iti vacanAt, vakSyate ca-'asuiThANe paDiyA' ityAdi, tathA 'pakkaNakule' ityAdi 'veruliyatti saMsargajadoSanirAkaraNAya vaiDUryadRSTAnto bhaviSyati, vakSyati ca-'suciraMpi acchamANo verulio' ityAdi, tatpratyavasthAnaM ca 'aMbarasa ya niMbassa ye' tyAdinA saprapaJcaM vakSyate, 'NANa'tti darzanacAritrAsevanasAmarthya vikalA jJAnana 1 azucisthAne patitA 2 zvapAkakule 3 suciramapi tiSThan vaiDUrya 4 Anasya ca nimbasya ca yaprathAnA evamAhuH-jJAnina eva kRtikarma kartavyaM, vakSyate ca-'kAma caraNaM bhAvo taM puNa NANasahio samANei / Na ya nANaM tu na bhAvo teNa ra NANI paNivayAmo // 1 // ' ityAdi, 'dasaNa'tti jJAnacaraNadharmavikalAH svalpasattvA evamAhuH-- darzanina eva kRtikarma kartavyaM, vakSyate ca-jaha NANeNaM Na viNA caraNaM NAdaMsaNissa iya nANaM / na ya daMsaNaM na bhAvo teNa ra dihiM paNivayAmo // 1 // ' ityAdi, tathA'nye sampUrNacaraNadharmAnupAlanAsamarthA nityavAsAdi prazaMsanti saGgamasthavirodAharaNena, apare caityAdyAlambanaM kurvanti, vakSyate ca-jAhe'viya paritaMtA gAmAgaranagarapaTTaNamaDaMtA / to kei nIyavAsI saMgamatheraM vavaisati // 1 // ' ityAdi, tadatra nityavAse ca ye doSAH cazabdAt kevalajJAnadarzanapakSe ca caityabhaktyA''ryikAlAbhavikRtiparibhogapakSe ca te vaktavyA iti vAkyazeSaH, eSa tAvadgAthAsaMkSepArthaH // sAmprataM yaduktaM 'paJcAnAM kRtikarma na kartavyam' atha ka ete paJca ?, tAn svarUpato nidarzayannAhapAsattho osanno hoi kusIlo taheva sNstto|ahchNdo'viy ee avaMdaNijjA jiNamayaMmi // 1 // (pra0) __vyAkhyA-kileyamanyakartRkI gAthA tathA'pi sopayogA ceti vyAkhyAyate / tatra pArzvasthaH darzanAdInAM pArve tiSThatIti pAvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAH pAzeSu tiSThatIti pAzasthaH,-'so pAsattho duviho sadhe dese ya kAmaM caraNaM bhAvastat punanisahitaH saMpUrayati / na ca jJAnaM naiva bhAvastasmAt jJAninaH praNipatAmi // 1 // 2 yathA jJAnena na vinA caraNaM nAdarzanina iti jJAnam / na ca darzanaM na bhAvastasmAt ! dRSTimataH praNipatAmi 1||3ydaapi ca paritAntA prAmAkaranagarapattanamaTantaH / tataH kecita nityavAsinaH saMgamasthaviraM vyapadizanti // 1 // ( )4 sa pArzvastho dvividhA-sarvasmin deze ca hoI NAyavo / sabaMmi NANadasaNacaraNANaM jo u pAsaMmi // 1 // desaMmi ya pAsattho sijjAyara'bhihaDa rAyapiMDaM vA / NiyayaM ca aggapiMDaM bhuMjati NikkAraNeNaM ca // 2 // kulaNissAe viharai ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNaI // 3 // ' avasannaH-sAmAcAryAsevane avasannavadavasannaH, 'osanno'vi ya duviho sake dese ya tattha sabaMmi / uubaddhapIDhaphalago ThaviyagabhoI yaNAyabo // 1 // ' dezAvasannastu-AvassagasajjhAe pddilehnnjhaannbhikkh'bhttddhe| AgamaNe NiggamaNe ThANe ya nnisiiynntuytttte||1|| AvassayAi Na kare karei ahavAvihINamadhiyAI / guruvayaNabalAi tathA bhaNio esoya osano // 2 // goNo jahA palaMto bhaMjA samilaM tu so'Si emeva / guruyayarNa akarato balAikuIpa ussuunnnno||3||'bhyti kuzIlA' kutsitaM zIlamasyeti kuzIlA,-tiSiho hoi kusIlo gANe taha dasaNe caritte ya / eso avaMdaNijjo patto bIyarAgehiM ||1||nnaanne NANAyAraM jou pirAhera kAlamAIye / IsaNe bhavati jJAtavyaH / sarvasmin jJAnadarzanacaraNAnAM yastu pArve // 1 // deze ca pArzvasthaH zayyAtarAbhyAhRte rAjapiNDaM vA / nityaM cAmapiNDaM bhunakti niSkAraNena ca // 2 // kulanizrayA viharati sthApanAkulAni cAkAraNe vizati / saMkhaDIpralokanayA gacchati tathA saMstavaM karoti // 3 // 2 avasanno'pi ca dvividhaH sarvasmin deze ca tatra sarvasmin / RtubaddhapIThaphalakaH sthApitabhojI ca jJAtavyaH // 1 // AvazyakasvAdhyAyayoH pratilekhanAyAM dhyAne bhikssaayaambhkaarthe| Agamane nirgamane sthAne ca nipIdane tvagvarttane // 1 // AvazyakAdi na karoti athavA'pi karoti hInAdhikAni (vaa)| guruvacanabalAttathA bhagita puSa cAdasamaH // 2 // gauryathA valgan bhanakti samilA tu so'pyevameva / guruvacanamakurvan balAt karoti vAvasannaH // 3 // vividho bhavati kuzIlo jJAne tathA darzane cAritre ca / eSo'vandanIyaH prajJapto viitraagaiH||1||jnyaane jJAnAcAraM yastu virAdhayati kAlAdikam / darzane Ne ceva pra. *ussoDhaM Jain Education Intemational Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 Avazyaka hAribhadrIyA dasaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi // 2 // kouya bhUIkamme pariNApasiNe NimittamAjIve / kakkakurue ya lakkhaNa ubajIva vijjamaMtAI // 3 // sobhaggAiNimittaM paresi NhavaNAi kouyaM bhaNiyaM / jariyAi bhUidANaM bhUIkammaM viNii // 4 // suviNayavijjAkahiyaM AIkhaNighaMTiyAikahiyaM vA / jaM sAsai annesiM pasiNApasiNaM havai eyaM // 5 // tIyAibhAvahaNaM hoi NimittaM imaM tu AjIvaM / jAikula sippakamme tavagaNasuttAi sattavihaM // 6 // kakkakurugA ya mAyA NiyaDIe jaM bhaNati taM bhaNiyaM / zrIlakkhaNAi lakkhaNa vijjAmaMtAiyA payaDA // 7 // ' ' tathaiva saMsakta' iti yathA pArzvasthAdayo'vandyAstathA'yamapi saMsaktavat saMsaktaH, taM pArzvasthAdikaM tapasvinaM vA''sAdya sannihitadoSaguNa ityarthaH, Aha ca- 'saMsatto ya idANIM so puNa gobhattaladae ceva / uccidyamaNucci jaM kiMcI chumbhaI savaM // 1 // emeva ya mUlattaradosA guNA jattiyA kei / te tammavi sannihiyA saMsatto bhaNNaI tamhA // 2 // rAya vidUsagamAI ahavAvi NaDo jahA u bahurUvo / 1 darzanAcAraM caraNakuzIlo'yaM bhavati // 2 // kautukaM bhUtikarma praznAprabhaM nimittamAjIvam / kalkakuhukaJca lakSaNaM upajIvati vidyAmatrAdIn // 3 // saubhAgyAdinimittaM pareSAM khapanAdi kautukaM bhaNitam / jvaritAdaye bhUtidAnaM bhUtikarma vinirdiSTam // 4 // svamavidyAkathitamAi GkhinIghaNTikAdikathitaM vA / yat zAsti anyebhyaH praznApraznaM bhavatyetat // 5 // atItAdibhAvakathanaM bhavati nimittamidaM vvAjIvanam / jAtikulazilpakarmANi tapogaNasUtrANi saptavidham // 6 // kalkakuhukA ca mAyA nikRtyA yadbhaNanti tadbhaNitam / strIlakSaNAdi lakSaNaM vidyAmantrAdikAH prakaTAH // 7 // saMsaktacedAnIM sa punargobhaktalandake caiva / ucchi STamanucchiSTaM yatkiJcit kSipyate sarvam // 1 // evameva ca mUlottaradopAzca guNAzva yAvantaH kecit / te tasmin sannihitAH saMsakto bhavyate tasmAt // 2 // rAjavidUSakAdayo'thavApi naTo yathA tu bahurUpaH / ahavA vimelago jo haliddarAgAi bahuvaNNo // 3 // emetra jAriseNaM suddhamasuddheNa vA'vi saMmilai / tArisao cciya hoti saMsanto bhaNNaI tamhA // 4 // so duvikappo bhaNio jiNehi jiyarAgadosamohehiM / ego u saMkiliTTho asaMkalita aNNo || 5 || paMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / itthigihisaMkiliDo saMsatto saMkiliDo u // 6 // pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha milatI u / tahi tArisao bhavaI piyadhammo ahava iyaro u // 7 // eSo'saMkliSTaH, 'yathAchando'pi ca' yathAchandaH - yathecchayaivAgamanirapekSaM pravartate yaH sa yathAcchando'bhidhIyate, uktaM ca- "ressuttamAyaraMto ussutaM caiva pannavemANo / eso u ahAchaMdo icchAchaMdotti egaThThA // 1 // ussuttamaNuvadihaM sacchaMdavigampiyaM aNaNubAi / paratatti pavarttiti Neo iNamo ahAchaMdo ||2|| sacchaMdamaivigappiya kiMcI suhasAyavigaipaDibaddho / tihigAravehiM majjai taM jANAhI ahAchaMda // 3 // ete pArzvasthAdayo'vandanIyAH, kva ? - jinamate, na tu loka iti gAthArthaH // atha pArzvasthAdIn vandamAnasya ko doSa iti 1, ucyate 1 arthavA'pi melako yo haridvarAgAdiH bahuvarNaH // 3 // evameva yAdRzena zuddhenAzuddhena vA'pi saMvasati / tAdRza eva bhavati saMsakto bhaNyate tasmAt // 4 // sa dvivikarUpo bhaNito jinairjitarAgadvepamohaiH / ekastu saMkliSTo'saMkliSTastathA'nyaH // 5 // paJcAzravapravRtto yaH khalu tribhigauravaiH pratibaddhaH / strIgRhimiH saMkliSTaH saMsaktaH saMkliSThaH sa tu // 6 // pArzvasyAdikeSu saMvineSu ca yatra milati tu / tatra tAdRzo bhavati priyadharmA athavA itarastu // 7 // 2 utsUtramAcaran utsUtrameva prajJApayan / epa tu yathAcchanda icchAchanda iti ekArthI // 1 // utsUtramanupadiSTaM svacchanda vikalpitamananupAti / paratasiM pravarttayati jJeyo'yaM yathAcchandaH || 2 || svacchandamativikalpitaM kiJcitsukhAta vikRtipratibaddhaH / tribhigauravairmAdyati taM jAnAhi yathAcchandam // 3 // pAtthAI baMdamANassa neva kittI na nijarA hoi / kAyakilesaM emeva kuNaI taha kammabaMdhaM ca // 1108 // vyAkhyA - 'pArzvasthAdIna' uktalakSaNAn 'vandamAnasya' namaskurvato naiva kIrtirna nirjarA bhavati, tatra kIrtiH - aho ayaM puNyabhAgityecaM lakSaNA sAnabhavati api tvakIrtirbhavati, nUnamayamapyevaMsvarUpo yenaiSAM vandanaM karoti, tathA nirjaraNaM nirjarA - karmakSayalakSaNA sA na bhavati, tIrthaMkarAjJAvirAdhanAdvAreNa nirguNatvAtteSAmiti, cIyata iti kAya:- dehastasya klezaH - avanAmAdilakSaNaH kAyaklezastaM kAyaklezam 'evameva' mudhaiva 'karoti' nirvartayati, tathA kriyata iti karmajJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tasya vandho- viziSTaracanayA''tmani sthApanaM tena vA Atmano bandhaH - svasvarUpatiraskaraNalakSaNaH karmabandhastaM karmavandhaM ca karotIti vartate, cazabdAdAjJAbhaGgAdIMzca doSAnavAmute, kathaM ? - bhagavatpratikruSTavandane AjJAbhaGgaH, taM dRSTvA'nye'pi vandantItyanavasthA, tAn vandamAnAn dRSTvA'nyeSAM mithyAtvaM, kAyaklezato devatAbhyo vA''tmavirAdhanA, tadvandanena tatkRtAsaMyamAnumodanAtsaMyamavirAdhaneti gAthArthaH // 1108 // evaM tAvatpArzvasthAdIn vandamAnasya doSA uktAH, sAmprataM pArzvasthAnAmeva guNAdhikavandanapratiSedhamakurvatAmapAyAn pradarzayannAha - je bharabhaThThA pAe uDuMti baMbhayArINaM / te hoMti kuMTamaMdA bohI ya sudulahA tesiM // 1109 // vyAkhyA -ye- pArzvasthAdayo bhraSTabrahmacaryA apagatabrahmacaryA ityarthaH, brahmacaryazabdo maithunavirativAcakaH, tathaiaughataH saMyamavAcakazca, 'pAe uDDiti vaMbhayArINaM' pAdAvabhimAnato vyavasthApayanti brahmacAriNAM vandamAnAnAmiti, na tadvandaniSedhaM kurvantItyarthaH, te tadupAttakarmajaM nArakatvAdilakSaNaM vipAkamAsAdya yathAkathaJcitkRcchreNa mAnuSatvamAsAdayanti Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 AvazyakahAribhadrIyA tadA'pi bhavanti koTamaNTAH 'bodhizca' jinazAsanAvabodhalakSaNA sakaladuHkhavirekabhUtA sudurlabhA teSAM, sakRtprAptau satyA mapyanantasaMsAritvAditi gAthArthaH // 1109 // tathAsuThutaraM nAsaMtI appANaM je carittapanbhaTThA / gurujaNa vaMdAvitI surasamaNa jahuttakAriM ca // 1110 // dAraM // __ vyAkhyA-'sujhutaraM ti sutarAM nAzayantyAtmAnaM sanmArgAt , ke ?-ye cAritrAt-prAgnirUpitazabdArthAt prakarSeNa bhraSTAHapetAH santaH 'gurujana' guNasthasusAdhuvarga 'vandayanti' kRtikarma kArayanti, kimbhUtaM gurujanaM ?-zobhanAH zramaNA yasmin sa suzramaNastaM, anusvAralopo'tra draSTavyaH, tathA yathoktaM kriyAkalApaM kartuM zIlamasyeti yathoktakArI taM yathoktakAriNaM ceti gAthArthaH // 1110 // evaM vandakavandyadoSasambhavAtpArzvasthAdayo na vandanIyAH, tathA guNavanto'pi ye taiH sArddha saMsarga kurvanti te'pi na vandanIyAH, kimityata Aha asuiThANe paDiyA caMpagamAlA na kIraI sIse / pAsatthAIThANesu vaTTamANA taha apujjA // 1111 // vyAkhyA-yathA 'azucisthAne' vipradhAne sthAne patitA campakamAlA svarUpataH zobhanA'pi satyazucisthAnasaMsargAna kriyate zirasi, pAvasthAdisthAneSu vatemAnAH sAdhavastathA 'apajyA''avandanIyA:. pAvasthAdInAM sthAnAni-vasatinirgamabhUmyAdIni parigRhyante, anye tu zayyAtarapiNDAdyupabhogalakSaNAni vyAcakSate yatsaMsargAtpArzvasthAdayo bhavanti, na caitAni suptu ghaTante, tepAmapi tadbhAvApatteH, campakamAlodAharaNopanayasya ca samyagaghaTamAnatvAditi / atra kathAnakaego caMpakappio kumAro caMpagamAlAe sire kayAe Asagao vaccai, AseNa udbhUyassa sA caMpagamAlA amejjhe paDiyA, giNhAmitti amijjhaM daTTaNa mukkA, so ya caMpaehiM viNAdhitiM na labhai, tahAvi ThANadoseNa mukkA / evaM caMpagamAlatthANIyA sAhU amijjhatthANiyA pAsatthAdayo, jo visuddho tehiM samaM milai saMvasai vA so'vi pariharaNijo // adhikRtArthaprasAdhanAyaiva dRSTAntAntaramAhapakkaNakule vasaMto sauNIpAro'vi garahio hoi / iya garahiyA suvihiyA majjhi vasaMtA kusiilaannN||1112|| ___ vyAkhyA-pakkaNakulaM-garhita kulaM tasmin pakkaNakule vasan san , pAraGgatavAniti pAragaH, zakunyAH pAragaH, asAvapi 'garhito bhavati' nindyo bhavati, zakunIzabdena caturdaza vidyAsthAnAni parigRhyante, "aGgAni caturo vedA, mImAMsA nyAyavistaraH / purANaM dharmazAstraM ca, sthAnAnyAhuzcaturdaza // 1 // tatrAGgAni SaT, tadyathA-'zikSA kalpo vyAkaraNaM, chando jyotirniruktayaH' iti, 'iya' evaM garhitAH 'suvihitA' sAdhavo madhye vasantaH 'kuzIlAnAM' pAvasthAdInAm // atra kathAnakam-egassa dhijjAiyassa paMca puttA sauNIpAragA, tatthego marugo egAe dAsIe saMpalaggo, sA maja pibai, imo na ekazcampakapriyaH kumAraH campakamAlAyAM zirasi kRtAyAmazvagato vrajati, azvenoDUte sA campakamAlA'medhye patitA, gRhAmIti amedhyaM raSTA muktA, saca campakaivinA ti na labhate, tathApi sthAnadopeNa muktA / evaM campakamAlAsthAnIyAH sAdhavaH amedhyasthAnIyAH pArzvasthAdayaH, yo vizuddhastaiH samaM milati saMvasati vA so'pi pariharaNIyaH / 2 ekasya dhigjAtIyasya paJjJa putrAH zakunIpAragAH, tatraiko brAhmaNa ekasyAM dAsyAM saMpralanaH, sA mayaM pibati, ayaM na / pivai, tIe bhaNNai-jai tumaMNa pivasi to Na Neho, so (sA)bhaNai-rattI hojA, iyarahA visarisosaMjogutti, evaM so bahuso bhaNaMtIe pAitto, so paDhamaM pacchaNNaM pivai, pacchA pAyaDaMpi pibiumADhatto, pacchA aipasaMgaNa majjamaMsAsI jAo, pakkaNehiM saha loTTeumADhatto, tehiM ceva saha pivai khAi saMvasai ya, pacchA so pituNA sayaNeNa ya savabajjho appaveso kao, aNNayA so paDibhaggo, vitio se bhAyA siNeheNa te kuDiM pavisiUNa pucchai dei ya se kiMci, so pituNA uvalaMbhiUNa NicchUDho, taio vAhirapADae Thio pucchai visajei se kiMci, sovi NicchUDho, cauttho paraMparaeNa davAvei, sovi NicchaDho, paMcamo gaMdhapi Na icchai, teNa marugeNa karaNaM caDiUNa sabassa gharassa so sAmIkao, iyare cattArivi bAhirA kayA logagarahiyA jaayaa| esa diluto, uvaNao se imo-jArisA pakkaNA tArisA pAsatthAI jAriso dhijjAio tAriso Ayario jArisA puttA tArisA sAhU jahA te NicchaDhA evaM NicchubbhaMti kusIlasaMsaggiM karitA garahiyA ya pibati, tayA bhaNyate-yadi svaM na pibasi na snehaH, sa(sA) bhaNati-rAtrau (ratiH) bhavet , itarathA visadRzaH saMyoga iti, evaM sa bahuzobhaNantyA tayA pAyitaH, sa prathama pracchanaM pibati, pazcAsprakaTamapi pAtumArabdhaH, pazcAt atiprasaGgena maghamAsAzI jAtaH, zvapAkaiH sA bhramitumArabdhaH, taiH sahaiva khAdati pibati saMvasati ca, pazcAt sa pitrA svajanena ca sarvabAhyaH apravezaH kRtaH, anyadA sa pratibhannaH, dvitIyastasya bhrAtA nehena yA kuTIM pravizya pRcchati dadAti ca tasmai kiJcit , sa upAlabhya pinA niSkAzitaH, tRtIyo bAjhapATake sthitaH pRcchati visRjati ca tasmai kiJcita, so'pi niSkAzitaH, caturthaH paramparakeNa dApayati, so'pi niSkAzitaH, paJcamo gandhamapi necchati, tena marukeNa nyAyAlaye gatvA sarvasya gRhasya sa svAmIkRtaH, itare catvAro'pi bAdyAH kRtA lokagarhitA jAtA: epa dRSTAntaH, upanayo'syAya-yAdRzAzcANDAlatAdRzAH pArzvasthAdayo yAham dhigjAtIyastAhagAcAryaH yArazaH putrAstAdRzaH sAdhavaH yathA te niSkAzitA evaM niSkAzyante kuzIlasaMsarga kurvantaH garhitAna zitaH, tRtIyo bAjhapATake sAyAlaya gatvA sarvasya gRhasya sa svAmIkRtaH putrAstAdRzaH sAdhavaH Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 AvazyakahAribhadrIyA pavayaNe bhavaMti, jo puNa pariharai so pujo sAiyaM apajjavasiyaM ca NevANaM pAvai, evaM saMsaggI viNAsiyA kusIlehiM / uktaM ca-'jo jAriseNa mittiM karei acireNa(so)tAriso hoi / kusumehiM saha vasaMtA tilAvi taggaMdhayA hoMti // 1 // ' maruetti diluto gao, vyAkhyAtaM dvAragAthAzakalam, adhunA vaiDUryapadavyAkhyA, asya cAyamabhisambandhaH-pArzvasthAdisaMsargadoSAdayandanIyAH sAdhayo'pyuktAH, atrAha codaka:-kaH pAzvesthAdisaMsagemAtrAdguNava suciraMpi acchamANo verulio kaaymnniiyummiiso| novei kAyabhAvaM pAhaNNaguNaNa niyaeNaM // 1113 // vyAkhyA-'suciramapi' prabhUtamapi kAlaM tiSThan vaiDUryaH-maNivizeSaH, kAcAzca te maNayazca kAcamaNayaH kutsitAH kAcamaNayaH kAcamaNikAstairut-prAbalyena mizraH kAcamaNikonmizraH 'nopaiti' na yAti 'kAcabhAvaM' kAcadharma 'prAdhAnyaguNena' vaimalyaguNena 'nijena' AtmIyena, evaM susAdhurapi pArzvasthAdibhiH sArddha saMvasannapi zIlaguNenAtmIyena na pArzvasthAdibhAvamupaiti, ayaM bhAvArtha iti gAthArthaH // 1113 // atrAhA''cArya:-yatkiJcidetat , na hi dRSTAntamAtrAdevAbhilaSitAthasiddhiH saMjAyate, yataHbhAvugaabhAvugANi ya loe duvihANi hoMti vvANi / verulio tattha maNI abhAvugo annvvehiN||1114|| vyAkhyA-bhAvyante-pratiyoginA svaguNairAtmabhAvamApAdyanta iti bhAvyAni-kavelukAdIni,prAkRtazailyA bhAvukAnyucyante, athavA pratiyogini sati tadguNApekSayA tathAbhavanazIlAni bhAvukAni, laSapatapadasthAbhUvRpetyAdAvukaJ (pA. 3-2-154) tasya pravacane bhavanti, yaH punaH pariharati sa pUjyaH sAdyaparyavasAnaM ca nirvANaM prApnoti, evaM saMsargI vinAzikA kuzIlaiH / yAdRzena maitrI karoti acirega (saH) tAdRzo bhavati / kusumaiH saha vasantaH tilA api tadgandhikA bhavanti / / / maruka iti dRSTAMto gataH *tyAdAvu dviH 'yo pra. tAcchIlikatvAditi, tadviparItAni abhAvyAni ca-nalAdIni loke 'dvividhAni' dviprakArANi bhavanti 'dravyANi vastUni, vaiDUryastatra maNirabhAvyaH 'anyadravyaiH' kAcAdibhiriti gaathaarthH|| 1114 // syAnmatiH-jIvo'pyevambhUta eva bhaviSyati na pArzvasthAdisaMsargeNa tadbhAvaM yAsyati, etaccAsat , yataH-- jIvo aNAinihaNo tambhAvaNabhAvio ya saMsAre / khirapaM so bhAvijai melaNadosANubhAveNaM // 1115 // vyAkhyA-'jIvaH' prAgnirUpitazabdArthaH, sa hi anAdinidhanaH anAdyaparyanta ityarthaH, 'tadbhAvanAbhAvitazca' pArzvasthAdyAcaritapramAdAdibhAvanAbhAvitazca 'saMsAre' tiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtilakSaNe, tatazca tadbhAvanAbhAvitatvAt 'kSipraM' zIghra sa 'bhAvyate' pramAdAdibhAvanayA''tmIkriyate 'mIlanadoSAnubhAvena' saMsargadoSAnubhAveneti gAthArthaH // 1115 // atha bhavato dRSTAntamAtreNa paritoSaH tato madvivakSitArthapratipAdako'pi dRSTAnto'styeva, zRNu aMbassa ya nivassa ya duhaMpi samAgayAI mUlAI / saMsaggIi viNaho aMyo niyattaNaM patto // 1116 // vyAkhyA-cirapatitatiktanimbodakavAsitAyAM bhUmau AmravRkSaH samutpannaH, punastatrA''mrasya ca nimbasya ca dvayorapi 'samAgate' ekIbhUte mUle, tatazca 'saMsA' saGgatyA vinaSTa Amro nimbatvaM prAptaH-tiktaphalaH saMvRtta iti gAthArthaH // 1116 // tadevaM saMsargidopadarzanAttyAjyA paarshvsthaadisNsrgiriti| punarapyAha codakaH-nanvetadapi sapratipakSaM, tathAhisuciraMpi acchamANo nalathaMbho ucchvaaddmjjhNmi| kIsa na jAyai maharo? jai saMsaggI pamANate // 1117 // vyAkhyA-'suciramapi' prabhUtakAlamapi tiSThan 'nalastambaH' vRkSavizeSaH 'ikSuvATamadhye' ikSusaMsaryo kimiti na jAyate madhuraH ?, yadi saMsargI pramANaM taveti gaathaarthH||1117 // AhAcAryaH-nanu vihitottarametat 'bhAvuga abhAvugANi ya' ityAdigranthena, atrApi ca kevalI abhAvyaH pArzvasthAdibhiH, sarAgAstu bhAvyA iti / Aha-taiH sahA''lApamAtratAyAM saMsayA ka iva dopa iti ?, ucyate UNagasayabhAgeNaM kiMvAI pariNamaMti tabbhAvaM / lavaNAgarAisu jahA vajeha kusIlasaMsariMga // 1118 // vyAkhyA-UnazcAsau zatabhAgazconazatabhAgo'pi na pUryata ityarthaH, tena tAvatAuMzena pratiyoginA saha sambaddhAnIti prakramAdgamyate 'bimbAni' rUpANi 'pariNamanti' tadbhAvamAsAdayanti lavaNIbhavantItyarthaH, lavaNAgarAdiSu yathA, AdizabdAdbhANDakhAdikArasAdigrahaH, tatra kila lohamapi tadbhAvamAsAdayati, tathA pAzvasthAdyAlApamAtrasaMsagyo'pi savihitAstameva bhAvaM yAnti, ataH 'vajeha kusIlasaMsaggi' tyajata kuzIlasaMsargimiti gAthArthaH // 1118 // punarapi saMsargido. papratipAdanAyaivA''ha jaha nAma mahurasalilaM sAyarasalilaM kameNa saMpattaM / pAvei loNabhAvaM melaNadosANubhAveNaM // 1119 // ___ vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH 'nAmeti nipAtaH 'madhurasalilaM' nadIpayaH talavaNasamudraM 'krameNa' paripATyA samprAptaM sat 'pAvei loNabhAvaM' prApnoti-AsAdayati lavaNabhAvaM-kSArabhAvaM madhuramapi san , mIlanadoSAnubhAvaneti gAthArthaH // 1119 // evaM khu sIlavaMto asIlavaMtehiM mIlio sNto| pAvai guNaparihANiM melaNadosANubhAveNaM // 1120 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 Avazyaka hAribhadrIyA vyAkhyA - khuzabdo'vadhAraNe, evameva zIlamasyAstIti zIlavAn sa khalu 'azIlavadbhiH' pArzvasthAdibhiH sArddhaM mIlitaH san 'prApnoti' AsAdayati guNA-mUlottaraguNalakSaNAsteSAM parihANiH - apacayaH guNaparihANiH tAM tathaihikAMzcApAyAMstatkRtadoSasamutthAniti, mIlanadopAnubhAveneti gAthArthaH // 1120 // yatazcaivamataH khaNamavi na khamaM kAuM aNAgrayaNasevaNaM suvihiyANaM / haMdi samuhamaigayaM udayaM lavaNattaNamuvei // 1121 // vyAkhyA - locananimeSamAtraH kAlaH kSaNo'bhidhIyate taM kSaNamapi, AstAM tAvanmuhUrto'nyo vA kAlavizeSaH, 'na kSamaM ' na yogyaM, kiM ? - 'kAuM aNAyayaNa sevaNaM' ti kartu - niSpAdayitum anAyatanaM- pArzvasyAdyAyatanaM tasya sevanaM - bhajanam anAya tanasevanaM, pAM? - 'suvihitAnAM sAdhUnAM kimityata Aha- 'handi ' ityupadarzane, samudramatigataM - lavaNajaladhiM prAptam 'udakaM ' madhuramapi sat 'lavaNatvamupaiti' kSArabhAvaM yAti, evaM suvihito'pi pArzvasthAdidopasamudraM prAptastadbhAvamApnoti, ataH para lokArthinA tatsaMsargistyAjyeti, tatazca vyavasthitamidaM - ye'pi pArzvasthAdibhiH sArddha saMsAMgaM kurvanti te'pi na vandanIyAH, suvihitA eva vandanIyA iti / atrA''ha -- suvihiya dugvihiyaM vA nAhaM jANAmi haM khu chaumattho / liMgaM tu pUyayAmI tigaraNasudreNa bhAveNaM // 1122 // vyAkhyA - zobhanaM vihitam - anuSThAnaM yasyAsau suvihitastam, anusvAralopo'tra draSTavyaH, durvihitastu pArzvasthAdistaM durvihitaM vA 'nAhaM jAnAmi' nAhaM vedmi, yataH antaHkaraNazuddhAzuddhikRtaM suvihitadurvihitatvaM, parabhAvastu tattvataH sarva jJaviSayaH, 'ahaM khu chaumatthotti ahaM punazchadmasthaH, ato 'liGgameva' rajoharaNagocchapratigrahadharaNalakSaNaM 'pUjayAmi' vande ityarthaH, 'trikaraNazuddhena bhAvena' vAkkAyazuddhena manaseti gAthArthaH // 1122 // atrAcArya Aha jaha te liMga pamANaM vaMdAhI niNhave tume sabve / ee avadamANassa liMgamavi appamANaM te // 1123 // vyAkhyA--'yadI' tyayamabhyupagamapradarzanArthaH 'te' tava liGga-dravyaliGgam, anusvAro'tra ca lupto veditavyaH, pramANaMkAraNaM candanakaraNe, itthaM tarhi 'vandasva' namasya 'nihavAn' jamAliprabhRtIn tvaM 'sarvAn' niravazeSAn, dravyaliGgayuktatvAt teSAmiti, athaitAn mithyAdRSTitvAnna vandase tat nanu 'etAn' dravyaliGgayuktAnapi 'avandamAnasya' apraNamataH liGgamadhyapramANaM tava vandanapravRttAviti gAthArthaH // 1123 // itthaM liGgamAtrasya vandanapravRttAvapramANatAyAM pratipAditAyAM satyAmanabhiniviSTameva sAmAcArijijJAsayA''ha codakaH jaha liMgamappamANaM na najjaI niccharaNa ko bhAvo ? / daddUNa samaNaliMgaM kiM kAyavvaM tu samaNeNaM ? // 1124 // vyAkhyA -- yadi 'liGgaM' dravyaliGgam 'apramANam' akAraNaM vandanapravRttau, itthaM tarhi 'na jJAyate' nAvagamyate ' nizcayena' paramArthena chadmasthena jantunA kasya ko bhAvaH 1, yato'saMyatA api labdhyAdinimittaM saMyatavacceSTante, saMyatA api ca kAraNato'saMyatavaditi, tadevaM vyavasthite 'dRSTvA' avalokya 'zramaNaliGgaM' sAdhuliGgaM kiM punaH kartavyaM 'zramaNena' sAdhunA 1, punaH zabdArthastuzabdo vyavahitazcoto gAthAnulomyAditi gAthArthaH // 1124 // evaM codakena pRSTaH sannAhAcAryaH - appu daddaNaM aDANaM tu hoi kAyavyaM / sAhummi diTThapubve jahArihaM jassa jaM joggaM // 1125 // vyAkhyA- 'apUrvam' adRSTapUrva, sAdhumiti gamyate, 'dRSTvA' avalokya, AbhimukhyenotthAnamabhyutthAnam - AsanatyAgalakSaNaM, tuzabdAddaNDakAdigrahaNaM ca bhavati karttavyaM kimiti 1, kadAcidasau kazcidAcAryAdirvidyAdyatizayasampannaH tatmadAnAyaivA''gato bhavet, praziSya sakAzamAcAryakA lakavat, sa khalvavinItaM sambhAvya na tatprayacchatIti, tathA dRSTapUrvAstu dviprakArA- udyatavihAriNaH zItalavihAriNazca tatrodyatavihAriNi sAdhau 'dRSTapUrve' upalabdhapUrve 'yathArha' yathAyogyamabhyutthAnavandanAdi 'yasya' bahuzrutAderyad yogyaM tatkartavyaM bhavati, yaH punaH zItalavihArI na tasyAbhyutthAnavandanAdyutsataH kiJcitkartavyamiti gAthArthaH // 1125 // sAmprataM kAraNataH zItalavihArigatavidhipratipAdanAya sambandhagAthAmAha mukkadhurA saMpAgaDasevIcaraNakaraNapanbhaTThe / liMgAvasesa mitte jaM kIrai taM puNo vocchaM // 1126 // vyAkhyA - dhUH - saMyamadhUH parigRhyate, muktA - parityaktA dhUryeneti samAsaH, samprakaTaM-pravacanopaghAtanirapekSameva mUlotaraguNajAlaM sevituM zIlamasyeti samprakaTasevI, muktadhUzvAsau samprakaTasevI ceti vigrahaH, tathA caryata iti caraNaM - vratAdilakSaNaM kriyata iti karaNaM-piNDavizuddhayAdilakSaNaM caraNakaraNAbhyAM prakarSeNa bhraSTaH - apetazcaraNakaraNaprabhraSTaH, muktadhUH saprakaTasevI cAsau caraNakaraNaprabhraSTazceti samAsastasmin, prAkRtazailyA akArekArayordIrghatvam, itthambhUte 'liGgAvazeSa - mAtre' kevaladravyaliGgayukte yatkriyate kimapi tatpunarvakSye, punaHzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizeSayati ? - kAraNApekSaM-kAraNamAzritya yatkriyate tadvakSye - abhidhAsye, kAraNAbhAvapakSe tu pratipedhaH kRta eva, vizeSaNasAphalyaM tu muktadhUrapi kadAci - For Private Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka hAribhadrIyA 23 samprakaTasevI na bhavatyapi atastagrahaNaM, saMprakaTasevI caraNakaraNaprabhraSTa eveti svarUpakathanamiti gAdhArthaH // 1126 // kiM tatkriyata ityata Aha vAyAi namokAro hatthusseho ya sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa'cchaNaM chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi / / 1127 // vyAkhyA- 'vAyAe'tti nirgamabhUmyAdau dRSTasya vAcA'bhilApaH kriyate he devadatta ! kIdRzastvamityAdilakSaNaH, gurutara puruSakAryApekSaM vA tasyaiva 'namokkAro 'tti namaskAraH kriyate - he devadatta ! namaste, evaM sarvatrottaravizeSakaraNe puruSakAryabhedaH prAktanopacArAnuvRttizca draSTavyA, 'hatthusseho yatti abhilApanamaskAragarbhaH hastocchrayazca kriyate, 'sIsanamaNaM ca' zirasAuttamAGgena namanaM zironamanaM ca kriyate, tathA 'sampracchanaM' kuzalaM bhavata ityAdi, anusvAralopo'tra draSTavyaH, 'acchaNaM 'ti[humAnasta ] sannidhAvAsanaM kaJcitkAlamiti, eSa tAvadvahirdRSTasya vidhiH, kAraNavizeSataH punastatpratizrayamapi gamyate, tatrApyeSa eva vidhiH, navaraM 'chobhavaMdaNaM'ti ArabhaTyA chobhavandanaM kriyate, 'vandaNaM vA'vi' parizuddhaM vA vandanamiti gAthArthaH // 1127 // etacca vAGgamaskArAdi nAvizeSeNa kriyate, kiM tarhi ? - pariyAyaparisapurise vittaM kAlaM ca AgamaM naccA / kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaM juggaM // 1128 // vyAkhyA - paryAyazca paripaJca puruSazca paryAyapariSatpuruSAstAn, tathA kSetraM kAlaM ca AgamaM 'Nacca'tti jJAtvA - vijJAya 'kAraNajAte' prayojanaprakAre 'jAte' utpanne sati 'yathA hai' yathAnukUlaM 'yasya' paryAyAdisamanvitasya yad 'yogyaM' samanurUpaM vAG maskArAdi tattasya kriyata iti vAkyazeSaH, ayaM gAthAsamAsArthaH // 1128 // sAmpratamavayavArthaM pratipAdayannAha bhASyakAraH-parimAya vaMbhaceraM parisa viNIyA si purisa cA thaa| kulakajjAdAyattA Aghavau guNAgamasuryaM vA // 204 // (bhA0 ) vyAkhyA- 'paryAyaH' brahmacaryamucyate, tatprabhUtaM kAlamanupAlitaM yena, pariSadvinItA vA tatpratibaddhA sAdhusaMhatiH zobhanA 'se' asya 'purisa NaccA vatti puruSaM jJAtvA vA anusvAralopotra draSTavyaH, kathaM jJAtvA ? - kulakAryAdInyanenAyattAni AdizabdAGgaNasaGgha kAryaparigrahaH, ' Aghavau'tti AkhyAtaH tasmin kSetre prasiddhastadvalena tatrAsyata iti kSetradvArArthaH, 'guNAssgamasuyaM vatti guNA-ayamapratijAgaraNAdaya iti kAladvArAvayavArthaH, AgamaH - sUtrArthobhayarUpaH zrutaM - sUtrameva, guNAzcAssmer zrutaM cetyekavadbhAvastadvA'sya vidyata ityevaM jJAtveti gAthArthaH // 204 // tAI to jahArihaM arihadesie magge / na bhavai pavayaNabhattI abhattimatAdao dosA / / 1129 // vyAkhyA- 'etAni' vAGnamaskArAdIni kapAyotkaTatayA'kurvataH, anusvAro'trAlAkSaNikaH, 'yathArha' yathAyogamarhadazite mArge na bhavati pravacanabhaktiH, tataH kimityata Aha- 'abhattimatAdao dosA' prAkRtazailyA'bhaktyAdayo doSAH, AdizabdAt svArthabhraMzabandhanAdaya iti gAthArthaH // 1129 // evamudyatetaravihArigate vidhau pratipAdite satyAha codakaHkiM no'nena paryAyAdyanvepaNena ?, sarvathA bhAvazuddhayA karmApanayanAya jinapraNItaliGganamanameva yuktaM, tadgataguNavicArasya niSphalatvAt na hi taguNaprabhavA namaskarturnirjarA, api tvAtmIyAdhyAtmazuddhiprabhavA, tathAhi titthayaraguNA paDimAsu natthi nissaMsayaM viyANaMto / titthayareti namato so pAvai nijjaraM viulaM // 1130 // vyAkhyA - tIrthakarasya guNA - jJAnAdayastIrtha karaguNAH te 'pratimAsu' vimbalakSaNAsu 'Natthi' na santi 'niHsaMzayaM saMzaparahitaM 'vijAnan' avabudhyamAnaH tathA'pi tIrthakaro'yamityevaM bhAvazuddhyA 'namana' praNaman 'sa' praNAma kartA 'prApnoti' AsAdayati 'nirjarAM' karmakSayalakSaNAM 'vipula' vistIrNAmiti gAthArthaH // 1130 // eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaHliMgaM jiNapaNNattaM eva namaMtassa nijjarA biulA / jaivi guNavippahINaM vaMdadda ajjhappasohIe // 1131 // vyAkhyA - likyate sAdhuraneneti liGgaM - rajoharaNAdidharaNalakSaNaM jinaiH - arhadbhiH prajJaptaM praNItam ' evaM ' yathA pratimA iti 'namaskurvataH ' praNamato nirjarA vipulA, yadyapi guNaiH- mUlottaraguNairvividham- anekadhA prakarSeNa hInaM-rahitaM guNaviprahINaM, 'vandate' namaskaroti 'adhyAtmazuddhayA' 'cetaHzuddhayeti gAdhArthaH // 1131 // itthaM codakenokte dRSTAntadAntikayorvaiSamyamupadarzayannAcArya Aha saMtA titraguNA titthayare tesimaM tu ajjhappaM / na ya sAvajA kiriyA iyaresu dhuvA samaNumannA // 1132 // vyAkhyA--'santaH' vidyamAnAH zobhanA vA tIrthakarasya guNAstIrtha karaguNA - jJAnAdayaH, kva ? - 'tIrthakare' arhati bhagavati iyaM va pratimA tasya bhagavataH 'tesimaM tu ajjhappaM teSAM namaskurvatAmidamadhyAtmam-idaM cetaH, tathA na ca tAsu 'sAvadyA' sapApA 'kriyA' 'ceSTA pratimAsu, 'itareSu' pArzvasthAdiSu 'dhuvA' avazyaMbhAvinI sAvadyA kriyA praNamataH, tatra kimityata Aha- 'samaNumaNNA' samanujJA sAvadyakriyAyuktapArzvasthAdipraNamanAt sAvadya kriyAnumatiriti hRdayam, athavA santastIrthakara - guNAH tIrthakare tAn vayaM praNamAmaH teSAmidamadhyAtmam idaM cetaH, tato'rhaguNAdhyAropeNa ceSTapratimApraNAmAnnamaskartuH nava For Private Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 Avazyaka hAribhadrIyA sAvadyA kriyA-parispandanalakSaNA, itareSu pArzvasthAdiSu pUjyamAneSvazubhakriyopetatvAtteSAM namaskarturbhuvA samanujJeti gAthArthaH // 1132 // punarapyAha codakaH jaha sAvajA kiriyA natthi ya paDimAsu evamiyarA'vi / tayabhAve natthi phalaM aha hoi aheugaM hoi // 1133 // vyAkhyA- yathA sAvadyA kriyA-sapApA kriyA 'nAstyeva' na vidyata eva pratimAsu, evamitarA'pi - niravadyA'pi nAstyeva, tatazca ' tadabhAve' niravadyakriyA'bhAve nAsti 'phalaM' puNyalakSaNam, atha bhavati 'ahetukaM bhavati' niSkAraNaM ca bhavati, praNa myavastugata kriyA hetukatvA (bhAvA) tphalasyetyabhiprAyaH, ahetukatve cAkasmikakarmasambhavAnmokSAdyabhAva iti gAthArthaH // 1133 // itthaM codakenokte satyAhAcAryaH kAmaM ubhayAbhAvo tahavi phalaM asthi maNavisuddhIe / tIi puNa maNavisuddhIi kAraNaM hoMti paDimAu || 1934 || vyAkhyA- 'kAmam' anumatamidaM, yaduta 'ubhayAbhAvaH' sAvadyetarakriyA'bhAvaH pratimAsu, tathA'pi 'phalaM' puNyalakSaNam 'asti' vidyate, manaso vizuddhirmanovizuddhistasyA manovizuddheH sakAzAt, tathAhi - svagatA manovizuddhireva namaskartuH puNyakAraNaM, na namaskaraNIyavastugatA kriyA, AtmAntare phalAbhAvAt, yadyevaM kiM pratimAbhiriti, ucyate, tasyAH punarmanovizuddheH 'kAraNaM' nimittaM bhavanti pratimAH, tadvAreNa tasyAH sambhUtidarzanAditi gAthArthaH // 1134 // Aha evaM liGgamapi pratimAvanmanovizuddhikAraNaM bhavatyeveti, ucyate javi paDimA jahA muNiguNasaMkaSpakAraNaM liMgaM / ubhayamavi atthi liMge na ya paDimAbhayaM atthi // 1135 // vyAkhyA - yadyapi ca pratimA yathA munInAM guNA muniguNA - pratAdayasteSu saGkalpaH - adhyavasAyaH muniguNasaGkalpastasya kAraNaM-nimittaM muniguNasaGkalpakAraNaM 'liGga' dravyaliGga, tathA'pi pratimAbhiH saha vaidharmyameva, yata ubhayamapyasti liGgasAvadyakarma niravadyakarma ca tatra niravadyakarmayukta eva yo muniguNasaGkalpaH sa samyaksaGkalpaH, sa eva ca puNyaphalaH, yaH punaH sAvadyakarmayukte'pi muniguNasaGkalpaH sa viparyAsasaGkalpaH, klezaphalazcAsau, viparyAsarUpatvAdeva, na ca pratimAsUbhayamasti ceSTArahitatvAt tatazca tAsu jinaguNaviSayasya klezaphalasya viparyAsasaGkalpasyAbhAvaH, sAvadya karmarahitatvAt pratinAm, Aha-itthaM rha niravadyakarmarahitatvAt samyaksaGkalpasyApi puNyaphalasyAbhAva eva prApta iti ucyate, tasya tIrthakara guNAdhyAropeNa pravRtternAbhAva iti gAthArthaH // 1135 // tathA cA''ha-- " niyamA jiNesu uguNA paDimAo dissa je maNe kuNai / aguNe u viyANaMto kaM namau maNe guNaM kAuM ? / / 1136 // vyAkhyA - 'niyamAdi'ti niyamenAvazyaMtayA 'jineSveva' tIrthakareSveva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, 'guNAH' jJAnAdayaH, na pratimAsu, pratimA dRSTvA tAsvadhyAropadvAreNa yAn 'manasi karoti' cetasi sthApayati punarnamaskaroti, ata evAsau tAsu zubhaH puNyaphalo jinaguNasaGkalpaH, sAvadhakarmarahitatvAt na cAyaM tAsu niravadyakarmAbhAvamAtrAdviparyAsasa GkalpaH, sAvadyakarmopetavastuviSayatvAttasya, tatazcobhayavikala evA''kAramAtratulye katipayaguNAnvite cAdhyAropo'pi yuktiyuktaH, 'aguNeu' ityAdi aguNAneva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt avidyamAnaguNAneva 'vijAnan' avavudhyamAnaH pArzvasthAdIn 'kaM namau maNe guNaM kArDa' kaM manasi guNaM kRtyA namaskarotu tAniti?, syAdetat-anyasAdhusambandhinaM teSvadhyAropadvAreNa manasi kRtvA namaskarotu, na, teSAM sAvadyakarmayuktatayA'dhyAropaviSayalakSaNavikalatvAt, aviSaye cAdhyAropaM kRtvA namaskurvato dopadarzanAd // 1136 / / Aha ca- jaha velaMbagaliMgaM jANaMtassa namao havai doso / nirbaMdhasamiya nAUNa vaMdamANe dhuvo doso // 1137 // vyAkhyA -yathA 'viDambakaliGga' bhANDAdikRtaM 'jAnataH' avabudhyamAnasya 'namataH ' namaskurvataH sato'sya bhavati 'doSaH ' pravacanahIlanAdilakSaNaH, 'niddhandhasaM' pravacanopaghAtanirapekSaM pArzvasthAdikam 'iya' evaM 'jJAtvA' avagamyaM 'vandamANe dhuvo doso' vandati - namaskurvati sati namaskartari dhruvaH - avazyaMbhAvI doSa:- AjJAvirAdhanAdilakSaNaH, pAThAntaraM vA- 'nibaMdhasaMpiAUNaM vaMdamANassa dosA u' idaM prakaTArthameveti gAthArthaH // 1137 // evaM na liGgamAtramakAraNato'vagata sAvadya kriyaM namaskriyata iti sthApitaM, bhAvaliGgamapi dravyaliGga ra hitamitthamevAvagantavyaM, bhAvaliGgagarbha tu dravyaliGgaM namaskriyate, tasyaivAbhilaSitArthakriyAprasAdhakatvAt, rUpakadRSTAntazcAtra, Aha ca rUpaM TaMkaM visamAhayakkharaM navi rUvao cheo / dupahaMpi samAoge rUvo cheyattaNamuveha // 1138 / vyAkhyA - atra tAvaccaturbhaGgI-rUpam azuddhaM TaGkaM viSamAhatAkSaramityekaH, rUpamazuddhaM TaGkaM samAhatAkSaramiti dvitIyaH, rUpaM zuddhaM TaGkaM viSamAhatAkSaramiti tRtIyaH, rUpaM zuddhaM TaGkaM samAhatAkSaramiti caturthaH, atra ca rUpakalpaM bhAvaliGgaM TaGkakalpaM dravyaliGgam, iha ca prathamabhaGgatulyAzcara kAdayaH, azuddhobhayaliGgatvAt, dvitIyabhaGgatulyAH pArzvasthAdayaH, azuddhabhAvaliGgatvAt, tRtIyabhaGgatulyAH pratyekabuddhA antarmuhUrtamAtraM kAlamagRhItadravyaliGgAH, caturthabhaGgatulyAH sAdhavaH zIlayuktAH Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 AvazyakahAribhadrIyA gacchagatA nirgatAca jinakalpikAdayaH, yathA rUpako bhaGgatrayAntargataH 'accheka' ityavikala iti tadadhakriyArthinA nopAdIyate, caturthabhaGgAnirUpita evopAdIyate, evaM bhaGgAtrayanidarzitAH puruSA api paralokArthino yato na namaskaraNIyAH, caramabhaGgakanidarzitA eva namaskaraNIyA iti bhAvanA, akSarANi tvevaM nIyante-rUpaM zuddhAzuddhabhedaM, TaGka viSamAhatAkSaraMviparyastaniviSTAkSaraM, naiva rUpakaH chekaH, asAMvyavahArika ityarthaH, dvayorapi zuddharUpasamAhatAkSaraTAyoH samAyoge sati rUpakazchekatyamupaitIti gAthArthaH // 1138 // rUpakadRSTAnte dApTontikayojanAM nidarzayannAharuppaM patteyabuhA TaMka je liMgadhAriNo smnnaa| vvassa ya bhAvassa ya cheo samaNo samAoge. // 1139 // dAraM // . vyAkhyA-rUpaM pratyekavuddhA ityanena tRtIyabhaGgAkSepaH, TakaM ye liGgadhAriNaH zramaNA ityanena tu dvitIyasya, anenaivAzuddhazuddhobhayAtmakasyApi prathamacaramabhaGgadvayasyeti, tatra dravyasya ca bhAvasya ca chekaH zramaNaH samAyoge-samAhatAkSaraTakazuddharUpakalpadravyabhAvaliGgasaMyoge zobhanaH sAdhuriti gAthArthaH // 1139 // vyAkhyAtaM saprapaJca paiDUryadvAraM, jJAnadvAramadhunA, iha kazcijjJAnameva pradhAnamapavargavIjamicchati, yataH kila evamAgama:-'ja' aNNANI kammaM khavei bahuyAhiM vaaskoddiihiN| taM NANI tihi gutto khavei usAsamitteNaM // 1 // ' tathA-'suI jahA sasuttA Na NAsaI kayavaraMmi paDiyAvi / jIvo tahA sasutto Na Nassai gao'vi saMsAre // 2 // ' tathA-'NANaM giNhai NANaM guNei NANeNa kuNai kiccaaii| bhavasaMsArasamuI yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tajjJAnI vibhiguMtaHkSapayasyucchvAsamAtreNa ||1||suucirythaa sasUtrA na nazyati kacavare ptitaa'pi| jIvastathA sasUtro na nazyati gato'pi saMsAre // 2 // jJAnaM gRhNAti jJAnaM guNayati jJAnena karoti kRtyAni / bhavasaMsArasamudraM jJAnI jJAne sthitastarati // 3 // NANI NANe Thio tri||3|| tasmAjjJAnameva pradhAnamapavargaprAptikAraNam , ato jJAnina eva kRtikarma kAyem, AhaanantaragAthAyAmeva dravyabhAvasamAyogezramaNa uktaH tasya ca kRtikarma kAryamityuktaM, caraNaM ca bhAvo vartata ityukte satyAhakAmaM caraNaM bhAvo taM puNa nANasahio samANeIna ya nANaM tu na bhAvo teNa raNANiM pnnivyaamo||1140|| _ vyAkhyA-'kAmam' anumatamidaM, yaduta 'caraNaM' cAritraM 'bhAva' bhAvazabdo bhAvaliGgopalakSaNArthaH, tatpunaH 'jJAnasahitaH' jJAnayuktaH 'samApayati' niSThAM nayati, yata idamitthamAsevanIyamiti jJAnAdevAvagamyate, tasmAttadeva pradhAna, na gha jJAnaM tu na bhAvaH, bhAva eva, bhAvaliGgAntargatamiti bhAvanA, tena kAraNena ra iti nipAtaH pUraNArthaH, jJAnamasyAstIti jJAnI taM jJAninaM 'praNamAmaH pUjayAma iti gAthArthaH // 1140 // yatazca vAhyakaraNasahitasyApyajJAninazcaraNAbhAva evoktaHtamhA Na ghajjhakaraNaM majhapamANaM na yAvi cArittaM nANaM majjha pamANaM nANe a ThiaMjao titthaM // 1141 // vyAkhyA-usmAnna 'vAhyakaraNa' piNDavizuddhyAdikaM mama pramANaM, na cApi 'cAritraM' vratalakSaNaM, tajjJAnAbhAve tasyApyabhAvAt, ato jJAnaM mama pramANaM, sati tasmin caraNasyApi bhAvAt, jJAne ca sthitaM yatastIrtha, tasyAgamarUpatvAditi gAthArthaH // 1141 // ki cAnyad-darzanaM bhAva iSyate, 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' iti ( tattvArthe a0 1 sU0 1) vacanAt , tacca darzanaM dvidhA-adhigamajaM naisargikaM ca, idamapi ca jJAnAyattodayameva vartate, tathA cAhanAUNa ya sambhAvaM ahigamasaMmaMpi hoi jIvassa / jAIsaraNanisagguggayAvi na nirAgamA diTTI // 1142 // vyAkhyA-'jJAtvA ca' avagamya 'sajhAvaM' matAM bhAvaH sadbhAvastaM, santo jIvAdayaH, kim ?-adhigamAt-jIvAdipadArthaparicchedalakSaNAt samyaktvaM-zraddhAnalakSaNamadhigamasamyaktvam , idamadhigamasamyaktvamapi, apizabdAcAritramapi, 'bhavati jIvasya jAyate Atmana ityarthaH, naisargikamAzrityAha-jAtismaraNAt sakAzAt nisargeNa-svabhAvenodgatA-sambhUtA jAtismaraNajisodgatA, asAvapi na 'nirAgamA AgamarahitA 'dRSTiH' darzanaM dRSTiriti, yataH svayambhUramaNamatsyAdInAmapi jinapratimAdyAkAramatsyadarzanAjAtimanusmRtya bhUtArthAlocanapariNAmameva naisargikasamyaktvamupajAyate, bhUtArthAlocanaM ca jJAnaM tasmAdidamapi jJAnAyattodayamitikRtyA jJAnasya prAdhAnyAt jJAnina eva kRtikarma kAryamiti sthitam , ayaM gAthArthaH // 1142 // itthaM jJAnavAdinokte satyAhAcAryanANaM savisayaniyayaM na nANamiseNa kajaniSphattI / maggaNNU diDhato hoi saciTTho aciho ya // 1143 // vyAkhyA-'jJAna' prakrAntaM, svavipaye niyataM svaviSayaniyataM, svaviSayaH punarasya prakAzanameva, yatazcaivamataH na jJAnamAtreNa kAryanippattiH, mAtrazabdaH kriyApratiSedhavAcakaH, atrArthe mArgajJo dRSTAnto bhavati, 'saceSTaH' savyApAraH 'aceSTazca' apratipadyamAnaceSTazca, etaduktaM bhavati-yathA kazcitpATaliputrAdimArgajJo jigamipuzceSTadezaprAptilakSaNaM kArya gaganaceSTodyata eva sAdhayati, na ceSTAvikalo bhUyasA'pi kAlena, tatprabhAvAdeva, evaM jJAnI zivamArgamaviparItamavagacchannapi saMyamaki. yodyata eva tatprAptilakSaNaM kArya sAdhayati, nAnudyato, jJAnaprabhAvAdeva, tasmAdalaM saMyamarahitena jJAneneti gAzAhRdayArthaH // 1143 // prastutArthapratipAdakameva dRSTAntAntaramabhidhitsurAha AujanadRkusalAvi naTTiyA taM jaNaM na tosei / jogaM ajUMjamANI niMda viMsaM ca sA lahai // 1144 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vateyati. 26 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA--AtodyAni-mRdaGgAdIni nRttaM-karacaraNanayanAdiparispandavizeSalakSaNam AtodyaiH karaNabhUtairnRttam Ato. dhanRttaM tasmin kuzalA-nipuNA AtodyanRttakuzalA, asAvapi nartakI, apizabdAt raGgajanapariztA'pi 'taM jana' raGgajanaM 'na toSayati' na harSa nayatItyarthaH, kimbhUtA satI ?-'yogamayuJjantI' kAyAdivyApAramakurvatI, tatazcAparituSTAd raGgajanAnna kiJcid dravyajAtaM labhata iti gamyate, api tu nindA khiMsAM ca sA labhate raGgajanAditi, tatsamakSameva yA hIlanA sA nindA, paroze tu mA khiMseti gAthArthaH // 1144 // itthaM dRSTAntamabhidhAya dArzantikayojanAM pradarzayannAhaiya liMganANasahio kAiyajogaM na jujaI jo una lahai sa mukkhasukkhaM lahaha ya niMdaM sapakkhAo // 1145 // ___vyAkhyA--'iya' evaM liGgajJAnAbhyAM sahito-yukto liGgajJAnasahitaH 'kAyayogaM kAyavyApAraM 'na yuGka' na prava yastu 'na labhate' na mAnoti 'sa' itthambhUtaH kiM ?-'mokSasaukhyaM' siddhisukhamityarthaH, labhate tu nindA svapakSAt, cazabdAkhisAM ca, iha ca nartakItulyaH sAdhuH, AtodyatulyaM dravyaliGgaM, nRttajJAnatulyaM jJAnaM, yogavyApAratulyaM caraNaM, raGgaparitoSatulyaH saGghaparinopaH, dAnalAbhatulyaH siddhisukhalAbhaH, zeSa sugama, yata evamato jJAnacaraNasahitasyaiva kRtikarma kAryamiti gAthAbhAvArthaH // 1145 // caraNarahitaM jJAnamakiJcitkaramityasyAthesya sAdhakA bahavo dRSTAntAH santIti pradazenAya punarapi dRSTAntamAha-- jANato'vi ya tari kAiyajogaM na juMjai naIe / so vujjhai soeNaM evaM nANI caraNahINo // 1146 // vyAkhyA-jAnannapi ca tarItuM yaH 'kAyayoga' kAyavyApAra na yuGkte nadyAM sa pumAn 'uhyate' hiyate 'zrotasA' paya:pravAheNa, evaM jJAnI caraNahInaH saMsAranadyAM pramAdazrotasohyata ityupanayaH, tasmAcaraNavikalasya jJAnasyAkiJcitkaratvAdubhayayuktasyaiva kRtikarma kAryamiti gAthAbhiprAyArthaH // 1146 // evamasahAyajJAnapakSe nirAkRte jJAnacaraNobhayapakSe ca samarthite satyaparastvAha guNAhie caMdaNayaM chaumattho guNAguNe ayaannNto| baMdijA guNahINaM guNAhiyaM cAvi vaMdAve // 1147 // vyAkhyA-ihotsargataH guNAdhike sAdhau vandanaM kartavyamiti vAkyazeSaH, ayaM cArthaH zramaNaM vandetetyAdigrasthAtsiddhaH, guNahIne tu pratiSedhaH pazcAnAM kRtikarmetyAdigranthAd , idaM ca guNAdhikatvaM guNahInatvaM ca tattvato durvijJeyam, atazchamastha stattvato guNAguNAn AtmAntaravartinaH 'ajAnan' anavagacchan kiM kuryAt !, vandeta vA guNahInaM kazcit , guNA. dhikaM cApi vandApayet , ubhayathA'pi ca doSaH, ekatrAguNAnujJApratyayaH anyatra tu vinayatyAgapratyayaH, tasmAttUSNIbhAva eva zreyAn , alaM vandaneneti gaathaabhipraayH|| 1147 // itthaM codakenokte sati vyavahAranayamatamadhikRtya guNAdhikatva parijJAnakAraNAni pratipAdayannAcArya Aha___ AlaeNaM vihAreNaM ThANAcaMkamaNeNa ya / sakko suvihio nAuM bhAsAveNaieNa ya // 1148 // vyAkhyA-AlayaH-vasatiH supramArjitAdilakSaNA'thavA strIpazupaNDakavivarjiteti, tenA''layena, nAguNavata evaM. vidhaH khalvAlayo bhavati, vihAraH-mAsakalpAdistena vihAreNa, sthAnam-UrdhvasthAnaM, caGgamaNaM-gamanaM, sthAnaM ca cakramaNaM cetyekavadbhAvastena ca, aviruddhadezakAyotsargakaraNena ca yugamAtrAvanipralokanapurassarAdbhutagamanena cetyarthaH, zakyaH suvihito jJAtuM, 'bhASAvainayikena ca' vinaya eva vainayika samAlocya bhASaNena AcAryAdivinayakaraNena ceti bhAvanA, naitAnyevambhUtAni prAyazo'suvihitAnAM bhavantIti gAthArthaH // 1148 // itthamabhihite satyAha codakaH AlaeNaM vihAreNaM ThANecaMkamaNeNa ya / na sako suvihio nAuM bhAsAveNaieNa ya // 1149 // vyAkhyA-Alayena vihAreNa sthAnacaGgamaNena (sthAnena caGgamaNena) cetyarthaH, na zakyaH suvihito jJAtuM bhASAvainayikena ca, padAyinRpamArakamAthurakoillAdibhirvyabhicArAt , tathA ca pratItamidam-asaMyatA api hInasattvA labdhyAdinimitta saMyatavacceSTante, saMyatA api ca kAraNato'saMyatavaditi gAthArthaH // 1149 // kiM ca-- bharaho pasannacaMdo sabhitaravAhiraM udAharaNaM / dosuppattiguNakaraM na tesi yajmaM bhave karaNaM // 1950 // _ vyAkhyA-bharataH prasannacandraH sAbhyantarabAhyamudAharaNam , AbhyantaraM bharataH, yatastasya bAhyakaraNarahitasyApi vibhUSitasyaivA''darzakagRhapraviSTasya viziSTabhAvanAparasya kevalajJAnamutpanna, bAhyaM prasannacandraH, yatastasyotkRSTabAhyakaraNavatopyantaHkaraNavikalasyAdhaH saptamanarakaprAyogyakarmabandho babhUva, tadevaM doSotpattiguNakaraM na tayorbharataprasannacandrayoH 'bajhaM bhave karaNaM'ti chAndasatvAdabhUtkaraNaM doSotpattikArakaM bharatasya nAbhUdazobhanaM bAhyaM karaNaM guNakArakaM prasannacandrasya nAbhUcchobhanamapIti, tasmAdAntarameva karaNaM pradhAnaM, na ca tadAlayAdinA'vagantuM zakyate, guNAdhike ca vandanamuktamiti tUpNIbhAva eva jyAyAn iti sthitam, ityayaM gAthAbhiprAyaH // 1150 // itthaM tIrthAGgabhUtavyavahAranayanirapekSa codakamavagamyAnyeSAM pAralaukikApAyadarzanAyAhAcArya: Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 Avazyaka hAribhadrIyA patyabuddhakaraNe caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / AhavabhAvakahaNe paMcahi ThANehi pAsatthA // 1151 // vyAkhyA -- pratyekabuddhAH - pUrvabhavAbhyastobhayakaraNA bharatAdayasteSAM karaNaM tasminnAntara eva phalasAdhake sati mandamatayazvaraNaM nAzayanti jinavarendrANAM sambandhibhUtamAtmano'nyeSAM ca pAThAntaraM vA 'bodhiM nAsiMti jiNavariMdANaM' kathaM 1'AhAkaNe' ti kAdAcitkabhAvakathane - bAhyakaraNarahitaireva bharatAdibhiH kevalamutpAditamityAdilakSaNe, kathaM nAzayanti 1-pazcabhiH 'sthAnaiH' prANAtipAtAdibhiH pAramparyeNa karaNabhUtaiH 'pArzvasthA' uktalakSaNA iti gAthArthaH // 1151 // yatazca - ummadesaNAra caraNaM nAsiMti jiNavarridAnaM / vAvannadaMsaNA khalu na hu lambhA tArisA dahuM // 1152|| dAraM | vyAkhyA - unmArgadezanayA anayA'nantarAbhihitaM caraNaM nAzayanti jinavarendrANAM sambandhibhUtamAtmano'nyeSAM ca, ataH 'vyApannadarzanAH khalu' vinaSTasamyagdarzanA nizcayataH, khasvityapizabdArtho nipAtaH, tasya ca vyavahitaH sambandhastasupariSTAt pradarzayiSyAmaH, 'na hu labbhA tArisA dahuM'ti naiva kalpante tAdRzA draSTumapIti, kiM punarjJAnAdinA pratilAbhayitumiti gAthArthaH // 1152 // saprasaGgaM gataM jJAnadvAram darzanadvAramadhunA, tatra darzananayamatAvalambI kRtikarmAdhikAra evAvagatajJAnanayamata idamAha - jaha nANeNaM na viNA caraNaM nAdaMsaNissa iya nANaM / na ya daMsaNaM na bhAvo tena ra dihiM paNivayAmo // 1153 // vyAkhyA -- yathA jJAnena vinA na caraNaM, kintu sahaiva, nAdarzanina evaM jJAnaM, kintu darzanina eva, 'samyagdRSTerjJAnaM mithyAdRSTerviparyAsa' iti vacanAt, tathA na ca darzanaM na bhAvaH, kintu bhAva eva, bhAvaliGgAntargatamityarthaH tena kAraNena jJAnasya bhAvatvAddarzanasya jJAnopakArakatvAd reti prAgvat 'diTThinti prAkRtazailyA darzanamasyAstIti darzanI taM darzaninaM, 'praNamAmaH' pUjayAma iti gAthArthaH // 1153 // syAdetat samyaktvajJAnayoryugapadbhAvAdupakAryopakArakabhAvAnupapattiriti, etaccAsad, yataH-- jugapi samutpannaM sammantaM ahigamaM visohei / jaha kAyagamaMjaNAI jaladiDIo visohaMti // 1154 // vyAkhyA -- 'yugapadapi " tulyakAlamapi 'samutpannaM' saJjAtaM samyaktvaM jJAnena saha 'adhigamaM vizodhayati' adhigamyantepachi padArthA yena so'dhigamaH - jJAnamevocyate, tamadhigamaM vizodhayati - jJAnaM vimalIkarotItyarthaH, atrArthe dRSTAntamAha-yathA kAcakAJjane jaladRSTI vizodhayata iti, kacako vRkSastasyedaM kAcakaM phalam, aJjanaM-sauvIrAdi, kAcakaM cAkhanaM ca kAcakAJjane, anusvAro'trAlAkSaNikaH, jalam udakaM, dRSTi:- svaviSaye locanaprasAraNalakSaNA, jalaM dRSTizca jaladRSTI te vizodhayata iti gAthArthaH // 1154 // sAmpratamupanyastadRSTAntasya dArzantikenAMzataH bhAvadikAM pratipAdayannAha jaha 2 sujjhai salilaM taha 2 rubAI pAsaI diTThI / iya jaha jaha tattaruI taha taha taptAgamo hoe / / 1155 // vyAkhyA- yathA 2 zuddhyati salilaM kAcakaphalasaMyogAt tathA tathA 'rUpANi' tadgatAni pazyati draSTA, 'iya' evaM yathA yathA 'tattvaruciH' samyaktvalakSaNA, saMjAyata iti kriyA, tathA tathA 'tattvAgamaH' tattvaparicchedo bhavatIti, evamupakArakaM samyaktvaM jJAnasyeti gAthArthaH // 2155 // syAdetat- nizcayataH kAryakAraNabhAva evopakAryopakArakabhAvaH, sa cAsambhavI yugapadbhAvinoriti, atrocyate kAraNakajjavibhAgo dIvapagAsANa jugavajammevi / jugavuppannaMpi tahA heU nANassa sammataM // 1156 // vyAkhyA-yatheha kAraNakAryavibhAgo dIpaprakAzayoH 'yugapajjanmanyapi' yugapadutpAde'pItyarthaH, yugapadutpannamapi tathA 'hetuH' kAraNa jJAnasya samyaktvaM yasmAdevaM tasmAtsakalaguNamUlatvAddarzanasya darzanina eva kRtikarma kAryam, AtmanA'vi tatraiva yataH kAryaH, sakalaguNamUlatvAdeveti, uktaM ca- "dvAraM mUlaM pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH / dharmahetordviSahasya, samyagdarzanamiSyate // 1 // " ayaM gAthAbhiprAyArthaH // 1156 // itthaM nodakenoce satyAhAcAryaH - nANassa jaivi heU savisayaniyayaM tahAvi sammataM / tamhA phalasaMpattI na jujae nANapakhe va // 1 // ( pra0) jaha tikharuIvi naro gaMtuM de saMtaraM nayavihRNo / pAvei na taM desaM nayajutto ceva pAuNai // 2 // ( pra0 ) iya nANacaraNahINo sammadiTThIvi mukkhadesaM tu / pAuNai neya nANAisaMjuo caiva pAuNai // 3 // ( pra0 ) vyAkhyA - idamanyakartRkaM gAthAtrayaM sopayogamitikRtvA vyAkhyAyate, jJAnasya yadyapi 'hetuH' kAraNaM samyaktvamiti yogaH, apizabdo'bhyupagamavAdasaMsUcakaH, abhyupagamyApi brUmaH, tattvatastu kAraNameva na bhavati, ubhayorapi viziSTakSayopakAryatvAt svaviSaya niyatamitikRtvA, svaviSayazcAsya tattveSu rucireva, tathA'pi, 'tasmAt' samyaktvAt 'phalasaMpattI jae' phalasamprAptirna yujyate, mokSasukhaprAptirna ghaTata ityarthaH, svaviSayaniyatatvAdeva, asahAyatvAdityarthaH, jJAnapakSa For Private Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. AvazyakahAribhadrIyA iva, anena tatpratipAditasakaladRSTAntasaGgrahamAha-yathA jJAnapakSe mArgajJAdibhidRSTAntarasahAyasya jJAnasyaihikAmuSmikaphalAsAdhakatvamuktam , evamatrApi darzanAbhilApena draSTavyaM, diGmAtraM tu pradaryate-yathA 'tIkSNarucirapi naraH' tIvanaddho'pi puruSaH,ka?-gantuM dezAntaraM dezAntaragamana ityarthaH,'nayavihIno' jJAnagamanakriyAlakSaNanayazUnya ityarthaH, prApnoti na taM dezagantumiSTaM tadviSayazraddhAyukto'pi,nayayukta eva prAmoti, 'iya' evaM jJAnacaraNarahitaH samyagdRSTirapi tattvazraddhAnayukto'pi mokSadeza tana prApnoti. naiva samyaktvaprabhAvAdeva, kinta jJAnAdisaMyukta eva prAmoti, tasmAnitayaM pradhAnama. atastritayayaktasyaiva kRtikarma kArya, tritayaM cA''tmanA''sevanIyaM, samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga (tattvA.a.1sU.1) iti vacanAdayaM gaathaatrityaarthH||1-2-3||evmpi tattve samAkhyAte ye khalvadharmabhUyiSThA yAni cAsadAlambanAni pratipAdayanti tadabhidhitsurAhadhammaniyattamaIyA paralogaparammuhA visayagiddhA / caraNakaraNe asattA seNiyarAyaM vavaisaMti // 1157 // vyAkhyA-dharma:-cAritradharmaH parigRhyate tasmAnnivRttAmatiryeSAM te dharmanivRttamatayaH, param-pradhAno lokaH paraloko-mokSastatparAGmukhAH 'viSayagRddhA' zabdAdiviSayAnuraktAH, te evambhUtAzcaraNakaraNe 'azaktAH' asamarthAH santaH zreNikarAja dhyapadizantyAlambanamiti gAthArthaH // 1157 // kathaM - ___Na seNio Asi tayA bahussuo, na yAvi pannattidharo na paaygo| so AgamissAi jiNo bhavissai, samikkha pannAi varaM khu dasaNaM // 1158 // vyAkhyA-na 'zreNikaH' narapatirAsIt 'tadA' tasmin kAle 'bahuzrutaH' bahvAgamaH mahAkalpAdizrutadhara ityarthaH, 'na cApi prajJapThidharaH' na cApi bhagavatIvettA 'na vAcakaH' na pUrvadharaH, tathA'pyasAvasahAyadarzanaprabhAvAdeva 'AgamissAe'tti AyatyAmAgAmini kAle 'jino bhaviSyati' tIrthakaro bhaviSyati, yatazcaivamataH 'samIkSya' dRSTA 'prajJayA' buddhyA darzanavipAkaM tIrthakarAkhyaphalaprasAdhakaM 'varaM khu daMsaNa'nti khuzabdasyAvadhAraNArthatvAt varaM darzanamevAGgIkRtamiti vAkyazeSaH, ayaM vRttArthaH // 1158 // kiMca-zakya evopAye prekSAvataHpravRttiyujyate, na punarazakye ziraHzUlazamanAya takSakaphaNAlaGkAragrahaNakalpe cAritre, cAritraM ca tattvataH mokSopAyatve satyapyazakyAsevanaM, sUkSmAparAdhe'pi anupayuktagamanAgamanAdibhirvirAdhyamAnasvAdAyAsarUpatvAcca, niyamena ca chadmasthasya tachaMza upajAyate sarvasyaivAtaH bhaTeNa carittAo suduyaraM dasaNaM gaheyavvaM / sijjhaMti caraNarahiyA saNarahiyA na sijhati // 1959 // vyAkhyA-'bhraSTena' cyutena, kutaH 1-cAritrAt , sutarAM darzanaM grahItavyaM, punarbodhilAbhAnubandhizakyamokSopAyatvAt , tathA ca-siddhyanti caraNarahitAH prANinA-dIkSApravRttyanantaramRtAntakRtkevalinaH, darzanarahitAstu na siddhyanti, ato darzanameva pradhAnaM siddhikAraNaM. tadbhAvabhAvivAdityayaM gaathaarthH||1159 // itthaM codakAbhiprAya uktaH, sAmpratamasahAyadarzanapakSe doSA ucyante, yaduktaM-'na zreNika AsIttadA bahuzruta' ityAdi, tanna, tata evAsau narakamagamat , asahAyadarzanayuktatvAt , anye'pyevaMvidhA dazArasiMhAdayo narakameva gatA iti, Aha ca sArasIhassa ya seNiyassA, peDhAlaputtassa ya saccaissa / aNuttarA daMsaNasaMpayA tayA, viNA caritteNaharaM gaI gayA // 1160 // vyAkhyA-dazArasiMhasya ariSTanemipitRvyaputrasya 'zreNikasya ca' prasenajitputrasya peDhAlaputrasya ca satyakinaH 'anutarA' pradhAnA kSAyiketi yaduktaM bhavati, kA ?-darzanasampat 'tadA' tasmin kAle, tathA'pi vinA cAritreNa 'adharAM gatiM gatA' narakagati prAptA iti vRttArthaH // 1160 / / kiM casavAovi gaIo avirahiyA nANadaMsaNadharehiM / tA mA kAsi pamAyaM nANeNa carittarahieNaM // 1161 // vyAkhyA-'sarvA api' nArakatiryagnarAmaragatayaH 'avirahitAH' avimuktAH, kaiH 1-jJAnadarzanadharaissattvaiH, yataH-sarvA. sveva samyaktvazrutasAmAyikadvayamastyeva, na ca nara gativyatirekeNAnyAsu muktiH, cAritrAbhAvAt, tasmAccAritrameva pradhAnaM muktikAraNaM, tadbhAvabhAvitvAditi, yasmAdevaM taM mA kAsi pamAya'ti tat-tasmAnmA kArSIH pramAda, jJAnena cAritrarahitena, tasyeSTaphalAsAdhakatvAt , jJAnagrahaNaM ca darzanopalakSaNArthamiti gAthArthaH // 1161 // itazca cAritrameva pradhAna, niyamena cAritrayukta eva samyaktvasadbhAvAd, Aha casammattaM acarittassa hunna bhayaNAi niyamaso natthiAjo puNa carittajutto tassa u niyameNa sammattaM // 1162 // __ vyAkhyA-'samyaktvaM' prAgvarNitasvarUpam 'acAritrasya' cAritrarahitasya prANino bhavet 'bhajanayA' vikalpanayA-kadAcidbhavati kadAcinna bhavati, 'niyamazo nAsti' niyamena na vidyate, prabhUtAnAM cAritrarahitAnAM mithyAdRSTitvAt , yaH punazcAritrayuktaH sattvastasyaiva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt , 'niyamena' avazyatayA samyaktvam , ataH samyaktvasyApi niyamatazcAritrayukta eva bhAvAtprAdhAnyamiti gaathaarthH|| 1162 // kiM ca Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 AvazyakahAribhadrIyA jiNavayaNayAhirA bhAvaNAhiM uvvapUrNa ayANaMtA / neraiyatiriyaegidiehi jaha sijjhaI jIvo // 1163 // vyAkhyA-'jinavacanavADA' yathAvasthitAgamaparijJAnarahitAH pratyekaM jJAnadarzananayAvalambinaH 'bhAvaNAhiM ti uktena nyAyena jJAnadarzanabhAvanAbhyAM sakAzAt , mokSamicchantIti vAkyazeSaH, 'udvartanAmajAnAnA' nArakatiryagekendriyebhyo yathA siddhyati jIvastathodvartanAmajAnAnA iti yogaH, iyamatra bhAvanA-jJAnadarzanabhAve'pi na nArakAdibhyo'nantaraM manuSyabhAvamaprApya siddhyati kazcit , caraNAbhAvAt , tenAnayoH kevalayorahetutvaM mokSa prati, tebhya evaikendriyebhyazca jJAnAdirahitebhyo'pyuddhRttA manuSyatvamapi prApya cAritrapariNAmayukta eva siddhyati, nAyukto'karmabhUmikAdiH, ata iyamudvartanA kAraNavaikalyaM sUcayatIti gAthArthaH // 1163 // punarapi cAritrapakSameva samarthayannAha sujhuvi sammadihI na sijjhaI caraNakaraNaparihINo / jaM ceva siddhimUlaM mUDhotaM va nAsei // 1164 // vyAkhyA-'suSThapi' atizayenApi samyagdRSTirna siddhyati, kimbhUtaH ?-caraNakaraNaparihINaH, tadvAdameva ca samarthayan , kimiti ?-'yadeva siddhimUlaM' yadeva mokSakAraNaM samyaktvaM mUDhastadeva nAzayati, kevalatadvAdasamarthanena, 'ekapi asaddahaMto micchaMti vacanAt , athavA suSThapi samyagdRSTiH kSAyikasamyagdRSTirapItyarthaH, na siddhyati caraNakaraNaparihINA, zreNikAdivat , kimiti ?-yadeva siddhimUlaM-caraNakaraNaM mUDhastadeva nAzayatyanAsevanayeti gAthArthaH // 1164 // kiM ca-arya kevaladarzanapakSo na bhavatyevAgamavidaH susAdhoH, kasya tarhi bhavati ?, ata Aha dasaNapakkho sAvaya carittabhahe ya maMddhamme ya / dasaNacarittapakkho samaNe paralogakaMkhimmi // 1165 // vyAkhyA-darzanapakSaH zrAvake' apratyAkhyAnakaSAyodayavati bhavati 'cAritrabhraSTe ca' kasmizciMdavyavasthitapurANe 'mandadharme ca' pArzvasthAdau, darzanacAritrapakSaH zramaNe bhavati, kimbhUte ?-paralokAkAsiNi, susAdhAvityarthaH, prAkRtazailyA ceha saptamI SaSThayartha eva draSTavyA, darzanagrahaNAcca jJAnamapi gRhItameva draSTavyam , ato darzanAdipakSastrirUpo veditavya iti gAthArthaH // 1165 // aparastvAha-yadyevaM bahvIbhirupapattibhizcAritraM pradhAnamupavarNyate bhavatA tatastadevAstu, alaM jJAnadarzanAbhyAmiti, na, tasyaiva tadvayatirekeNAsambhavAd, Aha pAraMparappasiddhI daMsaNanANehiM hoi caraNassa / pAraMparappasiddhI jaha hoi taha'nnapANANaM // 1166 // vyAkhyA-pAramparyeNa prasiddhiH pAramparyaprasiddhiH-svarUpasattA, etaduktaM bhavati-darzanAjjJAnaM, jJAnAcAritram , evaM pAramparyeNa caraNasvarUpasattA, sA darzanajJAnAmyAM sakAzAdbhavati caraNasya, atastadbhAvabhAvitvAccaraNasya tritayamapyastu, laukikaM nyAyamAha-pAramparyaprasiddhiryathA bhavati tathA'nnapAnayoloke'pi pratItaiveti kriyA, tathA cAnnArthI sthAlIndhanAdyapi gRhNAti pAnArthI ca drAkSAdyapi, atastritayamapi pradhAnamiti gAthArthaH // 1166 // Aha-yadyevamatastulyabalatve sati jJAnAdInAM kimityasthAnapakSapAtamAzritya cAritraM prazasyate bhavateti,atrocyatejaghA dasaNanANA saMpuNNaphalaM na diti patteyaM / cArittajuyA diti u visissae teNa cArittaM // 1167 // vyAkhyA-yasmAddarzanajJAne 'sampUrNaphalaM' mokSalakSaNaM 'na dadataH' na prayacchatA pratyekaM, cAritrayukta datte eva, vizeSyate tena cAritraM, tasminsati phalabhAvAditi gaathaarthH|| 1167 // Aha-viziSyatAM cAritraM, kintuujabhamANassa guNA jaha hu~ti sasattio tavasuesuM / emeva jahAsattI saMjamamANe kahaM na guNA ? // 1168 // vyAkhyA-'ujjamamANassa'tti udyacchataH-udyama kurvataH sAdhoH, kva-tapaHzrutayoriti yogaH, 'guNAH' tapojJAnAvAptinirjarAdayo yathA bhavanti 'svazaktitaH' svazaktyodyacchataH, evameva 'yathAzakti' zaktyanurUpamityarthaH, saMjamamANe kahaM na guNa'tti saMyacchamAne-saMyama pRthivyAdisaMrakSaNAdilakSaNaM kurvati sati sAdhau kathaM na guNAH 1, guNA evetyarthaH, athavA kathaM na guNA yenAvikalasaMyamAnuSThAnarahito virAdhakA pratipadyata iti !, atrocyateaNigRhaMto viriyaM na virAhei gharaNaM taSasuesaM / jai saMjame'vi viriyaM na nigUhijA na hAvijA // 1169 // ___ vyAkhyA-'aMnigRhan vIrya' prakaTayan sAmarthya yathAzaktyA, kvI-tapAzrutayoriti yogaH, kina virAdhayati caraNaM' na khaNDayati cAritraM , yadi 'saMyame'pi' pRthivyAdisaMrakSaNAdilakSaNe 'vIrya' sAmarthyamupayogAdirUpatayA 'na nigUhayet' nena 'na hAvijja'tti tato na hApayeta saMyama na khaNDeta, syAdeva saMyamaguNa iti gAthArthaH // 1169 // saMjamajoesu sayA je puNa saMtaviriyAvi sIyaMti / kaha te visuddhacaraNA bAhirakaraNAlasA huMti ? // 1170 // vyAkhyA-'saMyamayogeSu' pRthivyAdisaMrakSaNAdivyApAreSu'sadAsarvakAlaMye punaHprANinaH 'saMtaviriyAvi sIyaMti'tti vidhamAnasAmathyo api notsahante, kathaM te vizuddhacaraNA bhavantIti yogaH, naivetyathe, bAhyakaraNAlasAHsanta:-pratyupaMkSaNAdibAhyacepTArahitA iti gaathaarthH||1170||aah-ye punarAlambanamAzritya bAhyakaraNAlasA bhavanti teSu kA vAteti ?, ucyate AlaMbaNeNa keNai je manne saMyama pamAyati / na hu taM hoi pamANaM bhUyatthagavesaNaM kujA // 1171 // Jain Education Intemational Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka hAribhadrIyA vyAkhyA-Alambyata ityAlambanaM - prapatatAM sAdhAraNasthAnaM tenAlambanena 'kenacit ' avyavacchittyAdinA ye prANinaH 'manya' iti evamahaM manye 'saMyamam' uktalakSaNaM 'pramAdayanti' parityajanti, 'na hu taM hoi pamANaM' naiva tadAlambanamAtraM bhavati pramANam - AdeyaM, kintu ? 'bhUtArthagaveSaNaM kuryAt tattvArthAnveSaNaM kuryAt kimidaM puSTamAlambanam ? Ahosvinneti, yadyapuSTamavizuddhacaraNA eva te, atha puSTaM vizuddhacaraNA iti gAthArthaH // 1171 // aparastvAha - AlambanAko vizeSa upajAyate / yena vizuddha caraNA bhavantIti, atra dRSTAntamAha- sAlaMghaNo paDato appANaM duggame'vi dhAreha / iya sAlaMbaNasevA dhAreha jaI asaDhabhAvaM // 1172 // vyAkhyA -ihAlambanaM dvividhaM bhavati - dravyAlambanaM bhAvAlambanaM ca dravyAlambanaM gartAdau prapatatA yadAlambyate dravyaM, tadapi dvividham-puSTamapuSTaM ca tatrApuSTaM durbalaM kuzavaccakAdi, puSTaM tu balavatkaThinavalyAdi, bhAvAlambanamapi puSTApuSTabhedena dvidhaiva tatrApuSTaM jJAnAdyapakArakaM, tadviparItaM tu puSTamiti, taccedaM - 'kAMhaM achitiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM vaNI vahu sAravissaM, sAlaMbasevI samuvei mukkhaM // 1 // " tadevaM vyavasthite sati sahAlambanena vartata iti sAlambanaH, asau patannapi AtmAnaM 'durgame'pi' gartAdau dhArayati, puSTAlambanaprabhAvAditi, 'iya' evaM sevanaM sevA pratisevanetyarthaH, sAlambanA cAsau sevA ca sAlambanasevA sA saMsAragarte prapatantaM dhArayati yatimazaThabhAvaM - mAtRsthAnarahitamityeSa guNa iti gAdhArthaH // 1172 // sAmprataM sisAdhayiSitArthavyatirekaM darzayannAha 30 3 kariSyAmyavyucchittimathavA'dhyeSye tapaupadhAnayoruyaMsyAmi / gaNaM vA nItyaiva sArayiSyAmi sAlamyasevI samupaiti mokSam // 1 // ApaNahI puNa nivaDai khalio ahe duruttAre / iya nikkAraNasevI paDaha bhavohe agAhaMmi // 1173 // vyAkhyA-AlambanahInaH punarnipatati skhalitaH, va 1 - ' ahe duruttAre' tti gartAyAM duruttArAyAm, 'iya' evaM 'niSkAraNasevI' sAdhuH puSTAlambanarahita ityarthaH, 'patati bhavaughe agAdhe' patati bhavagartAyAmagAdhAyAm, agAdhatvaM punarasyA duHkhenottAraNasambhavAditi gAdhArthaH // 1173 // gataM saprasaGgaM darzanadvAram, idAnIM 'niyAvAse' tti asyAvasaraH, asya ca sambandho vyAkhyAta eva gAthAkSaragamanikAya, sa eva lezataH sAryate-iha yathA caraNavikalA asahAyajJAnadarzana pakSamA lambanti evaM nityavAsAdyapi, AI - je jattha jayA bhaggA ogAsaM te paraM aviMdaMtA / gaMtuM tattha'cayaMtA ImaM pahANaMti ghosaMti // 1174 // vyAkhyA- 'ye' sAdhavaH zItalavihAriNaH 'yatra' anityavAsAdI 'yadA' yasmin kAle 'bhagnA' nirviNNAH 'avakAza' sthAnaM te 'param' anyat 'aviMdaMta'tti alabhamAnA gantuM 'tatra' zobhane sthAne azaknuvantaH kiM kurvanti ? - imaM pahANaMti ghosanti' tti yadasmAbhiraGgIkRtaM sAmprataM kAlamAzrityedameva pradhAnamityevaM ghoSayanti, dihaMto ittha satyeNaM Prer als sattho viralodagarukkha cchAyamaddhANaM pavaNNo, tattha kei purisA parissaMtA paviralAsu chAyAsu jehiM tehiM vA pANiehiM paDibaddhA acchaMti, aNNe ya sadAviMti - eha imaM caiva pahANaMti, taMmi satthe kei tesiM paDisuNaMti, kei Na 1 dRSTAnto'tra sArthena yathA ko'pi sAthaiH pravirako dakavRkSacchAyamadhvAnaM prapannaH, tatra kecitpuruSAH parizrAntAH praviraLAsu chAyAsu yaistairvA pAnIyaiH pratimAtiSTanti, abhyazca zabdayanti-bhAyAtedameva pradhAnamiti, tasmiMtra sAdheM kecittepAM pratizRNvanti, kecisa suNaMti, je suNiMti te chuhAtaNhAiyANaM dukkhANaM AbhAgI jAyA, je na suNaMti te khippameva apaDibaddhA addhANa sIsaM gaMtuM udayassa sIyalassa chAyANaM ca abhAgI jAyA / jahA te purisA visIyaMti tahA pAsatthAI, jahA te NicchiNNA tA sAhU / ayaM gAthArthaH // 1174 // sAmprataM yaduktamidaM pradhAnamiti ghoSayanti taddarzayati nayAvAsavihAraM ceiyabhaktiM ca ajjiyAlAbhaM / vigaIsu ya paDibaMdhaM niddosaM coiyA biMti // 1175 // vyAkhyA -- nityavAsena vihAraM, nityavAsakalpa mityarthaH, caityeSu bhaktizcaityabhaktistAM ca cazabdAtkulakAryAdiparigrahaH, AryikAbhyo lAbhastaM, kSIrAdyA vigatayo'bhidhIyante tAsu vigatiSu ca 'pratibandham' Asa nirdoSaM coditAH anyenodyatavihAriNA 'bruvate' bhaNantIti gAthArthaH // 1175 // tatra nityAvAsavihAre sadoSaM coditAH santastadA kathaM vA nirdoSaM bruvata ityAha jAhevi ya paritaMtA gAmAgaranagarapaTTaNamaDatA / to keI nIyavAsI saMgamatheraM vavaiti // 1176 // vyAkhyA - yadA'pi ca 'paritAntAH' sarvathA zrAntA ityarthaH, kiM kurvantaH santaH :- grAmAkaranagarapattanAnyadantassantaH grAmAdInAM svarUpaM prasiddhameva, ataH 'kecana' naSTanAzakA nityavAsinaH, na tu sarva eva kiM 1 - saGgamasthaviramAcArya vyapa dizantyAlambanatvena iti gAthArthaH // 1176 // kathaM ? 1 zRNvanti ye zRNvanti te kSudhAtRSNAdikAnAM duHkhAmAmA bhAgino jAtAH, yena zRNvanti te kSipramevApratibaddhA adhvanaH zIrSa gazvodakasya zIta kasya chAyAnAM cAbhAgino jAtAH / yathA te puruSA viSIdanti tathA pArzvasyAdayaH, yathA te nistIrNastathA susAdhavaH / For Private Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 Avazyaka hAribhadrayA saMgamarArio su tavassI taheva gIyattho / pehittA guNadosaM nIyAvAse pavatto u // 1177 // vyAkhyA - nigadasiddhA, kaH punaH saGgamasthavira ityatra kathAnakaM -- koi~laNayare saMgamatherA, dubbhikkhe teNa sAhuNo visajjiyA, te taM NayaraM va bhAge kAUNa jaMghAbalaparihINA vihati, NayaradevayA kira teMsiM uvasaMtA, tesiM sIso datto NAma AhiMDao cireNa kAleNodaitavAhago Agao, so tesiM paDissae Na pavisai NiyayAvAsitti kAuM, bhikkhavelAe uggAhiyaM hiMDatA saMkilissai - ko Do'yaM saGghakulANi Na dAeiti, egattha seThiyAkule rovaNiyAe gahiyao dArao, chammAsA rovaMtagarasa, AyariehiM cappuDiyA kayA-mA rova, vANamaMtarIe mukko, tehiM tuTThehiM paDilAhiyA jadhicchieNa, so visajjio, etANi tANi kulANinti, AyariyA suiraM hiMDiUNa aMtaM paMtaM gahAya AgayA, samuddiTThA, Avasya AloyaNAe AyariyA bhaNati - Aloehi, so bhaNai-tumbhehiM samaM hiMDionti, te bhaNati - dhAipiMDo te bhuttotti, bhai - aihumANitti baiTTho, devayAe aDarate vAsaM aMdhyAraM ca viudhiyaM esa hIleitti, AyariehiM bhaNio - atIhi, 1 koleranagare saMgamasthavirA:, durbhikSe taH sAdhavo visRSTAH, te tanagaraM nava bhAgAn kRtvA parikSINajaGghAbalA viharanti, nagaradevatA kila teSAmupazAntA teSAM zivyo datto nAmAhiNDakacireNa kAlenodantavAhaka bhAgataH, sa teSAM pratizraye na prAvikSat nityavAsItikRtvA, bhikSAvelAyAmaupagrahikaM hiNDamAnayoH saMzyiti, vRddho'yaM zrAddhakulAni na darzayatIti, ekatra zreSThikule rodibhyA gRhItoM dArakaH, paNmAsa rudati, AcAryaicappuTikA kRtA mA rodIH, vyantayo muktaH, taistuSTaiH pratilAbhitA yAdRcchikena, sa visRSTaH, etAni tAni kulAnIti, AcAryAH suciraM hiNDayitvA antaprAntaM gRhItvA''gatAH, samuddiSTAH, AvazyakAlocanAyAmAcAryA bhaNanti-Alocaya, sa bhaNati - yuSmAbhiH samaM hiNDita iti te bhaNanti-dhAtrIpiNDasvayA bhukta iti, bhaNati - atisUkSma. tarANyetAnIti upaviSTaH, devatayA'rdharAtre varSA andhakArazca vikurvitau pupa hIlatIti, AcArya bhaNitaH- bhAgaccha. * kolahare + nava hA. kuddho ya. kuNTo'yaM. sI bhai- aMdhayArotti, AyariehiM aMgulI padAiyA, sA pajjaliyA, AuTTo Aloei, AyariyAvi Nava bhAge parikahaMti, evamayaM puTThAlaMbaNo Na hoi sacesiM maMdadhammANamAlaMbaNanti // 1177 // Aha ca ome sIsapavAsaM appaDibaMdhaM ajaMgamattaM ca / na gaNaMti egakhitte gaNaMti vAsaM niyayavAsI // 1178 // vyAkhyA- 'ome' durbhikSe 'ziSyapravAsa' ziSyagamanaM, tathA tasyaiva 'apratibandham' anabhiSvaGgam ' ajaGgamatvaM' vRddhatvaM ca cazabdAttatraiva kSetre vibhAgabhajanaM ca, idamAlambanajAlaM 'na gaNayanti' na prekSante, nAlocayantItyarthaH, kintu ekakSetre gaNayanti vAsaM 'nityavAsinaH' mandadhiya iti gAthArthaH // 1178 // nityAvAsavihAradvAraM gataM, caityabhaktidvAramadhunAikulagaNasaMghe annaM vA kiMci kAu nissANaM / ahavAvi ajjavayaraM to sevaMtI akaraNijaM // 1179 // vyAkhyA - caityakulagaNasaGghAn, anyadvA 'kiJcid' apuSTamavyavacchittyAdi 'kRtvA nizrAM kRtvA''lambana mityarthaH, kathaM ? - nAsti kazcidiha caityAdipratijAgarakA ato'smAbhirasaMyamo'GgIkRtaH, mA bhUtyAdivyavaccheda iti, athavA'pyAvairaM kRtvA ninAM tataH sevante 'akRtyam' asaMyamaM mandadharmANa iti gAthArthaH // 1179 // ater kiM vayarasAmiNA muNiyaputrvasAreNaM / na kayA puriyAha? tao mukkhaMgaM sAvi sAhUNaM // 1180 // 1 sa bhaNati - andhakAra iti, AcAryairaGgulI pradarzitA, sA prajvalitA, bhAvRtta Alocayati, bhAcAryA api nava bhAgAn parikathayanti evamayaM puSTAlasvano na bhavati sarveSAM mandadharmANAmAlambanamiti ! vyAkhyA-- akSarArthaH sugamaH, bhAvArthaH kathAnakAdava seyaH, taccAdhaH kathitameva, tatra vairasvAminamAlambanaM kurvANA idaM nekSante mandadhiyaH, kimityAha- ohAvaNaM paresiM satitthaunbhAvaNaM ca vacchallaM / na gaNaMti gaNemANA putravuciyapupphamahimaM ca // 1181 // vyAkhyA--'apabhrAjana' lAJchanAM 'pareSAM' zAkyAdInAM svatIrthodbhAvanAM ca divyapUjAkaraNena tathA 'vAtsalya' zrAvakANAM, etanna gaNayantyAlambanAni gaNayantaH santaH, tathA pUrvAvacitapuSpamahimAnaM ca na gaNayantIti - pUrvAvacitaiH prAggRhItaiH puSpaiH kusumairmahimA - yAtrA tAmiti gAthArthaH // 1181 // caityabhaktidvAraM gatam, adhunA''ryikAlAbhadvAraM, tatreyaM gAthAajayalAbhe giddhA saeNa lAbheNa je asaMtuhA / bhikkhAyariyAbhaggA anniyaputtaM vavaiti // 1982 // vyAkhyA - AryikAbhyo lAbha AryikAlAbhastasmin 'gRddhAH ' AsaktAH 'svakIyena' AtmIyena lAbhena ye'santuSTA mandadharmANa: bhikSAcaryayA bhagnA bhikSAcaryAbhagnAH, bhikSATanena nirviNNA ityarthaH, te hi susAdhunA coditAH santo'bhakSyo'yaM tapakhinAmiti 'annikAputram' AcArya vyapadizantyAlambanatveneti gAthArthaH // 1182 // katham ?--- anittAyario bhaktaM pANaM ca puSkacUlAe / uvaNIyaM bhuMjato teNeva bhaveNa aMtagaDo // 1183 // vyAkhyA -- akSarArtho nigadasiddhaH, bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacca yogasaGgraheSu vakSyate / te ca mandamataya idamAlambanaM kurvantaH santaH idamaparaM nekSante, kim ?, ata Aha- sIgaNa ome bhikkhAyariyA apacalaM theraM / na gaNaMti sahAvi saDhA ajiyalAhaM gavesaMtA // / 1984 // For Private Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-gataH ziSyagaNo'syeti samAsastam 'ome' durbhikSa bhikSAcaryAyAm apaccala:-asamarthaH bhikSAcaryA'paJcalastaM 'sthadhiraM dRddham evaMguNayuktaM 'na gaNayanti' nAlocayanti 'sahAvi' samarthAH, apizabdAtsahAyAdiguNayuktA api, zA-mAyAvinaH AryikAlAbhaM 'gavesaMti'tti anviSanta iti gAthArthaH // 1184 // gatamAryikAlAbhadvAraM, vigatidvAramadhunA, tatreyaM gAthAbhattaM vA pANaM vA bhuttUNaM lAvalaviyamavisuddhaM / to 'vajapaDicchannA udAyaNarisiM vaisaMti // 1185 // vyAkhyA-bhaktaM vA' odanAdi 'pAnaM vA' drAkSApAnAdi 'bhuktvA' upabhujya 'lAvalaviyanti laulyopetam 'avizuddhaM' vigatisamparkadoSAt , tathA ca-niSkAraNe pratiSiddha eva vigatiparibhogaH, uktaM ca-"vigaIvigaIbhIo vigaigayaM jo u bhuMjae sAhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI blaannei||1||"ti, tataH kenacitsAdhunA coditAH santaH 'avadhapraticchannAH' pApapracchAditAH 'udAyaNarisiM' udAyanaRSi vyapadizantyAlambanatveneti gaathaarthH||1185|| atra kathAnakavItabhae Nayare udAyaNo rAyA jAva paSaio, tassa bhikkhAhArassa vAhI jAo, so vijehiM bhaNio-dadhiNA bhuMjaha, so kira bhaTTAraovaiyAesu acchio, aNNayA vIyabhayaM gao, tattha tassa bhagiNijjo kesI rAyA, teNaM ceva rajje ThAvio, vigativikRtibhIto vikRtigataM yastu bhukte sAdhuH / vikRtivikRtikhabhAvA vikRtirvigatiM blaanyti||1||viitbhye nagare udAyano rAjA yAvatpraajitaH, tasya bhikSAhArasya vyAdhijotaH, sa vaidyairbhaNitaH-danA muktaH sa kila bhaTTArako vrajikAsu sthitaH, anyadA vItabhayaM gataH, tata tamya bhAgineyaH kezI rAjA, tenaiva rAjye sthApitaH. kesIkumAro'maccehiM bhaNiso-esa parIsahaparAjio raja maggai, so bhaNai-demi, te bhaNaMti-Na ema rAyadhammotti buggAhei, cireNa paDissuyaM, kiMkajau, visaM tassa dijjau, egAe pasupAlIe ghare payutta-dadhiNA saha dehitti, mA padiNNA, devayAe avahiyaM, bhaNio ya-maharisi! tujha visaM diNNaM, pariharAhi dahiM, so parihario, rogo kA~dhiumAraddho, puNo pagahio, puNo pauttaM visaM, puNo devayAe avahariyaM, taiyaM vAraM devayAe vuccai-puNovi diNNaM, taMpi avaDiyaM, sA tassa pacchao pahiMDiyA, aNNayA pamattAe devayAe dinnaM, kAlagao, tassa ya sejAtaro kuMbhagAro, tami kAlagae devayAe paMsuvarisaM pADiyaM, so avahio aNavarAhittikA siNavallIe kuMbhakArukkhevo NAma paTTaNaM tassa NAmeNa jAyaM jattha so avahari Thavio, bItabhayaM ca sarva paMsuNA pelliyaM, ajjavi puMsuo acchaMti, esa kAraNigottikahu na hoi sadhesimAlaMbaNaMti // Aha casIyalalukkhA'NuciyaM yaesu vigaIgaeNa jaavit| haTThAvi bhaNaMti saDhA kimAsi udAyaNo na muNI? // 1186 // kezikumAro'mAtyairbhaNita.-eSa parIpahaparAjitaH rAjya mArgayati, sa bhaNati-dadAmi, te bhaNanti-naSa rAjadhamai iti nyuhrAhayati, cireNa pratizrutaM, kiM kriyatA ?, virSa tasmai dadAtu, ekasyAH pazupAlyA gRhe prayukta vanAsaha dehIti, sA pradattavatI, devatayA'pahRtaM, bhaNita ba-maharSe ! tubhyaM viSaM dataM, parihara dadhi, sa parihatavAn , rogo vardhitumArabdhaH, puna: pragRhItaM, punaH prayuktaM viSaM, punardevatayA'pahRtaM, tRtIyavAraM devatayocyate. tunarapi darAM, tadapi apahRta, sA tasya pRSThataH prahiNDitA, anyadA pramattAyAM devatAyo dattaM, kAlagataH, sasya va zayyAtaraH kumbhakAraH, tasmin kAlagate devatayA pAMzuvarSA patitA, so'pahRto'naparAdhItikaravA senApalyA kumbhakArorakSepo nAma pattanaM tasya mAnA jAtaM yatra so'pahRtya sthApitaH, vItabhayaM ca saI pAMmunA preritaM, adyApi pazivastiSThanti, eSa kAraNika itikRtvA na bhavati sarveSAmAlambanamiti. * so paDhiviNNA. + vaddhiu. vyAkhyA-zItalaM ca tat rUkSaM ca zItalarUkSam, annamiti gamyate, tasyAnucitaH-ananurUpaH,narendrapravajitatvAdrogAbhibhUtatvAcca zItalarUkSAnucitastaM, 'vrajeSu' gokuleSu 'vigatigatena' vigatijAtena yApayantaM santaM 'haThThAvitti samarthA api bhaNanti zaThA:-kimAsIdudAyano na muniH, munireva vigatiparibhoge satyapi, tasmAnnidoSa evAyamiti // 1186 // evaM nityavAsAdiSu mandadharmAH saGgamasthavirAdInyAlambanAnyAzritya sIdanti, anye punaH sUtrAdInyevAdhikRtya, tathA cAha suttatthabAlavuDhe ya asahudavAiAvaIo yaa| nissANapayaM kAuM saMtharamANAvi sIyaMti // 1187 // vyAkhyA-sUtraM ca arthazca bAlazca vRddhazca sUtrArthabAlavRddhAstAn , tathA'sahazca dravyAdhApadazca asahadravyAdyApadastAzca, nizrANAm-AlambanAnAM padaM kRtvA 'saMstaranto'pi' saMyamAnuparodhena vartamAnA api santaH sIdanti, etaduktaM bhavatisUtraM nizrApadaM kRtvA yathA'haM paThAmi tAvatkiM mamAnyena ?, evamartha nizrApadaM kRtvA zRNomi tAvat, evaM bAlatvaM vRddhatvaM asaham-asamarthatvamityarthaH, evaM dravyApadaM-durlabhamidaM dravyaM, tathA kSetrApadaM-kSullakamidaM kSetraM, tathA kAlApadaM-durbhikSaM vartate, tathA bhAvApadaM-lAno'hamityAdi nizrApadaM kRtvA saMstaranto'pi sIdantyalpasattvA iti gAthArthaH // 1187 // evamAlaMyaNANa logo bhario jIvassa ajaukAmassa / jaM jaM picchaha loe taM taM AlaMyaNaM kuNai // 1188 // vyAkhyA-'AlambanAnAM' prAgnirUpitazabdArthAnAM 'loka' manuSyalokaH 'bhRtaH' pUrNo jIvasya 'ajaukAmassa'tti aya Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA titukAmasya, tathA ca-ayatitukAmo yad yatpazyati loke nityavAsAdi tat tadAlambanaM karotIti gAthArthaH // 1188 // ki ca-dvidhA bhavanti prANinaH-mandazraddhAstIvazraddhAzva, tatrAnyanmandazraddhAnAmAlambanam anyacca tIghrazraddhAnAmiti, Aha ca je jattha jayA jaiyA pahussuyA dharaNakaraNapabmaTThA / jaM te samAyaraMtI AlaMbaNa maMdasaDDANaM // 1989 // vyAkhyA-'ge' kecana sAbhavaH 'yatra' grAmanagarAdau 'yadA' yasmin kAle suSamaduppamAdau 'jaiya'tti yadA ca durbhikSAdau bahatAzcaraNakaraNapravaSTAH santo yatte samAcaranti pAzvesthAdirUpaM tadAlambanaM mandazraddhAnAM. bhavatIti vAkyazeSaH, tathAhi--AcAryo madhurAyAM maGgaH subhikSe'pyAhArAdipratibandhAparityAgAt pArzvasthatAmabhajat, tadevamapi nUnaM jinairdharmo dRSTa eveti gaathaabhipraayH|| 1189 // je jantha jayA jaiyA bahusmuyA caraNakaraNasaMpannA / jaM te samAyaraMtI AlaMSaNa tivvasaDhANaM // 1190 // vyAkhyA-'ye' kecana 'yatra' grAmanagarAdau 'yadA' suSamaduSSamAdau 'jaiya'tti yadA ca durbhikSAdau bahuzrutAzcaraNakaraNasampannAH, yatte samAcaranti bhikSapratimAdi tadAlambanaM tIvrazraddhAnAM bhavatIti gAthArthaH // 1190 // avasitamAnuSaGgika, tasmAt sthitamidaM-paJcAnAM kRtikarma na kartavyaM, tathA ca nigamayannAha-- dasaNanANacaritte tavaviNae niccakAlapAsatthA / ee avaMdaNijjA je jasaghAI pavayaNassa // 1191 // vyAkhyA-'dasaNanANacarittetti prAkRtazailyA chAndasatvAcca darzanajJAnacAritrANAM tathA tapovinayayoH 'niJcakAlapAsattha' timarvakAlaM pArthe tiSThantIti sarvakAlapArzvasthAH, nityakAlagrahaNamitvarapramAdavyavacchedArtha, tathA ca--itvarapramAdAnizcayato jJAnAdyapagame'pi vyavahAratastu sAdhava eveti, 'ete' prastutA avandanIyAH, ye kiMbhUtAH ?-"yazoghAtinaH' yazo'bhinAzakAH, kasya -pravacanasya, kathaM yazoghAtinaH,zramaNaguNopAttaM yada yazastattadgaNavitathAsevanato ghAtayantIti gAthArtha: // 1191 // pArzvasthAdivandane cApAyAnnigamayannAhakiikammaM ca pasaMsA suhasIlajaNammi kammabaMdhAya / je je pamAyaThANA te te uvahiyA huMti // 1192 // vyAkhyA-'kRtikarma' vandanaM 'prazaMsA ca' bahuzruto vinIto vA'yamityAdilakSaNA 'sukhazIlajane' pArzvasthajane karmadhandhAya, kathaM 1 yataste pUMjyA eva vayamiti nirapekSatarA bhavanti, evaM yAni yAni pramAdasthAnAni yeSu viSIdanti pArthaH sthAdayastAni tAni 'upabRMhitAni bhavanti' samarthitAni bhavanti-anumatAni bhavanti, tatpratyayazca bandha iti gAthArthaH // 1192 / / yasmAdete'pAyAstasmAt pArzvasthAdayo na vandanIyAH, sAdhava eva vandanIyA iti nigamayannAha dasaNanANacaritte tavaviNae nicckaalmujjttaa| eeu vaMdaNijjA je jasakArI pvynnss||1193|| ___ vyAkhyA-darzanajJAnacAritreSu tathA tapovinayayoH 'nityakAlaM' sarvakAlam 'udyuktA' udyatA eta eva vandanIyAH, ye vizuddhamArgaprabhAvanayA yazaHkAriNaH pravacanasyeti gAthArthaH // 1193 // adhunA susAdhuvandane guNamupadarzayannAha kihakammaM ca pasaMsA saMviggajaNaMmi nijrttttaae| je je viraIThANA te te uvavUhiyA huMti // 1194 // vyAkhyA-'kRtikarma' vandanaM 'prazaMsA ca' bahuzruto vinItaH puNyabhAgityAdilakSaNA saMvignajane 'nirjarArthAya' karmakSayAya kathaM ?-yoni (yAni) viratisthAnAni yeSu vartante saMvignAstAni tAni 'upabRMhitAni bhavanti' anumatAni bhavanti, tahanumatyA ca nirjarA, saMvignAH punadvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyasaMvignA mRgAH patre'pi calati sadotrastacetasaH, bhAvasaMvinAstu sAdhavastairihAdhikAra iti gAthArthaH // 1194 // gataM saprasaGgaM nityavAsadvAramiti vyAkhyAtA saprapazvaM paJcAnAM kRtikarma ityAdidvAragAthA, nigamayatoktamoghato darzanAdyupayuktA eva vandanIyA iti, adhunA tAnevA''cAyodibhedato'bhidhitsurAha Ayariya uvajjhAe pazyatti dhere taheva rAyaNie / eesiM kiikamma kAyavvaM nijarahAe // 1195 // vyAkhyA-AcArya upAdhyAyaH pravartakaH sthavirastathaiva ratnAdhikaH, eteSAM kRtikarma kartavyaM nirjarArtha, tatra cA''cAryaH sUtrArthobhayavettA lakSaNAdiyuktazca, uktaMca-sattatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo ya / gaNatattiviSpamuko artha bhAsei Ayario // 1 // na tu sUtra, yata uktam-'ekkaggayA ya jhANe vuDDI titthayaraaNukitI garuA / ANAdhijamii / gurU kayariNamukkhA na vAei // 1 // asya hi sarvairevopAnyAyAdibhiH kRtikarma kArya paryAyahInasyApi, upAdhyAyaH tthambhUtaH-'sammattaNANasaMjamajutto suttatthatadubhayavihinnU / AyariyaThANajuggo sattaM vAeuvajjhAo // 1 // ' kiM nimittaM ?-suttatthesu thirataM riNamukkho AyatIya'paDibaMdho / pADicchAmohajao / sUtrArthavid lakSaNayukto gacchasya meDhIbhUtazca / gaNatativipramukto'rthe vAcayatyAcAryaH // 1 // ekAgratA ca dhyAne vRddhistIrthakarAnukRtiNu: / bhAzAsyaimiti guravaH kRtaRNamokSA na vAcayanti ||1||smykvjnyaansNymyuktH sUtrArthatadubhayavidhijJaH / AcAryasthAnayogyaH sUtra vAcayati upAdhyAyaH // 1 // sunArthayoH sthiratvaM RNamokSa AyatyAM cApratibandhaH / mAtIcchakamohajayaH (pratIcchanAramohajayaH) * * pane vicalati. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 Avazyaka hAribhadrIyA sutaM vAuvajjhAo // 1 // tasyApi tairvineyaiH paryAyahInasyApi kRtikarma kArya, yathocitaM prazastayogeSu sAdhUna pravartayatIti pravartakaH, uktaM ca- 'tavasaMjamajogesuM jo jogo tattha taM pavattei / asahuM ca niyatteI gaNatasillo pavattI u // 1 // ' asyApi kRtikarma kArya hInaparyAyasyApi, sIdataH sAdhUnaihikAmuSmikApAyadarzanato mokSamArga eva sthirIkarotIti sthaviraH, uktaM ca- 'thirakaraNA puNa thero pavantivAvAriesu atthesuM / jo jattha sIyai jaI saMtabalo taM thiraM kuNai // 1 // ' asyApyUnaparyAyasyApi kRtikarma kArya, gaNAvacchedako'pyatrAnupAtto'pi mUlagranthe / nAvagantavyaH, sAhacaryAditi, sa cetthambhUtaH - 'uddhArvaNApahAvaNakhittovadhimaggaNAsu avisAI / suttatthatadubhayaviU gaNavaccho eriso hoi // 1 // ' asthApyUna paryAyasyApi kRtikarma kartavyaM, ratnAdhikaH - paryAyajyeSThaH, eteSAmuktakrameNaiva kRtikarma kartavyaM nirjarArtham, anye tu bhaNanti - prathamamAlocayadbhiH sarvairAcAryasya kRtikarma kArya, pazcAd yathAratnAdhikatayA, AcAryeNApi madhyame kSAmaNAnantare kRtikarmaNi jyeSThasya kRtikarma kAryamiti gAthArthaH // 1195 // prathamadvAragAthAyAM gataM 'kasye' ti dvAram adhunA 'kene ti dvAraM, kena kRtikarma kartavyaM ? kena vA na kartavyaM 1, kaH punarasya kAraNocitaH anucito vetyarthaH, tatra mAtApitrAdiranucito gaNaH, tathA cAha granthakAraH mAyaraM piyaraM vAvi jigaM vAvi bhAyaraM / kiikammaM na kArijA savve rAiNie tahA // 1196 // 1 sUtraM vAcayati upAdhyAyaH // 1 // tapaH saMyamayogeSu yo yogyastatra taM pravarttayati / asahiSNuM ca nivarttayati gaNacintakaH pravartti (ceka) stu // 3 // sthira karaNAtpunaH sthaviraH pravarttaka vyApAriteSvartheSu / yo yatra sIdati yatissadva lastaM sthiraM karoti // 4 // * sIdamAnAn + mUlagranye'vagantavyaH / abhidadhati. 2 uddhAvanapradhAvanA kSetropadhimArgaNAsvavipAThI / sUtrArthatadbhayantrita gaNAvacchedaka IdRzo bhavati // 1 // vyAkhyA - mAtaraM pitaraM vA'pi jyeSThakaM vA'pi bhrAtaram, apizabdAnmAtAmahapitAmahAdiparigrahaH, 'kRtikarma' abhyusthitavandanamityarthaH, na kArayet sarvAn ratnAdhikA~stathA, paryAyajyeSThAnityarthaH kimiti 1, mAtrAdIn vandanaM kArayataH lokagarhopajAyate, teSAM ca kadAcidvipariNAmo bhavati, AlocanapratyAkhyAnasUtrArtheSu tu kArayet, sAgArikAdhyakSe tu yatanayA kArayed, eSa pravrajyApratipannAnAM vidhiH, gRhasthA~stu kArayediti gAthArthaH // 1196 // sAmprataM kRtikarmakaraNocitaM pratipAdayannAha - paMcamahavvayajutto aNalasa mANaparivajjiyamaIo / saMvigganijjarahI kihakammakaro havaha sAhU // 1197 // vyAkhyA - paJca mahAvratAni - prANAtipAtAdinivRttilakSaNAni tairyuktaH 'aNalasa'tti AlasyarahitaH 'mAnaparivarjita - matiH' jAtyAdimAnaparAGmukhamatiH 'saMvignaH' prAgvyAkhyAta eva 'nirjarArthI' karmakSayArthI, evambhUtaH kRtikarmakArako bhavati sAdhuH, evambhUtena sAdhunA kRtikarma karttavyamiti gAthArthaH // 1197 // gataM keneti dvAraM, sAmprataM 'kade' tyAyAtaM, kadA kRtikarma kartavyaM kadA vA na kartavyaM 1, tatra vakttaparAhutte apamante sA kayA hu vaMdijA / AhAraM ca kariMto nIhAraM vA jai karei // 1198 // vyAkhyA - vyAkSiptaM dharmakathAdinA 'parAhutte ya' parAGmukhaM, cazabdAdudbhU (tthi ) tAdiparigrahaH, pramattaM krodhAdipramAdena mA kadAcidvandeta, AhAraM vA kurvantaM nIhAraM vA yadi karoti, iha ca dharmAntarAyAnavadhAraNaprakopAhArAntarAyapurISAnirgamanAdoSAH prapaJcena vaktavyA iti gAthArthaH // 1198 // kadA tarhi vandetetyata Aha pasate AsaNatthe ya, uvasaMta uSaTTie / aNunnavintu mehAvI, kiikammaM pajae / 1199 // vyAkhyA- ' prazAntaM' vyAkhyAnAdivyAkSeparahitam 'AsanasthaM' niSadyAgatam 'upazAntaM' krodhAdipramAdarahitam 'upasthitaM' chandenetyAdyabhidhAnena pratyudyatam, evambhUtaM santamanujJApya medhAvI tataH kRtikarma prayuJjIta, vandanakaM kuryAdityarthaH, anujJApanAyAM ca AdezadvayaM, yAni dhruvavandanAni teSu pratikramaNAdau nAnujJApayati, yAni punarautpattikAni teSvanujJApayatIti gAthArthaH // 1199 // gataM kadeti dvAraM, katikRtvodvAramadhunA, katikRtvaH kRtikarma kArya 1, kiyatyo vArA ityarthaH, tatra pratyahaM niyatAnyaniyatAni ca vandanAni bhavantyata ubhayasthAnanidarzanAyA''ha niyuktikAra : paDikaimaNe sajhAe kAussagAvaroha pAhuNae / AloyaNasaMvaraNe uttama ya vaMdaNayaM // 1200 // vyAkhyA - pratIpaM kramaNaM pratikramaNam, aparAdhasthAnebhyo guNasthAneSu vartanamityarthaH, tasmin sAmAnyato vandanaM bhavati, tathA 'svAdhyAye' vAcanAdilakSaNe, 'kAyotsarge' yo hi vigati paribhogAyA''cAmlavisarjanArthaM kriyate, 'aparAdhe' guruvinayalaGghanarUpe, yatastaM vanditvA kSAmayati, pAkSikavandanAnyaparAdhe patanti, 'prAghUrNake' jyeSThe samAgate sati vandanaM bhavati, itarasminnapi pratIcchitavyam, atra cAyaM vidhiH - 'saMbhoIya aNNasaMbhoiyA ya duvihA havaMti pAhuNayA / saMbhoiya AyariyaM ApucchittA u vaMdei // 1 // iyare puNa AyariyaM vaMdittA saMdisAvi taha ya / pacchA vaMdei jaI gayamohA 1 sAMbhogikA anyasAMbhogikAzca dvividhA bhavanti prAghUrNakAH / sAMbhogikAn AcAyeM ApRcchaya tu vandate // 1 // itarAn punarAcArya vanditvA saMdizya tathA ca / pazcAt vandante yatayo gatamohA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 bhAvazyakahAribhadrIyA ahava vaMdAve // 2 // " tathA''locanAyAM vihArAparAdhabhedabhinnAyAM 'saMvaraNaM' bhukteH pratyAkhyAnam , athavA kRtanamaskArasahitAdipratyAkhyAnasyApi punarajIrNAdikAraNato'bhaktArtha gRhNataH saMvaraNaM tasmin vandanaM bhavati, 'uttamArthe vA' anazanasaMlekhanAyAM vandanamityeteSu pratikramaNAdiSu sthAneSu vandanaM bhavatIti gAthArthaH // 1200 // itthaM sAmAnyena niyatAniyatasthAnAni vandanAni pradarzitAni, sAmprataM niyatavandanasthAnasaGkhyApradarzanAyA''hacatsAri paDiphamaNe kihakammA timi huMti sajjhAe / puvvaNhe avarahe kiikammA caudasa havaMti // 1201 // __ vyAkhyA-catvAri pratikramaNe kRtikarmANi trIgi bhavanti svAdhyAye pUrvAhe-pratyuSasi, kathaM ?, guru puSasaMjhAe vaMdittA Alopaitti evaM ekaM, ambhuThiyAvasANe je puNo vaMdaMti guruM eyaM viiyaM, ettha ya vihI-pacchA jahaNNeNa tiNNi majhima paMca vA satta ghAukosaM sabevi vaMdiyabA, jaivAulA vakkhevo vA to ikkeNa UNagA jAva tiNi avassaM vaMdiyaghA, evaM deva sie, pakkhie paMca avassa, cAummAsie saMvaccharievi satta avassaMti, te vaMdiUNaM jaM puNo Ayariyassa allivijai taiya, paJcakkhANe caustha, sajhAe puNavadittA paThThavei paDhama, paDhavie pavedayaMtassa bitiyaM, pacchA uddi samuddiI paDhAi, sasamuhesavaMdaNANamihevAMtambhAvo, tao jAhe caubhAgAvasesA porisI tAhe pAe paDilehei, jaiNa paDhiukAmotocaMdara, athavA vAdayeyuH // guru pUrvasandhyAya pamvitvA''locayatIti etadeka, amyusthitAvasAne parapunarvasvante gurumetadvitIya, mantra ca vidhiH-pabAjaghanyena trayo madhyamena paJca vA sapta vA utkRSTena sarve'pi vanditavyAH, yadi vyAkulA vyAkSepo vA tadaikenonA yAvat prayo'vazyaM vanditavyAH, evaM devasike, pAkSike paJcAvazyaM, cAturmAsike sAMvatsarike'pi saptAvazyamiti, tAn vandiravA yatpunarAcAryAyAzrayaNAya dIyate tattRtIyaM, pratyAkhyAne caturtha, svAdhyAye punarvanditvA prasthApayati prathama, prasthApite pravedayato dvitIyaM, pazcAduddiSTasamudiSTaM paThati, uddezasamudezavandanAnAmihaivAntarbhAvaH, tato yadA caturbhAgAvazeSA pauruSI tadA pAtrANi pratilekhayati, yadi na paThitukAmastadA vandate. aha paDhiukAmo to avaMdittA pAe paDilehei, paDilehittA pacchA paDhai, kAlavelAe vaMdiu~ paDikkamai, eyaM taiyaM / evaM pUrvAhe sapta, aparAhe'pi saptaiva bhavanti, anujJAvandanAnAM svAdhyAyavandaneSvevAntarbhAvAt, prAtikramaNikAni tu catvAri prasiddhAni, evametAni dhruvANi pratyahaM kRtikarmANi caturdaza bhavantyabhaktArthikasya, itarasya tu pratyAkhyAnavandanenAdhikAni bhavantIti gAthArthaH // 1201 // gataM katikRtvodvAraM, vyAkhyAtA vandanamityAdiprathamA dvAragAthA, sAmprataM dvitIyA vyAkhyAyate, tatra katyavanatamityAcaM dvAraM, tadarthapratipAdanAyA''ha dooNayaM ahAjAyaM, kiikammaM bArasAvayaM / asya vyAkhyA-avanatiH-avanatam , uttamAGgapradhAnaM praNamanamityarthaH, dve avanate yasmiMstad vyavanatam, ekaM yadA prathamameva 'icchAmi khamAsamaNo! vaMdiu~ jAvaNijAe nissIhiyAe'tti abhidhAya chando'nujJApanAyAvanamati, dvitIyaM punaryadA kRtAvarto niSkrAntaH 'icchAmI'tyAdisUtramabhidhAya chando'nujJApanAyaivAvanamati, yathAjAtaM zramaNatvamAzritya yoniniSkramaNaM ca, tatra rajoharaNamukhavastrikAcolapaTTamAtrayA zramaNo jAtaH, racitakarapuTastu yonyA nirgataH, evambhUta eva vandate, tadavyatirekAcca yathAjAtaM bhaNyate kRtikarmavandanaM, 'bArasAvarya'ti dvAdazAvartAH-sUtrAbhidhAnagarbhAH kAyavyApAravizeSA yasminniti samAsastad dvAdazAvartam, iha ca prathamapraviSTasya SaDAvartA bhavanti, 'ahokAyaM kAyasaMphAsaM khamaNijjo bhe kilAmo, appakilaMtANaM bahumubheNa bhe divaso vaikato !, jattA bhe javaNijjaM ca bhe' etatsUtragarbhA gurucaraNa atha paThitukAmastadA'vanditvA pAtrANi pratilikhati, pratilikhya pazcAtpaThati, kAlavelAyAM vanditvA pratikAma ti, etattRtIyaM. * gAthAzakalamAha. nyastahastaziraHsthApanArUpAH, niSkramya punaH praviSTasyApyeta eva SaDiti, etaccApAntarAladvAradvayamAdyadvAropalakSitamavagantavyaM, gataM katyavanatadvAra, sAmprataM 'katizira ityetadvAraM vyAcikhyAsuridamaparaM gAthAzakalamAha causiraM tiguttaM ca dupavesaM eganikkhamaNaM // 1202 // vyAkhyA-catvAri zirAMsi yasmiMstaccatuHziraH, prathamapraviSTasya kSAmaNAkAle ziSyAcAryazirodvayaM, punarapi niSkramya praviSTasya dvayameveti bhAvanA, dvAraM / timro guptayo yasmiMstatriguptaM, manasA samyakpraNihitaH vAcA'skhalitAkSarANyuccArayan kAyenAvartAna virAdhayan vandanaM karoti yataH, cazabdo'vadhAraNArthaH, dvau pravezau yasmiMstadvipravezaM, prathamo'nujJApya pravizataH, dvitIyaH punarnirgatasya pravizata iti, ekaniSkramaNamAvazyakyA nirgacchataH, etaccApAntarAladvAratrayaM katizirodvAreNaivopalakSitamavagantavyamiti gAthArthaH // 1202 // sAmprataM katibhirvA''vazyakaiH parizuddhamiti dvArArtho'bhidhIyate, tathA cA''haavaNAmA dunna'hAjAyaM, AvattA bAraseva u / sIsA cattAri guttIo, tinni do ya pavesaNA // 1203 // eganikkhamaNaM ceva, paNavIsaM viyaahiyaa| AvassagehiM parisuddhaM, kiikamma jehi kIraI // 1204 // vyAkhyA-gAthAdvayaM nigadasiddhameva, ebhirgAthAdvayoktaiH paJcaviMzatibhirAvazyakaiH parizuddhaM kRtikarma kartavyam , anyathA dravyakRtikarma bhavati // 1203-1204 // Aha ca * nirga.. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zAvazyakahAribhadrIyA kirakammapi karito na hoi kiikmmnijraabhaagii| paNavIsAmannayara sAhU ThANaM virAhiMto // 1205 // vyAkhyA-kRtikarmApi kurvan' vandanamapi kurvan na bhavati kRtikarmanirjarAbhAgI 'paJcaviMzatInAm' AvazyakAnAma' bhyatarat sAdhuH sthAnaM virAdhayan , vidyAdRSTAnto'tra, yathA hi vidyA vikalAnuSThAnA phaladA na bhavati, evaM kRtikarmApi nirjarAphalaM na bhavati, vikalatvAdeveti gAthArthaH // 1205 // adhunA'virAdhakaguNopadarzanAyA''hapaNavIsA[Avassaga]parisuddhaM kiikammaM jo pagaMjai gurUNaM sopAvai nivvANaM acireNa vimANavAsaMvA // 1206 // vyAkhyA-paJcaviMzatiH AvazyakAni-avanatAdIni pratipAditAnyeva tacchuI-tadavikalaM kRtikarma yaH kazcit 'prayuke karotItyarthaH, kasmai ?-'gurave' AcAryAya, anyasmai vA guNayuktAya, sa prAmoti 'nirvANaM' mokSam 'acireNa' svalpakAlena 'vimAnavAsaM vA' suralokaM veti gAthArthaH // 1206 // dvAraM / 'katidoSavipramukta'miti yaduktaM tatra dvAtriMzadoSavipramukta kartavyaM, nadoSadarzanAyAha aNADhiyaM ca thaddhaM ca, paviddhaM paripiMDiyaM / Tolagai aMkusaM gheva, tahA kaccha bhariMgiyaM // 1207 // vyAkhyA-'anAdRtam' anAdaraM sambhramarahitaM vandate 1 'stabdha' jAtyAdimadastabdho vandate 2 praviddhaM vandanakaM dadadeva nazyati 3 'paripiNDitaM' prabhUtAnekavandanena vandate AvartAn vyaJjanAbhilApAn vA vyavacchinnAn kurvan 4 'Tolagati' tiDuvaduraplutya 2 visaMsthulaM vandate 5 'aGkuzaM' rajoharaNamaGkuzavatkaradvayena gRhItvA vandate 6 'kacchabhariMgiyaM' kacchapavat riNitaM kacchapavat riGgan vandata iti gAthArthaH 7 // 1207 // macchuvvattaM maNasA paulu taha ya veDyAvaddhaM / bhayasA ceva bhayaMtaM, mittI gaarvkaarnnaa|| 1208 // vyAkhyA-'matsyodattam ekaM vanditvA matsyavad drutaM dvitIyaM sAdhaM dvitIyapArcena recakAvartena parAvartate 8 manasA pradhuSTa, vandho hInaH kenacidguNena, tameva ca manasi kRtvA sAsUyo vandate 9 tathA ca vedikAvaddhaM jAnunorupari hastau nivezyAdho vA pArzvayovA zvayovo utsaGgaM vA ekaM vA jAnu karadvayAntaH kRtvA vandate 10 'bhayasA vatti bhayena vandate, mA bhUgacchAdibhyo nirdhATanamiti 11, 'bhayaMta'ti bhajamAnaM vandate 'bhajatyayaM mAmato bhaktaM bhajasveti tadAryavRttaM' iti 12, 'mesitti maitrInimittaM prItimicchan vandate 13 'gAravitti gauravanimittaM vandate, vidantu mAM yathA sAmAcArIkuzalo'yaM 14, kAraNa ti jJAnAdivyatirikaM kAraNamAzritya vandate, vastrAdi me dAsyatIti 15, ayaM gAthArthaH // 1208 // teNiyaM paDiNiyaM gheva, ruThaM tajjiyameva ya / sahaM ca hIliyaM gheva, tahA vipaliuMciyaM // 1209 // vyAkhyA-'stainya'miti parebhyaH khalyAtmAnaM gRhayan stenaka iva dhandate, mA me lAghavaM bhaviSyati 16, 'pratyanIkam' mAhArAdikAle vandate 17, 'ruSTa' krodhAdhmAtaM dhandate krodhAmAto vA 18, 'tarjitaM' na kupyasi nApi prasIdasi kASThaziva ivetyAdi tarjayan-nirbharsayan vandate, aGgulyAdibhirvA tarjayan 19, 'zaThaM' zAThyena vizrambhArtha dhandate, glAnAdivyapadezaM yA kRtvA na samyag vandate 20, hIlitaM he gaNin ! vAcaka ! kiM bhavatA vanditenetyAdi hIlayitvA vandate 21, tathA 'vipalikuJcitam' arddhavandita eva dezAdikathAH karoti 22, iti gaathaarthH|| 1209 // diThamadihaM ca tahA, siMgaM ca karamoaNaM / AlihamaNAlihUM, UNaM uttaracUliyaM // 1210 // vyAkhyA dRSTAdRSTaM tamasi vyavahito vA na vandate 23 'zRGgam' uttamAGgaikadezena vandate 24 'karamocana karaM manya mAno vandate na nirjarAM, 'tahA moyaNaM nAma na annahA mukkho, eeNa puNa dineNa muccemitti vaMdaNagaM dei 25-26 Azli. TAnAzliSTa'mityatra caturbhaGgakA-rajoharaNaM karAbhyAmAzliSyati zirazca 1 rajoharaNaM na ziraH 2 ziro na rajoharaNaM 3 na rajoharaNaM nApi ziraH 4, atra prathamabhaGgaH zobhanaH zeSeSu prakRtavandanAvatAraH 27, 'una' vyaJjanAbhilApAvazyakairasampUrNa vandate 28, 'uttaracUDa' vandanaM kRtvA pazcAnmahatA zabdena mastakena vanda iti bhaNatIti gAthArthaH 29 // 1210 // mUyaM ca baharaM ceva, cuDuliM ca apacchimaM / battIsadosaparisuddha, kihakammaM pauMjaI // 1211 // vyAkhyA-'bhUkam' AlApakAnanuccArayan vandate 20 'DhaDDaraM' mahatA zabdenoccArayan vandate 31 'cuDulI'ti ulkAmiva paryante gRhItvA rajoharaNaM bhramayan vandate 32 'apazcimam' idaM caramamityarthaH, ete dvAtriMzaddoSAH, ebhiH parizuddhaM kRtikarma kArya, tathA cAha-dvAtriMzaddoSaparizuddhaM 'kRtikarma' vandanaM 'prayuJjIta' kuryAditi gAthArthaH // 1211 // yadi punaranyatamadoSaduSTamapi karoti tato na tatphalamAsAdayatIti, Aha cakiDakammapi karito na hoi kiikammanijjarAbhAgI / battIsAmannayaraM sAhU ThANaM virAhiMto // 1212 // vyAkhyA-kRtikarmApi kurvanna bhavati kRtikarmanirjarAbhAgI, dvAtriMzadoSANAmanyataratsAdhuH sthAnaM virAdhayanniti gAthArthaH // 1212 // doSavipramuktakRtikarmakaraNe guNamupadarzayannAhabattIsadosaparisuddhaM kiikammaM jo pauMjai gurUNaM / so pAvai nivvANaM acireNa vimANavAsaM vA // 1213 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 Avazyaka hAribhadrIyA vyAkhyA - dvAtriMzaddoSaparizuddhaM kRtikarma yaH 'prayuGkte' karoti gurave sa prApnoti nirvANam acireNa vimAnavAsaM veti gAthArthaH // 1213 // Aha-- doSaparizuddhAdvandanAtko guNaH 1 yena tata eva nirvANaprAptiH pratipAdyata iti, ucyateAvassaesa jaha jaha kuNai payattaM ahINamaharitaM / tivihakaraNovautto taha taha se nijjarA hoi // 1214 // vyAkhyA- 'AvazyakeSu' avanatAdiSu doSatyAgalakSaNeSu ca yathA 2 karoti prayatlam 'ahInAtiriktaM ' na hInaM nApyadhikaM, kimbhUtaH san ? - trividhakaraNopayuktaH, manovAkkAyairupayukta ityarthaH, tathA 2 'se' tasya vandanakarturnirjarA bhavati-karmakSayo bhavati, tasmAcca nirvANaprAptiriti, ato doSaparizuddhAdeva phalAvAptiriti gAthArthaH // 1214 || gataM saprasaGgaM doSavipramuktadvAram adhunA kimiti kriyata iti dvAraM, tatra vandanakaraNakAraNAni pratipAdayannAha - viNaovayAra mANassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANa ya ANA suadhammArAhaNA'kiriyA / / 1215 // vyAkhyA - vinaya evopacAro vinayopacAraH kRto bhavati, sa eva kimartha ityAha- 'mAnasya' ahaGkArasya 'bhaJjanA' vinAzaH, tadarthaH, mAnena ca bhagnena pUjanA gurujanasya kRtA bhavati, tIrthakarANAM cA''jJA'nupAlitA bhavati, yato bhaga nimUla evopadiSTo dharmaH, sa ca vandanAdilakSaNa eva vinaya iti, tathA zrutadharmArAdhanA kRtA bhavati, yato vandanapUrvaM zrutagrahaNaM, 'akiriya'tti pAramparyeNAkriyA bhavati, yato'kriyaH siddhaH, asAvapi pAramparyeNa vandanalakSaNAd vinayAdeva bhavatIti, uktaM ca paramarSibhiH- tahArUvaM NaM bhaMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA baMdamANassa pajjuvAsamANassa kiMphalA 1 tathArUpaM zramaNaM vA mAhanaM vA vandamAnasya paryupAsInasya kiMphalA vaMdeNapajjuvAsaNayA 1, goyamA ! savaNaphalA, savaNe NANaphale, NANe viSNANaphale, viSNANe paJcakkhANaphale, paJcakkhANe saMjamaphale, saMjame aNaNyaphale, aNaNhae tavaphale, tave vodANaphale, vodANe akiriyAphale, akiriyA siddhigaigamaNaphalA" / tathA vAcaka murathenApyuktam -- 'vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM viratirviratiphalaM ''cAzravanirodhaH // 1 // saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarA phalaM dRSTam / tasmAtkriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam // 2 // yoganirodhAdbhavasantatikSayaH santatikSayAnmokSaH / tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinayaH // 3 // iti gAthArthaH // 1215 // kiM ca viNao sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhave / viNayAu vipyamukkassa, kao dhammo kao tavo 1 / / 1216 // vyAkhyA - zAsyante'nena jIvA iti zAsanaM-dvAdazAGkaM tasmin vinayo mUlaM yata uktam- 'mUlou khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA viruti sAlA (hA) / sAhappasAhA viruvaM ( hai ) ti pattA, tato si puSpaM ca phalaM raso ya // 1 // evaM dhammassa viNao mUlaM paramo se mokkho / jeNa kittI suyaM sigdhaM nissesamadhigacchai // 2 // " ato vinItaH saMyato bhavet, 1 vandanaparyupAsanA ?, gautama ! zravaNaphalA, zravaNaM jJAnaphalaM jJAnaM vijJAnaphalaM vijJAnaM pratyAkhyAnaphalaM pratyAkhyAnaM saMyamaphalaM, saMyamo'nAzravaphakaH / anAzravastapaH phalaH, tapo vyavadAnaphalaM vyavadAnaM akriyAphalaM, akriyA siddhigatigamanaphalA / 2 mUlAt skandhaprabhavo tumasya skandhAt pazcAt prabhavati zAkhA / zAkhAyAH prazAkhA virohanti ( tataH ) patrANi, tatastasya puSpaM ca phalaM rasazca // 1 // evaM dharmasya vinayo mUlaM paramastasya mokSaH / yena kIrti zrutaM zIghraM niHzreyasaM cAdhigacchati // 2 // vinayAdvipramuktasya kuto dharmaH kutastapa iti gAthArthaH // 1216 // ato vinayopacArArthaM kRtikarma kriyata iti sthitam / Aha - vinaya iti kaH zabdArtha iti, ucyate-- jamhA viNaya kammaM aTThavihaM cAuraMtamukkhAe / tamhA u vayaMti viU viNautti vilInasaMsArA // 1217 // vyAkhyA - yasmAdvinayati karma - nAzayati karmASTavidhaM kimarthaM / - caturantamokSAya, saMsAravinAzAyetyarthaH, tasmAdeva vadanti vidvAMsaH 'vinaya iti' vinayanAdvinayaH 'vilIna saMsArAH' kSINasaMsArA athavA vinItasaMsArAH, naSTasaMsArA ityarthaH, yathA vinItA gaurnaSTakSIrA'bhidhIyate iti gAthArthaH // 1217 // kimiti kriyata iti dvAraM gataM, vyAkhyAtA dvitIyA katyavanatamityAdidvAragAthA / atrAntare'dhyayanazabdArtho nirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa nirUpitatvAnnehAdhikRtaH, gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApaka niSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama ityAdi prapaJcato vaktavyaM yAvattaccedaM sUtraM - 'icchAmi khamAsamaNo ! baMdiuM jAvaNijjAe nisIhiyAe aNujANaha me miuggahaM nisIhi, ahokAyaM kAyasaMkAsaM, khamaNijo bhe kilAmo, appakilaMtANaM bahusubheNa bhe divaso vaikkato ?, jattA bhe ? javaNijjaM ca bhe ? khAmemi khamAsamaNo ! devasiyaM vakkamaM, AvassiyAe paDikkamAmi rumAsamaNANaM devasiAe AsA yaNAe tittIsaNNayarAe jaMkiMcimicchAe maNadukkaDAe vayadukkaDAe kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 Avazyaka hAribhadrIyA lobhAe savvakAliyAe samvamicchovayArAe savvadhammAikkamaNAe AsAyaNAe jo meaiyAro kao tassa khamAsamaNo ! paDikamAmi nindAmi garihAmi appANaM vosirAmi // (sUtram) asya vyAkhyA-tallakSaNaM cedaM-'saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya pavidhA // 1 // tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, sA ca-icchAmi khamAsamaNo vaMdiuM jAvaNijAe nisIhiAe' ityevaMsUtroccAraNarUpA, tAni cAmUni sarvasUtrANi-icchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiyAe aNujANaha me miugaha nisIhi, ahokAyaM kAyasaMphAsaM, khamaNijo bhe kilAmo alpakilaMtANaM bahu subheNa bhe divaso vaikato ?, jattA mejavaNijaca bhe?, khAmemi khamAsamaNo devasiyaM vaikkama AvassiyAe paDikkamAmi khamAsamaNANaM devasiyAe AsAyaNAe tittIsaNNayarAe jaMkiMcimicchAe maNadukkaDAe vayadukkaDAe kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe lobhAe savakAliyAe sabamicchovayArAe savadhammAikkamaNAe AsAyaNAe jo me aiyAro kao tassa khamAsamaNo ! paDikamAmi gaM vosirAmiAadhunA padavibhAga:-icchAmi kSamAzramaNAvanditu yApanIyayA neSedhikyA anujAnIta mama mitAvagrahaM naiSedhikI adhaHkArya kAyasaMsparza kSamaNIyo bhavatA klamaH alpaklAntAnAM bahuzubhena bhavatAM divaso vyatikrAntaH ?, yAtrA bhavatAM ? yApanIyaM ca bhavatAM,kSamayAmi kSamAzramaNa! daivasikaMvyatikramaM AvazyikyA pratikramAmi kSamAzramaNAnAM devasikyA AzAtanayA trayastriMzadanyatarayA yatkiJcinmithyayA manoduSkRtayA vacanaduSkRtayA kAyaduSkRtayA krodhayA mAnayA mAyayA lobhayA savekAlikyA sarvamithyopacArayA savedhamotikramaNayA AzAtanayA yo mayA'ticAraH kRtastasya kSamAzramaNa pratikramAmi nindAmi gomi AtmAnaM vyutsRjAmi, etAvanti sarvasUtrapadAni / sAmprataM padArthaH padavigrahazca yathAsambhavaM pratipAdyate-tatra 'iSu icchAyAm' ityasyottamapuruSaikavacanAntasya icchAmIti bhavati, 'kSamUSu sahane' ityasyAintasya kSamA, 'zrama tapasi khede ca' asya kartari lyuT zrAmyatyasAviti zramaNaH kSamApradhAnaH zramaNaH kSamAzramaNaH tasyA''mantraNaM, vandestumanpratyayAntasya vandituM, 'yA prApaNe' asya Nyantasya kartayenIyaca , yApayatIti yApanIyA tayA, 'pidhu gatyAm' asya nipUrvasya pani niSedhana niSedhaH niSedhena nirvRttA naiSedhikI, prAkRtazailyA chAndasatvAdvA naiSedhikesyucyate, evaM zeSapadArtho'pi prakRtipratyayavyutpattyA vaktavyaH, vineyAsammohAthai tu na brUmaH, ayaM ca prakRtasUtrArtha:-avagrahAdvahiHsthito vineyo'rddhAvanatakAyaH karadvayagRhItarajoharaNo vandanAyodyata evamAha-'icchAmi' abhilaSAmi he kSamAzramaNa ! 'vandituM' namaskAraM kartuM, bhavantamiti gamyate, yApanIyayA-yathAzaktiyuktayA naiSedhikyA-prANAtipAtAdinivRttayA tanvA-zarIreNetyarthaH, atrAntare guruAkSepAdiyuktaH 'trividhene ti bhaNati, tataH ziSyaH saMkSepavandanaM karoti, vyAkSepAdivikalastu'chandase'ti bhaNati, tato vineyastatrastha evamAha-'anujAnIta' anujAnIdhvaM anujJAM prayacchatha, 'mama'ityAtmanirdeze, kaM-mitazcAsAvava grahazceti mitAvagrahastaM, caturdizamihAcAryasyAtmapramANaM kSetramavagrahastamanujJAM vihAya praveSTuM na kalpate, tato gururbhaNati-anujAnAmi, tataH ziSyo naiSedhikyA pravizya gurupAdAntikaM nidhAya tatra rajoharaNaM tallalATaM ca karAbhyAM saMspRzannidaM bhaNati-adhastAtkAyaH adhaHkAyaH-pAdalakSaNastamadhaHkArya prati kAyena-nijadehena saMsparzaH kAyasaMsparzastaM karomi, etaccAnujAnIta, tathA kSamaNIyaH-sahyo bhavatAm adhunA 'klamo' dehaglAnirUpaH, tathA alpaM-stokaM klAntaM-kumo yeSAM te'lpaklAntAsteSAmalpaklAntAnAM, bahu ca tacchubhaM ca bahuzubhaM tena bahuzubhena, prabhUtasukhenetyarthaH, bhavatAM divaso vyatikrAnto?, yuSmAkamahargatamityarthaH, atrAntare gururbhaNati-tatheti,yathA bhavAn bravIti, punarAha vineyaH-'yAtrA' taponiyamAdilakSaNA kSAyikamizraupazamikabhAvalakSaNA vA utsarpati bhavatAm ?, atrAntare gururbhaNati-yuSmAkamapi vartate , mama tAvadutsarpati bhavato'pyutsarpatItyarthaH, punarapyAha vineyo-yApanIyaM cendriyanoindriyopazamAdinA prakAreNa bhavatA?, zarIramiti gamyate, atrAntare gururAha-evamAmaM, yApanIyamityarthaH, punarAha vineya:-kSamayAmi' marSayAmi kSamAzramaNeti pUrvavat divasena nirvRtto daivasikastaM vyatikramam-aparAdha, daivasikagrahaNaM rAtrikAdyupalakSaNArtham , atrAntare gururbhaNati-ahamapi kSamayAmi devasikaM vyatikramaM pramAdodbhavamityarthaH, tato vineyaH praNamyaivaM kSAmayitvA''locanAhNa pratikramaNAhNa ca prAyazcittenAtmAnaM zodhayannatrAntare'karaNatayotthAyAvagrahAnnirgacchan yathA artho vyavasthitastathA kriyayA pradarzayannAvazyikyetyAdi daNDakasUtraM bhaNati, avazyakartavyaizcaraNakaraNayogainirvRttA AvazyikI tayA''sevanAdvAreNa hetubhUtayA yadasAdhvanuSThitaM tasya pratikrAmAmi, vinivartayAmItyarthaH, itthaM sAmAnyenAbhidhAya vizeSeNa bhaNati-kSamAzramaNAnAM vyAvarNitasyarUpANAM sambandhinyA 'devasikyA' divasena nivRttayA jJAnAdyAyasya zAtanA AzAtanA tayA, kiMviziSTayA ?-trayastriMzadanyatarayA, AzAtanAzca yathA dazAsu, atraiva vA'nantarAdhyayane tathA draSTavyAH, 'tAo puNa tittIsaMpi AsAyaNAo imAsu causu mUlAsAyaNAsu samoyaraMti davAsAyaNAe 4, davAsAyaNA rAiNieNa samaM bhuMjaMto maNuNNaM appaNA bhuMjai sAH punamayastriMzadapi AzAtanAH mAsucatasRSu mUlAzAtanAsu samavataranti dravyAzAtanAyo , dravyAzAtanA rAkhikena samaM bhujAno manozamAtmanA bhule. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 Avazyaka hAribhadrIyA evaM uvahasaMthAragAisu vibhAsA, khittAsAyaNA AsannaM gaMtA bhavai rAiNiyassa, kAlAsAyaNA rAo vA viyAle vA cAharamANassa tusiNIe ciTThai, bhAvAsAyaNA AyariyaM tumaM tumati vattA bhavai, evaM tittIsaMpi usu dabAisu samoyaraMti' 'yatkiJcinmithyA' yatkiJcidAzritya mithyayA, manasA duSkRtA manoduSkRtA tayA pradveSanimittayetyarthaH, 'vAgduSkRtayA ' asAdhuvacananimittayA, 'kAyaduSkRtayA' AsannagamanAdinimittayA, 'krodhaye 'ti krodhavatyeti prApte arzAderAkRtigaNatvAt acpratyayAntatvAt 'krodhayA' krodhAnugatayA, 'mAnayA' mAnAnugatayA, 'mAyayA' mAyAnugatayA, 'lobhayA' lobhAnugatayA, ayaM bhAvArtha:- krodhAdyanugatena yA kAcidvinayabhraMzAdilakSaNA AzAtanA kRtA tayeti, evaM daivasikI bhaNitA, adhunehabhavAnyabhavagatA'tItAnAgatakAlasaGgrahArthamAha-sarvakAlena - atItAdinA nirvRttA sArvakAlikI tayA, sarva eva mithyopacArA:- mAtRsthAnagarbhAH kriyAvizeSA yasyAmiti samAsastayA, sarvadharmA:- aSTau pravacanamAtaraH teSAmatikramaNaM - laGghanaM yasyAM sA sarvadharmAtikramaNA tayA, evambhUtayA''zAtanayeti, nigamayati-yo mayA'ticAraH - aparAdhaH 'kRtI' nirvartitaH 'tasya' aticArasya he kSamAzramaNa ! yuSmatsAkSikaM pratikrAmAmi - apunaHkaraNatayA nivartayAmItyarthaH, tathA duSTakarmakAriNaM nindAmyAtmAnaM prazAntena bhavodvignena cetasA, tathA garhAmyAtmAnaM yuSmatsAkSikaM vyutsRjAmyAtmAnaM duSTakarmakAriNaM tadanumati - tyAgena, sAmAyikAnusAreNa ca nindAdipadArtho nyakSeNa vaktavyaH, evaM kSAmayitvA punastatrastha evArddhAvanatakAya eva 1 evamupadhisaMstArakAdiSu vibhASA, kSetrAzAtanA''sanaM gantA bhavati rAtrikasya, kAlAzAtanA rAtrau vA vikAle vA vyAharatastUSNIkastiSThati, bhAvAzAtanA AcArya svaM tvamiti vaktA bhavati, evaM trayastriMzadapi catasRSvapi dravyAdiSu samavasaranti. bhaNati - 'icchAmi khamAsamaNo' ityAdi sarva draSTavyamityevaM, navaramayaM vizeSa:- 'khAmemi khamAsamaNo' ityAdi sarva sUtramAvazikyA virahitaM tat pAdapatita eva bhaNati, ziSyAsammohArtha sUtrasparzikagAthAH svasthAne khalvanAdRtya lezatastadarthakathanayaiva padArtho nidarzitaH, sAmprataM sUtrasparzikagAthayA nidarzayannAha icchA ya aNunnavaNA agvAvAhaM ca janta javaNA ya / avarAhakhAmaNAvi ya chaTTANA huMti baMda // 1218 // vyAkhyA - icchA ca anujJApanA avyAbAdhaM ca yAtrA yApanAca aparAdhakSAmaNA'pi ca SaT sthAnAni bhavanti bandanake // tatrecchA SaDvidhA, yathoktam NAmaM ThavaNAdavi khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu icchAe Nikkhevo chavviho hoi / / 1219 // vyAkhyA -nAmasthApane gatArthe, dravyecchA sacittAdidravyAbhilASaH, anupayuktasya vecchAmItyAdi bhaNataH, kSetrecchA magadhAdikSetrAbhilASaH, kAlecchA rajanyAdikAlAbhilASaH - raryaNimahisAriyA u corA paradAriyA ya icchati / tAlAyarA subhikkhaM bahudhaNNA kei dubbhikkhaM // 1 // bhAvecchA prazastetarabhedA, prazastA jJAnAdyabhilASaH, aprazastA rUyAdyabhilASa iti, atra tu vineyabhAvecchayA'dhikAraH, kSamAdInAM tu padAnAM gAthAyAmanupanyastAnAM yathAsambhavaM nikSepAdi vaktavyaM, kSuNNatvAmanthavistarabhayAcca nehoktamiti / uktA icchA, idAnImanujJA, sA ca SaDvidhA nAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso u aNuNNAe Nikkhevo chaviho hoi / / 1220 // 1 rajanImabhisArikAstu caurAH pAradArikAzcecchanti / tAlAcarAH subhikSaM bahudhAnyAH kecidurbhikSam // 1 // vyAkhyA - nAmasthApane gatArthe, dravyAnujJA laukikI lokottarA kuprAvacanikI ca, laukikI sacittAdidravyabhedAtrividhA, azvabhUSita yuvativaiDUryAdyanujJetyarthaH, lokottarA'pi trividhA - kevala ziSya sopakaraNaziSyavastrAdyanujJA, evaM kuprAvacanikI vaktavyA, kSetrAnujJA yA yasya yAvataH kSetrasya yatra vA kSetre vyAkhyAyate kriyate vA, evaM kAlAnujJA'pi vaktavyA, bhAvAnujJA AcArAdyanujJA, bhAvAnujJayA'dhikAraH, atrAntare gAthAyAmanupAttasyApya kSuNNatvAdavagrahasya nikSepaH ri ThaSaNA davie khite kAle taheva bhASe ya / eso u uggahassA Nikkhevo chavviho hoi / / 1221 // vyAkhyA - sacittAdidravyAvagrahaNaM dravyAvagrahaH, kSetrAvagraho yo yatkSetramavagRhNAti tatra ca samantataH sakrozaM yojanaM, horaso yo yaM kAlamavagRhNAti, varSAsu caturo mAsAn Rtubaddhe mArsa, bhAvAvagrahaH prazastetarabhedaH, prazasto jJAnAthavagrahaH, itarastu krodhAdyavagraha iti, athavA'vagrahaH paJcadhA - "deviMdarAyagihavai sAgarisAdhammiuggaho taha ya / paMcaviho paNNatto avaggaho vIyarAgehiM // 1 // ' atra bhAvAvagraheNa sAdharmikAvagraheNa cAdhikAraH - 'AyapyamANamitto cauddisiM hoi uggaho guruNo / aNaNuNNAtassa sayA Na kappae tattha paisariuM // 1 // tatazca tamanujJApya pravizati, Aha ca niryuktikAra: bAhirakhittaMmi Thio aNunnavittA miuggahaM phAse / uggahakhettaM pavise jAva sireNaM phusai pAe / 1222 // 1 devendrarAja gRhapatisAgArikasAdharmikA va grahastathaiva / paJcavidhaH prajJapto'vagraho vItarAgaiH // 2 AtmapramANamAtrazcaturdizaM bhavatyavagraho guroH / ananujJAtasya sadA na karUpate tatra praveSTum // 2 // For Private Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 Avazyaka hAribhadrIyA vyAkhyA - bahiHkSetre sthitaH anujJApya mitAvagrahaM spRzet, rajoharaNena, punazcAvagrahakSetraM pravizet, kiyaddUraM yAvadityAha-yAvacchirasA spRzet pAdAviti gAthArthaH // 1222 // avyAbAdhaM dravyato bhAvatazca, dravyataH khaGgAdyAghAtavyAbA dhAkAraNa vikalasya bhAvataH samyagdRSTezcAritravataH atrApi kAyAdinikSepAdi yathAsambhavaM svabuddhyA vaktavyaM, yAtrA dravyato bhAvatazca, dravyatastApasAdInAM svakriyotsarpaNaM bhAvataH sAdhUnAmiti, yApanA dvividhA-dravyato bhAvatazca dravyata auSadhA dinA kAyastha, bhAvatastvindriyanoindriyopazamena zarIrasya, kSAmaNA dravyato bhAtratazca dravyataH kaluSAzayasyaihikApAyabhIroH bhAvataH saMvegApannasya samyagdRSTeriti, Aha ca avabAha duvihaM dabe bhAve ya jatta javaNA ya / avarAhakhAmaNAvi ya savittharatthaM vibhAsijA // 1223 // evaM zeSapadeSvapi nikSepAdi vaktavyam itthaM sUtre prAyazo vandamAnasya vidhiruktaH niryuktikRtA'pi sa eva vyAkhyAtaH, adhunA vandyagatavidhipratipAdanAyAha niyuktikAraH- chaMdeNa'NujANAmi tahatti tujjhapi vahaI evaM / ahamavi khAmemi tume vayaNAI vaMdaNarihassa // 1224 // vyAkhyA - chandasA anujAnAmi tatheti yuSmAkamapi vartate evamahamapi kSamayAmi tvAM vacanAni 'vandanArhasya' vandanayogyasya, viSayavibhAgastu padArthanirUpaNAyAM nidarzita eveti gAthArthaH // 1224 // teNavi paDicchiyacvaM gAravarahieNa suddhahiyaeNa / kiikammakAragassA saMvegaM saMjaNaMteNaM // 1225 // vyAkhyA--' --' tena' vandanArheNa evaM pratyeSTaSyam, apizabdasyaivakArArthatvAddaddhyAdigauravarahitena, 'zuddha hRdayena' kaSAyadhipramukkena, 'kRtikarmakArakasya' vandanakartuH saMvegaM janayatA, saMvegaH- zarIrAdipRthagbhAvo mokSautsukyaM veti gAthArthaH // 1225 // itthaM sUtrasparza niryuktyA vyAkhyAtaM sUtram, uktaH padArthaH padavigrahazceti, sAmprataM cAlanA, tathA cAhaAvattAisa jugavaM iha bhaNio kAyavApavAvAro / duNhegayA va kiriyA jao nisiddhA au ajutto // 1226 // vyAkhyA - ihAssvartAdiSu, AdizabdAdAvazyikyAdiparigrahaH, 'yugapad' ekadA 'bhaNitaH' uktaH kAyavAgvyApAraH, tathA ca satyekadA kriyAdvayaprasaGgaH, dvayorekadA ca kriyA yato niSiddhA'nyatra upayogadvayAbhAvAd, ato'yuktaH sa vyApAra iti, tatazca sUtraM paThitvA kAyavyApAraH kArya iti, ucyate 1 bhinnavisayaM nisiddhaM kiriyAdugamegayA Na egaMmi / jogatigassa vi bhaMgiya sutte kiriyA jao bhaNiyA // 1227 // vyAkhyA - iha vilakSaNavastuviSayaM kriyAdvayaM niSiddham ekadA yathotprekSate sUtrArthaM nayAdigocaramaTati ca tatrotprekSAyAM yadopayukta na tadA'Tane yadA cATane na tadotprekSAyAmiti, kAlasya sUkSmatvAd, vilakSaNaviSayA tu yogatrayakriyA'pyaviruddhA, yathoktam- "bhaMgiyasuyaM guNaMto vaTTai tivihe'vi jogaMmI'tyAdi, gataM pratyavasthAnaM, sIsI paDhapavese diumA vastiAe~ paDikkamiuM / vitiyapave saMmi puNo baMdaha kiM ? cAlaNA ahvaa||| 1228|| jaha dUo rAyANaM NamiuM kajjaM niveiuM paccha / vIsajjiovi vaMdiya gacchai sAhUvi emeva // / 1229 // 1 maGgika zrutaM guNayan varttate trividhe'pi yoge / 2 ziSyaH prathamapraveze vanditumAvazyikyA pratikramya / dvitIyapraveze punarvandate kiM cAlanA'thavA // 1 // yathAvRto rAjAnaM natvA kArya nivedya / pazcAt / visRSTo'pi vanditvA gacchati evameva sAdhavo'pi // 2 // vyAkhyA - idaM pratyavasthAnaM, uktamAnuSaGgika, sAmprataM kRtikarmavidhisaMsevanAphalaM samAptAvupadarzayannAha er fasammavihiM jaMtA caraNakaraNamuvauttA / sAhU khavaMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 1230 // vyAkhyA- 'enam' anantaradarzita 'kRtikarmavidhiM' vandanavidhiM yuJjAnAzcaraNakaraNopayuktAH sAdhavaH kSapayanti karma 'aneka bhavasaJcitaM' prabhUtabhavopAttamityarthaH kiyad 1 - anantamiti gAthArthaH // 1230 // ukto'nugamaH, nayAH sAmAyikaniryuktAviva draSTavyAH // ityAcAryazrIharibhadrakRtau ziSyahitAyAmAvazyakaTIkAyAM vandanAdhyayanaM samAsamiti / kRtvA candanavivRrti prAptaM yatkuzalamiha mayA tena / sAdhujanavandanamalaM sattvA mokSAya sevantu // 1 // Moment vyAkhyAtaM vandanAdhyayanam adhunA pratikramaNAdhyayanamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, anantarAdhyayane'rhadupadiSTasAmAyika guNavata eva vandanalakSaNA pratipattiH kAryeti pratipAditam, iha punastadakaraNatA dinaiva skhalitasyaiva nindA pratipAte yadvA vandanAdhyayane kRtikarmarUpAyAH sAdhubhaktestattvataH karmakSaya uktaH, yathoktam- 'viNaovayAra mANassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANa ya ANA suadhammA''rAhaNA'kiriyA // 1 // ' pratikramaNAdhyayane tu mithyAtvAdipratikramaNadvAreNa karmanidAnaniSedhaH pratipAdyate, vakSyati ca -"micchattapaDikkamaNaM tadeva assaMjamevi paDikkamaNaM / kassAyANa paDikkamaNaM jogANa ya appasasthANaM // 1 // " athavA sAmAyike cAritramupavarNitaM, caturviMzatistave tvarhatAM guNastuti', sA ca darzanajJAnarUpA, evamidaM 1 pRSTha 515 gAthA 1915 2 midhyAtvapratikramaNaM tathaivAsaMyame'pi pratikramaNam / kaSAyANAM pratikramaNaM yogAnAM cApracasvAnAm // 1 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 AvazyakahAribhadrIyA tritayamuktam , asya ca vitathAsevanamaihikAmuSmikApAyaparijihIrSuNA guronivedanIyaM, tacca vandanApUrvamityato'nantarA. dhyayane tannirUpitam , iha tu nivedya bhUyaH zubheSveva sthAneSu pratIpaM kramaNamAsevanIyamityetat pratipAdyate, itthamanenAnekarUpeNa sambandhenA''yAtasyAsya pratikramaNAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcaM vaktavyAni, tatra ca nAmanippanne nikSepe pratikramaNAdhyayanamiti, tatra pratikramaNaM nirUpyate-'prati' ityayamupasargaH pratIpAdyarthe vartate, 'kramu pAdavikSepe' asya lyuDantasya pratIpaM pratikUlaM vA kramaNaM pratikramaNamiti bhavati, etaduktaM bhavati-zubhayogebhyo'zubhayogAntaraM kAntasya zubheSveva pratIpaM pratikUlaM vA kramaNaM pratikramaNamiti, uktaM ca-"svasthAnAd yatparasthAnaM, pramAdasya vaMzAgataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, patikramaNamucyate ||1||kssaayopshmikaadaavaadaudyiksy vazaM gtH| tatrApi ca sa evArthaH, prtikuulgmaatsmRtH||2|| prati prati kramaNaM vA pratikramaNaM, zubhayogeSu prati prati vartanamityarthaH, uktaM ca-"prati prati vartanaM vA zubheSu yogeSu mokSaphaladeSu / niHzalyasya yateryattadvA jJeyaM pratikramaNam // 1 // " iha ca yathA karaNAt karmakoMH siddhiH, tadvyatirekeNa karaNasvAnupapatteH, evaM pratikramaNAdapi pratikrAmakapratikrAntavyasiddhirityatastritayamapyabhidhitsurAha niyuktikAraHpaDikamaNaM paDikamao paDikamiyatvaM ca ANuputvIe / tIe paJcappanne aNAgae ceva kAlaMmi // 1231 / / vyAkhyA-'pratikramaNaM' nirUpitazabdArtha, tatra pratikrAmatIti pratikramakaH kartA, pratikrAntavyaM ca karma-azubhayogalakSaNam , 'AnupUrvyA' paripATyA, 'atIte' atikrAnte 'pratyutpanne' vartamAne 'anAgate caiva' eSye caitra kAle, pratikramaNAdi yogyamiti vAkyazeSaH / Aha-pratikramaNamatItaviSayaM, yata uktam-'atItaM paDikkamAmi paDuppannaM saMvaremi aNAgayaM paJcakkhAmiti tatkathamiha kAlatraye yojyate iti ?, ucyate. pratikramaNazabdo hyatrAzubhayoganivRttimAtrArthaH sAmAnyaH parigRhyate, tathA ca satyatItaviSayaM pratikramaNaM nindAdvAreNAzubhayoganivRttireveti, pratyutpannaviSayamapi saMvaraNadvAreNAzubhayoganivRttireva, anAgataviSayamapi pratyAkhyAnadvAreNAzubhayoganivRttireveti na doSa iti gAthAkSarArthaH // 1231 // sAmprataM pratikrAmakasvarUpaM pratipAdayannAhajIvo u paDikkamao asuhANaM pAvakammajogANaM / jhANapasatthA jogA je te Na paDikkame saah||1232|| ___ vyAkhyA-'jIvaH' prAgnirUpitazabdArthaH, tatra pratikrAmatIti pratikrAmakaH, tuzabdo vizeSaNArthaH, na sarva eva jIvaH pratikrAmakaH, kiM tarhi ?-samyagdRSTirupayuktaH, keSAM pratikramakaH ?-'azubhAnAM pApakarmayogAnAm' azobhanAnAM pApakarmavyApArANAmityarthaH, Aha-pApakarmayogA azubhA eva bhavantIti vizeSaNAnarthakyaM, na, svarUpAnyAkhyAnaparatvAdasya, prazastau ca tau yogau ca prazastayogI, dhyAnaM ca prazastayogau ca dhyAnaprazastayogA ye tAnadhikRtya 'na pratikrameta' na pratIpaM varteta sAdhuH, api tu tAn seveta, manoyogaprAdhAnyakhyApanArtha pRthaga dhyAnagrahaNaM, prazastayogopAdAnAcca dhyAnamapi dharmazuklabhedaM prazastamavagantavyam , Aha-'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyamulaGghaya kimiti pratikramaNamanabhidhAya pratikrAmaka uktaH, tathA''dyagAthAgatamAnupUrvIgrahaNaM cAtiricyata iti, ucyate, pratikramakasyAlpavaktavyatvAt karbadhInatvAcca kriyAyA itya bhatInaM pratikramAmi pratyutpannaM saMvRNomi anAgataM pratyAkhyAmi. doSaH, itthamevopanyAsaH kasmAnna kRta iti cet pratikramaNAdhyayananAmaniSpannanikSepapradhAnatvAttasyetyalaM vistareNeti gAthArthaH // 1232 // uktaH pratikramakaH, sAmprataM pratikramaNasyAvasaraH, tacchabdArthaparyAyAcikhyAsuridamAhapaDikamaNaM par3iyaraNA pariharaNA vAraNA niyattI ya / niMdA garihA sohI paDikamaNaM aTTahA hoi // 1233 // vyAkhyA-'pratikramaNaM' tattvato nirUpitameva, adhunAbhedatonirUpyate, tatpunanomAdibhedataHSoDhA bhavati, tathAcA''hagAmaM ThavaNA davie vitte kAle taheva bhAve ya / eso paDikamaNassA Nikkhevo chavviho hoi // 1234 // ___ vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyapratikramaNamanupayuktasamyagdRSTerlandhyAdinimittaM vA upayuktasya vA nivasya pustakAdinyastaM yA, kSetrapratikramaNaM yasmin kSetre vyAvarNyate kriyate vA yato vA pratikramyate khilAderiti, kAlapratikramaNaM dvedhA-dhruvaM adhvaM ca, tatra dhruvaM bharatairAvateSu prathamacaramatIrthakaratIrtheSvaparAdho bhavatu mA vA dhruvamubhayakAlaM pratikramyate, vimadhyamatIrthakaratIrtheSu tvadhruvaM-kAraNajAte pratikramaNamiti, bhAvapratikramaNaM dvidhA-prazastamaprazastaM ca, prazastaM mithyAtvAdeH, aprazastaM samyaktvAderiti, athavaughata evopayuktasya samyagdRSTeriti, prshstenaatraadhikaarH|| praticaraNA vyAkhyAyate-'cara gatibhakSaNayoH' ityasya pratipUrvasya lyuDantasya praticaraNeti bhavati, prati prati teSu teSvartheSu caraNaM-gamanaM tena tenA''sevanAprakAreNeti praticaraNA, sA ca padvidhA, tathA cAhaNAmaM ThavaNA davie vitte kAle taheva bhAve ya / eso paDiyaraNAe Nivakhevo chavviho hoi // 1235 // vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyapraticaraNA anupayuktasya samyagdRSTesteSu teSvartheSvAcaraNIyeSu caraNaM-manaM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 AvazyakahAribhadrIyA tena tena prakAreNa labdhyAdinimittaM vA upayuktasya vA nivasya sacittAdidravyasya veti, kSetrapraticaraNA yatra praticaraNA vyAkhyAyate kriyate vA kSetrasya vA praticaraNA, yathA zAligopikAdyAH zAlikSetrAdIni praticaranti, kAlapraticaraNA yasmin kAle praticaraNA vyAkhyAyate kriyate vA kAlasya vA praticaraNA, yathA sAdhavaH prAdoSikaM vA prAbhAtikaM vA kAlaM praticaranti, bhAvapraticaraNA dvadhA-prazastA'prazastA ca, aprazastA mithyAtvAjJAnAviratipraticaraNA, prazastA samyagdarzanajJAnacAritrapraticaraNA, athavauSata evopayuktasya samyagdRSTeH, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyA yataH zubhayogeSu pratIpaM kramaNaM-pravartanaM pratikramaNamuktaM, praticaraNA'pyevambhUtaiva vastuta iti gAthArthaH // 1235 // idAnI pariharaNA, 'ham haraNe' asya paripUrvasyaiva lyuDantasyaiva pariharaNA, sarvaprakArairvarjanetyarthaH, sA ca aSTavidhA, tathA cAhaNAma ThavaNA davie pariraya parihAra bajaNAe ya / aNugaha bhAve ya tahA aTTavihA hoi pariharaNA // 1236 // ___ vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, draSyapariharaNA heyaM viSayamadhikRtya anupayuktasya samyagdRSTerlabdhyAdinimittaM vA upayuktasya vA nihnavasya kaNTakAdipariharaNA veti, parirayapariharaNA girisaritparirayapariharaNA, parihArapariharaNA laukikalokottarabhedabhinnA, laukikI mAtrAdipariharaNA, lokottarA pArzvasthAdipariharaNA, varjanApariharaNA'pi laukikalokottarabhedaiva, laukikA itvarA yAvatkathikA ca, itvarA prasUtasUtakAdipariharaNA, yAvatkathikA DombAdipariharaNA, lokottarA punaritvarA zayyAtarapiNDAdipariharaNA, yAvatkathikA tu rAjapiNDAdipariharaNA, anugrahapariharaNA akkhoDabhaMgapariharaNA, * AskoTakAnAM yo bhaGgastasya pariharaNA pratilekhanAdividhivirAdhanApariharaNetyarthaH bhAvapariharaNAprazastA aprazastA ca,aprazastA jJAnAdipariharaNA,prazastA krodhAdipariharaNA,athavaudhata evopayuktasya samyagdRSTeH, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyAH pratikramaNamapyazubhayogaparihAreNaiveti, vAraNedAnI, vRJ varaNe' ityasya Nyantasya syuDi vAraNA bhavati, vAraNaM vAraNA niSedha ityarthaH, sA ca nAmAdibhedataH poDhA bhavati, tathA cAha NAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso u vAraNAe Nikakhevo chavviho hoi // 1237 // vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyavAraNA tApasAdInAM halakRSTAdiparibhogavAraNA, anupayuktasya samyagdRSTA dezanAyAM upayuktasya vA nihnavasthApathyasya vA rogiNa itIyaM codanArUpA, kSetravAraNA tu yatra kSetre vyAvaya'te kriyate vA kSetrasya vA'nAryasyeti, kAlavAraNA yasmin vyAvarNyate kriyate vA kAlasya vA vikAlAdevarSAsu vA vihArasyeti, bhAvavAraNedAnI, sA ca dvividhA-prazastA'prazastA ca, prazastA pramAdavAraNA, aprazastA saMyamAdivAraNA, athavauSata evopayuktasya samyagdRSTeriti, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyAH sphuTA, nivRttiradhunA, 'vRta vartane' ityasya nipUrvasya ktini nivartana nivRttiA, sA ca poDhA, yata AhanAma ThavaNA darie khitte kAle taheva bhAve ya / eso ya niyattIe Nikkhevo chaviho hoi // 1238 // vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, dravyanivRttistApasAdInAM halakRSTAdinivRttirityAdyakhilo bhAvArthaH svabuddhyA vaktavyaH, yAvat prazastabhAvanivRttyehAdhikAraH / nindedAnI, tatra "Nidi kutsAyAm' asya 'gurozca halaH' (pA03-3-103) ityakAraH TApa, nindanaM nindA, AtmA'dhyakSamAtmakutsetyarthaH, sA ca nAmAdibhedataH poDhA bhavati, tathA cAhaNAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu niMdAe Nikkhevo chaviho hoi // 1239 // vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyanindA tApasAdInAm anupayuktasya samyagdRSTervopayuktasya vA nivasyAzobhanadravyasya veti, kSetranindA yatra vyAkhyAyate kriyate vA saMsaktasya veti, kAlanindA yasminnindA vyAkhyAyate kriyate yA durbhikSAdervA kAlasya, bhAvanindA prazastetarabhedo, aprazastA saMyamAdyAcaraNaviSayA, prazastA punarasaMyamAdyAcaraNaviSayeti, 'ho ! duhu kayaM hA ! duDu kAriyaM duhu aNumayaM hatti / aMto 2 Dajjhai jhusiruba dumo vaNadaMveNaM // 1 // ' athavIghata evopayuktasamyagdRSTeriti, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA sphuTeti gAthArthaH // 1239 // gaheMdAnI, tatra 'garha kutsAyA' masya 'gurozca hala' ityakAraH TApU,gahaNaM gahare-parasAkSikI kutsaiveti bhAvArthaH, sA ca nAmAdibhedataH polaiveti, tathA cAhanAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu garihAe nikkhevo chavviho hoi // 1240 // vyAkhyA-nAmasthApane gatArthe, dravyagardA tApasAdInAmeva svagurvAlocanAdinA anupayuktasya samyagdRSTervopayuktasya vA nivasyetyAdibhAvArtho vaktavyaH, yaavtprshstyehaadhikaarH| idAnIM zuddhiH 'zudha zauce' asya striyAM ktin , zodhanaM zuddhiH, vimalIkaraNamityarthaH, sA ca nAmAdibhedataH SoDaiva, tathA cAhanAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu suddhIe nikkhevo chavviho hoi // 1241 // hA duSTu kRtaM hA duSTu kAritaM duSTunumataM heti / antarantardayate zupira iva dumo vanadatena // 1 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-tatra nAmasthApane gatArthe, dravyazuddhistApasAdInAM svagurvAlocanAdinA anupayuktasya samyagdRSTerupayuktasya vA nitavasya vastrasuvarNAdervA jalakSArAdibhiriti, kSetrazuddhiryatra vyAvaya'te kriyate vA kSetrasya vA kalikAdinAsthyAdizalyoddharaNamiti, kAlazuddhiryatra vyAvayete kriyate vA zakvAdibhirvA kAlasya zuddhiH kriyata iti, bhAvazuddhirdvidhA-prazastA'prazastA ca, prazastA jJAnAderaprazastA cAzuddhasya sataH krodhAdevaimalyAdhAnaM spaSTatApAdanamityarthaH, athavaudhata evopayuktasya samyagdRSTeH prazastA, tayehAdhikAraH, pratikramaNaparyAyatA cAsyAH sphuTA, evaM pratikramaNamaSTadhA bhavatIti // 1241 // sAmprataM vineyAnugrahAya pratikramaNAdipadAnAM yathAkramaM dRSTAntAn pratipAdayannAhaaANe pAsoe duddhakAya visabhoyaNatalAe~ / do kannAo paimAriyA~ ya vatthe ya agae~ ya // 1242 // vyAkhyA-adhvAnaH prAsAdaH dugdhakAyaH viSabhojanaM taDAgaM dve kanye patimArikA ca vastraM cAgadazca, tattha paDikkamaNe addhANadihato-jahA ego rAyA gayarabAhiM pAsAyaM kAukAmo sobhaNe diNe suttANi pADiyANi, rakkhagA NilattA bhaNiyA ya-jai koi ittha pavisija so mAreyabo, jai puNa tANi ceva payANi akkamaMto paDiosarai so moyabo, tao tersi rakkhagANa vakvittacittANaM kAlahayA dogAmillayA purisA paviTThA, te NAidUraM gayA rakkhagehi diThThA, ukkarisiyakhaggehi ya tatra pratikramaNe'dhvanyadRSTAntaH, yathA eko rAjA nagarAbahiH prAsAdaM kartuMkAmaH zobhane dine sUtrANi pAtitavAna, rakSakA niyuktA bhaNitAzca-yadi kazcit atra pravizet sa mArayitavyaH, yadi punamtAneva pAdAna AkrAmyan pratyavasarpati sa moktavyaH, tatasteSAM rakSakANAM vyAkSiptacicAnAM kAlahatI dvau grAmepakau puruSau praviSTau, tau zAtidUraM gatau rakSata ISTI, AkRSTakhajhai zva pAMsAo rayaNabhario, so taM bhajAe uvaNikkhivitraM disAjattAe gao, sA appae laggiyA, maMDaNapasAhaNAdidAvaDA na tassa pAsAyassa avaloyaNaM karei, tao tassa ega khaMDaM paDiyaM, sA ciMtei-kiM ettillayaM karehiitti, aNNayA pippa ettio karehittiNAvaNIo tIe. teNa var3ateNa so pAsAo bhaggo, vANiyago Agao, picchA viNaTuM pAsAyaM, teNa sA NicchaDhA, aNNo pAsAo kArio, aNNA bhajjA ANIyA, bhaNiyA ya-jati esa pAsAo viNassai tote ahaM Natthi, evaM bhaNiUNa disAjattAe gao,sA'vise mahilA ta pAsAyaM sabAdareNa tisaMjhaM avaloeti, je kiMci tattha kahakamme leppakamme cittakamme pAsAe vA uttuDiyAi pAsai ta saMThavAveti kiMci dAUNa, tao sopAsAo tArisoceva acchai, vANiyagaNa AgaeNa diho, tuTeNa sabassagharassa sAmiNI kayA, viulabhogasamaNNAgayA jAyA, iyarA asaNavasaNarahiyA accaMtadukkhabhAgiNI jAyA, esA daSapaDicaraNA, bhAve dilaMtasrA uvaNao-vANiyagatthANIeNA''yarieNa - - prAsAdo rasabhUtaH, sa taM bhAryAyAmupanikSipya digyAtrAyai gataH, sA zarIre lagnA, maNDanaprasAdhanAdivyApRtA na tasya prAsAdasyAvalokana karoti, tata. stasyaiko bhAgaH patitaH, sA cintayati-kimetAvat kariSyati', anyadA pippalapotako jAtaH, patitaH, kimetAvAn kariSyatIti nApanItaH tayA, tena vardhamAnena sa prAsAdo bhannaH paNik bhAgataH, prekSate cimaSTaM prAsAda, tena sA niSkAzitA, anyaH prAsAdaH kAritaH, anyA bhAryA''nItA, bhaNitA pa-yayeSa prAsAdo vinayati tadA te'haM nAsti, evaM bhaNitvA digyAtrAyai gataH, sA'pi tasya mahilA taM prAsAdaM sarvAdareNa trisandhyamavalokayati, yaskicittatra kASThakarmaNi leppaka. maiNi citrakarmaNi prAsAde pA rAjyAdi pazyati tat saMsthApayati kizcitvA, tataH saprAsAdaH tAdRza eva tiSThati, vaNijA''gatena raSTaH, tuSTena sarvasya gRhasya svAmijIkRtA, vipulabhogasamanvAgatA jAtA, itarA'zanavasanarAhatA'tyantaduHkhabhAginI jAtA, eSA dravyaparicaraNA, bhAve dRSTAntasyopanayaH-vaNikasthAnIyenAcAryeNa saMlattA-hA dAsA! kahiM ettha pavihA?, tatthego kAkadhaTho bhaNai-ko ettha dosotti io to pahAvio, so tehi tattheya mArio, vitio bhIo tesu ceva parasu Thio bhaNai-sAmi ! ayANato ahaM paviTTho, mA meM mAreha, jaM bhaNaha taM karemitti, tehiM bhaNNai-jai aNNao aNakkamaMto tehi ceva paehiM paDiosarasi tao muJcasi, so bhIo pareNa jatteNa tehiM ceva paehiM paDiniyatto, so mukko, ihaloiyANaM bhogANaM AbhAgIjAo, iyaro cuko, etaM dadhapaDikkamaNaM, bhAve dihatassa uvaNao-rAyatthANIehiM titthayarehiM pAsAyatthANIo saMjamo rakkhiyavotti ANataM, so ya gAmillagatthANIeNa egeNa sAhuNA aikkamio, so rAgaddosarakkhagaDabbhAhao suciraM kAlaM saMsAre jAiyadhamariyavANi pAvihiti, jo puNa kihavi pamAeNa assaMjamaM gao tao paDiniyatto apuNakaraNAe paDikkamae so NiSANabhAgI bhavai, paDikkamaNe addhANa. diluto gato 1 / iyANi paDicaraNAe pAsAeNa diluto bhaNNai-egammi jayare dhaNasamiddho vANiyao, tassa ahuNuDio saMlaptau-hA dAsau ! kAna praviSTau ?, tatraikaH kAkaSTo bhaNati-ko'tra doSa iti itastataH pradhASitaH, sa taistatraiva mAritaH, dvitIyo bhItastayoreva padoH sthito bhaNati-svAmin ! ajAnAno'haM praviSTaH mA mA mImaraH, yagaNatha taskaromIti, tairbhaNyate-yadyanyato'nAkAmyan taireva padbhiH pratyavasarpasi tato mukhyase, sa bhItaH pareNa yanena taireva padbhiH pratinivRttaH, sa muktaH, aihalAkikAnA bhogAnAmAbhAgIjAtaH, itaro bhraSTaH, etad dravyapratikramaNaM, bhAve dRSTAntasyopanayaH-rAjasthAnIyastIrthakaraH prAsAdasthAnIyaH saMyamo rakSayitavya ityAjJaSThaM, sa ca prAmeyakasthAnIyenaikena sAdhunA'tikrAntaH, sa rAgadveSarakSakAbhyAitaH sucira kAlaM saMsAre janmamaraNAni prApsyati, yaH punaH kathamapi pramAdenAsaMyamaM gatastataH pratinivRtto'punaHkaraNatayA pratikrAmyati sa nirvANabhAgI bhavati, pratikramaNe'bhava. zAmtaH gataH / idAnI praticaraNAyAM prAsAdena dRSTAnto bhaNyate-ekasmin nagare dhanasamRddho vaNiga, tasyAdhunosthitaH Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 AvazyakahAribhadrIyA pAsAyatthANIo saMjamo paDicariyabotti ANatto, egeNa sAhaNA sAtAsukkhabahaleNa Na paDicario, so vANigiNIva saMsAre dukkhabhAyaNaM jAo, jeNa paDicario akkhao saMjamapAsAo dhario so NebANasuhabhAgI jaao2|iyaanni pariharaNAe duddhakAeNa dirseto bhaNNai-duddhakAo nAma duddhaghaDagassakAvoDI, ego kulaputto, tassa duve bhagiNIo aNNagAmesu vasaMti, tassa dhUyA jAyA, bhagiNINa puttA tesu vayapattesu tAodovi bhagiNIotassa samagaM ceva variyAo AgayAo, so bhaNai-duNha asthINa kayara piyaM karemi?, vacceha putte pesaha, jokheyaNNo tassa dAhAmitti, gayAo, pesiyA, teNa tersi doNhavi ghaDagA samappiyA, vaccaha goulAo duddhaM ANeha, te kAvoDIo gahAya gaA, te duddhaghaDae bhariUNa kAvoDIo gahAya paDiniyattA, tattha doNi paMthA-ego parihAreNa so ya samo, vitio ujjueNa, so puNa visamakhANukaMTagabahulo, tesiM ego ujjueNa padvio, tassa akkhuDiyassa ego ghaDo bhiNNo, teNa paDateNa biiovi bhiNNo, so viriko gao prAsAdasthAnIyaH saMyamaH praticaritavya ityAjJaptaH, ekena sAdhunA sAtAsaukhyabahulena na praticaritaH, sa vaNigjAyeva saMsAre duHkhabhAjanaM jAtaH, yena praticarito'kSataH saMyamaprAsAdo dhRtaH sa nirvANasukhabhAgI jAtaH / idAnIM pariharaNAyAM dugdhakAyena dRSTAnto bhaNyate-dugdhakAyo nAma dugdhaghaTakasya kApotI, ekaH kulaputraH, tasya dve bhaginyau anyagrAmayorvasataH, tasya duhitA jAtA, bhaginyoH putrI tayoH vayaHprAptayoHte dve api bhaginyo tena samameva varike bhAgate, sa bhaNati-dvayorathinoH kataraM priyaM karomi ?, najataM putrI prepayata, yaH khedajJastasau dAsyAmIti, gate, prepito, tena tAbhyAM dvAbhyAmapi ghaTau samarpitI, bajataM gokulAhugdhamAnayataM, to kApotyau gRhItvA gatI, tI dugdhaghaTau bhRtvA kApotyo gRhItvA pratinivRttau, tatra dvau pandhAnI-ekaH parihAreNa (bhramaNena), sa ca samaH, dvitIya ajukena, sa punarvipamasthANukaNTakabahulaH, tayoreka RjunA prasthitaH, tasyAsphAlitasya (sya skhalitasya)eko ghaTo bhinnaH, tena patatA dvitIyo'pi bhinnaH sa virikto gato mAulagasagAsaM, viio sameNa paMtheNa saNiyaM 2 Agao akkhuyAe duddhakAvoDIe, eyassa tuho, iyaro bhaNio-na mae bhaNiyaM ko cireNa lahuM vA ehitti, mae bhaNiyaM-duddhaM ANehatti, jeNa ANIyaM tassa diNNA, iyaro dhADio, esA dadhapariharaNA, bhAve dihatassa uvaNao-kulaputtatthANIehiM titthagarehiM ANattaM duddhatthANIyaM cArittaM avirAhatehiM kaNNagatthANIyA siddhI pAviyavatti, goulathANIo maNUsabhavo, tao carittassa maggo ujjuo jiNakappiyANa, te bhagavaMto saMghayaNadhiisaMpaNNA dakhittakAlabhAvAvaivisamaMpi ussaggeNaM vaJcati, vaMko therakappiyANa saussaggAvayAo samo maggo, jo ajoggo jiNakappassa taM maggaM paDivajjai so duddhaghaDahANiyaM cArittaM virAhiUNa kaNNagatthANIyAe siddhIe aNAbhAgI bhavai, jo puNa gIyattho dabakhittakAlabhAvAvaIsu jayaNAe jayai so saMjabhaM avirAdhittA acireNa siddhiM pAvei 3 / iyANiM vAraNAe visabhoyaNatalAeNa dihato-jahA ego rAyA paracakkAgamaM adUrAgayaM ca jANettA gAmesu mAtulasakAza, dvitIyaH samena pathA zanaiH 2 Agato'kSatayA dugdhakApotyA, etasmai tuSTaH, itaro bhaNitaH-na mayA bhaNitaM kazcireNa laghu vA''yAtIti, mayA bhaNita-dugdhamAnayatamiti, yenAnItaM tamai dattA, itaro dhATitaH, epA navyapariharaNA, bhAve dRSTAntasyopanayaH-kulaputrasthAnIyaiH tIrthakarairAjJaptaM dugdhasthAnIya cAritramavirAdhayatiH kanyakAsthAnIyA siddhiH prAptamyeti, gokulasthAnIyo manuSyabhavaH, tatazcarigrasya mArga Rjuko jinakalpikAnAM, te bhagavantaH saMhananaratisaMpanA gugyakSetrakAlabhAvApadvipamamapi utsargeNa prajanti, vakraH sthavirakalpikAnAM sotsargApavAdaH asamo mArgaH, yo'yogyo jinakarUpasya taM mArga pratipayate sa dugdhaghaTasthAnIyaM cAritraM virAdhya kanyakAsthAnIyAyAH siddharanAbhAgI bhavati, yaH punItArthoM dagyakSetrakAlabhAvApatsu yatanayA yata.sa saMyama avirAdhyAcireNa siddhi prAmoti / idAnI vAraNAyAM vipabhojanataTAkena dRSTAntaH-yathaiko rAjA paracakrAgamamadUrAgataM ca jJAtvA grAmeSu duddhadadhibhakkhabhojAimu visaM pakkhivAvei, jANi ya mipANiyANi vAvitalAgAINi tesu ya je ya rukkhA puSphaphalovagA tANivi viseNa saMjoeUNa avakato, iyaro rAyA Agao, so taM visabhAviyaM jANiUNa ghosAvei khaMdhAvAre-jo eyANi bhakkhabhojjANi talAgAIsu ya miThANipANiyANi eesaya rukkhesu pupphaphalANi mihANi uvabhuMjai so marai, jANi eyANi khArakaDuyANi duNApANiyANi uvabhuMjeha, je taM ghosaNaM suNittA virayA te jIviyA, iyare matA, esA dadhavAraNA bhAvavAraNA (e)dichatassa uvaNao-evameva rAyatthANIehiM titthagarehiM visannapANasarisA visayatti kAUNa vAriyA, tesu je pasattA te vahaNi jammaNamaraNANi pAvihiMti, iyare saMsArAouttaraMti 4 / iyANiM NiyattIe doNhaM kapaNayANaM paDhamAe koliyakaNNAe dihato kIrai-egammi Nayare kolio, tassa sAlAe dhuttA vuNaMti, tatdhego dhutto mahureNa sareNa gAyai, tassa koliyarasa dhUyA teNa sama saMpalaggA, teNaM bhaNNai-nassAmo jAva Na NajAmutti,sA bhaNai-mama vayaMsiyA rAyakaNNagA, dugdhadadhibhakSyabhojyAdipu vipaM prakSepayati, yAni ca miSTapAnIyAni vApItaTAkAdIni teSu ca ye ca vRkSAH puSpaphalopagAstAnyapi vipeNa saMyojyApa. krAntaH, itaro rAjA''gataH, sa taM vipabhAvitaM jJAtvA ghopayati skAdhAvAre-ya etAni bhakSyabhojyAni sahAkAdipu ca miSTAni pAnIyAni eteSu ca vRkSeSu puppaphahAni miSTAni upabhusa mriyate, yAnyetAni kSArakaTukAni durgandhapAnIyAni (tAni) apabharayetA ghoSaNaM zrutvA viratAste jIvitA, itare mRtAH, eSA dravyavAraNA, bhASavAraNA, sTAntasyopanayaH-evameva rAjasthAnIyastIrthakaraviSAnapAnasahazA vipayA itikRtvA yAritAH, tepu ye prasaktAste bahUni janmamaraNAni prApsyanti, itare saMsArAt uttaranti / idAnI nivRttI dvayoH kamyayoH prathamayA kolikakanyayA dRSTAntaH kriyate-ekasminagare kolikA, tasya zAlAyA dhanI yanti, ko dhUrtI madhureNa svareNa gAyati, tasya kolikasya duhitA tena samaM saMpralamA, tena bhaNyate-nazyAyo yAvA zAyAvahe iti, sA bhaNati-mama yayasthA rAjakanyA. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 Avazyaka hAribhadrIyA " tIe samaM saMgAro jahA dohivi eka majAhi hoyavaMti, to'haM tIe viNA Na vaccAmi so bhaNai sAvi ANijjau, tIe kahiyaM, paDisgi asNAe, pahAviyA mahalae pakvase, tattha kevi uggIyaM- 'jai phulA kaNiyArayA vyaya / ahimAsamayaMmi ghumi / tuha na khamaM phuleuM jai pacaMtA kariti DamarAI // 1 // rUpakam asya vyAkhyA - yadi puSpitAH ke ? - kutsitAH karNikArAH - vRkSavizeSAH karNikArakAH cUta eva cUtakaH, saMjJAyAM kan, tasyAmantraNaM he cUtaka ! adhikamAse 'ghoSite' zabdite sati tava 'na kSama' na samartha na yuktaM puSpituM, yadi 'pratyantakA' nIcakAH 'kutsAyAmeva kan kurvanti 'marakAni' azobhanAni, tataH kiM tvayA'pi kartavyAni ?, naiSa satAM nyAya iti bhAvArthaH // 1 // evaM ca souM rAyakaNNA ciMtei - esa cUo vasaMteNa uvAladdho, jai kaNiyAro rukkhANa aMtimo puSphio tato tava kiM puSkieNa uttimasma 1, Na tume ahiyamAsaghosaNA suyA ?, aho ! suDDu bhaNiyaM-jai koligiNI evaM karei to kiM maevi kAya ?, rayaNakaraMDao vIsariutti eeNa chaleNa paDiniyattA, taddivasaM ca sAmaMtarAyaputto dAiyavipparaddho taM rAyANaM saraNamutragao, raNNA ya se sAdiNNA, iTThA jAyA, teNa sasurasamaggeNa dAie NijjikaNa rajraM laddhaM, sA se mahAdevI jAyA, esA dabaNiyanttI, bhAva 1 tayA samaM saMketo yathA dvAbhyAmapyekabhAryAbhyAM bhavitavyamiti, tadahaM tayA vinA na prajAmi, sa bhaNati - sA'pyAnIyatAM, tathA kathitaM, pratizrutaM nayA, pradhAvitA mahati pratyUSe tatra kenApyudbhItaM / evaM ca zrutvA rAjakanyA cintayati-epa cUto vasantenopAlabdhaH, yadi karNikAro vRkSANAmantyaH puSpitasamAna kiM puSpitenottamasya ? na tvayA'dhikamAsaghoSaNA zrutAH, aho suSThu bhaNitaM yadi kolikI evaM karoti tadA kiM mayA'pi karttavyaM ?, ratnakaraNDako vismRta ityetena chalena pratinivRttA, taddivase ca sAmantarAjaputro dAyAdaghATitastaM rAjAnaM zaraNamupagataH, rAjJA ca tasmai sA datA, iSTA jAtA, tena zvazurasamaNa dAyAdAn nirjitya rAjyaM labdhaM, sA tasya mahAdevI jAtA, puSA dravyanivRttiH / niyatIe ditassa uvaNao - kaNNagatdhANIyA sAhU dhuttatthANIesa visaesu AsajjamANA gItatthANIpaNa AyarieNa je samasihA NiyattA te sugaDaM gayA, iyare duggaiM gyaa| tritiyaM udAharaNaM davabhAvaNiyattaNe - egaMmi gacche ego taruNo gaNadhAraNAsamatyotikAu taM AyariyA vaTTAviMta, aNNayA so asuhakammodaeNa paDigacchAmitti pahAvio, NigacchaMto ya gItaM suNei, teNa maMgalanimittaM uvaogo dinno, tattha ya taruNA sUrajuvANA imaM sAhiNiyaM gAyaMti - 'tarivAya paiNiyA mariyavaM vA samare samatthaeNaM / asarisajaNaulAvA na hu sahiyabA kulapasUyaeNaM // 1 // asyAkSaragamanikA 'taritacyA vA' nirvAdavyA vA pratijJA martavyaM vA samare samarthena, asadRzajanollApA naiva soDhavyAH kule prasUtena, tathA kenacinmahAtmanaitatsaMvAdyukaM - 'lajjAM guNaughajananIM jananImivA''ryAmatyantazuddha hRdayAmanuvartamAnAH / tejasvinaH sukhamasUnapi saMtyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 1 // ' gItiyAe bhAvattho jahA kei laddhajasA sAmisaMmANiyA subhaDA raNe pahArao virayA bhajjamANA egeNa sapakkhajasAvalaMbiNA apphAliyA - sohissaha paDimpaharA gacchamANatti, taM souM paDiniyattA, te ya paTThiyA paDiYA parANIe, bhaggaM ca tehiM parANIrya, sammANiyA ya pahuNA, pacchA 1 bhAtranivRttau dRSTAntasyopanayaH - kanyAsthAnIyAH sAdhavaH dhUrtasthAnIyeSu viSayeSu AsajamAnA gItasthAnIyenAcAryeNa ye samanuziSTA nivRttAste sugati gatAH, itare durgatiM gatAH / dvitIyamudAharaNaM dravyabhAvanivarttane ekasmin gacche ekastaruNo grahaNadhAraNAsamartha itikRtvA tamAcAryA varttayanti, anyadA so'zubhakarmodayena pratigacchAmIti pradhAvitaH, nirgacchaM gItaM zRNoti tena maGgalanimittamupayogo dattaH, tatra ca taruNAH zUrayuvAna imAM gItikAM gAyanti gItikAyA bhAvArthI yathA ke cilabdhayazasaH svAmisanmAnitAH subhaTA raNe prahArato viratA nazyanta ekena svapayazo'valambinA skhalitAH-na zomiSyatha pratiprahAraM gacchanta iti tacchulA pratinivRttAH, te ca prasthitAH patitAH parAnIke, bhanaM ca taiH parAnIkaM sanmAnitAzca prabhuNA, pazcAt * GUTT. bhaDavAyaM somaMti vahamANA, evaM gIyatthaM souM tassa sAhuNo ciMtA jAyA - emeva saMgAmatthANIyA pavajjA, jai tao parAbhajjAbhi to asarisajaNeNa hIlissAmi-esa samaNago paJcogaliotti, paDiniyatto AloiyapaDikkateNa AyariyANa icchA paripUriyA 5 / iyANiM NiMdAe dohaM kaNagANaM biiyA kaNNagA cittakaradAriyA udAharaNaM kIrai egaMmi Nayare rAyA, aNNesiM rAiNaM cittasabhA atthi mama Natthitti jANiUNa mahaimahAliyaM vittasabha kAreUNa cittakara seNIe samappe, te cittenti, tatthegassa cittagarassa dhUyA bhattaM ANei, rAyA ya gayamaggeNa AseNa vegappamukeNa ei, sA bhIyA palAyA kihamavi phiDiyA gayA, piyAvi se tAhe sarIraciMtAe gao, toe tattha koTTime vaNNaehiM morapicchaM lihiyaM, yAvi tatva egANio caMkramaNiyAo kareti, sAvi aNNacitteNa acchA, rAiNo tattha diDI gayA, giNhAmitti hattho pasArio, hA dukkhAviyA, tIe hasiyaM, bhaNiyaM caDaNAe-tihi pAehiM AsaMdao Na ThAi jAva cautthaM pAyeM 1 zobhante subhaTavAdaM vahamAnAH, evaM gItikArthaM zrutvA tasya sAdhozcintA jAtA - evameva saMgrAmasthAnIyA pravajyA, yadi tataH parAbhajye tadA'sadRza janena hIye epa zramaNakaH pratyavagalita iti, pratinivRtta AlocitapratikrAntenAcAryANAmicchA pratipUritA 5 / idAnIM nindAyAM dvayoH kanyayordvitIyA kanyakA mitrakaradArikodAharaNaM kriyate ekasmin nagare rAjA, anyeSAM rAjJAM citrasabhA'sti mama nAstIti jJAtvA mahAtimahAlayAM citrasabhAM kArayitvA citrakara zreNyai samarpayati, te citrayanti, rAtraikasya citrakarasya duhitA bhaktamAnayati, rAjA va rAjamArgeNAzvena dhAvatA yAti sA bhItA palAyitA kathamapi chuTitA gatA, pitA'pi tasyAstadA zarIracintAyai gataH, tayA tatra kuTTime varNakairmayUrapicchaM likhitaM, rAjA'pi tatraivaikAkI caGkramaNikAH karoti, sApyanyacittena tiSThati, rAstatra dRSTitA, gRhAmIti hastaH prasAritaH, nakhA duHkhitAH, tathA hasitaM bhaNitaM cAnayA-tribhiH pAdairAsandako na tiSThati yAvaccaturthaM pAvaM. * gayAgayAI pra0. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 AvazyakahAribhadrIyA maggaMtIe tumaMsi laddho, rAyA pucchai-kihatti?, sAbhaNai-ahaM ca piuNo bhattaM ANemi, ego ya puriso rAyamagge AseNa vegappamukkeNa ei, Na se viNNANaM kihavi kaMci mArijAmitti, tatthAhaM saehiM puNNehiM jIviyA, esa ego pAo, biio pAo rAyA, teNa cittakarANaM cittasabhA virikA, tattha ikkike kuTuMbe bahuA citakarA mama piyA ikao, tassavi tattio ceva bhAgo dino, taio pAo mama piyA, teNa rAuliyaM cittasabha cittaMteNa puSaviDhattaM NiviyaM, saMpai jo vA so vA AhAro so ya sIyalo keriso hoi?, to ANIe sarIraciMtAe jAi, rAyA bhaNai-ahaM kiha cauttho pAo?, sA bhaNai-sadyovi tAva ciMtei-kuto ittha Agamo morANaM ?, jaivi tAva ANitillayaM hoja tovi tAva dihIe Nirikkhijai, so bhaNai-saJcayaM mukkho, rAyA gao, piuNA jimie sA gharaM gatA, raNNA varagA pesiyA, tIe piyAmAyA bhaNiyA-deha mamaMti, bhaNNai ya amhe daridANi kiha raNNo saparivArassa pUrya kAhAmo? dadhassa se raNNAgharaM bhariya, dAsI mArgayantyA tvamasi labdhaH, rAjA pRcchati-kathamiti , sA bhaNati-ahaM ca pitre bhaktamAnayAmi (yantyabhUt tadA) ekazca puruSo rAjamArge'zvena dhAvasA''yAti (yAnabhUt ), na tasya vijJAnaM kathamapi kazcit mArayiSyAmIti, tatrAhaM svakaiH puNyairjIvitA, eSa ekaH pAdaH, dvitIyaH pAdo rAjA, tena citrakare. bhyazcitrasabhA niriktA, tatraikaikasmin kuTumbe bahukAzcitrakarA mama pitaikAkI, tassAyapi tAvAneva bhAgo dattaH, tRtIyaH pAdo mama pitA, tena rAjakulInA citrasabhAM citrayatA pUrvArjitaM niSTitaM, samprati yo vA sa vA''hAraH sa ca zItalaH kIdRzo bhavati ?, ta(ya)dA''nIte zarIracintAyai yAti, rAjA bhaNati-ahaM. kathaM caturthaH pAdaH, sA bhaNati-sarvo'pi tAvacintayati-kuto'nAgamo mayUrANAM, yadyapi tAvadAnIto bhavet tadApi tAvadRSTayA nirIkyate, sa bhaNati-satyaM mUrkhaH, rAjA gataH, pitari jimite sA gRhaM gatA, rAjJA varakAH prepitAH, tasyAH mAtApitarau bhaNitI-dattaM mahAmiti, bhaNitavantI-vayaM daridrAH kathaM rAjJaH saparivArasya pUjAM karmaH, dravyeNa tasya rAjJA gRhaM bhRtaM, dAsI . ya'NAe sikkhAviyA-mamaM rAyANaM saMvAhitI akkhANayaM pucchijjAsi jAhe rAyA soukAmo, jA sAmiNI rAyA pavaTTA kiMci tAva akkhANayaM kahehi, bhaNai, kahemi, egassa dhUyA, alaMghaNijjA ya jugavaM tinni varagA AgayA, dakkhiNNaNaM mAtibhAtipitIhi tiNhavi diNNA, jaNattAo AgayAo, sA ya rattiM ahiNA khaiyA mayA, ego tIe samaM dar3o, ego aNasaNaM baITho, egeNa devo ArAhio, teNa saMjIvaNo maMto diNNo, ujjIvAviyA, te tiNNivi uvaThiyA, kassa dAyavA ?, kiM sakA ekkA doNhaM tiNhaM vA dAuM ? to akkhAhatti, bhaNai-niddAiyA suvAmi, kallaM kahehAmi, tassa akkhANayassa kouhaleNaM bitiyadivase tIse ceva vAro ANatto, tAhe sA puNo pucchai, bhaNai-jeNa ujiyAviyA so piyA, jeNa samaM ujjIvAviyA so bhAyA, jo aNasaNaM baiThTho tassa dAyabatti, sA bhaNai-aNNaM kahehi, sA bhaNai-egassa rAiNo suvaNNakArA bhUmidhare maNirayaNakaujjoyA aNiggacchaMtA ateurassa AbharaNagANi ghaDAvijjati, ego bhaNai-kAuNa velAvA, cAnayA zikSitA-mAM rAjAnaM saMvAhayantI pRccheyaMdA rAjA svapinukAmaH, yAvatsvAmini! rAjA pravartate kicittAbadAkhyAnakai kathaya, bhaNati-katha. yAmi, ekasya duhitA, alahanIyAzca yugapanayo varakA AgatAH, dAkSiNyena mAtRbhrAtRpitRbhistribhyo'pi dattA, janatA AgatAH, sA ca rAtrAvahinA daTA mRtA, ekastayA samaM dagdhaH, eko'nazanamupaviSTaH, ekena deva ArAddhaH, tena saMjIvano mantrI dattaH, ujjIvitA, te prayo'pi upasthitAH, kasmai dAtavyA ?, kiM zakyA ekA dvAmyAM tribhyo vA dAtuM, tadANyAhi, bhaNati-nidrANA svapImi, kalye kathayiSyAmi, tasyAkhyAnikasya kautUhalena dvitIya divase tasyAyeva vAro dattaH, tadA sA punaH pRrachati, bhaNati-yenojIvitA sa pitA, yena samamujjIvitA sa bhrAtA, yo'nazanaM praviSTastasmai dAtavyeti, sA bhaNati-abhyad kathaya, sA bhagati-ekasya rAjJaH suvarNakArA bhUmigRhe maNiravatoyotA anirgacchanto'ntaHpurAt AbharaNakAni kurvanti, eko bhaNati-kA punarvelA vartate ?. * jagattAoprA. + paiTTopra.. ego bhaNai-rattI vai, so kahaM jANai ?, jo Na caMdaM Na sUraM picchai, to akkhAhi, sA bhaNai-NidAiyA, vitiyadiNe kahei-so rattiaMdhattaNeNa jANai, aNNaM akkhAhitti, bhaNai-ego rAyA tassa duve corA uvaThiyA, teNa maMjasAe pakkhiviUNa samudde chuDhA, te kiccirassavi ucchaliyA, egeNa diTThA maMjusA, gahiyA, vihADiyA, maNusse pecchai, tAhe pucchiyAkaittho divaso chUDhANaM ?, ego bhaNai-cauttho divaso, so kaha jANai, taheva vIyadiNe kahei-tassa cAutthajaro teNa jANeDa, aNNaM kaheido savattiNIo, ekkAe rayaNANi asthi, sA iyarIe Na vissaMbhai mA harejjA, tao'NAe jattha NikakhamaMtI pavisaMtI ya picchai tattha ghaDaechor3haNa ThaviyANi, olitto ghaDao, iyarIe virahaM NA hari rayaNANi taheva ya ghaDao olitto, iyarIe NAyaM hariyANitti, to kahaM jANai, ulittae haritANitti ?, viie divase bhaNai-so kAyamao ghaDao, tattha tANi paDibhAsaMti hariesu Nasthi, aNNaM kahehi, bhaNai-egassa raNNo cattAri parisarayaNANi 1eko bhaNati--rAgrirvatate, sa kathaM jAnAti ? na yazcandraM na sUrya prekSate, sadANyAhi, sA bhaNati-nidritA, dvitIyadivase kathayati-sa rAdhyandhatvena jAnAti, anyadANyAhIti, bhaNati-eko rAjA tasmai dvau caurAvupasthApito, tena maJjUpAyaryA prakSipya samudra kSiptau, sau kiyacireNApyucchalitI, ekena raTA maJjuSA, gRhItA, udghATitA, manupyA prekSate, tadA pRSTI-katitho divasaH kSiptayoH, eko bhaNati-caturtho divasaH, sa kathaM jAnAti', tathaiva dvitIyadine kathayati-tasya cAturthagvarastena jAnAti, anyat kathayati-dve saparanyo, ekasthA rakhAni santi, sA itarasyai na vizrambhati mA hAt,i tato'nayA yatra niSkAmantI pravizantI ca prekSate tatra ghaTe kSitvA sthApitAni, avalipto ghaTakA, itarayA'pi raho jJAtvA havA ranAni tathaiva ca ghaTako'valiptaH, itarayA jJAtaM hatAnIti, tat kathaM jAnAti ? avalipte tAnIti, dvitIyadivase kathayati-sa kAcamayo ghaTakaH, tatra tAni pratibhAsante eteSu na santi, anyat kathaya-ekasya rAjJazcatvAri puruSarakhAni. *kahehi pra0. Jain Education Interational Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bhAvazyakahAribhadrIyA taM0---nimittI rahakAro sahassajohI taheva vijo ya / diNNA cauNha kaNNA pariNIyA navaramekkaNa // 1 // ' kathaM ?, tassa raNNo aisuMdarA dhUyA, sA keNavi vijAhareNa haDA, Na Najai kuo'vi pikkhiyA, raNNA bhaNiyaM-jo kaNNagaM ANei tasseva sA, tao NemittieNa kahiyaM-amugaM disaM NIyA, rahakAreNa AgAsagamaNo raho kao, tao cattArivi taM vilaggiUNa pahAviyA, ammi(bbhi)o vijjAharo, sahassajohiNA so mArio, teNavi mArijaMteNa dAriyAe sIsaM chinnaM, vijeNa saMjIvaNosahIhiM ujiyAviyA, ANIyA gharaM, rAiNA cauNhavi diNNA, dAriyA bhaNai-kiha ahaM cauNhavi homi ?, to ahaM aggi pavisAmi, jo mae samaM pavisai tassAha, evaM houtti, tIe samaM ko aggiM pavisai ?, kassa dIyavA !, vitiyadiNe bhaNai-NimittiNA NimitteNa NAyaM jahA esA Na maraitti teNa abbhuvagayaM, iyarehiM NicchiyaM, dAriyAe ciyaTThANassa hehA suraMgA khANiyA, tattha tANi ciyagAeNuvaNNANi kahANi diNNANi, aggI raio jAhe tAhe 1 tadyathA-naimittiko rathakAraH sahasrayodhI tathaiva vaidyazca / dattA catubhyaH kanyA pariNItA navaramekena ||1||kthN , tasya rAjJo'tisundarA duhitA, sA kenApi vidyAdhareNa hRtA, na jJAyate kuto'pIkSitA, rAjJA bhaNitaM-yaH kanyakAmAnayati tasyaiva sA, tato naimittikena kathitaM-amUM dizaM nItA, rathakAraNa AkAzagamano rathaH kRtaH, tatazcatvAro'pi taM vilagya pradhAvitAH, abhyAgato vidyAdharaH, sahasrayodhinA sa mAritaH, tenApi mAryamANena dArikAyAH zIrSa chimaM, vaicena saMjIvanyoSadhyojIvitA, AnItA gRhaM, rAjJA catubhyo'pi dattA, dArikA bhaNati-kathamahaM catubhyo'pi bhavAmi , tadahamagniM pravizAmi, yo mayA samaM pravizati tasyAhaM, evaM bhavarivati, tayA samaM ko'gniM pravizati , kasmai dAtavyA !, dvitIyadine bhaNati-naimittikena nimittena jJAtaM yathaiyA na mariSyatIti tenAbhyupagataM, itaraneSTa, dArikayA citAsthAnasyAdhastAt suraGgA khAnitA, tatra tAni citikAnurUpavarNAni kASThAni dattAni, agnI racito yadA tadA * sA kaNNA dAyakvA pra0.. tANi saraMgAe NissariyANi, tassa diNNA, aNNaM kahehi.sAbhaNai-ekkAe aviraiyAe pagayaM jaMtiAe kaDayA maziyA. tAhe rUvaehiM baMdhaeNa dinnA, iyarIe dhUyAe AviddhA, vatte pagae Na ceva alivei, evaM kaivayANi varisANi gayANi, kaDaittaehiM maggiyA, sA bhaNai-demitti, jAva dAriyA mahatI bhUyA Na sakketi avaNe, tAhe tAe kaDaittiyA bhaNiyAaNNevi rUvae demi, muyaha, te Nicchati, to kiM sakkA hatthA chiMdiuM ?, tAhe bhaNiyaM-aNNe erisae ceva kaDae ghaDAve demo, te'vi Nicchanti, teJceva dAyadhA, kahaM saMThaveyavA?, jahA ya dAriyAe hatthA Na chiMdijaMti, kahaM tesimuttaraM dAyacaM ?, Aha-te bhaNiyabA-amhavi jai te ceva rUvae deha to amhevi te ceva kaDae demo, erisANi akkhANagANi kaheMtIe divase 2 rAyA chammAse ANIo, savattiNIo se chiddANi maggaMti, sA ya cittakaradAriyA ovaraNaM pavisiUNa ekANiyA cirANae maNiyae cIrANi ya purao kAuM appANaM rNidai-tuma cittayaradhUyA siyA, eyANi te pitisaMtiyANi tI saranyA nisRtI, tamau dattA, anyatkathaya, sA bhaNati-ekayA'viratikayA prakaraNaM yAntyA kaTakI mAhitI, tadA rUpyakandhena danI (lamdhI.) itarasyA duhitrA''vidI, vRtte prakaraNe maiva dadAti, evaM katipayAni varSANi gatAni, kaTakasvAmibhyAM mArgitI, sA bhaNati-dadAmIti, yAvahArikA mahatIbhUtA, na zakyete niSkAzayituM, tadA tayA kaTakasvAminI bhaNitI-anyAnapi rUpyakAn dadAmi muJcataM, tau necchataH, tat kiM zakyau hastI chettuM / tadA (tayA) bhaNitaManyau IdRzau caiva kaTako kArayitvA dadAmi, tAvapi necchataH, tAveva dAtavyo, kathaM saMsthApayitavyo, yathA ca dArikAyA hastI na chiyete, kathaM tAbhyAmuttaraM dAtavyaM, bhAha-tau bhaNitamyau-asmAkamapi yadi tAneva rUpakAn dattaM tadA vayamapi tAveva kaTako damaH, IrazAmyANyAnakAni kathayantyA divase divase rAjA paNmAsAn bhAnItaH, sapazyastasyAzchidrANi mArgayanti, sA ca citrakaradArikA apavarake pravizyakAkinI cirantanAni maNiyuktAni ca cIvarANi purataH kRtvA''smAnaM nindati-svaM citrakaraduhitA''sIH, etAni te pitRsatkAni vatthANi AbharaNANi ya, imA sirI rAyasirI, aNNAo udiodiyakulavaMsappasUyAo rAyadhUyAo mottuM rAyA tuma aNuvattai tA gavaM mA kAhisi, evaM divase 2 dAraM DhakkeuM karei, savittIhiM se kahavi NAyaM, tAo rAyANaM pAyapaDiyAo viNNaviMti-mArijihisi eyAe kammaNakAriyAe, esA ubarae pavisiuM kammaNaM kareti, raNNA joiyaM suyaM ca, tuTeNa se mahAdevipaTTo baddho, esA dadhagiMdA, bhAvaNiMdAe sAhuNA appA Nidiyabo-jIva ! tume saMsAraM hiMDateNaM nirayatiriyagaIsuM kahamavi mANusatte sammattaNANacarittANi laddhANi, jesiM pasAeNa sabaloyamANaNijo pUyaNijjo ya, tA bhA gavaM kAhisi-jahA ahaM bahussuo uttimacaritto vatti 6 / dabagarihAe paimAriyAe diluto-ego maruo ajjhAvao, tassa taruNI mahilA, sA balivaisadevaM karitI bhaNai-ahaMkAkANaM bibhemitti, tao uvajjhAyaniuttA vahA divase 2 dhaNugehiM gahiehiM rakkhaMti balivaisadevaM kareMti, tatthego vo ciMtei-Na esa muddhA jA kAgANa bibheda, asaDiyA esA, so taM paDicarai, sA vastrANyAbharaNAni ca, iyaM zrI rAjyazrIH, anyA uditoditakulavaMzaprasUtA rAjasutA muktvA rAjA svAmanuvartate tad garva mA kRthAH, evaM divase 2 dvAraM sthagayitvA karoti, sapanIbhistasyAH tat kathamapi jJAtaM, tArAjJe pAdapatitA vijJapayanti-mAryase etayA kArmaNakAriNyA, epA'pavarake pravizya kArmaNaM karoti, rAjJA dRSTaM zrutaM ca, tuSTena tasyA mahAdevIpaTTo baddhaH, epA vyanindA, bhAvanindAyaryA sAdhunA''smA ninditavyaH-jIva ! svayA saMsAraM hiNDamAnena narakatiryamAtiSu kathamapi manuSyatve samyaktvajJAnacAritrANi labdhAni, yeSAM prasAdena sarvalokAnAM mAnanIyaH pUjanIyazca, tanmA garva kRthAH, yathA'haM bahuzruta uttamacAritro veti / dravyagIyAM patimArikAyA dRSTAnta:-eko brAhmaNo'dhyApakaH, tasya taruNA mahelA, sA vaizvadevavaliM kurvatI bhaNati-ahaMkAkebhyo bibhemIti, tata upAdhyAyaniyuktAichAtrA divase 2 dhanurbhiH gRhItaH rakSanti vaizvadevatraliM kurvatI, tatraikazchAnazcintayati-naiSA mugdhA yA kAkebhyo bibhyati, azahitaiSA satA praticarati-sA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mAvazyakahAribhadrIyA ye NammatAe parakUle piMDAro, teNa samaM saMpalaggiyA, aNNayA taM ghaDaeNaM NammayaM taraMtI piMDArasagArAM vaccai, corA ya uttaraMti, tesimego susumAreNa gahio, so raDai, tAe bhaNNai-acchi Dhokehitti, Dhokkie mukko, tIe bhaNio-kiM stha kutitthNa uttiNNA, so khaMDio taM muNito ceva Niyatto, sA ya vitiyadivase baliM karei, tassa ya vaTTassa rakkhaNavArao. teNa bhaNaDa-'diyA kAgANa bIhesi, rAttiM tarasi NammayaM / kutitthANi ya jANAsi, acchiDhokaNiyANi y||1||' tIe bhaNNai-kiM karemi ?, tumhArisA me NicchaMti, sA taM uvayarai, bhaNai-mamaM icchasutti, so bhaNai-kahaM uvajjhAyassa purao ThAissaMti ?, tIe ciMtiyaM-mAremi eyaM ajjhAvayaM to me esa bhattA bhavissaitti mArio, peDiyAe chubheUNa aDavIe ujjhiumAraddhA, vANamaMtarIe thaMbhiyA, aDavIe bhamittumAraddhA, chuhaM Na sakei ahiyAsiuM, taM ca se kuNimaM galati uvariM, logeNa hIlijjai-paimAriyA hiMDaitti, tIse puNarAvattI jAyA, tAhe sA bhaNai-deha ammo ! paimAriyAe ca narmadAyAH parakUle piNDArastena samaM saMpralanA, anyadAtAM ghaTakena narmadA sarantI piNDArasakAzaM vrajati, caurAzcottaranti, teSAmekaH zizumAreNa gRhItaH, sa raTati, tayA bhaNyate-akSiNI chAdayeti, chAdite muktaH, tayA bhaNita:-kiM kutIrthenottIrNAH', sa chAtrastaM jAnAna (tadvanneva) eva nivRttaH, sAca dvitIya divase baliM karoti, tasya ca chAtrasya rakSaNavArakaH, tena bhaNyate-divA kAkebhyo bibhepi rAtrI tarasi narmadAm / kutIrthAni ca jAnAsi, akSicchAdanAni ca ||1||tyaa bhaNyate-kiM karomi', svAdRzA mAM nerachanti, sA tasupacarati, bhaNati-mAmiccheti, sa bhaNati-kathamupAdhyAyasya purataH sthAsyAmItiI, tayA cintitaM-mArayAmyenamadhyApakaM tadA mamaipa bhI bhaviSyatIti mAritaH, peTikA (maJjUpA)yAM kSiptA'TavyAmuji tumArabdhA, vyantaryA stambhitA, aTavyAM bhramitumArabdhA, kSudhaM na zaknolyadhyAsituM, tattasya rudhiraM gilatyupari, lokena hIlyate-patimArikA hiNDate iti, tasyAH punarAvRttirjAtA, tadA sA bhagati-dattAmbAH! patimArikAyai * paMDAro pra.. bhikkhaMti, evaM bahukAlo gao, aNNayA sAhuNINaM pAesu paDatIe paDiyA peDiyA, pavaiyA, eva garahiyavaM jaM dushcriyN| iyANi sohIe vatthAgayA doNi dilutA, tattha vatthadiluto-rAyagihe seNio rAyA, teNa khomajugalaM NillevaMgarasa samappiyaM, komudiyavAro ya vaTTai, teNa doNhaM bhajANaM aNucaraMteNa diNNaM, seNio abhao ya komudIe pacchaNNaM hiMDaMti, dilu, taMboleNa sittaM, AgayAo, rayageNa aMghADiyAo, teNa khAreNa sohiyANi, gose ANAviyANi, sambhAvaM pucchieNa kahiye rayaeNa, esa davavisohI, evaM sAhuNAvi ahINakAlamAyariyassa AloeyavaM, teNa visohI kAyavatti, agao jahA NamokAre, evaM sAhuNA'vi jiMdA'gaeNa aticAravisaM osAreyavaM, esA visuddhI / uktAnyekArthikAni, sAmprataM pratyahaM yathA zramaNeneyaM kartavyA, tathA mAlAkAradRSTAntaM cetasi nidhAya pratipAdayannAhaAlovaNamAluMcana viyaDIkaraNaM ca bhAvasohI ya / AloiyaMmi ArAhaNA aNAloie bhyaNA // 1243 // vyAkhyA-avalocanam AluzcanaM vikaTIkaraNaM ca bhAvazuddhizca, yatheha kazcinnipuNo mAlAkAraH svasyArAmasya sadA dvisandhyamavalokanaM karoti, kiM kusumAni santi ? uta neti, dRSTvA tepAmAluJcanaM karoti, grahaNamityarthaH, tato vikaTI bhikSAmiti, evaM bahuH kAlo gataH, anyadA sAdhvInA pAdayoH patantyAH patitA peTA, prabajitA, gaI yitavyaM evaM yahuritaM / idAnI zuddhau vastrAgadI dvau dRSTAntI, taba vastra dRSTAntaH-rAjagRhe zreNiko rAjA, tena kSaumayugalaM rajakAya samarpitaM, kaumudImahazca varttate, tena dvayorbhAryayoranucaratA datta, zreNiko'bhayaya kaumudyAM praccha hiNDete, dRSTaM, tAmbUlena sitaM, Agate, rajakeNa nirbhatsite, tena kSAreNa zodhite, pratyUpe AnAyite, sadbhAvaH pRSTena kathitaH rajakena, eSA dravyavizuddhiH, evaM sAdhunA'pyahInakAlamAcAryAyAlocayitavyaM tena vizuddhiH kartavyeti, agado yathA namaskAre, evaM sAdhunA'pi nindA'gadenAticAraviSamapasArayitavyam / epA vishuddhiH|| * rayagassa pra0. karaNaM, vikasitamukulitArddhamukulitAnAM bhedena vibhajanamityarthaH, cazabdAtpazcAdbhandhanaM karoti, tato grAhakA gRhNanti, tato'syAbhilapitArthalAbho bhavati, zuddhizca cittaprasAdalakSaNA, asyA eva vivakSitatvAd, anyastu viparItakArI mAlAkArastasya na bhavati, evaM sAdhurapi kRtopadhipratyupekSaNAdivyApAraH uccArAdibhUmIH pratyupekSya vyApArarahitaH kAyotsargastho'nuprekSate sUtraM, gurau tu sthite daivasikAvazyakasya mukhavastrikApratyupekSaNAdeH kAyotsargAntasyAvalokanaM karoti, pazcAdAluzcanaM spaSTabuddhyA'parAdhagrahaNaM, tato vikaTIkaraNaM gurulaghUnAmaparAdhAnAM vibhajana, cazabdAdAloca mena granthanaM, tato yathAkramaM guronivedanaM karoti, evaM kurvato bhAvazuddhirupajAyate, audayikabhAvAt kSAyopazamikaprAptirityarthaH, itthamuktena prakAreNa 'Alocite' guroraparAdhajAle nivedite 'ArAdhanA' mokSamArgAkhaNDanA bhavati, 'anAlocite' anivedite 'bhajanA' vikalpanA kadAcidbhavati kadAcinna bhavati, tatretthaM bhavati-'AloyaNApariNao sammaM saMpahio gurusagAsaM / jai aMtarAvi kAlaM karija ArAhao tahavi // 1 // ' evaM tu na bhavati-'iDDIe gAraveNaM bahussuyamaeNa vAvi ducariyaM / jo Na kahei gurUNaM na hu so ArAhao bhaNio // 1 // ' tti gAthArthaH // 1243 // inaM cAlo. canAdiprakAreNobhayakAlaM niyamata eva prathamacaramatIrthakaratIrthe sAticAreNa niraticAreNa vA sAdhunA zuddhiH kartavyA, madhyamatIrthakaratIrtheSu punarnavaM, kinvaticAravata eva zuddhiH kriyata iti, Aha ca AlocanApariNataH samyak saMprasthito gurusakAzam / yacantarA'pi kAlaM kuryAdArAdhakastathApi ||1||ryaa gAra gheNa bahuzrutamadena pA'pi duzcaritam / yo makathayati gurubhyo naiva sa ArAdhako bhnnitH||1|| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 mAvazyakahAribhadrIyA sapaDikamaNodhammo purimassa ya pacchimassa ya jiNassAmajijhamayANa jiNANaM kAraNajAe paDikkamaNaM // 1244 // vyAkhyA-sapratikramaNo dharmaH purimasya ca pazcimasya ca jinasya, tattIrthasAdhunA IryApathAgatenoccArAdiviveke ubhayakAlaM cAparAdho bhavatu mA vA niyamataH pratikrAntavyaM, zaThatvAtpramAdabahulatvAcca, eteSveva sthAneSu 'madhyamAnAM jinAnAm ajitAdInAM pArzvaparyantAnAM 'kAraNajAte' aparAdha evotpanne sati pratikramaNaM bhavati, azaThatvAtpramAdarahitatvAcceti gAthArthaH // 1244 // tathA cAha granthakAraH jo jAhe Avanno sAha annayarayaMmi ThANaMmi / so tAhe paDikkamaI majjhimayANaM jiNavarANaM // 1245 // vyAkhyA-'yaH' sAdhuriti yogaH 'yadA' yasmin kAle pUrvAhlAdau 'ApannaH' prAptaH 'anyatarasmin sthAne' prANAtipAtAdau sa tadaiva tasya sthAnasya, ekAkyeva gurupratyakSaM vA pratikrAmati madhyamAnAM jinavarANAmiti gAthArthaH // 1245 // Aha-kimayamevaM bhedaH pratikramaNakRtaH Ahozvidanyo'pyasti?, astItyAha, yataHyAvIsaM titthayarA sAmAiyasaMjamaM uvAsaMti / cheovaThThAvaNayaM puNa. vayanti usabho ya vIro ya // 1246 // vyAkhyA-'dvAviMzatistIrthakarA' madhyamAH sAmAyika saMyamamupadizanti, yadaiva sAmAyikamuccAryate tadaiva vrateSu sthApyate, chedopasthApanikaM vadataH RSabhazca vIrazca, etaduktaM bhavati-prathamatIrthaGkaracaramatIrthakaratIrtheSu hi pravrajitamAtraH sAmAyikasaMyato bhavati tAvada yAvacchastraparijJA'vagamaH, evaM hi pUrvamAsIta. adhanAta paDajIvanikAyAvagamaM yAvata tayA pana: sUtrato'rthatazcAvagatayA samyagaparAdhasthAnAni pariharan vrateSu sthApyata ityevaM niraticAraH, sAticAraH punarmUlasthAnaM prApta upasthApyata iti gAthArthaH // 1246 // ayaM ca vizeSaH- Acelukkoddesiya sijjAtararAyapiMDakiikamme / vayajiTrapaDikkamaNe mAsaM pajjosavaNakappe // 1 // etadgAthAnusArato'vaseyaH, iyaM ca sAmAyike vyAkhyAtaiveti gataM prAsanikam, adhunA yaduktaM 'sapratikramaNo dharma' ityAdi, tatpratikramaNaM devasikAdibhedena nirUpayannAhapaDikamaNaM desiya rAiyaM ca ittariyamAvakahiyaM ca / pakkhiyacAummAsiya saMvacchara uttimaDhe ya // 1247 // _ vyAkhyA-'pratikramaNa' prAgnirUpitazabdArtha, 'devasikaM' divasanirvRttaM 'rAtrika' rajaninivRttam , itvaraM tu-alpakAlika devasikAyeva 'yAvatkathika' yAvajjIvikaM vratAdilakSaNaM 'pAkSika' pakSAticAranirvRttam , Aha-devasikenaiva zodhite satyA. tmani pAkSikAdi kimartham ?, ucyate, gRhadRSTAnto'tra-'jahaM gehaM paidiyahapi sohiyaM tahavi pakkhasaMdhIe / sohijai savisesaM evaM ihayaMpi NAyacaM // 1 // ' evaM cAturmAsikaM sAMvatsarikam , etAni hi pratItAnyeva, 'uttamArthe ca' bhaktapratyAkhyAne pratikramaNaM bhavati, nivRttirUpatvAttasyeti gAthAsamudAyArthaH // 1247 // sAmprataM yAvatkathikaM pratikramaNamupadarzayannAha paMca ya mahatvayAI rAIchaTThAi cAujAmo ya / bhattapariNNA ya tahA duhaM pi ya AvakahiyAI // 1248 // vyAkhyA-paJca mahAvratAni-prANAMtipAtAdinivRttilakSaNAni rAIchahAI' ti upalakSaNatvAd rAtribhojananivRttipapAni purima pazcimatIrthakarayostIrtha iti, 'cAturyAmazca' nirvRttidharma eva bhaktaparijJA ca tathA, cazabdAdiGginImaraNAdi AcelakyamohazikaM zayyAtararAjapiNDakRtikarmANi / vratAni jyeSThaH pratikramaNaM mAsaH paryuSaNAkalpaH // // 2 yathA gRhaM pratidivasamapi zodhita tathApi pakSasandhI / zodhyate savizepamevamihApi jJAtavyam // 1 // parigrahaH, 'dvayorapi' purimapazcimayoH, cazabdAd madhyamAnAM ca yAvatkathikAnyetAnIti gAthArthaH // 1248 // itthaM yAvakathikamanekabhedabhinnaM pratipAditam, itvaramapi devasikAdibhedaM pratipAditameva, punarapItvarapratipAdanAyaivAha__uccAre pAsavaNe gvele miMghANae paDikkamaNaM / AbhogamaNAbhoge sahassakAre paDikkamaNaM // 1249 // vyAkhyA-'uccAre' purIpe 'prasravaNe' mUtre 'khele' zleSmaNi 'siGghAnake nAsikodbhave zleSmaNi vyutsRSTe sati sAmAnyena pratikramaNaM bhavati, ayaM punarvizeSaH-"uccAraM pAsavaNaM bhUmIe vosirittu uvutto| vosariUNa ya tatto iriyAvahi paDikamai // 1 // vosirai mattage jai to na paDikkamai mattagaM jo u / sAhU parihaveI NiyameNa paDikkame so u // 2 // khelaM siMghANaM vA'paDileMhiya appamajiu taha y| vosiriya paDikkamaI taM piya micchukkaDaM dei||3||' pratyupekSitAdividhiviveke tu na dadAti, tathA''bhoge'nAbhoge sahasAtkAre sati yo'ticArastasya pratikramaNam-'Abhoge jANateNa jo'iyAro ko puNo tassa / jAyammivi aNutAve paDikamaNe'jANayA iyaro // 1 // ' anAbhogasahasAtkAre itthaMlakSaNe-'puviM apAsiNaM chUDhe pAyaMmi jaM puNo pAse / Na ya tarai Niyatte pAyaM sahasAkaraNameyaM // 1 // ' asmizca sati pratikramaNam , uccAraM prazravaNaM bhUmau gyusmRjyopayuktaH / byurasRjya ca tata IryApathikI pratikAmati // 1 // vyutsRjati mAtrake yadi tadAna pratikAmyati mAtraka yastu / sAdhuH parichApayati niyamena pratikrAmyati sa eva // 2 // zleSmANaM sivAnaM vA'pratilikhyApramAya tathA ca / vyutsRjya pratikrAmyati tatrApi ca mithyAduSkRtaM dadAti // 3 // Abhoge jAnatA yo'ticAraH kRtaH punastasya / jAte'pi cAnutApe pratikramaNe'jAnatetaraH // pUrvamadRSTvA kSise pAde yat punaH pazyet / maca zakroti nivartituM pAda sahasAkaraNametat // 1 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 AvazyakArabhA ayaM gAthAkSarArthaH // 1249 // idaM punaH prAkaraNikaM- 'paDileheDaM pamajjiya bhattaM pANaM ca vosireUNaM / vasahIkayavarametra u niyameNa paDikkame sAhU // 1 // itthasayA AgaMtuM gaMtuM ca muhuttagaM jahiM ciTThe / paMthe vA vaccaMto NadisaMtaraNe paDikkamai ||2||' taM pratikramaNadvAram adhunA pratikrAntavyamucyate, tatpunaroghataH paJcadhA bhavatIti, Aha ca niryuktikAraHmicchata paDakamaNaM taheva assaMjame paMDikamaNaM / kasAyANa paDikamaNaM jogANa ya appasatthAnaM // 1250 // saMsAra paDikkamaNaM caunvihaM hoi ANupuvIe / bhAvapaDikamaNaM puNa tivihaM tiviheNa neyavaM / / 1251 / / vyAkhyA -- mithyAtvamohanIya karmapudgalasAcivyavizeSAdAtmapariNAmo mithyAtvaM tasya pratikramaNaM tatpratikrAntavyaM vartate, yadAbhogAnAbhogasaha sAtkArairmithyAtvaM gatastatpratikrAntavyamityarthaH tathaiva 'asaMyame' asaMyamaviSaye pratikramaNam, asaMyamaH prANAtipAtAdilakSaNaH pratikrAntavyo vartate, 'kaSAyANAM' prAgnirUpita zabdArthAnAM krodhAdInAM pratikramaNaM, kaSAyAH pratikrAntavyAH, 'yogAnAM ca' manovAkkAyalakSaNAnAm 'aprazastAnAm' azobhanAnAM pratikramaNaM, te ca pratikrAntavyA iti gAthArthaH // 1250 // saMsaraNaM saMsAraH - tiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtilakSaNastasya pratikramaNaM 'caturvidhaM' catuSprakAraM bhavati 'AnupUrvyA' paripAThyA, etaduktaM bhavati-nArakAyuSo ye hetavo mahArambhAdayasteSAM (pAmA ) bhogAnAbhogasa hasAtkArairyadvartitamanyathA vA prarUpitaM tasya pratikrAntavyam, evaM tiryagrAmareSvapi vibhASA, navaraM zubhanarAmarAyurhetubhyo mAyAdhanAseva 1 pratilikhya pramRjya bhaktaM pAnaM ca dhyutsRjya / vasatikacavarameva tu niyamena pratikrAmyet sAdhuH // 1 // hastazatAdAgatya gatvA ca muhUrttakaM yatra niSeta | paMdhi vA vrajana nadIsaMtaraNe pratikrAmyati // 2 // nAdilakSaNebhyo nirAzaMsenaivApavargAbhilASiNA'pi na pratikrAntavyaM, 'bhAvapaDikamaNaM puNa tivihaM tiviheNa NeyavaM' tadetadanantaroditaM bhAvapratikramaNaM punastrividhaM trividhenaiva netavyaM, punaH zabdasyaiva kArArthatvAt, etaduktaM bhavati - 'micchattAi na gacchai Na ya gacchAvei NANujANeI / jaM maNavaikAehiM taM bhaNiyaM bhAvapaDikamaNaM // 1 // ' 'manasA na gacchati' na cintayati yathA zobhanaH zAkyAdidharmaH, vAcA nAbhidhatte, kAyena na taiH saha niSprayojanaM saMsarga karoti, tathA 'na ya gacchAve ' manasA na cintayati - kathameSa tacca nikAdiH syAt ?, vAcA na pravartayati yathA taccanikAdirbhava, kAyena na taccanikAdInAmarpayati, 'NANujANa' kazcittaccanikAdirbhavati na taM manasA'numodayati tUSNIM vA''ste, vAcA na suSTvArabdhaM kRtaM veti bhaNati, kAyena nakhacchoTikAdi prayacchati, evamasaMyamAdiSvapi vibhASA kAryeti gAthArthaH // 1251 // itthaM mithyAtvAdigocaraM bhAvapratikramaNamuktam, iha ca bhavamUlaM kaSAyAH, tathA coktam- 'koho' ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya loho pavamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI puNanbhavassa // 1 // ' ataH kaSAyapratikramaNa evodAharaNamudhyate - keI do saMjayA saMgAraM kAUNa devaloyaM gayA, io ya egaMmi Nayare egassa siTThissa bhAriyA puttaNimittaM NAgadevayA uvavAseNa ThiyA, tAe bhaNiyaM - hohiti te putto devaloyacuotti, tesimego caittA tIe putto jAo, 1 krodhazca mAnazca anigRhItau mAyA ca lobhazca parivardhamAnau / catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH siJcanti mUlAni punarbhavasya // 1 // 2 kaucit dvau saMyatau saMketaM kRtvA devalokaM gatau, itazcaikasminnagare ekasya zreSThino bhAryA putranimittaM nAgadevatAyai upavAsena sthitA, tayA bhaNitaM bhaviSyati te putro devalokacyuta iti, tayorekayutvA tasyAH putro jAtaH, nAgadattotti se NAmaM kathaM, bAvantarikalAvisArao jAo, gaMdhabaMva se aippiyaM, teNa gaMdhaghaNAgadatto bhaNNai, taau so mittajaNaparivArio sokkhamaNubhavai, devo ya NaM bahuso bahuso bohei, so Na saMbujjhai, tAhe so devo avattaliMgeNaM Na Nai jasa pavaiyago, jeNa se rajoharaNAi uvagaraNaM Natthi sappe cattAri karaMDayahattho gahaUNa tassa ujjANiyAgayassa adUrasAmaMteNa vIIvayai, mittehiM se kahiyaM - esa sappakhellAvagotti, gao tassa mUlaM, pucchai-kimetthaM 1, devo bhaNaisappA, gaMdhavaNAgadatto bhaNai-ramAmo, tumaM mamaccaehi ahaM tuhaccaehiM, devo tassaccaehiM ramati, khaiovi Na marai, gaMdhava nAgadatto amarisio bhaNai - ahaMpi ramAmi tava saMtiehiM sappehiM, devo bhaNai-marasi jai khajjasi, jAhe NibaMdheNa laggo tAhe maMDalaM AlihittA deveNa cauddisiMpi karaMDagA ThavitA, pacchA se sabaM sayaNamittapariyaNaM meliUNa tassa samakkhaM imaM bhaNiyAio 1 nAgadatta iti tasya nAma kRtaM dvAsaptatikalAvizArado jAtaH, gAndharva cAsyAtipriyaM tena gandharvanAgadatto bhaNyate, tataH sa mitrajanaparivAritaH saukhyamanubhavati, devazcainaM bahuzaH 2 bodhayati, sa na sambudhyate, tadA sa devo'vyaktaliGgena na jJAyate yathaiSa prabajitakaH, yena rajoharaNAyupakaraNaM tasya nAsti, sarpozcaturaH karaNDakahasto gRhItvA tasyodhAnikAgataM syAdUrasAmIpyena vyativrajati, mitraistasya kathitaM - eSa sarpakrIDaka iti, gatastasya mUlaM, pRcchati -kimatra ?, devo bhaNati - sarpAH, gandharvanAgadatto bhaNati ramAvahe, evaM mAmakInairahaM tAvakInaiH, devastatsatkaiH ramate, khAdito'pi na mriyate, gandharvanAgadatto'marSito bhaNati - aha mapi tava satkaiH sarvaiH rame devo bhaNati-mariSyasi yadi bhakSiSya se, yadA nirbandhena labhastadA maNDalamAlikhya devena catasRSvapi dikSu karaNDakAH sthApitAH, pazcAttasya sarve svajanamitraparijanaM melayitvA tasya samakSaM havaM bhaNitavAn Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvazyaka hAribhadrIyA gaMdhavyanAgadatto icchai sappehi khilliuM ihayaM / taM jai kahiMvi khajai ittha hu dosauM na kaoNyacI // 1252 // vyAkhyA---'gandharvanAgadatta' iti nAmA 'icchati' abhilapati saH sArddha krIDitum , atra sa khalu-ayaM yadi 'kathaJcit' kenacitprakAreNa 'khAdyate' bhakSyate 'ittha hu' asmin vRttAnte na doSaH kartavyo mama bhavadbhiriti gaathaarthH|| 1252 // yathA catasRSvapi dikSu sthApitAnAM sarpANAM mAhAtmyamasAvakathayat tathA pratipAdayannAhataruNadivAyaranayaNo vijulayAcaMcalaggajIhAlo / ghoramahAvisadADho ukkA iva pajjJaliyaroso // 1253 // vyAkhyA-taruNadivAkaravad-abhinavoditAdityavannayane-locane yasya sa taruNadivAkaranayanaH, raktAkSa ityarthaH, vidyulateva caJcalA'grajihvA yasya sa vidyulatAcazcalAnajihvAkaH ghorA-raudrA mahAvipAH-pradhAnavipayuktA daMSTrA-Asyo yasya sa dhoramahAviSadaMSTraH, ulkeva-cuDDalIva prajvalito roSo yasya sa tathocyata iti gAthArthaH // 1253 // Dako jeNa maNUso kayamakayaM na yANaI subahuyaMpi / adissamANamachu kaha ghicchasi taM mahAnAgaM? // 1254 // vyAkhyA-'Dakko' daSTaH 'yena' sarpaNa manuSyaH sa kRtaM kiJcidakRtaM vA na jAnAti suvahapi, 'adRzyamAnamRtyum' ahazyamAno'yaM karaNDakastho mRtyurvartate, mRtyuhetutvAnmRtyuH, yatazcaivamataH kathaM grahISyasi tvaM 'mahAnAgaM' pradhAnasarpam ?, iti gaathaarthH||1254|| ayaM ca krodhasaH, puruSe saMyojanA svabuddhyA kAyo,krodhasamanvitastaruNadivAkaranayana eva bhavatItyAdi / merugirituMgasariso aTThaphaNo jamalajugalajIhAlo / dAhiNapAsaMmi Thio mANeNa viyaTTaI nAgo // 1255 // vyAkhyA-merugirestuGgAni-ucchritAni taiH sadRzaH merugirituGgasadRzaH, ucchrita ityarthaH, aSTau pharNo yasya so'STaphaNaH jAtikularUpabalalAbhavuddhivAllabhyakazrutAni draSTavyAni, tattvato yamo-mRtyurmRtyuhetutvAt 'lA AdAne' yamaM lAntIti-AdadatIti yamalA, yamalA yugmajihvA yasya sa yamalayugmajihvaH, karaNDakanyAsamadhikRtyA''ha-dakSiNapArthe sthitaH, dakSiNadigyAsastu dAkSiNyavata uparodhato mAnapravRtteH, ata evAha-'mAnena' hetubhUtena vyAvartate 'nAgaH' sarpa iti gaathaarthH|| 1255 // Dako jeNa maNUso thaDo na gaNei devarAyamavi / taM merupavvaya nibhaM kaha ghicchasi taM mahAnAgaM / // 1256 // vyAkhyA-'Dako' daSTaH 'yena' sarpaNa manuSyaH stabdhaH sanna gaNayati 'devarAjAnamapi' indramapi, 'tam' itthambhUtaM meruparvatanibhaM kathaM gRhIpyasi tvaM 'mahAnAgaM' pradhAnasarpamiti gAthArthaH // 1256 // ayaM ca maansrpH|| salaliyavillahalagaI stthialNchnnphnnNkiapddaagaa|maayaamiaa nAgI niyaDikavaDavaMcaNAkusalA // 1257 // vyAkhyA-salalitA-mRdvI velahalA-sphItA gatiryasyAH sA salalitavelahalagatiH, svastikalAJchanenAGkitA phaNApatAkA yasyAH sA svastikalAJchanAGkitaphaNApatAketi vaktavye gAthAbhaGgabhayAdanyathA pAThaH, mAyAtmikA nAgI 'nikRtikapaTavaJcanAkuzalA' nikRtiH-Antaro vikAraH kapaTa-vepaparAvartAdirvAhyaH AbhyAM yA vaJcanA tasyAM kuzalA-nipuNeti gAthAtheH // 1257 // uddhata pra.. taM ca si vAlaggAhI annoshibloaaprihtthoy|saa ya cirasaMciyavisA gahaNaMmi vaNe vasai nAgI1258 ___ vyAkhyA-iyamevambhUtA nAgI rodrA, tvaM ca 'vyAlagrAhI' sarpagrahaNazIlaH "anauSadhibalazca' auSadhibalarahitaH 'aparihatthazca' adakSazca, sA ca cirasaJcitavipA 'gahane' saGkale 'vane' kAryajAle vasati nAgIti gAthArthaH // 1258 // hohI te viNivAo tIse dADhaMtaraM uvagayassa / apposahimaMtabalo nahu appANaM cigicchihisi // 1259 // vyAkhyA-bhaviSyati te vinipAtaH tasyA daMSTrAntaram 'upagatasya' prAptasya, alpaM-sto auSadhimantravalaM yasya tava sa tvaM alpopadhimantravalaH, yatazcaivamato naivA''tmAnaM cikitsiSyasIti gAthArthaH // 1259 // iyaM ca mAyAnAgI // uttharamANo savvaM mahAlao punnmehnigghoso| uttarapAsaMmi Thio loheNa viyaTTaI naago|| 1260 // vyAkhyA-'uttharamANotti abhibhavan 'sarca' vastu, mahAnAlayo'syeti mahAlayaH, sarvatrAnivAritatvAt, pUrNaH puSkarAvatasyeva ni?po yasya sa tathocyate, karaNDakanyAsamadhikRtyAha-uttarapArzve sthitaH, uttaradigyAsastu sarvottaro lobha iti khyApanArtham, ata eva lobhena hetubhUtena 'viyadRitti vyAvartate ruSyati vA 'nAgaH' sarpa iti gAthArthaH // 1260 // ikko jeNa maNuso hoi mahAsAgaruvva duppUro / taM savvavisasamudayaM kaha ghicchasi taM mahAnAgaM // 1261 // vyAkhyA-dapTo yena manupyo bhavati 'mahAsAgara iva' svayambhUramaNa iva duSpUra'tam' itthambhUtaM 'sarvaviSasamudayaM' sarvavyasanakarAjamArga kathaM grahIpyasi tvaM 'mahAnAgaM' pradhAnasarpamiti gaathaarthH|| 1261 // ayaM tu lobhsrpH|| ee te pAvAhI cattArivi kohmaannmylobhaa| jehi sayA saMtattaM jariyamiva jayaM kalakalei // 1262 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-ete te 'pApAhayaH' pApasAzcatvAro'pi krodhamAnamAyAlobhA yaiH sadA santaptaM sat jvaritamiva 'jagada' bhuvanaM 'kalakalAyati' bhavajaladhau kathayatIti gAthArthaH // 1262 // eehiM jo khajjai cauhivi AsIvisehi pAvehiM / avasassa narayapaDaNaM Natthi si AlaMbaNaM kiMci // 1263 / / vyAkhyA-ebhirya eva khAdyate caturbhirapi 'AzIviSaiH' bhujaGgaiH pApaiH' azobhanaiH tasya avazasya sataH narakapatanaM bhavati, 'nAsti' na vidyate 'se' tasyAlambanaM kiJcidU yena na patatIti gAthArthaH // 1263 // evamabhidhAyaite muktaaH|so khaio paDio mao ya, pacchA devo bhaNai-kiha jAyaM ?, Na ThAihatti vArijato, puSabhaNiyA ya te mittA agade chubhaMti osahANi ya, Na kiMci guNaM kareMti, pacchA tassa sayaNo pAehiM paDio-jiAvehatti, devo bhaNai-evaM ceva ahapi khaiyo, jai erisiM cariyaM aNucarai to jIvai, jaiNANupAlei to ujjIvio'vi puNo marai, taM ca cariyaM gAthAhiM kaheieehi~ ahaM khaio cauhivi AsIvisehi dhorehiM / visanigghAyaNahe carAmi vivihaMtavokammaM // 1264 // vyAkhyA-ebhirahaM 'khaio'tti bhakSitazcaturbhirapi 'AzIvipaiH' bhujaGgai ghorai-raudraiH 'viSanirghAtanahetuH' vipanirghAtananimittaM 'carAmi' AsevayAmi vividha vicitraM caturthaSaSThASTamAdibhedaM 'tapaHkarma tapaHkriyAmiti gAthArthaH // 1264 // sa khAditaH patito mRtazca, pazcAddevo bhaNati-kathaM jAtaM, na sthAsyasi vAryamANaH, pUrvabhaNitAni ca tAni mitrANi agadAn kSipanti auSadhAni ca, na kazcidurNa kurvanti, pazcAttasya svajanaH pAdayoH patitaH-jIvayatheti, devo bhaNati-evamevAhamapi khAditaH, yadIdazA caryAmanucarati tadA jIvati, yadi nAnupAlayati tadojIvito'pi punarmiyate, tAM ca caryA gAthAbhiH kathayati / sevAmi selakANaNasusANasunnaghararukkhamUlAI / pAvAhINaM tesiM khaNamavina uvemi vIsaMbhaM // 1265 // vyAkhyA-'sevAmi' bhajAmi zailakAnanazmazAnazUnyagRhavRkSamUlAni zailA:-parvatAH kAnanAni-dUravartivanAni zailAzca kAnanAni cetyAdi dvandvaH, 'pApAhInAM' pApasANAM teSAM kSaNamapi 'nopaimi' na yAmi 'vinambhaM vizvAsamiti gaathaarthH||1265|| accAhAro na sahe ainidreNa visayA uijati / jAyAmAyAhAro tapi pakAma na icchAmi // 1266 // vyAkhyA-'atyAhAraH' prabhUtAhAraH 'na sahe'tti prAkRtazailyA na sahate-na kSamate, mama snigdhamalpaM ca bhojanaM bhaviSyatyetadapi nAsti, yataH-atisnigdhena haviHpracureNa 'viSayAH' zabdAdayaH 'udIyante' udre kAvasthAM nIyante, tatazca yAtrAmAtrAhAro yAvatA saMyamayAtrotsarpati tAvantaM bhakSayAmi, tamapi prakAmaM punarnecchAmIti gAthArthaH // 1266 // sannakayAhAro ahavA vigiivivjjiyaahaaro|jN kiMci kayAhAro avujjhiythovmaahaaro||1267 // vyAkhyA-ussannaM' prAyazo'kRtAhAraH, tiSThAmIti kriyA, athavA vigatibhirvarjita AhAro yasya mama so'haM vigativivarjitAhAraH, yatkiJcicchobhanamazobhanaM vaudanAdi kRtamAhAro yena mayA so'haM tathAvidhA, 'avaujiyathoSamAhAro'tti ujjhita-ujjhitadharmA stokaH-svalpaH AhAro yasya mama so'hamujjhitastokAhAra iti gAthArthaH // 1267 // evaM kriyAyuktasya kriyAntarayogAcca guNAnupadarzayatithovAhAro thovabhaNio ya jo hoi thovanido yA thovovahiuvagaraNo tassa hu devAvi paNamaMti // 1298 // ___ vyAkhyA-stokAhAraH stokabhaNitazca yo bhavati stokanidrazca stokopadhyupakaraNaH, upadhirevopakaraNaM, tasya cetthambhUtasya devA api praNamantIti gAthArthaH // 1268 // evaM jai aNupAlei tao uDhei, bhaNaMti-varaM evaMpi jIvaMto, pacchA so puvAbhimuho Thio kiriyaM pauMjiuMkAmo devo bhaNaisiddhe namaMsiUNaM saMsAratthA ya je mahAvinA / vocchAmi daMDakiriyaM savvavisanivAraNiM vijaM // 1269 // vyAkhyA-siddhAn' muktAn namaskRtya saMsArasthAzca ye 'mahAvaidyAH' kevalicaturdazapUrva vitprabhRtayastA~zca namaskRtya vakSye daNDakriyA sarvavipanivAriNI vidyAmiti gaathaarthH|| 1269 // sA ceyaM savvaM pANaivAyaM paJcakkhAI mi aliyavayaNaM ca |sdhvmdttaadaannN abbaMbha pariggahaM svAhA // 1270 // vyAkhyA-'sarva' sampUrNa prANAtipAtaM 'pratyAkhyAti' pratyAcaSTe epa mahAtmeti, anRtavacanaM ca, sarva cAdattAdAnam, abrahma parigrahaM ca pratyAcaSTe svAheti gAthArthaH // 1270 // evaM bhaNie uhio, ammApiIhiM se kahiyaM, na saddahai, pacchA pahAvio paDio, puNovi deveNa taheva uDavio, puNovi pahAvio, paDio, taiyAe velAe devo Nicchai, pasAdio, uvio, paDissuyaM, ammApiyaraM pucchittA teNa samaM pahAvio, egaMmi vaNasaMDe puvabhave kahei, saMbuddho patteyabuddho jAo, evaM yacanupAlayati tadottiSThati, bhaNanti-varamevamapi jIvana, pazcAt sa pUrvAbhimukhaH sthitaH kriyA prayoktukAmo devo bhaNati-1 evaM bhaNite usthito mAtApitRbhyAM tamai kathitaM, ma zraddadhAti, pazcAt pradhAvitaH patitaH, punarapi devena tathaiva satyApitaH, punarapi pradhAvitaH, patitaH, tRtIyAyAM velAyAM devo necchati, prasAditaH, usthApitaH, pravizrutaM, mAtApitarAvApRcchaya tena samaM pradhAvitaH, ekasmin vanapaNDe pUrvabhavAn kathayati, saMjudbhaH pratyekabuddho jAtaH, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA devo'vi paDigao, evaM so te kasAe nAe sarIrakaraMDae choTUNa kao'vi saMcaritraM Na dei, evaM so odaiyaMssa gAvassa akaraNayAe abbhuhio paDikaMto hoi, dIheNa sAmanapariyAeNa siddho, evaM bhAvapaDikkamaNaM / Aha-kiMNimittaM puNo 2 paDikamijjai 1, jahA majjhimayANaM tahA kIsa Na kaje paDikamijaI, Ayario Aha-ittha vijeNa diluto-egassa raNNo putto aIva pio, teNa ciMtiyaM-mA se rogo bhavissai, kiriyaM karAvemi, teNa vija, sadAviyA, mama puttassa tigicchaM kareha jeNa Niruo hoi, te bhaNaMti-karemo, rAyA bhaNai-kerisA tujjha jogA?,ego bhaNai-jai rogo asthi to uvasAmeti, aha natthi taM ceva jIraMtA mAraMti, viio bhaNai-jai rogo atthi to uvasAmiti, aha Natthi Na guNaM Na dosaM kariti, taio bhaNai-jaha rogo asthi to uvasAmiti, aha Natthi vaNNarUvajovaNalAvaNNatAe pariNamaMti. viDao vidhI aNAgayaparittANe bhAviyaco, taieNa rapaNA kAriyA kiriyA, evamimaMpi paDikkamaNaM jai dosA asthi to putrasya cidava jIyanto mArayantiAna lAvaNyatayA devo'pi pratigataH, evaM sa tAn kapAyAn jJAtAn zarIrakaraNDake kSihavA kuto'pi saMcarituM na dadAti, evaM sa audakSikasya bhAvasyAkaraNatayA'bhyutthitaH pratikrAnto bhavati, dIrghaNa zrAmaNyaparyAyeNa siddhaH, evaM bhAvapratikramaNaM / kiMnimittaM punaH punaH pratikramyate ?, yathA madhyamakAnAM tathA kathaM na kArya pratikramyate , AcArya Aha-atra vaidyana dRSTAntaH-ekasya rAjJaH putro'tIva priyaH, tena cintitaM-mA'sya rogo bhUt, kriyAM kArayAmi, tena paMdyAH zabditAH-mama putrasya cikitsA kuruta yena nIrogo bhavati, te bhaNanti-kurmaH, rAjA bhaNati-kIdazA yuSmAkaM yogAH!eko bhaNati-yadi rogo'sti tadopazamayanti, atha nAsti ta eva jIryanto mArayanti, dvitIyo bhaNati-yadi rogo'sti tadopazAmayanti atha nAsti na guNaM na dopaM kurvanti, tRtIyo bhaNati-yadi rogoasti tadoSazamayanti, atha nAsti varNarUpa yauvana lAvaNyatayA pariNamanti, dvitIyo vidhiranAgataparitrANe bhAvayitavyaH, tRtIyena rAjJA kAritA kriyA, evamidamapi pratikramaNaM yadi dopAH santi tadA visohijjati, jaiNadhi to sohI carittassa saddhatariyA bhavai / uktaM saprasaGgaM pratikramaNam, atrAntare'dhyayanazabdArthoM nirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa prarUpitatvAnnehAdhikriyate, gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama ityAdi prapaJco vaktavyaH, yAvattaccedaM sUtraM-karemi bhante! jAva vosirAmi ___ asya vyAkhyA-tallakSaNaM cedaM-'saMhitA ca padaM caive' tyAdi, adhikRtasUtrasya vyAkhyAlakSa NayojanA ca sAmAyikavad draSTavyA, Aha-idaM svasthAna eva sAmAyikAdhyayane uktaM sUtraM, punaH kimabhidhIyate ?, punaruktadoSaprasaGgAt , SiddhAsevitAdi samabhAvasthenaiva pratikrAntavyamiti jJApanArtham , athavA 'yadvadviSaghAtArtha mantrapade na punaruktadoSo'sti / nadvad rAgavipannaM punaruktamaduSTamarthapadam // 1 // ' rAgaviSaghnaM cedaM, yatazca maGgalapUrva pratikrAntavyam ataH sUtrakAra eva tadabhidhitsurAha / cattAri maMgalaM arihaMtA maMgalaM siddhA maMgalaM sAhU maMgalaM kevalipaNNatto dhammo maMgalaM __maGgalaM prAgnirUpitazabdArtha, tatra catvAraH padArthA maGgalamiti, ka ete catvAraH ?, tAnupadarzayannAha-'arihaMtA maMgala'mityAdi, azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantaste'rhanto maGgalaM, sitaM dhmAtaM yeSAM te siddhAH, te ca siddhA maGgalaM, nirvANasAdhakAn yogAn sAdhayantIti sAdhavaH, te ca maGgalaM, sAdhugrahaNAdAcAryopAdhyAyA gRhItA eva draSTavyAH, yato na hi te na sAdhavaH, dhArayatIti dharmaH, kevalameSAM vidyata iti kevalinaH, kevalibhiH-sarvajJaiH prajJaptaH-prarUpitaH keva vizodhayanti yadi na santi tadA zuddhizcAritrasya zuddhatarA bhavati / liprajJaptaH, ko'sau ?-dharma:-zrutadharmazcAritradharmazca maGgalam , anena kpilaadiprjnyptdhrmvyvcchedmaah| arhadAdInAM ca maGgalatA tebhya eva hitamaGganAt sukhaprApteH, ata eva ca lokottamatvameSAmiti, Aha c| cattAri loguttamA arihaMtA loguttamA siddhA loguttamA sAhU loguttamA kevalipaNNatto dhammo loguttamo athavA kutaH punarahaMdAdInAM maGgalatA?, lokottamatvAt , tathA cA''ha-'cattAri loguttamA catvAraH-khalvanantarokkA vakSyamANA vA lokasya-bhAvalokAderuttamAH-pradhAnA lokottamAH, ka ete catvArastAnupadarzayannAha-'arahaMtA loguttamA, ityAdi, arhantaH-prAgnirUpitazabdArthAH, lokasya-bhAvalokasya uttamAH-pradhAnAH, tathA coktam-arihaMtA tAva tahiM uttamA huntI u bhAvaloyassa / kamhA ?, jaM savAsiM kammapayaDIpasatthANaM // 1 // aNubhAvaM tu paDuccA veaNiyAUNa NAmagoyassa / bhAvassodaiyassA NiyamA te uttamA hoti // 2 // evaM ceva ya bhUo uttrpgiivisesnnvisiddN| bhaNNai hu uttamattaM samAsao se NisAmeha // 3 // sAya maNuyAu doNNI NAmappagaI samA pasatthA ya / maNugai paNiMdijAI orAliyateyakammaM ca // 4 // orAliyaMguvaMgA samacauraMsaM taheva saMThANaM / vairosabhasaMghayaNaM vaNNarasagaMdhaphAsA ya // 5 // agurulahuM 1 arhantastAvatsatrottamA bhavantyeva bhAvalokasya / kasmAt / yatsarvAsA karmaprakRtInA prazastAnAm // 1 // anubhAvaM tu pratItya ghedanIyAyuSo magotrayoH bhAva audayike niyamAt te uttamA bhavanti // 2 // evameva ca bhUya uttaraprakRtivizeSaNaviziSTam / bhaNvate uttamatvaM samAsatastasya nizAmayata // 3 // sAtama nujA yupI dve nAmaprakRtayastasyemAH samAH prazastAzca |mnujgtiH paJcendriyajAtiraudArikaM taijasaM kArmaNaM ca // 4aa audArikAGgopAGgAni samacaturanaM tathaiva saMsthAnam vanabhasaMhananaM varNA rasagandhaspazci / / 5 // bhagurulaghu Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 yAvazyakahAribhadrIyA 'uvadhAyaM paraghAUsAsavihagai pasatthA / tasavAyarapajattaga patteyathirAdhirAI ca // 6 // subhamujjoyaM subhagaM susaraM Adeja taha ya jasakittI / tatto NimmiNatitthagara NAmapagaI sameyAI // 7 // tatto uccAgoyaM cottIsehiM saha udayabhAvehiM / te uttamA pahANA aNaNNatullA bhavaMtIha // 8 // uvasamie puNa bhAvo arahatANaM Na vijaI so ha / khAigabhAvassa puNo AvaraNANaM duveNhaMpi // 9 // taha mohaaMtarAI NissesakhayaM paDucca eesiM / bhAvakhae logassa u bhavati te uttamA NiyamA // 10 / / havai puNa sannivAe udayabhAve hu je bhaNiyapuvaM / arahaMtANaM tANaM je bhaNiyA khAigA bhAvA // 11 // tehi sayA jogeNaM Nipphajjai saNNivAio bhAvo / tassavi ya bhAvalogassa uttamA hu~ti NiyameNe // 12 // ' siddhA:-prAgnirUpitazabdArthA eva, te'pi ca kSetralokasya kSAyikabhAvalokasya vottamAH-pradhAnAH lokottamAH, tathA coktam-'louttamatti siddhA te uttamA hoti khittalogassa / telokamatthayasthA jaM bhaNiya hoi te NiyamA // 1 // pamA parApAsozvAsI vihAyogatiH prAtA / prsvaavrpaalkaa| pratyekasthirAsthirANi // // zubhamucotaM subhagaM susvaraM cAve yaMtacAca bhavati pksi| tato nirmANa tIrthakaravaM naammhtpstsyaitaa| // // tata sthairgotraM catubiMdhAtA shauyikbhaassaiH| te uttama pradhAnA bhagamyatulyA bhvmtiih|| // bhopAmikaH punarbhASotama vidyate sAmAyika bhAvasya punarAvaraNayoIyorapi // 1 // tathA mohAntarAyau niHpakSayaM pratIsyaitepAm / bhASe kSAyike lokasya tu bhavanti te uttamA niyamAt // 10 // bhavati punaH sAnipAsike audayikabhAve ye bhaNitapUrvAH / bhaItA teSAM ye bhaNitAH kSAyikA bhAvAH ||||taiH sadA yogena niSpayate sAmipAtiko bhAvaH / tasyApi ca bhAvakokasyocamA bhavanti niyamena // 2 // lokottamA iti siddhAste mattamA bhavanti kSetralokasya / trailokyamastakasthA yajJaNitaM bhavati te niyamAt // 1 // * subhasubhagasussara vA pra.. hissesakammapagaDINa vAvi jo hoi khA igo bhAvo / tassavi hu uttamA te sadhapayaDivajiyA jamhA ||2||'saadhvH-praagniruupitshbdaarthaa eva, te ca darzanajJAnacAritrabhAvalokarasa uttamAH-pradhAnA lokottamAH, tathA coktam-'lomuttamatti sAhU paDucca te bhAvalogameyaM tu / dasaNanANacarittANi tiNNi jiNaiMdabhaNiyANi // 1 // ' kevaliprajJapto dharma:-prAgnirUpitazabdArthaH, sa ca kSAyopazamikaupazamikakSAyikabhAvalokasyottamaH--pradhAnaH lokomA, tathA coktam-'dhammo suta caraNe yA duhAvi loguttamotti NAyayo / khaovasamiovasamiyaM khaiyaM va paDucca logaM tu // 1 // yata eva lokottamA ata eva zaraNyAH, tathA cA''ha-'cattAri saraNaM pavajAmi' athavA kathaM punarlokottamatvam ?, AzrayaNIyatvAt , AzrayaNIyatvamupadarzayannAha cattAri saraNaM pavajAmi arihante saraNaM paca jAmi siddhe sararNa pavajAmi sAhU saraNaM pavajAmi kevalipaNNattaM dhamma saraNaM pavajAmi' // (sU0) catvA(tu)raH saMsArabhayaparitrANAya 'zaraNaM prapadye' AzrayaM gacchAgi, bhedena tAnupadarzayannAha-'arihaMte' tyAdi, arhataH 'zaraNaM prapadye' sAMsArikaduHkhazaraNAyAheta AzrayaM gacchAmi, bhakti karomItyarthaH, evaM siddhAn zaraNaM prapadye, sAdhUna zaraNaM prapadye, kevaliprajJaptaM dharma zaraNaM prpdye| itthaM kRtamaGgAlopacAraHprakRtaM pratikramaNasUtramAha__'icchAmi paDimiuM jo me devasio aiAro kao, kAio vAio mANasio, ussutto ummaggo nizzeSakarmaprakRtInAM vApi yo bhavati kSAyiko bhAvaH / tasyApyuttamAste sarvaprakRti vivarjitA yassAt // 2 // 2 lokottamA iti sAdhavaH pratItya te bhAva. lokamenaM tu / darzanazAnacAritrANi grINi jinendrabhaNitAni // 1 // 3 dharmaH zrutaM caraNaM ca dvidhApi lokottama iti jJAtavyaH / kSAyopazamikaupazamiko kSAyika ca pratItyaiva lokam // 1 // * trANAya pra0. akappo akaraNijjo dujjhAo dudhiciMtio aNAyAro aNicchiyayo asamaNapAuggo nANe daMsaNe caritte sue sAmAie tihaM guttINaM cauNhaM kasAyANaM paMcaNhaM mahavvayANaM chahaM jIvaNikAyANaM sattaNhaM piMDesaNANaM ahaNhaM pavayaNamAUNaM navaNhaM yaMbhaceraguttINaM dasavihe samaNadhamme samaNANaM jogANaM jaM khaMDiaM jaM virAhiyaM tassa micchAmi dukkaDaM // (sU0) __ icchAmi pratikramituM yo mayA daivasiko'ticAraH kRta ityevaM padAni vaktavyAni, adhunA padArthaH-icchAmi-abhilapAmi pratikramituM-nivartituM, kasya ya ityaticAramAha--mayetyAtmanirdezaH, divasena nivRtto divasaparimANo vA daivasikaH, aticaraNamaticAraH, atikrama ityarthaH, kRto-nirvartitaH, tasyeti yogaH, anena kriyAkAlamAha, micchAmi dukkaDaM' anena tu niSThAkAlamiti bhAvanA, sa punaraticAra: upAdhi denAnekadhA bhavati, ata evAha-kAyena-zarIreNa nivRttaH kAyikaH kAyakRta ityarthaH, vAcA nivRtto vAcikA-vAkRta ityarthaH, manasA nivRtto mAnasaH, sa eva 'mAnasiutti manAkRta ityartha:urva sUtrAdutsUtraH sUtrAnukta ityarthaH, mArgaH kSAyopazamiko bhAvaH, Urdhva mArgAdunmArgaH, kSAyopazamikabhAvatyAgenaudayikA bhAvasaGkama ityarthaH, kalpanIyaH nyAyaH kalpo vidhiH AcAraH kalpyaH-caraNakaraNavyApAraH na kalpyA-akalpyaH, ata: drUpa ityarthaH, karaNIyaH sAmAnyena kartavyaH na karaNIyaH-akaraNIyaH, hetuhetumadbhAvazcAtra, yata evotsUtraH ata evonmArga ityAdi, uktastAvatkAyiko vAcikazca, adhunA mAnasamAha-duSTo dhyAto durdhyAtaH-AteraudralakSaNa ekAgracittatayA, duSTo vicintito durvicintitaH-azubhaeva calacitayA, yata evetthambhUtaH ata evAsau na zramaNaprAyogyaH anamaNaprAyogyaH tapa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 AvazyakahAribhadrIyA styanucita ityarthaH, yata evAzramaNaprAyogyo'ta evAnAcAraH, AcaraNIyaH AcAraH na AcAraH anAcAraH-sAdhUnAmanAca. raNIyaH, yata eva sAdhUnAmanAcaraNIyaH ata evAneSTavyaH-manAgapi manasA'pina prArthanIya iti,kiMviSayo'yamaticAra ityAha'NANe daMsaNe caritte' jJAnadarzanacAritraviSayaH, adhunA bhedena vyAcaSTe-'sae'tti zutaviSayaH, zrutagrahaNaM matyAdijJAnopalakSaNaM, tatra viparItaprarUpaNA'kAlasvAdhyAyAdiraticAraH, 'sAmAiya(e)'tti sAmAyikaviSayaH, sAmAyikagrahaNAt samyaktvasAmAyikacAritrasAmAyikagrahaNaM, tatra samyaktvasAmAyikAticAraH zaGkAdiH, cAritrasAmAyikAticAraM tu bhedenAha-'tiNhaM guttINa'mityAdi, tisRNAM guptInAM, tatra pravicArApravicArarUpA guptayaH, caturNA kaSAyANAM-krodhamAnamAyAlobhAnAM, pazcAnAM mahAvratAnAM-prANAtipAtAdinivRttilakSaNAnAM, SaNNAM jIvanikAyAnAM pRthivIkAyikAdInAM, saptAnAM piNDaipaNAnAMasaMsRSTAdInAM, tAzcemAH-'saMsahamasaMsaTTA uddhaDa taha hoi appalevA ya / uggahiA paggahiA ujjhiya taha hoi sttmiaa||1||' vyAkhyA-tatrAsaMsRSTA hastamAtrAbhyAM cintyA, 'asaMsaDhe hatthe asaMsaTTe matte, akharaDiyamiti vuttaM bhavaI' evaM gRhNataH prathamA bhavati, gAthAyAM sukhamukhoccAraNArthamanyathA pAThaH, saMsRSTA tAbhyAmeva cintyA, 'saMsaTe hatthe saMsaDhe matte, kharaDiitti vuttaM hoi, evaM gRhNato dvitIyA, uddhRtA nAma sthAlAdau svayogena bhoja jAtamuddhataM, tataH 'asaMsahe hatthe saMsahe matte asaMsaThe vA matte saMsahe hatthe' evaM gRhNatastRtIyA, alpalepA nAma alpazabdo'bhAvavAcakaH nirlepaM-pRthukAdi gRhNata asaMmRSTo hasto'saMsRSTaM mAnaM akharaNTitaM ityuktaM bhavati. 2 saMsRSTo hasto saMsRSTaM mAnaM kharapiTataM ityuktaM bhavati. 3 asaMsRSTo hasto saMmRSTaM mAtraM asaM sRSTaM vA mAtra saMsRSTo hasto * nena pra.. zcaturthI, avagRhItA nAma bhojanakAle zarAvAdiSUpahitameva bhojanajAtaM tato gRhNataH paJcamI, pragRhItA nAma bhojanavelAyAM dAtamabhyudyatena karAdinA pragRhItaM yojanajAtaM bho(bhuktvA vA svahastAdinA tagRhata iti bhAvanA paSThI, ujjhitadharmA nAma yatparityAgArha bhojanajAtamanye ca dvipadAdayo nAvakAsanti tadarddhatyaktaM vA gRhNata iti hRdayaM saptamI, eSa khalu samAsArthaH, vyAsArthastu granthAntarAdavaseyaH, saptAnAM pAnaiSaNAnAM kecit paThanti, tA api caitrambhUtA eva, navaraM caturthI nAnAtvaM, tatrApyAyAmasauvIrAdi nirlepaM vijJeyamiti, aSTAnAM pravacanamAtRRNAM, tAzcASTau pravacanamAtaraH-tisro guptayaH tathA paJca samitayaH, tatra pravIcArApravIcArarUpA guptayaH, samitayaH pravIcArarUpA eva, tathA coktam-"samio NiyamA gatto gatto samiyattaNami bhiyvo| kusalavaimadIrito jaM vayagutto'vi smio'vi||1||" navAnAM brahmacaryaguptInAM-vasatikathAdInAm, AsAM svarUpamupariSTAdvakSyAmaH, dazavidhe-dazaprakAre zramaNadharme-sAdhudharme kSAntyAdike, asyApi svarUpamupariSTAdvakSyAmaH, asmin guptyAdiSu ca ye zrAmaNA yogAH-zramaNAnAmete zrAmaNAsteSAM zrAmaNAnAM yogAnAM-vyApArANAM samyakpratisevanazraddhAnaprarUpaNAlakSaNAnAM yat khaNDitaM-dezato bhagnaM yadvirAdhitaM-sutarAM bhagnaM, na punarekAntato'bhAvamApAditaM, tasya khaNDanavirAdhanadvArA''yAtasya cAritrAticArasyaitadgocarasya jJAnAdigocarasya ca devasikAticArasya, etAvatA kriyAkAlamAha, tasyaiva 'micchAmi dukkaDaM' ityanena tu niSThAkAlamAha, mithyeti-pratikramAmi duSkRtametadakartavya. mityarthaH, atreyaM sUtrasparzikagAthA 1 samito niyamAdgupto guptaH samitatve bhaktavyaH / kuzalavAcamudIrayan yadvacogupto'pi samito'pi // 1 // paDisiddhANaM karaNe kiccANamakaraNe ya paDikkamaNaM / asaddahaNe ya tahA vivarIyaparUvaNAe ya // 1271 // vyAkhyA-'pratiSiddhAnAM nivAritAnAmakAlasvAdhyAyAdInAmaticArANAM 'karaNe' niSpAdane Asevana ityarthaH, kiM ?pratikramaNamiti yogaH, pratIpaM kramaNaM pratikramaNamiti vyutpatteH, 'kRtyAnAm' AsevanIyAnAM kAlasvAdhyAyAdInAM yogAnAm 'akaraNe' aniSpAdane'nAsevane pratikramaNam , azraddhAne ca tathA kevaliprarUpitAnAM padArthAnAM pratikramaNamiti vartate, viparItaprarUpaNAyAM ca anyathA padArthakadhanAyAM ca pratikramaNamiti gAthArthaH // 1271 // anayA ca gAthayA yathAyogaM sarvasUtrANyanugantavyAni, tadyathA-sAmAyikasUtre pratiSiddhau rAgadveSo tayoH karaNe kRtyastu tannigrahastasyAkaraNe sAmAyikaM mokSakAraNamityazraddhAne asamabhAvalakSaNaM sAmAyikamiti viparItaprarUpaNAyAM ca pratikramaNamiti, evaM maGgalAdisUtrepvapyAyojyaM, catvAro majhalamityatra pratiSiddho'maGgalAdhyavasAyastatkaraNa ityAdinA prakAreNa, evamoghAticArasya samAsena pratikramaNamuktaM, sAmpratamasyaiva vibhAgenocyate, tatrApi gamanAgamanAticAramadhikRtyA''ha___ icchAmi paDikkami iriyAvahiyAe virAhaNAe gamaNAgamaNe pANakkamaNe bIyakamaNe hariyakamaNe osAuttiMgapaNagadagamaTTimakkaDAsaMtANAsaMkamaNe je me jIvA virAhiyA egidiyA beiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA paMciMdiA abhihaA vattiA lesiA saMghAiA saMghaTTiA pariAviA kilAmiA uddaviA ThANAo ThANaM saMkAmiA jIviAo vavaroviA tassa micchAmi dukkaDaM // (sU0) asya vyAkhyA-icchAmi-abhilapAmi pratikramituM-nivartitum , IryApathikAyAM virAdhanAyAM yo'ticAra iti gamyate, Jain Education Interational Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 AvazyakahAribhadrIyA tasyeti yogaH, anena kriyAkAlamAha, micchAmi dukkaDaM' ityanena tu niSThAkAlamiti, tatreraNamIryA gamanamityarthaH, tatpradhAnaH pandhA IyaryApathaH tatra bhavairyApathikI tasyAM, kasyAmityata Aha-virAdhyante-duHkhaM sthApyante prANino'nayeti virAdhanAkriyA tasyAM virAdhanAyAM satyAM, yo'ticAra iti vAkyazeSaH, tasyeti yogaH, viSayamupadarzayannAha-gamanaM kavadbhAvastasmin , tatra gamanaM svAdhyAyAdinimittaM vasateriti, AgamanaM prayojanaparisamAptau punarvasatimeveti, tatrApi yaH kathaM jAto'ticAra ityata Aha-'pANakamaNe' prANino-dvIndriyAdayastrasA gRhyante, teSAmAkramaNaM-pAdena pIDanaM prANyAkramaNaM, tasminniti, tathA bIjAkramaNe, anena bIjAnAM jIvatvamAha, haritAkramaNe, anena tu sakalavanaspatereva, tathA'vazyAyotiGgApanakadagamRttikAmarkaTasantAnasakramaNe sati, tatrAvazyA-jalavizeSaH, iha cAvazyAyagrahaNamatizayataH zeSajalasambhogaparivAraNArthamiti, evamanyatrApi bhAvanIyaM, uttiGgA-gaIbhAkRtayo jIvAH kITikAnagarANi cApanakA-phalli dagamattikAcikkhAlam , athavA dakagrahaNAdapkAyaH, mRttikAgrahaNAt pRthvIkAyaH, markaTasantAnaH kolikajAlamucyate, tatazcAvazyAyathottiGgazcetyAdi dvandvaH, avazyAyottiGgapanakadagamRttikAmarkaTasantAnAsteSAM saGkramaNaM-AkramaNaM tasmin ,kiMbahunA!, kiyanto bhedenA''khyAsyante ?, sarve ye mayA jIvA virAdhitA-duHkhena sthApitAH, ekendriyAH-pRthivyAdayaH, dvIndriyAH-kRmyAdayaH, trIndriyA:-pipIlikAdayaH, caturindriyA-bhramarAdayaH, paJcendriyA-mUSikAdayaH, abhihatA-abhimukhyena hatAH, caraNena ghaTTitAH, utkSipya kSiptA vA, vartitAH-puJjIkRtAH, dhUlyA vA sthagitA iti, zleSitAH-piSTAH, bhUmyAdiSu dA lagitAH * kiMviziSTAyA0 pra0. + abhimukhAgatA. saGghAtitA-anyo'nyaM gAtrairekatra lagitAH, saGghaTTitA-manAk spRSTAH, paritApitAH-samantataH pIDitAH, klAmitAH-samudghAtaM nimApAditA ityarthaH, avadrAvitA-utrAsitAH sthAnAt sthAnAntaraM saGkAmitA:-svasthAnAt paraM sthAnaM nItAH, jIvitAd vyaparopitAH, vyApAditA ityarthaH, evaM yo jAto'ticArastasya, etAvatA kriyAkAlamAha, tasyaiva 'micchAmi dukkaDa' ityanena niSThAkAlamAha, mithyA duSkRtaM pUrvavad, evaM tasyetyubhayayojanA sarvatra kAryA / itthaM gamanAticArapratikramaNa muktam, adhunA tvagvartanasthAnAticArapratikramaNaM pratipAdayannAha icchAmi paDimiuM pagAmasijAe nigAmasijAe saMthArAuvvaTTaNAe parivaTTaNAe AuMTaNapasAraNAe chappaisaMghaTTaNAe kUhae kakarAie chiie jaMbhAie Amose sasarakakhAmose AulamAulAe soa itthIvippariAsiAe dihIvipariAsiAe maNavippariAsiAe pANabhoyaNavippariAsiAe jo me devasio aiAro kao tassa micchAmi dukaDaM // (sU0) ___ asya vyAkhyA-icchAmi pratikramituM pUrvavat, kasyetyAha-prakAmazayyayA hetubhUtayA yo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tasyeti yogaH, anena kriyAkAlamAha, 'micchAmi dukkaDaM' ityanena tu niSThAkAlameveti bhAvanA, evaM sarvatra yojanA kAryeti, 'zI svapne' asya yapratyayAntasya 'kRtyalyuTo vahula (pA03-3-113)miti vacanAt zayanaM zayyA pra prakAmazayyA zerate'syAmiti vA zayyA-saMstArakAdilakSaNA prakAmA-utkaTA zayyA prakAmazayyA-saMstArottarapaTTakAtiriktA prAvaraNamadhikRtya kalpatrayAtirikA vA tayA hetubhUtayA, svAdhyAyAdyakaraNatazcehAticAraH,pratidivasaM prakAmazayyaiva nikAmazayyocyate tayA hetubhUtayA, atrApyaticAraH pUrvavat , udvartanaM tatprathamatayA vAmapArcena suptasya dakSiNapArthena vartanamudvartanamudvartanamevodvartanA tayA, parivartanaM punarvAmapArzvanaiva vartanaM tadeva parivartanA tayA, atrApyapramRjya kurvato'ticAraH, AkuJcanaMgAtrasaGkocalakSaNaM tadevAkuzcanA tayA, prasAraNam-aGgAnAM vikSepaH tadeva prasAraNA tayA, atra ca kukuTTidRSTAntapratipAditaM vidhimakurvato'ticAraH, tathA coktam-'kukkuTipAyapasAre jaha AgAse puNovi AuMTe / evaM pasAriUNaM AgAsi puNovi AuMTe // 1 // aikuMDiya siya tAhe jahiyaM pAyassa paNhiyA tthaai| tahiyaM pamajiUNaM AgAseNaM tu NeUNaM // 2 // pAyaM ThAvittu tahiM AgAse ceva puNovi AuMTe / evaM vihimakareMte aiyAro tattha se hoi // 3 // ' SaTrapadikAnAM-yUkAnAM saTTanam-avidhinA sparzanaM paTpadikAsaGghaddanaM tadeva paTapadikAsaGghaTanA tayA, tathA 'kUie'tti kUjite sati yo'ticAraH, kUjitaM-kAsitaM tasmin avidhinA mukhavastrikAM karaM vA mukhe'nAdhAya kRta ityarthaH, viSamA dharmavatItyAdizayyAdoSo. cAraNaM sakarkarAyitamucyate tasmin sati yo'ticAraH, iha cA''rtadhyAnajo'ticAraH, kSute-avidhinA jRmbhite'vidhinaiva AmarpaNam AmarpaH-apramRjya kareNa sparzanamityarthaH tasmin , sarajaskAmarSe sati, saha pRthivyAdirajasA yadvastu spRSTaM tatsaMsparze satItyarthaH, evaM jAgrato'ticArasambhavamadhikRtyoktam , adhunA suptasyocyate-'Au layA-khyAdiparibhogavivAhayuddhAdisaMsparzananAnAprakArayA svapnapratyayayA-svapnanimittayA, virAdhanayeti gamyate, sA punarmU 1 kukuTI pAdI prasArayet yathA''kAze punarapyAkutayet / evaM prasAryAkAze punarapyAkuJjayet // 1 // anibAdhitaM syAttadA yA pAdasya pArSiNakA tiSThati / tatra pramAgyAMkAze tu nItvA // 2 // pAdaM sthApayitvA tatrAkAza eva punarapyAkujayet / evaM vidhimakurvatyaticAratatra tasya bhavati // 3 // Jain Education Interational Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 AvazyakahAribhadrIyA lottaraguNAticAravipayA bhavatyato bhedena tAM darzayannAha-'itthIviSpariyAsiyAe'tti striyA viparyAsaH strIviparyAsa:-a. brahmAsevanaM tasmin bhavA strIvaiparyAsikI tayA, strIdarzanAnurAgatastadavalokanaM dRSTiviparyAsaH tasmin bhavA dRSTivaiparyAsikI tayA, evaM manasA'dhyupapAto manoviparyAsaH tasmin bhavA manovaiparyAsikI tayA, evaM pAnabhojanavaiparyAsikyA, rAtrau pAnabhojanaparibhoga eva tadviparyAsaH, anayA hetubhUtayA ya ityaticAramAha, mayetyAtmanirdezaH, divasena nivRtto divasaparimANo vA daivasikaH, aticaraNamaticAra:-atikrama ityarthaH, kRto-nirvartitaH 'tassa micchAmi dukkaDa' pUrvavat, Aha-divA zayanasya niSiddhatvAdasambhava evAsyAticArasya, na, apavAdaviSayatvAdasya, tathAhi-apavAdataH supyata eva divA adhvAnakhedAdau, idameva vacanaM jJApakam // evaM tvamvartanAsthAnAticArapratikramaNamamidhAyedAnIM gocarAticArapratikramaNapratipAdanAyA''ha paDikamAmi goyaracariyAe bhikkhAyariyAe ugghADakavADaugghADaNAe sANAvacchAdArAsaMghaNAe maMDIpAhuDiAe balipAhuDiAe ThavaNApAhuDiAe saMkie sahasAgArie aNesaNAe pANabhoyaNAe bIyabhoyaNAe hariyabhoyaNAe pacchekammiyAe purekammiyAe adihahaDAe dagasaMsahahaDAe rayasaMsaTTahaDAe pArisADaNiyAe pAriThAvaNiAe ohAsaNabhikkhAe jaM uggameNaM uppAyaNesaNAe aparisuddhaM parigahiyaM paribhuttaM vA jaM na pariviaM tassa micchAmi dukkaDaM // (mU0) ___ asya vyAkhyA-pratikramAmi-nivartayAmi, kasya ?-gocaracaryAyAM-bhikSAcaryAyAM, yo'ticAra iti gamyate, tasyeti yogaH, gozcaraNaM gocaraH caraNa-caryA gocara iva caryA gocaracaryA tasyAM gocaracaryAyAM, kasyAM ?-bhikSArtha caryA bhikSAcaryA tasyAM, tathAhi-lAbhAlAbhanirapekSaH khalbadInacitto muniruttamAdhamamadhyameSu kuleSviSTAnipTeSu vastupu rAgadvepAvagacchan bhikSAmaTatIti, kathaM punastasyAmaticAra ityAha-'ugghADakavADa ugghADaNAe' udghATam-adattAgelamIpatsthagitaM vA kiM tat ?-kapATaM tasyodghATanaM-sutarAM preraNam udghATakapATodghATanam idamevodghATakapATodghATanA tayA hetubhUtayA, iha cApramArjanAdibhyo'ticAraH, tathA zvAnavatsadArakasaGghanayeti prakaTArtha, maNDIprAbhRtikayA baliprAbhRtikayA sthApanAprAbhRtikayA, AsAM svarUpaM-'maMDIpAhuDiyA sAhuMmi Agae aggakUramaMDIe / aNNami bhAyaNami va kAuM to dei sAhussa // 1 // tattha pavattaNadoso Na kappae tArisA suvihiyANaM / valipAhuDiyA bhaNNai cauddisiM kAu accaNiyaM // 2 // aggimi va choDhaNaM sitthe to dei sAhuNo bhikkhaM / sAvi Na kappai ThavaNA (jA) bhikkhAyariyANa ThaviyA u // 3 // ' AdhAkarmAdInAm-udgamAdidoSANAmanyatamena zaGkite gRhIte sati yo'ticAraH, sahasAkAre vA satyakalpanIye gRhIta iti, atra ca tamaparityajato'vidhinA vA parityajato yo'ticAraH, anena prakAreNAneSaNayA hetubhUtayA, tathA 'pANabhoyaNAe'tti prANino-rasajAdayaH bhojane-dadhyodanAdau saGghayante-virAdhyante vyApAdyante vA yasyAM prAbhRtikAyAM sA 1 maNDiprAbhRtikA sAdhAvAgate agrakaramaNDyai / anyasmin bhAjane vA kRtvA tato dadAti sAdhaye // 1 // tatra pravartanadoSo na kalpate tAdRzI suvihi - tAnAm / baliprAbhRtikA bhaNyate caturdizaM kRtvA'rca nikAm // 2 // agnau vA kSitvA sikdhAn tato dadAti sAdha bhikSAm / sA'pi na kalpate sthApanA(yA) bhikSAcarebhyaH sthApitA // 3 // prANibhojanA tayA, teSAM ca saTTanAdi dAtRgrAhakaprabhavaM vijJeyam, ata evAticAraH, evaM 'bIyabhoyaNAe' bIjAni bhojane yasyAM sA bIjabhojanA tayA, evaM haritabhojanayA, 'pacchAkammiyAe purekammiyAe' pazcAt karma yasyAM pazcAjalojjhanakarma bhavati puraHkarma yasyAmAdAviti. 'adiThThahaDAe'tti adRSTAhatayA-adRSTotkSepamAnItayetyarthaH, tatra ca sattvasaTTanAdinA'ticArasambhavo, dagasaMsRSTAhatayA-udakasambaddhAnItayA hastamAtragatodakasaMsRSTayA vA bhAvanA, evaM rajaH saMsRSTAhRtayA, navaraM rajaH pRthivIrajo'bhigRhyate, 'pArisADaNiyAe'tti parizATa:-ujjhanalakSaNaH pratIta eva tasmin bhavA pArizATanikA tayA, 'pAriThAvaNiyAe'tti paristhApanaM-pradAnabhAjanagatadravyAntarojjhanalakSaNaM tena nivRttA pAristhApanikA tayA, etaduktaM bhavati-'pAridvAvaNiyA khalu jeNa bhANeNa dei bhikkhaM tu / taMmi paDioyaNAI jAtaM sahasA pariThThaviyaM // 1 // ' 'ohAsaNabhikkhAe'tti viziSTadravyayAcanaM samayaparibhASayA 'ohAsaNaMti bhaNNai' tatpradhAnA yA bhikSA tayA, kiyadatra bhaNiSyAmo ?, bhedAnAmevaMprakArANAM bahutvAt , te ca sarve'pi yasmAdudgamotpAdanaiSaNAsvavatarantyata Aha'jaM uggameNa' mityAdi, yatkiJcidazanAdyadgamena-AdhAkarmAdilakSaNena utpAdanayA-dhAcyAdilakSaNayA eSaNayA-zaGkitAdilakSaNayA aparizuddham-ayuktiyuktaM pratigRhItaM vA paribhuktaM vA yanna parichApitaM, kathaJcit pratigRhItamapi yannojjhitaM paribhuktamapi ca bhAvato'punaHkaraNAdinA prakAreNa yannojjhitam , evamanena prakAreNa yo jAto'ticArastasya mithyA duSkRtamiti pUrvavata evaM gocarAticArapratikramaNamabhidhAyAdhanA svAdhyAyAdyaticArapratikramaNapratipAdanAyA''ha pAristhApanikA khalu yena bhAjanena dadAti bhikSAM tu / tasmin patitaudanAdi jAtaM sahasA paristhApitam // 1 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 Avazyaka hAribhadrIyA pakkimAmi cAkAlaM sajjhAyassa akaraNayAe ubhaokAlaM bhaMDovagaraNassa appaDilehaNayAe duppaDile - hayAe appamajaNAra duppamajjaNAe ahakame vaikkame aiyAre aNAyAre jo me devasio aiAro kao tassa micchAmi dukkaDaM // ( sU0 ) asya vyAkhyA - pratikramAmi pUrvavat kasya ? - catuSkAlaM - divasarajanI prathamacaramaprahareSvityarthaH, svAdhyAyasya - sUtra - pauruSIlakSaNasya, akaraNatayA - anAsevanayA hetubhUtayetyarthaH, yo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tasyeti yogaH, tathobhayakAla- prathama pazcimapauruSIlakSaNaM bhANDopakaraNasya - pAtravastrAdeH 'apratyupekSaNayA duSpratyupekSaNayA' tatrApratyupekSaNA-mUlata eva cakSuSA'nirIkSaNA duSpratyupekSaNA- durnirIkSaNA tayA, 'apramArjanayA duSpramArjanayA' tatrApramArjanA mUlata eva rajoharaNAdinA'sparzanA duSpramArjanA tvavidhinA pramArjaneti, tathA atikrame vyatikrame aticAre anAcAre yo mayA daivasikosticAraH kRtastasya mithyAduSkRtamityetatprAgvat, navaramatikramAdInAM svarUpamucyate- 'AdhAkammanimaMtaNa paDisuNamANe aikamo hoi / payabheyAi vaikkama gahie taieyaro gilie // 1 // / ' asya vyAkhyA-AdhAkarmanimantraNe gRhISye evaM pratizRNvati sati sAdhAvatikramaH - sAdhukriyolaGghanarUpo bhavati, yata evambhUtaM vacaH zrotumapi na kalpate, kiM punaH pratipattuM ?, tataHprabhRti bhAjanograhaNAdau tAvadatikramo yAvadupayogakaraNaM, tataH kRte upayoge gacchataH padabhedAdirvyatikramastAvadyAvadutkSiptaM bhojanaM dAtreti, tato gRhIte sati tasmiMstRtIyaH, aticAra ityarthaH, tAvad yAvadvasatiM gatveryApatha 1 AdhAkamenimantraNe pratizRNvati atikramo bhavati / padabhedAdi vyatikramo gRhIte tRtIya itaro gihnite // 1 pratikramaNAdyuttarakAlaM lambanotkSepaH, tata uttarakAlamanAcAraH, tathA cAha -' itaro gilie'ti prakSipte sati kavale anAcAra iti gAthArthaH // idaM cAdhAkarmodAharaNena sukhapratipattyarthamatikramAdInAM svarUpamuktam, anyatrApyanenaivAnusAreNa vijJeyamiti / ayaM cAticAraH saMkSepata ekavidhaH saMkSepavistaratastu dvividhaH trividho yAvadasaGkhyeyavidhaH, saMkSepavistaratA punardvividhaH trividhaM prati saMkSepa ekavidhaM prati vistara iti, evamanyatrApi yojyaM, vistaratastvanantavidhaH, tatraikavidhAdibhedapratikramaNapratipAdanAyAha kimAma egavihe asaMjame / parikramAmi dohiM bandhaNehiM-rAgabaMdhaNeNaM dosabandhaNeNaM / pa0 tihiM daNDehiMmaNadaMDeNaM vayaMDeNaM kAyadaMDeNaM / pa0 tihiM guptIhiM-maNaguttIe vayaguptIe kAyaguktIe // ( sUtram ) 1 pratikramAmi pUrvavat, ekavidhe - ekaprakAre asaMyame - aviratilakSaNe sati pratiSiddhakaraNAdinA yo mayA daivasiko'tiraH kRta iti gamyate, tasya mithyA duSkRtamiti sambandhaH, vakSyate ca - 'sajjhAe Na sajjhAiyaM tassa micchAmi dukkaDaM' evamanyatrApi yojanA kartavyA, pratikrAmAmi dvAbhyAM vandhanAbhyAM hetubhUtAbhyAM yo'ticAraH, baddhyate'STavidhena karmaNA yena hetubhUtena tadbandhanamiti, tadbandhanadvayaM darzayati- rAgavandhanaM ca dveSabandhanaM ca rAgadveSayostu svarUpaM yathA namaskAre, bandhanatvaM cAnayoH pratItaM yathoktam- 'snehAbhyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA gAtram / rAgadveSAklinnasya karmabandho bhavatyecam // 1 // ' 'pratikramAmi tribhirdaNDaiH' daNDyate - cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDAH dravyabhAvabhedabhinnAH, bhAvadaNDairihAdhikAraH, tairhetubhUtairyo'ticAraH, bhedena darzayati-manodaNDena vAgdaNDena kAyadaNDena, manaHprabhRtibhizca duSprayuktairdaNDyate Atmeti, atra codAharaNAni - tatthe maNadaMDe udAharaNaM - koMkaNagakhamaNao, so uDajANU ahosiro ciMtito acchai, sAhUNo aho khaMto suhajjhANovagaotti vaMdaMti, cireNa saMlAvaM deumAraddho, sAhUhiM pucchio, bhai-kharo vAo vAyati, jai te mama puttA saMpayaM vallarANi palIvijjA to tesiM varisAratte sarasAe bhUmIe subaha sAlisaMpayA hojjA, evaM ciMtiyaM me, AyarieNa vArio Thio, to evamAi jaM asuhaM maNeNa ciMtei so maNadaMDo 1 // vaidaMDe udAharaNaM - sAhU saNNAbhUmIo Agao, avihIe Aloei-jahA sUyaravaMdaM diDaMti, purisehiM gaMtuM mAriyaM 2 // iyANi kAyadaMDe udAharaNaM - caMDaruddo Ayario, ujjerNi bAhiragAmAo aNujANapekkhao Agao, soya aIva rosaNo, tattha samosaraNe gaNiyAgharaviheDio jAikulAi saMpaNNo ibbhadArao seho uvaDio, tattha aNNehiM asaddahaMtehiM caMDaruhassa pAsa pesio, kaliNA kalI ghassautti, so tassa uvaDio, teNa so taheva loyaM kAuM pacAvio, paccUse gAmaM vacaMtANaM 1 tatra manodaNDe udAharaNaM koGkaNakakSapakaH, sa UrdhvajAnuradhaH zirAzcintayan tiSThati, sAdhavaH aho vRddhaH zubhadhyAnopagata iti vandante, cireNa saMlApaM dAtumArabdhaH, sAdhubhiH pRSTaH, bhaNati kharo vAto vAti, yadi te mama putrAH sAmprataM tRNAdIni pradIpayeyuH tadA teSAM varSArAtre sarasAyAM bhUmau subahnI zAlIsaMpat bhavet, evaM cintitaM mayA, AcAryeNa vAritaH sthitaH, tadevamAdi yadazubhaM manasA cintayati sa manodaNDaH // vAgdaNDe udAharaNaM sAdhuH saMjJAbhUme. rAgataH, avidhinA''locayati-yathA zUkaravRndaM dRSTamiti, puruSaizvA mAritaM 2 // idAnIM kAyadaNDe udAharaNam- caNDarudra AcAryaH ujjayinIM bahirgrAmAdanuyAnaprekSaka AgataH, sa cAtIva ropaNaH, tatra samavasaraNe gaNikAgRha vinirgato jAtikulAdisaMpanna ibhyadArakaH zaikSa upasthitaH, tatrAnyairazraddadhadbhicaNDarudrasya pArzva preSitaH, kalinA pRSyatAM kaliriti, sa tasyopasthitaH, tena sa tathaiva locaM kRtvA prayAjitaH pratyUpe grAmaM vrajatoH Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 Avazyaka hAribhadrayA purao seho pio caMDarudo, AvaDio ruTTho sehaM daMDeNa matthae haNai, kahaM te pattharo Na diTThotti ?, seho sammaM sahai, AvastrayavelAe ruhirAvalitto diTTo, caMDarudassa taM pAsiUNa micchAmi dukkaDatti veraggeNa kevalaNANaM uppaNNaM, ha kAleNa kevalaNANamuppaNNaM 3 || 'paDikkamAmi tihiM guttIhiM-maNaguttIe vayaguttIe kAyaguttIe' pratikramAmi tisRbhirguptibhiH karaNabhUtAbhiryo'ticAraH kRta iti, tadyathA - manogupyA vAgguptyA kAyagupyA, guptInAM ca karaNatA aticAraM prati pratiSiddhakaraNakRtyAkaraNAzraddhAnaviparIta prarUpaNAdinA prakAreNa, zabdArthastvAsAM sAmAyikavad draSTavyaH, yathAsaGkhyamudAharaNAni'guttI tahiyaM jiNadAso sAvao ya seTThisuo / so sabarAipaDimaM paDivaNNo jANasAlAe // 1 // bhajjubbhAmiga palaka ghettuM khIlajuttamAgayA tattha / tasseva pAyamuvariM maMcagapAyaM ThaveUNaM // 2 // aNAyAramAyaraMtI pAo viddho ya maMcakIleNaM / sotA mahaI vedaNa ahiyAseI tahiM sammaM // 3 // Na ya maNadukkaDamuppaNNaM tassajjhANaMmi nicca lamaNassa / daddUvi vilIyaM iya maNaguttI kareyabA // 4 // vaiguttIe sAhU saNNAtagapalligacchae dahuM / coraggaha seNAvaivimoio 1 1 purataH zaikSakaH pRSThatazcaNDarudraH, Apatito ruSTaH ziSyaM daNDena mastake hanti, kathaM khayA prastaro na dRSTa iti?, zaikSaH samyaka sahate, AvazyakavelAyAM rudhirAvalipto dRSTaH, caNDarudrasya taddRSTvA mithyA me duSkRtamiti vairAgyeNa kevalajJAnamutpannaM, zaikSasyApi kAlena kevalajJAnamupanaM / 2 manoguptau tatra jinadAsaH zrAvakazca zreSThisutaH / sa sarvarAtrikI pratimAM pratipanno yAnazAlAyAm // 1 // bhAryA uddhAmikA palyaGkaM gRhItvA kIlakayuktamAyAtA tatra / tasyaiva pAdasyopari maJcakapAdaM sthApayitvA // 2 // anAcAramAcarantI pAdo vizva maJcakIlakena / sa tAvat mahatIM vedanAmadhyAsayati tatra samyak // 3 // na ca manoduSkRtamupanaM tasya dhyAne nizcalamanasaH / dRSTvApi vyalIkaM evaM manoguptiH karttavyA // 4 // vAgguptau sAdhUna saMjJAtIya pallIM gacchato dRSTvA / cauragrahaH senApatinA vimocito bhai mA sAha // 1 // caliyA ya jaNNajattA saNNAyaga miliya aMtarA cetra / mAyapiyabhAyamAI sovi Niyatto samaM tehiM // 2 // tehi gahiya musiyA diTTho te viMti so imo sAhU / amhehi gahiyamukko to beMtI ammayA tassa // 3 // tujjhehiM gahiyamuko ! AmaM ANeha vei to churiyaM / jA chiMdAmi thaNaMtI kiMti seNAvaI bhAi // 4 // dujammajAta eso dihA tumhe hA visi / kiha puttotti ? aha mama kiha Navi siMddhati ? dhamma kahA ||5|| AuTTo uvasaMto mukkA majjhapiyaMsi mAyati / savaM samappiyaM se vaiguttI eva kAyadyA // 6 // kAiyaguttAharaNaM addhANapavaNNago jahA sAhU | AvAsiyaMmi satthe Na lahai tahiM thaMDilaM kiMci // 1 // laddhaM caDaNeNa kahavI ego pAo jahiM paiTThAi / tahiyaM Thiegapao sabaM rAI tahiM thaddho // 2 // Na Thaviya kiMci atthaMDilaMmi hoyadyameva gutteNaM / sumahanmaevi ahavA sAhu Na bhiMde gaI ego // 3 // sakkapasaMsA assaddahANa devAgamo viuvai ya / maMDukaliyA sAhU jayaNA so saMkame saNiyaM // 4 // | hatthI viubio jo 1 bhaNati mA cIkathaH // 1 // calitAzca yajJayAtrAye sajJAtIyA militA antaraiva / mAtApitRbhrAtrAdayaH so'pi nivRttaH samaM taiH // 2 // stenairgRhItA muSitA dRSTavate so'yaM sAdhuH / asmAbhigRhItvA muktastadA pravItyambA tasya // 3 // yuSmAbhirgRhItamuktaH ? om Anayata brUte tataH kSurikAm / yacchi stanamiti kimiti senApatirbhaNati // 4 // durjanmajAta eSa dRSTA yUyaM tathApi naiva ziSTam / kathaM putra iti atha mahyaM kathaM naiva ziSTamiti ? dharmakathA // 5 // AvRtta upazAnto muktA mama priyA'si mAtariti / savai samarpitaM tasyA vacoguptirevaM karttavyA // 6 // kAyikaguhayAharaNaM adhvaprapannako yathA sAdhuH / AvAsite sAthai na labhate tatra sthaNDilaM kvacit // 1 // labdhaM cAnena kathamapi ekaH pAdo yatra pratiSThati / tatra sthitaikapAdaH sarvA rAtriM tantra stabdhaH (sthitaH) // 2 // na sthApitaM sthiNDile bhavitavyamevaM guptena / sumahAbhaye'pyathavA sAdhurna bhinnatti gatimekaH // 3 // zakraprazaMsA azraddhAnaM devAgamo vikurvati ca / maNDU kikAH sAdhuryatanayAsa saMkrAmati zanaiH // 4 // hastI vikarvito yaH Agacchai maggao gulaguliMto / Na ya gaibheyaM kuNaI gaeNa hattheNa ucchUDho // 5 // bei paDato micchAmidukkaDaM jiya virAhiyA meti / Na ya appANe ciMtA devo tuTTho NamaMsai ya // 6 // parikramA tihiM salehiM - mAyAsalleNaM niyANasalleNaM micchA daMsaNasalleNaM / paDikkamAmi tihiM gAravehiM-haDDIgAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / paDikkamAmi tihiM virAhaNAhiM NANavirAhaNAe daMsaNavirAhaNAe caritavirAhaNAe / paDikkamA micauhiM kasAehiM kohakasAeNaM mANakasAeNaM mAyAkasAeNaM lohakasAeNaM / pakkimama uhiM saNNAhiM - AhAra saNNAe bhayasaNNAe mehuNasaMNAe pariggahasaNNAe / paDikkamAmi cauhiM vikahA hiMitthIkahAe bhattakahAe desaka hAe rAyakahAe / paDikamAmi cauhiM jhANehiM - aTTeNaM jhANeNaM ruddeNaM0 dhammeNaM0 sukeNaM0 pratikrAmAmi tribhiH zalyaiH karaNabhUtairyo'ticAraH kRtaH, tadyathA - mAyAzalyena nidAnazalyena mithyAdarzanazalyena, zalyate'neneti zalyaM - dravyabhAvabhedabhinnaM, dravyazalyaM kaNTakAdi, bhAvazalyamidameva, mAyA - nikRtiH saiva zalyaM mAyAzalyam, iyaM bhAvanA - yo yadA'ticAramAsAdya mAyayA nAlocayatyanyathA vA nivedayatyabhyAkhyAnaM vA yacchati tadA saiva zalyamazubhakarmabandhanenAtmazalyanAt tena, nidAnaM divyamAnuSaddhisaMdarzanazravaNAbhyAM tadbhilASAnuSThAnaM tadeva zalyamadhikaraNAnumodanenAtmazalyanAt tena, mithyA-viparItaM darzanaM mithyAdarzanaM mohakarmodayajamityarthaH, tadeva zalyaM tatpratyavakarmAdAnenAtmazalyanAt, tatpunarabhinivezamatibhedAnyasaMstavopAdhito bhavati, iha codAharaNAni - mAyAzalye rudro vakSyamANaH paNDurArghA 1 Agacchati pRSThato gulagulAyamAnaH / na ca gatibhedaM karoti gajena hastenotkSisaH // 5 // brUte patan mithyAmeduSkRtaM jIvA virAddhA mayeti / na cAtmani cintA devastuSTo namasyati ca // 6 // For Private Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 Avazyaka hAribhadrayA coktA, nidAnazalye brahmadattakadhAnakaM yathA taccarite, mithyAdarzanazalye goSThAmA hilajamA libhikSUpacakazrAvakA abhini vezamatibhedAnyasaMstavebhyo mithyAtvamupAgatAH, tatra goSThAmA hilajamAlikathAnakadvayaM sAmAyike ukta bhikSUpacarakazrAvakakathAnakaM tUpariSTAdvakSyAmaH // pratikramAmi tribhigauravaiH karaNabhUtairyo'ticAraH kRtaH, tadyathA - RddhigauraveNa rasagauraveNa sAtagauraveNa tatra gurorbhAvo gauravaM tacca dravyabhAvabhedabhinnaM, dravyagauravaM vajrAdeH bhAvagauravamabhimAna lobhAbhyAmAtmano'zubhabhAvagauravaM saMsAracakravAlaparibhramaNahetuH karmanidAnamiti bhAvArthaH, tatra RddhyA- narendrAdipUjyAcAryAditvAbhilASalakSaNayA gaurava - RddhiprAtyAbhimAnAprAptisamprArthana dvAreNA''tmano'zubha bhAvagauravamityarthaH, evaM rasena gauravam- iSTarasaprApyabhimAnAprAptiprArthanadvAreNA''tmano'zubhabhAvagauravaM tena, sAtaM sukhaM tena gauravaM sAtaprAtyabhimAnAprAptaprArthanadvAreNAtmano'zubhabhAvagauravaM tena, iha ca triSvapyudAharaNaM maGguH - mathurAeN ajjamaMgU AyariyA subahusaDDA ( DuyA ya ) tahiyaM ca / iTTharasavatthasayaNAsaNAi ahiyaM payacchati // 1 // so tihivi gAravehiM paDibaddho aIva tattha kAlagao / mahurAe niddhamaNe jakkho ya tahiM samuppaNNo // 2 // jakkhAyataNaadUreNa tattha sAhUNa vaccamANA / saNAbhUmiM tAhe aNupavisa jakkhapaDimAe // 3 // NilAleDaM jIhaM NiSpheDiUNa taM gavakkheNaM / daMsei eva bahuso puTTho ya kayAi sAhUhiM // 4 // kimidaM ? to so vayaI jIhAduTTho ahaM tu so maMgU / itthuvavaNNo tamhA tumbhevi evaM kare koI // 5 // 1 mathurAyAmAryamaGgava AcAryAH, subahavaH zrAddhAstatra ca / iTarasavasvazayanAsanAdi adhikaM prayacchanti // 1 // sa tribhirapi gauravaiH pratibaddho'tIva tatra kAlagataH / mathurAyAM nirdhamane yakSazca tatra samutpannaH // 2 // yajJAyatanasyAdUreNa tatra sAdhUnAM vrajatAm / saMjJAbhUmiM tadA'nupravizya yakSapratimAyAm // 3 // nilasya jihvAM niSkAzya tAM gavAkSeNa / darzayati evaM bahuzaH pRSTazca kadAcit sAdhubhiH // 4 // kimidaM ? sadA sa vadati jihvAduSTo'haM tu sa maGguH / anopapazcamAmAkamadhyevaM kuryAtko'pi // 5 // vi evaM hohita jIhAdoseNa jIha dAemi / daddRNa tayaM sAhU suhutaramagAravA jAyA // 6 // pratikramAmi tisRbhi virAdhanAbhiryo'ticAra ityAdi pUrvavat, tadyathA - jJAnavirAdhanayetyAdi, tatra virAdhanaM - kasyacidvastunaH khaNDanaM tadeva virAdhanA jJAnasya virAdhanA jJAnavirAdhanA - jJAnapratyanIkatAdilakSaNA tayA, uktaM ca- 'NANapaDiNIya NiNhava avAsAyaNa tadaMtarAya ca / kuNamANassa'iyAro NANavisaMvAdajogaM ca // 1 // tatra pratyanIkatA paJcavidhajJAnanindayA, tadyathA - AbhinibodhikajJAnamazobhanaM yatastadavagataM kadAcittathA bhavati kadAcidanyatheti, zrutajJAnamapi zIlavikalasyAkiJcitkaratvAdazobhanameva, avadhijJAnamapyarUpidravyAgocaratvAdasAdhu, manaHparyAyajJAnamapi manuSyalokAvadhiparicchinnagocaratvAdazobhanaM, kevalajJAnamapi samayabhedena darzana jJAnapravRtterekasamaye'kevalatvAdazobhanamiti, nihavo-vyapalApaH, anyasakAze'dhItamanyaM vyapadizati, azvAsAyaNA- 'koyA kyA ya tecciya te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigArigANaM joisajoNIhi kiM karja 1 // 1 // ityAdi, antarAyama saGkhaDAsvAdhyAyikAdibhiH karoti, jJAnavisaMvAdayogaH akAlasvAdhyAyAdinA, darzanaMsamyagdarzanaM tasya virAdhanA darzanavirAdhanA tayA, asAvapyevameva paJcabhedA, tatra darzanapratyanIkatA kSAyikadarzanino'pi zreNikAdayo narakamupagatA iti nindayA nihnavaH- darzanaprabhAvanIyazAstrApekSayA prAgvad draSTavyaH, atyAzAtanA - kimebhiH kalahazAstrairiti 1, antarAyaM prAgvat, darzanavisaMvAdayogaH zaGkAdinA, cAritraM prAgnirUpitazabdArtha tasya virAdhanA cAri 1 mA so'pyevaM bhaviSyati jihvAdoSeNa jihvAM darzayAmi / dRSTvA takat sAdhavaH suSThutaramagauravA jAtAH // 6 // 2 kAyA vratAni ca tAnyeva sa eva pramAdA apramAdAzca / mokSAdhikAriNAM jyotiyanibhiH kiM kAryam ? // 1 // travirAdhanA tathA - pratAdikhaNDanalakSaNayA // pratikramAmi caturbhiH kaSAyairyo'ticAraH kRtaH, tadyathA - krodhakaSAyeNa mAnakaSAyeNa mAyAkaSAyeNa lobhakaSAyeNa, kaSAyasvarUpaM sodAharaNaM yathA namaskAra iti // pratikramAmi catasRbhiH saMjJAbhiryo'ticAraH kRtaH, tadyathA - AhArasaMjJayetyAdi 4, tatra saMjJAnaM saMjJA, sA punaH sAmAnyena kSAyopazamikI audayikI ca, tatrAssur jJAnAvaraNakSayopazamajA matibhedarUpA, na tayehAdhikAraH, dvitIyA sAmAnyena caturvidhA''hArasaMjJAdilakSaNA, tatrAhArasaMjJA - AhArAbhilASaH kSudvedanIyodayaprabhavaH khalvAtmapariNAma ityarthaH, sA punazcaturbhiH sthAnaiH samutpadyate, tadyathA- 'oma koyAe 1 bruhAveya Nijjassa kammassodapaNaM 2 maIe 3 tadaTThovajogeNaM' tatra matirAhArazravaNAdibhyo bhavati, tadarthopayogastvAhAramevAnavarataM cintayataH, tayA''hArasaMjJayA, bhayasaMjJA - bhayAbhinivezaH -- bhayamohodayajo jIvapariNAma eva, iyamapi caturbhiH sthAnaiH samutpadyate, tadyathA- 'hINasattayAe 1 bhayamohaNijodaeNaM 2 maie 3 tayaTThovaogeNaM' tayA, maithunasaMjJAmaithunAbhilASaH vedamohodayajo jIvapariNAma eva, iyamapi caturbhiH sthAnaiH samutpadyate, tadyathA - 'ciyaimaMsasoNiyattAe 1 vedamohaNijo 2 maIe 3 tayaTThovaogeNaM 4' tathA, tathA parigrahasaMjJA - parigrahAbhilASastIvralobhodayaprabhava AtmapariNAmaH, iyamapi caturbhiH sthAnairutpadyate, tadyathA- 'avivittayAe 1 lohodaeNaM 2 maIe 3 tadaTThovaogeNaM 4' tayA // pratikramAmi catasRbhirvikathAbhiH karaNabhUtAbhiryo'ticAraH kRtaH, tadyathA - 'strIkathayeti viruddhA vinaSTA vA kathA vikathA, sA ca 1 avamakoSThatayA kSudhA vedanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena. 2 hInasazvatayA bhayamohanIyodayena matyA tadarthoMpayogena. 3 citamAMsazoNitatayA cedamohanIyodayena matyA tadarthopayogena. 4 avivikatayA lobhodayena mayA tadarthopayogena. For Private Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ b. bhAvazyakahAribhadrIyA strIkathAdilakSaNA, tatra strINAM kathA strIkathA tayA, sA caturvidhA-jAtikathA kulakathA rUpakathA nepathyakathA, tatra jAtikathA brAhmaNIprabhRtInAmanyatamA prazaMsati dveSTi vA, kulakathA ugrAdikulaprasUtAnAmanyatamAM, rUpakathA andhriprabhRtInAmanyatamAyA rUpaM prazaMsati-'andhrINAM ca dhruvaM lIlAcalitadhUlate mukhe / Asajya rAjyabhAra svaM, sukhaM svapiti manmathaH // 1 // ' ityAdinA, dveSTi vA'nyathA, nepathyakathA andhrIprabhRtInAmevAnyatamAyAH kacchaTAdinepathyaM prazaMsati dveSTi vA, tathA bhaktam-- odanAdi tasya kathA bhaktakathA tayA, sA caturvidhA''vApAdibhedataH, yathoktam- bhattakahAvi cauddhA AvAvakahA taheca NivAve / AraMbhakahA ya tahA NihANakahA cautthI u // 1 // AvAvittiyadavA sAgaghayAdI ya ettha uvuttaa| dasapaMcarUvaittiyavaMjaNavAi NivAve // 2 // AraMbha chAgatittiramahisAraNNAdiyA vadhita ettha / rUvagasayapaMcasayA NihANaM jA sayasahassaM // 3 // ' dezaH-janapadastasya kathA dezakathA tayA, iyamapi chandAdibhedAdinA caturdaiva, yathoktam-desassa kahA bhaNNai desakahA desa jaNavao hoti / sAvi caddhA chaMdo vihI vigappo ya NevatthaM // 1 // chaMdo gammAgarma jaha mAuladahiyamaMgalADANaM / aNNesiM sA bhagiNI gollAINaM agammA u||2||maatisvttiudiccaann gamma aNNesi ega paMcaNheM / 1 bhaktakathApi caturdhA bhAvApakathA tathaiva nirvApe / ArambhakathA ca tathA niSTAnakathA caturthI ca // 1 // AvApa IyaDranyA zAkaghRtAdizcAnopayuktAH / daza paJcarUpyakA iyad-cavyaJjanadAdirnivApe // 2 // Arambhe chAgatittiramahipAraNyAdikA hatA atra / zatapaJcazatarUpakA niSThAnaM yAvat zatasahasram // 3 // dezasya kathA bhaNyate dezakathA dezo janapado bhavati / sA'pi caturdhA chando vidhirvikalpazca nepathyam ||1||chndo gamyAgamyaM yathA mAtuladuhitA'GgAlATAnAm / anyeSAM sA bhaginI gollAdInAmagamyA tu // 2 // mAtRsapatnI tu udIcyAnAM gamyA anyeSAmekA paJcAnAm / emAi desachaMdo desavihIvirayaNA hoi // 3 // bhoyaNavirayaNamaNibhUsiyAi jaM vAvi bhujae paDhamaM / vIvAhavirayaNA'viya cauraMtagamAiyA hoi // 4 // emAI desavihI desavigappaM ca saasnipphttii|jh vappakUvasAraNinairellagasAliroppAI // 5 // gharadevakulavigappA taha vinivesA ya gaamnyraaii| emAi vigappakahA nevatthakahA imA hoi||6|| itthIpurisANaMpica sAbhAviya tahaya hoi veubI / bheDigajAligamAI desakahA esa bhaNievaM // 7 // ' rAjJaH kathA rAjakathA tayA, iyamapi narendranirgamAdibhedena catarvidhaiva, yathoktam-rAyakaha cauha niggama aigamaNa bale ya koskohaare| nijAi ajja rAyA erisa iDDIvibhUIe // 1 // cAmIyarasUrataNU hatthIkhaMdhami sohae evaM / emeva ya aiyAI iMdo alayAurI ceva // 2 // vaiya AsahatthI rahapAyalabalavAhaNakahesA / evai koDI kosA koThAgArA va evaiyA // 3 // " pratikramAmi caturbhiyAnaiH karaNabhUtairazraddheyAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRtaH, tadyathA-ArtadhyAnena 4, tatra dhyAtiAnamiti bhAvasAdhanaH, 1 evamAdi dezacchando dezavidhiviracanA bhavati // 3 // bhojanaviracanamaNibhUSaNAni yadvApi bhujyate prathamam / vivAhaviracanApi ca caturantagamAdikA (zAripaTTAdikA) bhavati // 4 // evamAdi dezavidhidezavikalpazca zasyaniSpattiH / yathA vaprakapasAriNInadIpUrAdinA zAlIropAdi // 5 // gRhadevakulavikalpA tathA vinivezAzca prAmanagarAdInAm / evamAdirvikalpakathA nepathyakathaipA bhavati // 6 // strINAM puruSANAmapi ca svAbhAvikastathA bhavati vikurvI / bheDikajAlikAdi (mIlanAdi ) dezakauMpA bhaNitaivaM / / 7 / / rAjakathA caturdhA nirgamo'tigamo balaM ca kozakoSTAgAre / niryAtyadya rAjA izyA RdvidibhUtyA // 1 // cAmIkarasUratanuhaM stiskandhe zobhate evam / evameva cAtiyAti indro'lakApuryAmiva // 2 // etAvanto'zvA hastino rathAH pAdAtaM balavAhanAni kathepA / ipantyaH kovyaH kozAH koSThAgArANi veyanti / / 3 // tatpunaH kAlato'ntarmuhUrtamAtraM, bhedatastu catuSprakAramAdibhedena, dhyeyaprakArAstvamanojJaviSayasaMprayogAdayaH, tatra zokAkrandanavilapanAdilakSaNamAta tena, utsannavadhAdilakSaNaM raudraM tena, jinapraNItabhAvazraddhAnAdilakSaNaM dharmya tena, avadhAsammohAdilakSaNaM zuklaM tena, phalaM punasteSAM hi tiryagnarakadevagatyAdimokSAkhyamiti krameNa, ayaM dhyAnasamAsArthaH / vyAsArthastu dhyAnazatakAdavaseyaH, taccedam-dhyAnazatakasya ca mahArthatvAdvastutaH zAstrAntaratvAt prArambha eva vighnavinAyakopazAntaye maGgalArthamiSTadevatAnamaskAramAha vIraM sukamANaggidammidhaNaM paNamijaNaM / joIsara saraNaM mANajjhayaNaM pavakkhAmi // 1 // vyAkhyA-vIra-zukladhyAnAgnidagdhakarmendhanaM praNamya dhyAnAdhyayanaM pravakSyAmIti yogaH, tatra 'Ira gatipreraNayoH' ityasya vipUrvasyAjantasya vizeSeNa Irayati karma gamayati yAti veha zivamiti vIrastaM vIraM, kiMviziSTaM tamityata Aha-zucaM klamayatIti zukla, zokaM glapayatItyarthaH, dhyAyate-cintyate'nena tattvamiti dhyAnam , ekAgracittanirodha ityarthaH, zuklaM ca tad dhyAnaM ca tadeva karmendhanadahanAdagniH zukladhyAnAgniH tathA mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogaiH kriyata iti karma-jJAnA. varaNIyAdi tadevAtitIvraduHkhAnalanivandhanatvAdindhanaM karmendhanaM tatazca zukladhyAnAgninA dagdhaM-svasvabhAvApanayanena bhasmIkRtaM karmendhanaM yena sa tathAvidhastaM, 'praNamya' prakarSaNa manovAkAyayogairnatvetyarthaH, samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvA. pratyayavidhAnAd dhyAnAdhyayanaM pravakSyAmIti yogaH, tatrAdhIyata ityadhyayanaM, 'karmaNi lyuT' paThyata ityarthaH, dhyAnapratipAdakamadhyayanaM 2 tad yAthAtmyamaGgIkRtya prakarSeNa vakSye-abhidhAsye iti, kiMviziSTaM vIraM praNamyetyata Aha-yogezvaraM yogI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 AvazyakahAribhadrIyA zvaraM vA tatra yujyanta iti yogA:-manovAkAyavyApAralakSaNAH tairIzvaraH-pradhAnastaM, tathAhi-anuttarA eva bhagavato manovAkAyavyApArA iti, yathoktam-'dadhamaNojoeNaM maNaNANINaM aNuttarANaM ca / saMsayavocchittiM kevaleNa nAUNa sai kuNai // 1 // ribhiyapayakkharasaralA micchitaratiricchasagirapariNAmA / maNaNivANI vANI joyaNanihAriNI jNc||2|| ekA ya aNegesi saMsayavoccheyaNe apaDibhUyA / na ya Nivijai soyA tippai savAueNaMpi // 3 // sabasurehiMtovi hu ahigo kato ya kAyajogo se / tahavi ya pasaMtarUve kuNai sayA pANisaMghAe // 4 // ' ityAdi, yujyate vA'nena kevala jJAnAdinA Atmeti yoga:--dharmazukladhyAnalakSaNaH sa yeSAM vidyata iti yoginaH-sAdhavastarIzvaraH, tadupadezena teSAM pravRttestatsambandhAditi, teSAM vA Izvaro yogIzvaraH, IzvaraH prabhuH svAmItyanAntaraM, yogIzvaram , athavA yogismarya-yogicintyaM dhyeyamityarthaH, punarapi sa eva vizeSyate-zaraNyaM,tatra zaraNe sAdhuH zaraNyastaM-rAgAdiparibhUtAzritasattvavatsalaM rakSakamityarthaH, dhyAnAdhyayanaM pravakSyAmItyetad vyAkhyAtameva / atrA''ha-yaH zukladhyAnAgninA dagdhakarmendhanaH sa yogezvara eva yazca yogezvaraH sa zaraNya eveti gatArthe vizeSaNe, na,abhiprAyAparijJAnAda,iha zukladhyAnAgninA dagdhakarmendhanaH sAmAnyakevalyapi bhavati, natvasau yogezvaraH, vAkAyAtizayAbhAvAt , sa eva ca tattvataH zaraNya iti jJApanArthamevAduSTametadapi, tathA cobhayapadavya dravyamanoyogena manojJAninAmanuttarANAM ca / saMzayavyucchitti kevalena jJAtvA sadA karoti // 1 // ribhitapadAkSarasaralA mlecchetaratiryasvagI. pariNAmA / manonirvApiNI vANI yojanavyApanI yacca // 2 // ekA cAne keSAM saMzayanyucchedanI aparibhUtA / na ca nirvidyate zrotA tRpyati sarvAyuSA'pi // 2 // sarvasurebhyo'pi adhikaH kAntazca kAyayogastasya / tathApi ca prazAntarUpAn karoti sadA prANisaMghAtAn // 4 // bhicAre'jJAtajJApanArtha ca zAstre vizeSaNAbhidhAnamanujJAtameva pUrva munibhirityalaM vistareNeti gAthArthaH // 1 // sAmprataM dhyAnalakSaNapratipAdanAyA''ha jaMthiramajjhavasANaM taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM / taM hoja bhAvaNA sA aNupehA vA ava ciMtA // 2 // vyAkhyA-'yadi'tyuddezaH sthira-nizcalam adhyavasAnaM-mana ekAgratAlambanamityarthaH, 'taditi nirdeze, 'dhyAna' prAganirUpitazabdArtha, tatazcaitaduktaM bhavati-yat sthiramadhyavasAnaM taddhAnamabhidhIyate, 'yaccala'miti yatpunaranavasthita taccittaM, taccaughatastridhA bhavatIti darzayati-tadbhavedbhAvanA ceti tatiM bhavedbhAvanA, bhAvyata iti bhAvanA dhyAnA bhyAsakriyetyarthaH, vA vibhApAyAm, 'anuprekSA veti' anu--pazcAdAve prekSaNa prekSA, sA ca smRtiAnAd bhraSTasya cittaceSTe. tyarthaH, yA pUrvavat ' athavA cinte' ti athavAzabdaH prakArAntarapradarzanArthaH cintati yA khalUktaprakAradvayarahitA cintAmanazceSTA sA cinteti gaathaarthH||2|| itthaM dhyAnalakSaNamoghato'bhidhAyAdhanA dhyAnameva kAlasvAmibhyAM nirUpayannAha bhaMtomuhuttamettaM cittAvasthANamegavasthumi / cha umasthANaM jhANaM joganiroho jiNANaM tu // 3 // vyAkhyA-iha muhUte-saptasaptatilavapramANaH kAlavizepo bhavyate, uktaM ca-'kAlo paramaniruddho avibhajo taMtu jANa samayaM tu / samayA ya asaMkhejjA bhavaMti UsAsanIsAsA ||1||hss aNavagallassa, Niruvakissa jNtunno| ege kAlaH paramaniruddho'vibhAjyastameva jAnIhi samayaM tu / samayAzcAsaMkhyeyA bhavata ucchAsaniHzvAsI // 1 // hRSTasyAnavakalpasya nirupakliSTasya jamoH / eka UsAsanIsAse, esa pANutti vuccai // 2 // satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viyAhie // 3 // ' antarmadhyakaraNe, tatazcAntarmuhUrtamAnaM kAlamiti gamyate, mAtrazabdastadadhikakAlavyavacchedArthaH, tatazca bhinnamuhUrtameva kAlaM, kiM-'cittAvasthAna'miti cittasya-manasaH avasthAnaM cittAvasthAnam, avasthitiH-avasthAnaM, niSpakampatayA vRttirityarthaH, ka ?-' ekavastuni' ekam-advitIyaM vasantyasmin guNaparyAyA iti vastu-cetanAdi ekaM ca tadvastu ekavastu tasmin 2 'chadmasthAnAdhyAna'miti, tatra chAdayatIti chadma-pidhAnaM tacca jJAnAdInAM guNAnAmAvArakatvA jjJAnAvaraNAdilakSaNaM ghAtikarma, chadmani sthitAzchadmasthA akevalina ityarthaH, teSAM chadmasthAnAM, 'dhyAna' prAgvat , tatazcAyaM samudAyArthaH-antarmuhUrtakAlaM yaccittAvasthAnamekasmin vastuni tacchadmasthAnAM dhyAnamiti, 'yoganirodho jinAnAM viti tatra yogAH-tattvata audArikAdizarIrasaMyogasamutthA AtmapariNAmavizeSavyApArA eva, yathoktam-"audArikAdizarIrayuktasyA''tmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhatavAgdravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro vAgyogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro manoyogaH" iti, amIpAM nirodho yoganirodhaH, nirodhanaM nirodhaH, pralayakaraNamityarthaH, keSAM ?-'jinAnAM' kevalinAM, tuzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe, yoganirodha eva na tu cittAvasthAnaM.cittasyaivAbhAvAda, athavA yoganirodho jinAnAmeva dhyAna ucchAsanizvAsa epa prANa ityucyate // 2 // sapta prANAste stoke sapta stokAste laye / lavAnAM saptasaptatyA epa muhUrto vyaakhyaatH||3|| Jain Education Interational Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 bhAvazyavahAribhadrIyA nA pAm , azakyatvAdityalaM vistareNa, yathA cAyaM yoganirodho jinAnAM dhyAnaM yAvantaM ca kAlametadbhavatyetadapariSTAddhakSyAma iti gAthArthaH // 3 // sAmprataM chadmasthAnAmantarmuhUrtAt parato yadbhavati tadupadarzayannAha aMtomuhattaparao ciMtA jhANaMtaraM va hojAhi / sucirapi hoja bahuvatthusaMkame mANasaMtANo // vyAkhyA-'antarmuhUrtAt parata' iti bhinnamuhUrtAdUrva 'cintA' prAguktasvarUpA tathA dhyAnAntaraM vA bhaveta, tatreha na dhyAnAdanyad dhyAnaM dhyAnAntaraM parigRhyate, kiM tarhi ?-bhAvanAnuprekSAtmaka ceta iti, idaM ca dhyAnAntaraM taduttarakAlabhAvini dhyAne sati bhavati, tatrApyayameva nyAya itikRtvA dhyAnasantAnaprAptiryataH atastameva kAlamAnaM vastusaGkamadvAreNa ni. rUpayannAha-'suciramapi' prabhUtamapi, kAlamiti gamyate, bhavet bahuvastusaGkrame sati 'dhyAnasantAnaH' dhyAnapravAha iti, tatra bahUni ca tAni vastUni 2 AtmagataparagatAni gRhyante, tatrAtmagatAni manaHprabhRtIni paragatAni dravyAdInIti, teSu saGkramaH saJcaraNamiti gAthArthaH // 4 // itthaM tAvat saprasaGgaM dhyAnasya sAmAnyena lakSaNamuktam , adhunA vizeSalakSaNAbhidhitsayA dhyAnoddezaM viziSTaphalabhAvaM ca saMkSepataH pradarzayannAha ahaM ruI dhamma sukkaM jhANAi tattha aMtAI / niSvANasAhaNAI bhavakAraNamaharubAI // 5 // vyAkhyA-Arta raudraM dharmya zukla, tatra RtaM-duHkhaM tannimitto dRDhAdhyavasAyaH, Rte bhavamAta kliSTamityarthaH, hiMsAdyatiauryAnugataM raudra, zrutacaraNadharmAnugataM dharmya, zodhayatyaSTaprakAraM karmamalaM zucaM vA klamayatIti zuklam , amUni dhyAnAni vartante, adhunA phalahetutvamupadarzayati-tatra' dhyAnacatuSTaye 'antye' carame sUtrakramaprAmANyAddharmazakle ityarthaH, kiM ?-'nirvANasAdhane' iha nirvRtiH nirvANaM-sAmAnyena sukhamabhidhIyate tasya sAdhane-karaNe ityarthaH, tatazca-'aTTaiNaM tiriktagaI ruddajjhANeNa gammatI narayaM / dhammeNa devaloyaM siddhigaI sukkajhANeNaM ||1||ti yaduktaM tadapi na virudhyate, devagatisiddhigatyoH sAmAnyena sukhasiddheriti, athApi nirvANaM mokSastathApi pAramparyeNa dharmadhyAnasyApi tatsAdhanatvAdavirodha iti, tathA 'bhavakAraNamAtaraudre' iti tatra bhavantyasmin karmavazavartinaH prANina iti bhavaH-saMsAra eva, tathA'pyatra vyAkhyAnato vizeSapratipattiH(ttaH)tiryagnarakabhavagraha iti gAthArthaH // 5 // sAmprataM 'yathoddezastathA nirdeza' iti nyAyAdArtadhyAnasya svarUpAbhidhAnAvasaraH, tacca svaviSayalakSaNabhedatazcaturkI, uktaM ca bhagavatA vAcakamukhyena-"ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH // vedanAyAzca // viparItaM manojJAdInAM // nidAnaM ca // (tattvA0 a09 sU0 31-3233-34) ityAdi, tatrA''dyabhedapratipAdanAyAha amaNuSaNANaM sadAivisayavasthUNa dosamahalassa / dhaNiyaM vibhogaciMtaNamasaMpaogANusaraNaM ca // 6 // vyAkhyA-'amanojJAnAmiti manaso'nukUlAni manojJAni iSTAnItyarthaH na manojJAni amanojJAni teSAM, keSAmityata Aha-'zabdAdiviSayavastUnA'miti zabdAdayazca te viSayAzca, AdigrahaNAdvarNAdiparigrahaH, viSIdanti eteSu saktAH prANina iti viSayA indriyagocarA vA, vastUni tu tadAdhArabhUtAni rAsabhAdIni, tatazca-zabdAdiviSayAzca vastUni ceti vigrahastepAM, kiM ?-samprAptAnAM satAM 'dhaNiya' atyartha 'viyogacintana' viprayogacinteti yogaH, kathaM nu nAma mamaibhirvi Atena tiryaggatiH rauddhyAnena gamyate narakaH / dharmeNa devalokaH siddhigatiH zukladhyAnena // 1 // yogaH syAditi bhAvaH ?, anena vartamAnakAlagrahaH, tathA sati ca viyoge'samprayogAnusmaraNaM, kathamebhiH sadaiva samprayogAbhAva iti ?, anena cAnAgatakAlagrahaH, cazabdAt pUrvamapi viyuktAsamprayuktayorbahumatatvenAtItakAlagraha iti, kiMviziSTasya sata idaM viyogacintanAdyata Aha-dveSamalinasya' jantoriti gamyate, tatrAprItilakSaNo dveSastena malinasya-tadAkrAntamUrteriti gAthArthaH // 6 // uktaH prathamo bhedaH, sAmprataM dvitIyamabhidhitsurAha taha sUlasIsarogAiveyaNAe va(vi) jogapaNihANaM / tadasaMpabhogaciMtA tappaDiyArAjalamaNassa // 7 // vyAkhyA-'tatheti dhaNiyam-atyarthameva, zUlazirorogavedanAyA ityatra zUlazirorogI prasiddhau, AdizabdAccheparogAtaGkaparigrahaH, tatazca zUlazirorogAdibhyo vedanA 2, vedyata iti vedanA tasyAH, kiM ?-'viyogapraNidhAnaM' viyoge dRDhAdhyavasAya ityarthaH, anena vartamAnakAlagrahaH, anAgatamadhikRtyAha-'tadasamprayogacinte'ti tasyAH-vedanAyAH kathaJcidabhAve satyasamprayogacintA, kathaM punarmamAnayA AyatyAM samprayogo na syAditi ?, cintA cAtra dhyAnameva gRhyate, anena ca vartamAnAnAgatakAlagrahaNenAtItakAlagraho'pi kRta eva veditavyaH, tatra ca bhAvanA'nantaragAthAyAM kRtava, kiMviziSTasya sata idaM viyogaprANidhAnAdhata Aha-tatpratikAre-vedanApratikAre cikitsAyAmAkulaM-vyagraM mana:-antaHkaraNaM yasya sa tathAvidhastasya, viyogapraNidhAnAdyAtadhyAnamiti gAthArthaH // 7 // ukto dvitIyo bhedaH, sAmprataM tRtIyamupadarzayannAha ihANaM visayAINa veyaNAe ya rAgarattassa / aviyogajajhavasANaM taha saMjogAbhilAso y||8|| vyAkhyA-'iSTAnAM' manojJAnAM viSayAdInAmiti viSayAH-pUrvoktAH AdizabdAd vastuparigrahaH, tathA 'vedanAyAzca' Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 Avazyaka hAribhadrIyA iSTAyA iti vartate, kim ? - aviyogAdhyavasAnamiti yogaH, aviprayogadRDhAdhyavasAya iti bhAvaH anena vartamAnakAlagrahaH, tathA saMyogAbhilASazceti, tatra 'tatheti' dhaNiyamityanenAtyarthaprakAropadarzanArthaH, saMyogAbhilASaH - kathaM mamaibhirviSayAdibhirAyatyAM sambandha itIcchA, anena kilAnAgatakAlagraha iti vRddhA vyAcakSate, cazabdAt pUrvavadatItakAlagraha iti, kiMviziSTasya sata idamaviyogAdhyavasAnAdyata Aha-rAgaraktasya jantoriti gamyate, tatrAbhiSvaGgalakSaNo rAgastena raktasyatadbhAvitamUrteriti gAthArthaH // 8 // uktastRtIyo bhedaH, sAmprataM caturthamabhidhitsurAha - deviMdacakavahittaNAi guNaridvipasthaNamayaM / ahamaM niyANacitNamaNNANANugayamacaM // 9 // vyAkhyA - dIvyantIti devAH - bhavanavAsyAdayasteSAmindrAH - prabhavo devendrAH - camarAdayaH tathA cakraM - praharaNaM tena vijayAdhipatye vartituM zIlameSAmiti cakravartino - bharatAdayaH, AdizabdAdbaladevAdiparigrahaH amISAM guNaRddhayaH devendracakravartyAdiguNarddhayaH, tatra guNAH- surUpAdayaH Rddhistu vibhUtiH, tatprArthanAtmakaM tathAvyAmayamityarthaH, kiM tad ? - ' adharma' jaghanyaM 'nidAna citanaM' nidAnAdhyavasAyaH, ahamanena tapastyAgAdinA devendraH syAmityAdirUpaH, Aha- kimitIdamadhamam 1, ucyate, yasmAdajJAnAnugatamatyantaM tathA ca nAjJAnino vihAya sAMsArikeSu sukheSvanyeSAmabhilASa upajAyate, uktaM ca- 'ajJAnAndhAzcadulavanitApAGgavikSepitAste, kAme saktiM dadhati vibhavAbhogaGgArjane vA / vidvaccittaM bhavati ca mahat mokSakAdvaikatAnaM, nApaskandhe viTapini kaSatyaMsabhittiM gajendraH || 1 ||' iti gAthArthaH // 9 // uktazcaturtho bhedaH, sAmpratamidaM yathAbhUtasya bhavati yadvarddhanaM vedamiti tadetadabhidhAtukAma Aha-- eyaM cahiM rAmadosamohaMkiyassa jIvassa / bhaTTajjhANaM saMsAravadvaNaM tiriyagaimUlaM // 10 // vyAkhyA- 'etad' anantaroditaM 'caturvidhaM' catuSprakAraM 'rAgadveSamohAGkitasya' rAgAdilAJchitasyetyarthaH, kasya :'jIvasya' AtmanaH kim ? - ArtadhyAnamiti, tathA ca iyaM catuSTayasyApi kriyA, kiMviziSTamityata Aha- saMsAravarddhana - moghataH, tiryaggatimUlaM vizeSata iti gAthArthaH // 10 // Aha- sAdhorapi zUlavedanAbhibhUtasyAsamAdhAnAt tatpratikArakaraNe ca tadviprayogapraNidhAnApatteH tathA tapaHsaMyamAsevane ca niyamataH sAMsArikaduHkhaviyogapraNidhAnAdArtadhyAnaprAptiriti, atrocyate, rAgAdivazavartino bhavatyeva, na punaranyasyeti, Aha ca granthakAraH matssa u muNiNo sakammapariNAmajaNiya meyaMti / vatthussabhAvaciMtaNaparassa samaM sahatasya // 11 // vyAkhyA - madhye tiSThatIti madhyasthaH, rAgadveSayoriti gamyate, tasya madhyasthasya, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, madhyasthasyaiva netarasya, manyate jagatastrikAlAvasthAmiti munistasya muneH, sAdhorityarthaH, svakarmapariNAmajanitametat-zUlAdi, yacca prAkkarmavipariNAmidaivAdazubhamApatati na tatra paritApAya bhavanti santaH, uktaM ca paramamunibhiH - 'puSiM khalu bho ! kaDANaM kammANaM duJciNNANaM duSpaDikkaMtANaM veittA mokkho, natthi avedaittA, tavasA vA jhosaitte 'tyAdi, evaM vastusvabhAvacintana parasya 'samyak' zobhanAdhyavasAyena sahamAnasya sataH kuto'samAdhAnam ?, api tu dharmyamanidAnamiti vakSyatIti gAthArthaH // 11 // parihRta AzaGkAgataH prathamapakSaH, dvitIyatRtIyAvadhikRtyAha 1 pUrva khalu bhoH kRtAnAM karmaNAM duzrINAMnAM duSpratikrAntAnAM vedayitvA mokSo nAstya vedayitvA tapasA vA kSapayitvA kuNao va pasatthAlavaNassa paDiyAramadhpasAvajaM / tavasaMjamapaDhiyAraM ca sevabho dhammamaNiyANaM // 12 // vyAkhyA - kurvato vA, kasya ? - prazastaM - jJAnAdyupakArakam Alambyata ityAlambanaM pravRttinimittaM zubhamadhyavasAna mityarthaH, uktaM ca- 'kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM ca NItI aNusAra verasaM, sAlaMba sevI samuvei mokkhaM // 1 // ityAdi, yasyAsau prazastAlambanastasya kiM kurvata ityata Aha- 'pratIkAraM ' cikitsAlakSaNaM, kiMviziSTam ? - 'alpasAvadyam ' avadhaM - pApaM sahAvadyena sAvadyam, alpazabdo'bhAvavacanaH stokavacano vA, alpaM sAvadyaM yasminnasAvalpasAvadhastaM, dharmyamanidAnameveti yogaH, kutaH 1 - nirdoSatvAt, nirdoSatvaM ca vacanaprAmANyAd, uktaM ca- 'gIyattho jayaNAe kaDajogI kAraNaMmi niddoso' tItyAdyAgamasyotsargApavAdarUpatvAd, anyathA paralokasya sAdhayitumazakyatvAt, sAdhu caitaditi, tathA 'tapaHsaMyamapratikAraM ca sevamAnasye'ti tapaHsaMyamAveva pratikArastapaHsaMyamapratikAraH, sAMsArikaduHkhAnAmiti gamyate, taM ca sevamAnasya, cazabdAtpUrvoktapratikAraM ca kiM 1 - 'dharmya' dharmadhyAnameva bhavati, kathaM sevamAnasya ? - 'anidAna' miti kriyAvizeSaNaM, devendrAdinidAnarahitamityarthaH, Aha- kRtsnakarmakSayAnmokSo bhavatvitIdamapi nidAnameva, ucyate, satyametadapi nizcayataH pratiSiddhameva, kathaM 1- mokSe bhave ca sarvatra, nispRho munisattamaH / prakRtyA'bhyAsayogena, yata ukto jinAgame // 1 // iti, tathApi tu bhAvanAyAmapariNataM sattvamaGgIkRtya vyavahArata idamaduSTameva, anenaiva prakAreNa tasya 1 kariSyAmyacchittimathavAdhyetye tapaupadhAnayozrocaMsyAmi / gaNaM ca nItyA sArayiSyAmi sAlamba sevI samupaiti mokSam // 1 // gItArtho yatanayA kRtayogI kAraNe nirdoSaH. For Private Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 __ AvazyakahAribhadrIyA cittazuddheH kriyApravRttiyogAcetyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gAthArthaH // 12 // anye punarida gAthAdayaM catarbhedamaNyArtadhyAnamadhikRtya sAdhoH pratiSedharUpatayA vyAcakSate, na ca tadatyantasundaraM, prathamatRtIyapakSadvaye samyagAzaGkAyA evAnupapatteriti / Aha-uktaM bhavatA''rtadhyAnaM saMsAravarddhanamiti, tatkatham ?, ucyate-bIjatvAt , bIjatvameva darzayannAha rAgo doso moho ya jeNa saMsAraheyavo bhaNiyA / mahami ya te tiSiNavi to taM saMsArataruvIyaM // 13 // jyAkhyA-rAgo dveSo mohazca yena kAraNena 'saMsArahetavaH' saMsArakAraNAni 'bhaNitA' uktAH paramamunibhiriti gamyate, ca te 'trayo'pi'rAgAdayaHsaMbhavanti. yata evaM tatastata 'saMsAratarubIja' bhvvRksskaarnnmityrthH| Ahayadyevamoghata eva saMsAratarubIjaM tatazca tiryaggatimUlamiti kimarthamabhidhIyate ?, ucyate, tiryaggatigamananibandhanatvenaiva saMsAratarubIjamiti, anye tu vyAcakSate-tiryaggatAveva prabhUtasattvasambhavAt sthitibahutvAcca saMsAropacAra iti gAthArthaH // 13 // idAnImArtadhyAyino lezyAH pratipAdyante kAcoyanIlakAlAlessAo nnaaisNvilitttthaao| ajjhAgovagayassa kmmprinnaamjnnibhaatro||14|| vyAkhyA-kApotanIlakRSNalezyAH, kimbhUtAH?-'nAtisaMkliSTA' raudradhyAnalezyApekSayA nAtIvAzubhAnubhAvA bhavantIti kriyA, kasyetyata Aha-ArtadhyAnopagatasya, jantoriti gamyate, kiMnibandhanA etA ityata Aha-karmapariNAmajanitAH, tatra-'kRSNAdidravyasAcivyAt , pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // etAH karmodayAyattA iti gAthArthaH // 24 // Aha-kathaM punaroghata evA''rtadhyAtA jJAyata iti ?, ucyate, liGgebhyaH, tAnyevopadarzayannAha tassa'kaMdaNasoyaNaparidevaNatADaNAI liMgAI / ihANiviogAviogaviyaNAnimittAI // 15 // vyAkhyA-'tasya' ArtadhyAyinaH AkrandanAdIni liGgAni, tatrA''krandanaM-mahatA zabdena viravaNaM, zocanaM tvazruparipUrNanayanasya dainya, paridevanaM-punaH 2 kliSTabhASaNaM, tADanam-uraHziraHkuTTanakezaluzcanAdi, etAni 'liGgAni' cihnAni, amUni ca iSTAniSTaviyogAviyogavedanAnimittAni, taveSTaviyoganimittAni tathA'niSTAviyoganimittAni tathA vedanAnimittAni ceti gAthArthaH // 15 // kiM cAnyat niMdaha ya niyakayAI pasaMsai savimhao vibhuuiio| parathei tAsu rajaha sayajaNaparAyaNo hoi // 16 // vyAkhyA-nindati ca' kutsati ca 'nijakRtAni' AtmakRtAni alpaphalaviphalAni karmazilpakalAvANijyAdInyetadgamyate, tathA 'prazaMsati' stauti vahumanyate 'savismayaH' sAzcaryaH 'vibhUtI' parasampada ityarthaH, tathA 'prArthayate' abhilapati paravibhUtIriti, 'tAsu rajyate' tAsviti prAptAsu vibhUtipurAgaM gacchati, tathA 'tadarjanaparAyaNo bhavati' tAsAM-vibhUtInAmarjane-upAdAne parAyaNa-udyuktaH tadarjanaparAyaNa iti, tatazcaivambhUtobhavati, asAvapyArtadhyAyIti gAthArthaH // 16 // kiM ca saddAivisathagiddho saddhammaparammuho emAyaparo / jiNamayamaNaveSakhato vahai ami jhANami // 17 // vyAkhyA-zabdAdayazca te viSayAzca teSu gRddho-macchitaH kAsAvAnityarthaH, tathA saddharmaparAGmukhaH pramAdaparaH, tatra durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH saMzcAsau dharmazca saddharma:-kSAntyAdikazcaraNadharmo gRhyate tataH parAGmukhaH, 'pramAdaparaH' madyAdipramAdAsaktaH, 'jinamatamanapekSamANo vartate ArtadhyAne' iti tatra jinAH-tIrthakarAsteSAM matam-AgamarUpaM pravacanamityarthaH tadanapekSamANaH-tannirapekSa ityarthaH, kim ?-varttate ArtadhyAne iti gAthArthaH // 17 // sAmpratamidamArtadhyAnaM sambhavamadhikRtya yadanugataM yadanarha vartate tadetadabhidhitsurAha tadavirayadesavirayA pamAyaparasaMjayANugaM jhANaM / sabappamAyamUlaM vajeyatra jahajaNeNaM // 18 // vyAkhyA-'tad' ArtadhyAnamiti yogaH, 'aviratadezaviratapramAdaparasaMyatAnuga'miti tatrAviratA-mithyAdRSTayaH samyadRSTayazca dezaviratA:-ekavyAdhaNuvratadharabhedAH zrAvakAH pramAdaparA:-pramAdaniSThAzca te saMyatAzca 2 tAnanugacchatIti vigrahaH, navApramattasaMyatAniti bhAvaH, idaM ca svarUpataH sarvapramAdamUlaM vartate, yatazcaivamato 'varjayitavyaM' parityajanIya, kena ?-'yatijanena' sAdhulokena, upalakSaNatvAt zrAvakajanena, parityAgArhatvAdevAsyeti gAthArthaH // 18 // uktamArtadhyAnaM, sAmprataM saidradhyAnAvasaraH, tadapi caturvidhameva, tadyathA-hiMsAnuvandhi mRSAnubandhi steyAnubandhi viSayasaMrakSaNAnubandhi ca, uktaM comAkhAtivAcakena-"hiMsA'nRtasteyaviSayasaMrakSaNebhyo raudra"mityAdi ( tattvArthe a0 9-sU0 36) // tatrA''dyabhedapratipAdanAyAha satsavahayehabaMdhaNaDahaNaMkaNamAraNAipaNihANaM / aikohaggahadhatthaM nigviNamaNaso'hamavivAgaM // 19 // vyAkhyA-sattvA-ekendriyAdayaH teSAM padhavedhavandhanadahanAGkanamAraNAdipraNidhAnaM tatra vadhaH-tADanaM karakazalatAdibhiH Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 AvazyakahAribhadrIyA vedhastu nAsikAdivedhana kIlikAdibhiH bandhana-saMyamanaM rajjunigaDAdibhiH dahanaM-pratItamulmukAdibhiH aGkana-lAJchanaM zvagAlacaraNAdibhiH mAraNaM-prANaviyojanamasizaktikuntAdibhiH, AdizabdAdAgADhaparitApanapATanAdiparigrahaH, eteSu praNidhAnam-akurvato'pi karaNaM prati dRDhAdhyavasAnamityarthaH, prakaraNAd raudradhyAnamiti gamyate, kiMviziSTaM praNidhAnam ?'atikrodhagrahagrastam' atIvotkaTo yaH krodhA-roSaH sa evApAyahetutvAdraha iva grahastena prastam-abhibhUtaM, krodhagrahaNAca mAnAdayo gRhyante, kiMviziSTasya sata idamityata Aha-nighRNamanasaH' nighRNaM-nirgatadayaM mana:-cittamantaHkaraNaM yasya sa nirpaNamanAstatya, tadeva vizeSyate-'adhamavipAka'miti adhamA-jaghanyo narakAdiprAptilakSaNo vipAkA-pariNAmo yasya tattathAvidhamiti gAthArthaH // 19 // uttara prathamo bhedaH, sAmprataM dvitIyamamidhirasurAha pisuNAsambhAsambhUSabhUSamApAipaNapaNihANaM / mAyASiNobhasaMbhaNaparassa pacchApAvatsa // 20 // vyAsyA-'pizunAsabhyAsatabhUtapAtAdivacanapraNidhAna'mityatrAniSTatya sUcakaM pizunaM pizunamaniSTasUcaka 'pizuna sUcaka vidu'riti vacanAt, sabhAyAM sAdhu sabhyaM na sampamasabhya-jakAramakArAdi na satamasatamanRtamityarthaH, taba vyavahAranayadarzanenopAdhibhedatanidhA, tapathA-abhUtonAvanaM bhUtanihavo'rthAntarAbhidhAnaM ceti, tatrAbhUtodAvana yathAsarvagato'yamAtmetyAdi, bhUtanihavastu nAstyevAtmetyAdi, gAmavamityAdi avato'rthAntarAbhidhAnamiti, bhUtAnAM-sasthAnAmupadhAto yasmin tabhUtopaghAtaM, chinchi bhinddhi vyApAdaya ityAdi, AdizabdaH pratibhedaM svagatAnekabhedarzanArthI, yathApizunamanekadhA'niSTasUcakamityAdi, tatra pizunAdivacaneSvapravartamAnasyApi pravRtti prati praNidhAnaM-dRDhAdhyavasAnalakSaNaM, raudradhyAnamiti prakaraNAgamyate, kiMviziSTasya sata ityata Aha-mAyA-nikRtiH sA'syAstIti mAyAvI tasya mAyAvinopaNijAde, tathA 'atisandhAnaparasya' parapazcanApravRttasya,anenAzeSeSvapi pravRttimapyA(syA)ha, tathA 'pracchannapApasya' kUTaprayogakAriNastasyaiva, athavA dhigjAtikakutIthikAderasadbhUtaguNaM guNavantamAtmAnaM khyApayataH, tathAhi-guNarahitamapyAramAna yo guNavanta khyApayati na tasmAdaparaH pracchannapApo'stIti gaathaarthH||20|| ukto dvitIyo bhedaH, sAmprataM tRtIyamupadarzayati taha tighakohalohAralasa bhUgovadhAyaNamaNaja / paravabaharaNavisaM paraloyAvAniravekvaM // 21 // vyAkhyA-tathAzabdo vAdhyavasAyaprakArasAhazyopadarzanArthI, tInau-utkaTau tau krodhalobhI ca 2 tAbhyAmAkulAabhibhUtastasya, jantoriti gamyate, kiM ?-'bhUtopahananamanArya'miti hanyate'neneti hananam upa-sAmIpyena hananam upahananaM bhUtAnAmupahananaM bhUtopahananam , ArAdyAtaM sarvaheyadharmebhya ityAya nA''rthamanArya, kiM tadevaMvidhamityata Aha-paradravyaharaNacita, raudrayAnamiti gampate, pareSAM dravya 2 sacittAdi tadviSaya haraNacitta 2 paradravyaharaNacitta, tadeva vizeSyatekimbhUtaM tadityata Aha-paralokApAyanirapekSa'miti, tatra paralokApAyA:-narakagamanAdayasta bhirapekSamiti gAthArthaH // 21 // kastRtIyo bhedA, sAmprataM caturtha bhedamupadarzayannAha sadAivisayasAhaNaNasArakmaNaparAyaNamaNiDaM / samAbhisaMkaNaparopAyakalusArakaM cittaM // 22 // vyAkhyA-zabdAdayazca te viSayAzca zabdAdiviSayAsteSAMsAdhanaM kAraNa zabdAdiviSayasAdhanaM ca (tacca) taddhanaM ca zabdA. diviSayasAdhanadhanaM tatsaMrakSaNe-tatparipAlane parAyaNam-udyuktamiti vigrahaH,tathA'niSTaM-satAmanabhilaSaNIyamityarthaH, idameva vizeSyate-sarveSAmabhizaGkanenAkulamiti saMbadhyate-na vidmaH kaH kiM kariSyatItyAdilakSaNena, tasmAtsarveSAM yathAzaktyopaghAta eva zreyAnityevaM paropaghAtena ca, tathA kaluSayantyAtmAnamiti kaluSA:-kaSAyAstairAkulaM-vyA yat tat tathocyate, cittam-antaHkaraNaM, prakaraNAdraudradhyAnamiti gamyate, iha ca zabdAdiviSayasAdhanaM dhanavizeSaNaM kila zrAvakasya caityadhanasaMrakSaNe na raudradhyAnamiti jJApanArthamiti gAthArthaH // 22 // sAmprataM vizeSaNAbhidhAnagarbhamupasaMharanAha ya karaNakAraNANumahabisayamaNucitaNaM cambheyaM / avirayadesAsaMjayajaNamaNasaMseviyamahaNaM // 23 // vyAkhyA-'iya' evaM karaNaM svayameva kAraNamanyaiH kRtAnumodanamanumatiH karaNaM ca kAraNaM cAnumatizca karaNakAraNAnumatayaH etA eva viSayA-gocaro yasya tatkaraNakAraNAnumativiSayaM, kimidamityata Aha-'anucintanaM' paryAlocanamityarthaH, 'caturbheda' iti hiMsAnubandhyAdi catuSprakAraM, raudradhyAnamiti gamyate, adhunedameva svAmidvAreNa nirUpayati-aviratAH-samyagdRSTayaH, itare ca dezAsaMyatA:-zrAvakA, anena sarvasaMyatavyavacchedamAha, aviratadezAsaMyatA eva janAH 2 teSAM manAMsi-cittAni taiH saMsevitaM, saJcintitamityarthaH, manograhaNamityatra dhyAnacintAyAM pradhAnAGgakhyApanArtham, 'adhanya'mityazreyaskaraM pApaM nindyamiti gAthArthaH // 23 // adhunedaM yathAbhUtasya bhavati yavarddhanaM cedamiti tadetadabhidhAtukAma Aha evaM caravihaM rAgadosamohAyakassa jIvassa roijmANaM saMsAravaddhaNaM narayagaimUlaM // 25 // vyAkhyA-'etad' anantarotaM caturvidhaM catuSprakAraM rAgadveSamohAGkitasya Akulasya veti pAThAntaraM, kasya 1-'jIvasya' Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvazyakahAribhadrIyA AtmanaH, kiM ?-raudradhyAnamiti, iyamatra catuSTayasyApi kriyA, kiMviziSTamidamityata Aha-'saMsAravarddhanam' oghataH 'narakagatimUlaM' vizeSata iti gAthArthaH // 24 // sAmprataM raudradhyAyino lezyAH pratipAdyante kAvoyanIlakAlA lesAo tishvsNkilihaao| rohajhANovagayassa kammapariNAmajaNiyAo // 25 // vyAkhyA-pUrvavad vyAkhyeyA, etAvA~stu vizeSa:-tIvrasaMkliSTAH-atisaMkliSTA etA iti, Aha-kathaM punaH raudradhyAyI jJAyata iti ?, ucyate, liGgebhyaH, tAnyevopadarzayati liMgAI tassa ussaNNabahulanANAvihAmaraNadosA / tesi ciya hiMsAisu bAhirakaraNovauttassa // 26 // vyAkhyA-'liGgAni' cihnAni 'tasya' raudradhyAyinaH, 'utsannavahulanAnAvidhAmaraNadoSA' ityatra doSazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, utsannadoSaH bahuladopaH nAnAvidhadoSaH AmaraNadoSazceti, tatra hiMsAnubandhyAdInAmanyatarasmin pravartamAna utsannam-anuparataM bAhulyena pravartate ityutsannadopaH, sarveSvapi caivameva pravartata iti bahuladoSaH, nAnAvidheSu tvaktvakSaNanayanotkhananAdiSu hiMsAdhupAyedhvasa kRdapyevaM pravartata iti nAnAvidhadoSaH, mahadApadgato'pi svataH mahadApadgate'pi ca pare AmaraNAdasaJjAtAnutApaH kAlasaukarikavad api tvasamAptAnutApAnuzayapara ityAmaraNadoSa iti teSveva hiMsAdiSu, AdizabdAnmRpAvAdAdiparigrahaH, tatazca teSveva hiMsAnuvandhyAdiSu caturbhedeSu, kiM ?-bAhyakaraNopayuktasya sata utsannAdidoSaliGgAnIti, bAhyakaraNazabdeneha vAkkAyau gRhyete, tatazca tAbhyAmapi tIvramupayuktasyeti gAthArthaH // kiM ca-- paravasaNaM ahinaMdai niravekkho nihao niraNutAvo / harisijjai kayapAvo rojjhANovagayacitto // 27 // vyAkhyA-ihA''tmavyatirikto yo'nyaH sa parastasya vyasanam-Apat paravyasanaM tad 'abhinandati' atikliSTacittatvAdvahu manyata ityarthaH, zobhanamidaM yadetaditthaM saMvRttamiti, tathA 'nirapekSa' ihAnyabhavikApAyabhayarahitaH, tathA nirgatadayo nirdayaH, parAnukampAzUnya ityarthaH, tathA nirgatAnutApo niranutApA, pazcAttAparahita iti bhAvaH, tathA kiMca-'haSyate' kRtapApaH' nirtitapApaH siMhamArakavat, ka ityata Aha-raudradhyAnopagacitta iti, amUni ca liGgAni vartanta iti gAthArthaH // 27 // uktaM raudradhyAnaM, sAmprataM dharmadhyAnAvasaraH, tatra tadabhidhitsayaivAdAvidaM dvAragAthAdvayamAha jhANassa bhAvaNAo desaM kAlaM tahA''saNavisesaM / laMbaNaM karma jhAiyavayaM je ya jhAyAro // 28 // tatto'NuppehAo lessA liMga phalaM ca nAUNaM / dhamma sAija muNI taggayajogo to mukaM // 29 // vyAkhyA-dhyAnasya' prAgnirUpitazabdArthasya, kiM ?-'bhAvanA' jJAnAdyAH, jJAtveti yogaH, kiM ca-'deza' taducitaM, kAlaM tathA AsanavizeSa taducitamiti, 'Alambana' vAcanAdi, 'krama' manonirodhAdi, tathA 'dhyAtavyaM' dhyeyamAjJAdi, tathA ye ca 'dhyAtAraH' apramAdAdiyuktAH, tataH "anuprekSA' dhyAnoparamakAlabhAvinyo'nityatvAdyAlocanArUpAH, tathA 'lezyA:' zuddhA eva, tathA 'liGgaM' zraddhAnAdi, tathA 'phalaM' suralokAdi, cazabdaH svagatAnekabhedapradarzanaparaH, etad jJAtvA, kiM ?'dharmyam' iti dharmadhyAnaM dhyAyenmuniriti, 'tatkRtayogaH' dharmadhyAnakRtAbhyAsaH, 'tataH' pazcAt zukladhyAnamiti gaathaadvysmaasaarthH|| 28-29 // vyAsArtha tu pratidvAraM granthakAraH svayameva vakSyati, tatrA''dyadvArAvayavArthapratipAdanAyAha puSvakayabhAso bhAvaNAhi mANasta jogNayamuveda / tAmo ya nANadasaNacarittaveraggajaNiyAbho // 30 // vyAkhyA-pUrva-dhyAnAt prathamaM kRtaH-nirvartito'bhyAsaH-AsevanAlakSaNo yena sa tathAvidhaH, kAbhiH pUrvakRtAbhyAsa: ?-'bhAvanAbhiH' karaNabhUtAbhiH bhAvanAsu vA-bhAvanAviSaye pazcAdU 'dhyAnasya adhikRtasya 'yogyatAm anurUpatAm 'upaiti' yAtItyarthaH, 'tAzca' bhAvanA jJAnadarzanacAritravairAgyaniyatA vartante, niyatAH-paricchinnAH pAThAntaraM vA janitA iti gAthArthaH // 30 // sAmprataM jJAnabhAvanAsvarUpaguNadarzanAyedabhAha gANe NicambhAso kuNai maNodhAraNaM visuddhiM ca / nANaguNamuNiyasAro to sAi sunishclmiibho||31|| vyAkhyA-'jJAne' zrutajJAne, nitya-sadA abhyAsa:-AsevanAlakSaNaH 'karoti' nirvartayati, kiM ?-manasa:-antaHkaraNasya, cetasa ityarthaH, dhAraNam-azubhavyApAranirodhenAvasthAnamiti bhAvanA, tathA 'vizuddhiM ca tatra vizodhanaM vizuddhiH, sUtrArthayoriti gamyate, tAM, cazabdAdbhavanirvedaM ca, evaM 'jJAnaguNamuNitasAra' iti jJAnena guNAnAM-jIvAjIvAzritAnAM 'guNaparyAyavat dravya'miti (tattvA0 a0 5 sU0 37) vacanAt paryAyANAM ca tadavinAbhAvinAM muNitaH-jJAtaH sAra:paramArtho yena sa tathocyate, jJAnaguNena vA-jJAnamAhAtmyeneti bhAvaH jJAtaH sAro yena, vizvasyeti gamyate, sa tathAvidhA, tatazca pazcAd dhyAyati' cintayati, kiMviziSTaH san ?-suSTu-atizayena nizcalA-niSpakampA samyagjJAnato'nyathApravRttikamparahiteti bhAvaH matiH-buddhiryasya sa tathAvidha iti gAthArthaH / / 31 // uktA jJAnabhAvanA, sAmprataM darzanabhAvanA. svarUpaguNadarzanArthamidamAhasakAidosarahimao psmthejaaigunngnnoveo| hoi asaMmUDhamaNo dasaNasuddhI' jhANaM mi // 32 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-'zaGkAdidoparahitaH' zaGkanaM-zaGkA, AdizabdAt kAsAdiparigrahaH, uktaM ca-'zaGkAkAGkSAvicikitsA'nya. dRSTiprazaMsAparapASaNDasaMstavAH samyagdRSTeraticArAH ( tattvA0 a0. sU0 18) iti, eteSAM ca svarUpaM pratyAkhyAnAdhyayane nyakSeNa vakSyAmaH, tatra zaGkAdaya eva samyaktvAkhyaprathamaguNAticAratvAt doSAH zaGkAdidopAstaiH rahitaH-tyaktaH, uktadoparahitatvAdeva, kiM ?-praza(zra)masthairyAdiguNagaNopetaH' tatra prakarSeNa zramaH prazramaH-khedaH, sa ca svaparasamayatattvAdhigamarUpaH, sthairya tu jinazAsane niSprakampatA, AdizabdAtprabhAvanAdiparigrahaH, uktaM ca-'saparasamayakosallaM thirayA jiNasAsaNe pabhAvaNayA / AyayaNaseva bhattI daMsaNadIvA guNA paMca // 1 // ' prazramasthairyAdaya eva guNAsteSAM gaNaH-samUhastenopeto-yukto / prazamAdinA sthaiyAdinAca guNagaNenopetaH 2, tatra prazamAdiguNagaNaH-prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNaH, sthairyAdistu darzita eva, ya itthambhUtaH asau bhavati 'asammUDhamanAH' tattvAntare'bhrAntacitta ityarthaH, 'darzanazuddhyA' uktalakSaNayA hetubhUtayA, kka ?-dhyAna iti gAthArthaH // 32 // uktA darzanabhAvanA, sAmprataM cAritra bhAvanAsvarUpaguNadarzanAyedamAha mavakammANAyANaM porANaviNijjara subhAyANaM / cArittabhAvaNAemANamayatteNa ya samei // 33 // vyAkhyA-navakarmaNAmanAdAna'miti navAni-upacIyamAnAni pratyagrANi bhaNyante, kriyanta iti karmANi-jJAnAva. raNIyAdIni teSAmanAdAnam-agrahaNaM cAritrabhAvanayA 'sameti' gacchatIti yogaH, tathA 'purANavinirjarAM' cirantanakSapaNA. 1 svaparasamayakauzalaM sthiratA jinazAsane prabhAvanA / AyatanasevA bhaktiH darzanadIpakA guNAH paJca // 1 // mityarthaH, tathA zubhAdAna'miti zubhaM-puNyaM sAtasamyaktvahAsyaratipuruSavedazubhAyurnAmagotrAtmakaM tasyA''dAnaM--grahaNaM, kiM ?-'cAritrabhAvanayA' hetubhUtayA, dhyAnaM ca cazabdAnnavakarmAnAdAnAdi ca 'ayatnena' aklezena 'sameti' gacchati prApnotItyarthaH / tatra cAritrabhAvanayeti ko'rthaH ?-'cara gatibhakSaNayoH' ityasya 'artilUdhUsUkhanisahicara itran' (pA0 3-2184) itItranpratyayAntasya caritramiti bhavati, carantyananditamaneneti caritraM-kSayopazamarUpaM tasya bhAvazcAritram, etaduktaM bhavati-ihAnyajanmopAttASTavidhakarmasaJcayApacayAya caraNabhAvazcAritramiti, sarvasAvadyayogavinivRttirUpA kriyA ityarthaH, tasya bhAvanA-abhyAsazcAritrabhAvaneti gAthArthaH // 33 // uktA cAritrabhAvanA, sAmprataM vairAgyabhAvanAsvarUpaguNadarzanArthamAha suvidiyajagarasabhAvo nissaMgo nibhao nirAso ya / veraggabhAviyamaNo jhANami sunicalo hoi // 34 // vyAkhyA-suptu-atIva viditaH-jJAto jagataH-carAcarasya, yathokta-'jaganti jaGgamAnyAhurjagad jJeyaM carAcaram' svo bhAvaH svabhAvaH,-'janma maraNAya niyataM vandhurduHkhAya dhanamanirvRtaye / tannAsti yanna vipade tathApi loko niraalokH||1||' ityAdilakSaNo yena sa tathAvidhaH, kadAcidevambhUto'pi karmapariNativazAtsasaGgo bhavatyata Aha-'niHsaGgaH' viSayajasnehasaGgarahitaH, evambhUto'pi ca kadAcitsabhayo bhavatyata Aha-'nirbhayaH' ihalokAdisaptabhayavipramuktaH, kadAcidevambhUto'pi viziSTapariNatyabhAvAtparalokamadhikRtya sAzaMso bhavatyata Aha-'nirAzaMsazca' ihaparalokAzaMsAvipramuktaH, cazabdAttathAvidhakrodhAdirahitazca, ya evaMvidho vairAgyabhAvitamanA bhavati sa khalvajJAnAdyupadravarahitatvAd dhyAne sunizcalo bhavatIti gAthArthaH // 34 // uktA vairAgyabhAvanA / mUladvAragAthAdvaye dhyAnasya bhAvanA iti vyAkhyAtam , adhunA dezadvAravyAcikhyAsayA''ha nicaM ciya juvaipasUnapuMsagakusIlavajiyaM jahaNo / ThANaM viyaNaM bhaNiyaM visesao jhANakAlaM mi // 35 // vyAkhyA-'nityameva' sarvakAlameva, na kevalaM dhyAnakAla iti, kiM ?-'yuvatipazunapuMsakakuzIlaparivarjitaM yateH sthAna vijanaM bhaNita'miti, tatra yuvatizabdena manuSyastrI devI ca parigRhyate, pazuzabdena tu tiryakstrIti napuMsaka-pratIta kutsitaM-ninditaM zIlaM-vRttaM yeSAM te kuzIlAH, te ca tathAvidhA dyUtakArAdayaH, uktaM ca-'jUiyarasolameMThA vaTTA ubhAyagAdiNo je ya / ee hoMti kusIlA vajjeyavA payatteNaM // 1 // yuvatizca pazuzcetyAdi dvandvaH, yuvatyAdibhiH pari-samantAt varjitaM-rahitamiti vigrahaH, yateH-tapasvinaH sAdho, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti sAdhvyAzca yogyaM yatinapuMsakasya ca, kiM ?-sthAnam-avakAzalakSaNaM, tadeva vizeSyate-yuvatyAdivyatiriktazeSajanApekSayA vigatajanaM vijanaM bhaNitam-uktaM tIrthakaragaNadharaizcedamevambhUtaM nityameva, anyatra pravacanoktadoSasambhavAta, vizeSato dhyAnakAla ityapariNatayogAdinA'nyatra dhyAnasyA''rAdhayitumazakyatvAditi gaathaarthH|| 35 // itthaM tAvadapariNatayogAdInAM sthAnamuktam , adhunA pariNatayogAdInadhikRtya vizeSamAha thirakayajogANaM puNa muNINa jhANe sunicalamaNANaM gAmaMmi jaNAipaNe supaNe rapaNe va Na viseso // 36 // ghRtakArAH kalAlA mepaThAzcahA bahAmakA ityAdayo ye ca / ete bhavanti kuzIlA barjayitavyAH prayatnena // 1 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-tatra sthirA-saMhananadhRtibhyAM balavanta ucyante, kRtA-nirvartitA abhyastA itiyAvat , ke ?-yujyanta iti bogAH-jJAnAdibhAvanAvyApArAH sattvasUtratapaHprabhRtayo vA yaiste kRtayogAH, sthirAzca te kRtayogAzceti vigrahasteSAm , aba ca sthirakRtayogayozcaturbhaGgI bhavati, tadyathA-'thireNAmege No kayajoge'ityAdi, sthirAvA-paunaHpunyakaraNena paricitAH kRtA yogA yaiste tathAvidhAsteSAM, punaHzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi?-tRtIyabhaGgavatAM na zeSANAM, svabhyastayogAnAM vA munInAmiti, manyante jIvAdIna padArthAniti munayo-vipazcitsAdhavasteSAM ca, tathA dhyAne-adhikRta eva dharmadhyAne suA-atizayena nizcalaM-niSprakampaM mano yeSAM te tathAvidhAsteSAm , evaMvidhAnAM sthAnaM prati grAme janAkIrNe zUnye'raNye vA na vizeSa iti, tatra grasati buddhyAdIna guNAn gamyo vA karAdInAmiti grAmaH-sannivezavizeSaH, iha 'ekalahaNe tajjAtIyagrahaNA'nagarakheTakarvaTAdiparigraha iti, janAkIrNe-janAkule grAma evodyAnAdau vA, tathA zUnye tasminnevAraNye vA kAntAre veti, vA vikalpe, na vizeSo-na bhedaH, sarvatra tulyabhAvatvAtpariNatatvAtteSAmiti gAthArthaH // 36 // yatazcaiva jo (to) jattha samAhANaM hoja maNovayaNakAyajogANaM / bhUovaroharahio so vesojhAyamANassa // 37 // eva tadaktaM tataH tasmAtkAraNAd 'yatra' grAmAdau sthAne 'samAdhAna' svAsthyaM bhavati' jAyate, kepAmityata Aha-'manovAkAyayogAnAM' prAgnirUpitasvarUpANAmiti, Aha-manoyogasamAdhAnamastu, vAkAyayogasamAdhAnaM tatra kopayujyate ?, na hi tanmayaM dhyAnaM bhavati. atrocyate, tatsamAdhAnaM tAvanmanoyogopakAraka, dhyAnamapi ca tadAtmakaM bhavatyeva, yathoktam-evaMvihA girA me vattavA erisI na vattavA / iya veyAliyavakkassa bhAsao vAigaM jhANaM // 1 // ' tathA'susamAhiyakarapAyassa akaje kAraNaMmi jayaNAe / kiriyAkaraNaM jaM taM kAiyajhANaM bhave jaiNo // 2 // na cAtra samAdhAnamAtrakAritvameva gRhyate, kintu bhUtoparodharahitaH, tatra bhUtAni-pRthivyAdIni uparodhaH-tatsaGghaTanAdilakSaNaH tena rahitaH-parityakto yaH 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAda'anRtAdattAdAnamaithunaparigrahAdyuparodharahitazca sa dezo'dhyAyataH cintayatA, ucita iti zeSaH, ayaM gAthArthaH // 37 // gataM dezadvAram, adhunA kAladvAramabhidhitsurAha kAlo'vi sociya jahiM jogasamAhANamuttamaM lahaha / na u divasanisAvelAiniyamaNaM mAiNo bhaNiyaM // 18 // vyAkhyA-kalana kAlaH kalAsamUho vA kAlaH, sa cArddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu candrasUryagatikriyopalakSito divasAdiravaseyaH, apizabdo dezAniyamena tulyatvasambhAvanArthaH, tathA cAha-kAlo'pi sa eva, dhyAnocita iti gamyate, 'yatra' kAle 'yogasamAdhAna' manoyogAdisvAsthyam 'uttama pradhAnaM 'labhate' prApnoti, 'na tu' na punarnaiva ca, tuzabdasya punaHzabdArthatvAdevakArArthatvAdvA, kiM ?-divasanizAvelAdiniyamanaM dhyAyino bhaNitamiti, divasanize pratIte, velA sAmAnyata eva, tadekadezo muhUrtAdiH, AdizabdAt pUrvAhAparAhlAdirA yA etanniyamanaM divaivetyAdilakSaNaM, dhyAyinaH-sattvasya bhaNitamuktaM tIrthakaragaNadharaiveti gAthArthaH // 38 // gataM kAladvAra, sAmpratamAsanavizeSadvAraM vyAci evaMvidhAH gIrmayA vaktavyeDazI na vaktavyA / iti vicAritavAkyasya bhASamANasya vAcikaM dhyAnam ||1||susmaahitkrpaadsyaakaary kAraNe ytnyaa| kriyAkaraNaM yattarakAyika bhavena yateH dhyAnaM // 2 // jazciya dehAvasthA jiyA Na jhANovarohiNI hoi / jhAijA tadavastho Thimao nisaNNo nivaNNo vA // 39 // vyAkhyA-ihaiva yA kAcid 'dehAvasthA' zarIrAvasthA niSaNNAdirUpA, kiM-'jitA' ityabhyastA ucitA vA, tathA'nuSThIyamAnA 'na dhyAnoparodhinI bhavati' nAdhikRtadharmadhyAnapIDAkarI bhavatItyarthaH, 'dhyAyet tadavastha iti saivAvasthA yasya sa tadavasthaH, tAmeva vizeSataH prAha-'sthitaH' kAyotsargeNeSannatAdinA 'niSaNNaH' upaviSTo vIrAsanAdinA nirviNNaH sanniviSTo daNDAyatAdinA 'vA' vibhASAyAmiti gaathaarthH||39||aah-kiN punarayaM dezakAlAsanAnAmaniyama iti !, atrocyate, sajAsu vamANA muNao jaM desakAlacedvAsu / varakevalAilAbhaM pattA bahuso samiyapAvA // 40 // vyAkhyA-'sarvAsu' ityazeSAsu, dezakAlaceSTAsu iti yogaH, ceSTA dehAvasthA, ki ?-'vartamAnAH' avasthitAH, ke ?'munayaH' prAgnirUpitazabdArthAH 'yad' yasmAtkAraNAt , kiM ?-varaH-pradhAnazcAsau kevalAdilAbhazca 2 taM prAptA iti, AdizabdAnmanaHparyAyajJAnAdiparigrahaH, kiM sakRdeva prAptAH ?, na, kevalavarja 'bahuzaH' anekazaH, kiMviziSTAH ?--'zAntapApA' tatra pAtayati narakAdiSviti pApaM zAntam-upazamaM nItaM pApaM yaiste tathAvidhA iti gAthArthaH // 40 // . to desakAlaceThAniyamo jhANassa nasthi samayaMmi / jogANa samAhANaM jaha hoi tahA (pa)yaiyavaM // 1 // vyAkhyA-yasmAditi pUrvagAthAyAmuktaM tena sahAsyAbhisambandhaH, tasmAddezakAlaceSTAniyamo dhyAnasya 'nAsti' na vidyate, ka ?-samaye' Agame, kintu 'yogAnAM' manaHprabhRtInAM 'samAdhAna' pUrvoktaM yathA bhavati tathA (pra) 'yatitavyaM' (pra)yatnaH kArya ityatra niyama eveti gAthArthaH // 41 // gatamAsanadvAram, adhunA'' lambanadvArAvayavArthapratipAdanAyAha Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 AvazyakahAribhadrIyA bhAlaMbaNAI vaaynnpucchnnpriyttttnnaannucitaao| sAmAiyAiyAI saddhammAvassayAI ca // 42 // vyAkhyA-iha dharmadhyAnArohaNArthamAlambyanta ityAlambanAni 'vAcanApraznaparAvartanAnucintA' iti tatra vAcana vAcana vineyAya nirjarAyai sUtrAdidAnamityarthaH, zaGkite sUtrAdau saMzayApanodAya gurupracchanaM prazna iti, parAvartanaM tu pUrvAdhItasyaiva sUtrAderavismaraNanirjarAnimittamabhyAsakaraNamiti, anucintanam acintA manasaivAvismaraNAdinimittaM sUtrAnusmaraNamityarthaH, vAcanA ca praznazcetyAdi dvandvaH, etAni ca zrutadharmAnugatAni vartante, tathA sAmAyikAdIni saddharmAvazyakAni ceti, amuni tu caraNadhamAnugatAni vatente, sAmAyikamAdau yeSAM tAni sAmAyikAdIni, tatra sAmAyika pratItama, AdizagdAnmukhavastrikApratyupekSaNAdilakSaNasakalacakravAlasAmAcArIparigraho yAvat punarapi sAmAyikamiti, etAnyeva vidhivadAsevyamAnAni santi-zobhanAni santi ca tAni cAritradharmAvazyakAni ceti vigrahaH, AvazyakAni-niyamataH karaNIyAni, caH samuccaye iti gAthArthaH // 42 // sAmpratamamISAmevA''lambanatve niSandhanamAha visamaMmi samArohaha davadavAlaMbaNo jahA puriso| suttAikayAlaMbo taha mANavara samAruhaha // 13 // vyAkhyA-'viSame nimne duHsaJcare 'samArohati' samyagapariklezenovaM yAti, kaH ?-dRDhaM-balabadravyaM rajjyAdyAlambanaM yasya sa tathAvidhaH, yathA 'puruSaH' pumAn kazcit , 'sUtrAdikRtAlambanaH' vAcanAdikRtAlambana ityarthaH, 'tathA' tenaiva prakAreNa 'dhyAnavaraM' dharmadhyAnamityarthaH, samArohatIti gAthArthaH // 43 // gatamAlambanadvAram, adhunA kramadvArAvasaraH, tatra lAghavArtha dharmasya zuklasya ca (taM) pratipAdayannAha mANappaDivattikamo hoi mnnojognigghaaiio| bhavakAle kevAleNo sesANa jahAsamAhIe // 4 // dhyAna-prAgnirUpitazabdArtha tasya pratipattikrama iti samAsaH, pratipattikramaH-pratipattiparipATyabhidhIyate. saca bhavati manoyoganigrahAdiH, tatra prathamaM manoyoganigrahaH tato vAgyoganigrahaH tataH kAyayoganigraha iti, kimayaM sAmAnyena sarvathaivetthambhUtaH kramo ?, na, kintu bhavakAle kevalinaH, atra bhavakAlazabdena mokSagamanapratyAsannaH antarmuhUrtapramANa eva zailezyavasthAntargataH parigRhyate, kevalamasyAstIti kevalI tasya, zukladhyAna evAyaM kramaH, zeSasyAnyasya dharmadhyAnapratipatturyogakAlAvAzritya kiM ?-'yathAsamAdhine ti yathaiva svAsthyaM bhavati tathaiva pratipattiriti gAthArthaH // 44 // gataM kramadvAram , idAnIM dhyAtavyamucyate, taccaturbhedamAjJAdiH, uktaM ca-"AjJA'pAyavipAkasaMsthAnavicayAya dharmya' (tattvAthai a09 sU0 37 ) mityAdi, tatrA''dyabhedapratipAdanAyAha suniuNamaNAiNihaNaM bhUyahiyaM bhUyabhAvaNamahagcha / amiyamajiyaM mahatthaM mahANubhAvaM mahAvisayaM // 45 // vyAkhyA-suSTu-atIva nipuNA-kuzalA sunipuNA tAm, AjJAmiti yogaH, naipuNyaM punaH sUkSmadravyAdyupadarzakatvAtathA matyAdipratipAdakatvAcca, uktaMca-suyanANaMmi neuNNaM, kevale tayaNaMtaraM / appaNo sesagANaM ca, jamhA taM paribhAvagaM // 1 // ' ityAdi, itthaM sunipuNAM dhyAyet , tathA 'anAdyanidhanAm' anutpannazAzvatAmityarthaH, anAdyanidhanatvaM ca dravyAdhapekSayeti, uktaM ca-"dravyArthAdezAdityeSA dvAdazAGgI na kadAcinnAsI"dityAdi, tathA 'bhUtahitA'miti iha bhUta . zrutajJAne naipuNyaM kevale tadanantaram / bhAramanaH zeSakANAM ca, yasmAttat paribhASakam (prakAzakam ) // 1 // zabdena prANina ucyante teSAM hitAM-pathyAmiti bhAvaH, hitatvaM punasta danuparodhinItvAttathA hitakAriNItvAcca, uktaM ca'sarve jIvA na hantavyA' ityAdi, etatprabhAvAcca bhUyAMsaH siddhA iti, 'bhUtabhAvanAm' ityatra bhUtaM-satyaM bhAvyate'nayeti bhUtasya vA bhAvanA bhUtabhAvanA, anekAntaparicchedAtmiketyarthaH, bhUtAnAM vA-sattvAnAM bhAvanA bhUtabhAvanA, bhAvanA vAsasanetyanarthAntaram , uktaM ca-karAvi sahAveNaM rAgavisavasANugAvi hoUNaM / bhAviyajiNavayaNamaNA telukkasuhAvahA hoti // 1 // ' zrUyante ca cilAtIputrAdaya evaMvidhA bahava iti, tathA 'anAm' iti sarvottamatvAdavidyamAnamUlyAmiti bhAvaH, ukta ca-"saMdhe'pi ya siddhaMtA sadadharayaNAsayA satelokA / jiNavayaNassa bhagavao na mullamittaM aNaggheNaM // 1 // ' tathA stutikAreNApyuktam-"kalpadrumaH kalpitamAtradAyI, cintAmaNizcintitameva datte / jimendradharmAtizayaM vicintya, dvaye'pi loko laghutAmavaiti // 1 // " ityAdi, athavA 'RNanA mityatra RNa-karma tanAmiti, uktaM ca-"ja aMnANI kamma khavei ghahuyAhi vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto khavei UsAsamitteNaM // 1 // " ityAdi, tathA 'amitAm' ityaparimitAm , uktaM ca-"savanadINaM jA hoja vAluyA sabaudahINa jaM udyN| ettovi aNaMtaguNo attho egassa suttss||1||" amRtAM vA mRSTAM vA pathyAM vA, tathA coktam-"jiNavayaNamodagassa u rattiM ca divA ya khajamANassa / tittiM buho na gacchai krUrA api svabhAvena rAgavipavazAnugA api bhUtvA / bhAvitajinavacanamanasabailokyasukhAvahA bhavanti // 1 // 2 sarve'pi ca siddhAntAH sadvyaratnAzrayAH satrailokyAH / jinavacanasya bhagavato na mUlyamAtramana'Na (dhrven)||1||3 yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tat jJAnI vibhirguptaH kSapayatyucvAsamAtreNa // 1 // sarvanadInAM yA bhaveyuH vAlukAH sarvodadhInAM yadudakam / atopya'nantaguNo'rtha ekasya sUtrasya // 1 // 5 jinavacanamodakasya tu rAtrI divA ca khAdyamAnasya / tRptiM budho na gacchati. Jain Education Interational Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 bhAvazyakahAribhadrIyA heusahassovagUDhassa // 1 // naranarayatiriyasuragaNasaMsAriyasabadukkharogANaM / jiNavayaNamegamosahamapavaggasuhakkhayaMphalayaM // 2 // " sajIvAM vA'mRtAmupapattikSamatvena sArthikAmiti bhAvaH, na tu yathA-'teSAM kaTataTabhraSTairgajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA, hastyazvarathavAhinI // 1 // ' ityAdivanmRtAmiti, tathA 'ajitA miti zeSapravacanAjJAbhiraparAjitAmityarthaH, uktaM ca-'jIvAivatthuciMtaNakosalaguNeNa'NaNNasariseNaM / sesavayaNehiM ajiyaM jiNiMdavayaNaM mahAvisayaM // 1 // tathA 'mahArthI'miti mahAn-pradhAno'rtho yasyAH sA tathAvidhA tAM, tatra pUrvAparAvirodhitvAdanuyogadvArAtmakatvAnnayagarbhatvAzca pradhAnAM, mahatsthAM vA atra mahAnta:-samyagdReyo bhavyA evocyante satazca mahatsu sthitA mahatsthA tAM ca, pradhAnaprANisthitAmityarthaH, mahAsthAM vetyatra mahA pUjocyate tasyAM sthitA mahAsthA tAM, tathA ghoktam-'sabasurAsuramANusajoisavaMtarasupUrya jANa / jeNeha gaNaharANaM chuhaMti cuNNe suriMdAdhi // 1 // ' tathA 'mahAnubhAvA miti tatra mahAna-pradhAnAprabhUto vA'nubhAvaH-sAmAdilakSaNo yasyAH sA tathA tAM, prAdhAnyaM cAsyAzcaturdazapUrvavidaH sarvalabdhisampannatvAt, prabhUtatvaM ca takAryakaraNAda, uktaMca-'bhU NaM cohasapukhI ghaDAo ghaDasahassaM karittae' ityAdi.epamihaloke, paratra ta jaghanyato'pi vaimAnikopapAtaH, utaMca-uvavAolaMtagaMmicohasapuvIrasa hoiu jhnnnno| ukkoso sabaDhe siddhigamo vA akmmss||1||' " hetusahasropagUDhasya // // naranArakatiryasuragaNasAMsArikasarvaduHkharomANAm / jinavacamamekamauSadhamapavargasukhAkSataphaladam // 2 // 2 jIvAvivastucintanakauzalyaguNenAnanyasadRzena / zeSavacanairajitaM jinendravacana mahAviSayam // 1 // 3 sarvasurAsuramanuSyajyotiSkamyantarasupUjitaM jJAnam / yeneha gaNadharANA (zIrSa) kSipanti cUrNAni devendrA bhapi // 1 // prabhuzcaturdazapUrvI ghaTAt ghaTasahavaM ka. 5 upapAto kAntake caturdazapUrviNAM bhavati tu jaghanyaH / uskRSTaH sarvArtha siddhigamanaM vaa'krmnnH|||| tathA 'mahAviSayA'miti mahadviSayatvaM tu sakaladravyAdiviSayatvAd , ukta pa-devao suyanANI uvautte sabadanAI jANaItyAdi kRtaM vistareNeti gaathaarthH||45|| jhAijA niravaja jiNANamANaM jagappaIvANaM / aNivaNajaNaduNNeyaM mayabhaMgapamANagamagahaNaM // 6 // vyAkhyA-'dhyAyet' cintayediti sarvapadakriyA, 'niravadyA miti avayaM-pApamucyate nirgatamavadhaM yasyAH sA tathA tAm, anutAdidvAtriMzaddoSAvadyarahitatvAt, kriyAvizeSaNaM vA, kathaM dhyAyet -niravadyam-ihalokAdyAzaMsArahitamityarthaH uktaM ca-'no ihalogaThayAe no paralogaTTayAe no paraparibhavao ahaM nANI'tyAdikaM niravacaM dhyAyet, 'jinAnAM' prAdhirUpitazabdArthAnAm 'AjJA' vacanalakSaNAM kuzalakarmaNyAjJApyante'nayA prANina ityAjJA tAM, kiMviziSTAM ?-jinAnAMkevalAlokenAzeSasaMzayatimiranAzanAjagatmadIpAnAmiti, AjJaiva vizeSyate-'anipuNajanadu yAM' na nipuNaH anipuNaH akuzala ityarthaH janaH-lokastena durjeyAmiti-duravagamAM, tathA 'nayabhaGgapramANagamagahanAm' ityatra nayAzca bhaGgAzca pramANAni ca gamAzceti vigrahastairgahanA-gaharA tAM, tatra gamAdayo nayAste nAnekabhedAH, tathA bhaGgAH kramasthAnabhedabhinnAH, tatra kramabhaGgA yathAeko jIva eka evAjIva ityAdi, sthApanA // sthAnabhaGgAstu yathA priyadharmA nAmaikaH no dRDhadharmetyAdi / tathA pramIyate jJeyamebhiriti pramANAni-dravyAdIni, yathA-5 nuyogadvAreSu gamAH-caturviMzatidaNDakAdayaH, kAraNavazato vA kizcidvisadRzAH sUtramArgA yathA SaDjIvanikA-ss dAviti kRtaM vistareNeti gAthArthaH // 46 // nanu ss, manyataH zrutajJAnI upayuktaH sarvavyANi jAnAti. 2 no ihalokArthAya no paralokArthAya no paraparibhAvako'haM zAnI. yA evaM vizeSaNaviziSTA sA voDhumapi na zakyate mandadhIbhiH, AstAM tAvaddhyAtuM, tatazca yadi kathazcinnAvabudhyate tatra kA vArtetyata Aha - taratha ya maidobbaLeNaM tanihAyariyavirahabho yauvi / NeyagahaNataNeNa ya NANAvaraNodaeNaM ca // 7 // vyAkhyA-tatra' tasyAmAjJAyAM, cazabdaH prastutaprakaraNAnukarSaNArthaH, kiM ?-jaDatayA calatvena vA matidaurbalyena-buddhaH samyagarthAnavadhAraNenetyarthaH, tathA 'tadvidhAcAryavirahato'pi' tatra tadvidhaH-samyagaviparItatattvapratipAdanakuzalaH Acayate'sAvityAcAryaH sUtrArthAvagamArtha mumukSubhirAsevyata ityarthaH tadvidhazvAsAvAcAryazca 2 tadvirahataH tadabhAvatazca, cazabdaH avodhe dvitIyakAraNasamuccayArthaH, apizabdaH kvacidubhayavastUpapattisambhAvanArthaH, tathA 'jJeyagahanatvena ca tatra jJAyata iti jJeyaM-dharmAstikAyAdi tadgahanatvena-gahvaratvena, cazabdo'bodha eva tRtIyakAraNasamuccayArthaH, tathA 'jJAnAvaraNodayena ca' tatra jJAnAvaraNaM prasiddhaM tadudayena tatkAle tadvipAkena, cazabdazcaturthAbodhakAraNasamuccayArthaH, atrAha-nanu jJAnAvaraNodayAdeva matidaurbalyaM tathA tabidhAcAryaviraho jJeyagahanApatipattizca, tatazca tadabhidhAne na yuktamamISAmabhidhAnamiti, na, tatkAryasyaiva saMkSepavistarata upAdhibhedenAbhidhAnAditi gAthArthaH // 47 // tathA heUdAharaNAsaMbhave ya sai sutu jaM na bujhejA / savaNNumayamavitahaM tahAvi taM citae mahamaM // 18 // vyAkhyA-tatra hinoti-gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetu:-kArako vyaJjakaca, udAharaNaM-caritakalpitabhedaM, hetuzcodAharaNaM ca hetUdAharaNe tayorasambhavaH, kaJcana padArtha prati hetUdAharaNAsambhavAt , tasmiMzca, cazabdaH paJcama Jain Education Interational Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 Avazyaka hAribhadrIyA SaSThakAraNasamuccayArthaH, 'sati' vidyamAne, kiM ? - 'yad' vastujAtaM 'na suSThu buddhyeta' nAtIvAvagacchet 'sarvajJamatamavitathaM tathANi taccintayenmatimA 'niti tatra sarvajJA:- tIrthakarAsteSAM mataM sarvajJamataM vacanaM kiM ? - vitatham - anRtaM na vitatham - avitathaM satyamityarthaH, 'tathApi ' tadabodhakAraNe satyanavagacchannapi 'tat' mataM vastu vA 'cintayet' paryAlocayet ' matimAn ' buddhimAniti gAthArthaH // 48 // kimityetadevamityata Aha- aNuvaka yaparANubhgahaparAyaNA jaM jiNA jagappavarA jiyarAgadosamohA ya NaNNahAvAdiNo teNaM // 49 // vyAkhyA - anupakRte - parairavartite sati parAnugrahaparAyaNA - dharmopadeza / dinA parAnugrahodyuktA iti samAsaH, 'yad' yasmAt kAraNAt, ke ? - 'jinA: ' prAgnirUpitazabdArthAH, ta eva vizeSyante- 'jagatpravarA:' carAcarazreSThA ityartha, evaMvidhA api kadAcid rAgAdibhAvAdvitathavAdino bhavantyata Aha-jitA - nirastA rAgadveSamohA yaiste tathAvidhAH, tatrAbhiSvaGgalakSaNo rAgaH aprItilakSaNo dveSaH ajJAnalakSaNazca mohaH, cazabda etadabhAvaguNasamuccayArthaH, nAnyathAvAdinaH 'tene 'ti tena kAraNena te nAnyathAvAdina iti uktaM ca- "rAgAdvA dveSAdve" tyAdi gAthArthaH // 49 // uktastAvaddhyAtavyaprathamo bhedaH, adhunA dvitIya ucyate , rAga dosakasAyAsavAdi kiriyAsu vaTTamANANaM / ihaparaloyAvAo zAijA vajaparivajI // 50 // vyAkhyA - rAgadveSakaSAyAzravAdikriyAsu pravartamAnAnAmihaparalokApAyAn dhyAyet, yathA rAgAdikriyA aihikAmuSmikavirodhinI, uktaM ca--"rAgaH sampadyamAno'pi duHkhado duSTagocaraH / mahAvyAdhyabhibhUtasya, kupathyAnnAbhilASavat // 1 // " tathA - ' dveSaH sampadyamAno'pi tApayatyeva dehinam / koTarastho jvalannAzu, dAvAnala iva drumam // 2 // ' tathA 'dRSTyAdibhedabhinnasya, rAgasyAmuSmikaM phalam / dIrghaH saMsAra evoktaH, sarvajJaiH sarvadarzibhiH // 3 // ityAdi, tathA-dosAnalasaMsanto iha loe caiva dukkhio jIvo / paralogaMmi ya pAvo pAvai nirayAnalaM tatto // 1 // ityAdi, tathA kaSAyAH - krodhAdayaH, tadapAyAH punaH - 'ko ho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya loho ya pavaDUmANA / cattAri ee kasiNo kasAyA, siMcaMti mUlAI puNabhavassa // 1 // tathA''zravAH - karmabandhahetavo mithyAtvAdayaH, tadapAyaH punaH - 'micchettamohiyamaI jIvo ihaloga eva dukhAI / niraovamAI pAvo pAvai pasamAiguNahINo // 1 // ' tathA 'ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA na vetti yenAvRto lokaH // 1 // ' tathA 'jIvA pAviMti ihaM pANavahAdaviraIe paavaae| niyasuyaghAyaNamAI dose jaNagarahie pAvA // 1 // paralogaMmivi evaM AsavakiriyAhi ajie kamme / jIvANa ciramavAyA nirayAigaI bhamaMtANaM // 2 // ' ityAdi, AdizabdaH svagatAnekabhedakhyApakaH, prakRtisthityanubhAva pradezabandhabhedagrAhaka ityanye, 1 dvepAnalasaMtapta ihaloka eva duHkhito jIvaH / paraloke ca pApaH prApnoti nizyAnalaM tataH // 1 // 2 krodhazva mAnazcAnigRhItau mAyA ca hobhana pravardhamAnau / caravAra ete kRtAH kaSAyAH siJcanti mUlAni punarbhavasya // 1 // koho pII paNa: seDa mANo viNayaNAsaNo / mAyA misANi nAsedda koho saviNAsaNo // 1 // ( pratyantare'dhikaM prAkU ). 3 midhyAtvamohitamatirjIva ihaloka eva duHkhAni / nizyopamANi pApaH prApnoti prazamAdiguNahInaH // 1 // 4 jIvAH vaha prANavAdyavirateH pApikAyAH / nijasutavAtAdidoSAn janagarhitAn pApAH // 1 // paraloke'pyevamAzravakriyAbhirarjite karmaNi / jIvAnAM ciramapAyA nirayAdigatiSu bhramatAm // 2 // kriyAstu kAkyAdibhedAH paJca, etAH punaruttaratra nyakSeNa vakSyAmaH, vipAkaH punaH - 'kiMriyAsu vaTTamANA kAigamAIsu dukkhiyA jIvA / iha ceva ya paraloe saMsArapavaDDhayA bhaNiyA // 1 // tatazcaivaM rAgAdikriyAsu vartamAnAnAmapAyAn dhyAyet, kiMviziSTaH sannityAha- 'varjyaparivajI' tatra varjanIyaM varjyam - akRtyaM parigRhyate tatparivarjI - apramatta iti gAdhArthaH // 50 // uktaH khalu dvitIyo dhyAtavya bhedaH, adhunA tRtIya ucyate, tatra- payaipiesANubhAvabhinnaM suhAsudda vihantaM / jogANubhAvajaNiyaM kamma vivAgaM viciMtejA // 51 // vyAkhyA - 'prakRtisthitipradezAnubhAvabhinaM zubhAzubhavibhakta' miti atra prakRtizabdenASTau karmaprakRtayo'bhidhIyante jJAnAvaraNIyAdibhedA iti, prakRtiraMzo bheda iti paryAyAH, sthitiH- tAsAmevAvasthAnaM jaghanyAdibhedabhinnaM, pradezazabdena jIvapradezakarmapuGgalasambandho'bhidhIyate, anubhAvazabdena tu vipAkaH, pate ca prakRtyAdayaH zubhAzubhabhedabhinnA bhavanti, tatacaitaduktaM bhavati-prakRtyAdibhedabhinaM zubhAzubhavibhaktaM 'yogAnubhAvajanitaM ' manoyogAdiguNaprabhavaM karmavipAkaM vicintayediti gAthArthaH // 51 // bhAvArthaH punarvRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedaM - iha payaibhinnaM suhAsuhavihataM kammavidyAgaM virdhitejjA, tattha payautti kammaNo bheyA aMsA jANAvaraNijAiNo aTha, tehiM bhinnaM vihattaM suhaM puSNaM sAyAiyaM asuhaM pAvaM tehiM vihataMvibhinnavipAkaM jahA kammapakaDIe tahA viseseNa ciMtijA, kiM ca-ThiivibhinnaM ca. suhAsuhavihattaM kammavivAgaM viciMtejA, 1 kriyAsu varttamAnAH kAyikyAdiSu duHkhitA jIvAH / ihaiva paraloke ca saMsArapravardhakA bhaNitAH // 4 // 2 iha prakRtibhinnaM zubhAzubhavibhaktaM karmavipAka vicintayet, tatra prakRtaya iti karmaNo bhedA aMzA jJAnAvaraNAdayo'STa, tairbhinnaM vibhaktaM zubhaM puNyaM sAtAdikaM azubhaM pApaM tairvibhaktaM vibhinnaripAkaM yathA karmaprakutA tathA vizeSeNa cintayet / kiMca-sthitivibhaktaM ca zubhAzubhavibhakke karmavipAkaM vicintayet. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 bhAvazyakahAribhadrIyA Thiiti tAsiM ceva aDhaNhaM payaDINaM jahaNNamajjhimukkosA kAlAvatthA jahA kammapayaDIe, kiM ca-paesabhinnaM zubhAzubha yAvat-'kRtvA pUrva vidhAnaM padayostAveva pUrvavad vgyauN| vargaghanau kuryAtAM tRtIyarAzestataH prAgvat // 1 // " kRtvA vidhAna' miti 256, asya rAzeH pUrvapadasya ghanAdi kRtvA tasyaiva vargAdi tataH dvitIyapadasyedameva viparItaM kriyate, tata etAveva vayete, tatastRtIyapadasya vargaghanau kriyate, evamanena krameNArya rAziH 16777216 ciMtejA paesotti jIvapaesANaM kammapaesehiM suhumehiM egakhettAvagADhehiM puTThogADhaaNaMtaraaNubAyarauddhAibheehiM baddhANaM vittharao kammapayaDIe bhaNiyANaM jA, kiM ca-aNubhAvabhinnaM suhAsuhavihattaM kammavivAgaM viciMtejjA, tattha aNubhAvotti tAsiM ceva'DhaNhaM payaDINaM puDhabaddhanikAiyANaM udayAu aNubhavaNaM, taM ca kammavivAgaM jogANubhAvajaNiyaM viciMtejjA, tattha jogA maNaSayaNakAyA, aNubhAvo jIvaguNa eva, saca mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyAH, tehiM aNubhAveNa ya jaNiyamuppAiyaM jIvassa kamma jaM tassa vivAgaM udayaM viciMtijjai / uktastRtIyo dhyAtavyabhedaH, sAmprataM caturtha ucyate, tatra jiNadesiyAi lakkhaNasaMThANAsaNavihANamANAI / uppAyahibhaMgAha pajjavA je ya dANaM // 52 // 1 sthitiriti tAsAmevASTAnAM prakRtInAM jaghanyamadhyamotkRSTAH kAlAvasthA yathA karmaprakRtau / kiMca-pradezabhi-cintayet, pradeza iti jIvapradezAnA karmapradezaiH sUkSmairekakSetrAvagAH spRSTAvagADAnanta "NubAdarovAdibhedaibaMddhAnAM vistarataH karmaprakRtau bhaNitAnAM karmavipAkaM vicintayet , kiM ca anubhASabhitra zubhAzubhavibhaktaM karmavipAkaM vicintayet , tatrAnubhAva iti tAsAmevATAnAM prakRtInAM spRzbaddha nikAdhitAnAmudayAvanubhavanam , taM ca karmavipAkaM yogAnubhASajanitaM vicintayet, tantra yogA manobaccanakAyA, manubhAvo jIvaguNa eva, tairanumAvena ca janitam-utpAditaM jIvasya karma yat tasyA vipAka-udayo vicintyate / vyAkhyA-jinA:-mAgnirUpitazabdArthAstIrthakarAstairdezitAni-kathitAni jinadezitAni, kAnyata Aha-lakSaNasaMsthAnAsanavidhAnamAnAni,' kiM ?-vicintayediti paryante vakSyati SaSThayAM gAthAyAmiti, tatra lakSaNAdIni vicintayet , atrApi gAthAnte dravyANAmityuktaM tatpratipadamAyojanIyamiti, tatra lakSaNaM dharmAstikAyAdidravyANAM gatyAdi, tathA saMsthAna mukhyavRttyA pudgalaracanAkAralakSaNaM parimaNDalAdyajIvAnAM, yathoktam-'parimaMDale ya vaTTe taMse cauraMsa Ayate ceva' jIvaza NAM ca samacaturasrAdi, yathoktam-'sarmacauraMse naggohamaMDale sAi vAmaNe khuje / huMDevi ya saMThANe jIvANaM cha muNeyabA // 1 // ' tathA dharmAdharmayorapi lokakSetrApekSayA bhAvanIyamiti, uktaM ca-heDhA majjhe uvari chabIjhallarimuiMgasaMThANe / logo addhAgAro addhAkhettAgiI neo // 1 // ' tathA''sanAni-AdhAralakSaNAni dharmAstikAyAdInAM lokAkAzAdIni svasvarUpANi vA, tathA vidhAnAni dharmAstikAyAdInAmeva bhedAnityarthaH, yathA-'dhammatthikAe dhammatthikAyassa dese dhammatthikAyassa paese' ityAdi, tathA mAnAni-pramANAni dharmAstikAyAdInAmevAtmIyAni, tathotpAdasthitibhaGgAdiparyAyA ye ca 'dravyANAM' dharmAstikAyAdInAM tAn vicintayediti, tatrotpAdAdiparyAyasiddhiH 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM saditi (tattvArthe a05sU0 29) vacanAd, yuktiH punaratra-'ghaTamaulIsuvarNArthI, nAzotpattisthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthaM,jano yAti sahetukam ||1||pyovrto na dakSyatti, na payo'tti ddhivrtH| agorasavato nobhe, tasmAttattvaM trayAtmakam // 2 // " parimaNDalaM vRttaM vyatraM caturasramAyatameva. 2 samacaturasra nyagrodhamaNDalaM sAdi vAmanaM kujaM / huNDamapi ca saMsthAnAni jIvAnAM SaD jJAtavyAni // 1 // 3 adhastAnmadhye upari vetraasnjhlriimRdnggsNsthaanH|loko vaizAkhAkAro vaizAkhakSetrAkRtijJeyaH // // dharmAstikAyo dharmAstikAyasya dezaH dharmAstikAyasya prdeshH| tatazca dhostikAyo vivakSitasamayasambandharUpApekSayotpadyate tadanantarAtItasamayasambandharUpApekSayA tu vinazyati dharmAstikAyadravyAtmanA tu nitya iti, uktaM ca-'sarvavyaktiSu niyataM kSaNe kSaNe'nyatvamatha cana vishessH| satyozcityapacityorAkRtijAtivyavasthAnAt // 1 // ' AdizabdAdaguruladhvAdipAyaparigrahaH, cazabdaH samuccayArtha itigaathaarthH||52||kiNc ___paMcasthikAyamaiyaM logamaNAiNihaNaM jiNakkhAyaM / NAmAibheyavihiyaM tivihamaholoyabheyAI // 53 // vyAkhyA-'pazcAstikAyamayaM lokamanAdyanidhanaM jinAkhyAta'miti, kriyA pUrvavat, tatrAstayaH-pradezAsteSAM kAyA astikAyAH paJca ca te astikAyAzceti vigrahaH, ete ca dharmAstikAyAdayogatyAdhupagrahakarA jJeyA iti, uktaM ca-"jIvAnAM pudgalAnAM ca, gatyupagrahakAraNam / dharmAstikAyo jJAnasya, dIpazcakSuSmato yathA // 1 // jIvAnAM pudgalAnAM ca, sthityupagrakAraNam / adharmaH puruSasyeva, tiSThAsoravaniryathA // 2 // jIvAnAM pudgalAnAM ca, dharmAdharmAstikAyayoH / badarANAM ghaTo yadvadAkAzamavakAzadam // 3 // jJAnAtmA sarvabhAvajJo, bhokA kartA ca karmaNAm / nAnAsaMsArimuktAkhyo, jIvaH prokto jinAgame // 4 // sparzarasagandhavarNazabdamUrtasvabhAvakAH / saGghAtabhedaniSpannAH, pudgalA jindeshitaaH|| 5 // " tanmayaM-tadAsmaka, lokyata iti lokastaM, kAlataH kimbhUtamityata Aha-'anAdyanidhanam' anAdyaparyavasitamityarthaH, anenezvarAdikRtavyavacchedamAha, asAvapi darzanabhedAccitra evetyata Aha-'jinAkhyAtaM' tIrthakarapraNItam, Aha-'jinadezitAni'tyasmAjinapraNItAdhikAro'nuvartata eva, tatazca jinAkhyAtamityatiricyate, na, asyA''darakhyApanArthatvAt , AdarakhyApanAdau ca punaruktadoSAnupapatteH, tathA cokam-"anuvAdAdaravIpsAbhRzArthaviniyogahetvasUyAsu / ISatsambhramavismayagaNanAsma Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bAvazyakahAribhadrIyA raNeSvapunaruktam // 1 // " tathA hi 'nAmAdibhedavihitaM' bhedato nAmAdibhedAvasthApitamityarthaH, uktaM ca-nAma ThavaNA davie khitte kAle bhaveya bhAve ya / pajjavalogo ya tahA aTThaviho logaMmi (ga)nikkhevo // 1 // bhAvArthazcaturviMzatistavavivaraNAdavaseyaH, sAmprataM kSetralokamadhikRtyAha-'trividhaM' triprakAram 'adholokabhedAdi' iti prAkRtazailyA'dholokAdibhedam , AdizabdAttiryagUrvalokaparigraha iti gAthArthaH // 53 // kiM ca-tasminneva kSetraloke idaM cedaM ca vicintayediti pratipAdayannAha khiivalayadIvasAgaranarayavimANabhavaNAisaMThAgaM / ghomAipaihANaM niyayaM logaTiivihANaM // 54 // vyAkhyA-'kSitivalayadvIpasAgaranirayavimAnabhavanAdisaMsthAna' tatra kSitayaH khalu dharmAdyA IpatprAgbhArAvasAnA aSTau bhUmayaH parigRhyante, valayAni-ghanodadhidhanavAMtatanuvAtAtmakAni dharmAdisaptapRthivIparikSepINyekaviMzatiH, dvIpA:-jambUdvIpAdayaH svayambhUramaNadvIpAntA asaGkhyeyAH, sAgarA-lavaNasAgarAdayaH svayambhUramaNasAgarapa sImantakAdyA apratiSThAnAvasAnAH saGkhyeyAH, yata uktam-'tIso ya pannavIsA panarasa daseva syshssaaii| tinnegaM paMcUrNa paMca ya naragA jahAkamaso // 1 // ' vimAnAni-jyotiSkAdisambandhInyanuttaravimAnAntAnyasaGkhyeyAni, jyotiSkavimAnAnAmasaMkhyeyatvAt, bhavanAni-bhavanavAsyAlayalakSaNAni asurAdidazanikAyasaMbandhIni saMkhyeyAni, uktaM ca 1 nAmasthApanayoH dravye kSetre ca kAle bhaveca bhAve ca / paryavalokaH tathA'STavidho loke nikssepH||1||2 triMzat paJcaviMzatizca paJcadaza dazaiva zatasahasANi / trINi ekaM paJconaM paJca ca narakA yathAkramam // 1 // "sattevaM ya koDIo vaMti vAvattari sayasahassA / eso bhavaNasamAso bhavaNavaINaM viyANejA // 1 // " AdizabdAdasatyeyavyantaranagaraparigrahaH, uktaM ca-"hehovarijoyaNasayarahie rayaNAe joyaNasahasse / paDhame vaMtariyANaM bhomA nayarA asaMkhejA // 1 // " tatazca zitayazca valayAni cetyAdidvandvaH, eteSAM saMsthAnam-AkAravizeSalakSaNaM vicintayediti, tathA 'vyomA teSThitiH pratiSThAna, bhAve lyuTa, vyoma-AkAzama, AdizabdAdvAyvAdiparigrahaH, vyomAdau pratichAnamasyeti vyomAdipratiSThAna, lokasthitividhAnamiti yogaH, vidhiH-vidhAnaM prakAra ityarthaH, lokasya sthitiH 2, sthitiH vyavasthA maryAdA ityanarthAntaraM, tadvidhAnaM, kimbhUtaM?-'niyataM nityaM zAzvataM, kriyA pUrvavaditi gaathaarthH||54|| kiM ca navaogalakSaNamaNAinihaNamatthaMtaraM sarIrAbho / jIvamarUvi kAriM bhoyaM ca sayasa kammarasa // 55 // vyAkhyA-upayujyate'nenetyupayogaH-sAkArAnAkArAdiH, uktaM ca-'sa dvividho'STa caturbhedaH' (tattvArthe a0 2 sU09) sa eva lakSaNaM yasya sa upayogalakSaNastaM, jIvamiti vakSyati, tathA 'anAdyanidhanam' anAdyaparyavasitaM, bhavApavargapravAhA. pekSayA nityamityarthaH, tathA 'arthAntaraM' pRthagbhUtaM, kutaH ?-zarIrAt, jAtAvekavacanaM, zarIrebhyaH-audArikAdibhya iti, kimityata Aha-jIvati jIviSyati jIvitavAn vA jIva iti taM, kimbhUtamityata Aha-'arUpiNam' amUrtamityarthaH, tathA 'kartAraM' nirvartakaM, karmaNa iti gamyate, tathA. 'bhoktAram' upabhoktAraM, kasya -svakarmaNaH-AtmIyasya karmaNaH, jJAnAvaraNIyAderiti gAthArthaH // 55 // saptaida ca koTyo bhavanti dvAsaptatiH zatasahasrANi / puSa bhavanasamAso bhavanapatInAM (iti) vijAnIyAt // 1 // adhastAdupari yojanazatarahite ratAyA yojanasahase / prathame vyantarANAM bhaumAni nagarANyasaMkhyeyAni // 1 // sassa ya sakammajaNiyaM jammAijalaM kasAyapAyALa / vasaNasayasAvayamaNaM mohAvataM mahAbhImaM // 5 // , vyAkhyA-tasya ca' jIvasya 'svakarmajanitam' AtmIyakarmanivartitaM, ke ?-saMsArasAgaramiti vakSyati taM, kimbhUtamityata Aha-'janmAdijalaM' janma-pratItam, AdizabdAjarAmaraNaparigrahaH, etAnyevAtivahutvAjjalamiva jalaM yasmin sa tathAvidhastaM, tathA 'kapAyapAtAlaM' kapAyA:-pUrvoktAsta evAgAdhabhavajananasAmyena pAtAlamiva pAtAlaM yasmin sa tathAvidhastaM, tathA 'vyasanazatazvApadavantaM' vyasanAni-duHkhAni tAdIni vA tacchatAnyeva pIDAhetutvAt zvApadAni tAnyasya vidyanta iti tadvantaM 'maNaM'ti dezIzabdo matvarthIyaH, uktaM ca "matuyasthami muNijjaha AlaM ilaM maNaM ca maNuyaM ce"ti, tathA 'mohAyata' mohA-mohanIyaM karma tadeva tatra viziSTabhramijanakatvAdAvarto yasmin sa tathAvidhastaM, tathA 'mahAbhImam' atibhayAnakamiti gAthArthaH // 56 // kiM ca aNNANamArueriyasaMjogavijogavIisaMtANaM / saMsArasAgaramaNorapAramasuhaM viciMtejA // 57 // vyAkhyA-'ajJAnaM jJAnAvaraNakarmodayajanita AtmapariNAmaH sa eva tatprerakatvAnmArutaH-vAyustenerita:-preritaH, kaH?-saMyogaviyogavIcisantAno yasmin sa tathAvidhastaM,tatra saMyogaH-kenacit saha sambandhaH viyogaH-tenaiva viprayogaH etAveva santatapravRttatvAta vIcayaH-UrmayastatpravAhaH-santAna iti bhAvanA, saMsaraNaM saMsAraH (sa)sAgara iva saMsArasAgarastaM, kimbhUtam ? 'anorapArama' anAdyaparyavasitam 'azubham' azobhanaM vicintayet, tasya guNarahitasya jIvasyeti gaadhaarthH|| 57 // Jain Education Interational Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 AvazyakahAribhadrIyA tassa ya saMtaraNasaha sammaisaNasubaMdhaNamaNagcha / NANamayakaNNadhAra cArittamayaM mahApoyaM // 58 // vyAkhyA-'tasya ca' saMsArasAgarasya 'saMtaraNasaha' santaraNasamartha, potamiti vakSyati, kiMviziSTaM ?-samyagdarzanameva zobhanaM bandhanaM yasya sa tathAvidhastam, 'anagham' apApaM, jJAna-pratItaM tanmayaH-tadAtmakaH karNadhAraH-niryAmakatrizepo yasya yasmin vA sa tathAvidhastaM, cAritraM-pratItaM tadAtmaka 'mahApotam' iti mahAbohitthaM, kriyA pUrvavaditi gaathaarthH||58|| . saMvarakayanischidaM tavapavaNAinchajahaNataravegaM / veraggamaggapadiyaM visottiyAvIinikkhobhaM // 59 // . vyAkhyA-ihA''zravanirodhaH saMvarastena kRtaM nizchidraM-sthagitarandhramityarthaH, anazanAdilakSaNaM tapaH tadeveSTapuraM prati prerakatvAt pavana iva tapaHpavanastenA''viddhasya-preritasya javanatara:-zIghrataro vegaH-yo yasya sa tathAvidhastaM, tathA virAgasya bhAvo vairAgyaM, tadeveSTapuraprApakatvAnmArga iva vairAgyamArgastasmin patitaH-gatastaM, tathA visrotasikA-apadhyAnAni etA eveSTapuraprAptivighnahetutvAdvIcaya iva visrotasikAvIcayaH tAbhirnikSobhyaH-niSpakampastamiti gAthArthaH // 59 // evambhUtaM potaM kiM: bhAro muNiyaNiyA mahagyasIhaMgarayaNaparipurNa / maha taM nizANapura sigdhamaviSeNa pArvati // 10 // vyAkhyA-'Aro?' ityAruhya, ke ?-munivaNijA' manyante jagatastrikAlAvasthAmiti munayaH ta evAtinipuNamAyavyayapUrvakaM pravRttervaNija iva munivaNijaH, pota eva vizeSyate-mahArSANi zIlAGgAni-pRthivIkAyasaMrambhaparityAgAdIni vakSyamANalakSaNAni tAnyevaikAntikAtyantikasukhahetutvAdratAni 2 taiH paripUrNaH-bhRtastaM, yena prakAreNa yathA 'tata' prakrAnta 'nirvANapuraM' siddhipattanaM parinirvANapuraM veti pAThAntaraM 'zIghram' Azu svalpena kAlenetyarthaH, 'avighnena' antarAyamantareNa 'prApnuvanti' AsAdayanti, tathA vicintayediti vartata ityayaM gAthArthaH // 6 // tastha ya tirayaNaviNiyogamaiyamegaMtiyaM nirAbAhaM / sAbhAviyaM niruvama jaha sokkhaM akkhymuveNti|||| vyAkhyA-'tatra ca' parinirvANapure 'triratnaviniyogAtmaka miti trINi ratnAni-jJAnAdIni viniyogazcaiSAM kriyAkaraNaM, tataH prasUtestadAtmakamucyate, tathA 'ekAntikam' ityekAntabhAvi 'nirAbAdham' ityAbAdhArahitaM, 'svAbhAvika' na kRtrima 'nirupamam' upamAtItamiti, uktaM ca-navi asthi mANusANaM taM sokkha'mityAdi 'yathA' yena prakAreNa 'saukhyaM pratItam 'akSayam' aparyavasAnam 'upayAnti' sAmIpyena prAmuvanti, kriyA prAgvaditi gAthArthaH // 61 // kiMbahuNA ! sanaM ciya jIvAipayasyavittharoveyaM / sabanayasamUhamayaM mAejA samayasambhAvaM // 5 // vyAkhyA-kiM bahunA bhASitena ?, 'sarvameva' niravazeSameva 'jIvAdipadArthavistaropetaM' jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarAmokSAkhyapadArthaprapaJcasamanvitaM samayasadbhAva miti yogaH, kiMviziSTaM ?-'sarvanayasamUhAtmaka' dravyAstikAdinayasaGghAtamayamityarthaH, 'dhyAyet' vicintayediti bhAvanA, 'samayasadbhAvaM' siddhAntArthamiti hRdayam , ayaM gAthArthaH // 62 // gataM dhyAtavyadvAraM, sAmprataM ye'sya dhyAtArastAn pratipAdayannAha sApamAyarahiyA muNako khINovasaMtamohA mAyAro nANadhaNA dhammamANassa nidihA // 5 // vAsti manuSyANAM tatsaukhyaM. vyAkhyA-pramAdA-madyAdayaH, yathoktam-'maja visayakasAyA niddA vikahA ya paMcamI bhaNiyA' sarvapramAdai rahitAH sarvapramAdarahitAH, apramAvanta ityarthaH, 'munayaH' sAdhavaH 'kSINopazAntamohAzca' iti kSINamohA:-kSapakanimranthAH upazAnta mohA-upazAmakanimranthAH, cazabdAdanye vA'pramAdinaH, dhyAtAraH' cintakAH, dharmadhyAnasyeti sambandhaH, dhyAtAra eva vizeSyante-'jJAnadhanAH' jJAnavittAH, vipazcita ityarthaH, nirdiSTAH' pratipAditAstIrthakaragaNadharairiti gAthArthaH // 6 // uktA dharmadhyAnasya dhyAtAraH, sAmprataM zukladhyAnasyApyAdyabhedadvayasyAvizeSeNa eta eva yato dhyAtAra ityato mA bhUrapunarabhidheyA bhaviSyantIti lAghavArtha caramabhedadvayasya prasaGgata eva tAnevAbhidhitsurAha eecciya putrANaM putradharA suppasasthasaMghayaNA / doha sajogAjogA sukANa parANa kevaliNo // 14 // vyAkhyA-'eta eva' ye'nantarameva dharmadhyAnadhyAtAra uktAH 'pUrvayoH' ityAdyayordvayoH zukladhyAnabhedayoH pRthaktvavitakasavicAramekatvavitarkamavicAramityanayoH dhyAtAra iti gamyate, ayaM punarvizeSaH- pUrvadharAH' caturdazapUrvavidastadupayuktAH, idaM ca pUrvadharavizeSaNamapramAdayatAmeva veditavyaM, na nimranthAnAM, mApatuSamarudevyAdInAmapUrvadharANAmapi tadupapatteH, 'suprazastasaMhananA' ityAdyasaMhananayuktAH, idaM punaropata eva vizeSaNamiti, tathA 'dvayoH' zuklayoH parayoH-uttarakAlabhAvinoH pradhAnayorvA sUkSmakriyAnivRttivyuparatakriyA'pratipAtilakSaNayoryathAsaGgyaM sayogAyogakevalino dhyAtAra iti yogaH, macaM viSayAH kapAyA nidA vikathA ca pacamI bhaNitA. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 AvazyakahAribhadrIyA evaM ca gammae-sukajjhANAidurga volINNassa tatiyamappattassa eyAe jhANaMtariyAe vaTTamANassa kevalaNANamuppajjai, kevalI ya sukaleso'jjhANI ya jAva suhumakiriyamaniyahi'tti gAthArthaH // 64 // uktamAnuSaGgikam , idAnImavasaraprAptamanuprekSAdvAraM vyAcikhyAsuridamAha mANovarame'vi muNI NizcamaNicAibhAvaNAparamo / hoha subhASiyaciMtto dhammamANeNa jo pudhi||15|| vyAkhyA-iha dhyAnaM dharmadhyAnamabhigRhyate, taduparame'pi-tadvigame'pi 'muniH' sAdhuH 'nityaM' sarvakAlamanityAdicintanAparamo bhavati, AdizabdAdazaraNaikatvasaMsAraparigrahaH, etAzca dvAdazAnuprekSA bhAvayitavyAH, "iSTajanasamprayogarddhiviSayasukhasampadaH" (prazamaratau 151-163) ityAdinA granthena, phalaM cAsAM sacittAdiSvanabhiSvaGgabhavanirvedAviti bhAvanIyam , atha kiMviziSTo'nityAdicintanAparamobhavatItyata Aha-'subhAvitacittA' subhASitAntaHkaraNaH, kena ?-dharmadhyAnena' prAgnirUpitazabdArthena 'yaH' kazcit 'pUrvam' AdAviti gAthArthaH // 15 // gatamanuprekSAdvAram , adhunA lezyAdvArapratipAdanAyAha hoti kamavisubAbho lesAo pIyapamhasukAyo / dhammajmANovagayassa tivmNdaaibheyaabho||16|| vyAkhyA-iha 'bhavanti' saMjAyante 'kramavizuddhAH' paripATivizuddhAH, kAH 1-lezyAH, tAzca pItapadmazuklAH, etaduktaM 1 evaM ca gamyate-zuklabhyAnAdidvayaM myatikrAntasya tRtIyamaprAptasya etasyAM dhyAnAntarikAyaryA vartamAnasya kevalajJAnamutpadyate, kevalI ca zuklalezyo'dhyAnI ca yAvat sUkSmakriyamanivRttIti. bhavati-pItalezyAyAH padmAlezyA vizuddhA tasyA api zuklalezyeti kramaH, kasyaitA bhavantyata Aha-'dharmadhyAnopagatasya dharmadhyAnayuktasyetyarthaH, kiMviziSTAzcaitA bhavantyata Aha-tIvramandAdibhedA' iti tatra tIvrabhedAH pItAdisvarUpeSvantyAH, mandabhedAstvAdhAH, AdizabdAnmadhyamapakSaparigrahA, athavaughata eva pariNAmavizeSA tIvramandabhedA iti gAthArthaH // 66 // uktaM lezyAdvAram, idAnIM liGgadvAraM vivRNvannAha AgamanavaesANANisaggao jaM jiNappaNIyANaM / mAvANaM sahahaNaM dhammajamANassa taM liMga // 67 // vyAkhyA-ihAgamopadezAjJAnisargato yad 'jinapraNItAnAM tIrthakaraprarUpitAnAM dravyAdipadArthAnAM 'zraddhAnam' avitathA eta ityAdilakSaNaM dharmadhyAnasya taliGgaM, tattvazraddhAnena liGgayate dharmadhyAyIti, iha cAgamaH-sUtrameva tadanusAreNa kathanam-upadezaH AjJA tvarthaH nisargaH-svabhAva iti gAthArthaH // 67 // kiM ca jiNasAhUguNakittaNapasaMsaNAviNayadANasaMpaNNo / suasIlasaMjamarao dhammajhANI muNeyazvo // 68 // vyAkhyA-'jinasAdhuguNotkIrtanaprazaMsAvinayadAnasampannaH' iha jinasAdhavaH-pratItAH, tadguNAzca niraticArasamyagdarzanAdayastepAmutkIrtanaM-sAmAnyena saMzabdanamucyate, prazaMsA tvaholAdhyatayA bhaktipUrvikA stutiH, vinayaH-abhyutthAnAdi, dAnam-azanAdipradAnam, etatsampannaH-etatsamanvitaH, tathA zrutazIlasaMyamarataH, tatra zrutaM-sAmAyikAdibindusArAntaM zIlaM-vratAdisamAdhAnalakSaNaM saMyamastu prANAtipAtAdinivRttilakSaNaH, yathoktaM-'paJcAzravA' dityAdi, eteSu bhAvato rataH, kiM ?-dharmadhyAnIti jJAtavya iti gAthArthaH // 68 // gataM liGgadvAram , adhunA phaladvArAvasaraH, tacca lAghavArtha zukladhyAnaphalAdhikAre vakSyatItyuktaM dharmadhyAnam , idAnIM zukladhyAnAvasara ityasya cAnvarthaH prAgnirUpita eva, ihApi ca bhAvanAdIni phalAntAni tAnyeva dvAdaza dvArANi bhavanti, tatra bhAvanAdezakAlAsanavizeSeSu dharma dhyAnAdasyAvizeSa evetyata etAnyanA. dRtyA''lambanAnyabhidhitsurAha ___aha khaMtimavajavamuttIo jiNamayaSpahANAo / laMbaNAI jehiM sukamANaM samAruhai // 19 // vyAkhyA-'artha' tyAsanavizeSAnantarye, 'kSAntimAIvArjavamuktayaH' krodhamAnamAyAlobhaparityAgarUpAH, parityAgazca krodhanivartanamudayanirodhaH udIrNasya vA viphalIkaraNamiti, evaM mAnAdiSvapi bhAvanIyam , etA eva zAntimAIvArjavamuktayo vizeSyante-'jinamatapradhAnA' iti jinamate-tIrthakaradarzane karmakSayahetutAmadhikRtya pradhAnAH 2, prAdhAnyaM cAsAmakapAyaM cAritraM cAritrAca niyamatomuktiritikRtvA, tatazcaitA AlambanAni-prAgnirUpitazabdArthAni, yairAlambanaiHkaraNabhUtaiH zukladhyAnaM samArohati, tathA ca kSAntyAdyAlambanA eva zukladhyAnaM samAsAdayanti, nAnya iti gaathaarthH||69 // vyAkhyAtaM zukladhyAnamadhikRtyA''lambanadvAraM, sAmprataM kramadvArAvasaraH, kramazcA''dyayordharmadhyAna evoktA, iha punarayaM vizeSa: tihuyaNavisarya kamaso saMnivita maNo bha[mi chatamasyo / sAyai suniSpakaMpo mANaM zramaNo niNo hoi // 704 tribhavanama-adhastiryagarvalokabhedaM tadviSayaH-gocaraH AlambanaM yasya manama iti iti yogaH, tatribhuvana viSayaM 'kramazaH' krameNa paripATyA-prativastuparityAgalakSaNayA 'saMkSipya' saGkocya, kiM-'manaH' antaHkaraNaM, ka -'aNI podhe na varttanaM pra.. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 AvazyakahAribhadrIyA paramANau, nidhAyeti zeSaH, kaH 1 - 'chadmasthaH ' prAgnirUpitazabdArthaH, 'dhyAyati' cintayati 'suniSprakampaH' atIva nizcala ityarthaH, 'dhyAnaM' zuklaM, tato'pi prayatnavizeSAnmano'panIya 'amanAH' avidyamAnAntaHkaraNaH 'jino bhavati' arhan bhavati, caramayordvayordhyAteti vAkyazeSaH, tatrApyAdyasyAntarmuhUrtena zailezImaprAptaH, tasyAM ca dvitIyasyeti gAthArthaH // 70 // Aha-kathaM punazchadmasthastribhuvanaviSayaM manaH saMkSipyANI dhArayati ?, kevalI vA tato'pyapanayatIti ?, atrocyate jaha saisarIragayaM maMteNa visaM niraMbhae DhaMke / tatto puNo'vaNijai pahANavaramaMtajogeNaM // 71 // vyAkhyA--'yathe' tyudAharaNopanyAsArthaH, 'sarvazarIragataM' sarvadehavyApakaM 'mantreNa' viziSTavarNAnupUrvIlakSaNena 'viSa' mAraNAtmakaM dravyaM 'nirudhyate' nizcayena dhiyate, va 1-'DaGke' bhakSaNadeze, 'tataH' DaGkAtpunarapanIyate, kenetyata Aha-'pradhAna. tara mantrayogena' zreSThataramantrayogenetyarthaH, mantrayogAbhyAmiti ca pAThAntaraM vA, atra punaryogazabdenAgadaH parigRhyate iti gAthArthaH // 71 // eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH taha tihuyaNataNuviSayaM maNovisaM jogamaMtabalajuto / paramANuMmi niraMbhaha avaNei taovi jiNavejo // 71 // vyAkhyA - tathA 'tribhuvanatanuviSayaM' tribhuvanazarIrAlambanamityarthaH, mana eva bhavamaraNanibandhanatvAdviSaM mantrayoga balayuktaH - jinavacanadhyAnasAmarthyasampannaH paramANau niruNaddhi, tathA'cintyaprayatnAccApanayati 'tato'pi' tasmAdapi paramANoH, kaH 1 - 'jinavaidyaH' jinabhiSagvara iti gAthArthaH // 72 // asminnevArthe dRSTAntAntaramabhidhAtukAma Ai ussArirvekSaNabharo jaha parihAi kamaso huyAsudda | thorviSaNAvaseso nilAi tamo'vaNI bho ya // 73 // vyAkhyA- 'utsAritendhanabharaH' apanI tadAhyasaGghAtaH yathA 'parihIyate' hAniM pratipadyate 'kramazaH ' krameNa 'hutAzaH vahniH, 'vA' vikalpArthaH, stokendhanAvazeSaH hutAzamAtraM bhavati, tathA 'nirvAti' vidhyAyati 'tataH' stokendhanAdapanItazceti gAthArthaH // 73 // asyaiva dRSTAntopanayamAha - taha visaghaNahINo mohuyAso kameNa taNuyaMmi / visaiMdhaNe nirubhai nivAi tamo'vaNIbha ya // 74 // vyAkhyA -- tathA 'viSayendhanahInaH' gocarendhanarahita ityarthaH, mana eva duHkhadAhakAraNatvAd hutAzo manohutAzaH, " krameNa paripAvyA "tanuke' kRze, va 1-' viSayendhane' aNAvityarthaH, kiM ? - 'nirudhyate' nizcayena priyate, tathA nirvAi tataH' tasmAdaNorapanItazceti gAthArthaH // 74 // punarapyasminnevArthe dRSTAntopanayAvAha toyamiva nAliyAe taptAyasabhAyaNodarasthaM vA / parihAi krameNa jahA taha jogimaNojalaM jANa // 75 // vyAkhyA- 'toyamiva' udakamiva 'nAlikAyAH' ghaTikAyAH, tathA taptaM ca tadAyasabhAjanaM - lohabhAjanaM ca taptAyasabhAjanaM tadudarasthaM, vA vikalpArthaH, parihIyate krameNa yathA, eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH - 'tathA' tenaiva prakAreNa yogimana evAvikalatvAjjalaM 2 'jAnIhi' avabuddhyasva, tathA'pramAdAnalataptajIvabhAjanasthaM manojalaM parihIyata iti bhAvanA, alamativistareNeti gAthArthaH // 75 // 'apanayati tato'pi jinavaidya' itivacanAd evaM tAvat kevalI manoyogaM niruddhItyuktam, adhunA zeSayoganirodha vidhimabhidhAtukAma Aha evaM ciya vayajogaM nirubhai kameNa kAyajogaMpi / to selesoi dhiro selesI kevalI hoi // 76 // vyAkhyA- 'evameva ' ebhireva viSAdidRSTAntaiH, kiM 1 - vAgyogaM niruNaddhi, tathA krameNa kAyayogamapi niruNaddhIti 'vartate, tataH 'zaileza iva' meruriva sthiraH san zailezI kevalI bhavatIti gAthArthaH // 76 // iha ca bhAvArtho namaskAraniryukta pratipAdita eva, tathA'pi sthAnAzUnyArtha sa eva lezataH pratipAdyate, tatra yogAnAmidaM svarUpam - audArikAdizarIrayuktasyAsstmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgdravyasamUhasAcivyAjIvavyApAro vAgyogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtamanodravyasAcivyAjjIvavyApAro manoyoga iti, sa cAmISAM nirodhaM kurvan kAlato'ntarmuhUrta bhAvini paramapade bhavopagrAhikarmasu ca vedanIyAdiSu samududhAtato nisargeNa vA samasthitiSu satsvetasmin kAle karoti, parimANato'pi - 'pajjattamittasannissa jantiyAI jahaNNajogissa / hoti maNodabAI tabAvAro ya jammatto // 1 // tadasaGkhaguNavihINe samae 2 niraMbhamANo so| maNaso sabanirohaM kuNai asaMkhejjasamaehiM // 2 // pajjattamittaviMdiyajahaNNavaijogapajjayA je u / tadasaMkhaguNavihINe samae 2 niraMbhaMto // 3 // sabavaijoga rohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto ya suhumapaNagassa paDhamasamaovavannassa // 4 // jo kira jahaNNajoo tadasaMkheguNahINamekeke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca mucaMto // 5 // ruMbhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM veva samaehiM / to 1 paryApta mAtra saMjJino yAvanti jadhanyayoginaH / bhavanti manodravyANi tadvayApArazca yammAtraH // 1 // tadasaMkhyaguNavihInAn samaye 2 nirundhan saH / manasaH sarvanirodhaM karotyasaMkhyeyasamayaiH // 2 // paryAptamAzradvIndriyasya jaghanyavacoyoginaH paryAMyA ye tu / tadasaMkhyaguNavihInAn samaye 2 nirundhan // 3 // sarvavacoyogarodhaM saMkhyAtItaiH karoti samayaiH / tatazca sUkSmapanakasya prathamasamayotpannasya // 4 // yaH kila jaghamyo yogastadasaMkhyeyaguNahInamekaikasmin / samaye 2 nirundhan dehatribhAgaM ca muJcan // 5 // ruNaddhi sa kAyayogaM saMkhyAtItaireva samaMyaiH / tataH For Private Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 AvazyakahAribhadrIyA yajoganiroho selesIbhAvaNAmei // 6 // seleso kira merU seleso hoi jA thaa'clyaa| houM ca aseleso selesIhoi thirayAe // 7 // ahavA seluba isI selesI hoi so u thirayAe / seva alesIhoI selesIhoalovAo // 8 // sIlaM va samAhANaM nicchayao sabasaMvaro so ya / tasseso sIleso sIlesI hoi tayavatthA // 9 // hassakkharAi majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / acchaDa selesigaoM tattiyametaM tao kAlaM // 10 // taNurohAraMbhAo jhAyai suhamakiriyANiyahi so / vocchinna kiriyamappaDivAI selesikAlaMmi // 11 // tayasaMkhejaguNAe guNaseDhIeN raiyaM purA karma / samae 2 // 12 // sabaM khaveitaM puNa nillevaM kiMci ducarime sme| kiMcicca hoti carame selesIe tayaM vocch|| 13 // maNuyagaijAitasabAdaraM ca pajjattasubhagamAejaM / annayaraveyaNija narAumuccaM jaso nAmaM // 14 // saMbhavao jiNaNAma narANupuSI ya carimasamayaMmi / sesA jiNasaMtAo ducarimasamayaMmi niTThati // 15 // orAliyAhiM paH zailabhivati sa eva sthiratA / sevAlezyAma kAlena pala bhaNyante / tiSThati zailezIgatastAvanmAna rAkama / samaye 2 rupayan kramazaH kRtayoganirodhaH zailezImAdhanAmeti // 6 // zailezaH kila mehaH zailezI bhavati yA tthaa'cltaa| bhUravA cAzailezaH zailezIbhavati sthiratayA // 7 // athavA zaila ivarSiH zailarSIbhavati sa eva sthirataza / saivAlezyIbhavati sailezIbhavatyalopAt // 8 // zIlaM vA samAdhAnaM nizcayataH sarvasaMvaraH sa ca / tasyezA zIlezaH zailezIbhavati tadavasthaH ||9||svaakssraanni madhyena yena kAlena paJca bhaNyante / tiSThati zailezIgatastAvanmAnaM tataH kAlam // 10 // tanurodhArambhAt dhyAyati sUkSmakriyA'nivRtti saH / byucchinnakriyamapratipAti shaileshiikaale||11|| tadasaMkhyaguNayA guNazreNyA racitaM purA karma / samaye 2 kSapayan kramazaH zailezIkAlena // 12 // savai kSapayati tat punanirlepaM kiJcidvicarame smye| kicicca bhavati gharame zailejhyAstadvakSye // 13 // manujagatijAtI saMbAdaraMga paryAptasubhagAdeyaM ca / anyataravedanIyaM narAyuruccairgotraM yazonAma ||10||sNbhvto jinanAma narAnupUrvI ca caramasamaye / zeSA jinasatkAH dvicaramasamaye listihanti // 15 // maudArikAbhiH sabAhiM cayai vippajahaNAhiM jaM bhaNiyaM / nissesa tahA na jahA desaccAraNa so purva // 16 // tassodaiyAbhAvA bhavattaM ca viNiyattae samayaM / sammattaNANadaMsaNasuhasiddhattANi mottUNaM // 17 // ujuseTiM paDivanno samayapaesaMtaraM aphusmaanno| egasamaeNa sijjhai aha sAgArovautto so|| 18 // alamatiprasaGgeneti gaathaarthH|| 76 // ukta kramadvAram , idAnIM dhyAtavyadvAraM vivRNvannAha sampAyaDiibhaMgAipajapANaM jamegavarathumi / nANAmayANusaraNaM puchagayasuyANusAreNaM // 7 // vyAkhyA-'utpAdasthitibhaGgAdiparyAyANAm' utpAdAdayaH pratItAH, AdizabdAnmUrtAmUrtagrahaH, amISAM paryAyANAM yadekasmin dravye-aNvAtmAdau, kiM ? nAnAnayaiH-dravyAstikAdibhiranusmaraNa-cintanaM, kathaM ?-pUrvagatazrutAnusAreNa pUrvavidA, marudeNyAdInAM tvanyathA // tatkimityAha sabiyAramatyavaMjaNajogatarako tayaM paramasukaM / hoha puhuttavitakaM saviyAramarAgabhAvassa // 7 // vyAkhyA-'savicAra' saha vicAreNa vartata iti 2, vicAraH-arthavyaJjanayogasaGkrama iti, Aha ca-'arthavyaJjanayogAntarataH-artha:-dravyaM vyaJjanaM-zabda: yoga:-manaHprabhRti etadantarataH-etAvadbhedena savicAram , arthAvyaJjanaM saGkA matIti vibhASA, 'takam etat 'prathamaM zukum AdyazaktaM bhavati, kiMnAmetyata Aha-pRthaktvavitarka savicAraM pRthaktvena19.sarvAbhissyajati vimanahaNAbhiH yaannitm| niHzeSatyAgena tathA na yathA dezayAgenasa pUrvam // 16 // tasyaudayikAbhAvAt bhavyatvaM ca vinivartate samakam / sampattvajJAnadarzanasiddhatvAni mukravA // // zreNi pratipatraH samayapradezAntaramaspRzan / ekasamayena sidhyati bhatha sAgAropayuktaH saH // 18 // bhedena vistIrNabhAvenAnye vitarka:-zrutaM yasmin tattathA, kasyedaM bhavatItyata Aha-'arAgabhAvasya' rAgapariNAmarahitakheti gAthArthaH // 7 // jaM puNa suNippakapaM nivAyasaraNappaIvamiva citaM / sappAyaThiibhaMgAipANamegaMmi pajAe // 9 // vyAkhyA-yatpunaH 'suniSprakampa vikSeparahitaM "nivAtazaraNapradIpa iva' nirgatavAtagRhakadezasthadIpa iva 'cittam anta:karaNaM, ka-utpAdasthitibhaGgAdInAmekasmin poye // 79 // tataH kimata Aha aviyAramatyavaMjaNajogaMtarabho tayaM vitiyasukaM / puchagayasuvAlaMbaNamegattavitAmaviyAraM // 8 // vyakhyA-avicAram-asama, kutaH 1-arthavyaJjanayogAntarataH iti pUrvavat, tamevaMvidhaM dvitIyaM zukla bhavati, kimabhidhAnamityata Aha-'ekatvavitarkamavicAram' ekatvena-abhedena vitarka:-vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tattathA, idamapi ca pUrvagatazrutAnusAreNaiva bhavati, avicArAdi pUrvavaditi gAthArthaH // 8 // nizANagamaNakAle kevaliNo daraniruddhajogassa / suhumakiriyA'niyahi taiyaM taNukAyakiriyassa // 4 // vyAkhyA-'nirvANagamanakAle' mokSagamanapratyAsannasamaye kevalina' sarvajJasya manovAgyogadvaye niruddhe sati arddhaniruddhakAyayogasya, kiM ?-'sUkSmakriyA'nivarti' sUkSmA kriyA yasya tattathA sUkSmakriyaM ca tadanivarti ceti nAma, nivartituM zIlamasyeti nivarti pravarddhamAnatarapariNAmAt na nivarti anivarti tRtIyaM, dhyAnamiti gamyate, 'tanukAyakriyasyeti tanvI ucchAsaniHzvAsAdilakSaNA kAyakriyA yasya sa tathAvidhastasyeti gAthArthaH // 81 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka hAribhadrIyA 79 tasseva ya selesIgayassa selova NiSpakaMpassa / vocchinnakiriyAmappa DivAi ujJANaM paramasukaM // 82 // vyAkhyA- 'tasyaiva ca ' kevalinaH 'zailezIgatasya' zailezI - prAgvarNitA tAM prAptasya, kiMviziSTasya 1-niruddhayogatvAt 'zaileza iva niSprakampasya' meroriva sthirasyetyarthaH, kiM ? - vyavacchinnakriyaM yogAbhAvAt tad 'apratipAti' anuparatasvabhAmiti, etadeva cAsya nAma dhyAnaM paramazuklaM prakaTArthamiti gAthArthaH // 82 // itthaM caturvidhaM dhyAnamabhidhAyAdhunaitatpratibaddhameva vaktavyatAzeSamabhidhitsurAha-- paDhamaM joge jogesu vA mayaM bitiyameva jogaMmi / taiyaM ca kAyajoge sukamajogaMmi ya caurathaM // 83 // vyAkhyA--'prathamaM' pRthaktvavitarkasavicAraM 'yoge' manaAdau yogeSu vA sarveSu 'matam' iSTaM taccAgamika zrutapAThinaH, 'dvitIyam' ekatvavitarkamavicAraM tadekayoga eva, anyatarasmin saGkramAbhAvAt tRtIyaM ca sUkSmakriyA'nivarti kAyayoge, na yogAntare, zuklam ' ayogini ca ' zailezI kevalini 'caturthI' vyuparata kriyA'pratipAtIti gAthArthaH // 83 // Aha-zukladhyAnopari'mabhedadvaye mano nAstyeva, amanaskatvAt kevalinaH, dhyAnaM ca manovizeSaH 'dhyai cintAyA' miti pAThAt, tadetatkatham 1, ucyate jaha chamatthassa maNo jhANaM bhaNNai sunithalo saMto / taha kevaliNo kAlo suniJcalo bhae jhANaM // 84 // vyAkhyA -yathA chadmasthasya manaH, kiM ? - dhyAnaM bhaNyate sunizcalaM sat, 'tathA' tenaiva prakAreNa yogatvAvyabhicArAtkevalinaH kAyaH sunizcalo bhaNyate dhyAnamiti gAthArthaH // 84 // Aha-caturthe niruddhatvAdasAvapi na bhavati, tathAvidhabhAvespi ca sarvabhAvaprasaGgaH, tatra kA vArteti 1, ucyate- yasure for kammaviNijaraNa uto yAvi / saddayabahusAo taha jiNacaMdAgamAo ya // 85 // cittAbhAvi sayA sumovarayakiriyAi bhAMti / jIvova bhagavanbhAvo bhavatthassa jhANAI // 86 // vyAkhyA - kAyayoganirodhino yogino'yogino'pi cittAbhAve'pi sukSmoparatakriyo bhaNyate, sUkSmagrahaNAt sUkSmakriyAnivartino grahaNam, uparatagrahaNAdvyuparata kriyA'pratipAtina iti, pUrvaprayogAditi hetu:, kulAlacakrabhramaNavaditi dRSTAnto'bhyUhyaH, yathA cakraM bhramaNa nimittadaNDAdikriyA'bhAve'pi bhramati tathA'syApi manaHprabhRtiyogoparame'pi jIvopayogasadbhAvataH bhAvamanaso bhAvAt bhavasthasya dhyAne iti, apizabdazcodanAnirNaya prathama hetu sambhAvanArthaH, cazabdastu prastuta hetvanukarSaNArthaH, evaM zeSavo'pyanayA gAthayA yojanIyAH, vizeSastUcyate- 'karmavinirjaraNahetutazcApi karmavinirjaraNahetutvAt kSapakazreNivat, bhavati ca kSapakazreNyAmivAsya bhavopagrAhikarmanirjareti bhAvaH, carAbdaH prastuta - tvanukarSaNArthaH, apizabdastu dvitIyahetusambhAvanArtha iti, 'tathA zabdArtha bahutvAt' yathaikasyaiva harizabdasya zakrazAkhAmRgAdayo'nekArthAH evaM dhyAnazabdasyApi na virodhaH, 'dhyai cintAyAM' 'dhyai kAyanirodhe' 'dhye ayogitve' ityAdi, tathA jinacandrAgamAccaitadevamiti, ukta ca-'Agamazcopapattizca, sampUrNa dRSTilakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye // 1 // ityAdi gAthAdvayArthaH / / 85-86 / / uktaM dhyAtavyadvAraM, dhyAtArastu dharmadhyAnAdhikAra evoktAH, adhunA'nuprekSAdvAramucyate-- sukkajjhANasubhAviyacitto ciMtei jhANavirame'vi / NiyayamaNuppehAbho cattAri carita saMpanno // 87 // vyAkhyA - zukladhyAnasubhAvitacittazcintayati dhyAnavirame'pi niyatamanuprekSAzcatasrazcAritra sampannaH, tatpariNAmarahitasya tadabhAvAditi gAdhArthaH // 87 // tAcaitAH-- AsavadArAvA taha saMsArAsuhANubhAvaM ca / bhavasaMtANamaNantaM vatthUrNa vipariNAmaM ca // 88 // vyAkhyA - AzravadvArANi mithyAtvAdIni tadapAyAn - duHkhalakSaNAn, tathA saMsArAnubhAvaM ca, 'dhI saMsAro' ityAdi, bhavasantAnamanantaM bhAvinaM nArakAdyapekSayA, vastUnAM vipariNAmaM ca sacetanAcetanAnAM 'sabadvANANi asAsayANI'tyAdi, etAzcatasro'pyapAyAzubhAnantavipariNAmAnuprekSA AdyadvayabhedasaGgatA eva draSTavyA iti gAdhArthaH // 88 // uktamanuprekSAdvAram idAnIM lezyAdvArAbhidhitsayA''ha sukAelesAe do tatiyaM paramasuka lessAe / dhirayAjiya selersi lesAIyaM paramasukaM // 89 // vyAkhyA - sAmAnyena zuklAyAM lezyAyAM 'dve' Adye uktalakSaNe 'tRtIyam' uktalakSaNameva, paramazuklalezyAyAM 'sthiratAjitazailezaM ' merorapi niSprakampataramityarthaH, lezyAtItaM 'paramazuklaM' caturdhamiti gAthArthaH // 89 // uktaM lezyAdvAram, adhunA liGgadvAraM vivarISusteSAM nAmapramANasvarUpaguNabhAvanArthamAha avahAsaMmohavivegavivasaggA tassa hoti liMgAI / liMginai jehiM muNI sukajhANovagayacitto // 90 // vyAkhyA - avadhAsammohavivekavyutsargAH 'tasya' zukladhyAnasya bhavanti liGgAni, 'lijayate' gamyate yairmuniH zukladhyAnopagatacitta iti gAthAkSarArthaH // 90 // adhunA bhAvArthamAha cAlijadda bIbhedda ya dhIro na parIsahovasagge / suDumesu na saMmujjhadda bhAvesu na devamAyAsu // 91 // vyAkhyA - cAlyate dhyAnAt na parIpahopasagairbibheti vA 'dhIraH' buddhimAn sthiro vA na tebhya ityavadhaliGgaM, 'sUkSmeSu' Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA 40 atyantagahaneSu 'na samuhyate' na sammohamupagacchati, 'bhAveSu' padArtheSu na devamAyAmu anekarUpAsvityasammohaliGgamiti gaadhaakssraathH||9|| dehavivittaM pecchai appANaM taha ya sabasaMjoge / dehovahivosagaM nissaMgo sabahA kuNai // 12 // vyAkhyA-dehaviviktaM pazyatyAtmAnaM tathA ca sarvasaMyogAniti vivekaliGgaM, dehopadhivyutsarga niHsaGgaH sarvathA karoti miti gaathaadheH|| 92 // gataM liGgadvAraM, sAmprataM phaladvAramucyate, iha ca lAghavAthe prathamopanyastaM dharmaphalama bhidhAya zukladhyAnaphalamAha, dharmaphalAnAmeva zuddhatarANAmAdyazukladvayaphalatvAd, ata Aha hoti suhAsatra saMvaraviNijarAmarasuhAI viulAI / mANavarassa phalAI suhANubaMdhINi dhammassa // 13 // vyAkhyA-bhavanti 'zubhAzravasaMvaravinirjarAmarasukhAni'zubhAzravaH-puNyAzravaH saMvaraH-azubhakarmAgamanirodhaH vinirjarAkarmakSayaH amarasukhAni-deva sukhAni, etAni ca dIrghasthitivizuddha yupapAtAbhyAM 'vipulAni' vistIrNAni, 'dhyAnavarasya' dhyAnapradhAnasya phalAni 'zubhAnubandhIni' sukulapratyAyAtipunarbodhilAbhabhogapravrajyAkevala zailezyapavargAnuvandhIni 'dharmasya' dhyAnasyeti gAthArthaH / / 93 // uktAni dharmaphalAni, adhunA zuklamadhikRtyAha te ya viseseNa subhAsavAdo'NuttarAmarasuhaM ca / doNhaM sukANa phalaM parinivANaM parilANaM // 94 // vyAkhyA-te ca vizepeNa 'zubhAzravAdayaH' anantaroditAH, anuttarAmarasukhaM ca dvayoH zuklayoH phalamAdyayoH 'parinirvANa' mokSagamanaM parilANaM'ti crmyoyoritigaathaarthH||94 ||athvaa sAmAnyenaiva saMsArapratipakSabhUte ete iti darzayati bhAsavadArA saMsArahe yavo jaMNa dhammasukkesu / saMsArakAraNAI tao dhuvaM dhammasukkAI // 15 // vyAkhyA-AzravadvArANi saMsArahetavo vartante, tAni ca yasmAnna zukladharmayorbhavanti saMsArakAraNAni tasmAd 'dhruvaM' niyamena dharmazakle iti gAthArthaH // 95 // saMsArapratipakSatayA ca mokSahetuAnamityAvedayannAha-- saMvaraviNijarAo mokkhassa paho tavo paho tAsi / jhANaM ca pahAgaMgaM tavassa to mokkhaheUyaM / / 96 // vyAkhyA-saMvaranirjare 'mokSasya panthAH' apavargasya mArgaH, tapaH panthAH' mArgaH 'tayoH' saMvaranirjarayoH dhyAnaM ca pradhAnAGgaM tapasaH AntarakAraNatvAt , tato mokSahetustaddhyAnamiti gAthArthaH // 96 // amumevArthaM sukhapratipattaye dRSTAntaiH pratipAdayannAha aMbaralohamahINaM kamaso jaha malakalaMkakANaM / sojhAvaNayaNasose sAti jalANalAiccA // 97 // vyAkhyA-'ambaralohamahInAM vastralohArdrakSitInAM 'kramazaH' krameNa yathA malakalaGkapakAnAM yathAsaGkhyaM zodhyA(dhya)panayanazoSAn yathAsaGkhyameva 'sAdhayanti' nirvartayanti jalAnalAdityA iti gAthArthaH // 97 // taha sojhAisamatthA jIvaMbaralohameiNigayANaM / jhANajalANalasUrA kammamalakalaMkapakANaM // 98 // vyAkhyA-tathA zodhyAdisamarthA jIvAmbaralohamedinIgatAnAM dhyAnameva jalAnalasUryAH kamaiMva malakalaGkapaGkAsteSA miti gAthArthaH // 98 // kiM ca tApo soso bheSo jogANaM mANo jahA niyayaM / taha tAvasosabheyA kammassavi jhAiNo niyamA // 19 // vyAkhyA-tApaH zopo bhedo yogAnAM dhyAnataH' dhyAnAt yathA 'niyatam' avazyaM, tatra tApa:-duHkhaM tata eva zoSa:daurbalyaM tata eva bhedaH-vidAraNaM yogAnAM vAgAdInAM, 'tathA' tenaiva prakAreNa tApazoSabhedAH karmaNo'pi bhavanti, kasya ?'dhyAyinaH' na yadRcchayA niyameneti gAthArthaH // 99 // kiMca jaha rogAsayasamaNaM visosaNavireyaNosahavihIhiM / taha kammAmayasamaNaM mANANasaNAijogehi // 10 // vyAkhyA-yathA 'rogAzayazamana' roganidAnacikitsA 'vizoSaNavirecanauSadhavidhibhiH' abhojanavirekauSadhaprakAraiH, tathA 'karmAmayazamanaM' karmarogacikitsA dhyAnAnazanAdibhiryogaiH, AdizabdAd dhyAnavRddhikArakazeSatapobhedagrahaNamiti gAthArthaH // 10 // kiM ca jaha cirasaMciyamidhaNamanako pakSaNasahio durya dAha / taha kammedhaNamamiyaM khaNeNa jhANANalo uhaa||1.1|| vyAkhyA-yathA 'cirasazcitaM' prabhUtakAlasadhitam 'indhanaM' kASThAdi 'anala: agniH 'pavanasahitaH' vAyusamanvitaH 'drutaM' zIghraM ca 'dahati' bhasmIkaroti, tathA duHkhatApahetutvAt karmavendhanaM karmendhanam 'amitam' anekabhavopAttamanantaM 'kSaNena' samayena dhyAnamanala iva dhyAnAnala: asau 'dahati' bhamIkarotIti gaathaarthH||101|| jaha vA ghaNasaMghAyA naNeNa pavaNAhayA vilijati / jhANapapaNAvahUyA taha kammaghaNA vilijaMti // 1.2 // vyAkhyA-yathA vA 'ghanasakAtAH' meghaughAH kSaNena 'pavanAhatAH' vAyupreritA vilayaM-vinAzaM yAnti-gacchanti, 'dhyAnapravanAvadhUtA' dhyAnavAyuvikSiptAH tathA karmaiva jIvasvabhAvAvaraNAd ghanAH 2, uktaM ca-"sthitaH zItAMzuvajIvaH, prakRtyA Jain Education Interational Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 AvazyakahAribhadrIyA ' bhAvazuddhayA / candrikAvacca vijJAnaM, tadAvaraNamabhavat // 1 // " ityAdi, 'vilIyante' vinAzamupayAntIti gAthArtha // 102 // kiM cedamanyad , ihalokapratItameva dhyAnaphalamiti darzayati na kasAyasamutthehi tha vAhijai mANasehiM dukkhehiM / IsAvisAyasogAiehiM zANovagayacitto // 10 // vyAkhyA-'na kaSAyasamutthaizca' na krodhAzudbhavaizca 'bAdhyate' pIjyate mAnasairduHkhaiH, mAnasagrahaNAttApa ityAdyapi yaduktaM tanna bAdhyate 'IrSyAviSAdazokAdibhiH' tatra pratipakSAbhyudayopalambhajanito matsaravizeSa IrSyA viSAda:-vaiklavyaM zokaH-- dainyam , AdizabdAd harSAdiparigrahaH, dhyAnopagatacitta iti prakaTArthamayaM gAthArthaH // 103 // sIpAyavAiehi pa sArIrehiM puSpagArehiM / mANasunicakacitto na vahijA nijarApahI // 1 // vyAkhyA-iha kAraNe kAryopacArAt zItAtapAdibhizca, AdizabdAt kSudAdiparigrahaH, zArIraiH 'subahuprakAraiH' aneka bhedaiH 'dhyAnasunizcalacitta' dhyAnabhAvitamatirna bAdhyate, dhyAnasukhAditi gamyate, athavA na zakyate cAlayituM tata eva, 'nirjarApekSI' karmakSayApekSaka iti gaathaarthH|| 104 // uktaM phaladvAram , adhunopasaMharannAha ipa saguNAdhANaM divAvihasuisAhaNaM mANaM / supasasthaM saddheyaM neyaM mayaM ca nicaMpi // 105 // vyAkhyA-'iya' evamuktena prakAreNa 'sarvaguNAdhAnam' azeSaguNasthAnaM dRSTAdRSTasukhasAdhanaM dhyAnamuktanyAyAt suSTu prazasta 2, tIrthakaragaNadharAdibhirAsevitatvAt, yatazcaivamataH zraddheyaM nAnyathaitaditi bhAvanayA 'jJeyaM' jJAtavyaM svarUpataH 'dhyeyam' anucintanIyaM kriyayA, evaM ca sati samyagdarzanajJAnacAritrANyAsevitAni bhavanti, 'nityamapi' sarvakAlamapi, Aha-evaM tarhi sarvakriyAlopaH prApnoti, na, tadAsevanasyApi tattvato dhyAnatvAt , nAsti kAcidasau kriyA yayA sAdhUnAM dhyAnaM na bhavatIti gaathaarthH|| 105 // granthAgraM 15696 // samAptaM dhyAnazatakaM // paDikamAmi paMcahiM kiriyAhiM kAiyAe ahigaraNiyAe pAusiyAe pAritAvaNiyAe pANAivAyakiriyAe (sUtram ) pratikramAmi paJcabhiH kriyAbhiH-vyApAralakSaNAbhiryo'ticAraH kRtaH, tadyathA-'kAiyAe' ityAdi, cIyata iti kAyaH, kAyena nivRttA kAyikI tayA,sA punastridhA-aviratakAyikI duSpraNihitakAyikI uparatakAyikI,(ca) tatra mi STeraviratasamyagdRSTezcA''dyA aviratasya kAyikI-utkSepaNAdilakSaNA kriyA karmabandhanibandhanA'viratakAyikI, evamanyatrApi SaSThIsamAso yojyaH, dvitIyA duSpaNihitakAyikI pramattasaMyatasya,sA punardidhA-indriyaduSpraNihitakAyikI noindriyaduSpraNihitakAyikI ca, tatrA''dhendriyaiH-zrotrAdibhirduSpraNihitasya-iSTAniSTaviSayaprAptI manAksaGganirvedadvAreNApavargamArga prati durvyavasthitasya kAyikI, evaM noindriyeNa-manasA duSpraNihitasyAzubhasaGkalpadvAreNa durvyavasthitasya kAyikI, tRtIyApramattasaMyatasya-uparatasya-sAvadhayogebhyo nivRttasya kAyikI, gatA kAyikI 1, adhikriyata AtmA narakAdiSu yena tadadhikaraNam-anuSThAnaM bAhyaM vA vastu cakramahAdi tena nirvRttA-adhikaraNikI tayA, sA punardvidhA-adhikaraNapravartinI nirvartinI ca, tatra pravartinI cakramahaHpazubandhAdipravartinI, nirvartinI khagAdinirtinI, alamanyairudAharaNaiH, anayorevAntaHpAtitvAtteSAM, gAdhikaraNikI 2, pradveSaH-matsa rastena nirvRttA prAdeSikI, asAvapi dvidhA-jIvaprAdveSikyajIvapradveSikI ca, AdyA jIve pravepaM gacchataH, dvitIyA punarajIve, tathAhi-pASANAdau praskhalitastatpradveSamAvahati gatA tRtIyA 3, paritApanaM-tADanAdiduHkhavizeSalakSaNaM tena nivRttA pAritApanikI tayA, asAvapi dvidhaiva-svadehapAritApanikI paradehapAritApanikI ca, AdyA svadehe paritApanaM kurvato dvitIyA paradehe paritApanamiti, tathA ca anyaruSTo'pi svadehaparitApanaM karotyeva kazcijjaDaH, athavA svahastapAritApanikI parahastapAritApanikI ca, AdyA svahastena paritApanaM kurvataH dvitIyA parahastena kArayataH, gatA caturthI 4,prANAtipAta:-pratItaH, tadviSayA kriyA prANAtipAtakriyA tayA, asAvapi dvidhA-svaprANAtipAtakriyA paraprANAtipAtakriyA ca, tatrA''dyA''tmIyaprANAtipAtaM kurvataH dvitIyA paraprANAtipAtamiti, tathA ca kazcinnirvedataH svargAdyartha vA giripatanAdinA svaprANAtipAtaM karoti, tathA krodhamAnamAyAlobhamohavazAcca paramANAtipAtamiti, krodhenA''kruSTaH ruSTo vA vyApAdayati, mAnena jAtyAdibhihIMlitaH, mAyayA'pakAriNaM vizvAsena, lobhena zaukarikaH, mohena saMsAramocakaH smArto vA yAga iti, gatA pazcamI 5 / kriyA'dhikArAca ziSyahitAyAnupAttA api sUtre anyA api viMzatiH kriyAH pradarzyante, taMjahA-AraMbhiyA1pariggahiyA 2 mAyAvattiyA 3 micchAdasaNavattiyA 4 apacakkhANakiriyA 5 diThiyA 6 puThiyA7pAicciyA8sAmaMtovaNivAiyA9nesatthiyA 10 sAhasthiyA 11 ANamaNiyA 12 viyAraNiyA 13 aNAbhogavattiyA 14 aNavakhavattiyA 15 paogakiriyA 16 samuyANakiriyA 17 pejjavattiyA 18 dosavattiyA 19 IriyAvahiyA 20 ceti, tatthAraMbhiyA duvihA-jIvAraMbhiyA ya ajIvAraMbhiyA ya jIvAraMbhiyA-jaM jIve tadyathA-ArambhikI pArigrahikI mAyApratyayikI mithyAdarzanapratyayikI apratyAkhyAnakriyA raSTijA spRSTijA prAtItyikI sAmantopanipAtikI naiHzakhikI svahastikI AjJApanI vidAraNI anAbhogapratyayikI anavakAkSApratyayikI prayogakriyA samudAnakriyA premapratyayikI dveSapratyayikI aipithikI ceti / tatrArambhikI dvividhA-jIvArambhiko ajIvArambhikI ca, jIvArambhikI yajjIvAn Jain Education Interational Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 mAvazyakahAribhadrIyA AraMbhai ajIvAraMbhiyA-ajIve AraMbhai 1, pAriggahiyA kiriyA duvihA-jIvapAriggahiyA ajIvapAriggahiyA ya, jIvapAriggahiyA-jIve parigiNhai, ajIvapAriggahiyA-ajIve parigiNhai 2, mAyAvattiyA kiriyA duvihA-AyabhAvavaMcaNA ya parabhAvavaMcaNA ya, AyabhAvavaMcaNA appaNoccayaM bhAvaM gRhai nimaDImatI ujuyabhAvaM daMsei, saMjamAisiDhilo vA karaNaphaDADovaM darisei, parabhAvavaMcaNayA ta mAyarati jeNa paro vaMcijaha kUDalehakaraNAIhiM , micchAdasaNavattiyA kiriyA duyihA-aNabhiggahiyamicchAdasaNavattiyA ya abhiggahiyamicchAdasaNavattiyA pa, aNabhiggahiyamicchAdasaNayattiyA asaMNINa saMNINavi jehiM na kiMci kutisthiyamayaM paDivaNaM, abhiggahiyamicchAdasaNavattiyA kiriyA duvihA-hINAi. rittadaMsaNe ya tabairittadasaNe ya, hINA jahA-aMguhapathameto appA javameso sAmAgataMdulameto yAlaggametto paramANumetto hRdaye jAjvalyamAnastiSThati dhUlalATamadhye nA, ityevamAdi, ahigA jahA-paMcadhaNusaigo appA sadhagao akattA aceyaNo pratyayikI asaMjJinA saMjanAtyAyikI kriyA dvividhA-nAlo vA karaNasphaTATopaM darzayAta,dhanatA ca parabhAvavacana Arambhayati, ajIvArambhikI ajIvAnArambhayati, pArimahikI kriyA dvividhA-jIvapAriprahikI ajIvapArimahikI ca, jIvapAriprahikI jIvAna parigRhNAti ajIvapArigrahikI bhajIvAn parigRhAti, mAyApratyayikI kriyA dvividhA-bhAsmabhAvavaJcanatA ca parabhAvavacanatA ca, bhAtmabhAvavazbanatA AramIyaM bhAvaM nigUhati nikRtimAn RjubhAvaM darzayati, saMyamAdizithilo vA karaNasphaTATopaM darzayati, parabhAvavajanatA tattadAcarati yena paro vakSyate kUTalekha. karaNAdibhiH, mithyAdarzanapratyayikI kriyA dvividhA- anabhigRhItamidhyAdarzanapratyAyikI ca abhigRhItamithyAdarzanapratyayikI ca, bhanabhigRhItamithyAdazanapratyayikI bhasaMjJinAM saMjJinAmapi vaina kiJcit kutIrthikamataM pratiparva, bhabhiMgRhItamidhyAdarzanaprasthApikI kriyA dvividhA-hInAtiriktadarzane gha tabyatiriktadarzane ca, hInA yathA aduSThaparvamAtra AtmA yavamAtraH zyAmAkatandulamAno vAlApramAtraH paramANumAtraH / adhikA yathA pavadhanuHkAtika AtmA sarvagato' kA acetanaH ityevamAdi, evaM hINAirittadasaNaM, tabairittadaMsaNaM nAstyevA''tmA''tmIyo vA bhAvaH nAstyayaM lokaH na paraloka asatsvabhAvAH sarvabhAvA ityevamAdi, apaccakhANakiriyA aviratAnAmeva, teSAM na kizcidU viratira(tama)sti, sA duvihAjIvaapaccakkhANakiriyA ajIva'paJcakkhANakiriyA ya, na kesui jIvesu ajIvesu ya vA viratI asthitti 5, dihiyA kiriyA duvihA, taMjahA-jIvadihiyA ya ajIvadihIyA ya, jIvadiThIyA AsAINaM cakkhudaMsaNavatiyAe gacchai, ajIva. diThiyA cittakammAINaM 6, puDhiyA kiriyA duvihA paNNattA-jIvapuchiyA ajIvapuThiyA ya, jIvapuchiyA jA jIvAhiyAraM pucchaDa rAgeNa vA doseNa vA. ajIvAhigAraM vA. ahavA puhiyatti pharisaNakiriyA, tattha jIvapharisaNakiriyA itthI purisaM napuMsagaM vA spRzati, saMghaddeitti bhaNiya hoi, ajIvesu suhanimittaM miyalomAi vatthajAyaM mottigAdi vA rayaNajAyaM spRzati 7, pADucciyA kiriyA duvihA-jIvapADucciyA ajIvapADucciyA ya, jIvaM paDuca jo baMdho sA jIvapADucciyA, jo puNa ajIvaM paDucca rAgadosubbhavo sA ajIvapADucciyA 8, sAmaMtovaNivAiyA samantAdanupatatIti sAmaMtovaNivAiyA evaM hInAtiriktadarzanaM, tavyatiriktadarzanaM,-apratyAkhyAnakriyA-sA dvividhA jIvApratyAkhyAnakripA ajIvApratyAra pAnakiyA ca, na kepuci jIveSu bhajIvepu ca vA viratirastIti, dRSTijJA kriyA dvividhA, tadyathA-jIvadRSTijA ca ajIvaSTijA ca, jIvadRSTijA avAdInAM cakSudarzanapraya pAya gacchati, ajIvaSTijA citrakarmAdInAM, prAbhikI, pRSTijA kriyA dvividhA prajJatA-jIvaprAnikI ajIvanAnnihI ca, jIvanAgnijhI yA jIvAdhikAraM pRcchati rAgega vA dvepega vA, ajIvAdhikAraM vA, athavA spRSTijeti sparzanakriyA, tatra jIvasparzanakriyA striyaM puruSa napuMsake saMyatIti bhaNitaM bhavati, ajIveSu sukha nimittaM mRgaLomAdi vastrajAtaM mauktikAdi vA ratnajAtaM, prAtItyikI kriyA dvividhA-jIvaprAtIrikI ajIvaprAtItyikI ca, jIvaM pratIya yo bandhaH sA jIvaprAtItyikI, yaH punarajItaM pratItya rAgadvepodbhavaH sAujIvanAtItyikI, sAmantopanipAtikI-sAmantopanipAtikI sA duvihA-jIvasAmaMtovaNivAiyA ya ajIvasAmaMtovaNivAiyA ya, jIvasAmaMtovaNivAiyA jahA-egassa saMDo taM jaNo jahA jahA paloei pasaMsai ya tahA tahA so harisaM gachai, ajIvevi rahakammAI, ahavA sAmaMtovaNivAiyA duvihAdesamAmaMtovaNivAiyA ya savasAmaMtovaNivAiyA ya, desasAmaMtovaNivAiyA prekSakAn prati yatraikadezenA''gamo bhavatyasaM. yatAnAM sA desasAmaMtovaNivAiyA, savasAmaMtovaNivAiyA ya yatra sarvataH samantAt prekSakANAmAgamo bhavati sA sabasA. maMtovaNivAiyA, ahavA samantAdanupatanti pramattasaMjayANaM annapANaM prati avaMgurite saMpAtibhA sattA viNassaMti 8, nesasthiyA kiriyA duvihA-jIvanesatthiyA ajIvanesatthiyA ya, jIvanesatthiyA rAyAisaMdesA jahA udagassa jaMtAdIhiM, ajIvanesatthiyA jahA pahANakaMDAINa gophaNadhaNuhamAihiM nisirai, ahavA nesatthiyA jIve jIvaM nisirai put sIsaM vA, ajIve sUtravyapetaM nisirai vastraM pAtraM ghA,sRja visarga iti10,sAhatthiyA kiriyA davihA-jIvasAhatthiyA ajIvasAhathiyA sA dvividhA-jIvasAmantopanipAtikI cAjIvasAmantopanipAtikI ca, jIvasAmantopanipAtikI yathA ekasya paNDataM jano yathA yathA pralokate prazaMsati ca tathA tathA sa ha gacchati, ajIvAnapi sthakarmAdIni, athavA sAmantopanipAtikI dvividhA-dezasAmantopanipAtikI ca sarvasAmantopanipAtikI ca, dezasAmantopanipAtakI-sA dezasAmantopanipAtikI, sarvasAmantopanipAtikI -sAsarvasAmantopanipAtikI, athavA pramattasaMyatAnAmannapAnaM prati anAcchA. dite saMpAtimAH satvA vinazyanti, naHzatrikI kriyA dvividhA-jIvanaHzanidImajIvanaHzasvikI ca, jIvanaHnikI yathA rAjAdisaMdezAt yathA yatrAdibhi. rudakasya, ajIvanaHza trikI yathA pApANakANDAdIni gophaNadhanurAdibhirnisRjyante, bhathavA naizanikI jIce jIvaM nisRjati putraM zipyaM vA, ajIve nimUjati, svAhastikI kriyA dvividhA-jIvasvAstikI ajIvasvAstikI ca. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 bhAvazyakahAribhadrIyA ya, jIvaMsAhatthiyA jaM jIveNa jIvaM mArei, ajIvasAhatthiyA jahA-asimAIhiM, ahavA jIvasAhasthiyA jaM jIvaM sahastheNa tAlei, ajIvasAhatthiyA ajIvaM sahattheNa tAlei vatthaM pattaM vA 11, ANamaNiyA kiriyA duvihA-jIvaANamaNiyA ajIvaANamaNiyA ya, jIvANamaNI jIvaM AjJApayati pareNa, ajIvaM vA ANavAvei 12, veyAraNiyA dubihAjIvaveyAraNiyA ya ajIvaveyAraNiyA ya, jIvaveyAraNiyA jIvaM vidArei, sphoTayatItyarthaH, evamajIvamapi, ahavA jIvamajIvaM vA AbhAsiesu vikemANo do bhAsiu vA vidArei pariyacchAveitti bhaNiyaM hoi, ahavA jIvaM viyArei asaMtaguNehiM eriso tAriso tumaMti,ajIvaM vA vetAraNabuddhIe bhaNai-erisaM eyaMti 13, aNAbhogavattiyAkiriyA yaNA ya aNAbhogaNikkhevaNA ya, aNAbhogo-annANaM AdiyaNaA-gahaNaM nikkhivarNa-ThavaNaM, taMgahaNaM nikkhivaNaM yA aNAbhogeNa apamajiyAi giNhai nikkhi va itti vA, ahavA aNAbhogakiriyA duvihA-AyANanikkhivaNAbhogakiriyAya jIvasvAhasti kI yajIvena jIvaM mArayati, ajIvasvAhastikI yathA'syAdibhiH, athavA jIvasvAhastikI yajIvaM svahastena tADayati, ajIvasvAhastikI ajIvaM svahastena tADayati vastraM pAtraM vA, AjJApanI kriyA dvividhA-jIvAjJApanikI ajIvAjJApanikI ca, jIvAjJApanI jIvamAjJApayati pareNa majIvaM vA'5jJApayati, vikrINAno dvividhA, jIvavidAraNikI ca ajIvavidAraNikI ca, jIvavidAraNikI jIvaM vidArayati, evamajIvamapi, athavA jIvamajI vA abhASikepu vikrINAno dvaibhASiko vA vidArayati, prapaJcaM vidhatte iti bhaNitaM bhavati, athavA jIvaM vicArayati asadbhirguNairIdRzastAdRzastvamiti, ajIvaM vA vipratAragaDyA bhaNati-IdRzametaditi, anAbhogapratyayikI kriyA dvividhA-anAbhogAdAnajA anAbhoganikSepajA ca, anAbhogo'jJAnaM AdAna grahaNaM nikSepaNaM sthApanaM, tad grahaNaM sthApanaM vA'nAbhogenApramArjitAdi gRhNAti nikSipati vA, athavA anAbhogakriyA dvividhA-AdAnanikSepAnAbhogakriyA cha ukkamaNaaNAbhogakiriyA ya, tatthAdANa nikkhivaNaaNAbhogakiriyA raoharaNeNa apamajiyAi pattacIvarANaM AdANaM NikkhevaM vA karei, ukkamaNaaNAbhogakiriyA laMghaNapavaNadhAvaNaasamikkhagamaNAgamaNAi 14, aNavakhavattiyA kiriyA duvihA-ihaloiyaaNavakaMkhavattiyA ya paraloiyaaNavakaMkhavattiyA ya, ihaloyaaNavakaMkhavattiyA loyaviruddhAI corikkAINi karei jehiM vahabaMdhaNANi iha ceva pAvei, paraloyaaNavakhavattiyA hiMsAINi kammANi karemANo paraloyaM nAvakakhai 15, paoyakiriyA tivihA paNNattA taM0-maNappaoyakiriyA vaippaoyakiriyA kAyappaoyakiriyA ya, tattha maNappa oyakiriyA adRruddajjhAI indriyaprasRtau aniyamiyamaNa iti, vaippaogo-vAyAjogo jo titthagarehiM sAvajAI garahiota secchAe bhAsai, kAyappaoyakiriyA kAyappamattassa gamaNAgamaNakuMcaNapasAraNAiceThA kAyassa 16, samudANakiriyA samaggamupAdANaM samudANaM, samudAo aTTha kammAI, tesiM jAe uvAyANaM kajaI sA samudANakiriyA, sA duvihA-desovadhAya. 1 sakramaNAnAbhogakriyA ca, tatrAdAnanikSepAnAbhogakriyA rajoharaNenApramAya pAtracIvarAdInAmAdAnaM nikSepaM vA karoti, urakramaNAnAbhogakriyA lakanaplavanadhAvanAsamIkSyagamanAgamanAdi, anavakAGkSApratyayikI kriyA dvividhA-aihalaukikAnavakAGkSApratyayikI ca pAralaukikAnavakAGkApratyathikI ca, aihalaukikA. mavakAsApratyayikI lokaviruddhAni cauryAdIni karoti vairvadhavandhanAni ihaiva prApnoti, paralokAnavakAGkSApratyayikI hiMsAdIni karmANi kurvan paraloka nAvakAsate, prayogakriyA trividhA prajJaptA, tadyathA-manaHprayogakriyA vAkaprayogakriyA kAyaprayogakriyA cha, tatra manaHprayogakriyA ArttaraudradhyAyIndriyaprasRtau aniyamitamanA iti, vAkprayogaH-vAgyogaH yastIrthakaraiH sAvadhAdirgarhitastaM svecchayA bhApate, kAyaprayogakriyA kAyena pramattasya gamanAgamanAkucanaprasAraNAdiH ceSTA kAyastha, samudAnakriyA samagramupAdAnaM samudAna, samudAyo'Ta karmANi, teSAM yayopAdAnaM kriyate sA samudAnakriyA, sA dvividhA-dezopaghAta-- samudANakiriyA sadhovaghAyasamudANakiriyA, tattha desovadhAeNa sagudANakiriyA kajai koi kassai iMdiyadesovaghArya karei, sabovaghAyasamudANakiriyA sabappayAreNa iMdiyaviNAsaM karei 17, pejavattiyA pemma rAga ityarthaH, sA duvihAmAyAnissiyA lobhanissiyA ya, ahavA taM vayaNaM udAharai jeNa parassa rAgo bhavai 18, dosavattiyA agrItikArikA sA duvihA-kohanissiyA ya mANanissiyA ya, kohanissiyA appaNA kuppai, parassa vA kohamuppAdei, mANaNirisayA sayaM pamajjai parassa vA mANamuppAei, iriyAvahiyA kiriyA duvihA-kajamANA veijjamANA ya, sA appamattasaMjayassa vIya. rAyachaumatthassa kevalissa vA AuttaM gacchamANassa AuttaM ciThamANassa AuttaM nisIyamANassa AuttaM tuyaTTamANassa AuttaM bhuMjamANassa AuttaM bhAsamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM giNhamANassa nikkhivamANassa vA jAva cakkhupamhanivAyamavi suhamA kiriyA iriyAvahiyA kajai, sA paDhamasamae baddhA biiyasamae veiyA sA baddhA puTThA vezyA nijipaNA seakAle arkamase yAvi bhavai / eyAo paMcavIsa kiriyaao| samudAnakriyA sarvopaghAtasamudAnakriyA, tatra dezopaghAtena samudAnakriyA kriyate kazcit kasyacit indriyadezopaghAtaM karoti, sarvopaghAtasamudAnakriyA sarvaprakAreNendriyavinAzaM karoti, premapratyayikI-sAdvividhA-mAyAmizritA lobhanizritA ca, athavA tadvacanamudAharati yena parasya rAgo bhavati, dveSapratyayikI, sA dvividhA-krodhanizritA ca mAnanizritA ca, krodhanizritA AramanA kupyati parasya vA krodhamutpAdayati, mAnanizritA svayaM mAdyati parasya vA mAnamupAdayati, IyopathikI kriyA dvividhA-kriyamANA ca vedyamAnAca,sA apramattasaMyatasya vItarAgacchAsthasya kevalino vA''yukaM gacchata bhAyuktaM tiSThA mAyuktaM niSIdata bhAyukta svagvatrtayata AyuktaM bhunAnasyAyuktaM bhASamANasyAyuktaM vastraM pAtraM kambalaM pAdapromchanaM gRhato nikSipato vA yAvacakSuHpakSmanipAtamapi (kurvataH) sUkSmA kriyA I-pathikI kriyate, sA prathame samaye baddhA dvitIyasamaye veditA sA baddhA spRSTA veditA nirjINo eNyatkAle akauzanApi bhavati, etAH paJcaviMzatiH kriyA: Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 AvazyahA rebhadrIyA 'paDikamAmi paMcahiM kAmaguNehi-saddeNaM rUveNaM rasaNaM gaMdheNaM phAseNaM / paDikamAmi paMcahiM mahatvapahi, -pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adiNNAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM / paDikamAmi paMcahiM samiIhiM-IriyAsamiie bhAsAsamiie esaNAsamiie AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamihae uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapArihAvaNiyAsamiie // sUtraM // pratikramAmi paJcabhiH kAmaguNaiH, pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa hetubhUtena yo'ticAraH kRtaH, tadyathA-zabdenetyAdi, tatra kAmyanta iti kAmAH-zabdAdayasta eva svasvarUpaguNavandhahetutvAdguNA iti, tathAhi-zabdAdyAsaktaH karmaNA vakSyata iti bhAvanA // pratikramAmi paJcabhirmahAvrataiH karaNabhUtairyo'ticAraH kRtaH, audayikabhAvagamanena yatkhaNDanaM kRtamityarthaH, kathaM punaH karaNatA mahAvratAnAmaticAra prati ?, ucyate, pratiSiddhakaraNAdinaiva, kiMviziSTAni punastAni !, tatsvarUpAbhidhitsayAssha-prANAtipAtAdviramaNamityAdIni kSuNNatvAnna viviyante, pratikramAmi pazcabhiH samitibhiH ticAraH kRtaH, tadyathA-IryAsamityA bhASAsamityetyAdi, tatra saMpUrvasya 'iNa gatA' vityasya tinpratyayAntasya samitirbhavati, sam-ekIbhAvenetiH samitiH, zobhanaikAprapariNAmaceSTetyarthaH, IryAyAM samitirIryAsamitistayA, IryAviSaye ekIbhAvena ceSTanamityarthaH, tathA ca-IryAsamiti ma rathazakaTayAnavAhanAkrAnteSu mArgeSu sUryarazmipratApiteSu prAsukavivikteSu pathiSu yugamAtradRSTinA bhUtvA gamanAgamanaM kartavyamiti, bhASaNaM bhASA tadvipayA samiti SAsamitistayA, uktaM ca-"bhASAsamiti ma hitamitAsandigdhArthabhASaNaM" eSaNA gaveSaNAdibhedA zaGkAdilakSaNA vA tasyAM samitirepaNAsamitistayA, uktaM ca-"eSaNAsamiti ma gocaragatena muninA samyagupayuktena navakoTIparizuddhaM grAhya'miti, AdAnabhANDamAtranikSepaNA samitiH, bhANDamAtre AdAnanikSepaviSayA samitiH sundaraceSTetyarthaH, tayA, iha ca sapta bhaGgA bhavanti-pattAi na paDilehai Na pamajai, caubhaMgo, tattha cautthe cattAri gamA-duppaDilehiyaM duppamajiyaM caubhaMgo, AillA cha appasatthA, carimo pasattho, uccAraprazravaNakhelasiMghANajallAnAM paristhApanikA tadviSayA samitiH sundaraceSTetyarthaH, tayA, saccAraH-purISaM, prazravaNaM-mUtraM, khelaH-zleSmA, sihAnaM-nAsikodbhavaH zleSmA, jalla:-malaH, atrApita eva sapta bhagA iti, iha ca udAharaNAni, IriyAsamiIe udAharaNaM- eMgo sAhU IriyAsamiIe jutto, sakkarasa AsaNaM caliyaM, sakkeNa devamajhe pasaMsio micchAdiTThI devo asahahato Agao macchiyappamANAo maMDukkaliyAo viudai pacchao ya hatdhI, gaI Na bhiMdai, hathiNA ukkhiviya pADio, na sarIraM pehai, sattA me maariyjiivdyaaprinno| aivA IriyAsamiIe arahaNNao, devayAe pAo chiNNo, aNNAe pAtrAdi na pratilikhati na pramArjayati, caturbhazikA, tatra caturthe catvAro gamA:-duSpatilekhitaM duSpamArjitaM caturbhajI, bhAyAH SaTbhamazatAH, paramaH prazastaH, 2 ekaH sAdhurIryAsamityA yuktaH, zakrasyAsanaM calitaM, zakreNa devamadhye prazaMsitaH, miSyASTidevo'pradhAna bhAgato makSikApramANA maNDakikA vikRti pRThataca isI, gatiM na bhinatti, ilinorikSapya pAtitaH, na zarIrAya smRhayati, sasvA mapA mAritA iti jIvadayApariNataH // athaveyAMsamitAvarahasakA, devatayA pAdazchilaH, ambayA . saMdhio // bhAsAsamiIe-sAhU, bhikkhaThA nayararohae koi niggaMtho bAhiM kaDae hiDaMto keNai puTTho-kevaiya AsahatthI taha nicayo dArudhanamAINaM / NiviNNA'niviNNA nAgarayA baMti maM samio // 1 // bei Na jANAmotti samjhAyazANajogavakkhittA / hiMDatA na vi pecchaha ? navi suNaha kiha hu to beMti // 2 ||-bhuN suNei kaNNehItyAdi-vasudevapuSajammaM AharaNaM esaNAe smiiie| magahA naMdiggAmo goymdhijaaickkyro||1|| tassa ya dhAriNI bhajA gambho tIe kayAi aaio| dhijAi mao chammAsa gambha pijjAiNI jAe // 2 // mAulasaMbaDDaNakammaraNayAraNA ya loraNaM / natthi tuha ettha kiMcivi to betI mAulo taM ca // 3 // mA suNa loyassa tumaM dhUyAo tiNi tesi jeyaraM / dAhAmi kare kaMmaM pakao patto ya vIvAho // 4 // sA necchaI visaNNo mAulao bei biiya dAhAmi / sAvi ya taheva nicchai taiyattI nicchae sAvi // 5 // niviNNanaMdivaddhaNaAyariyANaM sagAsi nikkhaMto / jAo chahalamao giNhaiyamabhiggahamimaM tu // 6 // saMhitaH // bhASAsamitI-sAdhuH, bhikSArtha nagararoSe ko'pi nintho bahiH kaTake higDamAnaH kecit pRSTaH-ki yanto'dhA hastinastathA nicayo dAhadhAnyAdInAm / nirviSNA anirviNNA nAgarakAH dhruvata idaM smitaaH||1bruti na jAnAma iti svaadhyaaydhyaanyogmbaakssitaaH| hiNDamAnAH naiva prekSavaM naiva zRNutha kathaM nu tadA bruvati // 2 // bahu goti karNAbhyAmityAdi / vasudevapUrvajanmAharaNaM eSamAyA samitI / magaveSu nadImAmo gautamo vigjAtIpazcakakaraH // 1 // tasya ca dhAriNIbhAryA garbhastasyAH kadAcijAtaH / dhirajAtIyo mRtaH SaNmAsagarbha dhirajAtIyA jAte // 2 // mAtulasaMvardhana karmakaragaM vicAraNA ca' lokena / nAsti tavAna krizcidapi tadA pravIti mAtuLataM ca ||3||maa zagu lokasya svaM duhitarastinAsA jyeSThatarI / dAsyAmi kuru karma prakRtaH prAptaba vivaahH||4||saa necchati viSaNNo mAtulo pavIti dvitIyAM dAsyAmi / sApi ca tathaiva neti tRtIyeti neti saapi||5|| nirviNo nandivardhanA. cAryANA sakAze niSkAntaH jAtaH SaSTha kSapako gRhAti cAbhigrahamimaM tu.|| pRSThataca hastI, gati na zakalyAsanaM calitaM, zakeNa devamadhye niSpatilekhitaM duSpamArjitaM caturbhakI, bhAdyA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA bAlagilANAIyaM yAvaccaM mae u kAyavaM / taM kuNai tivasaddho khAyajaso sakkaguNakittI // 7 // asaddaheNa devassa Agamo kuNai do samaNarUve / atisAragahiyamego aDaviThio aigao biio||8|| beti gilANo paDio veyAvaccaM tu sahahe jo u / so uTheU khippaM suyaM ca taM naMdiseNeNaM ||9||chtttthovtraaspaarnnymaanniyN kAla ghettukAmeNa / taM suyameta rahasuhio ya bhaNa keNa kajati // 10 // pANagadavaM ca tahiM jaM Nasthi teNa bei kajaMtu / niggaya hiMDato kuNai aNesaNaM naviya peleDa // 11 // iya ekadhArabitiyaM ca hiMDioladdha tatiyavAraMmi / aNukaMpAe taraMto tao gao tassagAsa ta // 12 // kharapharusanihurehiM akosai so gilANao ruho / he maMdabhagga ! phukiya tUsasi taM nAmametteNaM // 12 // sAhuvagAritti aha smuddisiumaao| eyAe'vatthAe taM acchasi bhattalobhillo // 14 // amiyamiva maNNamANo taM pharusagiraM tu so u sNbhNto| calaNagao khAmei dhuvai yataM asuimalalitaM // 15 // uTheha vayAmottI taha kAhAmI jahA hu acireNaM / , bAlaglAnAdInAM vaiyAvRtyaM mayA karttavyameva / taskaroti tIvazraddhaH khyAtayazAH zakraguNakIrtiH // 7 // azradvAnena devasyAgamaH karoti dve zramaNarUpe / atisAragRhIta eko'TavyAM sthito'tigato dvitIyaH // 8 // pravIti kAnaH patito vaiyAvRrayaM tu zradadhAti yastu / sa uttikSipraM zrutaM ca tasaviSeNena // 9 // SaSThopavAsapAraNa kamAnItaM kavalAn gRhItukAmena / tacchutamAtre rabhasosthitazca bhaNa kena koyamiti ||10||paank drabdhaM ca tatra yanAsti tena pravIti kArya tu| nirgato hiNDamAne karotyaneSaNAM na ca prerayati // 11 // evamekavAraM dvitIyaM ca hiNDito labdhaM tRtIyavAre / anukampayA svarayan tato gatastassakAzaM tu // 12 // kharaparuSaniSThurairAkrozati sa glAno ruSTaH / he mandabhAgya ! vRthaiva tuSyasi tvaM nAmamAtrema // 13 // sAdhUpakAryamahamiti nAmAtha samuddizyAthAyAtaH / etasyAmavasthAyAM tvaM tiSThasi bhktlolupH|| 14 // amRtamiva manyamAnastAM pahaSagiraM tu sa tu saMbhrAntaH / caraNagataH kSamapati prakSAlayati ca tamazucimalalitam // 15 // uttiSTha vrajAva iti tathA kariSyAmi yathA'cireNaiva / hohiha niruA tubbhe betIna vaemi gaMtuM je // 16 // AruhayA piTThIe ArUDho tAhe to payAraM ca / paramAsuiduggaMdhaM muyaI paThThIe pharasaM ca // 17 // bei giraM dhimmuMDiya!, vegavidhAo kaotti dukkhvio| iya bahuvihamakkosai pae pae so'vi bhagavaM tu // 18||nn gaNeI pharusagiraM NayAvitaM dusai tArisaM gaMdhaM / caMdaNamiva maNNaMto micchAmiha dukkaDaM bhaNai // 19 // ciMtei kiha karemI kiha hu samAhI havija sAhussa ? / iya bahuvihappayAraM navi tiNNo jAhe khoheDaM // 20 // tAhe abhitthuNaMto suro gao Agao ya iyaro ya / Aloei gurUhi ya dhannotti tao aNusaho // 21 ||jh teNaM navi pelliya esaNa iya esaNAi jaiyavaM / ahavAvi imaM aNNaM AharaNaM didvivAdIyaM // 22 // jaha kei paMca saMjaya tahachuhakilaMta sumahamaddhANaM / uttiNA veyAli ya pattA gAmaM ca te egaM // 23 // maggaMti pANagaM te logo ya tahiM asaNaM kuNAI / na gahiya na laddhamiyaraM kAlagayA tisAbhibhUyA ya // 24 // cautthIe udAharaNaM-AyarieNa sAhU bhaNio-gAma vaccAmo, . bhaviSyasi nIrogastvaM pravIti zaknomi na gantuM // 16 // Aroha pRSThau ArUDhastadA tataH pracAra (visstthaaN)| paramAzucidurgandhA mukhati pRSTha paruSAM ca // 10 // bravIti girI dhira muNDita ! vegavidhAtaH kRta iti duHkhApitaH / iti bahuvidhamAkrozati pade pade so'pi bhagavAstu // 18||n gaNayati paruSagiraM na cApi taM dUSayati tAdRzaM gandham / candanamiva manyamAno mithyA me iha duSkRtaM bhaNati // 19 // cintayati kathaM kurve kathaM ca samAdhirbhavet saadhoH|| iti bahuvidhaprakArainaiva zakto yadA kSobhayitum // 20 // tadA'bhiSTuvan suro gata mAgatazretarazca / mAlocayati gurubhizca dhanya iti tato'nuziSTaH // 21 // yathA sena naivollahitapaNaivameSaNAyo yatitamyaM / athavApIdamampadAhAraNaM dRSTivAdikam // 22 // yathA kecitpaJca saMyamAstRSNAkSudhAbhyAM lizyanto sumahAntamavAmam / uttIrNA vikAle ca prAptA prAmaM ca te ekam // 25 // mArgayanti pAnakaM te lokamna tatrAneSaNAM karoti / na gRhItaM na labdhamitarat kAlagatAstRSAbhibhUtAca // 25 // caturthyAmudAharaNa-AcAryeNa sAdhurbhaNita:-grAma prajAmaH. uggAhie saMte keNai kAraNeNa ThiyA, ekko ettAhe paDilehiyANitti kAuM ThaveumAraddho, sAhUrhi coio bhaNai-kimittha sappo acchai, sannihiyAe devayAe sappo viuvio, esa jahaNNaoM samio, aNNo teNeva vihiNA paDilehittA Thavei, so ukosao samio, ettha udAharaNaM-ekassa Ayariyassa paMca sIsasayAI, tesimego seDisuo pavvAio, so jo jo mAhU ei tassa tassa daMDagaM nikkhivai, evaM tassa uThiyassa anno ei anno jAi, tahAvi sobhagavaM aturiyaM acavalaM uvari hehA ya pamajjiya Thavei, evaM bahueNavi kAleNa na paritammai-carimAe samiIe paNNattamiNaM tu vIbarAehiM / AharaNaM dhammaruI pariThAvaNasamiiuvautto // 1 // kAiyasamAhiparichAvaNe ya gahio abhiggaho teNaM / sakappasasA assaddahaNe devAgamaviudhe // 2 // subahuM pivIliyAo bAhA javAvi kAiyasamAhI / anno ya uDio isAi beMtI tao gADhaM // 3 // ahayaM ca kAiyAo beI acchasu parihavemitti / niggae nisire jahiyaM pivIliyA osare tattha // 4 // sAhU ya udAhi te sati kenacitkAraNena sthitAH, eko'dhunA pratilikhitAnItikRtvA sthApayitumArabdhaH, sAdhubhirnodito bhaNati-kimatra sapaistiSThati , sanni hitayA devatayA sapo vikurvitaH, epa jaghanyo samitaH, anyastenaiva vidhinA pratilikhya sthApayati, saskRSTataH samitaH, anodAharaNaM-ekasyAcAryasya pazca ziSyazatAni, teSvekaH zreSThisutaH prabajitaH, sa yo yaH sAdhuH AyAti tasya tasya daNDakaM nikSipati, evaM tasicusthitejya bhAyAti bhanyo thAti, tathApi sa bhagavAn bhavaritamacapalamuparyadhastAca pramRjya sthApayati, evaM bahunApi kAlena na paritAmyati / gharamAyaryA samitI prajJaptamidaM tu vItarAgaiH / mAharaNaM dharmaruciH pAriSThApanikIsamityupayuktaH // 1 // kAyikIsamAdhipAriSThApanikAyAM ca gRhIto'bhigrahastena / zaprazaMsA azraddhAne devAgamo vikurvati // 2 // subayaH pIpilikA vAdhA javAdapi kAyikIsamAdheH / anya usthitaH sAdhurbravIti tato gADham ||3||ahN ca kAyikayA'ttau pravIti tiSTha pariSThApayAmIti / nirgato pyussRjati yatra pipIlikA avasarpanti tana // // sAdhuzca Jain Education Interational Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 AvazyakahAribhadrIyA kilAmijjai papie tA vArio ya deveNaM / sAmAie nisiddho mA piya devo ya Audo // 5 // vaMdittu gao vitiyaM tu diThivAiyaM khuDDae u ekko / teNa Na pehiya thaMDilla kAiyA lobhao raao|| 6 // thaMDilaM na pahiyaMtI na vosire devayAya ujjoo| aNu pAe~ kao se diThA bhUmitti vosiriyaM // 7 // eso samio bhaNio aNNo puNa asamio imo bhnnio| so kAiyabhomAI ekeka navari paDilehe // 8 // navi timNi tiviNa pehe beikimitthaM niviDo hojuTTo / kAUNa uTTarUvaM ca nividyA devayA tattha // 9 // so uDhio ya rAo tattha gao napari pecchae uDheM / vitiyaM ca gao tatthavi tatiyaMpi ya tatthavi Niviho // 10 // to aNNo uThavio tesuMpi taheva devayA bhnnio| kIsa na vi sattavIsa pahisI ?samma paDivaNNo // 11 // uccArAI esA parichAvaNa vaNiyA samAseNaM / bei kimettiyaM ciya pariThappamuAha aNNaMpi? // 12 // bhaNNai aNNaMpatthI kiha taM kiha vA pariDaveyarva saMbaMdheNeeNaM pariThAvaNijuttimAyAyA // 13 // klAmyate prapItavAn tadA vAritazca devena / sAmAyika nipiddho mA pA devazcAvarjitaH // 5 // vanditvA gataH dvitIyaM dRSTivAdikaM kSulla kasvekaH / tena na prekSitaM kAyikIsthaNDilaM lobhato rAtrau // 6 // sthaNDilaM na prekSitamiti na vyutsRjati devatayoyotaH / anukampayA kRtaH tasva dRSTA bhUmiriti byugmRSTam ||7||.ep samito bhaNito'nyaH punarasamito'yaM bhaNitaH / sa kAdhika bhUmyAdi ekaikaM paraM pratilikhati // 8 // naiva trINi trINe pratyupekSate pravIti kimihopaviSTo bhvedussttrH|| kRtvoSTrarUpaM copaviSTA devatA tatra // 9 // sa usthitazca rAtrau ta gataH paraM prekSate uSTram / dvitIyaM ca gatastatrApi tRtIyamapi tatrApyupaviSTaH // 10 // tato'nya utthApitasteSvapi tathaiva devatayA bhaNitaH / kathaM naiva saptaviMzatiM pratyupekSase ? samyak pratipannaH // 11 // uccArAdInAmepA pAriThApanikI varNitA samAsena / bravIti kimetAvadeva pAriThApyamutAho anyadapi ||12||bhpyte'nydpysti kathaM tat kavA pariSThApayitavyam / / saMbandhenatena pAriThApanikI niyuktiraayaataa||13|| . pAridvAvaNiyavihiM vocchAmi dhIrapurisapaNNattaM / NAUNa suvihiyA padayaNasAraM uvalahaMti // // vyAkhyA-paritaH sarvaiH prakAraiH sthApanaM paristhApanam-apunargrahaNatayA nyAsa ityarthaH, tena nivRttA pAristhApanikI tasyA vidhiH-prakAraH pAristhApanikAvidhistaM 'vakSye' abhidhAsye, kiM svabuddhyotprekSya ?, netyAha-'dhIrapuruSaprajJaptam' arthasUtrAbhyAM tIrthakaragaNadharaprarUpitamityarthaH, tatraikAntato vIryAntarAyApagamAddhIrapuruSaH-tIrthakaro gaNadharastu dhI:-buddhistayA virAjata iti dhiirH| Aha-yadyayaM pAristhApanikAvidhirdhArapuruSAbhyAM prarUpita eva kimarthaM pratipAdyata ityucyate-dhIrapuruSAbhyAM prapaJcena prajJaptaH sa eva saMkSeparucisattvAnugrahAyeha saGkepeNocyata ityadoSaH, kiMviziSTaM vidhimata Aha-yaM 'jJAtvA' vijJAya 'suvihitAH' zobhanaM vihitam-anuSThAnaM yeSAM te suvihitAH, sAdhava ityarthaH, kiM ?-pravacanasya sAraH pravacanasandohastam 'upalabhanti' jAnantItyarthaH // sA punaH pAristhApanikyoghataH ekendriyanoekendriyaparisthApyavastubhedena dvidhA bhavati, Aha ___ egeMdiyanoegeMdiyapAridvAvaNiyA samAsao duvihA / eesi tu payANaM patteya parUvaNaM vocchaM // 2 // vyAkhyA-ekendriyA:-pRthivyAdayaH, noekendriyAH-trasAdayasteSAM pAristhApanikI-ekendriyanoekendriyapAristhApanikI, "samAsataH' saMkSepeNa 'dvidhA' dviprakArA prajJappokenaiva prakAreNa, 'eesiM tu payANaM patteSa parUvarNa vocchaM' anayoH padayorekendriyanoekendriyalakSaNayoH 'pratyekaM' pRthaka pRthak 'prarUpaNAM' svarUpakathanAM vakSye-abhidhAsya iti gAthArthaH // 2 // tatraikendriyapAristhApanikIpratipipAdayiSayA tatsvarUpamevAdau pratipAdayannAha puDhavI AukAe teU vAU vaNassaI ceva / egeMdiya paMcavihA tajJAya tahA ya atajAya // 3 // vyAkhyA-zivyakAyastejo vAyurvanaspatizcaiva evamekendriyAH paJcavidhAH, eka tvagindriyaM yeSAM te ekendriyA: 'paJcavidhA' paJcaprakArAH, eteSAM caikendriyANAM pAristhApanikI dvividhA bhavati,kathamityAha-tajjAya tahA ya atajjAya' tajjAta sthApanikI atajjAtapAristhApanikI ca, anayobhovAthemupariTAdvakSyatIti gaathaarthH|| 3 // Aha-sati grahaNasambhave'tiriktasya paristhApanaM bhavati, tatra pRthivyAdInAM kathaM grahaNamityata Aha duvihaM ca hoha gahaNaM AyasamutthaM ca parasamutthaM ca / ekkekaMpi ya duvihaM bhAbhoge taha aNAbhoge // 4 // vyAkhyA-'dvividhaM tu dviprakAraM ca bhavati 'grahaNa' pRthivyAdInAM, katham -'AtmasamutthaM ca parasamutthaM ca' AtmasamutthaM ca svayameva gRhNataH parasamutthaM parasmAgRhNataH, punarekaikamapi dvividhaM bhavati, kathamityAha-'Abhoe taha aNAbhoe' Abhoganam AbhogaH, upayogavizeSa ityarthaH, tasminnAbhoge sati, tathA'nAbhoge, anupayoga ityarthaH, ayaM gAthAkSarArthaH // 4 // ayaM punarbhAvArtho vartate-tattha tAva AyasamutthaM kahaM ca AbhoeNa hoja, sAhU ahiNA khaio visaM vA khaiyaM visapphoDiyA vA uThiyA, tattha jo acitto puDhavikAo keNai ANio so maggijjai, Natthi ANillao, tAhe appagAvi ANijjai, tatthavi Na hoja acitto tAhe mIso, aMto halakhaNaNakuDamAIsu ANijjai, Na hoja tAhe aDavIo paMthe vaMmie vA davadahae vA, Na hoja pacchA sacittovi ghepai, AsukArI vA karja hojjA jo laddho so ANijjai evaM tatra tAvadAtmasamutthaM kathaM cAbhogena bhavet ?, sAdhurahinA daSTo viSaM vA khAditaM vipasphoTikA bosthitA, tatra yo'cittaH pRthvIkAyaH kenacidAnItaHsa mAya'te, nAstyAnItastadA''tmanA'pyAnIyate, tatrApi na bhavedacittastadA mizraH, antazo halakhananakuDyAdibhya AnIyate, na bhavettadATavItaH pathi vakSmIkAt svadagdhAdvA, na bhavet pazcAtsacitto'pi gRAte, AzukAri vA kArya bhavet yo labdhaH sa bhAnIyate, evaM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 Avazyaka hAribhadrIyA loNaMpi jANato, aNAbhoieNa - teNa loNaM maggiyaM acittaMti kAUNaM mI sacittaM vA ghetUna Agao, pacchA NAyaM tattheva chaDDeya, khaMDe vA maggie eyaM khaMDaMti loNaM dinaM, taMpi tahiM caiva vigiMtriyavaM, Na deja tAhe taM appaNA vigiMciyavaM, evaM AyasamutthaM duvihaMpi / parasamutthaM AbhogeNa tAva saccittadesamaTTiyA loNaM vA kajjanimitteNa diSNaM, maggieNa aNAbhogeNa khaMDaM maggiyaM loNaM deja tasseva dAyacaM, neccheja tAhe pucchijjai-kao tumbhehiM ANiyaM ?, jattha sAhai tattha vigiMcijjai, na sAheja na jANAmotti vA bhaNejjA tAhe uvalakkheyavaM vaNNagaMdharasaphAsehiM, tattha Agare parihavijjai, nasthi Aga paMthe vA vati vigAlo vA jAo tAhe sukkagaM mahuragaM kapparaM maggijai, Na hoja kapparaM tAhe vaDapatte pippalapatte kAU parivijjai 1 / AukAe duvihaM gahaNaM AyAe NAyaM aNAyaM ca, evaM pareNaci NAyaM aNAyaM ca, AyAeM jANaMtarasa visakuMbho haNiyadho visaphoDiyA vA siMciyavA visaM vA khaiyaM mucchAe vA paDio gilANo vA, evamAisu ( ko ) 1 lavaNamapi jAnan / anAbhogikena tena lavaNaM mArgitamacittamitikRtvA mizraM sacittaM vA gRhItvA''gataH, pazcAt jJAtaM tatraiva tyaktavyaM, khaNDAyAM vA mArgitAyAmepA khaNDeti lavaNaM dattaM, tadapi tatraiva tyaktavyaM, na dadyAttadA''tmanA tyaktavyaM, etadAtmasamutthaM dvividhamapi / parasamutthamAbhogena tAvat sacittadezA mRttikA lavaNaM vA kAryAya dattaM mArgite anAbhogena khaNDAyAM mArgitAyAM lavaNaM dadyAt tasmAyeva dAtavyaM, necchet tadA pRcchayate - kutastvayA''nItaM ?, yataH kathayani tatra tyajyate, na kathayena jAnAma iti vA bhaNetadopalakSitavyaM varNagandharasasparzaH, tatrAkare pariSThApyate nAstyAkaraH pathi vA vartante vikAlo vA jAtastadA zuSkaM madhuraM karparaM mAgUyate na bhavetkarparaM tadA vaTapatre pippalapatre vA kRtvA pariSThApyate / aSkAye dvividhaM grahaNamAtmanA jJAtamajJAtaM ca evaM pareNApi jJAtamajJAtaM ca AtmanA jAnAnasya vipakumbho hantavyo vipasphoTikA vA sektavyA ciraM vA khAditaM mUrcchayApi vA patito glAno vA, evamAdipu ( kAryepu.) pudhamacittaM pacchA mIsaM ahuNAdhoyaM taMdulodAi Aure kajje sacittaMpi, kae kajje sesaM tattheva pariThavijjai, na deja tAhe pucchi - kao ANIyaM ?, jai sAhei tattha pariThaveyavaM Agare, na sAhejA na vA jANejA pacchA caNNAIhiM uvalakkhe tattha parivei, aNAbhogA koMkaNesu pANiyaM aMbilaM ca egattha vetiyAe acchai, aviraiyA maggiyA bhaNai - etto gihAhi, teNa aMbilaMti pANiyaM gahiyaM, NAe tattheva chubhejjA, aha Na dei tAhe Agare, evaM aNAbhogA AyasamutthaM, parasamutthaM jANaMtI aNukaMpAe dei, Na ete bhagavaMto pANiyassa rasaM jANaMti haradodagaM dijA, paDiNIyayAe vA dejA, eyANi se vayANi bhajjatutti, NAe tattheva sAhariyavvaM, na dejja jao ANiyaM taM ThANaM pucchijjai, tattha neUM parihavijjai, na jANejA vaNNAIhiM lakkhijjai, tAhe NaipANiyaM NaIe vigiMcejjA evaM talAgapANiyaM talAe agaDavAsiramAimu sahANemu vigiMcijjai, jai mukkaM taDAgapANiyaM vaDapattaM pippalapattaM vA aDDeUNa saNiyaM vigiMcai, jaha ujjarA na jAyaMti, pattANaM 1 pUrvamacittaM pazcAnmizraM adhunAdhautaM tandulodakAdi Ature kArya sacittamapi kRte kArye zeSaM tatraiva pariSThApyate, na dadyAttadA pRcchayate - kuta AnItaM ?, yadi kathayettatra pariSThApayitavyamAkare, na kathayena vA jAnAti pazcAdvarNAdibhirupalakSya tatra pariSThApayati, anAbhogAt koGkaNe pAnIyamamlaM caikatra vedikAyAM tiSThataH, aviratikA mArgitA bhaNati ato gRhANa, tenAmlamiti pAnIyaM gRhItaM, jJAte tatraiva kSipet, atha na dadyAttadA''kare, evamanAbhogAdAtmasamutthaM, parasamutthaM jAnAnA'nukampayA dadyAt-naite bhagavantaH pAnIyasya rasaM jAnanti hradodakaM dadyAt pratyanIkatayA vA dadyAt etAnyasya vratAni bhaanviti, jJAte tatraiva saMhartavyaM, na dadyAthata AnItaM tatsthAnaM pRcchayate tatra nIyA pariSThApyate, na jAnIyAdvarNAdibhirlakSyate tadA nadIpAnIyaM nayAM tyajyate evaM taTAkapAnIbaM taTAke avaTavApIsarabhAdiSu svasthAneSu tyajyate, yadi zuSkaM tAkapAnIyaM paTapatraM pippalapatraM vA'vaSTamya zanaistyajyate yathA pravAhA na jAyante, patrANAasaI bhAyaNassa kaNNA jAva heTThA saNiyaM udayaM aliyAvijjai tAhe vigiMcijjai, aha kUodayaM tAhe jai kUvataDA ulA tattha saNiyaM nisirai, aNullasio sukkataDA hojA ullagaM ca ThANaM natthi tAhe bhANaM sikkaeNa jaDijjai, mUle doro bajjhai, usakkAveu pANiyaM IsimasaMpattaM mUladoro ukkhippara, tAhe paloTTai, natthi kUvo dUre vA teNasAvayabhayaM hojjA tAhe sIyalae mahurarukkhassa vA heTThA sapaDiggahaM vosirai, na hoja pAyaM tA ulliyaM puhavikAyaM maggittA teNa paridvavei, asai sukaMpi uhodaraNa ullettA pacchA parihavijjai, niSAghAe cikkhalle khaDDuM khaNiUNa pattapaNAleNa vigiMcai, sohiM ca kareMti, esA vihI, jaM paDiniyattAe bhAukAraNa mIseuM diNNaM taM vigiMcei, jaM saMjayassa puvagahie pANie AukAo aNAbhogeNa diSNo jai pariNao bhuMjai, navi pariNamai jeNa kAleNa thaMDilaM pAvai vigiMciyavaM, jattha harataNuyA paDejjA taM kAlaM paDicchittA vigiMcijjai 2 | teukkAo taheva Ayasamuttho AhoeNa saMjayassa agaNikAeNa kajaM jAyaM-ahiDako 1 masati bhAjanasya karNAM yAvadadhastAt (pazcAt ) zanairudakaM zliSyanti tadA tyajyate, atha kUpodakaM tadA yadi kUpataTa AIstatra zanairnisRjyate, amicyamAnaH zuSkataTo bhavet AIM ca sthAnaM nAsti tadA bhAjanaM sikkena badhyate, mUle davarako vadhyate, utpkya pAnIyamIpadasaMprApte mUladavaraka utkSipyate, tadA loyate, nAsti kUpo dUre va stenazvApadbhayaM bhavet tadA zItale madhuravRkSasyAdhastAt sapratigrahaM vyutsRjyate, na bhavetpAtraM tadA''rdra pRthvIkArya mArgayitvA tena pariSThApayati, asati zuSkamapyuSNodakenArddhayitvA pazcAt pariSThApyate, nirvyAghAte kardame khaDDuM khanitvA patrapraNAlikayA tyajyate, zuddhiM ca kurvanti, epa vidhiH, yat pratyanIkatayA'SkAyena mizrayitvA dattaM tadvividhyate, yadi saMyatena pUrva gRhIte pAnIye'SkAyo'nA bhogena datto yadi pariNato bhujyate, na pariNamati yena kAlena sthaNDilaM prApyate tyaktavyaM yatra haratanukAH pateyustaM kAlaM pratIcchaya tyajyate / tejaskAyastathaivAtmasamuttha Abhogena saMyatasyAhikAyena kArya jAtaM -ahidaSTo Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhAvazyakahAribhadrIyA vA 'DaMbhijjai phoDiyA vA vAyagaMThI vA antravRddhirvA, vasahIe dIhajAIo paviho, pohasUlaM vA tAveyavaM, evamAIhiM ANie kajje kae tattheva paDibbhai, Na deti to tehiM kahehiM jo agaNI tajjAio tattheva vigiMcijjai, na hoja sovi na deja vA tAhe tajAeNa chAreNa ucchAijai, pacchA aNNajAieNavi, dIvaesu telaM gAlijai vattI ya nippIlijai mallagasaMpuDae kIrai pacchA ahAugaM pAlei, bhattapaccakkhAyagAisu mallagasaMpuDae kAUNa acchatti, sArakkhijjai, kae kaje heva vivego, aNAbhogeNa khelamallagAloyacchArAdisu, taheva paro AbhoeNa chAreNa dijja vasahIe agaNi joikkhaM vA kareja taheva vivego, aNAbhoeNavi ee ceva pUyaliyaM vA saiMgAlaM dejA, taheva vivego 3 / vAukAe AyasamutthaM AbhoeNa, kaha 1, vatthiNA diieNa vA karja, so kayAi sacitto azcitto vA mIso vA bhavai, kAlo duviho-niddho lukkho ya, Nizo tiSiho-ukosAi,lukkhovi tiviho-ukosAi, ukkosae sIe jAhe dhaMto bhavai tAhe jAva paDhamaporisI vAvamate sphoTikA vA vAtapranthiA atravRddhiA , vasatau dIrghajAtIyaH praviSTaH, udarazUlaM vA tApayitavyaM, evamAdibhirAnIte kArye kRte tatraiva pratikSipyate, navacAttadAtaH kAryo'nistajAtIyastatraiva syajyate, na bhavet so'pi na dadyAdvA tadA tajAtena kSAreNAcchAdyate, pazcAdanyajAtIyenApi, dIpebhyaH tailaM gAkSyate varsiniSpIbyate mallakasaMpuDhe kriyate pazcAthathAyuSkaM pAlayati, bhaktapratyAkhyAnAviSu malakasaMpuTe kRtvA tiSThati, saMrakSyate, kRte kArya tathaiva vivekaH, anAbhogena lemamalakalocakSArAdiSu, tathaiva para Abhogema dadyAt , vasatI agniM jyotirvA kuryAt tathaiva vivekaH / anAbhogenApi ete caiva pUpalikA vA sAGgArAM dadyAt tathaiva vivekaH // vAyukAya AtmasamusthamAbhogena, kathaM ?, bastinA dRsyA vA kArya, sa kadAcit sacitto'citto vA mizro vA bhavati, kAlo dvividhaHkhigdho rukSazca, snigdhastrividhaH-utkRSTAdi, rUkSo'pi trividhaH-utkRSTAdiH, utkRSTe zIte yadA mAto bhavati tadA yAvat prthmpaurussii| tAva acitto bitiyAe mIso tatiyAe sacitto, majjhimae sIe bitiyAe Araddho cautthIe sacitto bhavai, maMdasIe taiyAe Araddho paMcamAe porisIe sacitto, uNhakAle maMdauNhe majjhe ukkose divasA navari do tiNNi catvAri paMca ya, evaM vatthissa daiyassa puSaddhaMtassa eseva kAlavibhAgo, jo puNa tAhe ceva dhamittA pANiyaM uttArijai, tassa ya paDhame hatthasae acitto bitie mIso taie sacitto, kAlavibhAgo natthi, jeNa pANiyaM pagatIe sIyalaM, puvaM acitto maggijai pacchA mIso pacchA sacittotti / aNAbhoeNa esa acittotti mIsagasacittA gahiyA, parovi evaM ceva jANaMto vA dejA ajANato vA, NAe tasseva aNicchaMte ubaragaM sakavADaM pavisittA saNiyaM muMcai, pacchA sAlAevi, pacchA vaNaNiguMje mahure, pacchA saMghADiyAuvi jayaNAe, evaM daiyassavi, sacitto vA acitto vA mIso vA hou sabassavi esa vihI, mA aNNaM virAhehitti 4 / vaNassaikAiyassavi AyasamutthaM AbhoeNaM gilANAikaje mUlAINa gahaNa hojA, aNAbhoeNa sAvadacitto dvitIyAyAM mizrastRtIyAyAM sacittA, madhyame zIte dvitIyAyA bhArabhya caturyo sacitto bhavati, mandazIte tRtIyasthA Arabhya paJcamyA pauruSyA sacittaH, uSNakAle mandoNe madhye utkRSTe divasAH paraM dvau bIn caturaH paJca ca, evaM basteIteH, pUrvadhmAtasyaiSa eva kAlavibhAgaH, yaH punastadaiva mAravA pAnIya uttAryate, tasya ca prathame hastazate acitto dvitIye mizrastRtIye sacittaH, kAlavibhAgo nAsti, yena pAnIyaM prakRtyA zItalaM, pUrvamacitto mAryate pazcAmminaH pazcArasaJcitta iti / anAbhogema eSo'citta iti mizrasacittau gRhItI, paro'pyevameva jAnanvA dadyAdajAnanvA, jJAte tasai eva anicchati apavaraka sakapATaM pravizya zanairmucyate, pazcAt zAlAyAmapi, pazcAdvananikuJja madhure, pazcAt zRGgATikAyAmapi yatanayA, evaM dRterapi, sacitto vA'citto vA mizro vA bhavantu sarvasyApyeSa vidhiH, mAunyaM virAsIditi / vanaspatikAyikasya AtmasamutthamAbhogena glAnAdikAryAya malAdInAM grahaNa bhavAta, anAbhogena gahiyaM bhatte vA loTTo paDio piDhagaM vA kukkusA vA, so ceva porisivibhAgo, dukkuhimo ciraMpi hojA, paro allageNa misiyagaM cavalagamIsiyANi vA pIlUNi kUraoDiyAe vA aMto chodaNaM karamadaehi vA samaM kaMjio annayaro bIyakAo paDio hojA, tilANa vA evaM gahaNaM hojA, nibaM tilamAisu hojjA, jai AbhogagahiyaM AbhogeNa vA dinnaM vivego, aNAbhogagahie aNAbhogadiNNe vA jai tarai vigiMciuM paDhamaM parapAe, sapAe, saMthArae laThThIe vA paNao havejA tAhe uNhaM sIyaM va NAUNa vigiMcaNA, esovi vaNassaikAo pacchA aMtokAe esi vigiMcaNavihI, allagaM alagakhette sesANI Agare, asai Agarassa nivAghAe mahurAe bhUmIe, aMto vA kappare vA patte vA, esa vihitti // atra tajjAtAtajAtapAristhApanikI pratyekaM pRthivyAdInAM pradarzitaiva, bhASyakAra: sAmAnyena tallakSaNapratipAdanAyAhasajAyaparihavaNA AgaramAIsu hoi boddhavvA / atajAyapariDavaNA kapparamAIsu boddhavyA // 205 // (bhA0) vyAkhyA-tajjAte-tulyajAtIye pAristhApanikA 2 sA AgarAdiSu paristhApanaM kurvato bhavati jJAtavyA, AkarAH gRhItaM bhakke vA koTaH* patitApiSTaM vA+kukusA vA, sa eva pauruSIvibhAgaH, duSkRSTaH ciramapi bhavet , para AIkeNa mizritaM capalakamizritAni vA pIlani kUrakoTikAyAM (kSipracaTikAyAM) vA'ntaH kSitvA karamardaiH samaM vA kAjikaH anyataro vA bIjakAyaH patito bhavet , tilAnAM vaivaM grahaNaM bhavet , nimba tailAdiSu bhavet , yadyAbhogagRhItamAbhogena vA dattaM vivekaH, anAbhogagRhIte'nAbhogadatte vA yadi zakyate tyaktuM prathamaM parapAtre svapAtre, saMstArake lAyA vA panako bhavet tadoSNaM zItaM vA jJAtvA syAgaH, eSo'pi vanaspatikAyikaH, pazcAdantaHkAya eSAM vivekavidhiH, AImAIkakSetre zeSANi Akare, asalyAkAre nirvyAghAte madhurAyAM bhUmau, antarvA kaparasya vA pAtrasya vA eSa vidhiriti| * kakaTuka. + kaNikA. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 AvazyakahAribhadrIyA pRthivyAdyAkarAH pradarzitA eva, atajjAtIye-bhinnajAtIye paristhApanikA 2 sA punaH karparAdiSu yathA (yoga) paristhApana kurvato boddhavyeti gAthArthaH // gataikendriyaparisthApanikA, adhunA noekendriyapAristhApanikAM pratipAdayannAha NoegidiehiM jA sA sA duvihA hoi bhANupubbIe / tasapANehi suvihiyA ! nAyabA notasehiM ca // 5 // vyAkhyA-ekendriyA na bhavantIti noekendriyAH-trasAdayastaiH karaNabhUtairiti tRtIyA, athavA teSu satsu tadviSayA veti saptamI, evamanyatrApi yojyaM, yA'sau pAristhApanikA sA 'dvi(vi)dhA' dviprakArA bhavati 'AnupUcyA paripAvyA, dvaividhyameva darzayati-tasapANehiM suvihiyA NAyavA NotasehiM ca trasantIti trasAH sAzca te prANinazceti samAsastaiH karaNabhUtaiH suvihiteti suziSyAmantraNam , anena kuziSyAya na deyamiti darzayati, jJAtavyA-vijJeyA 'notasehiM ca trasA na bhavantIti notrasA-AhArAdayastaiH karaNabhUtairiti gAthArthaH // 5 // tasapANehiM jA sA sA duvihA hoi ANupukhIe / vigaliMdiyatasehiM jANe pA~cadiehiM ca // 6 // vyAkhyA-trasaprANibhiryA'sau sA dvi(vi)dhA bhavati AnupUA, 'vikalendriyA' dvIndriyAdayazcaturindriyaparyantAstaizca, 'jANi'tti jAnIhi paJcendriyaizceti gAthArthaH // 6 // vigaliMdiehiM jA sA sA tivihA hoha ANupubIe / biyatiyacauro yAvi ya tajAyA tahA atavAyA // 7 // vyAkhyA-vikalendriyairyA'sau sA trividhA bhavati AnupUrvyA, 'biyatiyacauro yAvi ya' dvIndriyatrIndriyacaturindriyA~zvAdhikRtya, sA ca pratyekaM dvibhedA, tathA cAha-'tajAya tahA atajAyA' najAte-tulyajAtIye yA kriyate sA tajAtA, tathA atajjAtA-atajAte yA kriyata iti gAthArthaH // 7 // // bhAvArthastvayaM-iMdiyANaM AyasamutthaM jalugA gaMDAisu kajjesu gahiyA tattheva vigiMcijada, sattuyA vA AlevaNanimittaM UraNiyAsaMsattA gahiyA visohittA Ayare vigiceti, asai Agarassa sattuehiM samaM nivAghAe, saMsattadese vA katthai hoja aNAbhogagahaNaM taM desaM ceva na gaMtavaM, asivAIhiM gamejA jattha sattuyA tattha kUraM maggai (paM0 16000), na lahai taddevasie sattue maggai, asaIe vitie jAva tatie, asai paDilehiya 2 giNhai, velA vA aikkamai addhANaM vA, saMkiyA vA matte gheppaMti, bAhiM ujjANe deule paDisayassa vA vAhiM rayattANaM patthariUNaM uvari eka ghaNamasiNaM paDalaM tattha pallacchijaMti, tinni UraNayapaDilehaNAo, natthi jai tAhe puNo paDilehaNAo, tiNNi muDhio gahAya jai suddhA paribhujaMti, egami diDhe puNovi mUlAo paDilehijaMti, je tattha pANA te malae sattuehiM samaM ThavijaMti, AgarAizu vigiMcai, natthi vIyarahiesu vigicai, evaM jattha pANayaMpi vIyapAe dvIndriyANAmAtmasamusthaM jalaukA gaNDAdipu kAryapugRhItAtatraiva tyajyate, saktakA vA Alepana nimittaM UrNikAsaMsaktA gRhItA vizodhyAMkare syajati,asatyAkAre saktukaiH samaM nirvyAghAte, saMsaktadeze vA kutracit bhavedanAbhogagrahaNaM taM dezameva na gacchet , azivAdibhirgacchet yatra saktukAstatra kUro mAryate, na labhyate tadaivasikAn saktukAn mArgaya ti, asati dvaitIyikAn yAvattArtIyikAn, asati pratilikhya 2 gRhNAti, velo vA'tikrAmati adhvAnaM vA (pratipannAH), zaGkitA vA mAnake gRhNAti, bahirudyAnAt devakule pratizrayasya vA bahiH rajastrANaM prastIrya upayeM ghanamasRNaM paTalaM tatra pracchAdayati, vikRtva araNikApratilekhanA) mAsti yadi tadA punaH prati lekhanA, timro muSTIhItvA yadi zuddhA paribhujyante, ekasyA dRSTAyAM punarapi mUlAt pratilekhayati, ye tatra prANinaste malake sktukai| samaM sthApyante, AkarAdipu tyajyante, na santi bIjarahiteSu tyajati, evaM yatra pAnIyamapi dvitIyapAtre. paMDilehittA uggAhie chubhai, saMsattaM jAyaM rasaehiM tAhe sapaDiggahaM vosirau, nasthi pAyaM tAhe aMviliM pADihArirya maggau, No laheja sukkayaM aMbiliM ulleUNaM asai aNNamivi aMvilibIyANi chodaNa vigiMcai, natthi bIyarahiesu cchA paDissae pADihArie vA apADihAriyaM vA tikAla paDilehei diNe diNe, jayA pariNayaM tathA vigiMcaha bhAyaNaM ca paDi apijjai, nasthi bhAyaNaM tAhe aDavIe aNAgamaNapahe chAhIe jo cikkhallo tastha khar3e khaNiUNa nicchirlDa liMpittA pattaNAleNaM jayaNAe chabhai, ekkasi pANaeNaM bhamADei, taMpi tattheva chuTa bhai, evaM tinni vAre, pacchA kappei sahakohi ya mAlaM kareMti civikhalleNaM liMpai kaMTayachAyAe ya ucchAei, teNa ya bhANaeNaM sIyalapANayaM Na layada, avasAvarNaNa kUreNa ya bhAvijjai, evaM do tiNNi vA divase, saMsattagaM ca pANayaM asaMtattagaM ca emo na dhare, gaMdheNa visaMsijai, saMsattaM ca gahAya na hiMDijaI, virAhaNA hoja, saMsattaM gahAya na samuddisijjai, jai parissaMtA je Na hiMDaMti te liMti, je pratiligyohAhi ke kSipyate, saMsaktaM jAtaM rasajaistadA sapratigrahaM byussRjatu, nAmti pAtraM tadA ciJciNikA prAtihArikI mArgayatu, na labheta zuSkA ciJciNikA AIyitvA asati anyasminnapi ciJciNikAbIjAni kSitvA vivicyate, nAsti bIjarahiteSu tyajyate, pazcAt pratizraye prAtihArike vA aprAti' hArike vA nikAlaM pratilikhati dine dine, yadA pariNataM tadA vivicyate, bhAjanaM ca pratyaryate, nAsti bhAjanaM tadA'TavyAmanAgamanapathe chAyAyAM yaH kardamastatra gate khanitvA nizchidaM lihavA patranAlena yatanayA kSipati, ekazaH pAnIyenAIyati, tadapi tatraiva kSipati, evaM trIn vArAn, pazcAt kalpayati lakSaNakASTa mAlaM karoti kardamena limpati kaNTakacchAyayA cAcchAdayati, tena ca bhAjanena zItalapAnIyaM na lAti, avazrAvaNena kUreNa ca bhAvyate, evaM dvau trIn vA diva. mAn , saMsaka va pAnakamasaMsanaM caiko na dhArayet , gandhena vizasyate, saMsaktaM ca gRhItvA na hiNDyate, virAdhanA bhavet , saMsaktaM gRhItvA na bhujyate, yadi pari. mAntAtAI ye na hiNDante te lAnti, ye Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 AvazyakahAribhadrIyA ye pANA diThA te mayA hojA, egeNa paDilehiyaM bIeNa tatieNaM, suddhaM paribhuti, evaM ceva mahiyarasavi gAliyadahiyamma navaNIyassa ya kA vihI?, mahIe egA uTThI chubbhai, tattha tattha dIsaMti, asai mahiyassa kA vihI ?, gorasadhovaNe, pacchA uNhodayaM siyalAvijai, pacchA mahure cAulodae, tesu suddhaM paribhujai, asuddhe taheva vivego dahiyassa, pacchao uyattA Niyatte paDilehijai, tIrAe suttesuvi esa vihI, parovi AbhoyaNAbhoyAe tANi dijA // teiMdiyANa gahaNaM satyapANANa puSabhaNio vihI, tilakIDayAvi taheva dahie vA rallA taheva chagaNakimiovi taheva saMdhArago vA gahio ghuNAiNA jAe taheva tArisae kahe saMkAmijjai, uddehiyAhiM gahie potte Natthi tassa vigiMcaNayA, tAhe tesiMvi loDhAijai, tattha aiMti loe, chappaiyAu visAmijaMti sattadivase, kAraNagamaNaM tAhe sIyalae nibAdhAe, evamAINaM taheba Agare nivAghAe vivego, kIDiyAhiM saMsatte pANae jai jIvaMti khippaM galijjai, ahe paDiyA levADeNeva hattheNa uddhareyavA, ca prANino rAste mRtA bhaveyuH, ekena pratilekhitaM dvitIyena sRtIyena, zuddhaM paribhuanti, evameva gorasasyApi gAlitasya dabho navanItasya ca kovidhiH?, sakasyaikAaSTA kSipyate tatra tatra dRzyante, asati take ko vidhiH?, gorasadhAvana, pazcAduSNodakaM zItalIyate pazcAt madhuraM tandukodakaM, teSu zuddha pari bhujyate, azuddhe tathaiva viveko damaH, pazcAt apayarI AgacchantaH pratilesAyanti. (udadhyAdeH) tIrAdiSu supteSvapi eSa vidhiH, paro'dhyAbhogAnAbhogAbhyo tAni dadyAt // zrIndriyANAM grahaNaM saktaprANinAM pUryabhaNito vidhiH tilakITakA api tathaiva dani vA rakhAH tathaiva gomayakRmayo'pi tathaiva saMstArako vA pRhIto dhuNAdibhiH jJAte tathaiva tAdRze kASThe saMkrAmyante, uddehikAbhihIte pote nAsti tasya vivekaH, tadA tAsAmapi avatAraNaM kriyate, tatrApayAnti svasthAne, padapadikA vizrAmyante sapta divasAn , kAraNe gamanaM tadA zItale nirvyAghAte, evamAdInAM tathaivAkare nirvyAghAte vivekaH, kITikAbhiH saMsakte pAnIye yadi jIvanti kSipraM gAlyate, adhaHpatitA lepakRtaiva hastenoddhartavyAH, alevaDayaM ceva pANayaM hoi, evaM makkhiyAvi, saMghADaeNa puNa ego bhattaM geNhai mA ceva chubbhai, bIo pANayaM, hattho alevADao ceva, jaivi kIDiyAu maiyAu tahavi galijaMti, iharahA mehaM uvahaNaMti macchiyAhi vamI havai, jai taMduloyagamAisu pUyarao tAhe pagAse bhAyaNe chuhittA potteNa daddarao kIrai, tAhe kosaeNaM khoraeNa vA ukkaDDijai, thovaeNa pANaeNa sama vigiMcijai, AukAyaM gamittA kaheNa gahAya udayassa Dhoijai, tAhe appaNA ceva tattha paDai, ekamAi leiMdiyANaM, pUyaliyA kIDiyAhiM saMsattiyA hojA, sukao vA kUro, tAhe jhusire vikkhirijai, taheva tattha tAo pavisaMti, mahattayaM ca rakkhijjai jAva vippsriyaao| cauriMdiyANaM AsamakkhiyA akkhimi akkharA ukaDijaitti gheppai, parahatthe bhatte pANae vA jai macchiyA taM aNesaNijja, saMjayahatthe uddharijai, nehe paDiyA chAreNa guDijai, kotthalagAriyA vA vacchatthe pAe vA gharaM karejA sabavivego, asai chidittA, aha annaMmi ya gharae saMkAmijaMti, saMthArae maMkuNANaM malepakRdeva pAnIyaM bhavati, evaM makSikA api, saMghATakena punareko bhaktaM gRhNAti, maiva paptan , dvitIyaH pAnIyaM, hasto'lepakRdeva, yadyapi kITikA mRtAssayApi gAlyante, itarathA medhAmupahanyuH makSikAbhirvAntirbhavati, yadi tandulodakAdipu pUtarakAstadA prakAze bhAjane kSitvA potenAcchAdanaM kriyate, tataH kozena zaurakeNa vA niSkAzyante, stokena pAnIyena samaM tyajyante, makAyaM prApayya kASTena gRhItvodakApredhiyante, tadA''smanaiva tatra patanti, evamAdisvIndriyANAM, pUpalikA kITikAbhiH saMsaktA bhavet , zuSko vA karaH, tadA apire vikIyaMte, tathaiva tAH pravizanti, muhUrta ca rakSyante yAvadviprasRtAH // caturindriyANAM bhazcamakSikA bhakSNaH puSpikAM niSkAzayanti iti gRhyante, parahaste bhakte pAnIye vA yadi-makSikAstadaneSaNIyaM, saMyatahaste udriyante, sne he patitAH kSAreNAvaguNDyante kotthalakArikA vA vasne pAtre vA gRhaM kuryAt sarvavivekaH, bhasati chitvA, athAnyasmin gRhe vA saMkrAmyante, saMstArake maskuNAnAM puSagahie taheva gheppamANe pAyapuMchaNe vA, jai tinni velAu paDile hijato divase 2 saMsajai tAhe tArisarahiM ceva kaThehi saMkAmijaMti, daMDae evaM ceva, bhamarassavi taheva vivego, saaMDae sakaTho vivego, pUtarayassa puSabhaNio vivego, evamAi jahAsaMbhavaM vibhAsA kAyadyA / gatA vikalendriyatrasapAristhApanikA, adhunA paJcendriyatrasapAristhApanikAM vivRNvannAha paMciMdiehiM jA sA sA duvihA hohamANupudIe / maNuehiM ca suvihiyA, nAyabA noMjamaNuehiM // 8 // vyAkhyA-pazca sparzAdInIndriyANi yeSAM te paJcendriyAH-manuSyAdayastaiH karaNabhUtaisteSu vA satsu tadviSayA'sau pAri. sthApanikA sA dvividhA bhavatyAnupUrvyA, manuSyaistu suvihitA! jJAtavyA, 'nomanuSyaizca' tiryagbhiA, cazabdasya vyavahitaH sambandha iti gAthAkSarArthaH // 8 // bhAvArtha tuuprissttaavkssyaamH||-- maNuehiM khalu jA sA sA duvihA hoi mANupucIe / saMjayamaNuehi taha nAyabA'saMjaehi ca // 9 // vyAkhyA-manuSyaiH khaluH yA'sau sA dvividhA bhavati AnupUrtyA saMyatamanuSyaistathA jJAtavyA'saMyataizceti gAthArthaH // 9 // bhAvArtha tUpariSTAdvakSyAmaH saMjayamaNuehiM jA sA sA duvihA hoi mANupuvIe / sadhisahi suvihiyA! bhaJcittehiM ca nAyajJA // 10 // vyAkhyA-'saMyatamanuSyaiH' sAdhubhiH karaNabhUtairyA'sau pAristhApanikA sA dvividhA bhavatyAnupUA, saha cittena vartanta pUrvagRhIte tathaiva gRhyamANe pAdapromchane vA yadi timro vArAH pratilikhyamAno divase divase saMsRjyate tadA tAdRzaireva kA?H saMkrAmyante, daNDake'pye bameca, amarasyApi vivekastathaiva vivekaH, sANDe sakASThasya vivekaH, pUtarakasya pUrvabhaNito vivekaH, evamAdi yathAsaMbhavaM vibhASA kartavyA / Jain Education Interational Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 AvazyakahAribhadrIyA iti sacittAstaiH-jIvadbhirityarthaH, suvihiteti pUrvavat 'aJcittehiM va NAyaba'tti avidyamAnacittaizca-mRtarityarthaH, jJAtavyA-vijJeyeti gAthAkSarArthaH // 10 // itthaM tAvadudezaH kRtaH, adhunA bhAvArthaH pratipAdyate, tatra yathA sacittasaMyatAnAM grahaNapAristhApanikAsambhavastathA pratipAdayannAha maNabhoga kAraNeNa va napuMsamAIsu hoi saJcittA / vosiraNaM tu napuMse sese kAlaM paDhikkhijA // 11 // vyAkhyA-AbhoganamAbhogaH-upayogavizeSaH na AbhogaH anAbhogastena 'kAraNena vA' azivAdilakSaNena 'napuMsakAdiSu' dIkSiteSu satsu bhavati 'sacittA' iti vyavahArataH sacittamanuSyasaMyataparisthApaniketi bhAvanA, AdizabdAjaDDAdiparigrahaH, tatra cAyaM vidhiH-yo'nAbhogena dIkSitaH sa Abhogitve sati vyutsRjyate, tathA cAha-vosiraNaM tu napuMse'tti vyutsRjana-parityAgarUpaM napuMsake, kartavyamiti vAkyazeSaH, tuzabdo'nAbhogadIkSita iti vizeSayati, 'sese kAlaM paDikti. jatti zeSaH kAraNadIkSito jaDDAdirvA, tatra 'kAlanti yAtratA kAlena kAraNasamAptirbhavatyetAvantaM kAlaM jaDDAdau vakSyamANaM ca pratIkSyeta, na tAvadvayutsRjet iti gAthAkSarArthaH // 11 // atha kiM tatkAraNaM yenAsau dIkSyata iti !, tatrAnekabhedaM kAraNamupadarzayannAha asive momoyarie rAyaduDhe bhae va AgADhe / gelane uttimahe nANe tavadasaNacarite // 12 // vyAkhyA-'azivaM' vyantarakRtaM vyasanam 'avamaudarya' durbhikSaM 'rAjadviSTaM' rAjA dviSTa iti 'bhayaM' pratyanIkebhyaH 'AgADhaM' bhRzam , ayaM cAgADhazabdaH pratyekamabhisambadhyate azivAdiSu 'glAnatvaM' glAnabhAvaH 'uttamArthaH' kAladharmaH, 'jJAna' zrutAdi tathA 'darzana' tatprabhAvakazAstralakSaNaM 'cAritra' pratItam, eteSvazivAdipUpakurute yo napuMsakAdirasau dIkSyata iti, uktaM ca-rAyaduThThabhaesuM tANa? Nivassa vA'bhigamaNahA / vejo va sayaM tassa va tappissai vA gilANarasa // 1 // guruNova appaNo vA NANAI giNhamANi tappihiI / acaraNadesA Ninte tappe omAsivehiM vA // 2 // eehiM kAraNehiM AgAdehiM tu jo u pdhaave| paMDAI solasayaM kae ukajje vigicnnyaa||3||' jo so asivAikAraNehiM pavAvijai napuM. sago so duviho-jANao ya ajANao ya, jANao jANai jaha sAhUNaM na vaTTai napuMsao pavAve, ayANao na jANai, tattha jANao paNNavijjaijaha Na vadRi tujjha padhajjA, NANAimaggavirAhaNA te bhavissai, tA gharattho ceva sAhaNaM vasu to te viulA nijarA bhavissai, jai icchai laha, aha na icchA to tassa ayANayassa ya kAraNe pavAvijamANANaM imA jayaNA kIrai kaDipaTTae ya chihalI kattariyA bhaMdu loya pADhe ya / dhammakaisacirAula vavahAravikiMcarNa kujA / dAraM // 3 // vyAkhyA-kaDipaTTagaM cAsya kuryAt , zikhAM cAnicchataH kartarikayA kezApanayanaM 'bhaMDutti muNDanaM vA locaM vA pADhaM rAjadviSTabhayeSu trANArthAya nRpasya vA'bhigamanArtham / vaidyo vA svayaM tasya vA pratijAgariSyati vA glaanm||gurovaa''rmnovaa jJAnAdi gRnggtstsyti| bhacaraNadezAnirgacchataH sansyati bhavamAziveSu vA // 2 // etevAgADheSu kAraNeSu tu yastu prayAjayati / paNDAdi SoDazakaM kRte tu kAyeM vivekH||3|| yaH so'zivAdikAraNaH pravAjyate napuMsakaH sa dvividhaH-zAyako'jJAyakatra, jJAyako jAnAti yathA sAdhUnAM na kalpate napuMsakaH pravrAjayituM ajJAvako na jAnAti, satra jhAyaka: prajJApyate yathA na vartate tava pravajyA, jJAnAdimArgavirAdhanA te bhaviSyati, tahe sthita eva sAdhUnA (anugrahe) vartasva tataste vipulA nirjarA bhaviSyati, yadIcchati kaSTa, bhaya necchati tadA tasyAjJAyakasya ca kAraNe pravrAjyamAnAnAmiyaM yatanA kriyte|| ca vivarIyaM dharmakathAM saMjJinaH kathayet rAjakule vyavahAram , itthaM vigizcanaM kuryAditi gAthAkSarArthaH // 13 // bhAvArthastvayaMpaMcayaMtassa kaDipaTTao se kIrai, bhaNai ya-amhANa pabayaMtANa evaM ceva kayaM, sihalI nAma sihA sA na muMDijai. loo Na kIrai, kattarIe se kesA kapijaMti, chureNa vA muMDijai, necchamANe loovi kIrai, jo najai jaNeNa jahA esa napuMsago, anajaMtevi evaM ceva kIrai jaNapaccayanimittaM, varaM jaNo jANato jahA esa gihattho ceva / pADhaggahaNeNa duvihA sikkhA-gahaNasikkhA AsevaNasikkhA ya, tattha gahaNasikkhAe bhikkhumAINaM mayAiM sikkhavinaMti, aNicchamANe jANi sasamae paratitthiyamayAI tANi pADhijaMti, taMpi aNicchaMte sasamayavattabayAevi anAbhihANehiM asthavisaMvAdaNANi pADhijaMti, ahavA kameNaM ullatyapAlatthA se AlAvayA dijaMti, esA gahaNasikkhA, AsevaNasikkhAe caraNakaraNaM Na gAhijai, kiMtu-vIyAragoyare therasaMjuo rattiM dUre taruNANaM / gAheha marmapi to therA gAhiMti jatteNa // 1 // veggakahA pravajataH kaTiparakastasya kriyate, bhaNati ca-bhasmAkaM pravajatAmevameva kRtaM, sihalI nAma zikhA sAma muNkhyate, loco ma kriyate, kartaryA tasya kezAH karapyante, kSurapreNa vA muNkhyate, anicchati loco'pi kriyate, yo jJAyate janena yatheSa napuMsakaH, bhajJAyamAne'pi evameva kiyate janapratyayanimittaM, baraM jano jAnAtu yatheSa gRhastha eva / pAThagrahaNena dvividhA zikSA-prahaNazikSA mAsevanAzikSA ca, tatra prahaNazikSAyAM bhikSukAdInAM matAni zikSyante, anicchati yAni svasamaye paratIrthikamatAni tAni pAThyante, tadapi anicchati svasamayavaktavyatAmapi bhanyAbhidhAnararthavisaMvAdanAni pAThyante, athavA krameNa viparyastAstasyai AlApakA dIyante, eSA grahaNazikSA, mAsevanazikSAyAM caraNakaraNaM na mAjhate, kintu vicAragocarAH, sthavirasaMyuto rAtrau dUre taruNAnA, pAThaya mAmapi (padA magati) tadA sthavirA grAhayanti yatena // 1 // vairAgyakathA Jain Education Interational Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 Avazyaka hAribhadrIyA siyANa ya jiMdA uTThaNisiyaNe guttA cukkakhalie ya bahuso tarosamiva tajjae taruNA // 2 // sarosaM tajjijjai varaM vipariNamato - 'dhamma hA pAThiMti va, kayakajjA vA se dhammamakkhaMti-mA haNa paraMpi lorya aNuvayA dikkha No tujjhaM // 1 // sannitti dAraM // evaM pannavio jAhe necchai tAhe- 'saMni kharakaMmiyA vA bhesiMti, kao ihesa saMviggo ? / nivasaTTe vA dikkhioM eehiM anAeN paDiseho // 1 // saNNI - sAvao kharakaMmio ahamadao vA puvagamio taM bhesei-kao esa tujjha majjhe napuMsao ?, sigdhaM nAsau, mA NaM vavazevehAmotti, sAhuNovi taM napuMsagaM vayaMti - hare esa aNArio mA vavarovijjihisi, sigdhaM nassasu, jai naho lahaM, aha kayAi so rAyaulaM uvaDAvejjA- ee mamaM dikkhiUNa dhADaMti evaM so ya vavahAraM karejjA 'annAe' iti jai rAyauleNaM Na NAo eehiM caiva dikkhio anne vA jANaMtayA natthi tAhe bhaNNai 1 viSayANAM ca nindA, utthAna niSIdane guptAH skhalite ca bahuzaH saroSamiva tarjayanti taruNAH // 2 // saroSaM sajyete varaM vipariNaman- 'dharmakathAH pATha yanti vA kRtakAryA vA tasmai dharmamAkhyAnti mA jahi paramapi lokaM anuvratAni dIkSA na tava // 1 // saMjJIti dvAraM // evaM prajJApito yadA necchati tadA saMjJinaH kharakarmikA vA bhApayanti, kuta ihaipa saMvinaH ? nRpaziSTe dIkSitvA vA etairajJAte pratiSedhaH // 1 // saMjJI-bhAvakaH kharakarmiko yathAbhadrako vA pUrvazApitastaM bhApayati-kuta eSa yuSmAkaM madhye napuMsakaH ?, zIghraM nazyatu, mA taM vyaparopipaM, sAdhavo'pi taM napuMsakaM vadanti haMho maiSo'nArthI vyaparopIditi zIghraM nazya, yadi naSTo laSTaM, atha kadAcit sa rAjakulamupatiSTheta ete mAM dIkSayitvA nirdhArayanti evaM sa ca vyavahAraM kArayet, ajJAta iti yadi rAjakulena na jJAtametaireva dIkSito'nye vA jJAyakA na santi tadA bhaNanti na esa samaNo pecchaha se nevatthaM colapaTTakAi, kiM amha erisaM nevatthaMti ?, aha teNa puDhaM caiva tANi necchiyANi tAhe bhaNNai - esa sayaMgahIyaliMgI, tAhe so bhaNai ajhAvibho ma eehiM cetra paDiseho, kiMca'hItaM ?, to / chaDiyakahAI kadrudda kattha jaI kattha chaliyAhUM ? // 14 // vAvarasaMjutaM veraggakaraM satatamaviruddhaM / porANamandamAgahabhAsAniyayaM havai sutaM // 15 // je suttaguNA vRttA tannivarIyANi gAie puSviM / nicchiNNakAraNANaM sA ceva viniMcaNe jayaNA // 16 // gAthAtrayaM sUtrasiddhaM, ahaM kayAI so bahusayaNo rAyavallaho vA na sakkai vigiMcitaM tattha imA jayaNAkAvAlie sarakkhe taNiyavasahaliMgarUveNaM / veDuMbagapacaie kAyala vihI~eN vosiraNaM // 17 // vyAkhyA- 'kAvAlie'tti vRthAbhAgItyarthaH, kApAlikaliGgarUpeNa tena saha bhavati, 'sarakkho'tti sarajaskaliGgarUpeNa, bhautaliGgarUpeNetyarthaH, 'tavaNie'tti raktapaTTaliGgarUpeNa itthaM 'veDuMvagapavaie' narendrAdiviziSTakulodgato veDumbago bhaNyate, tasmin prabrajite sati kartavyaM 'vidhinA' uktalakSaNena 'vyutsRjanaM' parityAga iti gAthArthaH // 17 // bhAvArthasvayaM 1 naipa zramaNaH prekSadhvaM tasya nepathyaM colapaTTakAdi, kimasmAkamIdRzaM nepathyamiti ?, atha tena pUrvameva tAni neSTAni tadA bhaNyate - eSa svayaMgRhItaliGgaH, tadA sabhamati-adhyApito'smyetaireva pratipedhaH, kiM cAdhItaM?, tataH chalitakathAdi kathayati kayatiH ka (ca) chalitAdi // 1 // pUrvAparasaMyuktaM vairAgyakaraM svatantrama virudam / paurANamardhamAgadhabhApAniyataM bhavati sUtram // 2 // ye sUtraguNA uktAstadviparItAni grAhayet pUrvam / nistIrNakAraNAnAM saiva tyAge yatanA // 3 // atha kadAcit sa bahusvajano rAjaballabho vA na zakyate vivektuM tatraiSA yatanA. nivavalabhabahupakramivAvi taruNavasahAmiNaM beMti / bhinnakahAo bhaTThANa ghaDai chaha vaca paratirathI // 18 // tumae samagaM AmaMti nigao bhikkhamAddalakkheNaM / nAsai bhikkhukamAisu chohaNa tovi vipalAi // 19 // gAthAdvayaM nigadasiddhaM, aisA napuMsagavigiMcaNA bhaNiyA, iyANiM jaDucattavayA - tiviho ya hoi jaDDo bhAsA sarIre ya karaNajaTTo ya / bhAsAjaDDo tiviho jalamammaNa elamUo ya // 20 // vyAkhyA -- tattha jalamUyao jahA jale buDDo bhAsamANo buDabuDei, na se kiMcivi pariyacchijai eriso jassa saddo so jalamUo, elao jahA bubuei elagamUo, mammaNo jassa vAyAu khaMcijjai, eso kayAi paSAvejjA mehAvittikAuM jalamUyaelamUyA na kappaMti padyAve, kiM kAraNaM : daMsaNanANacaritave ya samisu karaNajoe ya / udadidvaMpi na geNhai jalamUo elamUo ya // 21 // NANAyA dikkhA bhAsAjaDDo apacalo tassa / so ya bahiro ya niyamA gAhaNa uDDAha ahigaraNe // 22 // tiviho sarIrajaDo paMthe mikkhe ya hoi vNdge| eehiM kAraNehiM jassa na kappaI dikkhA // 23 // bhadANe parimaMtho bhikkhAyariyAe aparihRtyo ya / dosA sarIrajaDe gacche puSa so aNuNNAbho // 24 // gAthAcatuSkaM sUtrasiddhaM, kAraNaMtareNa tattha ya aNNevi ime bhave dosA, 1 eSa napuMsaka viveko bhaNitaH, idAnIM jaTTavaktavyatA-tatra jalamUko yathA jale brUhito bhASamANaH bUDabUDAyate, na tasya kiJcidapi parIkSyate Izo yasya zabda sa jalamUkaH, eDako yathA bhuvUyate ekamUkaH, manmano yasya vAcaH skhalanti, epa kadAcit pravAjyate medhAvItikRtvA, jalamUlaiDakamUko na karUpayete prAjayituM kiM kAraNam ?- kAraNAntareNa tatra cAnye'pIme bhaveyurdoSA; For Private Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 AvazyakahAribhadrIyA rahassAso aparakamo ya gelanalAdhavaggina hiudae / jaissa ya AgADhe gelapaNa asamAhimaraNaM ca // 25 // seeNa kakkhamAI kucche Na dhuvaNuppilAvaNA pANA / nasthi galao ya coro niMdiya muMDAivAe y||26|| iriyAsamiI bhAsesaNA ya AyANasamitIsu / naci ThAi caraNakaraNe kammudaeNaM krnnjddo|| 27 // esovi na dikvijaha ussaggeNamaha dikvio hojA / kAraNagaeNa keNai tattha vihiM uvari vocchAmi // 28 // gAthAcatuSkaM nigada siddhaM, tattha jo so mammaNo so pacAvijjai, tattha vihI bhaNai __ motuM gilANakarja dummehaM paDiyaraha jAva chammAsA / ekeko chammAsA jassa va daDe viciMcaNayA // 29 // ekekesu kule gaNe saMghe chammAsA paDicarijai jassa va daTuM vigiMcaNayA jaDDuttaNassa bhavai tasseva so ahavA jasseva dahuM laho bhavai tassa so hoi na hoi tao vigicaNayA, sarIrajaDDo jAvajjIvaMpi pariyarijai __ jo puNa karaNe jaDo kosaM tassa hoti charamAsA / kulagaNasaMghaniveyaNa evaM tu vihiM tahiM kujA // 30 // iyaM prakaTAthaiva, esA sacittamaNuyasaMjayavigiMdhaNayA, iyANi acittasaMjayANaM pAriThAyaNavihI bhaNNai, te puNa evaM hojA bhAsukAragilANe pacakkhAe va mANupucIe / azcittasaMjayANaM vocchAmi vihIi vosiraNaM // 3 // tatra yaH sa manmanaH sa pravrAjyate, tatra vidhirbhaNyate-ekaikeSu kule gaNe sahe paNmAsAn paricaryate 'yasya vA raSTA vivekaH jaha (mUka)tvasya bhavati tasyaiva saH, athavA yasyaiva dRSTvA lapTo bhavati tasya sa (AbhAjyo) bhavati na bhavatti vivekaH, zarIrajaho yAvajIvamapi paricaryate / epA sacittamanuSyasaMyatavivecanA, idAnImacittasaMyatAnA pAriSThApanavidhirbhaNNate, te punarevaM bhaveyuH vyAkhyA-karaNaM-kAraH, acittIkaraNaM gRhyate, Azu-zIghraM kAra AzukAraH, taddhetutvAdahiviSavizucikAdayo gRhyante, tayaH khalvacittIbhUtaH, 'gilANetti glAnaH-mandazca san ya iti, 'pratyAkhyAte vA''nupUrvyA' karaNazarIraparikarmakaraNAnukrameNa bhakte vA pratyAkhyAte sati yo'cittIbhUta iti bhAvArthaH, eteSAmacittasaMyatAnAM 'vakSye' abhidhAsye 'vidhinA' jinoktena prakAreNa 'vyutsRjana' parityAgamiti gAthArthaH // 31 // evaM ya kAlagayaMmI muNiNA suttatthagahiyasAreNaM / na hu kAyaba visAo kAyava vihIeN vosiraNaM // 32 // vyAkhyA-'evaM ca' etena prakAreNa kAlagate' sAdhau mRte sati 'muninA' anyena sAdhunA, kimbhUtena ?-'sUtrArthagRhI. tasAreNa' gItArthenetyarthaH, 'nahu' naiva kartavyaH 'vipAdaH' snehAdisamutthaH sammoha ityarthaH, kartavyaM kintu 'vidhinA' pravacanoktena prakAreNa 'vyutsRjana' parityAgarUpamiti gAbhArthaH // 32 // adhunA'dhikRtavidhipratipAdanAya dvAragAthAdvayamAha niyuktikAraHpaDilehaNA disA gaMtaeM ya kAle diyA ya raaoy| kusapaDimAM pANagaNiyattaNe yataNasIsaMuvagairaNe // 1272 // uhANaNAmagahaNe payohiNe kAusaMggakaraNe ya / maNe ya arAjjhAe tatto avaloyaNe ceva // 1273 // dAraM // ___ vyAkhyA-'paDilehaNa'tti pratyupekSaNA mahAsthANDilyasya kAryA "disa'tti digvibhAganirUpaNA ca 'Natae yatti gacchamapekSya sadApagrahikaM nantaka-mRtAcchAdanasamartha vastra dhAraNIyaM, jAtiparazca nirdezo'yaM, yato jaghanyatastrINi dhAraNIyAni, cazabdAttathAvidhaM kASThaM ca grAhyaM, 'kAle diyA ya rAo yatti kAle divA ca rAtrau mRte sati yathocitaM lAJchanAdi kartavyaM kamapaDima'tti nakSatrANyAlocya kazapaDimAdayamekaM vA kArya na veti 'pANagitti upaghAtarakSArtha pAna gRhyate. 'niyattaNe ya'tti kathaJcitsthANDilyAtikame bhramitvA''gantavyaM na tenaiva pathA, 'taNe'tti samAni tRNAni dAtavyAni, 'sIsaM'ti grAmaM yataH ziraH kArya 'uvagaraNe'tti cihnArtha rajoharaNAdyupakaraNaM mucyate, gAthAsamAsArthaH // 1272 // 'uhANe'tti utthAne mati zavasya grAmatyAgAdi kArya 'NAmaggahaNe'tti yadi kasyacit sarveSAM vA nAma gRhNAti tato locAdi kArya 'payAhiNe' tti paristhApya pradakSiNA na kAryA, svasthAnAdeva nivartitavyaM, 'kAusamgakaraNe'tti paristhApite vasato Agamya kAyo. sargakaraNaM cAsevanIyaM 'khamaNe ya asajjhAe' ratnAdhikAdau mRte kSapaNaM cAsvAdhyAyazca kAryaH, na sarvasmin, 'tatto avaloyaNe ceva' tato'nyadine parijJAnArthamavalokanaM ca kArya, gAthAsamAsArthaH // 1273 // adhunA pratidvAramavayavArthaH pratipAdyate, tatrA''dyadvArAvayavArthAbhidhitsayA''hajahiyaM tu mAsakappaM vAsAvAsaM ca saMvase sAhU / gIyatthA paDhama ciya tattha mahAthaMDile pehe // 1 // (pr.)|| ___ vyAkhyA-'yatraiva' grAmAdau mAsakalpaM 'vAsAvAsaM ca' varSAkaTapaM saMvasanti 'sAdhavaH' gItArthAH prathamameva tatra 'mahAsthANDilyAni' mRtojjhanasthAnAni 'pehe'tti pratyape trINi, eSa vidhirityayaM gaathaarthH|| iyaM cAnyakartakI gAthA, digdvAranirUpaNAyAha disA avaradabhivaNA dakSiNA ya bhavarA ya dakSiNA pulaa| avaruttarA ya puzvA.uttarapuzruttarA ceva // 33 // paramapANapaDhamA bIyAe bhattapANa Na lahaMti / tayAeN uvahImAI nasthi cautthI' sajhAo // 34 // paMcamiyA asaMkhahi chahIe gaNavibheyaNaM jANa / sattamie gela maraNaM puNa ahamI biMti // 35 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 AvazyakahAribhadrIyA iMmINaM vakkhANaM-avaradakkhiNAe disAe mahAthaMDillaM pahiyavaM, etIse ime guNA bhavaMti-bhattapANauvagaraNa samAhI bhavai, eyAe disAe tiNNi mahAthaMDillANi paDilehijaMti, taMjahA-AsapaNe majjhe dUre, kiM kAraNaM tiNNi paDilehijaMti !, vAghAo hojA, khettaM kiTaM, udaeNa vA palAviyaM, hariyakAo vA jAo, pANehi vA saMsattaM, gAmo vA niviThTho sattho vA AvAsio, paDhamadisAe vijamANIe jai dakkhiNadisAe paDilehiMti to ime dosA-bhattapANe na lahaMti, alahaMte saMjamavirAhaNaM pAvaMti, esaNaM vA pelaMti, jaM vA bhikkhaM alabhamANA mAsakappaM bhaMjaMti, vaccaMtANa ya paMthe virAhaNA duvihAsaMjamAyAe taM pAveMti, tamhA paDhamA paDileheyavA, jayA puNa paDhamAe asaI vAghAo vA udagaM teNA bAlA tayA biiyA paDilehijjati, biiyAe vijjamANIe jai taiyaM paDilehei to uvagaraNaM na lahaMti, teNa viNA jaM pAvaMti, cautthA dakkhiNapuvA tattha puNa sajjhAyaM na kuNaMti, paMcamIyA avaruttarA, etAe kalaho saMjayagihatthaaNNautthehiM saddhiM, tattha uDDAho AsAM vyAkhyAnaM-aparadakSiNasyAM dizi mahAsthaNDilaM pratyupekSitavyaM, bhasyA ime guNA bhavanti-bhaktapAnopakaraNasamAdhirbhavati, etasyAM dizi grINi sthaNDilAni pratilikhyante, tadyathA-Asane madhye dUre, kiM kAraNaM trINi sthaNDilAni pratilikhyante, vyAghAto bhavet kSetraM vA kRSTa udakena vA plAvita harisakAyo vA jAtaH prANibhivA saMsaktaM grAmo yopitaH sArthoM vA''vAsitaH, prathamadizi vidyamAnAyo yadi dakSiNadizi pratilikhanti tademe dopAH-bhaktapAnaM na kabhante, bhaLabhamAne saMyamavirAdhanAM prAmuvanti epaNAM vA prerayanti, yadvA bhikSAmaLabhamAnA mAsakalpaM bhajanti bajatAM ca padhi virAdhanA dvividhA-saMyamasyA smanaH tAM prAmuvanti, tasmAt prathamA pratilekhitavyA, yadA punaH prathamAyAmasatyAM vyAghAto vA udakaM stenAvyAlAH tadA dvitIyA pratilikhyate,dvitIyasyo vidyamAmAyAM yadi tRtIyAM pratilikhati tadopakaraNaM na labhante, tena vinA yat prApnuvanti, caturthI dakSiNapUrvA tatra punaH svAdhyAyaM na kurvanti, paJcamI aparottarA, etasyAM kalahaH saMyatagRhasthAnyatIrthikaiH sArdha, tatrohAhaH virAhaNAya, chaThThI puSA, tAe gaNabheo cArittabheoyA, sattamiyA uttarA, tattha gelaNNaM jaM ca pariyAvaNAi, pucattarA aNNApi mAreti, ee dosA tamhA paDhamAe disAe paDileheyavaM, tIe asai viiyAe paDileheyavaM, tIe so ceva guNo jo paDhamAe, biiyAe vijamANIe jai taiyAe paDilehei so ceva doso jo taiyAe, evaM jAva carimAe paDilehemANassa jo carimAe doso so bhavai, biiyAe disAe avijamANIe taiyAe disAe paDileheyavaM, tIe so ceva guNo jo paDhamAe, taiyAe disAe vijamANIe jai cautthaM paDilehei so ceva doso jo cautthIe, evaM jAva carimAe doso so bhavai, evaM sesAovi disAo neyavAo / disitti biiyaM dAraM gayaM, iyANi 'Natae'tti, vitthArAyAmeNaM jaM pamANaM bhaNiyaM tao vitthAreNavi AyAmeNavi jaM airegaM lahai cokkhasuiyaM seyaM ca jattha malo natthi cittalaM vA na bhavai suiyaM sugaMdhi tANi gacche jIviuvakkamaNanimittaM dhAreyavANi jahanneNa tinni, egaM pattharijai egeNa pAuNIo bajhaMti, taiyaM virAdhanAca, paSThI pUrvA, tasyAM gaNabhedazcAritrabhedo vA, sakSamyuttarA, tatra glAnatvaM yaca paritApanAdi, pUrvottarA'nyamapi mArapati, ete dopAstasmAta prathamAyAM dizi pratilekhitavyaM, tasyAmasatyAM dvitIyasyAM pratilekhitavyaM, tasyAM sa eva guNo yaH prathamAyAM, dvitIyasyAM vidyamAnAyAM yadi tRtIyasyAM pratili. khati sa eva dopo yastRtIyasyAM, evaM yAvaJcaramAyAM pratilikhato yazcaramAyAM dopaH sa bhavati, dvitIyAyAM dizi bhavidyamAnAyAM tRtIyasthAM dizi pratilakhitavyaM, tasyAM sa evaM guNo yaH prathamAyAM, tRtIyasyAM dizi vidyamAnAyAM yadi caturthI pratilikhati sa eva dopo yazcatuyo, evaM yAvaccaramAyAM dopaH sa bhavati, evaM zepA bhapi dizo netanyAH, digiti dvitIyaM dvAraM gataM / idAnImanantakamiti-vistArAyAmAbhyAM yatpramANaM bhaNitaM tato vistAreNApi AyAmenApi yadatire kavat labhate cokSaM zuci zvetaM ca yatra malo nAkhi citrayuktAni vA na bhavanti zucIni sugandhIni tAni gacche jIvitopakramanimitraM dhArayitavyAni jaghanyena grINi, eka prastIryate ekena prAvRto badhyate tRtIyauri pAuNijaMti, eyANi tiNi jahaNNeNa ukkoseNa gacchaM NAUNa bahuyANivi ghippaMti, jai Na geNhai pacchittaM pAvei, ANA virAhaNA duvihA, mailakucele NijaMte daha logo bhaNai-ihaloe ceva esA avasthA paraloe pAvatariyA, cokkhusuiehiM pasaMsati loo-aho laThTho dhammotti pabajjamuvagacchaMti sAvayadhamma paDivajati, ahavA Natthi NaMtayaMti rayaNIe nINehAmitti acchAvei tattha uhANAI doso, tattha virAhaNA NAmaM karasai giNhejA tattha virAhaNA, tamhA ghettavANi tayANi, tANi puNa vasahA sAraveMti, pakkhiyacAummAsiyasaMvaccharie paDilehijati, iharahA mailijati divase divase paDilehijaMtANi, ettha gAhA puvaM dadyAloyaNa puSiM gadaNaM ca NaMtakahassa / gacchami esa kappo animitte houvakamaNaM // 36 // imIse akkharagamaNiyA-purva ThAyaMtA ceva taNaDagalachArAi dabamAloeMti, pudhiM gahaNaM ca kaTThasta tattha annattha vA, tattha kahassa gahaNe ko vihI? vasahIe ThAyaMtao ceva sAgAriyasaMtayaM vahaNakaTaMpaloeMti, kiMnimittaM vahaNako avaloijai ?, mupari prAviyate (prAvAryate), etAni trINi jaghanyena utkarpaNa gacchaM jJAtvA bahukAnyapi gRhmante, yadi na gRhNAti prAyazcittaM prApnoti-AjJA virAdhanA dvividhA, malinakucelAn nIyamAnAn dRSTvA loko bhaNati-ihaloka evaiSA'vasthA paraloke pApatarA, zucicokSaH prazaMsati lokaH-aho laTo dharma iti pramajyAmupagacchanti zrAvakadharma pratipadyante, athavA nAstyanantakamiti rajanyAM nepyAmIti sthApayati tatrotthAnAdidopaH, tatra virAdhanA nAma kaccidvatIyAt tatra virAdhanA, tasmAd grahItavyAnyananta kAni, tAni punarvRSabhA rakSanti, pAkSikacAturmAsikasAMsarikepu pratilikhyante, itarathA malinapyante divase divasa pratikikhyamAnAni, anna gAthA-asyA akSaragamanikA-pUrva tiSThanta evaM tRNaDagalakSArAdi dravyamAlokayanti, pUrva prahaNaM ca kASThasya tavAnyatra vA, tatra kASThasya prAiNe ko vidhiH-vasatI tiSThaleva sAgArikasara vahanakASThaM pralokayati, kiM nimittaM vahanakASThaM avalokyate',. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA koi animittamaraNeNa kAlaM kareja rAo tAhe jai sAgAriyaM vahaNakaTTha aNuNNavaNAe taM uThaveMti tA 'Aujjoo' AujoyaNAI ahigaraNadono tamhA u na uThaveyabo, jai ego sAhU samattho taM nINe tAhe kaThaM na gheppai, aha na taraha to jattiyA sakei to teNa puvapaDilehieNa kaDeNa nI0ti, taM ca kahU~ tattheva jai pariThaveMti to aNNaNa gahie ahimaraNaM, sAgArio yA taM apecchaMto eehi nINiyaMti paduTho voccheyaM kaDagamadAI karejA tamhA ANeyavaM, jai puNa ANettA taheva pavesaMti to sAgArio daNa micchattaM gacchejjA, ee bhaNati jahA amha adiNNaM na kappai imaM caNehiM gahiyaMti, ahavA bhaNeja-samaNA ! puNovi taM ceva ANehatti, aho Nehi hadusarakkhAvi jiyA, duguMchejamayagaM vahiUNa mama gharaM ANenti uDDAhaM karejA voracheyaM vA karejA, jamhA ee dosA tamhA ANettA eko taM ghettUNa vAhiM acchaMti, sesA ainti, jai tAva sAgArio Na uThei tAhe ANittA taheva ThaveMti jaha AsI, aha uhio tAhe sAheti-tubbhe pAsutellayA kazcidanimittamaraNena kAlaM kuryAt rAtrau tadA yadi sAgArika vahanakASThasya anujJApanIya tamusthApayanti tadA 'akAyodyotI' apakAyo yotAdayo'dhi. karaNadoSAstasmAmosthApayitavyaH, yokaH sAdhuH samartha staM netuM tadA kAThaM na gRhyate, atha na zaknoti tadA yAvantaH zakuvanti tataH tena pUrvapratilikhitena kAna nayanti, taca kA; tatraiva yadi parichApayamti tato'nyena gRhIte'dhikaraNaM, sAgAreko vA tadarazcan etena tamiti pradviSTo pyucchedaM kaTakamadAdi kuryAt tasmA. dAnetabdha, yadi punarAnIya tathaiva pravezayanti tadA sAgAriko havA mithyAravaM gamache, ete bhaganti yathA'smAkamadattaM na kalpate idaM cabhigRhItabhiti, athavA bhaNet -zramaNAH! punarapi tadevAnayateti, aho amIbhirviTsarajaskA arijitAH,jumlanApata va hitvA mama gRhamAnayantIrayuDAhaM kuryAt myucchedaM vA kuryAta, yasmA dete doSAstasmAdAnIya ekastaddItvA bahistiSThati, zeSA AyAnti, yadi tAvaralAgAriko nottiSThati (nosthitaH) tadA'nIya tathaiva sthApayanti yathA''sIt, ayosthitastadA kathayanti-yUyaM prasuptA / amhahiM na uThaviyA, rattiM ceva kAlagao sAhU, so tubbhaccayAe vahaNIe NINio, sA ki pariThavijau ANikAu, jaM so bhaNaitaM kIrai, aha tehiM ajANijatehiM Thavie pacchA sAgArieNa NAyaM jahA eehiM eyAe vahaNIe parihavirDa parihaviyanti, tattha uddharuTTho aNuNayabo, AyariyA kaiyaveNa pucchaMti-keNai kayaM, amueNaMti, kiM puNa aNApucchAe karesi ?, so sAgAriyapurao aMvADeUNa nicchubbhai kaiyaveNa, jai sAgArio bhaNai-mA nicchubhau, mA puNo evaM gara-mA acchau pacchA so aNNAe ghasahIe ThAi, vitijio se dijau, mAiThThANeNa koi sAha bhaNai-mama esa niyao jai nicchubbhai to ahaMpi gacchAmi, ahavA sAgArieNaM samaM koi kalahei, sovi niraMchabhai, so se bitijao hoi, jai bahiyA paccavAo vasahI vA nasthi tAhe sadhe aiti / NaMtakaTThadAraM gayaM iyANi kAletti dAraM, so ya divasao kAla kareja rAo vA asmAbhiHsthApitAH, rANAveva kAlagataH sAdhu, sa tvadIyayA vahanyA nItaH, sA ki pariSThApyatAmAnIyatA (vA), yat sa bhaNati tat kriyate, atha tairajJAyamAnaH sthApite pazcAt sAgArikeNa jJAtaM yatairetayA vahamyA pariSThApya paristhApitamiti, tatra tIbaropo'nunetabhyaH, AcAryAH ketana parantikena kRtaM ?, bhamukeneti, kiM punaranAparachayA karopi?, sa sAgArikasya purato nirbharasya niSkAzyate kaisavena, yadi sAgAriko bhaNet-mA niSkAzI:, mA punarevaM kuryAH, tadA laTaM, atha bhaNati-mA tiSThatu pazcAt so'nyasyA basato siSTati, dvitIyastasya dIyate, mAtRsthAnena kazcit sAdhurbhaNati-mamaipa nijako padi niSkAzyate tadA'hamapi gacchAmi, athavA sAgArikeNa saha kazcit kalahayati, so'pi niSkAzyate, sa tasya dvitIyo bhavati, yadi bahiH pratyapAyo vasatiyAM nAsti tadA sarve nirgacchanti / anantakakASTadvAraM gataM, idAnI kAla iti dvAra, saca divasataH kAlaM kuryAt rAtrI vA sahasA kAlagayaMmI muNiNA susatyagahiyasAreNa / na visAo kAyaro kAyA vihIda vosiraNaM // 30 // sahasA kAlagayaMmitti AsukkAriNA jaMghelaM kAlagabho nikAraNa kAraNe bhave niroho / yaNabaMdhaNajaggaNakAiyamase ya hattharaDe // 18 // anAvihasarIre paMtA vA devayA uddejaa| kAiyaM vyaharayeNa mA uDe bujA gujjhayA! // 19 // vittAseja iseja va bhImaM vA bhaTTahAsa muMcejA / bhAbhIeNaM tatya : kAyA bihIeN posiraNaM // 4 // imINaM vakkhANaM-jaM velaM kAlagao'tti jAe velAe kAlagao diyA vA rAo vA so tAhe velAe neyadho 'nikAra. ga'tti evaM tAva nikAraNe 'kAraNe bhave niroho'tti kAraNe puNo bhave niroho nAma-acchAvijai, kiM ca kAraNaM, 1 ratti tAva Arakkhiya teNayasAvayabhayAi bAraM vA tAva na ugghADijai mahAjaNaNAo vA so tami gAme Nayare vAdaMDigAIhiM vA Ayario vA so tami Nayare saddesu vA logavikkhAo vA bhattapaJcakkhAo vA saNNAyagA vA se bhaNaMti-jahA ahaM apucchAe Na NINeyavotti, ahavA tami logassa esa ThavaNA-jahA ratiM na nINiyabo,eeNa kAraNeNaM rattIe Na NINijai, 1 iti kAraNe bhavet nirodhI nAnAsseto vA sa tabhinna sahasA kAlagate ityAzukAriNA. AsAM vyAkhyAnaM-'yasyAM velAyAM kAkagataH' iti yasyAM vekAyAM kAlagato divA vA rAtrI vA sa tasyAM velAyAM tathyaH 'niSkAraNa' iti evaM tAvaniSkAraNe 'kAraNe bhavenirodhaH' iti kAraNe bhavet nirodho nAma sthApyate, kiM ca kAraNaM , rAtrI tAvat bhArakSakA: stena bApadabhayAni dvAraM vA tAvakodghAnyate mahAjananyAyo vA sa tasmin grAme nagare vA daNDikAdibhivA''rato vA sa tasminagare dhAbepuvA kuleSu lokavikhyAto vA pratyAkhyAtabhakto vA sajJAtIyA vA tasya bhaNanti-yadasmAkamanApachayA na netanya iti, athavA tasmin lokasyaipA sthApanA yathA rAtrI na tamyA, etena kAraNena rAtrau na nIyate. Jain Education Intemational sthApanA yA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 AvazyakahAribhadrIyA divasaovi cokkhANaM NatayANaM asaIe daMDiovA ei nIi vA teNa divasao saMvikkhAvijai, evaM kAraNeNa niruddhassa imA vihI 'cheyaNa baMdhaNa' ityAdi, jo so mao so laMchijjai, 'baMdhaNa'nti aMguThAi bajhaMti, saMthAro vA parivaNanimittaM dorohiM uggAhijai, 'jaggaNanti je sehA bAlA apariNayA ya te osArijaMti, je gIyatthA abhIrU jiyanihA uvAyakusalA AsukkAriNo mahAbalaparakkamA mahAsattA duddharisA kayakaraNA appamAiNo erisA te jAgaraMti, 'kAiyamatte yatti jAgaraMtehiM kAiyAmatto na pariThavijai 'hatthauDe'tti jai uThei to tAo kAiyamattAo hatthauDeNaM kAiyaM gahAya siMcaMti, jai puNa jAgaraMtA acchidiya abaMdhiya taM sarIraM jAgaraMti suvaiti vA ANAI dosA, kahaM ?-'aNNAihasarIre' anyAviSTazarIraM sAmAnyena tAvad vyantarAdhiSThitamAkhyAyate visese puNa paMtA vA devayA vA uDejA, paMtA nAma paDaNIyA, sA paMtA devayA chalejjA kalevare pavisi uThejja vA paNaccae vA AhAvijja yA, jamhA ee dosA tamhA chidiuMbaMdhivA divase'pi cokSANAmanantakAnAmasatve daNDiko vA''yAti gacchati vA tena divase pratIkSyate, evaM kAraNena niruvasyaiSa vidhiH-chedanabandhane'tyAdi, yaH sa mRtaH sa kAmchayate, bandhanamiti anuSThau badhyete, saMstArako vA pAriSThApanikInimittaM davarakairudrAhmate, jAgaraNa miti ye zaikSA vAlA apariNatAna te'pasAryante, ye gItArthA bhabhIravo jitanidrA upAyakuzalA AzukAriNo mahAbalaparAkramA mahAsasvA durdharSAH kRtakaraNA apramAdinaH IzAste jAprati, kAyikImAtraM ceti jAmradbhiH kAyikImAtrakaM na pariSThApyate, hastapuTazceti yadhuttiSThati tadA tataH kAyikImAtrakAt hastapuTena kAyikI gRhItvA siJcanti, yadi punarjAprato'cchitvA'baTTA tat zarIraM jAgrati svapanti vA AjJAdayo doSAH, katham ?-'anyAviSTazarIraM-vizeSe punaHprAntA vA devatA vottiSThat, prAntA nAma pratyanIkA, sA prAntA devatA chalet kaDevare pravizyottiSThet pranRtyedvA''dhAvedvA, yamAdete dopAstasmAt chitvA baddhvA vA jAMgareyavaM, aha kayAi jAgaraMtANavi uhijjA tAhe imA vihI 'kAiyaM DabahattheNaM' jo so kAiyamattao tAo kAiyaMpAsavaNaM 'DabeNa(hatthe)ge'ti vAmahattheNa vA, imaM ca vuccai-'mA uhe bujha gunjhagA' mA saMthArAo uThehitti, bujjha mA pamatto bhava, gujjhagA iti devA, tahA jAgaraMtANaM jai kahaMci ime dosA bhavaMti vittAseja haseja va bhImaM vA aTTahAsa muMcejA' tattha vittAsaNaM-vigarAlarUvAidarisaNaM hasaNaM-sAbhAviyahAsaM ceva bhImaM bIhAvaNayaM aTTahAsaM bhIsaNo romaharisajaNaNo saddo taM muMceja vA, tattha kiM kAya ?-'abhIeNaM' avIhaMteNaM 'tattha' vittAsaNAiMmi 'kAya' kareyavaM vihIe puvuttAe paDivajamANAe vA 'vosiraNa ti parivaNaM, tattha jAhe eva kAlagao tAhe ceva hatthapAyA ujju yA kajaMti, pacchA thaddhA na tIraMti ujuyA kare, acchINa sesaM mIlijaMti, tuMDe va se muhapottiyAe bajjhai, jANi saMdhANANi aMguliaMtarANaM tattha IsiM 1 jAgaritavyaM, atha kadAcit jAgratAmapi uttiSThet tadaiyo vidhiH-- kAyikI vAmahastena' yaH sa kAyikIpatahastasmAt kAyikI-prazravaNaM 'DabbeNaM' vAmahastena vA, idaM cocyate-mottiSTha budhyasva guhmaka, mA saMstArakAduttiSThati, budhyasva mA pramatto bhUH, guhyakA iti devAH, tathA jAmatAM jadi kathaJcidime dopA bhavanti-vitrAsayet hasedvA bhIma vA aTTahAsaM muJcet , tatra citrAsaNaM-vikarAlarUpAdidarzanaM hasana-svAbhAvikahAsyameva bhayAnakaM bhImaM aTTahAsaM bhISaNo romaharpajananaH zabdamtaM munjedvA, tatra kiM kartavyaM ?, abhItena-abibhyatA tatra vitrAsane kartavyaM vidhinA pUrvoktena pratipAdyamAnena byutsarjanamiti pariSThApana, tatra yaMdeva kAlagatastadaiva hastapAdau Rjuko kriyete, pazcAt stabdhau na tIryete Rjuko vidhAtuM, abhibhyaH zeSa nimIlati, tupaDe vA tasya mukhapotikA badhyate, yAni saMdhAnAni mAlyantarANAM tatrepat phAlijjai, pAyaMguDhesu hatthaMguTThaemu ya vanjhai, AharaNamAINi kahijaMti, evaM jAgaraMti, esA vihI kAyavA / kAletti dAraM sappasarga gayaM, iyANiM kusapaDimatti dAraM, tattha gAhA doni ya divavette danbhamayA puttalA u kAyavA / samakhettaMmi u eko ava'bhIe Na kAyaco // 4 // dvau ca sArddhakSetre, nakSatra iti gamyate, darbhamayau puttalako kAryoM, samakSetre ca ekaH, 'avaDha'bhIe Na kAyaghotti upArddha bhogiSvabhIcinakSatre ca na kartavyaH puttalaka iti gAthAkSarArthaH // 41 // evamanyAsAmapi svabuddhyA'kSaragamanikA kAryA, bhAvArthaM tu vakSyAmaH, prakRtagAthAbhAvArthaH-kAlagae samaNe NakkhattaM paloijjai, jai na paloeti asamAcArI, paloie paNapAlIsamuhuttesu nakkhattesu doNi kajaMti, akaraNe ane do kaDDhei, kANi puNa paNayAlIsamuhuttANi ?, ucyate sipaNeva uttarAI puNavasU rohiNI visAhA ya / ee cha nakSattA paNayAlamuhunsasaMjogA // 42 // tIsamuhuttesu puNa paNNarasasu ego kIrai, akaraNe egaM ceva kaDai, tIsamuhuttiyANi puNa imANi assiNikittiyamiyasira pusso maha phaggu hatya cittA ya / aNurAha mUla sADhA savaNadhaNihA ya bhahavayA // 3 // taha revatti ee pannarasa havaMti tIsaimuhuttA / nakkhattA nAyacA parihavaNavihIya kusaleNaM // 44 // se . pAyate, pAdAGgurepu hastA huaipu ca badhyate, mAharaNAdIni kathyante, evaM jAprati, eSa vidhiH karttavyaH / kAla iti dvAraM saprasaGga gasaM, idAnIM kuzapratimeti dvAre, tatra gAthA-kAlagate zramaNe nakSatraM pralokyate, yadi na pralokyate'samAcArI, pralokite paJcacatvAriMzanmuhUrteSu nakSatreSu dve kriyete, akaraNe anyau dvau mArayati, kAni punaH paJcacatvAriMzanmuhUrtAni', triMzanmuhUrteSu punaH paJcadazasu ekaH kriyate, akaraNe ekaM mArayatyeva, triMzammuhUrtikAni punarimAni. Jain Education Interational Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 AvazyakahAribhadrIyA narasamuhuttiesa puNa abhIiMmi ya ekkovi na kIrai, tANi puNa eyANi samiyA bharaNIo bhaddA assesa sAi jeTThA ya / ee cha nakkhattA panarasamuDutsasaMjogA // 45 // kusapaDimatti dAraM gayaM, iyANi pANayaMti dAraM suttatthatadubhayaviU pugbho besUNa pANaya kuse ya / gacchada ya jauDDAho parivRyeUNa AyamaNaM // 46 // imAe vakkhANaM- AgamavihiSNU mattaeNa samaM asaMsadvapANayaM kusA ya samaccheyA avaropparamasaMbaddhA hatthacauraMgulapamANA ghettuM purao (pio) aNavayakkhato gacchai thaMDilAbhimuho jeNa puSaM thaMDilaM diI, dabbhAsaha kesarANi cuNANi vA ghiSpati, jai sAgAriyaM to paridvavettA hatthapAe sopaMti ya AyamaMti ya jehiM bUDho, AyamaNaggahaNeNaM jahA jahA uDDAho na hoi tahA tahA sUyaNaMti gAthArthaH // // iyANiM niyattaNitti dAraM thaMDilavAghApuNaM bhavAbi aNicchie aNAbhogA / bhamiUNa uvAgacche seNeva paheNa na niyate // 47 // evaM nijamANe thaMDilassa vAghAeNa, vAghAo puNa taM udayahariyasaMmIsaM hojjA aNAbhogeNa vA anicchiyaM thaMDilaM to 1 paJcadazamuhUrttakeSu punarabhijiti ko'pi na kriyate tAni punaretAni / kuzapratimeti dvAraM gataM, idAnIM pAnIyamiti dvAraM, asyA vyAkhyAnaMAgamavidhijJo mAtrakeNa samamasaMsRSTapAnIyaM kuzAMzca samacchedAn parasparamasaMbaddhAn hastacaturaGgulapramANAn gRhItvA purataH pRSThato'pazyan gacchati sthaNDilAbhimukhaH yena pUrva dRSTaM darbhAdiSvasamsu kezarANi cIrNAni vA gRhyante, yadi sAgArikaM tadA pariSThApya hastapAdayoH zaudhaM kurvanti AcAmanti ca yenyUDaH, AcamanagrahaNena yathA yathoDDAho na bhavati tathA sUcanamiti / idAnIM nivarttanamiti dvAraM, evaM nIyamAne sthaNDilasya vyAghAtena, vyAghAtaH punastat udakaharita saMmizraM bhavet anAbhogena vA'niSTaM sthaNDilaM tadA bhemiUNa payAhiNaM akareMtehiM javAgacchiyabaM, jai teNetra maggeNa niyattaMti to asamAyArI, kayAi uTThejjA, so ya jao caiva uTThei tao caiva pahAvei, pacchA jao cetra uTThei tao cetra pahAvei, jao gAmo tao pahAvejA, tamhA bhamiUNa jao thaMDilaM uvahAriyaM tattha gaMtavaM, na teNeva paheNaM, niyattaNitti dAraM kusamuTThI egAe acchaNNAi ettha dhArAe / saMthAraM saMtharejA savattha samo u kAyo // 48 // vyAkhyA--jAhe thaMDilaM pamajjiyaM bhavai tAhe kusamuTThIe egAe abocchiSNAe dhArAe saMthAro saMtharijjai, soya sabattha samo kAyabo, simaMmi ime dosA visamA jai hoja tathA uvari mAjhe va heDao bAci / maraNaM gelaNNaM vA tinhaMpi u niddise tastha // 49 // uvariM AyariyANaM majhe vasahANa heTThi bhikkhUNaM / tiNhaMdi rakkhaNaDDA saGghastha samA ukAyacA // 50 // gAthAdvayamapi pAThasiddhaM, jai puNa taNA Na hojjA to imo vihI-- jattha ya natthi taNAI cuNNehiM tattha kesarehiM vA / kAyazvo'stha kakAro heDa takAraM ca baMdhejA // 51 // 1 AnvA pradakSiNamakurvadbhirupAgantavyaM, yadi tenaiva mArgeNa nivartante tadA'sAmAcArI, kadAciduttiSThet sa ca yatraivottiSThet tata eva pradhAvati, pazcAta eva uttiSThati tata eva pradhAvati yato prAmastata eva pradhAvet tasmAt bhrAnvA yatra sthaNDilamavadhAritaM tatra gantavyaM na tenaiva pathA, nivarttaneti dvAraM / yadA sthaNDilaM pramArjitaM bhavati tadA kuzamuTyaikayAsyucchinayA dhArayA saMstArakaH saMstIyete, sa ca sarvatra samaH kartavyaH, viSame hame doSAH / yadi punastRNAni na bhaveyustadeSa vidhiH. vyAkhyA - jattha taNA na vijjati tattha cuNNehiM nAgakesarehiM vA avocchinnAe dhArAe kakAro kAyavo heTThA ya takAro vadheyavo, asai cuNNANaM kesarANaM vA palevayAIDiMvi kirai / taNatti dAraM gayaM, iyANiM sIsatti dAraM, tattha--- jAe disAeN gAmo tatto sIsaM tu hoi kAyaSThaM / udvaitarakkhaNadvA esa vihI se samAseNaM // 52 // imIe vakkhANaM- jAe disAe gAmo parihavijjaMtassa tao sIsaM kAyabaM, paDissayAo'vi NINaMtehiM putraM pAyA NINeyabA pacchA sIsaM, kiMnimittaM -', 'udvaitarakkhaNaDA' jao uTThei tao cetra gacchai sapaDihutte gacchaMte amaMgalaMtikaTTu / sIsatti dAraM, iyANiM uvagaraNeti dAraM ciNA uvagaraNaM dosA ubha adhikaraNaMmi micchata so va rAyA va kuNai gAmANa vahakaraNaM // 53 // imIe vakkhANaM- paridvAvijjaMte ahAjAyamuvagaraNaM ThaveyavaM-muhapotiyA rayaharaNaM colapaTTao ya, jai evaM na ThaveMti asamAcArI ANAvirAhaNA, tattha diTThe jaNeNa daMDio socA kuvio kovi uddaviotti gAmavahaNaM kareja micchataM 1 yatra tRNAni na vidyante tatra cUrNa nAgakezarairvA'vyucchinnayA dhArayA kakAraH karttavyaH adhastAcca takAro baddhagyaH, asatsu cUrNeSu kezareSu vA pralepAdibhirapi kriyate / tRNAnIti dvAraM gataM idAnIM zIrSamiti dvAraM, tatra-asyA vyAkhyAnaM yasyAM dizi grAmaH pariSThApayatastasyAM zIrSa karttavyaM, pratizrayAdapi nIyamAnaiH pUrva pAdI niSkAzayitasya pazcAcchIrSa, kiMnimittaM ?, uttiSThato rakSArtha, yata uttiSThati tata eva gacchati sapratipakSe ( parAvRtya ) gacchatya maGgalamitikRtvA / zIrSamiti dvAraM, idAnImupakaraNamiti dvAraM, asyA vyAkhyAnaM - pariSThApyamAne yathAjAtamupakaraNaM sthApyaM mukhavakhikA rajoharaNaM colapaTTakatha, yathevaM na sthApayanti asAmAcArI AjJAvirAdhanA, tatra dRSTe janena daNDikaH zrutvA kupitaH ko'pyupadrAvita iti prAmavadhaM kuryAt midhyAtvaM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 Avazyaka hAribhadrIyA vA gaccheja, jahA ujjeNayassa tavaNNiyaliMgeNaM kAlagayarasa micchattaM jAyaM tavaNiyaparisevaNAe, pacchA AyariehiM paDibohio, jassa vA gAmassa sagAse paridvavio so gAmo kAlegA paDiva davAvijaDa daMDieNa, ee dosA jamhA andhikaraNe / uvagaraNeti dAraM gaye, iyArNi uThANetti dAraM, tattha gAhA o--- sahi nivesaNa sAhI gAmamajye va gAmadAne ya aMtarajjANaMtara nisIhiyA nahie vocaM // 54 // sahanivesaNasAhI gAmayaM ceva gAma moto / maMDalakaMdurese nisIhiyA kheva rajaM tu // 55 // imINaM vakkhANaM-kalevaraM nINejjamANaM vasahIe ceva uTTheha vasahI mottavA, nivesaNe uThei nivesaNaM motsavaM, nivesaNaMti egaddAraM vaiparikkhittaM aNegagharaM phalihiyaM, sAhIe uTThei sAhI mottavA, sAhI gharANa paMtI, gAmamajjhe uTThei gAmarddha motta, gAmaddAre uTThei gAmo mottabo, gAmassa ujjJANassa ya aMtarA uTThei maMDala motayaM, maMDalaMti visayamaMDalaM, ujjANe uTThe kaMDe motta, kaMDaMti desakhaMDa maMDalAo mahalataraM bhaNNai, ujjANassa ya nimIhiyAe ya aMtarA uThei deso mottaSo, 1 vA gacchet yayojjayinIkasya takSaNika ( tahUrNika ) liGgena kAlagatasya mithyAtvaM jAtaM tacanikapariSevaNayA, paJcAdAcAryaiH pratibodhitaH yasya vA grAmasya sakAze pariSThApitaH sa prAmaH kAlena prativairaM dApyate daNDikena, ete doSA yasmAdacihnakaraNe / upakaraNamiti dvAraM gataM idAnImutthAnamiti dvAra, tatra gAthe- anayoryAyAnaM kalevaraM niSkAzyamAnaM vasatAvevottiSThati vasatirmoktavyA, nivezane uttiSThati nivezanaM mokavyaM nivezanamiti ekadvArA vRtiparikSiptA'neka gRha phalahikA, pATake uttiSThati pATako moktavyaH, pATako (zAkhA) gRhANAM patiH grAmamadhye uttiSThati prAmA moka, grAmadvAre ni prati grAmo motavyaH, grAmasyodyAnasya cAntaroniSThati maNDalaM mokavyaM, maNDalamiti viSayamaNDalaM ( dezasya laghutamo vibhAgaH ), udyAne uttiiti kANDa ( laghutaro bhAgaH ) moktavyaM, kANDamiti dezakhaNDaM maNDalAhattaraM bhaNyate, udyAnasya naipedhikyAcAntarottiSThati dezo ( laghu ) motavyaH. nisIhiyAe uTThe rajaM mottaghaM, evaM tA nijjaMtassa vihI, taMmi parihavie gIyatthA egapAsaM muhuttaM saMvikkhaMti, kayAvi parivivi rahejA, tattha nisIhiyAe jai uTThei tattheva paDio uvassao motto, nimIhiyAe ujjANassa ya aMtararA jar3a paDai nivesaNaM mottabaM, ujjANe paDai sAhI mottavA, ujjANassa gAmassa ya aMtarA jai paDai gAmaddhaM mottabaM, gAmadAre paDai gAmo motto, gAmamajjhe paDai maMDalaM mottanvaM, sAhIe paDai kaMDo mottavo, nibesaNe paDai deso mottavo, vasahIe paDai rajjaM mottavaM, tathA cAha bhASyakAraH vaJcate jo u kamo kalevara pavesaNaMmi vocattho / NavaraM puNa NANattaM gAmaddAraMmi boddhavyaM // 206 // ( bhA0 ) // atra viparyastame'GgIkRte tulyataiva nAnAtvaM, tathA ca nirgamane'pi grAmadvArotthAne grAmaparityAga uktaH, ihApi sa eveti tulyatA, nijjUDho jai viiyaM vAraM etti do rajjANi mottatrANi, taiyAe tiNNi rajjANi, teNa paraM bahuso'vi vAre pavite tiSNi cetra rajjANi mottavANi asivAdakAraNehiM tattha vasaMtANa jassa jo u tavo / abhigahiyANabhigahizro sA tassa u jogaparivuddhI // 56 // napedhikyAmuttiSThati rAjyaM mokavyaM, evaM tAvat nIyamAne vidhiH, tasmin pariSThApite gItArthA ekapArzve muhUrtta pratIkSante, kadAcit pariSThApito'pyuti. chet tatra naipedhitrayAmutiprati yadi tathaiva patita upAzrayo motavyaH, naiyedhitrayA udyAnasya cAntarA yadi patati nivezanaM moktavyaM, udyAne patati zAtrA (pATako) mokavyAH, udyAnasya grAmasya cAntarA yadi patati grAmArdhaM mokavyaM grAmadvAre patati grAmo motavyaH, grAmamadhye patati maNDalaM moktavyaM, zAkhAyAM patani kANDaM mokavyaM nivezane patati dezo moktavyaH, vasatau patati rAjyaM moktavyaM / niryUho yadi dvitIyamapi vAramAyAti dve rAjye moktavye tRtIyasya zrINi rAjyAni tataH paraM bahuzo'pi vArA pravizati trINyeva rAjyAni moktamyAni. ImIe vakkhANaM- jai bahiyA asivAIhiM kAraNehiM na niggaccheti tAhe tattheva vasaMtA jogavuddhiM kareMti, namokAraGgattA porisiM kareMti, porisittA purimanuM, sai sAmatthe AyaMbilaM pArei, asai nivIyaM, asamattho jai to ekkAsaNayaM, evaM satriyaM, purimaddatittA utthaM, cautthaittA chaDaM, evaM vibhAsA / uTThANetti gayaM, iyANiM NAmagahaNetti dAraM gives NAmaM egassa donhamahavAci dona sosiM / khiSyaM tu ko yakaraNaM pariNNagaNa bheyavArasamaM // 57 // imIe vakkhANaM- jAvaiyANaM NAmaM geNDai tAvaiyANaM khiSpaM loyakaraNaM 'pariNNaM'ti vArasamaM ca dijjai, ataraMtassa dasamaM aTTamaM chaTaM catdhAi vA, gaNabheo ya kIrai, te gaNAo ya Ninti / NAmaggahaNetti dAraM gayaM, iyANi payAhiNetti dAraMjo jahiyaM so tatto niyata payAhiNaM na kAyahaM / uhAlAI dosA virAhaNA bAlabuDAI // 58 // sure vakkhANaM- parivettA jo jao so tao ceva niyattati, payAhiNaM na karei, jai kariMti uTThei virAhaNA bAlahAINaM, jao so jadahimuho Thavio tao caiva dhAvai / payAhiNetti payaM gayaM, iyANi kAussaggakaraNetti dAraM gAhA-- 1 asyA vyAkhyAnaM yadi bahirazivAdibhiH kAraNairna nirgacchanti tadA tatraiva vasanto yogavRddhiM kurvanti, namaskArIyAH paurupa kurvanti, pauruSIyAH purimArce, sati sAmarthya AtrAmAmlaM pArayati asati nirnikRtikaM, asamarthoM yadi tadaikAzanakaM, evaM sadvitIyaM pUrvArdhIyAzcaturthe caturthIyAH paSThaM, evaM vibhASA / uthAnamiti gataM idAnIM nAmagrahaNamiti dvAraM - asyA vyAlyAnaM yAvatAM nAma gRhNAti tAvatAM kSipraM khocakaraNaM 'parizA' miti dvAdazamazra dIyate, azaknuvato dazamo'STamaH paTaH caturthAtriyoM, gaNabheda kriyate, te gaNAcca niynti| nAmagrahaNamiti dvAraM gataM idAnIM pradakSiNeti dvAraM bhasyA vyAkhyAnaM-pariSThApya yo yatra sa tata eva nivarttate pradakSiNAM na karoti, yadi kurvamyuniSThati virAdhanA bAlavRddhAdInAM yataH sa yadabhimukhaH sthApitastata eva dhAvati / pradakSiNeti padaM gataM. idAnIM kAyotsargakaraNamiti dvAre gAthA. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 AvazyakahAribhadrIyA pahANAI dosA u hoti tastheva kAusagaMmi / bhAgammuvassayaM gurusagAse vihIe~ massaggo // 59 // imIe vakkhANaM-koi bhaNejA-tattheva kimiti kAussaggo na kIrai?, bhaNNaMti-uhANAI dosA havaMti, tao Agamma ceiharaM gacchaMti, ceiyAI vaMdittA saMtinimittaM ajiyasaMtitthayaM paDhaMti, tiNNi vA thuio parihAyamANAo kahijati, tao AgaMtu AyariyasagAse avihipAriThAvaNiyAe kAussaggo kIrai, etAvAn vRddhasampradAyaH, AyaraNA puNa omacchagarayaharaNeNa gamaNAgamaNaM kira Aloijai, tao jAva iriyA paDikkamijai tao ceiyAI vaMdittetyAdi sive vihI, asive na kIrai, jo paDissae acchai so uccArapAsavaNakhelamattage vigiMcai vasahiM pamajaitti kAussaggadAraM gayaM, iyANi khamaNAsajjhAyassa dArA bhaNNaMti khamaNe ya asajjhAe rAiNiya mahANiNAya nivagA vaa| sesesu nasthi khamaNaM neva asamAiyaM hoii||6|| vyAkhyA-kSapaNaM asvAdhyAyazca jai 'rAiNio'tti Ayariotti 'mahANiNAo'tti mahAjaNaNAo niyagA vA masyA vyANyAnaM-kazcid bhaNet-tatraiva kimiti kAyotsagoM na kriyate', bhaNyate-utthAmAdayo doSA bhavanti, tata Agamya caityagRhaM gacchanti, caityAni vanditvA zAntinimittamajitazAntistavaM paThanti, tisro vA stutIH parihIyamAnAH kathayanti, tata AgatyAcAryasakAze'vidhipariSThApanikyai kAyotsargaH kriyate, AcaraNA punasanmastakarajoharaNena gamanAgamanaM kilAkocyate, tato yAvadIyoM pratikramyate tatazcaityAni vanditvetyAdi zive vidhiH, azive na kriyate, yaH pranizraye tiSThati sa uccAraprazravaNazleSmamAtrakANi zodhayati vasatiM pramArjayati iti kAyotsargadvAraM gataM, idAnI kSapaNAsvAdhyAyayodvAre bhaNyete-yadi rAtika iti AcArya iti mahAninAda iti mahAjanajJAto nijakA vA. saNNAyagA vA se asthi, tesiM adhititti kIrai, 'sesesu natthi khamaNaM' sesesu sAhusuna kIrai khamaNaM, Neva asajjhAiyaM hoi, sajjhAovi kIraitti bhaNiya, evaM tAva sive, asive khamaNaM nasthi jogavuDDI kIrai, kAussaggo avihivigiMcaNiyAe Na kIrai, paDissae muhuttayaM saMcikkhAvijai jAva uvautto, tattha ahAjAyaM na kIrai, tattha jeNa saMthAraeNa NINio so vikaraNo kIrai, jai na kareMti asamAcArI pavaDai, ahigaraNaM ANeja vA devayA paMtA tamhA vikaraNo kAyavo, khamaNAsajjhAigadArA gayA, avaloyaNetti dAraM bhavarajayassa taso suttasthavisAraehi thiraehiM / avaloyaNa kAyadA suhAsuhagainimittahI // 6 // jaM disi vikaDiyaM khalu sarIrayaM bhakkhuyaM tu saMvikkhe / taM disi sivaM vayaMtI suttastha visArayA dhIrA // 2 // eesiM vakkhANaM-'avarujja (raja) yassa'tti biiyadiNaMmi avaloyaNaM ca kAyacaM, suhAsuhajANaNatthaM gaijANaNatthaM ca, taM puNa kassa gheppa-Ayariyassa mahiDDiyassa bhattapaccakkhAiyassa aNNo vA jo mahAtavassI, jaM disaM taM sarIraM kaDiyaM taM sajJAtIyA vA tasya santi, tepAmatiriti kriyate, 'zeSeSu nAsti kSapaNa' zepesu sAdhuSuna kriyate kSapaNaM, naivAsvAdhyAyika bhavati, svAdhyAyo'pi kriyate iti bhaNitaM, evaM tAvat zive, aziSe kSapaNaM nAsti yogavRddhiH kriyate, kAyotsargo'vidhipAriSThApanikya na kriyate, pratizraye muhUrta pratIkSyate yAvadupayuktaH, natra yathAjAtaM na kriyate, tatra yena saMstArakeNa niSkAzitaH so'vikarAyaH kriyate, yadi ma kurvanti bhasAmAcArI pravardhate, adhikaraNamAnayedvA devatA prAntA, tasmAdvikaraNaH kartavyaH, kSapaNAsvAdhyAyadvAre gate, avalokanamiti dvAraM, etayoyAkhyAna-dvitIyadine'valokanaM ca karttavyaM zubhAzubhajJAnArtha gatijJAnArtha ca, tat punaH kasya gRhyate !, bhAcAryasya mahardhikasya pratyAkhyAtabhaktasya bhanyo vA yo mahAtapasvI, yasyo dizi taracharIrakaM kRSTaM bheSakhaM suhavihAraM ca vadaMti, aha tattheva saMvikkhiyaM akkhuyaM tAhe taMmi dese sivaM subhikkhaM suhavihAraM ca bhavai, jaidivase acchai taiva risANi subhikkha, eyaM suhAsuha, iyANi vavahArao gaI bhaNAmi estha ya thalakaraNe vimANio joisimo vANamaMtara samaMmi / gaDDhAe bhavaNavAsI esa gaI se samAseNa // 3 // nigadasiddhaiva, vyAkhyAtaM dvAragAthAdvayaM, sAmprataM tasminneva dvAragAthAdvitaye yo vidhiruktaH sa sarvaH kva kartavyaH kva vA na katavya iti pratipAdayannAha esA u vihI sabA kAyadyA simi jo jahi vasai / asive khamaNa vivaDDI kAussaggaM ca vajejA // 6 // vyAkhyA-'ese'ti aNaMtaravakkhAyavihI merA sImA AyaraNA iti egaThA, 'kAyacA' kareyavA tuzabdo'vadhAraNe vavahiyasaMbaMdhao kAyayo evaM, kami ? 'simi'tti prAntadevatAkRtopasargavarjite kAle 'jo' sAhU 'jahiM khette vasai, asive kahaM ? asive khamaNaM vivajai, kiM puNa ?, jogavivaDDI kIrai, 'kAussaggaM ca vajejA' kAussaggo ya na kIrai / / sAmpratamuktArthopasaMhArArtha gAthAmAha eso disAvibhAgo nAyavo duvihadAharaNaM ca / vosiraNaM bhavaloyaNa suhAsuhagaI viseso ya // 15 // 1 tasyAM dizi subhikSaM sukhavihArA vadanti, yadi tatraiva tat kRSTaM akSuNNaM tadAtasin deze zivaM subhikSaM sukha vihArazca bhavati, yatidivasAn tiSThati tativarSANi subhikSaM, etat zubhAzubhaM, idAnI vyavahArato gati bhaNAmi-anantaro vyAkhyAtavidhiH maryAdA sImA AcaraNetyekArthAH, kartavyA, vyavahitaH saMbandhaH kartavya evaM, kasmin ?,-yaH sAdhuyaMtra kSetre vasati, azive kathaM ?-zive kSapaNaM vivaryate, kiMpunaH, yogavivRddhiH kriyate, 'kAyotsarga ca varjayet' kAyo sargazca na kriyate / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-'eso' iti aNaMtaradAragAhAduyassa'tyo ki ?-'disAvibhAgo NAyaco' disivibhAgo nAma acittasaMjayaparidvAvaNiyavihiM pai disippadarisaNaM saMkheveNa disipaDivajAvaNaMti bhaNiyaM hoi, ahavA disivibhAgo mUladAragahaNaM, sesadArovalakkhaNaM ceyaM dahavaM, acittasaMjayapAriThThAvaNiyaM pai eso dAraviveo NAyavotti bhaNiyaM hoi, 'duvihadadhaharaNaM ce'ti duvihadavaM jAma puvakAlagahiyaM kusAi NAyabamiti aNuvaTTae, 'vosiraNati saMjayasarIrassa parivaNaM 'avaloyaNaM' biiyadiNe nirikkhaNaMti 'suhAsuhagaiviseso ya'tti suhAsuhagativiseso vaMtarAisu uvavAyabheyA yatti bhaNiyaM hoi, esA acittasaMjayapAriTThAvaNiyA bhaNiyA, iyANiM asaMjayamaNussANaM bhaNNai, tattha gAhA assaMjayamaNuehiM jA sA duvihA ya ANupucIe / saccittehiM supihiyA ! bhaJcittehiM ca nAyajhA // 16 // iyaM nigadasiddhaiva, tattha sacittehi bhaNNai, kahaM paNa tIe saMbhavotti ?, Aha kappagarUyassa u vosiraNaM saMjayANa vasahIe / udayapaha bahusamAgama vipajahAloyaNaM kujjA // 6 // 1 anantaragAthAdvikasyArthaH, kiM !, 'digvibhAgo jJAtavyaH' digvibhAgo nAmAcittasaMyatapAriSThApanikIvidhi prati dikpradarzanaM saMkSepeNa dipratipAdanamiti bhaNitaM bhavati, athavA digvibhAga iti mUladvAragrahaNaM, zepadvAropalakSaNaM caitat praSTavyaM, acittasaMyatapAritApanikI prati eSa dvAraviveko jJAtavya iti bhaNitaM bhavati, dvividhadravyaharaNaM ceti dvividhadravyaM nAma pUrvakAlagRhItaM kuzAdi jJAtavyamiti anuvartate, vyutsarjanamiti saMyatazarIrasya pariSThApana, avalokanaM dvitIyadivase nirIkSaNamiti zubhAzubhagativizeSo vyantarAdipUrapAtabhedAti bhaNitaM bhavati / eSA'cittasaMyatapAriThApanikI bhaNitA, idAnImasaMyatamanuSyANAM maNyate, tatra gAthA-tatra sacittairbhaNyate, kathaM punastasyAH saMbhava iti ?, bhAha. vyAkhyA-kAi aviraiyA saMjayANa vasahIe kappagarUvaM sAharejA, sA tihiM kAraNehiM chuDabhejA, ki ?-eesiM uDDAho bhavautti chuhejjA paDiNIyayAe, kAi sAhammiNI liMgatthI eehiM mama liMga hariyaMti eeNa paDiNiveseNa kappaTagarUvaM paDiyassayasamIve sAharejA, ahavA cariyA tabaNNigiNI boDigiNI pAhuDiyA vA mA amhANaM ajaso bhavissai tao saMjaovassagasamIve ThavejA eesiM uDDAho houtti, aNukaMpAe kAi dukkAle dArayarUvaM chaDDiuMkAmA ciMtei-ee bhagavaMto sattahiyahAe uvaTThiyA, etesiM vasahIe sAharAmi, ee siM bhattaM pANaM vA dAhiti, ahavA kahiMvi senjAyaresu vA iyaragharesa vA chabhissaMti, ao sAhavassae parivejjA, bhaeNa kAhaya raMDA pautthavaDayA sAharejA. ee aNakapiihiti. tattha kA vihI?-divase 2 vasahI vasahehiM cattAri vArA pariyaciyabA, pacuse paose aparaNhe ahuratte, mA mA ee dosA hohiMti, jai vigicaMtI dihA tAhe bolo kIrai-esA itthiyA dArayarUvaM chaDDeUNa palAyA, tAhe logo ei pecchai ya taM kAcidaviratikA saMyatAnAM vasatau kalpasthakarUpaM saMharet , sA tribhiH kAraNaiH kSipet , kiM , eteSAmuDAho bhavasviti kSipet pratyanIkatayA, kAcita sAdharmiNI limArthinI etairmama liGgaM hRtamiti etena pratinivezena kalpakasthakarUpaM pratizrayasamIpe saMharet , athavA carikA tadvarNikI brAhmaNI prAbhRtikA vA'smAkamayazo mA bhUttataH saMyatopAzrayasamIpe sthApayet eteSAM uDAho bhavaviti, anukampayA kAciduSkAle dArakarUpaM tyaktukAmA cintayati-ete bhagavantaH satyahitAryAyopasthitAH, eteSAM vasatau saMharAmi, ete'smai bhaktaM pAnaM vA dAsyanti, athavA kutracit zayyAtarepu vA itaragRheSu vA nikSepsyanti, ataH sAdhUpAzraye paristhApayet, bhayena kAciJca raNDA propitapatikA saMharet , ete'nukampayiSyanti, tatra ko vidhiH 1, divase divase vasatiSabhaizcatuH kRsvaH paryaMtacyA pratyUSasi pradope aparAle ardharAtre, mA mA ete dopA bhUvan , yadi tyajantI haTA tadA rAvaH kriyate-epA strI vArakarUpaM tyaktvA palAyitA, sadA loka eti pRcchati ca tA. tohe so logo jaM jANarataM kareu, aha na didyA tAhe vigiMcijai, udayapahe jaNo yA jattha paese pae niggao acchai tattha ThavettA paDicarai aNNaomuho jahA logo na jANai jahA kiMci paDikkhaMto acchai, jahA taM suNaeNa kAraNa vA majAreNa vA na mArijai, jAhe keNai didaM tAhe so osarai / sacittAsaMjayamaNuyaparichAvaNiyA gayA, iyANiM aci. ttAsaMjayamaNayaparihAvaNiyA bhaNNai pariNIyasarIrachuhaNe vaNImagAIsu hoi maccittA / tovekkhakAlakaraNaM vippajahavigicaNaM kujA // 6 // vyAkhyA-paDiNIo koi vaNImagasarIraM chuheja jahA eersi uDDAho bhavautti, vaNImago vA tattha gaMtUNa mao, keNai vA mAreUNa ettha nidosaMti chaDDio, aviraiyAe maNusseNa vA ukalaMbiyaM hojA, tattha taheva bolaM kareMti, logassa kahijai, eso NaThotti, ukkalaMvie nidhiNNeNa vAreMtANaM raDaMtANaM mArio appA hojjA tAhe dihe Na kAlakkhevo kAyaco, paDilehiUNa jai koi natthi tAhe jattha kassai nivesaNaM na hoi tattha vigicija i upekkheja vA, paoso vai saMcarai tadA sa loko yajjAnAtu tatkarotu, atha na dRSTA tadA tyajyate, udakapathe jano vA yantra pradeze prage nirgatastiSThati tatra sthApayitvA praticarati anyatomukho yathA loko na jAnAti yathA kicit pratIkSamANa stiSThati, yathA tat zunA kAkena vA mArjAreNa vA na mAryate, yadA kenacidRSTaM tadA so'pasarati / sacittAsaMyatamanuSyapariSThApanA gatA, idAnImacittAsaMyatamanujapariSThApanA bhaNyate-pratpanIkaH kazcit vanIpakazarIraM kSipet yathaiteSAmuDhAho bhavaviti, vanIpako vA tatrAgatya bhRtaH, kenacidA mArayitvA'tra nidApamiti tyaktaH, aviratikayA manuSyeNa tobadaM bhavet , tatra sathaiva ravaM kurSanti, lokAya kathyate-epa naSTa ini, nada nirviNNena vArayassu raTAmu mArita AtmA bhavet tadAraSTe na kAlopaH kartavyaH, pratilikhya yadi ko'pi nAsti tadA yatra kasyacinivezanaM na bhavati tatra syajyate upekSyate vA, pradopo varttate saMcarati Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 AvazyakahAribhadrIyA / logo tAhe nissaMcare vivego jahA ettha Aese Na uvekkheyadho tAhaM caiva vigiMcijai aipahAe saMcikkhAvettA appasAgArie vigiMcijai, jai natthi koi paDiyarai, aha koi paDiyarai tasseva uvari chunbhai, evaM vippajahaNA, virgicaNA NAmaM jaM tattha tassa bhaMDovagaraNaM tassa vivego, jai ruhiraM tAhe na chaDDejai, ekahA vA vihA vA maggo najihitti, tAhe bolkrnnvibhaasaa| acittAsaMjayamaNuyapAriThAvaNiyA gayA, iyANiM NomaNuyapAriThThAvaNiyA bhaNNai jomaNuehiM jA sA siriehiM sA ya hoi duvihA u / sacittehi suvihiyA ! adhittehiM ca nAyabA // 9 // nigadasiddhA, duvihaMpi egagAhAe bhaNNai cAuloyagamAIhiM jalacaramAINa hoha sacittA / jalayalakhahakAlagae acitte vigiMdhaNaM kujA // 7 // damIe vakkhANaM-NomaNussA 2 sacittA acittA ya, sacittA cAulodayamAisu, cAulodayagahaNaM jahA oghanijuttIe tattha nivuDao Asi macchao maMDukkaliyA vA, taM ghettUNa theveNa pANieNa saha nijai, pANiyamaMDukko pANiya lokaH tadA nissaJcAre viveko yathA'vAdeze nopekSitavyastadaiva tyajyate atipramAte pratIkSyAlpasAgArike tyajyate, yadi nAsti ko'pipraticarati, bhaya ko'pi praticarati tasyaivopari kSipyate, evaM vigrahAnaM, viveko nAma yattatra tasya bhANDopakaraNaM tasya tyAgaH, yadi rudhiraM tadA na syajyate, ekadhA dvidhA vA mAgoM jJAyate iti, tadA bolakaraNavibhASA / acittAsaMyatamanujapAriThApanikI gatA, idAnIM nomanujapAriSThApanikI bhaNyate-dvividhamapyekagAthayA maNyate-masyA vyAkhyAna-nomanuSyA0 (dvividhA) sacittA acittA ca, sacittA tandulodakAdiSu, tandulodakagrahaNaM yathA odhaniyuktau tatra yUDita mAsIt matsyo maNDakikA vA, tAM gRhItvA stokena pAnIyena saha nIyate, pAnIyamaNDU ko jalaM daivaNa uddei, macchao balA chunbhai, AiggahaNeNa saMsaThThapANaeNa vA gorasakuMDae vA tellabhAyaNe vA evaM saJcittA, aJcittA aNimisao keNai ANIo pakkhiNA paDiNIeNa vA, thalayaro uMduro gharakoilo evamAI, khahacaro haMsavAyasamayUrAI, jattha sadosaM tattha vivego appasAgArie bolakaraNaM vA, nihose jAhe ruccai tAhe virgicai / tasapANapAridvAvaNiyA gayA, iyANiM NotasapANapAriDAvaNiyA bhaNNai NotasapANehiM jA sA duvihA hoi ANupuchIe / mAhAraMmi suvihilA ! nAyabA nomanAhAre // 1 // Notasa nigadasiddhA, navaraM noAhAro uvagaraNAi, tattha AhArami u jA sA sA duvihA hoi ANuputIe / jAyA va suvihiyA ! nAyaba taha ajAyA // 3 // 'AhAre' AhAraviSaye yA'sau pAristhApanikA sA 'dvividhA' dviprakArA bhavati 'AnupUj' paripAvyA, dvaividhya darzayati-'jAyA ceva suvihiyA ! NAyavA taha ajAyA ya' tatra doSAt parityAgArhAhAraviSayA yA sA jAtA, tatazca jAtA caiva 'suvihitA' ityAmantraNaM prAgvat , jJAtavyA, tathA'jAtA ca, tatrAtiriktaniravadyAhAraparityAgaviSayA'jAtocyata iti gaathaarthH|| 72 // tatra jAtAM svayameva pratipAdayannAha pTrottiSThati, matyo balArikSacyate, AdigrahaNena saMsRSTapAnIyena vA gorasakuNDe vA tailabhAjane vA evaM sacittA, acitA-animeSaH kenacidAnItA pakSiNA pratyanIkena vA, sthalacaro mUpako gRhakokilA evamAdi, khecaraH haMsavAyasamayUrAdi, yatra sadoSastatra viveko'pasAgArike rASakaraNa vA, niSi yadA rocati tadA vyajyate / saprANapAriSThApanikI gatA, idAnI notrasaprANapAriSTApanikI bhaNyate. bAhAkamme ya tahA kohavise mAmibhogie ghie| eeNa hoha jAyA voccha se vihIe vosiraNaM // 5 // vyAkhyA-AdhAkarma-pratItaM tasminnAdhAkarmaNi ca tathA 'lohavise Abhiogie gahie'tti lobhAdgRhIte 'vise'tti viSakRte gRhIte 'Abhiogie'tti vazIkaraNAya mantrAbhisaMskRte gRhIte sati kathazcinmakSikAvyApatticeto'nyathAtvAdiliGgatazca jJAte sati 'etena' AdhAkarmAdinA doSeNa bhavati 'jAtA' pAristhApanikA doSAtparityAgArhAhAraviSayetyarthaH, 'voccha se vihIe vosiraNaM'ti vakSye'syA vidhinA-jinokena vyutsarjenaM-parityAgamityarthaH, // 73 // egatamaNAvAe adhise vaMgchei guruvaDhe / chAreNa bhakamittA vidvANa sAvaNaM kujA // 1 // vyAkhyA-ekAnte 'anApAte' khyAdhApAtarahite 'acetane' cetanAvikale 'sthANDilye' bhUbhAge 'gurUpadiSTe' guruNA vyAkhyAte, anenAvidhijJena paristhApanaM na kAryamiti darzayati, 'chAreNa akamicA' bhasmanA sammizya 'tihANa sAvarNa kuja'tti sAmAnyena timro vArAH zrAvaNaM kuryAt-amukadoSaduSTamidaM vyutsRjAmi evaM, vizeSatastu viSakRtAbhiyogikAderevApakArakasyaiSa vidhiH, na tvAdhAkarmAdeH, tadgataM prasaGgenehaiva bhaNiSyAma iti gAthArthaH // 74 // ajAtapAristhApanikI pratipAdayannAha Ayarie ya gilANe pAhuNae duSThahe sahasalAhe / esA khalu ajAyA voccha se vihIe~ vosiraNaM // 5 // vyAkhyA-AcArye satyadhikaM gRhItaM kiJcid, evaM glAne prAghUrNake durlabhe vA viziSTadravye sati sahasalAbhe-viziSTasya kathaJcillAbhe sati atiriktagrahaNasambhavaH, tasya ca yA pAristhApanikA eSA khala 'ajAtA' adaSTAdhikAhArapa payetyarthaH, 'vocchaM se vihIeN vosiraNaM' prAgvaditi gAthArthaH // 75 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 AvazyakahAribhadrIyA __ egaMtamaNAvAe accite thaMDile guruvaihe / Aloe tiNi puMje tihANaM sAvaNaM kujA // 76 // vyAkhyA-pUrvArddha prAgvat 'Aloetti prakAze trIn puJjAn kuryAt , ata eva mUlaguNaduSTe tvekamuttaraguNaduSTe tu dvAviti prasaGgaH, tathA 'tiThThANaM sAvaNaM kuja'tti pUrvavadayaM gAthArthaH // 76 // gatA''hArapAristhApanikA, adhunA noA hArapAristhApanikA pratipAdayati NobhAhAramI jA sA sA duvihA hoi ANupurIe / uvagaraNami suvihiyA ! nAyacA noyauvagaraNe // 77 // nigadasiddhA, navaraM noupakaraNaM zleSmAdi gRhyate, uvagaraNami u jA sA sA duvihA hoi ANupukhIe / jAyA ceva suvihiyA ! nAyazA taha ajAyA y||7|| nigadasiddhaiva, navaramupakaraNaM vastrAdi, jAyA pa vasthapAe vaMkA pAe yIvara kujA / ajAyavarathapAe vocasthe tucchapAe ya ||1||(pr.) vyAkhyA-jAtA ca vastre pAtre ca vaktavyA, codanAbhiprAyastAvakhe mUlaguNAdiduSTe vaGgAni pAtre ca cIvaraM kuryAt , ajAtA ca vaktavyA-vastre pAtre ca 'voccatthe tucchapAe ya' codanAbhiprAyo vastraM viparyasta-Rja sthApyate pAtraM ca Rja sthApyata iti, siddhAntaM tu vakSyAmaH, eSa tAvadU gAthArthaH // iyaM cAnyakartRkI gaathaa| duvihA jAyamajAyA abhiyogavise ya suddha'suddhA ya / egaM ca doSiNa tiNi ya mUluttarasuddhajANavA // 79 // vyAkhyA-dvividhA jAtAajAtApAristhApanikA-AbhiogikI viSe ca azuddhA zuddhA ca, tatra zuddhA ajAtA bhavidhyati, ayaM ca prAgnirdiSTaH siddhAntaH-'egaM ca doNNi tiNNi ya muluttarasuddhi jANAhi' mUlaguNA'suddhe eko granthiH pAtre ca rekhA, uttaraguNAsuddhe dvau, zuddha traya iti gAthArthaH // avayavArthastu gAthAdvayasyApyayaM sAmAcAryabhijJairgIta iti-uvagaraNe NouvagaraNe ya, uvagaraNe jAyA ajAyA ya, jAyA vatthe pAe ya, ajAyAvi vatthe patte ya, jAyA NAma vatthapAyaM malaguNaasuddhaM uttaraguNaasuddhaM vA abhiogeNa vA viseNa vA, jai viseNa AbhiogiyaM vA vatthaM pAyaM vA khaMDAkhaMDi kAUNa vigiMciyavaM, sAvaNA ya taheva, jANi airittANi vatthapAyANi kAlagae vA paDibhagge vA sAhAraNagahie vA jAeja ettha kA vigiMcaNavihI1, coyao bhaNai-AbhiogavisANaM taheva khaMDAkhaMDiM kAUNa vigiMcaNaM mUlaguNaasuddhavatthassa eka vaMka kIrai, uttaraguNaasuddhassa doNi vaMkANi,suddhaM ujjuyaM vigiMcijjai,pAe mUlaguNa'suddhe egaM cIraM dijjai, uttaraguNaasaddhe donni cIrakhaMDANi pAe chumbhaMti, suddhaM tucchaM kIrai-rittayaMti bhaNiyaM hoi, AyariyA bhaNaMti-evaM suddhapi asuddhaM bhavara, kaha 1, ujayaM ThaviyaM, egeNa vaMkeNa mUlaguNaasuddhaM jAyaM, dohiM uttaraguNaasuddhaM, ekavaMkaM durvakaM vA hojjA duvaMka upakaraNe noupakaraNe ca, upakaraNe jAtA ajAtA ca, jAtA vasne pAtre ca, ajAtA'pi vasne pAtre ca, jAtA nAma ksapAtraM mUlaguNAzuddhamuttaraguNAzuvaM vA abhiyogena vA viSeNa vA, yadi viSeNAbhiyoMgikaM vA vastraM pAtraM vA khaNDazaH kRtvA pariSThApanIyaM, rekhAzca tathaiva, yAnyatiriktAni vastrapAtrANi kAlagate va pratibhanne vA sAdhAraNagRhIte vA yAceta, anna kaH pariSThApanavidhiH-codako bhaNati-AbhiyogikaviSayoH tathaiva khaNDazaH kRtvA vivekaH mUlaguNAzuddhavastrasya ekaM vakraM kriyate, uttaraguNAzuddhasya dve vakre, zuddhamRjukaM syajyate, pAtre mUlaguNAzuddhe eka cIvaraM dIyate, uttaraguNAzuddhe dve cIvarakhaNDe pAne kSipyete, zuddhaM tuccha kriyate-riktamiti bhaNitaM bhavati, AcAryA bhaNanti-evaM zuddhamapyazuddhaM bhavati, kathaM ?, RjukaM sthApitaM, ekena vaphreNa mUlaguNAzuddhaM jAtaM, dvAbhyAmuttaraguNAzuddhaM, ekavakraM dvivakraM vA bhavet dvivakraM ekavaka vA hojA, evaM mUlaguNe uttaraguNo hojA uttaraguNe vA mUlaguNo hojA, evaM ceva pAevi hojA, egaM cIvaraM niggayaM mUlaguNAsuddhaM jAyaM, dohiM viNiggaehiM suddhaM jAyaM, je ya tehiM vatthapAehiM paribhujiehiM dosA tesiM AvattI bhavai, tamhA jaM bhaNiyaM te taM na juttaM, tao kahaM dAuM vigiMciyavaM ?, AyariyA bhaNaMti-mUlaguNe asuddhe vatthe ego gaMThI kIrai uttaraguNaasuddhe doNNi suddhe tiNNi evaM vatthe, pAe mUlaguNaasuddhe aMto aTThae egasaNhiyA rehA kIrai, uttaraguNaasuddhe doNNi, suddhe tiNi rehAo, evaM NArya hoi, jANaeNa kAyavANi, kahiM pariDaveyavANi?-egaMtamaNAvAe saha pattAdharayattANeNa, asai paDilehaNiyAe doreNa muhe bajjhai, uddhamuhANi ThavijaMti, asai ThANassa pAsalliyaM Thavijjai, jao vA Agamo tao pupphayaM kIrai, eyAe vihIe vigiMcijai, jai koi AgAro pAvai tahAvi vosaThThA'higaraNA te, pAtre mUlagI bhaNati-AbhiyApanIyaM, rekhA jAtA nAma kama vaikavakra bhavet , evaM mUlaguNa uttaraguNo bhavet uttaraguNe vA mUlaguNo bhavet, evameva pAtre'pi bhavet , ekaM cIvaraM nirgataM mUlaguNAzuddhaM jAtaM, dvayovinirga nayoH zuddhaM jAtaM, ye ca teSu vastrapAtreSu paribhujyamAneSu doSAsteSAmApattirbhavati, tasmAt yat bhaNitaM tvayA tanna yuktaM, tataH kathaM dattvA (ciha) vivektavyaM?, AcAryA bhaNanti-mUlaguNAzuddha vasne eko pranthiH kriyate uttaraguNAzuddha dvau zuddha trayaH evaM vasne, pAtre mUlaguNAzuddha antastale ekA lakSaNA rekhA kriyate uttaraguNAzuddhe he zuddhe tisro rekhAH, evaM jJAtaM bhavati, jAnAnena kartavyAni, ka parighApanIyAni ?, ekAnte'nApAte saha pAtrabandharajastrANAbhyAM, asatyA pAtrapratilekhanikAyA zvarakeNa mukhaM vadhyate, UrdhvamukhAni sthApyante, asati sthAne pAvarti sthApyate, yato vA''gamanaM tataH (tasyAM dizi) puSpakaM (pRSThaM) kriyate, etena vidhinA tyajyate, yadi kazcidapavAdaH prAmoti tathApi gyurasRSTAraH adhikaraNamAzritya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 AvazyakahAribhadrIyA suddhA sAhuNo, jehiM aNNehiM sAhahiM gahiyANi jai kAraNe gahiyANi tANi ya suddhA jAvajIvAe paribhuMjaMti, mUlaguNauttaraguNesu uppaNNe te vigiMcai, gatopakaraNapAristhApanikA, adhunA noupakaraNapAristhApanikA pratipAdyate, Aha ca nouvagaraNe jA sA cauThihA hoha bhANuputrIe / uccAre pAsavaNe khele siMghANae ceva // 8 // vyAkhyA-nigadasiddhaiva, vidhi bhaNati uccAraM kuchato chAyaM tasapANarakkhaNahAe / kAyaduyadisAbhiggahe ya do ceva'bhigihe // 1 // puDhaviM tasapANasamuhiehiM etthaM tu hoi caubhaMgo / paDhamapayaM pasatthaM sesANi u appasatyANi // 8 // imINaM vakkhANaM-jassa gahaNI saMsajjai teNa chAyAe vosiriyavaM, kerisiyAe chAyAe?-jotAva logassa uvabhogarukkho tattha navosirijai, niruvabhoge vosirijai, tatthavi jA sayAo pamANAo niggayA tattheva vosirijai, asai puNa niggayAe ta. stheva vosirijai asati rukkhANaM kAeNaM chAyA kIrai tesupariNaesu vaccai, kAyA doNi-tasakAothAvarakAoya,jai paDileheivipamajai'vi to egidiyAvirakkhiyA tasAvi, aha paDilehei na pamajai to thAvarA rakkhiyA tasA pariccattA, aha na zuddhAH sAdhavaH, yairanyaiH sAdhubhirgRhItAni yadi kAraNe gRhItAni tAni ca zuddhAni yAvajIvaM paribhuJjanti, mUlaguNottaraguNeSu (zuddheSu) utpaneSu tAni vivicyante-nayoAkhyAnaM-yasya grahaNI saMsajyate tena chAyAyo vyurasraSTavyaM, kIdRzyoM chAyAyAM ?, yastAvallokasyopabhogavRkSastatra na vyutsRjyate, nirupabhoge gyutsRjyate, tatrApi yA svakIyAt pramANAt nirgatA tatraiva vyutsRjyate, asatyA punarnirgatAyAM tatraiva vyutsRjyate asatsu vRzeSu kAyena chAyA kriyate teSu pariNateSu bajyate, kAyau dvau-trasakAyaH sthAvarakAyazca, yadi pratilekhayatyapi pramArjayatyapi tadaikendriyA api rakSitAnasA api, atha pratilekhayati ne pramArjayati tadA sthAvarA rakSitAH, prasAH parityaktAH, atha na / paDilehei pamajai thAvarA paricattA tasA rakkhiyA, iyarattha dovi paricattA, suppaDilehiyasuppamajiesuvi paDhama parya pasatthaM, viiyataie ekkekeNa cautthaM dohivi appasatthaM, paDhamaM AyariyajJa sesA parihariyavA, disAbhiggahe-'ubhe mUtra purISe ca, divA kuryaadudngmukhH|raatrau dakSiNatazcaiva, tasya Ayurna hIyate // 1 // do ceva eyAu abhigeNhaMti, DagalagahaNe taheva caubhaMgo, sUriye gAme evamAi vibhAsA kAyavA jahAsaMbhavaM // adhunA ziSyAnuzAstiparAM parisa gurumUlevi vasaMtA anukUlA je na hoMti u gurUNaM / eesiM tu payANaM dUraMdUreNa te hoti // 3 // vyAkhyA-'gurumUle' gurvantike'pi 'vasantaH nivasamAnA: anukUlA ye na bhavantyeva gurUNAm, eteSAM 'padAnAM' uktalakSaNAnAM, tuzabdAdanyeSAM ca dUraMdUreNa te bhavanti, avinItatvAtteSAM zrutApariNateriti gAthArthaH // pAristhApanikeyaM samApteti // paDikamAmi chahiM jIvanikAehiM-puDha vikAeNaM AukAeNaM teukAeNaM vAukAeNaM vaNassaikAraNaM tasakAeNaM / paDikamAmi chahiM lesAhi-kiNhalesAe nIlalesAe kAulesAe teulesAe pamhalesAe sukkalesAe // paDikkamAmi sattahiM bhayahANehiM / ahahiM mayahANehiM / navahiM baMbhaceraguttIhiM / dasavihe samaNadhamme / ekArasahiM uvAsagapaDimAhiM / bArasahiM bhikkhupaDimAhiM / terasahiM kiriyAThANehiM pratilekhayati pramArjayati sthAvarAH parityaktAH sA rakSitAH, itaratra dvaye'pi parityaktAH, suprarayupekSitasupramArmitayorapi prathamaM padaM prazastaM, dvitIyatRtIyayorekaikena caturtha dvAbhyAmapi aprazastaM, prathamamAcaritavyaM zeSAH parihartavyAH, digabhigrahe-dve evaite abhigRhyete, DagalakagrahaNe tathaiva caturbhaGgI, sUrye prAme evamAdi vibhApA kartavyA ythaasNbhvN| pratikramAmi pazijIvanikAyaiH pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa hetubhUtairyo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tadyathA-pRthivIkAyenetyAdi / pratikramAmi padbhirlezyAbhiH karaNabhUtAbhiryo mayA daivasiko'ticAraH kRtaH, tadyathA-kRSNalezyayetyAdi-'kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaHprayujyate // 1 // ' kRSNAdidravyANi tu sakalaprakRtiniSyandabhUtAni, AsAM ca svarUpaM jambUkhAdakadRSTAntena grAmaghAtakadRSTAntena ca pratipAdyate-jaha jaMbutaruvarego supkkphlbhriynmiysaalggo| diho chahiM purisehiM te bitI jaMbu bhakkhemo // 1 // kiha puNa? te beMteko AruhamANANa jIvasaMdeho / to chiMdiUNa mUle pADemu tAhe bhakkhemo // 2 // bitiAha edaheNaM kiM chiNNeNaM tarUNa amhaMti / / sAhA mahala chiMdaha taio beMtI pasAhAo // 3 // gocche cautthao uNa paMcamao beti geNhaha phlaaii| chaTo beMtI paDiyA eecciya khAha ghettuM je // 4 // diTuMtassovaNao jo beti tarUvi chinna muulaao| so vaTTai kiNhAe sAlamahallA u nIlAe // 5 // havai pasAhA kAU gocchA teU phalA ya pamhAe / paDiyAe sukkalesA ahavA aNNaM udaahrnnN||6|| yathA jambUtaruvara ekaH supakkaphalabhAranamrazAlAmaH / TaH SabhiH puruSaiste buvate jambUH bhakSayAmaH kathaM punaH teSAmeko pravIti mAruhatA jIvasaMdehaH / tad byugchi| mUlAt pAtayAmastato bhakSayAmaH // 2 // dvitIya mAha-etAvatA taruNA chimenAsAkaM kim / zAkhAM mahatI chinta tRtIyo pravIti pazAkhAm // 3 // gucchAn caturthaH punaH paJcamo pravIti gRhIta phalAni / SaSTho bravIti patitAni etAnyeva khAdAmo gRhItvA ||4||ssttaantsyopnyo-yo pavIti sarumapi chintta mUlAt / sa vartate kRSNAyAM zAkhA mahatIM tu nIlAyAm // 5 // bhavati prazAkhA kApotI gucchAn taijasI phalAni ca panAyAm / patitAni zuklalezyA athavA'nyadudAharaNam // 6 // Jain Education Interational Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka hAribhadrIyA 104 corA gAmavatthaM viNigyA ego beMti ghAeha / jaM peccha sabaM dupayaM ca cauppayaM vAvi // 7 // biio mANusa purise ya taio sAuhe cautthe ya / paMcamao jujjhate chaDo puNa tarithamaM bhaNai // 8 // ekaM tA haraha dhaNaM bIyaM mAreha mA kuha evaM / kevala haraha dhaNaMtI uvasaMhAro imo tesiM // 9 // sadhe mArehattI vaTTai so kiNhalesapariNAmo / evaM kameNa sesA jA caramI sukkalesA // 10 // AdillatiNi etthaM apasatthA uvarimA pasatthA u / apasatyAsuM vaTTiya na vaTTiyaM jaM pasatthAsuM // 11 // esa'iyAro eyAsu hoi tassa ya paDikkamAmitti / paDikUlaM ghaTTAmI jaM bhaNiyaM puNo na sevemi // 12 // pratikramAmi saptabhirbhayasthAnaiH karaNabhUtairyo mayA daivasiko'ticAraH kRta iti, tatra bhayaM mohanIyaprakRtisamuttha AtmapariNAmastasya sthAnAni - AzrayA bhayasthAnAni - ihalokAdIni, tathA vAda sagrahaNikAraH ihaparaloyAdANamaka mhAbhAjIva maraNamasiloe' si asya gAthA kalasya vyAkhyA -' ihaparaloa' tti ihalokabhayaM paralokabhayaM tatra manuSyAdisajAtIyAdanyasmAnmanu 1 naurA grAmavadhAyeM vinirgatA eko bravIti ghaatyt| yaM pazyata taM sarvaM dvipadaM ca catuSpadaM vApi // 7 // dvitIyo manuSyAn puruSAMzca tRtIyaH sAyudhAn caturthazca / paJcamo yudhyamAnAn SaSThaH punastatredaM bhaNati // 8 // ekaM tAvaddharata dhanaM dvitIyaM mArayata mA kurutaivam / kevalaM harata dhanaM upasaMhAro'yaM tasya // 9 // sarvAn mArayateti varttate sa kRSNa lezyApariNAmaH / evaM krameNa zeSAH yAvazcaramaH zulalezyAyAm // 10 // yathAstisro'zrAprazastA uparitanAH prazastAstu / aprazastAsu vRttaM na vRttaM prazastAsu yat // 13 // eSo'ticAra etAsu bhavati tasmAcca pratikrAbhyAmi / pratikUlaM baseM yadbhaNitaM punarna seve // 12 // SyAdereva sakAzAt bhayamihalokabhayaM, vijAtIyAntu tiryagdevAdeH sakAzAdbhayaM paralokabhayam, AdIyata ityAdAnaM - dhanaM tadarthaM caurAdibhyo yadbhayaM tadAdAnabhayam, akasmAdeva - bAhyanimittAnapekSaM gRhAdiSvevAvasthitasya rAjyAdau bhayam akasmAdbhayaM, 'AjIve' ti AjIvikAbhayaM nirdhanaH kathaM durbhikSAdAvAtmAnaM dhArayiSyAmItyAjIvikAbhayaM maraNAdbhayaM maraNabhayaM pratItameva, 'asilogo' tti azlAghAbhayam - ayazobhayamityarthaH, evaM kriyamANe mahadayazo bhavatIti tadbhayAnna pravartata iti gAthAzakalAkSarArthaH // madaH - mAna [granthAgraM0 16500 ] stasya sthAnAni - paryAyA bhedA madasthAnAni, iha ca pratimAmIti vartate, aSTabhirmadasthAnaiH karaNabhUtairyo mayA daivasiko'ticAraH kRta iti, evamanyeSvapi sUtreSvAyojyaM, kAni punaraSTau madasthAnAni 1, ata Aha saGgrahaNikAraH jAIMkulabaharUne tathaIsarie sue lAhe // 1 // asya vyAkhyA- kazcinnarendrAdiH pratrajito jAtimadaM karoti, evaM kulabala rUpatapaaizvarya zrutalA bheSvapi yojyamiti // navabhirbrahmacaryagutibhiH, zeSaM pUrvavat, tAzcemAH - vasehikehanisirjidirye kuTuMtairapurvakIliyapaiNIe / aimAyAhAravibhUsaNA ya nava baMbhagutI // 1 // vyAkhyA - brahmacAriNA tadgutyanupAlanapareNa na strIpazu paNDakasaMsaktA vasatirAsevanIyA, na strINAmekAkinAM kathA kathanIyA, na strINAM niSadyA sevanIyA, utthitAnAM tadAsane nopaveSTavyaM na strINAmindriyANyavalokanIyAni, na strINAM kuDyAntaritAnAM mohanasaMsakAnAM kvaNitadhvanirAkarNayitavyaH, na pUrvakrIDitAnusmaraNaM kartavyaM, na praNItaM bhoktavyaM, snigdhamityarthaH, nAtimAtrAhAropabhogaH kAryaH, na vibhUSA kAryA, etA nava brahmacaryaguptaya iti gAthArthaH // prAgnirUpitazabdArthastasya dharmaH - kSAntyAdilakSaNastasmin dazavidhe- dazaprakAre zramaNadharme sati tadviSaye vA pratiSiddhakaraNAdinA yo mayA'ticAraH kRta iti bhAvanA / dazavidhadharmasvarUpapratipAdanAyAha saGgrahaNikAraH zramaNaH khaMtI ya maddavajava muttI tava saMjame va bodadhe / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jahadhammo // 1 // kSAntiH zramaNadharmaH, krodhaviveka ityarthaH, 'cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, mRdorbhAvaH mArdavaM mAnaparityAgena vartanamityarthaH tathA RjubhAva ArjavaM - mAyAparityAgaH, mocanaM muktiH, lobhaparityAga iti bhAvanA, tapo dvAdazavidhamanazanAdi, saMyamazcAznavaviratilakSaNaH 'boddhavyaH' vijJeyaH zramaNadharmatayA, satyaM pratItaM, zaucaM saMyamaM prati nirupalepatA, AkivanyaM ca, kanakAdirahitatetyarthaH, brahmavarya ca eSa yatidharmaH, ayaM gAthAkSarArthaH // anye tvevaM vadanti - khaMtI muttI ajjava maddava taha lAghave tave cetra / saMyama ciyAga'kiMcaNa boddhave baMbhacere ya // 1 // tatra lAghatram - apratibaddhatA, tyAga:saMyatebhyo vastrAdidAnaM, zeSaM prAgvat, guptyAdInAM cA''dyadaNDako tAnAmapI hopanyAso'nyavizeSAbhidhAnAdaduSTa iti // ekAdazabhirupAsakapratimAbhiH karaNabhUtAbhiryo'ticAra iti, upAsakAH - zrAvakAsteSAM pratimA:- pratijJA darzanAdiguyuktAH kAryA ityarthaH, upAsakapratimAH, tAzcaitA ekAdazeti 1 daMsaNavayasAmAiya posaha paDimA abaMbha saccite / AraMbhapesavijae samaNabhUe ya // 1 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-darzanapratimA, evaM vratasAmAyikapauSadhapratimA abrahmasacittaArambhapreSyauddiSTavarjakaH zramaNabhUtazceti, ayamAsAM bhAvArthaH-sammaiMsaNasaMkAisallapAmukkasaMjuo jo u / sesaguNavippamukko esA khalu hoMti paDimA u||1|| biiyA puNa vayadhArI sAmAiyakaDo ya taiyayA hoi / hoi cautthI cauddasi aTThamimAIsu diyahesu // 2 // posaha cauvihaMpI paDipuNNaM samma jo u aNupAle / paMcami posahakAle paDima kuNaegarAIyaM // 3 // asiNANaviyaDabhoI pagAsabhoitti jaM bhaNiya hoi / divasao~ na ratti bhuMje maralikaDo kaccha Navi rohe // 4 // diya baMbhayAri rAI parimANakaDe aposahIesuM / posahie ratimi ya niyameNaM baMbhayArI ya // 5 // iya jAva paMca mAsA viharai hu paMcamA bhave paDimA / chaTThIe baMbhayArI tA vihare jAva chammAsA // 6 // sattama satta u mAse Navi AhAre sacittamAhAraMjaM jaM hechillANaM taM to parimANa sbNpi||7|| AraMbhasayaMkaraNaM aTThamiyA aTTamAsa vjei| navamA Nava mAse puNa pesAraMbhe vivjei||8|| zaGkAdidoSazalyapramuktasamyaktvasaMyuto yastu / zeSaguNa viSamukta eSA balu bhavati pratimA // 1 // dvitIyA punarvatadhArI kRtasAmAyika tRtIyA bhavati / bhavati caturthI caturdazyaSTamyAdiSu divaseSu // 2 // poSadhaM caturvidhamapi pratipUrNa samyag yastu anupAlayati / paJcamI poSadhakAle pratimA karotye. karAtrikIm // 3 // anAno divasabhojI prakAzabhojIti yadbhaNitaM bhavati / divase na rAtrau bhute kRtamukulaH kacchaM naiva bajhAti // 4 // divA brahmacArI rAtrI kRtaparimANo'poSadhikeSu / poSadhiko rAtrau ca niyamena brahmacArI ca // 5 // iti yAvat paJca mAsAn viharati paJcamI bhavet pratimA / pArthA majhacArI tAvat viharet yAvat ssnnmaasaaH||1|| sakSamI saptaiva mAsAn naivAhArayet sacittamAhAram / yacadadhastanInAM tattaduparitanAsu sarvamapi // // mArambhasya svayaMkaraNaM aSTamyAM aSTa mAsAn varjayati / navamI nava mAsAn punaH prepArambhAn vivarjayati 8 // desamA puNa dasa mAse uddikayaMpi bhatta navi bhuMje / so hoI churamuMDo chihaliM vA dhArae jAhiM ||9||jN nihiyamatthajAyaM pucchati niyANa navari so Aha / jai jANe to sAhe aha navi to beMti navi jANe // 10 // khuramuMDo loo vA rayaharaNa paDiggahaM ca geNhittA / samaNabhUo vihare Navari saNNAyagA uvari // 11 // mamikAraavocchinne vaccai saNNAyapalli da9je / tatthavi sAhucha jahA giNhai phAsuM tu AhAraM // 12 // esA ekArasamA ikkArasamAsiyAsu eyaamu| paNNavaNavitahaasaddahANabhAvAra aiyAro // 13 // dvAdazabhirbhikSupratimAbhiH pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRta iti, kriyA prAgvat , tatrodgamotpAdanaiSaNAdizuddhabhikSAzino bhikSavaH-sAdhavasteSAM pratimAH-pratijJA bhikSupratimAH, tAzcemA dvAdaza mAsAI satsaMtA paDhamAvitisatta (satta) rAidiNA / baharAI egarAI bhikkhUpaDimANa bArasagaM // 1 // mAsAcA: saptAntAH 'prathamAdvitrisapta (sapta) rAtridivA' prathamA saptarAtrikI, dvitIyA saptarAtrikI, tRtIyA 1 dazamI punardaza mAsAn uddiSTakRtamapi bhaktaM naiva bhuke| sa bhavati kSuramuNDaH zikhAM vA dhArayati yasyAm // 9 // yanihitamarthajAtaM pRcchatA nijAnA paraM sa bravIti / yadi jAnAti tadA kathayati atha naiva bravIti naiva jAne ||10||kssurmunnddo loco yA rajoharaNaM pataraM ca gRhItvA / zramaNabhUto viharati mavara sajJAtIyAnAmupari // 1 // mamIkAre'nyugchinne jati sajJAtIyapalI draSTum / tatrApi sAdhuvat yathA gRhNAti prAsukaM tyAhAram // 12 // ekAdazI ekAdazamAsikI etAsu / vitathaprajJApanA'zraddhAnamAvAsvaticAraH // 13 // mAsAyAH sasAntAH prathamA dvitIyA tRtIyA saptarAvindivamAnA / ahorAtrikI ekarAtrikI bhikSupratimAnoM dvAdazakam // 1 // saptarAtrikI, ahorAtrikI, ekarAtrikI, idaM bhikSupratimAnAM dvAdazakamiti / ayamAsAM bhAvArthaH-paDivajai saMpuNNo saMghayaNadhiijuo mhaastto| paDimAu jiNamayaMmI saMmaM guruNA aNuNNAo // 1 // gacchecciya nimmAo jA puvA dasa bhave asaMpuNNA / navamassa taiyavatthu hoi jahaNNo suyAbhigamo // 3 // vosaDacattadeho uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNa abhiggahIyA bhartaca alevayaM tassa ||3||gcchaa viNikkhamittA paDivaje bhoyaNassA pANassavi ega jA mAsaM // 4 // pacchA gacchamaIe eva dumAsi timAsi jA satta / navare dattIvuDDI jA satta u sttmaasiie||5|| tatto ya aTThamIyA havAhU pddhmsttraaiNdii| tIya cautthacauttheNa'pANapaNaM aha viseso|||| sathA cAssgama:-"paDhamasattarAIdiyANaM bhikkhupaDima paDivanassa aNagArassa kappaha se cauttheNaM bhatteNaM apANaeNa bahiyA gAmassa ve"tyAdi, uttANagapAsallINesajIvAvi ThANa ThAittA / sahauvasagge ghore divAI tattha avikaMpo // 7 // pratipadyate etAH saMpUrNaH saMhananavRtiyuto mahAsatvaH / pratimA jinamate samyak guruNA'nuzAtaH // 1 // gacche evaM niSNAto yAvat pUrvANi dara bhaveyurasaMpUrNAni / navamasya tRtIyaM vastu bhavati jaghanyaH zrutAdhigamaH // 2 // vyutsRSTasyaktadehaH upasargasaho yathaite jinkpii| eSaNA abhigRhItA bharI cAlepakRttasya // 3 // gacchAdvi niSkamya pratipadyate mAsikI mahApratimAm / dattirekA bhojanasya pAnasthApyekA vaavnmaasH||4|| pazcAd gacchamAyAti evaM dvimAsikI bimAsikI yAvat sptmaasikii| navaraM dRttivRddhiH yAvat saplaiva saptamAsyAm // 5 // satazcASTamI bhavati prathamasaptarAnindivA / tasyAM caturthaca surthenApAnakenAsau vishessH|| 6 // prathamA saptarAnindivA mithupratimA pratipakSasthAnagArasya kalpate'tha caturthena bhaktanApAnakena bahirmAmaya vetyAdi, uttAnaH pAcato naipadhiko vA'pi sthAnaM sthitvA / sahate upasargAn ghorAna divyAdIn tatrAvikampaH // 7 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka hAribhadrIyA 106 do erisacci bahiyA gAmAiyANa NavaraM tu / ukkuDalagaMDasAI DaMDAitiuSa ThAittA // 8 // tacAevi evaM NavaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamahavAvI ThAija va aMbakhujjo vA // 9 // emeva ahorAI cha bhasaM apANayaM NavaraM / gAmaNayarANa bahiyA vagghAriyapANie ThANaM // 10 // emeva egarAI aTThamabhatteNa ThANa bAhirao / IsIpavbhAragae aNimisanayaNegadiTThIe // 3 // sAhaddu dovi pAe vagghAriyapANi ThAyaI ThANaM / vAghAri laMbiyabhuo sesa dasAsuM jahA bhaNiyaM // 4 // trayodazabhiH kriyAsthAnaiH pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa hetubhUtairyo'ticAraH kRta iti, kriyA pUrvavat karaNaM kriyA, karmabandhanibandhanA ceSTetyarthaH, tasyAH sthAnAni - bhedAH paryAyA arthAyAnarthAyetyAdayaH kriyAsthAnAni tAni punatrayodaza bhavantIti, Aha ca saGgrahaNikAraH aho hai| hiMsA kenhA viTTI meM modi pa / athamANamese" mArga chohe "ripArvehiyA // 1 // vyAkhyA - arthAya kriyA, anarthAya kriyA, hiMsAyai kriyA, akasmAt kriyA, 'diTThiya' si dRSTiviparyAsakriyA ca sUcanAtsUtramitikRtvA, mRSAkriyA'dattAdAnakriyA ca, adhyAtmakriyA, mAnakriyA, mitradoSakriyA, mAyAkriyA, lobhakriyA 1] dvitIyAspazyeva bahirmAmAdInAM paraM tu / utkuTukAsano vakrakASThazAyI vA daNDAyatiko vA sthitvA // 8 // tRtIyasyAmapyevaM paraM sthAnaM tu tatra godohikA / vIrAsanamathavA'pi tiSThedvA''mrakubjo vA // 9 // evamevAhorAtrikI paSThaM bhaktamapAnakaM param / prAmanagarayorbahistAt pralambabhujastiSThati sthAnam // 10 // evamevaikarAtrikI aSTamabhakena sthAnaM bahiH / ISatprAgbhAragato'nimiSanayana ekadRSTikaH // 11 // saMhatya dvAvapi pAdo pralambitabhuja stiSThati sthAnam / 'vAghAri' lambitabhujaH zeSaM dazAsu yathA bhaNitam // 12 // IryApathakriyA, ayamAsAM bhAvArtha:- tasthAvara bhUehiM jo daMDaM nisiraI hu kajaMmi / Aya parassa va aTThA aTThAdaMDaM ta beMti // 1 // jo puNa saraDAIyaM thAvara kAryaM ca vaNalayAIyaM / mArettuM chiMdiUNa va chaDDe eso aNaTThAe // 2 // ahimAi veriyassa va hiMsiMsu hiMsaiba hiMsihiI / jo daMDa Arambhai hiMsAdaMDo bhave eso // 3 // annaTThAe nisirai kaDAi annamAhaNe jo u / jo va niyaMto sastaM chiMdijjA sAlimAI ya // 4 // esa akamhAdaMDo didvivivajjAsao imo hoi / jo mittamamittaMtI kArDa ghAei ahavAvi // 5 // gAmAIghAsu va ateNa teNaMti vAvi ghAejA / diTThivivajjA se so kiri ThANaM tu paMcamayaM // 6 // AyaTThA NAyagAiNa vAvi aTThAeN jo mursa vayai / so mosapacaIo daMDo chaTTho havai eso // 7 // emeva AyaNAyagaaTThA jo geNhai adinnaM tu / eso adinavattI ajjhatthIo imo hoi // 8 // navi kovi kiMci bhAI tahavihu hiyaraNa dummaNo kiMpi / tassa'jjhatthI saMsai cauro ThANA ime tassa // 9 // koho mANo mAyA 1 zrasasthAvara bhUteSu yo nisRjati kArye / AtmanaH parasya vA'rthAya arthadaNDaM taM buvate // 1 // yaH punaH saraTAdikaM sthAvarakAyaM ca vanalatAdikam / mArA yitvA chiravA vA tyajati eSo'narthAya // 2 // azA devairiNo vA ahiMsIt hinasti vA hiMsiSyati / yo daNDamArabhate hiMsAdaNDo bhavedeSaH // 3 // anyArthAya nisRjati kaNDAdi anya mAhanti yastu / yo vA gacchan zasyaM chindhAt zAlyAdIMzva // 4 // eSo'kasmAiNDo dRSTiviparyAsato'yaM bhavati / yo mizramamiprasitikRtvA ghAtayatyathavA'pi // 5 // prAmAdidhAteSu vA astenaM stenamiti vA'pi ghAtayet / dRSTiviparyAsAt sa kriyAsthAnaM tu paJcamam // 6 // AtmA jJAtIyAdInAM vAdhyarthAya yo mRSA vadati / sa mRSApratyayiko daNDo bhavatyeSaH SaSThaH // 7 // evamevAtmajJAtIyArtha yo gRhNAtyadattaM tu / eSo'dattamatva yo'dhyAtmastho'ya bhavati // 8 // naiva ko'pi kiciNati tathApi hRdaye durmanA kimapi / tasyAdhyAtmasthaH zaMsati catvAri sthAnAnImAni tasya // 9 // krodho mAno mAya loho ajjhatthariya eveso / jo puNa jAimayAI aTThaviheNaM tu mANeNaM // 10 // matto hIlei paraM khiMsai paribhavai mANavattesA / mAyapiinAyagAINa jo puNa appevi avarAhe // 11 // tibaM daMDaM karei DahaNaMkaNabaMdhatAlaNAIyaM / taM mittadosatI kiriyAThANaM havai dasamaM // 12 // ekkArasamaM mAyA aNNaM hiyayaMmi aNNa vAyAe / aNNaM AyaraI yA sakamuNA gUDhasAmattho // 13 // mAyAvatI esA tatto puNa lohavattiyA iNamo / sAvajjAraMbhapariggahesu satto mahaMtesu // 14 // taha itthI kAmesuM giddho appANayaM ca rakkhaMto / aNNesiM sattANaM vahabaMdhaNamAraNaM kuNai // 15 // eso u lohavittI iriyAvahiyaM ao pavakkhAmi / iha khalu aNagArassA samiIguttIsuguttassa // 16 // sayayaM tu appamattassa bhagavao jAva cakkhupa pi / nivayai tA suhumA vihu iriyAvahiyA kiriya esA // 17 // areef bhUyagAmehiM pannarasahiM paramAhaMmiehiM solasahiM gAhAsolasaehiM sattarasavihe saMjame aTThArasavihe abhe egUNavIsAe NAyajjhayaNehiM vIsAe asamAhiThANehi // 1 lobho'dhyAtmakriya evaiSaH / yaH punarjAtimadAdinA'STavidhena tu mAnena // 10 // mato hIlayati paraM nindati paribhavati mAnapratyayikI eSA / mAtApitRjJAtIyAnAM yaH punaralpe'pyaparAdhe // 11 // tIvraM karoti daNDaM dahanAnabandhatADanAdikam / tat mitradveSapratyayikaM kriyAsthAnaM bhavati dazamam // 12 // ekAdazamaM mAyA anyat hRdaye anyadvAci / anyadAcarati sa karmaNA gUDhasAmarthyaH // 13 // mAyApratyayikyeSA tataH punarlobhaprasyavikyeSA / sAvadhArambhaparigraheSu sako mahatsu // 14 // tathA zrIkAmeSu gRddha AtmAnaM ca rakSan / anyeSAM sazvAnAM vadhamAraNAGkanabandhanAni karoti // 15 // eSa tu lobha pratyadhika IrSyApathikamata: pravakSyAmi / iha khalvanagArasya samitiguptisuguptasya // 16 // satataM svapramattasya bhagavato yAvacakSuHpakSmApi / nipatati tAvat sUkSmA IryApathikI kriyeSA // 17 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 mAvazyakahAribhadrIyA caturdazabhirbhUtagrAmaiH, kriyA pUrvavat , bhUtAni-jIvAsteSAM grAmAH-samUhA bhUtagrAmAstaiH, te caivaM caturdaza bhavanti egidiyasuhumiyarA saNNiyara paNiviyA ya sabIticaja / pajattApajatA bheeNaM coralagAmA // 3 // vyAkhyA-ekendriyAH-pRthivyAdayaH sUkSmetarA bhavanti, sUkSmA bAdarAzcetyarthaH, saMjJItarAH paJcendriyAzca, saMjhino'saMjJinazceti bhAvanA, 'sabIticautti saha dvIndriyatrIndriyacaturindriyaiH, ete hi paryAptakAparyAptakabhedena caturdaza bhUtagrAmA bhavanti, sthApanA ceyaM esU 'pA sapA bAda pAbApA evaM caturdazaprakAro bhUtagrAmaH pradarzitA, adhunA'mumeva guNasthAnadvAreNa darzayannAha bema bepa sa nahaNikAra: te upa tepa capacapa / | 'rsa 'pa saMpa saMpa | saMpa micchavihI sAsAyaNe ya taha sammamicchadihI ya avirasammachiI birayAvirae pamate y||1|| tatto ya appamatto niyaMTianiyahibAyare muMhume / vasaMtakhINamohe hoi saijogI jogI ya // 2 // gAthAdvayasya vyAkhyA-kazcidbhUtagrAmo mithyAdRSTiH, tathA sAsvAdanazcAnyaH, sahaiva tattvazraddhAnarasAsvAdanena vateta iti sAsvAdanaH, kvaNadghaNTAlAlAnyAyena prAyaH parityaktasamyaktvaH, taduttarakAlaM SaDAvalikAH, tathA coktam-"uvasa. masaMmattAto cayato micchaM apAvamANassa / sAsAyaNasaMmataM tadaMtarAlaMmi chAvaliyaM // 1 // " tathA samyagmithyAdRSTizca upazamasamyaktvAt vyavamAnasya mithyAtvamaprAmuvattaH / sAsvAdanasamyaktvaM tadantarAle padAvalikAH // samyaktvaM pratipadyamAnaH prAyaH saJjAtatattvarucirityarthaH, tathA'viratasamyagdRSTi:-dezaviratirahitaH samyagdRSTiH, viratA. virataH-zrAvakagrAmaH, pramattazca prakaraNAtpramattasaMyatagrAmo gRhyate, tatazcApramattasaMyatagrAma eva, 'NiyahiaNiyahivAyaro'ti nivRttivAdaro'nivRttibAdarazca, tatra kSapaka zreNyantargato jIvagrAmaH kSINadarzanasaptakaH nivRttibAdaro bhaNyate, tata Urca lobhANavedanaM yAvadanivRttibAdaraH, 'suhamatti lobhANUn vedayan sUkSmo bhaNyate, sUkSmasamparAya ityarthaH, upazAntakSINamohaH zreNiparisamAptAvantarmuhUrta yAvadupazAntavItarAgaH kSINavItarAgazca bhavati, sayogI aniruddhayogaH bhavasthakevaligrAma ityarthaH, ayogI ca niruddhayogaH zailezyAM gato isvapaJcAkSaroddiraNamAtrakAlaM yAvat iti gAthAdvayasamAsArthaH // vyAsArthastu prajJApanAdibhyo'vaseyaH // paJcadazabhiH paramAdhArmikaH, kriyA pUrvavat, paramAzca te'dhArmikAzca 2, saMkliSTapariNAmatvAtparamAdhArmikAH, tAnabhidhitsurAha saGgrahaNikAra: aMbe aMberisI ceva, sAme bha seMbale iya / ruddoveruIkAle ya, mahAkauletti Avare // 1 // asipatte dhaNakuMbhe", volU veyareNI iya / kharassare mahAghose," ee pannarasAhiyA // 2 // idaM gAthAdvayaM sUtrakRniyuktigAthAbhireva prakaTArthAbhiyAkhyAyate-dhADeMti pahAveMti ya haNaMti baMdhati (vidhatividhyanti ) taha nisuMbhaMti / muMcaMti aMbaratale aMbA khalu tattha neraiyA // 1 // ohayahae ya tahiyaM nissaNNe kappaNIhiM dhATayanti (prerayanti ) pradhAvayanti (bhramayanti) ca pranti bAnti tathA bhUmau pAtayanti / muJcanti ambaratalAt ambAH khalu tatra nairayikAna // 1 // upahatahatAn tatra ca niHsaMjJAna kalpanIbhiH kaippati / bidaliyacaTulayachinne aMbarisA tattha neraie // 2 // sADaNapADaNatunnaNa (todaNa) viMdhaNa ( baMdhaNa la(laya)ppahArehiM / sAmAneraiyANaM pavattayaMtI apunnnnaannN||3|| aMtagayaphepha (yakIka) sANiya hiyayaM kAlejjaphupphuse cunnnne| sabalA neraDayANaM pavattayaMtI apaNNANaM // 4 // asisattikuMtatomarasUlatisUlesu suuiciiyaasu| poeMti ruddakammA narayapAlA tahiM rodA // 5 // bhaMjaMti aMgamaMgANi UrU bAhU sirANi karacaraNe / kappaMti kappaNIhiM uvaruddA pAvakammarae // 6 // mIrAsu suMDaesu ya kaMDasu payaNagesu ya payati / kuMbhIsu ya lohIsu ya payaMti kAlA uneraiyA // 7 // kampiti kAgiNImaMsagANiM chiMdaMti sIhapucchANi / khAyaMti ya neraie mahAkAlA paavkmmre||8||htthe pAe UrU bAhU yasiraMca aMguvaMgANi / chidaMti pagAmaM tu asineraiyA unerie||1|| knnnnohnaaskrcrnndsnnthnnpuuauuruvaahnnN| chayaNameyaNasADaNa asipattadhaNUhiM pADiti // 10 // kuMbhIsu ya paiNIsu ya lohIsu kNddulohkuNbhiisu| kuMbhI unarayapAlA haNaMti karUpante / dvidalavat tiryachinnAna bhambarSayastatra nairayikAn (kurvnti)||2||shaatnpaatnvynvythnaani rajulatAmahAraiH / zyAmA nairayikANAM pravarsayanti apuNyAnAm // 3 // annagatakIkasAni hRdayaM kAleyakaphupphusAni cUrNayanti / zavalA nairAyakANAM pravartayantyapuNyAnAm ||4||asishktikunttomrshuul trizUlepu sUcicitikAsu / protayanti rudrakarmANastu narakapAlAstatra raudraaH||5|| mAnti aGgopAGgAni UruNI bAhU ziraH karo caraNau / kalpamte kalpanIbhiH uparuddhAH pApakarmaratAH // 6 // dIrghacullISu zuNThakeSu ca kumbhISu ca kandUSu pracanakeSu (pracaNDeSu)ca pacanti / kumbhISu ca sohISu ca pacanti kAlAstu nArakAn // 7 // kalAnte kAkiNI (zvakSaNa) mAMsAni chindanti siMhapucchAn (pRsstthivdhraan)| khAdayanti ca nairayikAn mahAkAlAH pApakarmarasAn // 8 // hastau pAdau UruNI bAhUca ziraH anopAmAni | chindanti prakAmameva asinarakapAlAstu nairayikAn // 5 // karNoSTanAsikAkaracaraNadazanastanapUtoruvAhUnAm / chedanabhedanazAtanAni asipatradhanubhiH pAtayanti // 10 // kumbhISu ca pacanISu ca lohIpu kandUlohakumbhISu / kumbhikAstu narakapAmA zanti Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 AvazyakahAribhadrI yA pAiti narasu // 11 // taDataDataDassa bhuMjati bhajjaNe kalaMbuvAluyApaTThe / vAluyagA neraiyA loleMti aMbaratalaMmi // 12 // vasapUyaruhira ke saThivAhiNI kalakalaMtajausottaM / veyaraNinirayapAlA neraie U pavArhati // 13 // kaSpaMti karagate hiM kappaMti paropparaM parasuehiM / saMbaliyamArutI kharassarA tattha neraie // 14 // bhIe ya palAyaMte samaMtao tattha te niruMbhaMti | suNa jA pahe mahaghosA tattha neraie || 15 || SoDazabhirgAthA SoDazaiH sUtrakRtAGgAdyazrutaskandhAdhyayanairityarthaH kriyA pUrvavat, tAni punaramUnyadhyayanAni samayo veyAlIyaM uvasaggapariSNathI pairiNNA y| nirayavibhaittIvIratyao ryaM kusIlA parihAsA // 1 // attaraint maMgasamosereNa hatahaM gaMtho / jamaIyaM taha gAhAsoleMsamaM hoi aJjhayaNaM // 2 // gAthAdvayaM nigadasiddhameva, saptadazavidhe saMyame, saptadazavidhe - saptadazaprakAre saMyame sati, tadviSayo vA pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRta iti kriyAyojanA pUrvavat saptadazavidhasaMyamapratipAdanAyAha pAcayanti narakeSu // 11 // taDataDataDatkurvanto bhujanti bhraSTe kadambavAlukApRSThe / vAlukA nairayikapAlA: lolayantyambaratale // 12 // vasApUyarudhirakezAsthivAhinI kalakalajalazrotasam / vaitaraNInarakapAlA nairayikAMstu pravAhayati // 13 // kahapate krakacaiH kalpayanti parasparaM parazubhiH / zAlmalImArohayanti kharasvarAstatra nairavikAn // 14 // bhItAMzca palAyamAnAn samantatastatra tAnnirundhanti / pazUn yathA pazuvadhe mahAghoSAstatra nairayikAn // 15 // puDhavidarge agaNimAruyaivaNassai 'biti' varDapANidijIvo" / pehuppehepemajaNe paridvavarNe meNo 'vaIkoe~ // 1 // . vyAkhyA -- puDhavAiyANa jAva ya paMceMdiyasaMjamo bhave tesiM / saMghaTTaNAi na kare tiviheNaM karaNajoeNaM // 1 // ajjIhivi jehiM gahiehiM asaMjamo havai jaiNo / jaha potthadUsapaNae taNapaNae cammapaNae ya // 2 // gaMDI kacchavi muTThI saMpuDaphalae tahA chivADI ya / eyaM potthayapaNayaM paNNattaM vIyarAehiM // 3 // bAhala puhuttehiM gaMDIpottho u tulago dIho / kacchavi aMte taNuo majjhe pihulo muNeyavo // 4 // cauraMguladIho vA vaTTAgii muTThipotthao ahavA / cauraMguladIhocciya caurasso vAvi viSNeo // 5 // saMpuDao dugamAI phalagAvocchaM chivADimettAhe / taNupattUsiyarUvo hoi chivADI buhA beti // 6 // dIho vA hasso vA jo pihulo hoi appabAhule / taM muNiyasamayasArA chitrADipotthaM bhaNatIha // 7 // duvihaM ca dUsapaNayaM samAsao taMpi hoi nAyavaM / appaDilehiyapaNayaM duSpaDilehaM ca viSNeyaM // 8 // appaDile hidU 1 pRthvyAdayo yAvacca paJcendriyAH saMgamo bhavetteSAm / saMghaTTanAdi na karoti trividhena karaNayogena // 1 // ajIveSvapi yeSu gRhIteSu asaMyamo bhavati yateH / yathA pustakadrUSyapaJcake tRNapaJcake dharmapaJcake ca // 2 // gaNDI kacchapI muSTiH saMpuTaphalakastathA sRpATikA ca / etat pustakapaJcakaM prajJataM vItarAgaiH // 3 // bAhalyapRthaktvairgaNDIpustakaM tu tulyaM dIrgham / kacchapI ante tanukaM madhye pRthu muNitavyam // 4 // cataraGgulaM dIrghaM vA vRttAkRti muSTipustakamathavA / caturaGguladIrghameva caturastraM vA'pi vijJeyaM // 5 // saMpuTaH phalakAni dvikAdIni vakSye spATikAmadhunA / tanupatrocchritarUpaM bhavati sRpATikA budhA bruvate // 6 // dIrgho vA hrasvo vA yaH pRthurbhavatyalpabAhalyaH / taM jJAtasamayasArAH sRpATikApustakaM bhaNantIha // 7 // dvividhaM ca dUSyapaJcakaM samAsatastadapi bhavati jJAtavyam / apratilekhitapaJcakaM duSpratilekhaM ca vijJeyam // 8 // aprati lekhitadUpyapakSa ke tUlI uvahANagaM ca nAyabaM / gaMDuvahANAliMgaNi masUrae veva pottamae // 9 // palhavi koyavi pAvAra Navayae tahA ya dADhi gAlIo / duSpaDile hiyadUse eyaM bIyaM bhave paNayaM // 10 // palhavi hatthattharaNaM koyavao rUyapUrio paDao / daDhigAli dhoyapattI sesa pasiddhA bhave bheyA // 11 // taNapaNayaM puNa bhaNiyaM jiNehiM jiyarAyadosamohehiM / sAlI vIhI koddavalaga raNNetaNAI ca // 12 // adhaelagAvimahisI migANamaiNaMca paMcamaM hoi / taligA khallaga bajjhe kosaga kattI ya vIyaM tu // 13 // aha viyaDahirannAI tAi na giNhai asaMjamo sAhU / ThANAi jattha cete pehapamajjittu tattha kare // 14 // esA pehuvapehA puNo ya duvihA u hoi nAyavA / vAvArAvAvAre vAvAre jaha u gAmassa // 15 // eso uvikkhago hU adhAvAre jahA viNastaM / kiM eyaM nu uvekkhasi duvihAe vettha ahigAro // 16 // vAvAruvekkha tahiyaM saMbhoiya sIyamANa coei / coeI iyaraMpI pAvayaNIyaMmi kajjaMmi // 17 // adhAvAra uvekkhA navi coei gihiM tu sIyaMtaM / kammesuM 1 tulI upadhAnakaM ca jJAtavyam / gaNDopadhAnamAliGginI masUrakazcaiva potamayaH // 9 // palhavI ( pralhattiH ) kautapI prAvAro navatvak tathA daMSTrAgAlI tu / duSpratilikhitadUSye etad dvitIyaM bhavet paJcakam // 10 // palhavI hastAstaraNaM kautapo rutapUritaH paTaH / daMSTrAgAlI dhautapotaM zeSau prasiddho bhavetAM bhedI // 11 // tRNapaJcakaM punarbhaNitaM jinairjitarAgadveSamohaiH / zAlivahi: kodravaH rAlako'raNyatRNAni ca // 12 // ajaiDakagomahiSANAM mRgANAmajinaM ca paJcamaM bhavati / talikA khalako vardhaH kozaH karttarI ca dvitIyaM tu // 13 // atha hiraNyavikaTAdIni (ajIvAH ) tAni na gRhNAti asaMyamaH (matvAt ) sAdhuH / sthAnAdi yatra cikIrSet prekSya pramArthaM tatra kuryAt // 14 // eSA prekSA upekSA punardvividhA tu bhavati zAtavyA / vyApAre'dhyApAre vyApAre yathaiva ( indriya ) grAmasya // 15 // eSa upekSakaH avyApAre yathA vinazyat / kimetattUpekSase dvividhayA'pyatrAdhikAraH // 16 // vyApAropekSA tatra sAMbhogikAn sIdatazcodayati / codayati itaramapi prAvacanIye kArye // 17 // avyApAropekSA naiva codayati gRhiNaM tu sIdantam / karmasu For Private Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 Avazyaka hAribhadrIyA bahuvi saMjama so uvekkhAe // 18 // pAe sAgAriesuM apamajittAvi saMjamo hoi / te caiva pamajaMte asAgArie saMjamo hoi // 19 // pANehiM saMsaptaM bhataM pANamahavAvi avisuddhaM / uvagaraNapattamAI jaM vA airita hojAhi // 20 // parivaNavihI addu saMjamo bhave eso / akusalamaNavairohe kusalANa udIraNaM jaM tu // 21 // maNavaisaMjama eso kAe puNe jaM avassakajrjami / gamaNAgamaNaM bhavaI taovautto kuNai saMmaM // 22 // tabajjaM kummassava susamAhiyapANipAyakAyassa / havaI ya kAyasaMjamo ciDaMtasseva sAhussa || 23 || aSTAdazaprakAre abrahmaNi- abrahmacarye sati tadviSayo vA pratiSiddhakaraNAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRta iti kriyA pUrvavat, tatrASTAdazavidhAbrahmapratipAdanAyAha saGgrahaNikAraH- bhorAhiyaM ca divaM maNavaikAraNa karaNajopuNaM / aNumoyaNakAravaNe karaNeNa'hArasAvaMbhaM // su vyAkhyA - iha mUlato dvidhA bhavati - audArikaM tiryagmanuSyANAM divyaM ca bhavanavAsyAdInAM zabdasya vyava hitaH sambandhaH, manovAkkAyAH karaNaM tridhA, yogena trividhenaivAnumodanakArApaNakaraNena nirUpitaM, pazcAnupUrvyopamyAsaH, 1 bahuvidheSu saMyama eSa upekSAyAH // 18 // pAdau lAgArikeSu zrapramAjyapi ( apramRjatyapi ) saMyamo bhavati / tAveva pramArjayati asAgArike saMgamo bhavati // 19 // prANibhiH saMsakaM bhaktaM pAnamathavA'pyavizuddham / upakaraNapAtrAdi yadvA'tiriktaM bhavet // 20 // tat pariSThApanavidhinA'pahRtya saMyamo bhavedeSaH / akuzalamanovAcorodhe kuzalayorudIraNaM yattu // 21 // manovAksaMyamAcetau kAye punaryadavazyakArye / gamanAgamanaM bhavati tadupayuktaH karoti samyaka // 22 // tadvarja kUrmasyeva susamAhitapANipAdakAyasya / bhavati ca kAyasaMyamastiSThata eva sAdhoH // 23 // abrahmASTAdazavidhaM bhavati, iyaM bhAvanA - audArikaM svayaM na karoti manasA 3, nAnyena kArayati manasA 3, kurvantaM nAnumodate manasA 3, evaM vaikriyamapi / prAkRtazailyA chAndasatvAccaikonaviMzatibhirjJAtAdhyayanairiti veditavyaM, pAThAntaraM vA - ' egUNavIsAhiM NAyajjhayaNehiMti' evamanyatrApi draSTavyaM kriyA pUrvavat, jJAtAdhyayanAni jJAtAdharmakathAntarvartIni tAnyekonaviMzati abhidhAnataH pratipAdayannAha sagrahaNikAraH uttiNa saMghAMDe, aMDe kumme ya selee / tube ya rohiNI malI, mAMgaMdI " caMdimA iya // 1 // dAveve udgaNAe~, maMDe tethelI iya / naMdiphaiMle bhavareMkA, oyane" suMsu puMDeriyA // 2 // gAthAdvayaM nigadasiddhaM / viMzatibhirasamAdhisthAnaiH kriyA prAvadeva tAni cAmUni - devadavacAra'pamaijjiya dupamajjiyaiirita sijja asaNae / rAiNiyaparibhAsiya the bhUovadhAI ya // 1 // saMjaNakorhaNo piTThimasie~"bhikkha'bhikkhamohArI / ahikareMNakaroIraNa akAlajjhAyakArI yA // 2 // sasarakpANipAe saMkaro kalaha kArI ya / sUppamANabhotI vIsaime esaNasamie // 3 // gAthAtrayam, asya vyAkhyA - samAdhAnaM samAdhiH- cetasaH svAsthyaM mokSamArge'vasthitirityarthaH, na samAdhirasamAdhistasya sthAnAni - AzrayA bhedAH paryAyA asamAdhisthAnAnyucyante, devadavacAri duyaM duyaM niravekkho vaccaMto iheva appANaM paDaNAdiNA asamAhIe joei, anne ya sante bAdhate 1 tArI drutaM dutaM nirapekSo vajana ihaivAtmAnaM patanAdinA'samAdhinA yojayati anyAMzca satvAn bAdhyamAnAn asamAhIe joei, sattavahajaNieNa ya kaMmuNA paraloevi appANaM asamAhIe joei, ato druta 2 gantRtvamasamAdhikAraNatvAdasamAdhisthAnam, evamanyatrApi yathAyogaM svabuddhyA'kSaragamanikA kAryeti, apamajjie ThANe nisIyaNatuyaTTaNAi Ayato appANaM vicchugaDaMkAdiNA satte ya saMghaTTaNAdiNA asamAhIe joei, evaM dupamajievi AyaraMto, airitte sejAANietti airittAe sejAe ghaMghasAThAe aNNevi AvAseMti ahigaraNAiNA appANaM pare ya asamAhIe joei AsaNaM- pIDhaphalagAi taMpi airittamasamAhIe joei, rAyaNiyaparibhAsI rAiNio-Ayario aNNo vA jo mahallo jAisuyapariyAyAdIhiM tassa paribhAsI paribhavakArI asuddhacittattaNao appANaM pare ya asamAhIe joyai, therovadhAI dherA-AyariyA guravo te AyAradoseNa sIladoseNa ya NANAIhiM uvahaNati, uvahaNaMto duTThacittattaNao adhyANamaNNe ya asamAhIe joei, bhUyANi egiMdiyA te aNaTThAe uvahaNai uvahaNaMto asamAhIe joei, saMjalaNotti muhutte 2 rUsai 1 asamAdhinA yojayati, sattvavadhajanitena ca karmaNA paraloke'pi AtmAnamasamAdhinA yojayati 1, apramArjite sthAne niSIdanatvagvartanAcAcaran AtmAnaM vRzcikadaMzAdinA sazvAMzca saMghaTTanAdinA'samAdhinA yojayati 2, evaM duSpramArjite'pyAcaran 3, atiriktazayvAsanika iti atiriktAryA zayyAyAM ghaTTa(bRhat ) zAlAyAM zranye'nyAvAsayanti adhikaraNAdinA''tmAnaM parrAbAsamAdhinA yojayati, AsanaM pIThaphalakAdi tadapyatiriktamasamAdhinA yojayati 4, rAnika paribhASI rAtrikaH- AcAryaH anyo vA yo mahAn jAtizrutaparyAyAdibhiH tasya paribhASI - parAbhavakArI azuddhacittatvAt AtmAnaM parAMzrAsamAdhinA yojapati '9, sthaviropaghAtI sthavirA:- AcAryAH guravaH tAn AcAradoSeNa zIladoSeNa ca jJAnAdibhirupahanti, upannan duSTacittatvAdAtmAnaM paraM asamAdhinA yojayati bhUtA ekendriyAH tAn anayayopahanti upannan asamAdhinA yojayati, saMjvalana iti muhUrtte 2 ruSyati For Private Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 Avazyaka hAribhadrIyA saMto appANamaNNe va asamAhIe joei, kohaNoti saha kuddho acaMtakuddho bhavai, so ya paramappANaM ca asamAhIe joei, evaM kriyA vaktavyA, piTThimaMsietti paraMmuhassa avaNaM bhaNai, abhikkhabhikkhamohArIti abhikkhaNamohAriNIM bhAsaM bhAsaha jahA dAso tumaM coro yati jaM vA saMkiyaM taM nissaMkiyaM bhaNai evaM caivatti, ahigaraNakarodIraNa ahigaraNAI kareti aNNersi kalaheiti bhaNiyaM hoti yantrAdIni vA udIrati uyasaMtANi puNo udIreti, akAlasamzAyakArI va kAliyasurya ughADAporisIe paDhai, paMtadevayA asamAhIe joei, sasarakkhapANipAo bhavai sasarakkhapANipAe saha sarakkheNa sasarakkhe athaMDilA thaMDillaM saMkamaMto na pamajjai thaMDillAovi athaMDilaM kaNhabhomAisu vibhAsA sasarakkhapANipAe sasarakkhehiM hohiM bhikkhaM geNhai ahavA aNaMtarahiyAe puDhabIe nisIyaNAi kareMto sasarakkhapANipAo bhavati, saI karei asaMkhaDabolaM karei vigAlevi mahayA saddeNa u vaei veratiyaM vA gAratthiyaM bhAsaM bhAsai, kalahakareti appaNA kalahaM karei 1 ruNyan AtmAnamanyAMcAsamAdhinA yojayati 8, krodhana iti sakRt kSudraH atyantakruddho bhavati, sa ca paramAtmAnaM cAsamAdhinA yojayati9, pRSThamAMsAda iti parAGmukhasyAvarNe bhaNati 10, abhIkSNamabhIkSNamavadhAraka iti abhIkSNamadadhAriNIM bhASAM bhASate yathA dAsaraevaM coro veti yadvA zaGkitaM tat niHzaGkitaM bhaNati evame deti 11, adhikaraNakara udIrakaH adhikaraNAni karoti anyeSAM kalahayatIti bhaNitaM bhavati, yantrAdIni vodIrayati, upazAntAni punarudIrayati 12-13, akAlasvAdhyAyakArI ca kAlikazrutaM codghATapauruSyAM paThati, prAntadevatA'samAdhinA yojayet 14, sarajaskapANipAdo bhavati sarajaskapANipAdaH saha rajasA sarajaskaH asthaNDilAt sthaNDilaM saMkrAman na pramArjayati sthaNDilAdapi asthaNDilaM kRSNa bhUmAdiSu vibhASA sasarajaska pANipAdaH sasarajaskAbhyAM hastAbhyAM bhikSAM gRhNAti zrathavA'ntarhitAyAM pRthvayAM nipadanAdi kurvan sasarajaskapANipAdo bhavati 15, zabdaM karoti ko karoti nikAle'pi mahatAzabdenaiva pati vairA vA gAIsyabhASAM bhASate 16, kalahakara iti bhatmanA kalahaM karoti taM karei jeNa kalaho bhavai, jhaMjhakArI ya jeNa 2 gaNassa bheo bhavai saDo vA gaNo jhaMjhavio acchai tArisaM bhAsai karei yA, sUrappamANabhoiti sUra evaM pamANaM tarasa udiyamete Araddho jAva na atthamei tAva bhuMjai saJjhAyamAI paNa kareti, paDicoio rUsa, ajIragAI ya asamAhi uppajjai, esaNA'samiti aNesaNaM na pariharai paDicor3ao sAhUi samaM bhaMDa, apariharato ya kAyANamuvarohe vaTTara, bahaMto appANaM asamAhIe joeiti gAthAtrayasamAsArthaH // vistarastu dazAkhyAd granthAntarAdavaseya iti, ekavIsAe sayalehiM bAvIsAe parIsahehiM tebIsAe sUyagaDajjhayaNehiM caubIsAe devehiM paMcavIsAe bhASaNAhiM chabbIsAe dasAkappavavahArANaM uddesaNakAlehiM sattAvIsavihe aNagAracarite aTThAvIsavihe AyArakappe egUNatIsAra pAvasuyapasaMhiM tIsAe mohaNiyaThANehiM egatIsAi siddhAiguNehiM battIsAeM jogasaMga hehiM ( sUtra ) " ekaviMzatibhiH zaba kriyA prAgvat tatra zavalaM citramAkhyAyate zalacAritranimittatvAt karakarmakaraNAdayaH kriyAvizeSAH zavalA bhaNyante, tathA cotaM - avarAhaMmi payaNue jeNa ra mUrkha na baccaI sAhU / sabaleMti taM caritaM samhA savalattaNaM veti // 1 // tAni caikaviMzatizabalasthAnAni darzayannAha - 1 ya 1 tatkaroti yena kalaho bhavati 17, jhaljhakArI ca yena yena gaNasya bhedo bhavati sarvo vA gaNo jhaljhato varttate tAdRzaM bhASate karoti vA 18, sUryapramANabho. jIti sUrya eva pramANaM tasyodaya mAtrAdArabdhaH yAvat nAstamayati tAvat bhunakti svAdhyAyAdi na karoti, praticodito ruSyati, ajIrNatvAdi cAsamAdhirupadyate 19, minena pariharati pratiyoditaH sAdhubhiH samaM kati apariharaM kAyAnAce va vartamAna samAdhinA yojayati 20saMjaya me sevte| rAI ca mANe AhAmaMca bhute // 1 // tatto kI mi sabale U paJcakkhiya'bhikkhabhuM ya // 2 // chammAsabhaMtarabha gaNAgaNaM saMkarma kareMte 'ye / mAsabhaMtara tiSNi ya dagalevA U karemaNo // 3 // mAsabhaMtarao vA mAiThANAI timi karemANe / pANAvAyauhiM kurvate mukhaM vayaMte ye // 4 // givhate va adiSNaM uTTi taha aNaMtarahiyAe / putravIya ThANasejaM nisIhirya vAvi cetei // 5 // evaM sasaNiDhAe sasarakkhAcittamaMtasilaleluM / kolAvAsapaTTA kola ghuNA tesi AvAso // 6 // saMDasapANasabIo sAva u saMtAna bhatre sahiyaM / ThANAi ceyamANo sabale AuTTibhae u // 7 // bhaTTi mUlakaMde puSphe ya phale ya bIyaharie / bhuMjaMte sayalee taheva saMvaccharassaMto // 8 // dekheM dugale kuM taha mAjhhANa dasa ya vairisanto / AuTTiya sIudgaM vagvAriyahatthamatte ya // 9 // dazIe bhAyaNeNa va dIyataM bhattapANa ghettRNaM / bhuMjadda sabalo eso igavIso hoi nauyo // 10 // AsAM vyAkhyA - hatthakammaM sayaM kareMti pareNa vA kareMte sabale 1, mehuNaM ca dibAi 3 aikamAisu tisu sAlaMbaNe yasevaMte sabale 2 rAI ca bhujamANeti ettha caDabhaMgo diyA geNhai diyA bhuMjai / [4] atikamAi 4 sabale, sAbaNe - * rAdhe pratanuke yena tu na mUlaM vrajati sAdhuH / zabalayati tat cAritraM tasmAt zabalatvaM buvate // 1 // tadyathA tu hastakarma kurvati maithunaM ca sevamAne / rAtrI ca bhuJjane AdhAkarma ca bhuJjane // 1 // tatazca rAjapiNDaM krItaM prAmityaM abhihRtamAcchedyam / bhuJjane zabalastu pratyAkhyAyAbhIkSNaM bhunakti ca // 2 // SaNmAsyabhyantarato gaNagaNaM saMkramaM kurvazca / mAsAbhyantare zrIMzca dakalepAMstu kurvan // 3 // mAsAbhyantarato vA mAtRsthAnAni zrINi kurvan / prANAtipAtamA kuTTA kurvan mRSA vadaMzva // 4 // gRddhati cAdataM AkuTTayA tathA'nantarhitAyAM / pRthvyAM sthAnaM zayyAM naivaidhikIM vA'pi karoti // 5 // evaM sasnigdhAyAM sarajaskacittavacchilAle luni / kolAvAsapratiSThA kolA ghuNAsteSAmAvAsaH // 6 // sANDasaprANasabIjo yAvat sasaMtAnako bhavet tatra / sthAnAdi kurvan zavala bhAkuTTayaiva // 7 // AkuhuyA mUlakandAna puSpANi ca phalAni ca bIjaharitAni ca / bhuJjanaH zavala epa tathaiva saMvatsarasyAntaH ||8|| deza dakalepAn kurvan tathA daza mAtRsthAnAni ca varSAntaH / Aku zItodakaM pralambite ( alpavRSTI ) hastamAtreNa ca // 9 // daryA bhAjanena vA ( udakAryeNa ) dIyamAnaM bhaktapAnaM gRhItvA / bhunakti zukla evaM ekaviMzatitamo bhavati jJAtavyaH // 10 // hastakarma svayaM karoti pareNa vA kArayati zabalo maithunaM ca divyAdi atikramAdibhistribhiH sAlambanana sevamAnaH zabalaH, rAtrau ca bhuJjAne, atra caturbhaGgI - divA gRhNAti divA bhuGkte 4 atikramAdiSu zabala: lAlambane Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 AvazyakahAribhadrIyA jayA, saMnihimAIsu paDimevaNAe cetra, evamanyatrApi draSTavyaM 3, 'AhAkaMmaM ca bhuMjaMte' prakaTArtha 4 rAyapiMDa 5 kI 6 pAmitra 7 abhihaDa 8 accheja 9 pasiddhA 'paccakkhiyabhikkha bhuMjai ya' asaI paJcakkhiya 2 bhuMjae sabale 10, aMto chaNhaM mAsANaM gaNAo gaNasaMkarma kareMte sabale aNNattha NANadaMsaNacaritajhyAe 11, 'mAsavyaMtara tiNNi ya dagaleve U karemANe ' levotti nAbhippamANamudagaM, bhaNiyaM ca - "jaMghaddhA saMghaTTo NAbhI levo pareNa levuvari"tti, aMto mAsassa tinni udagaleve uttaraMte sabale 12, tiNNi ya mAiTThANAI pacchAyaNAINi kuNamANe sabale 13, AuTTiAe upetya puDhavAipANAivArya kuNamANe savale 14, musaM vayaMte satrale 15, adiSNaM ca giNhamANe savale 16, anaMtara hiyAe sacittapuDhavIe ThANaM kAussaggaM sejaM savarNa nimIhiyaM ca kuNamANe sabale, sasaNiddhe dageNa sasarakkhA puDhaviraeNa, cittamaMtasilA saceyaNA silatti bhaNiyaM hoti, lelU hU, kolA - ghuNA tesimAvAso ghuNakhaiyaM kahUM, tattha ThANAI karemANe sabale, evaM saha aMDAIhiM jaM tatthavi ThANAi 3 1 punaryatanayA, sannidhyAdeH pratiSevaNAyAmeva, AdhAkarmaNi ca bhuJjane, rAjapiNDaM krItaM prAmityaM abhihRtaM AccheyaM prasiddhAni pratyAkhyAyAbhIkSNaM bhunakti ca-asakRt pratyAkhyAya 2 bhuGkte zabalaH, antaH paNNAM mAsAnAM gaNAt gaNasaMkramaM kurvan zabala: anyatra jJAnadarzanacAritrArthAt, mAsAbhyantare zrIzrodakalepAn kurvan lepa iti nAbhipramANamudakaM, bhaNitaM ca- jaGghArthaM saMghaTTo nAbhirlepaH parato lepoparIti, antaH mAsasya zrInudakalepAnuttaran zavalaH, trINi ca mAtRsthAnAni pracchAdanAdIni kurvan zabalaH, jJAtvA pRthvyAdiprANAtipAtaM kurvan zabalaH, mRpA vadan zabalaH, adattaM ca gRhNan zabalaH, anantarhitAyAM sacittapRthyAM sthAnaM kAyotsarga zayyAM ( vasatiM ) zayanaM naiSedhikIM ca kurvan zabalaH, samrigdhodakena sarajaskaH pRthvIrajasA cittamatI zilA sacetanA zileti bhaNitaM bhavati, le-leTuH, kolA:- ghuNAH teSAmAvAso ghuNakhAditaM kASThaM tatra sthAnAdi kurvan zabalaH, evaM sahANDAdibhiH yat tatrApi sthAnAdi 'emANo sabale 17, AuTTiAe mUlAI bhuMjate savale18, varisassaMto dasa dagaleve ya mAiTThANAI kuSaMte sabale, 19-20 sIodagabagghAriya hatthamatteNa galaMteNaMti bhaNiyaM hoi, evaM dadhIe galatIe bhAyaNeNa ya dijaMtaM ghettUNa bhuMjamANe sabale 21 ayaM ca samAsArthaH vyAsArthastu dazAkhyagranthAntarAdavaseyaH, evamasammohArthaM dazAnusAreNa savalasvarUpamabhihitaM, sagrahaNikA rastyevamAha parisaMto desa mAsassa tini dagalevamA iThAnaI / AuTTiyA kareMto vaihAliryAdiSNa mehuNe // 1 // nisibhattaM kammainirvapiMDa kIryamoI abhikkhasaMvarie~ / kaMdAI "bhujate udaulahatthAi gRhaNaM ca // 2 // saccittasilAkole paraviNivAI sasiNinddha seNsrkho| chammAsaMto gaNasaMkeMmaM ca kairakama miha sabale // 3 // asya gAthAtrayasyApi vyAkhyA prAgnirUpita sabalAnusAreNa kAryA / dvAviMzatibhiH parISahaiH, kriyA pUrvavat, tatra " mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH " ( tattvA0 a0 90 8 ) samyagdarzanAdimArgAcyavanArtha jJAnAvaraNIyAdikarma - nirjarArthaM ca pari - samantAdApatantaH kSutpipAsAdayo dravyakSetra kAlabhAvApekSAH soDhavyAH - sahitavyA ityarthaH, parISahAMstAn svarUpeNAbhidhitsurAha khuddA pivAsI sINDaM daMsAcelA rahU~tthiMbho / cariyAnisIhiyoM sejA aMkosa vaha jAyagA // 1 // 1 kurvan zabalaH, jJAtvA mUlAdi bhuJjAnaH zabalaH, varSasyAntardaza dakalepAn daza ca mAtRsthAnAni kurvan zayalaH, zItodakArdra hastamAtrAbhyAM galadUbhyAmiti bhaNitaM bhavati, evaM darSyA galantyA bhAjanena ca dIyamAnaM gRhItvA bhuAnaH zayala: lAbha roga phAsA mailasakAraparIsahA / paiNNA aNNANasaMmataM idda bAvIsa parIsahA // 2 // " vyAkhyA - kSutparI pahaH- kSudvedanAmuditAmazeSavedanAtizAyinIM samyagviSahamANasya jaTharAntravidAhinImAgamavihitenAndhasA zamayato'nepaNIyaM ca pariharataH kSutparISahajayo bhavati, aneSaNIyagrahaNe tu na vijitaH syAt kSutparIpahaH, 1, evaM pipAsAparISahospi draSTavyaH 2, 'sIyaM'ti zIte mahatyapi patati jIrNavasanaH paritrANavarjito nAkalpyAni vAsAMsi parigRhNIyAt paribhuJjIta vA, nApi zItArto'gniM jvAlayet anyajvAlitaM vA nA''sevayet evamanutiSThatA zItaparIpahajayaH kRto bhavati 3, 'unheM' uSNaparitapto'pi na jalAvagAhanasnAnavyajanavAtAdi vAJchyet, naivAtapatrAdyuSNatrANAyAdadIteti, uSNamApatitaM samyak saheta, evamanutiSThatoSNaparISahajayaH kRto bhavati 4, 'daMsa'tti daMzamazakAdibhirdayamAno'pi na tataH sthAnAdapagacchet, na ca tadapanayanArthaM dhUmAdinA yateta, na ca vyajanAdinA nivArayediti, evamatitA daMza pariSahajayaH kRto bhavati 5, evamanyatrApi kriyA yojyA, 'avela'tti amahAdhanamUlyAni khaNDitAni jIrNAnica vAsAMsi dhArayet na ca tathAvidho dainyaM gacchet, tathA cAgamaH - parijuNNehiM vatthehiM, hokkhAmitti acelae / aduvA sacelae hokkhaM, iti bhikkhU na ciMtae // 1 // ' ityAdi 6, 'arati'tti viharatastiSThato vA yadyaratirutpadyate tatrotpannAratinA'pi samyagdharmArAmaratenaiva saMsArasvabhAvamAlocya bhavitavyaM, 'itthIu'tti na strINAmaGgapratyaGgasaMsthAnahasitalalitanayanavibhramAdiceSTAM cintayet, na jAtuciccakSurapi tAsu nivezayet mokSamArgArgalAsu kAmabuddhayeti 8, 'cariya'tti 5 parijIrNeSu vastreSu bhaviSyAmyacelakaH / athavA sacelako bhaviSyAmIti bhikSurna cintayet // 1 // For Private Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 AvazyakahAribhadrIyA . varjitAlasyo grAmanagarakulAdiSvaniyatavasatinirmamatvaH pratimAsaM caryAmAcarediti 9, "nisIhiya'tti niSIdantyasyAmiti niSadyA-sthAnaM tat strIpazupaNDakavivarjitAM vasati seveta pazcAdbhAvinastviSTAniSTopasargAn samyagadhisaheta 10, 'seja'tti zayyA saMstArakaH-campakAdipaTTo mRdukaThinAdibhedenoccAvacaH pratizrayo vA pAMzUtkarapracuraH ziziro bahudharmako vA tatra nodvijeta 11, 'akkosa'tti AkrozaH-aniSTavacanaM tacchrutvA satyetarAlocanayA na kupyata 12, 'vaha'tti vadhaH-tADanaM pANipANilatAkazAdibhiH, tadapi zarIramavazyaMtayA vidhvaMsata eveti matvA samyaka saheta, svakRtakarmaphalamupanatamityevamabhisaMcintayet 13, 'jAyaNati yAcanaM-mArgaNaM, bhikSorhi vastrapAtrAnapAnapratizrayAdi parato labdhavyaM sarvameva, zAlI. natayA ca na yAjyAM pratyAdriyate, sAdhunA tu prAgalbhyabhAjA saJjAte kArye svadharmakAyaparipAlanAya yAcanamavazyaM kAryamiti, evamanutiSThatA yAjyAparISahajayaH kRto bhavati 14, 'alAbha'tti yAcitAlAbhe'pi prasannacetasaivAvikRtavadanena bhavitavyaM 15, 'roga'tti rogaH-jvarAtisArakAsazvAsAdistasya prAdurbhAve satyapi na gacchanirgatAzcikitsAyAM pravartante. gacchavAsinasvarupabahutvAlocanayA samyak sahante, pravacanoktavidhinA pratikriyAmAcarantIti, evamanutiSThatA rogaparI pahajayaH kRto bhavati 16, 'taNaphAsa'ti azuSiratRNasya darbhAdeH paribhogo'nujJAto gacchanirgatAnAM gacchanivAsinAM ca, tatra yeSAM zayanamanujJAtaM niSpannAnAM te tAn darbhAna bhUmAvAstIrya saMstArottarapaTTakau ca darbhANAmupari vidhAya zerate, caurApahRtopakaraNA vA pratanusaMstArapaTTakAvatyantajIrNatvAt, tathA'pi taM paruSakuzadarbhAditRNasparza samyaka saheta 17, 'mala'tti svedavArisampatkiThinIbhUtaM rajo malo'bhidhIyate, sa vapuSi sthiratAmito grISmoSmasantApajanitadharmajalAdA tAM gato durgandhimahAntamudvegamApAdayati, tadapanayanAya na kadAcidabhilaSet-abhilASaM kuryAt 18, 'sakkAraparIsahe'tti satkAro-bhaktapAnavastrapAtrAdInAM parato lAbhaH puraskAraH-sadbhUtaguNotkIrtanaM vandanAbhyutthAnAsanapradAnAdivyavahArazca, tatrAsatkArito'puraskRto vA na dveSa yAyAt 19, 'paNNa'tti prajJAyate'nayeti prajJA-buddhyatizayaH, tatprAptau na garvamuddhahet 20, 'aNNANa ti karmavipAkajAdajJAnAnodvijeta 21, 'asaMmatta'ti asamyaktvaparISahaH, sarvapApasthAnebhyo virataH prakRSTatapo'nuSThAyI niHsaGgazcAhaM tathApi dharmAdharmAtmadevanArakAdibhAvAnnekSe ato mRSA samastametaditi asamyaktvaparIpahA, tatraivamAlocayet-dharmAdharmoM puNyapApalakSaNau yadi karmarUpau pudgalAtmako tatastayoH kAryadarzanAnumAnasamadhigamyatvaM, atha kSamAkrodhAdiko dharmAdhauM tataH svAnubhavatvAdAtmapariNAmarUpatvAta pratyakSavirodhA, devAstvatyantasukhAsaktatva loke kAryAbhAvAt duSSamAnubhAvAcca na darzanagocaramAyAnti, nArakAstu tInavedanArtAH pUrvakRtakordayanigaDabandhanavazIkRtatvAdasvatantrAH kathamAyAntItyevamAlocayato'samyaktvaparISahajayo bhavati, 'bAvIsa parIsaha'tti ete dvAviMzatiparISahA iti gAthAdvayArthaH ||tryoviNshtibhiH sUtrakRtAdhyayanaiH, kriyA pUrvavat, tAni punaramUni puMDarIya kiriyahANaM AhArapariNapaJcakkhANakiriyoM ya / bhaNagaurabhaInAlaMda solasAI ca tevIsaM / / 1 / gAthA nigadasiddhaiva // caturviMzatibhirdevaiH, kriyA pUrvavat , tAnupadarzayannAha bhavaNavaNajohavemANiyA ma dasabadvapaMcaegavihA / ii carapIsa pevA kera puNa ti bharaIsA // 1 // iyamapi nigadasiddhaiva // paJcaviMzatibhirbhAvanAbhiH, kriyA pUrvavat , prANAtipAtAdinivRttilakSaNamahAvratasaMrakSaNAya bhAvyanta iti bhAvanAH, tAzcemA: iriyAsamie sayA jae, vaha muMjeja va pANabhoyaNaM / mAyANanikkhevaduguMcha saMjae, samAhie saMjamae maNoI // 3 // mahassasace aNuvIha mAsae, je kohalohabhayameva vajae / sa doharAyaM samupehiyA siyA, muNI hu mosaM parivajae sayA // 2 // sayameva u uggahajAyaNe, ghaDe matimaM nisamma saha miklu sgii| aNuNNaviya muMjija pANabhoyaNaM, jAittA sAhamiyANa smghN||3||aahaargutte mavibhUsiyappA, itthina mijhAina saMbavejA |buddho muNI khaDakahaM ma kujA, dhammANupehI saMdhae bamace ||4||je sararUvarasagaMdhamAgae, phAse ya saMpappa maNuNNapAvae / gihIpadosa na kareja paMDie, sa hoha vaMte virae makiMcaNe // 5 // gAthAH paJca, AsAM vyAkhyA-IraNam IryA, gamanamityarthaH, tasyAM samitaH samyagita IryAsamitaH, IryAsamitatA prathamabhAvanA yato'samitaH prANino hiMsedataH sadA yata:-sarvakAlamupayuktaH san 'uveha bhuMjeja va pANabhoyarNa uveha'tti avalokya bhuJjIta pAnabhojanaM, anavalokya bhujAnaH prANino hiMseta, avalokya bhoktavyaM dvitIyabhAvanA, evamanyatrApyakSaragamanikA kAryA, AdAnanikSepI-pAtrAdergrahaNamokSau Agamaprasiddhau jugupsati-karotyAdAnanikSepajugupsakA,ajugupsan prANino hiMsyAt tRtI yabhAvanA, saMyataH-sAdhuH samAhitaH san saMyame 'maNovaI'tti aduSTaM manaH pravartayet , duSTaM pravartayan prANino hiMset caturthI bhAvanA, evaM vAcamapi pazcamI bhAvanA, gatAH prthmvtbhaavnaaH| dvitIyavratabhAvanAH procyante-'ahassasacce'tti ahAsyAt Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 bhAvazyakahAribhadrIyA satyaH, hAsyaparityAgAdityarthaH, hAsyAdanRtamapi brUyAt , ato hAsyaparityAgaH prathamabhAvanA, anuvicintya-paryAlocya bhASeta, anyathA'nRtamapi brUyAt dvitIyabhAvanA, yaH krodhaM lobhaM bhayameva vA tyajet , sa itthambhUto dIrgharAtraM-mokSaM samupekSya-sAmIpyena (draSTA) dRSTvA 'siyA' syAt munireva mRSAM parivarjeta sadA, krodhAdibhyo'nRtabhASaNAditi bhAvanAtraya, gatA dvitIyavratabhAvanAH / tRtIyamatabhAvanAH procyante-'svayameva' Atmanaiva prabhu prabhusaMdiSTaM vA'dhikRtya avagrahayAJcAyAM pravatate anuvicintyAnyathA'dattaM gRhNIyAt prathamabhAvanA, 'ghaDe maimaM nisamma'tti tatraiva tRNAdyanujJApanAyAM ceSTeta matimAn nizamya-AkarNya pratigrahadAtRvacanamanyathA tadadattaM gRhNIyAt , paribhoga iti dvitIyA bhAvanA, 'sai bhikkhu uggaha'ti sadA bhikSuravagrahaM spaSTamaryAdayA'nujJApya bhajeta, anyathA'dattaM saMgRhNIyAt , tRtIyA bhAvanA, anujJApya gurumanyaM vA bhuJjIta pAnabhojanam , anyathA'dattaM gRhNIyAt caturthI bhAvanA, yAcitvA sAdharmikANAmavagrahaM sthAnAdi kAryamanyathA tRtIyavratavirAdhaneti paJcamI bhAvanA, uktAstRtIyavratabhAvanAH / sAmprataM caturthavratabhAvanAH procyante-'AhAragutte'tti AhAraguptaH syAt nAtimAtraM snigdhaM vA bhuJjIta, anyathA brahmavratavirAdhakaH syAt prathamA bhAvanA, avibhUSitAtmA syAd-vibhUSAM na kuryAd, anyathA brahmavratavirAdhakaH syAt dvitIyA bhAvanA, striyaM na nirIkSeta tadavyatirekAdindriyANi nA''lokayed, anyathA brahmavirAdhakaH syAt tRtIyA bhAvanA, 'na saMthaveja'tti na khyAdisaMsaktAM vasatiM seveta, anyathA brahmavirAdhakaH syAt caturthI bhAvanA, buddhaH-avagatatattvaH muniH-sAdhuH kSudrakathAM na kuryAt strIkathAM strINAM veti, anyathA brahma virAdhakaH syAta paJcamI bhAvanA, dhamma (dhammANu) pehI saMdhae baMbhaceraM'ti nigadasiddham , uktAzcaturthavratabhAvanAH / pazcamavatabhAvanAH procyante-yaH zabdarUparasagandhAnAgatAn , prAkRtazailyA'lAkSaNiko'nusvAraH, sparzAzca saMprApya manojJapApakAn-iSTAniSTAnityarthaH, gRddhim-abhiSvaGgAlakSaNA, pradveSaH prakaTastaM na kuryAt paNDitaH, sa bhavati dAnto viratokiJcana iti, anyathA'bhiSvaGgAdeH paJcamamahAvratavirAdhanA syAt , pazcApi bhAvanAH, uktAH paJcamahAvratabhAvanAH, athavA'sammohAthai yathAkramaM prakaTAthobhireva bhASyagAthAbhiH procyante-"paNavIsa bhAvaNAo paMcaNha mahabayAName yaao| bhaNiyAo jiNagaNaharapujjehiM navara suttami ||1||iriyaasmii paDhamA AloiyabhattapANabhoI ya / AyANabhaMDanikkhevaNA ya samiI bhave taiyA // 2 // maNasamiI vayasamiI pANaivAyaMmi hoMti paMceva / hAsaparihAraaNuvIi bhAsaNA kohalohabhayapariNNA // 3 // esa musAvAyassa adinnadANassa hotimA paMca / pahusaMdiTTa pahU vA paDhamoggaha jAe~ aNuvII // 4 // uggahaNasIla biiyA tatthoggeNheja uggahaM jahiyaM / taNaDagalamallagAI aNuNNavejjA tahiM tahiyaM // 5 // taccami uggahaM tU aNuNNave sAriuggahe jaau| tAvaiya mera kAuMna kappaI bAhirA tassa // 6 // bhAvaNa cauttha sAhamiyANa sAmaNNamaNNapANaM tu / saMghADagamAINaM bhuMjeja aNuNNaviyae u // 7 // paMcamiyaM gaMtUNaM sAhammiyauggahaM aNuNNaviyA / ThANAI ceejjA paMceva adiNNadANassa // 8 // baMbhavayabhAvaNAo No aimAyApaNIyamAhAre / docca avibhUsaNA U vibhUsavattI na u havejA // 9 // taccA bhAvaNa itthINa iMdiyA maNaharA Na NijjhAe / sayaNAsaNA vibittA itthipasuvivajiyA sejjA // 10 // esa cautthA Na kahe itthINa kahaM tu paMcamA esA / saddA rUvA gaMdhA rasaphAsA paMcamI ee // 11 // rAgaddosavivajaNa apariggahabhAvaNAu paMceva / sabA paNavIseyA eyAsu na vaTTiyaM jaMta // 13 paDviMzatibhirdazAkalpavyavahArANAmuddezana kAlaiH, kriyA pUrvavat , tAnevoddezanakAlAn-zrutopacArAn darzayannAha sagrahaNikAraH dasa uddesaNakAlA dasANa kappassa hoti chacceva / dasa ceva vavahArassa vahA~ti sanvevi chavIsaM // 1 // nigdsiddhaa| saptaviMzatiprakAre'nagAracAritre sati-sAdhucAritre sati tadviSayo vA pratiSiddhAdinA prakAreNa yo'ticAraH kRta iti prAgvat, saptaviMzatibhedAn pratipAdayannAha saGgrahaNikAra: vayachakkamidiyANaM ca niggaho bhAvakaraNasacaM ca / khamayAvirAgayAviya maNamAINaM nirohoya // 1 // kAyANa chaha jogANa juttayA veynnaa'hiyaasnnyaa| taha mAraNaMtiya'hiyAsaNA ya ee'NagAraguNA // 2 // gAthAdvayam, asya vyAkhyA-prataSaTuM-prANAtipAtAdiviratilakSaNaM rAtribhojanaviratiparyavasAnam, indriyANAM ca zrotrAdInAM nigrahaH-iSTetareSu zabdAdiSu rAgadveSAkaraNamityarthaH, bhASasatyaM-bhAvaliGgam antaHzuddhiH, karaNasatyaM ca bAhyaM pratyupekSaNAdikaraNasatyaM bhaNyate, kSamA krodhanigrahaH, virAgatA lobhanigrahaH, manovAkAyAnAmakuzalAnAmakaraNaM kuzalAnAmanirodhazca, kAyAnAM-pRthivyAdInAM SaTuM samyaganupAlanaviSayatayA'nagAraguNA iti, saMyamayogayuktatA, vedadAzItAdilakSaNA tadabhisahanAvA, tathA mAraNAntikA'bhisahanA ca-kalyANamitrabudhyA mAraNAntikopasargasahanamityarthaH ete'nagAraguNA itigaathaadvyaarthH|| aSTAviMzatividha AcAra evA''cAraprakalpaH,kriyA pUrvavat, aSTAviMzatibhedAn darzayati sasthapariNA logo vijao ya sIosaNija saMmattaM / AvaMti (vavimoho' uvahANasuya mahAparipaNA y||3|| piMDesaMgasiji riyo bhAsajAyA ya varaMthapAesI / uggaihapaDimA sattekvayaM bhauvaNavimuttIo // 2 // mugdhAyamaNupauya bhAvaNA tivihamo jisIhaM tu / iya aThThAvIsaviho AyArapakappaNAmo'yaM // 3 // Hi-pRthivyAdInAM SaTvaM samyagamAlA-kalyANamitrabuddhyA mAraNAzAviMzatibhedAn darzayati Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bhAvazyakahAribhadrIyA gAthAtrayaM nigadasiddhameva, ekonatriMzadbhiH pApazrutaprasaGgaiH, kriyA pUrvavat, pApopAdAnAni zrutAni pApazrutAni teSAM prasaGgAH-tathA''sevanArUpA iti, pApazrutAni darzayannAha saGgrahaNikAraH animittaMgAI divuppAyaMtalikkhabhomaM ca / aMgesa lakvaNavaMjaNaM ca tivihaM puNokekaM // 1 // sutta vittI taha vaisiyaM ca pAvasuya auNatIsavihaM / gavanavetthu A~u dhaNuveyasaMjuttaM // 2 // gAthAdvayam, asya vyAkhyA-aSTa nimittAGgAni divyaM-vyantarAdyadRTTahAsAdiviSayam , utpAtaM-sahajarudhiravRSTyAdiviSayam , antarikSa-grahabhedAdiviSayaM, bhauma-bhUmivikAradarzanAdevAsmAdidaM bhavatItyAdiviSayam , aGgam-aGgaviSaya svaraM-svaraviSaya, vyaJjanaM-maSAdi tadviSaya, tathA ca-aGgAdidarzanatastadvido bhAvinaM sukhAdi jAnantyeva, trividhaM punarekaikaM divyAdi sUtraM vRttiH tathA vArtikaM ca, ityanena bhedena-divAINa sarUvaM aMgavivajANa hoti sattaNhaM / suttaM sahassa lAkho ya vittI taha koDi vakkhANaM // 1 // aMgassa sayasahassaM suttaM vittI ya koDi vinneyaa| vakkhANaM aparimiyaM iyameva ya vattiyaM jANa // 2 // ' pApazrutamekonatriMzadvidhaM, katham ?, aSTau mUlabhedAH sUtrAdibhedena triguNitAzcaturviMzatiH gandharvAdisaMyuktA ekonatriMzadbhavanti, 'vatthuti vAstuvidyA 'Au'nti vaidyaka, zeSaM prakaTArtha // digyAdInAM svarUpamaGgavivarjitAnAM bhavati saptAnAm / sUtraM sahasraM lakSaM ca vRttistathA koTI vyAkhyAnam // 1 // aGgasya zatasahasraM sUtraM vRttizca koTI vijJeyA / vyAkhyAnamaparimitaM idameva vArtikaM jAnIhi // 2 // triMzadbhirmohanIyasthAnaH, kriyA pUrvavat, sAmAnyenaikaprakRtikarma mohanIyamucyate, uktaM ca-'aTThavihaMpi ya kamma bhaNiyaM mohotti jaM samAseNa'mityAdi, vizeSeNa caturthI prakRtirmohanIyaM tasya sthAnAni-nimittAni bhedAH paryAyA mohanIyasthAnAni, tAnyabhidhitsurAha saGgrahaNikAra: 'vArimajhevagAhittA, tase pANe vihiNsii| chAeu muhaM daratheNaM, aMtonAyaM galeravaM ||1||siisaaveddhenn veDhittA, saMkileseNa maare| sIsaMmi je ya Ahetu, duhamAreNa hiNsii||3||bhujnnss neyAraM, dIvaM tANaM ca pANiNaM / sAhAraNe gilANaMmi, pahU kicha na kuchaha // 3 // sAha akamma dhammAja, je bhaMsei uvhie| NeyAuyassa maggassa, bhavagAraMmi vaTTaI / / 4 // jiNaNaM tapANINaM, avaNaM jo u bhAsaI / AyariyauvajjhAe, khisaI maMdabuddhIe // 5 // tesimeva ya NANINaM, saMmaM no paDitappaI / puNo puNo mahigaraNaM, uppAe tithbheye||6|| jANaM Amie joe, pauMja puNo punno"| kAme bamittA patthei, iha'nabhavie iyeM // 7 // bhikkhUrNa bahusue'haMti, jo bhaasi'bhussue| tahA ya atavassI u, jo tavassitti'haM ghaeM // 8 // jAyateeNa bahujaNaM, aMtodhUmeNa hiMsaha / akiJcamappaNA kArDa, kayameeNa bhAsaI // 9 // niyaDDavahipaNihIe, paliuMce sAijogajuse" ya / beI savaM musaM vaiyasi, akkhINajhaMjhae sayA // 10 // bhavANami pavesittA jo, dhaNaM haraha pANiNaM" / vIsaMbhittA avAeNaM, dAre tasseva lubhaI // 1 // abhikkhamakumArehi, kumAre'haMti paashai| evaM abhayArIvi, bhayArittiI ve||12|| jeNevissariyaM jIe, vitte tasseva lummaI / tappabhAvuTTie pAvi, aMtarAyaM kareha se"||5|| seNAvara pasatthAre, bhattAraM vAvi hiMsaI rahassa vAvi nigamassa, nAyagaM sehimeva vo // 14 // apassamANo passAmi, bhahaM devetti vA vae / avaNeNaM devANa, mahAmohaM pakubai // 15 // aSTavidhamapi ca karma bhaNitaM moha iti yat samAsena / gAthAH paJcadaza, AsAM vyAkhyA-'vArimajhe' pANiyamajjhe 'avagAhitta'tti tiSeNa maNasA pAeNa akkamittA tase pANe-isthimAI vihiMsai, 'se' tassa mahAmohamuppAemANe saMkiliGkacittattaNao ya bhavasayaduhaveyaNija appaNo mahAmohaM pakuvai, evaM sarvatra kriyA vAcyA 1, tathA 'chAeu' daMkiuM muhaM 'hattheNaM ti uvalakkhaNamidamannANi ya kamAINi 'aMtonadaMti hidae sadukkhamArasaMtaM 'galeravaM' galaeNa accaMta raDati hiMsati 2, 'sIsAveDheNa' allacamAiNA kaeNAbhi kkhaNaM veDhettA 'saMkile seNa' tivAsuhapariNAmeNa 'mArae' hiMsai jIvaMti 3, sIsaMmi je ya Ahetu-moggarAiNA vibhiMdiya sIsaM 'duhamAreNa' mahAmohajaNageNa hiMsaitti 4, bahujaNassa neyAraMti-pahuM sAmitti bhaNiyaM hoi, dIvaM samuhamiva dhujjhamANANaM saMsAre AsAsathANabhUyaM tANaM ca-aNNapANAiNA tANakAriNaM 'pANiNaM' jIvANaM taM ca hiMsai, se taM vihasaMte bahujaNasaMmohakAraNeNa mahAmohaM pakuchai 5, sAhAraNe-sAmaNNe gilANaMmi pahU-samattho uvaeseNa saikaraNeNa vA tappiDa tahavi 'kiccha' osahajAyaNAi mahAghorapariNAmo na kubai se'vi mahAmohaM pakuvai, sadhasAmaNNo ya gilANo bhavai, tathAjinopadezAd, uktaM ca-ki bhaMte ! jo gilANaM paDiyarai se dhaNNe udAhu je tuma daMsaNeNa paDivajai ?, goyamA! je gilANaM paDiyarai, sekeNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai', goyamA! je gilANaM paDiyaraha se maMdasaNeNaM paDivajjai ki bhadanta ! yo gkAnaM prativarati sa dhanya utAho yo yuSmAn darSAnena pratipadyate', gautama ! yo glAnaM praticarati, tat kenArthena bhadantava mucyate , gautama ! yo glAnaM praticarati sa mAM darzanena pratipadyate, yo mAM darzanena pratipadyate Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 Avazyaka hAribhadrIyA je maMdaMsaNeNa paDivajjai se gilANaM paDiyara itti, ANAkaraNasAraM khu arahaMtANaM daMsaNaM, se teNaNaM goyamA! evaM buccai-je gilANaM paDiyara se maM paDivajjai, je maM paDivajjai se gilANaM paDivajjaItyAdi 6, tahA 'sAhuM' tavariMsa akamma- balAtkAreNa dhammAo-suyacarittabheyAo je mahAmohapariNAme bhaMsetitti-vinivArei uvadviyaM-sAmIpyena sthitaM 7, neyAuyassa-nayanazIlasya maggassa - NANAdilakkhaNassa dUsaNapagAreNa appANaM paraM ca vipariNAmaMto avagAraMmi vaTTai, NANe- 'kAyA vayA ya tecciya' evamAiNA, daMsaNe 'aite jIvANaMtA kahamasaMkhejapaesiyaMmi loyaMmi ThAejA 1, evamAiNA, cAritte 'jIvabahuttAu kahamahiMsagati 'caraNAbhAva' ityAdinA 8, tathA jiNANaM-titthagarANaM anaMtaNANINaM- kevalINaM avanaM-niMdaM jo mahAghorapariNAmo 'bhAi' bhaNati, kathaM ?, jJeyA'nantatvAtsarvArthajJAnasyAbhAva eva, tathA ca- 'ajaivi dhAvati NANaM ajjavi loo aNaMtao hoi / ajjavi na tuhaM koI pAvai savaNNuyaM jIvo // 1 // evamAi pabhAsai, na puNajjANati jahA - 'vINAvaraNo jugavaM logamalogaM jiNo pagAsei / vavagayaghaNapaDalo iva parimiyayaM desamAico // 1 // 9, AyariyauvajjhAe 1 sa glAnaM praticaratIti bhAjJAkaraNasAramevAItAM darzanaM tadetenArthena gautamaivamucyate-yo glAnaM praticarati sa mAM pratipadyate yo mAM pratipadyate sa glAnaM pratipadyate ( praticarati ) 2 / kAyA vratAni ca tAnyeva / 3 ete jIvA anantAH kathamasaMkhyeyapradezike loke tiSTheyuH 1 / 4 jIvabahutvAt kathamahiMsakatvamiti caraNAbhAvaH 5 adyApi dhAvati jJAnamadyApi loko'nantako bhavati / adyApi na tava ko'pi prApnoti sarvajJatAM jIvaH // 1 // 6kSINAvaraNo yugapad lokamalokaM jinaH prakAzayati / vyapagatamamapaTala iva parimitaM dezamAdityaH // 1 // pasiddhe 'khisai' niMdai jaccAIhiM, abahussuyA vA ee tahAvi amhevi eesiM tu sagAse kiMpi kahaMci avahAriyaMti 'maMdabuddhIe' bAletti bhaNiyaM hoi 10, 'tesimeva 'ya AyariovajjhAyANaM paramabaMdhUNaM paramo vagArINaM' NANINa'nti guNo va lakkhaNaM guNehiM pabhAvie puNo tesiM cetra kajje samuppaNNe 'saMmaM na paDitappai' AhArovagaraNAIhiM Novajujjei 11, 'puNo puNo 'tti asaI 'ahigaraNaM' jo tissAi 'uppAe' kahei nivajattAi 'titthabheyae' NANAimaggavirA haNatthaMti bhaNiyaM hoi 12, jANaM AhaMmie joe-vasIkaraNAilakkhaNe paraMjai 'puNo puNo' asaitti13, 'kAme' icchAmayaNabheyabhiNNe 'vamettA' caiUNa, pavajjamabbhuvagamma 'patthei ' abhilasai ihabhavie- mANusse ceva aNNabhavie- dive 14, 'abhikkhaNaM 2' puNo 2 bahussue'haMti jo bhAsae, bahussue ( vahussueNa ) aNNeNa vA puTTho sa tumaM bahussuo ?, AmaMti bhaNai tuNhiko vA acchai, sAhavo ceva bahussuetti bhaNati 15, atavassI tavassitti vibhAsA 16, 'jAyateeNa' aggiNA bahujaNaM ghare choDhuM 'aMto dhUmeNa' abbhitare dhUmaM kAUNa hiMsai 17, 'akiJca' pANAivAyAi appaNA kAuM kayameeNa bhAsai - aNNassa utthobhaM dei 18, 'niyaDuvahipaNihIe paliuMcai' niyaDIaNNahAkaraNalakkhaNA mAyA uvahI taM karei jeNa taM pacchAijjai aNNahAkayaM paNihI evaMbhUta eva (ca ) rai, anena prakAra | 'paliucai' vaMceitti bhaNiyaM hoi 19, sAijogajutte ya-azubhamanoyogayuktazca 20, 'beti' bhaNai sabaM mukhaM vayai sabhAe 21, 'akkhINajhaMjhae sayA' akSINakalaha ityarthaH, jhaMjhA - kalaho 22, 'addhANaMmi' paMthe 'pavesettA' neUNa vissaMbheNa jo dharNasuvaNAI harai pANiNaM - acchidai 23, jIvANaM, visaMbhettA - uvAeNa keNai atulaM pII kAUNa puNo dAre--kalatte 'tasseva' jeNa samaM pII kayA tattha lugbhai 24, 'abhikkhaNaM' puNo 2 akumAre saMte kumAre'haMti bhAsai 25, evamabaMbhayAriMmi vibhAsA 26, jeNevissariyaM nIe - aizvarya prApita ityarthaH, 'vitte' dhaNe tasseva saMtie lugbhai 27, tappabhAvuTThie vAvi - loga saMyattaNaM patte tasseva keNai pagAreNa aMtarAyaM karei 28 seNAvaI rAyANunnAyaM vA cAuraMtasAmiM pasatthAraMlehAriyamAi bhattAraM vA vihiMsai raTThassa vAvi nigamassa jahAsaMkhaM nAyagaM seTThimeva vA, nigamo-vaNisaMghAo 29, appa samANo mAiTThANeNa pAsAmi ahaM devatti vA vae 30, 'avantreNaM ca devANaM' jaha kiM tehiM kAmagaddahehiM je amhaM na ubakareMti, mahAmohaM pakubai kalusiyacittattaNao 31, ayamadhikRtagAthAnAmarthaH / ekatriMzadbhiH siddhAdiguNaiH, kriyA pUrvavat, sitaM dhmAtamasyeti siddhaH Adau guNA AdiguNAH siddhasyAdiguNAH siddhAdiguNAH, yugapadbhAvino na kramabhAvina ityarthaH, tAnevopadarzayannAha saGgrahaNikAra: - paDiseheNa saMThANavaNNagaMdharasaphAsavee ya paNapaNadupaNa hutihA igatIsamakAya saMgaruhA // 1 // asyA vyAkhyA - pratiSedhena saMsthAnavarNagandharasasparzavedAnAM, kiyadbhedAnAM ? - paJcapaJcadvipaJcASTatribhedAnAmiti, kim - egatriMzatsiddhAdiguNA bhavanti, 'akAya saMgaruha'tti akAya: - azarIraH asaGgaH-saGgavarjitaH aruhaH - ajanmA, ebhiH sahaitriMzadbhavanti, tathA coktaM-" se Na dIhe Na hasse Na vaTTe na taMse na cauraMse na parimaMDale 5 na kiNhe na nIle na lohie na hAlide na sukkile 5 na subhigaMdhe na dubbhigaMdhe 2 na titte na kaDue na kasAe na aMbile na mahure 5 na kakkhaDe na maue 1 sa na dIrghaH na hrasvo na vRtto na bhyastro na caturasro na parimaNDalo na kRSNo na nIlo na lohito na hAridro na zuklo na surabhirna durgandho na tikto na kaTuko na kaSAyo nAmlo na madhuro na karkazo na mRdurna. For Private Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 AvazyakahAribhadrIyA na garue na lahue na sIe na uNhe na niddhe na lukkhe na kAe Na saMge na ruhe na itthI na purise na napuMsae," prakArAntareNa siddhAdiguNAn pradarzayannAha bhahayA kaMme Nava darisaNaMmi cattAri bhASae paMca / mAima aMte sese dodo khINabhilAveNa igatIsaM // 3 // vyAkhyA-'athave ti vyAkhyAntarapradarzanArthaH, 'karmaNi' karmaviSayA kSINAbhilApenaikatriMzadguNA bhavanti, tatra nava darzanAvaraNIye, navabhedA iti-kSINacakSurdarzanAvaraNaH 4 kSINanidraH 5, catvAra AyuSke-kSINanarakAyuSkaH 4 'paMca Aime'tti Adhe jJAnAvaraNIyAkhye karmaNi paJca-kSINAbhinibodhikajJAnAvaraNaH 5 'aMte'tti antye-antarAye karmaNi paJcaiva kSINadAnAntarAyaH 5 zeSakarmaNi-vedanIyamohanIyanAmagotra lakSaNe dvau dvau bhedau bhavataH, kSINasAtAvedanIyaH kSINAsAtAvedanIyaH kSINadarzanamohanIyaH kSINacAritramohanIyaH kSINAzubhanAma kSINazubhanAma kSINanIcairgotraH kSINoccairgotra iti gaathaarthH|| ___ dvAtriMzadbhiryogasaGgrahaiH, kriyA pUrvavat , iha yujyanta iti yogAH-manovAkkAyavyApArAH, te cAzubhapratikramaNAdhikArAtprazastA eva gRhyante, teSAM ziSyAcAryagatAnAmAlocanAnirapalApAdinA prakAreNa saGgrahaNAni yogasaGgrahAH prazastayo. gasaGgrahanimittatvAdAlocanAdaya eva tathocyante, te ca dvAtriMzadbhavanti, tadupadarzanAyAha niyuktikAra:AloyaNA niravalAve, AvaIsu daDhadhammayA / aNissiovahANe yaM, sikkho NippaDikammA~ // 1274 // , gururna laghurna zIto noSNo na snigdho na rUkSo na kAyavAn na saGgavAn na ruho na strI na puruSo na napuMsakaM aNNAyayA alohe ya, titikkhA annave muMI / sammadihI jamAhI ya, AyAre viNaovaie // 1275 // "dhiI maI ya"saMvege, paNihI suvihi "saMvare / attadosovasaMhAro, savvakAmaviratiyA / / 1276 // paccakhANoM viussaMgge, appAe lavAlave / jhANasaMvarajoge ya, uddae maarnnNtie||1277|| saMgANaM ca pariNA, pAyacchittakaraiNe iya / ArAhaNA ya mairaNaMte, battIsaM jogasaMgahA // 1278 // AsAM vyAkhyA-'AloyaNa'tti prazastamokSasAdhakayogasaGgrahAya ziSyeNA''cAryAya samyagAlocanA dAtavyAra, niravalAve'tti AcAryo'pi prazastamokSasAdhakayogasaGgrahAyaiva dattAyAmAlocanAyAM nirapalApaH syAt, nAnyasmai kathayedityarthaH, ekArAntazca prAkRte prathamAnto bhavatItyasakRdAveditaM yathA-'kayare Agacchai dittarUve'ityAdi 2,'AvatIsu daDhadhammata'tti tathA yogasaGgrahAyaiva sarveNa sAdhunA''patsu dravyAdibhedAsu dRDhadharmatA kAryA,Apatsu sutarAM dRDhadharmeNa bhavitavyamityarthaH,3, 'aNissiovahANe'tti prazastayogasaGgrahAyaivAnizritopadhAnaM ca kAryam, athavA'nizrita upadhAne ca yatnaH kAryaH, upadadhAtItyupadhAnaM-tapaH na nizritamanizritam-aihikAmuSmikApekSAvikalamityarthaH, anizritaM ca tadupadhAnaM ceti samAsaH 4, 'sikkha'tti prazastayogasaGgrahAyaiva zikSA''sevitavyA, sA ca dviprakArA bhavati-grahaNazikSA''sevanAzikSA ca 5, 'nippaDika mmaya'tti prazastayogasaGgrahAyava niSpratikarmazarIratA sevanIyA, na punarnAgadattavadanyathA vartitavyamiti 6 prathamagAthAsamA sArthaH // 'annAyaya'tti tapasyajJAtatA kAryA, yathA'nyo na jAnAti tathA tapaH kArya, prazastayogAH saGgrahItA bhavantItye. tat sarvatra yojyaM 7,'alohe'tti alobhazca kAryaH, athavA'lobhe yatnaH kArya:8, 'titikkha'tti titikSA kAryA, parISahAdi. jaya ityarthaH9, ajave'tti RjubhAvaH-ArjavaM tacca kartavyaM10,'sui'tti zucinA bhavitavyaM, saMyamavatetyarthaH11, 'sammadihitti samyag-aviparItA dRSTiH kAryA, samyagdarzanazuddherityarthaH 12, samAdhizca kAryaH, samAdhAnaM samAdhiH-cetasaH svAsthyaM 13, 'AcAre viNaovae'tti dvAradvayam , AcAropagaH syAt , na mAyAM kuryAdityarthaH 14, tathA vinayopagaH syAt, na mAnaM kuryAdityarthaH15, dvitiiygaathaasmaasaarthH|| dhiI maI yatti dhRtirmatizca kAryA,dhRtipradhAnA matirityarthaH16, saMvege'tti saMvegaH kArya: 17, paNihi'tti praNidhistyAjyA, mAyA na kAryetyarthaH18, suvihi'tti suvidhiH kAryaH19, 'saMvare'tti saMvaraH kAryaH, na tu na kArya iti vyatirekodAharaNamatra bhAvi 20, attadosovasaMhAre'tti AtmadoSopasaMhAraH kAryaH 21. 'sabakAma maviraktatA bhAvanIyA 22, iti tRtIyagAthAsamAsArthaH // 'paJcakkhANe'tti mUlaguNauttaraguNaviSayaM pratyAkhyAnaM kAryamiti dvAradvayaM23-24, viussagge'tti vividha utsargo vyutsargaH sa ca kArya iti dravyabhAvabhedabhinnA, 25 appamAe'tti na pramAdo'pramAdaH, apramAdaH kAryaH 26, 'lavAlave'tti kAlopalakSaNaM kSaNe 2 sAmAcAryanuSThAnaM kArya 27, 'jhANasaMvarajoge'tti dhyAnasaMvarayogazca kAryaH, dhyAnameva saMvarayogaH, 28, udaye mAraNaMtie'tti vedanodaye mAraNAntike'pi na kSobhaH kArya iti 29 cturthgaathaasmaasaarthH| 'saMgANaM ca pariNa'tti saGgAnAM ca jJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhAvena parijJA kAryA 30, 'pAyacchittakaraNe iya' prAyazcittakaraNaM ca kArya 31 'ArAhaNA ya maraNaMti'tti ArAdhanA ca maraNAnte kAryA, maraNakAla ityarthaH, 32 ete dvAtriMzad yogasaGghahA iti pnycmgaathaasmaasaarthH|| // AdyadvArAbhidhitsayA''ha ujjeNi aTTaNe khalu sIhagirisopArae ya puhaivaI / macchiyamalle dUrallakUvie phalihamalle ya // 1279 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 AvazyakahAribhadrIyA ujeNitti NayarI, tIe jiyasattUraNNo aTTaNo mallo atIva balavaM, sopArae paTTaNe puhaivaI rAyA siMhagirI nAma mallavallaho, pativarisamaTTaNajaohAmieNa aNeNa macchiyamalle kae jieNa aTTaNeNa bharugacchAharaNIe dUrullakUviyAe gAme phalihamalle kaetti / evamakSaragamanikA'nyAsAmapi svabuddhyA kAryA, kathAnakAnyeva kathayiSyAmaH, adhikRtagAthApratibaddhakathAnakamapi vineyajanahitAyocyate-ujeNINayarIe jiyasattU rAyA, tassa aTTaNo mallo sagharajesu ajeo, io ya samuddatIre sopArayaM Nayara, tattha sIhagirI rAyA, so ya mallANaM jo jiNai tassa bahuM davaM dei, soya adRNo tattha gaMtUNa varise 2 paDAyaM giNhai, rAyA ciMtei-esa annAo rajjAo AgaMtUNa paDAyaM harai, esa mama ohAvaNatti paDimalaM maggai, teNa ego macchio diho vasaM pivaMto, balaM ca se vinnAsiyaM, nAUNa posio, puNaravi aTTaNo Agao, soya kira maho hohititti aNAgayaM ceva sayAo NayarAo appaNo patthayaNassa avalaM bhariUNa abAbAheNaM ei, ujayinI nagarI, tasyAM jitazatrurAjJo'haNo mallo'tIva balavAn, sopArake pattane pRthvIpatI rAjA siMhagirinAma mallavallabhaH, prativarSamahanajayA. padAjitenAnena mAtsyikamalle kRte jitenAhanena bhRgukacchaharaNyAM dUrIyakUpikAgrAme kAryAsikamalaH kRta iti / ujjayinInagaryo jitazatrU rAjA, tasyAno maSThaH sarvarAjyeSu ajeyaH, itazca samudratIre sopArakaM nagaraM, tatra siMhagirI rAjA, sa ca mallAnAM yo jayati tasai bahudravyaM dadAti, sa cAhanastatra gatvA varSe 2 patAkAM harati (gRhNAti), rAjA cintayati-eSo'nyasmAd rAjyAdAgatya patAkAM harati, eSA mamApabhrAjaneti pratimalaM mArgayati, tenaiko mArisyako dRSTo vasA piban, balaM ca tasya parIkSitaM, jJAsvA popitaH, punarapyaTana AgataH, sa ca kila maho bhaviSyatIti anAgata eva svasmAt nagarAt AtmanaH pathyadanasya goNI mRtvA'vyAzAdhenAyAti, saMpatto ya sopArayaM, juddhe parAjio macchiyamaleNaM, gao ya sayaM AvAsaM ciMtei, eyarasa vuDDhI taruNayassa mama hANI, aNNaM malaM maggai, suNai ya-suradvAe asthitti, eeNa bharuyacchAharaNIe gAme dUrullakUviyAe karisago diho-egeNa hastheNa halaM vAhei egeNa phalahio uppADei, taM ca daddUNa Thio pecchAmi se AhAraMti, AvallA mukkA, bhajA ya se bhattaM gahAya AgayA, patthiyA, kUrassa ujjhamajIe ghaDao pecchai, jimio saNNAbhUmi gao, tatthavi pecchA savaM vattiyaM. vegAlio vasahiM tarasa ya ghare maggai, dinA, Thio, saMkahAe pucchaha, kA jIviyA, teNa kahie bhaNai-ahaM adRNo tuma IsaraM karemitti, tIse bhajAe se kappAsamollaM dinnaM, avalA ya, sA savaladdhA ujeNi gayA, vamaNavireyaNANi kayANi posio nijuddhaM ca sikkhAvio, puNaravi mahimAkAle teNeva vihiNA Agao, paDhamadivase phalahiyamallo macchiyamallo ya juddhe egovi na parAjio, rAyA biiyadivase hohititti aigao, imevi sae sae Alae gayA, saMprApta sopArakaM, yuddhe parAjito mAtsyikamallena, gatazca svakamAvAsaM cintayati, etasya vRddhistaruNasya mama hAniH, anyaM malaM mArgayati, zRNoti -surATrAyAmasIti, etena bhUgukacchahariyA prAme dUrIyakUpikAyAM karSako dRSTaH-ekena hastena halaM vAhapati ekena kAsamutpATayati, taM ca dRSTvA sthitaH pakSyAmi asthAhAramiti balIvadauM mukkI, bhAyaryA ca tasya bhaktaM gRhItvA''gatA, prasthitA, sadghATane kUrastha dharTa prekSate, jimitaH saMjJAbhUmi gataH, tatrApiH prekSate sarva parsitaM, vaikAliko vasatiM tasyaiva gRhe mArgayati, dattA, sthitaH, saMkathAyAM pRchati-kA jIvikA, tena kathite bhaNati-ahamahanasvAmIca karo. mIti, tasya bhAryAyai tena kAsamUlyaM dattaM balIvadIca, sA sabalIvojayinIM gatA (sA''stA, tau bajayinI gatau), bamanavirecanAni kRtAni, poSito niyudaM ca zikSitaH, punarapi mahimakAle tenaiva vidhinA''gataH, prathama divase kasimako mAtsyikamallaca yuddhe eko'pi na parAjitaH, dvitIyadivase bhaviSya. vIti rAjAtigataH, hamAvapi svaka bhAlaye gatI, aNeNa phalahiyamallo bhaNio-kahehi puttA! te dukkhAviyaM, teNa kahiyaM, makkhittA'kkheveNaM puNaNNavIkayaM, macchiyassaviraNNA saMmahagA pesiyA, bhaNai-ahaM tassa piupi Na bibhemi, ko so varAo', bitiyadivase samajujjhA, tatiyadivase aMbiyapahAro vaisAhaM Thio macchio, aTTaNeNa bhaNio phalihitti, teNa phalahiggAheNa gahio sIse, te kuMDiyanAlagaMpiva egaMte paDiyaM, sakArio gao ujjoNi, paMcalakkhaNANa bhogANa AbhAgI jAo, iyaro mao, evaM jahA paDAgA tahA ArAhaNapaDAgA, jahA aTTaNo tahA Ayario, jahA mallo tahA sAhU, pahArA avarAhA, jo te guruNo AlopA so nissallo nidhANapaDAgaM telokaraMgamajhe haraha, evaM AloyaNaM prati yogasabanho bhavati / eesIsa guNA. niravalAvassa jo annassa na kahei erisameteNa paDiseviyaMti, ettha udAharaNagAhAdaMtapuradantacakke saccavadI dohale ya vaNayarae / ghaNamitta dhaNasirI ya paumasirI ceva daDhamitto // 1280 // 1 anena kAMsamaSTho bhaNita:-kathaya putra ! yatte duHkhitaM, tena kathitaM, mrakSitvA akSepeNa punarnavIkRtaM, mAtsyikAyApi rAjJA saMmaIkAH preSitAH, maNati-ahaM tasya piturapi na vimemi, kaH sa parAkaH, dvitIyadivase samayuddhau tRtIyadivase mahArattoM vaizAsaM sthito mAtsyikaH, mahanena bhaNita:-phalihIti, tena phalahigrAheNa gRhItaH zIrSe, tat kukhikAnAlamivaikAnse patitaM, satkArito gata ujjayinI, paJcalakSaNAnA bhogAnAmAbhAgIjAtaH, itaro mRtaH, evaM yathA patAkA tathA''rAdhanApatAkA, pathA'inastathA AcAryaH, yathA mallastathA sAdhuH, prahArA aparAdhAH, yatastAn gurUNAmAlocayati sa nizzayo nirvAjapatAko trailokyarajamadhye harati, evamAlocanA prati yogasaMgraho bhavati / ete ziSyaguNAH, nirapalApasya-yo'nyasai na kathayatisametena pratisevitamiti, bhtrodaahrnngaathaa| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 AvazyakahAribhadrIyA asyA vyAkhyA-- kathAnakAdavaseyA, taccedaM daMtapure Nayare daMtacakko rAyA, saccavaI devI, tIse dohalo - kahaM daMtamae pAsAe abhiramijjai 1, rAyAe pucchiyaM, daMtanimittaM ghosAviyaM raNNA jahA - uciyaM molaM demi, jo na dei tassa rAyA sarana kare, tattheva jayare dhaNamitto vANiyao, tassa do bhAriyAo, dhaNasirI mahaMtI paumasirI tu DahariyA mIyayarI yatti, aNNayA savattINaM bhaMDaNaM, dhaNasirI bhaNai-kiM tumaM evaM gaviyA ? kiM tujjha mahAo ahiyaM, jahA sacca#Ie tahA te kiM pAsAo kIrejA 1, sA bhaNai-jai na kIrai to ahaM nevatti uvagarae ( varae ) vAraM vaMdhittA ThiyA, vANiyao Agao pucchai - kahiM paumasirI 1, dAsIhiM kahiyaM, tattheva aiyao, pasAei, na pasIyaitti, jai natthi jIvAmi, tassa mitto daDumitto nAma, so Agao, teNa pucchiyaM, sabaM kahei, bhaNai-kIrau, mA imAe maratIe tumapi marijAsi, tumi marate ahaM, rAyAe ya ghosAviyaM, to pacchannaM kAyavaM tAhe so daDhabhitto puliMdagapAuggANi 1 dantapure nagare dantacakro rAjJA, satyavatI devI, tasyA dauhRdaH kathaM dantamaye prAsAde'bhirame, rAjJA pRSTaM dantanimittaM ghoSitaM rAjJA yathA ucitaM mUlyaM dadAmi, yo na dAsyati tasya rAjA zarIranigrahaM karoti, tatraiva nagare dhanamitro vaNika, tasya dve bhAyeM, dhanazrImatI padmazrIstu kavI priyatarA ceti, anyadA sapanayorbhaNDanaM, dhanazrIrbhaNati - kiM vamevaM garvitA ? kiM tava mat adhikI, yathA satyavatyAstava kiM prAsAdaH kriyate ?, sA bhaNati-yadi na kriyate tadA'haM naivevyapavarake dvAraM baddhvA sthitA, vaNigAgataH pRcchati-ka padmazrIH ?, dAsIbhiH kathitaM tatraivAbhigataH prasAdayati, na prasIdatIti, yadi nAsti na jIvAmi, tasya mitraM dRDhamitro nAma, sa bhagataH, tena pRSTaM, sarva kathayati, bhaNati-kriyatAM, mA'syAM triyamANAyAM tvamapi mRthAH tvayi triyamANe'haM rAjJA ca ghoSitaM, tataH pracchannaM karttavyaM tadA sa dRDhamitraH pulindraprAyogyANi maNIyamalattagaM kaMkaNaM ca gahAya aDaviM gao, daMtA laddhA puMjo kao, teNa taNapiMDigANa majjhe vaMdhattA sagaDaM bharettA ANIyA, yare pavesijjatesu vasaheNa taNapiMDagA kaDDiyA, tao khaDatti daMto paDio, nagaragottiehiM diTTho gahio rAyA uvaNIo, bajjho NINijjai, dhaNamitto soUNa Agao, rAyAe pAyavaDio vinnavei, jahA ee mae ANAviyA, so pucchio bhaNai-ahameyaM na yANAmi kotti, evaM te avaropparaM bhaNati, rAyAe savahasAviyA pucchiyA, abhao diNNo, parikahiyaM, pUettA visajjiyA, evaM niravalAveNa hoyavaM AyarieNaM / vitio - egeNa egassa hatthe bhANaM vA kiMci paNAmiyaM, aMtarA paDiyaM, tattha bhANiyabaM-mama doso iyareNAvi mamaMti / niravalAvetti gayaM 2 / iyANiM AvaIsu daDhadhammattaNaM kAyaSaM, evaM jogA saMgahiyA bhavaMti, tAo ya Avaio cattAri, taM0 - dabAvaI 4, udAharaNagAhA - ujjeNIe dhaNavasu aNagAre dhammaghosa caMpAe / aDavIe satyavibhama vosiraNaM sijjhaNA caiva // 1281 // 1 maNikAM atakaM kaGkaNAni ca gRhItvA'TavIM gataH, dantA labdhAH putraH kRtaH, tena tRNapiNDInAM madhye baddhvA zakaTaM bhRtvA''nItAH, nagare pravizyamA, neSu vRSabheNa tRNapiNDyaH kRSTAH, tataH kharaditi dantaH patitaH, nagaraguptikairdRSTo gRhItaca, rAjJa upanItaH, vadhyo niSkAzyate, dhanamitraH zrutvA''gataH, rAjJaH pAdayoH patito vijJapayati-yathA mayete AnAyitAH, sa pRSTo bhaNati ahamenaM na jAnAmi ka iti, evaM tau parasparaM bhaNataH, rAjJA zapathazaptau pRSTau abhayaM dattaM, parikathitaM pUjayitvA visRSTau / evaM nirapalApena bhavitavyaM bhAcAryeNa / dvitIyaH - ekenaikasya haste bhAjanaM vA kiJciddasaM, antarA patitaM tatra bhaNitavyaM mama dopaH, itareNApi mameti / nirapalApamiti gatam 2 / idAnImApatsu dRDhadharmatA karttavyA, evaM yogAH saMgRhItA bhavanti, tAzrApadazcatasraH, tadyathA-vyApad 4, udAharaNagAthA asyA vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-ujjeNI NayarI, tattha vasU vANiyao, so caMpa jAtukAmo ugghosaNaM kArei jaha [nAe ] dhanno, eyaM aNunnavei dhammaghoso nAmaNagAro, tesu dUraM aDavimaigaesu puliMdehiM vilolio sattho io taio naTTho, so aNagAro aNNeNa loeNa samaM aDaviM paviTTho, te mUlANi khAyaMti pANiyaM ca piyaMti, so nimaMtijjai, neccha AhArajAe, egattha silAyale bhattaM paccakkhAyaM, adINassa ahiyAsemANassa kevalaNANamuppaNNaM siddho, daDhadhammayAe jogA saMgahiyA, esA dadyAtraI, khettAvaI khettANaM asaIe kAlAvaI omodariyAi, bhAvAvaIe udAharaNagAhA - mahurAe uNa rAyA jauNAvaMkeNa daMDamaNagAre / vahaNaM ca kAlakaraNaM sakkAgamaNaM ca pavvajjA / / 1282 / vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM mehurAe NayarIe jauNo rAyA, jauNAvakaM ujjANaM avareNa, tattha jauNAe kopparo diNNo, tattha daMDo aNagAro AyAvei, so rAyAe niteNa diTTho, teNa roseNa asiNA sIsaM chinnaM, anne bhAMti - phaleNa Ao, sabehiMci maNussehiM patthararAsI kao, kovodayaM pai tassa AvaI, kAlagao siddho, devAgamaNaM mahimAkaraNaM 1] ujjayinI nagarI, tatra vasurvaNik sa campAM yAsukAma udghoSaNAM kArayati, yathA dhanyaH, etamanujJApayati dharmaghoSo nAmAnagAra:, teSu dUramaTavImatigateSu pulindairvilolitaH sArthaH itastato naSTaH, soDanagAro'nyena lokena samamaTavIM praviSTaH, te mUlAni khAdanti pAnIyaM ca pibanti, sa nimandhyate, necchati AhArajAtaM, ekatra zilAtale bhaktaM pratyAkhyAtaM adInasyAdhyAsInasya kevalajJAnamutpannaM siddhaH, dRDhadharmatayA yogAH saMgRhItAH, eSA dravyApad, kSetrApana kSetrANAmasati kAlApat avamodarikAdi bhAvApadyudAharaNagAthA / 2 madhurAyAM nagaryo yamuno rAjA yamunAvakramudyAnamaparasyAM tatra yamunAyAM skandhAvAro datta, tatra daNDosnagAra AtApayati, sa rAjJA nirgacchatA dRSTaH, tena ropeNAsinA zIrSa chinaM, anye bhaNanti bIjapUreNAhataH sarvairapi manuSyaiH prastararAziH kRtaH, kopodayaM prati tasya Apat, kAlagataH siddhaH, devAgamanaM mahimakaraNaM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 AvazyakahAribhadrIyA sakkAgamaNaM pAlaeNaM vimANeNa, tassavi ya raNNo adhitI jAyA, vajaNa bhesio sakeNa-jai pavaisito muJcasi, pabaio, therANa aMtie abhiggahaM geNhai-jai bhikkhAgao saMbharAmiNa jememi, jai darajimio tA sesagaM vigiMcAmi, evaM teNa kira bhagavayA egamavi divasaM nA''hAriyaM, tassavi dabAvaI, daMDassa bhAvAvaI, AvaIsu daDhadhammatatti gayaM 3 / iyANiM aNissiovahANetti, na nizritamanizritaM, dravyopadhAnaM upadhAnakameva bhAvopadhAnaM tapaH, so kira aNissio kAyaco iha parattha ya, jahA keNa kao?, etthodAharaNagAhApADaliputta mahAgiri anasuhatthI ya sehi vasubhUtI / vaidisa ujjeNIe jiyapaDimA elakacchaM ca // 1283 / / ImIe vakkhANaM-ajathUlabhahassa do sIsA-ajamahAgirI anjasuhatthI ya, mahAgirI anjasuhatthissa uvajjhAyA, mahAgirI gaNaM suhatthissa dAUNa vocchiNNo jiNakappotti, tahavi apaDibaddhayA houtti gacchapaDibaddhA jiNakappaparikamma zakrAgamanaM pAlakena vimAnena, tasyApi ca rAjJo'tirjAtA, vajreNa bhApitaH zakreNa-yadi pravrajasi tarhi mucyase, prabajitaH, sthavirANAmantike'bhigrahaM gRhNAti-yadi bhikSAgataH smarAmi na jemAmi, yadi ardhajimitastadA zeSaM tyajAmi, evaM tena kila bhagavataikasminnapi divase nAhRtaM, tasyApi dravyApat , daNDasya bhAvApat , Aparasu dRDhadharmateti gataM 3 / idAnImanizritopadhAnamiti, tat kilAnizritaM karttavyaM iha paratra ca, yathA kena kRtaM !, annodAharaNagAyA2 asyA vyAkhyAna-AryasthUlabhadrasya dvau ziSyo-AryamahAgirirAryasuhastI ca, mahAgirirAyasuhastina upAdhyAyaH, mahAgirirgaNaM suhastine davA nyucchio jinakalpa iti, tathApyapratibaddhatA bhavasviti gacchapratibaddhAH jinakalpaparikarmaNAM kareMti, te viharatA pADaliputtaM gayA, tattha vasubhUtI seTThI, tersi aMtiyaM dhamma soccA sAvago jAo, so aNNayA bhaNa ajasuhatthiM-bhaya majjha dinno saMsAranittharaNovAo, mae sayaNassa parikahiyaM taM na tahA laggaI, tubbhevi tA aNabhijoeNaM gaMtUNaM kahehitti, so gaMtUNa pakahio, tattha ya mahAgirI paviThTho, te dahNa sahasA uDio, vasubhUtI bhaNaitubhavi anne AyariyA, tAhe suhatthI tesiM guNasaMthavaM karei, jahA-jiNakappo atIto tahAvi ee evaM parikammaM kareMti, evaM tesiM ciraM kahittA aNuSayANi ya dAUNa gao suhatthI, teNa vasubhUiNA jemittA te bhaNiyA-jai eriso sAhU eja to se tumbhe ujjhaMtagANi evaM kareja, evaM diNNe mahAphalaM bhavissai, bIyadivase mahAgirI bhikkhassa paviThThA, taM apuzvakaraNaM daTTaNa ciMtei-davao4, NAyaM jahA NAo ahaMti taheva abbhamite niyattA bhaNati-ajjo! aNesaNA kayA, keNaM tume jeNasi kalaM abhuDio, dovi jaNA vatidisaM gayA, tattha jiyapaDimaM vaMdittA ajamahAgirI elakacchaM gayA kurvanti, te (suhastinaH) viharantaH pATalIputraM gatAH, tatra vasubhUtiH zreSThI, teSAmantike dharma zrutvA zrAvako jAtaH, so'nyadA bhaNati AryasuhastinaM-bhagavan ! mahyaM dattaH saMsAranistaraNopAyaH, mayA svajanAya parikathitaM tama tathA lagati, yUyamapi tat anabhiyogena gatvA kathayateti, sa gatvA prakathitaH, tatra camahAgiriH praviSTaH, sAn dRSTvA sahasotthitaH, vasubhUtirbhaNati-yuSmAkamapyanye bhAcAryAH, tadA suhastinasteSAM guNasaMstavaM kurvanti, yathA jinakalpo'tItastathApyete evaM parikarma kurvanti, evaM tebhyazciraM kathayitvA'nuvatAni ca dattvA gataH suhastI, tena vasubhUtinA jimitvA te bhaNitA:-yaghetAdazaH sAdhurAyA. pAt tadA tasmai yUyamuzitakAnyevaM kuryAt, evaM datte mahAphalaM bhaviSyati, dvitIyadivase mahAgiribhikSAya praviSTaH, tadapUrvakaraNaM haTA cintayati-dravyataH 4, jJAtaM yathA jJAto'hamiti tathaivAbhrAntA nirgatA bhaNanti-Arya ! bhaneSaNA kRtA, kathaM, svaM yenAsi kalye'bhyutthitaH, dvAvapi janau videzaM gatau, sana jIvapratimA vanditvA AryamahAgiraya eDakAkSaM gatA gayaggapadagaM vaMdayA, tassa kahaM elagacchaM nAma', taM purva dasaNNapuraM nagaramAsI, tattha sAviyA egassa micchadihissa diNNA, veyAliyaM AvassayaM kareti paJcakkhAi ya, so bhaNai-kiM rattiM uhittA koi jemei ?, evaM uvahasai, aNNayA so bhaNaiahaMpi paccakkhAmi, sA bhaNai-bhaMjihisi, so bhaNai-kiM aNNayAvi ahaM rattiM uThettA jememi', dinnaM, devayA ciMteisAviyaM ubAsei aja NaM ubAlabhAmi, tassa bhagiNI tattheva vasai, tIse ruveNa ratiM paheNarya gahAya AgayA, paccakkhaio, sAviyAe vArio bhaNai-tubhaccaehiM AlapAlehi kiM 1, devayAe pahAro diNNo, dovi acchigolagA bhUmIe paDiyA, sA mama ayaso hohitti kAussagaM ThiyA, aDDaratte devayA AgayA bhaNai-kiM sAvie, sA bhaNai-mama esa ajasotti tAhe aNNassa elagassa acchINi sappaesANi takkhaNamAriyassa ANettA lAiyANi, tao se sayaNo bhaNai-tubbha acchINi elagassa jArisANitti, teNa savaM kahiyaM, saho jAo, jaNo kouhalleNa eti pecchago, sagharaje phuDaM bhaNNai gajAnapadakavandakAH, tasya kathameDakAkSaM nAma ?, tat pUrva dazANapuraM nagaramAsIt, tatra prAvikA ekamai mithyAdRSTaye dattA, vikAle Avazyaka karoti pratyAkhyAti ca, sa bhaNati-kiM rAtrAvusthAya ko'pi jemati', evamupahasati, abhyadAsa bhaNati-mahamapi pratyAkhyAmi, sA bhaNati-bhasAyasi, sa bhaNati-kimanyadA'pyahaM rAtrAvusthAya jemAmi, dattaM, devatA cintayati-zrAvikAmudrAjate acainamupAlabhe, tasya bhaginI tatraiva vasati, tasyA rUpeNa rAtrI prahe. pakaM gRhItvA''gatA, pratyAkhyAyakaH zrAvikayA pArito bhaNati-tvadIyaiH pralApaiH kiM 1, devatayA prahAro dattaH, dvAvapyakSigolako bhUmau patitau, sA mamAyaco bhaviSyatIti kAyossageM sthitA, ardharAtre devatA'jagatA bhaNati--kiM zrAvike, sA bhaNati-mamaitadayaza iti, tadA'nyaslaiDakasyAkSiNI sapradeze tarakSaNamAritasthAnIya yojitAla, tatastasya svajano bhaNati-tavAkSiNI ekasya yAze iti, tena sarva kathitaM, pAkho jAtA, janaH kutUhalenAyAti prekSakaH, sarparAjye kRTa maNyate Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvazyakahAribhadrIyA 120 ko esi', jattha so elakacchao, aNNe bhaNaMti-so ceva rAyA, tAhe dasaNNapurassa elakacchaM nAma jAyaM, tattha gayaggapayao pavao, tassa uppattI, tattheva dasaNNapure dasaNNabhado rAyA, tassa paMcasayANi devINoroho, evaM so jovaNeNa rUveNa ya paDibaddho erisaM aNNassa nasthitti, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavao mahAvIrassa dasaNNakUDe samosaraNaM, tAhe so ciMtei-tahA kalle vaMdAmi jahA keNaina aNNeNa vaMdiyapubo, taM ca ajjhasthiyaM sakko NAUNa ei, imovi mahayA iDDIe niggao vaMdio ya saviDDIe, sakkovi erAvaNaM vilaggo, tattha aTTha daMte viudher3a, ekeka daMte aThTha vAvIo ekekAe vAvIe ahaha paumAI ekke kaM paumaM apattaM patte ya 2 battIsaibaddhanADagaM, evaM so sabiDDIe erAvaNavilaggo AyAhiNaM payAhiNa karei, tAhe tassa hasthissa dasaNNakUDe pacae ya payANi devappahAveNa uhiyANi, teNa NAmaM kayaM gayaggapadaggotti, tAhe so dasannabhahotaM pecchiUNa erisA kao amhArisANamiddhI?, aho kaelao'NeNa dhammo, ahamavi karemi, tAhe so padhayai, kuta AyAsi, yatra sa eDakAkSaH, manye bhaNamita-sa eva rAjA, sadA dazArNapurasyaiDakAkSaM nAma jAtaM, tatra gajAprapadaH parvataH, tasyotpattiH-dazANapure dazArNabhadro rAjA, tasya paJcazatAni devInAmavarodhaH, evaM sa yauvanena rUpeNa ca pratibaddho'myasyezaM nAstIti, tasmin kAle tasmin samaye bhagavato mahAvIrasya dazArNakUTe samaghasaraNaM, sadAsa cintayati-tathA kalye vanditAhe yathA kenacinAnyena vanditapUrvaH, tadadhyavAsitaM ca zakro jJAtvA'dhyAti, ayamapi mahatyA kyA nirgato vanditazca sarvA, zakro'pyairAvaNaM vilamaH, tanASTa dantAn vikurvati, ekaikasmin vante aSTASTa vApIH ekaikasyAM vApyAmaSTASTa pamAni ekaika pamamaSTapatraM pagre patre ca dvAtriMzadvaddhaM nATakaM, evaM sa sarvayA airAvaNavilagna AdakSiNaM pradakSiNaM karoti, tadA tasya hastino dazArNakUTe parvate ca pAdA devatAprabhAvenosthitAH, tena nAma kRtaM gajAnapadaka (dAna)iti, tadA sa dazArNabhadramtA prekSya IdRzI kuto'smAkamRddhiH, aho kRto'nena dharmaH, ahamapi karomi, tadA sapramajati, emA gayaggapayassa uppattI, tattha mahAgirIhiM bhattaM paJcakkhAyaM devattaM gayA, suhatthIvi ujeNiM jiyapaDimaM vaMdayA gyaa| ujANe ThiyA, bhaNiyA ya sAhuNo-vasahiM maggahatti, tattha ego saMghADago subhaddAe siTibhajjAe gharaM bhikkhassa aigao' pucchiyA tAe-kao bhagavaMto?, tehiM bhaNiyaM-suhatthissa, vasahiM maggAmo, jANasAlAu darisiyAu, tattha ThiyA, annayA paosakAle AyariyA naliNigumma ajjhayaNaM pariyati, tIse putto avaMtisukumAlo sattatale pAsAe vattIsAhiM bhajAhiM samaM uvalalai, teNa suttavibuddheNa suyaM, na eyaM nADagaMti bhUmIo bhUmIyaM suNato 2 udiNNo, bAhiM niggao, kastha erisaMti jAI sariyA, tesi mUlaM gao, sAhai-ahaM avaMtisukumAlotti naliNigumme devo Asi, tassa ussuggo paSayAmi, asamattho ya ahaM sAmanapariyAgaM pAleja, iMgiNiM sAhemi, tevi moyAvittA, teNaM pucchiyatti, necchati, sayameva loyaM kareMti, mA sayaMgihIyaliMgo havautti liMgaM digaNaM, masANe kathare kuMDagaM, tattha bhattaM paccakkhAyaM, sukumAlaehiM eSA gajAprapadakasya satpattiH, satra mahAgiribhirbhaktaM pratyAkhyAtaM devatvaM gatAH, suhastino'pi ujjayinI jIvatpratimAvandakA gatAH, udyAne sthitAH bhaNitazca sAdhavaH vasati mArgayateti, tatraikaH saMghATakaH subhadrAvAH zreSThibhAyA gRhaM bhikSAyAtigataH, pRSTAstayA-kuto bhagavantaH 1, tairbhaNitaM-suhastinaH, vasati mArgayAmaH, yAnazAlA darzitAH, tatra sthitAH, anyadA pradoSakAle prAcAryA nalinIgurumamadhyayanaM parivartayanti, tasyAH, putro'vantIsukumAlaH saptatale prAsAde dvAtriMzatA bhAryAbhiH samamupala lati, tena suptAvatruddhena zrutaM, netanATaka miti bhUmebhUmimuttIrNaH zRNvan , bahirnirgataH, kezamiti jAtiH smRtA, teSAM mUlaM gataH, kathayati-ahaM bhavantisukumAla iti nalinIgurume devo'bhavaM, tasmAyutsukaH prayajAmi, asamarthazcAhaM zrAmaNyaM pAlayituM idinI karomi, te'pi (bhaNanti-) mAturmocayitvA, tena pRSTeti, necchati, svayameva locaM karoti, mA svayaMgRhItaliGgo bhUditi liGgaM dattaM, zmazAne kaMtherakuDA, tatra bhaktaM pratyAkhyAtaM, sukumAlayoH pAehiM lohiyagaMdheNa sivAe sapelliyAe AgamaNaM, sivA egaM pAyaM khAyai, egaM cillagANi, paDhame jAme jaNNuyANi vIe UrU taie porTsa kAlagao, gaMdhodagapupphavAsaM, AyariyANaM AloyaNA, bhajANaM paraMparaM pucchA, AyariehiM kahiyaM, sadhiDDIe suNhAhiM samaM gayA masANaM, pabaiyAo ya, egA guviNI niyattA, tesiM putto tattha devakulaM karei, taM iyANi mahAkAlaM jAyaM, loeNa pariggahiyaM, uttaracUliyAe bhaNiyaM pADaliputteti, samattaM aNissiyatavo mahAgirINaM 4 / iyANi sikkhatti payaM, sA duvihA-gahaNasikkhA AsevaNAsikkhA ya, tatthakhitivaNausabhakusaggaM rAyagiha caMpapADalIputtaM / naMde sagaDAle thUlabhaddasirie vararucI ya // 1284 // eIe vakkhANaM-atItaaddhAe khiipaiTThiyaM NayaraM, jiyasattU rAyA, tassa Nayarassa vatthUNi ussaNNANi, aNNaM NayarahANaM vatthupADhaehiM maggAvei, tehiM erga caNayakkhettaM atIva pupphehi phalehi ya uvaveyaM dahUM, caNayaNayaraM nivesiyaM, pAdayoH rudhiragandhena zivAyAH sazizukAyA AgamanaM, eka pAdaM zivA khAdati, eka zizavaH, prathame yAme jAnunI dvitIye UruNI tRtIye udaraM kAlaganaH, gandhodakapuSpavarSe, AcAryebhya mAlocanA, bhAryANAM paramparakeNa pRcchA, AcAryaH kathitaM, sarvA khuSAbhiH samaM gatA zmazAnaM, prajitAna, ekA garbhiNI nivRttA, teSAM putrastatra devakulaM karoti, tadidAnI mahAkAlaM jAtaM, lokena parigRhItaM, uttaracUlikAyo bhaNitaM pATaliputramiti, samAtaM anidhitopadhAnaM mahAgirINAM / idAnIM zikSeti padaM, sA dvividhA-grahaNazikSAsevanAzikSA ca, tana-asyA vyAkhyAnaM-atItAbAyAM kSitipratiSThitaM nagara, jitazatrU gajA, tamya namAmya vastUnyunsAni, anyanagarasthAnaM vAstupAThakairmAgayati, taire vaNakakSetra atIva puSpaiH phalaizvopapetaM raSTA ghaNakanagara nivezitaM, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 AvazyakahAribhadrIyA kAleNa tassa vatthUNi khINANi, puNovi vatthu maggijai, tattha ego vasaho aNNehiM pAraddho egaMmi raNe acchai, na tIrai annehiM vasahehiM parAjiNiuM, tattha usabhapuraM nivesiyaM, puNaravi kAleNa ucchannaM, puNovi maggaMti, kusathaMbo diho atIvapamANAkitivimiTTho, tattha kusaggapuraM jAyaM, taMmi ya kAle paseNaI rAyA, taM ca NayaraM puNo 2 aggiNA Dajjhai, tAhe logabhayajaNaNanimittaM ghosAvei-jassa ghare aggI uThei so jagarAo nicchubbhai, tattha mahANasiyANaM pamAeNa raNNo ceva gharAo aggI uDhio, te saccapaiNNA rAyANo-jai appagaM Na sAsayAmi to kahaM annaMti niggao NayarAo, tassa gAuyamite Dio, tAhe daMDabhaDabhoiyA vANiyagAya tattha vaccaMti bhaNaMti-kahiM vacaha, Aha-rAyagihati, kaoeha! rAyagihAo, evaM jayaraM rAyagiha jAyaM, jayA ya rAiNo giha aggI uhio to kumArAje jassa piyaM Aso hasthI yA taM teNa NINie seNieNa bhaMbhANINiyA, rAyA pucchaha-keNa kiM NINiyati', aNNo bhaNai-mae hasthI Aso eSamAi, kAlena tasya vastUni kSINAni, punarapi vAstu mArgavati, tatraiko pabho'nyaiH prArambha ekasmiAraNye tiSThati, na zakyate'myaiSabhaiH parAjetuM, tatra vRSabhapura nivezitaM, punarapi kAlenorichana, punarapi mArgayanti, kuzamlambo dRSTo'tIvapramANAkRtiviziSTaH, tatra kuzAmrapura jAtaM, tamitra kAle prasenajit rAjA, tacca nagaraM punaH 2 agninA dAte, tadA lokabhayajanananimittaM ghoSayati-yasya gRhe'gniruttiSThati sa nagarAt niSkAzyate, tatra mahAnasikAnAM pramAdena rAjJa eva gRhAt agnirusthitaH, te satyapratijJA rAjAnaH-yadyAtmAnaM na zAmi tadA kathamanyamiti nirgato nagarAt , tasmAt gamyUtamAtre sthitaH, tadA daNDikabhaTabhojikA vaNijazca tatra vrajantaH bhaNanti-kavajaya', Aha rAjagRhamiti, kuta bhAyAtha', rAjagRhAt, evaM nagaraM rAjagRhaM jAtaM, yadA ca rAjJo gRhe'gnirusthitastataH kumArA yayasya priyamaco hastI vA tattena niSkAzite zreNikena DhakkA nItA, rAjA pRcchati-kena kiM nItamiti , bhanyo bhaNati-mayA istI azvaH evamAdiH, 'seNio pucchio-bhaMbhA, tAhe rAyA bhaNai seNiyaM-esa te tattha sAro bhaMbhitti ?, seNio bhaNai-AmaM, so ya raNo accaMtapio, teNa se NAmaM kayaM-bhaMbhisArotti, so raNo pio lakkhaNajuttotti, mA apNehiM mArijihitti na kiMcivi deDa, sesA kumArA bhaDacaDagareNa niti, seNio te dahaNa adhitiM kareti. so tao niSphiDio beNNAyarDa gao jahA namokkAre-aciyatta bhoga'dANaM niggama biNNAyaDe ya kAsavae / lAbha gharanayaNa nattuga dhUyA sussUsiyA dinnnnaa|||| pesaNa ApucchaNayA paMDarakuDDatti gamaNamabhiseo / dohala NAma NiruttI kaha piyA metti rAyagihe // 2 // AgamaNa'maccamaggaNa khaDaga chagaNe ya kassa taM tujhaM / kahaNaM mAUANaNa vibhUsaNA vAraNA maauu||3|| taM ca seNiyaM ujjeNio pajjoo rohao jAi, so ya uiNNo, seNio bIhei, abhao bhaNai-mA saMkaha, nAsemi se vAyaMti, teNa khaMdhAvAraNivesajANaeNa bhUmIgayA diNArA lohasaMghADaesu nikkhAyA daMDavAsasthANesu, so Agao rohai, jujhiyA kaIvi divase, zreNikaH pRSTaH-bhambhA, tadA rAjA bhaNati zreNika-eSa te sAro bhambheti !, zreNiko bhaNati-om, saca rAjJo'tyantapriyaH, tena tasya nAma kRtaMbhambhasAra iti, sa rAjJaH priyo lakSaNayukta iti, mA anyArI ti na kiJcidapi dadAti, zeSAH kumArA bhaTasamUhena nirgacchanti, zreNikastAn dRSTA'ti karoti, sa tataH nirgato yenAtaraM gataH, yathA namaskAre-aprItibhoMgAdAnaM nirgamo besAtade ca lekhahAraH / lAbho gRhanayanaM naptA duhitA zuzrUpikA dattA // 1 // preSaNaM ApRcchA pANDurakuDyA iti gamanamabhipekaH / dauhadaH nAma niruktiH ka pitA me iti rAjagRhe // 3 // AgamanaM amAtyamArgaNaM mudrikA gomayaM ca kasya svaM tava / kathanaM mAturAnayanaM vibhUpaNaM vAraNaM maatuH||3|| taM ca zreNika ujjayinItaH pradyoto rodhaka AyAti, sacoditaH, zreNiko bibheti, bhabhayo bhaNatimA zadhvaM, nAzayAmi tasya vAdamiti, tena skandhAvAranivezajJAyakena bhUmigatA dInArA lohazRGgATakeSu nikhAtA daNDAvAsasthAneSu, sa bhAgato ruNaddhi, yodhitAH katiciddivasAn, pacchA abhao leha dei, jahA tava daMDiyA save seNieNa bhiNNA NAsa mA'pihisi, ahava Na paccao amRgassa daMDassa amugaM paesa khaNaha, teNa khayaM, diho, naho ya, pacchA seNieNa balaM viloliyaM, te ya rAyANo sabe pakahiMti-na eyassa kArI amhe, abhaeNa esA mAyA kayA, teNa pattIyaM / aNNayA so atthANIe bhaNai-so mama natthi? jo taM ANeja, aNNayA egA gaNiyA bhaNai-ahaM ANemi, navaraM mama vitijjigA dijaMtu, diNNAo se satta bitijigAo jAo se ruccaMti majjhimavayAo, maNussAvi therA, tehiM samaM pavahaNesu bahueNa ya bhattapANeNa ya purva va saMjaimUle kavaDasahattaNaM gaheUNa gayAo, annesu ya gAmaNayaresu jattha saMjayA saDA ya tahiM 2 aiMtio suhRyaraM bahasuyAo jAyAo, rAyagiha gayAo, bAhiM ujjANe ThiyAu ceiyANi vaMdaMtIu gharace iyaparivADIe abhayagharamAigayAo nisIhiyatti, abhao mmukkabhUsaNAu uhio sAgayaM nisIhiyAetti?, ceiyANi darisiyANi vaMdiyANi ya, abhayaM vaMdiUNa niviTThAo, pazcAdabhayo lekhaM dadAti, yathA tava daNDikAH sarve zreNikena bheditA nazya mA'yethAH, atha ca na pratyayo'mukasya daNDikasyAmukaM pradeza khana, tena khAtaM, sTo, naSTazca, pazcAraaiNikena balaM vilolitaM, te ca rAjAnaH sarve prakathayanti-naitasya kattAro vayaM, abhayenaiSA mAyA kRtA, tena pratyayitaM / anyadA sa AsthAnyA bhaNati-sa mama nAsti ? yastamAnayet, bhanyadekA gaNikA bhaNati-ahamAnayAmi, navaraM mama sAhAyikA dIyantA, dattAstasyAH sapta dvaitIyikA yAstasyai rocante madhyavayasaH, manuSyA api sthavirAH, taiH samaM pravahaNeSu ca bahukena bhaktapAnena ca pUrvameva saMyatImUle kapaTAvaravaM gRhItvA gatAH, anyeSu ca prAmanagareSu yatra saMyatAH zrAddhAzca tapAtigacchantyaH suSTutaraM bahuzrutA jAtAH, rAjagRhaM gatAH, bahirughAne sthitAzcaityAni vandamAnA gRhacaityaparipATyA'bhayagRhamatigatA naiSe. dhikIti (bhaNitavantyaH), abhayo dRSTvonmuktabhUSaNA usthitaH svAgataM naipedhikInAmiti, caisyAni darzitAni vanditAni ca, abhayaM vanditvA niviSTAH, Jain Education Interational Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 AvazyakahAribhaddIyA jammabhUmIu kkhimaNaNANaNighANabhUmIo vaMdAveti, pucchai-kao 1, tAo kaheMti-ujjeNIe amugo vANiyaputto tassa ya bhajjA, so kAlagao, tassa bhajjAo amhe pavaiuMkAmAo, na tIraMti pavaiehiM ceiyAhiM baMdiuM paTTiyabae, bhaNiyAo pAhuNiyAu hoha, bhaNaMti-anbhattaTThiyAo amhe, suciraM acchittA gayAo, vitiyadivase abhao ekkago AseNaM page pagao, eha mama ghare pAredhati, bhaNaMti-imaM pAragaM tubbhe pAreha, ciMtei mA mama gharaM na jAhiMti bhaNar3a evaM hou, pajimio, saMjoiuM mahuM pAio sutto, tAhe AsaraheNa palAvio, aMtarA aNNevi rahA puThiyA, evaM paraMpareNa ujjeNi pAvio, uvaNIo pajjoyassa, bhaNio-kahiM te paMDikhaM ?, dhammacchaleNa vaMcio, baddho, puSANIyA se bhajjA sA uvaNIyA, tIse kA uppattI - seNiyassa vijjAharo mitto teNa mittayA thirA houtti seNieNa se seNA nAma bhagiNI dinnA nibaMdhe kae, sAviya vijjAharassa iTThA, esA dharaNigoyarA amhaM pavahAetti vijjAharihiM mAriyA, tIse dhUyA sA teNa mA esAbi 1 janmabhUmI niSkramaNajJAnanirvANabhUmIvaMndayati, pRcchati kutaH 1, tAH kathayanti - ujjayinyAmamuko vaNikaputraH tasya ca bhAryAH, sa kAlarAtaH, tasya bhAryA vayaM prajitukAmAH, na zakyate pramajitAbhizrasyAmi vandituM prasthAtuM bhaNitAH - prAghUrNikA bhavata, bhaNanti abhaktArthinyo varga, suciraM sthitvA gatAH, dvitIya divase abhayaH ekAkI avena prabhAte pragataH bhAvAta mama gRhe pArayateti bhaNamti ivaM pAraNakaM pUrva pAzyata, cintayati-mA mama gRhaM nAyAsiTa bhaNati evaM bhavatu, prajimitaH, sAMyogikaM madhu pAthayitvA svapitaH, tadA'zvarathena pariprApitaH, antarA amye'pi rathAH pUrvasthAvitAH evaM parampara keNojayinIM prApitaH, prayotAyopanItaH, bhaNitaH-ka te pANDityaM 1, dharmacchalena vaJcito, baddhaH, pUrvAnItA tasya bhAryA sopanItA, tasyAH kotpattiH 1, zreNikasya vidyAdharo mitraM, tato maitrI sthirA bhavatviti zreNikena tasmai senAnAmnI bhaginI dattA nirbandhaM kRtvA, sApica vidyAdharasyeSTA, evA dharaNIgocarA'smAkaM pravadhAyeti vidyA gharIbhimaritA, tasyA duhitA sA tena maiSA'pi mArijihititti seNiyarasa uvaNIyA khijjio ( ujjhiyA ) ya, sA joSaNatthA abhayassa diNNA, sA vijjAharI abhayassa iTThA, sesAhiM mahilAhiM mAyaMgI ulaggiyA, tAhiM vijjAhiM jahA namokAre cakkhidiyaudAharaNe jAva pacaterhi ujhiyA tAvasehiM diTThA pucchiyA kaositti 1, tIe kahiyaM, te ya seNiyassa pabayA tAvasA, tehiM amha nattugitti sAraviyA, annayA paDhaviyA sivAe ujjeNIM neUNa diNNA, evaM tIe samaM abhao vasaI, tassa pajjoyassa cattAri rayaNANilohajaMgho lehArao aggibhIruraho'nalagirI hatthi sivA devitti, annayA so lohajaMgho bharuyacchaM visajjio, te lokA ya ciMtenti - esa egadivaseNa ei paMcavIsajoyaNANi, puNo 2 saddAnijAmo, eyaM mAremo, jo aNNo hohiti so gaNiehiM divasehiM ehiti, ecciraMpi kAlaM suhiyA homo tassa saMbalaM padiNNaM, so necchai, tAhe vihIe se davAviyaM, tatthavi se visasaMjoiyA moyagA diNNA, sesagaM saMbalaM hariyaM, so kaivi joyaNANi gaMtuM nadItIre khAmitti jAva sauNo vArei, 1 mArcatAmiti zreNikAyopanItA, ruha ( avarodhAya ), sA yauvanasthAbhayAya dattA, sA vidyAdharca bhayasyeSTA, zeSAbhirmahelAbhirmAtaGgI avalagitA, tAbhirvidyAbhiryathA namaskAre cakSurindriyodAharaNe yAvat pratyantairujjhitA tApasairdRSTA pRSTA-kuto'sIti ?, tathA kathitaM, te ca zreNikasya parvagAstApasAH, sairasmAkaM napteti saMrakSitA, abhyadA prasthApitA rAjayinIM nItvA zivAyai dattA, evaM tayA samamabhayo vasati, tasya pradyotasya catvAri ratnAni - lohajo lekhahArako'gnibhIrU ratho'nalagiristI zivA devIti, anyadA sa lohajo bhRgukacchaM prati visRSTaH, te lokAzca cintayanti evaM ekadivasenAyAti paJcaviMzatiyojanAni, punaH punaH zabdApayiSyAmahe, enaM mArayAmaH, yo'nyo bhaviSyati sa bahubhirdinairAyAsyati, iyacciraM kAlaM sukhino bhaviSyAmaH, tasmai zambalaM pradarza, sa necchati, tadA vidhinA ( vIbhyAM ) tasmai dApitaM, tatrApi viSasaMyuktA modakAstasmai dattAH, zeSaM zambalaM hRtaM sa katicidyojanAni garavA nadItIre khAdAmIti yAvacchakuno vArayati, uttA pahAvio, puNo dUraM gaMtuM pakkhAio, tatthavi vArio taiyaMpi vArio, teNa ciMtiyaM bhaviyavaM kAraNeNaMti pajjoyassa mUlaM gao, niveiyaM rAyakajjaM, taM ca se parikahiyaM, abhao viyakkhaNotti saddAvio, taM ca se parikahiyaM, abhao taM agvAiDaM saMbalaM bhaNai - ettha dabasaMjoeNa diTThIviso sappo sammucchimo jAo, jai ugghADiyaM hotaM to diTThIviseNa sappeNa khAio hoi (nto), to kiM kajjau 1, vaNaniuMje muejjaha, paraMmuho muko, vaNANi daDDhANi, so antomuhutteNa mao, tuTTho rAyA, bhaNio-baMdhaNavimokkhavajjaM varaM varehitti, bhaNai-tubbhaM ceva hatthe acchau, aNNayA'nalagirI viyaTTo na tIrai ghetuM, abhao pucchio, bhaNai - udAyaNo gAyautti, to udAyaNo kahaM baddhotti tassa ya pajjoyassa dhUyA vAsavadattA nAma, sA bahuyAu kalAu sikkhAviyA, gaMdhaSeNa udayaNo pahANo so gheppautti, keNa uvAeNaMti1, so kira jaM hathi pecchai tattha gAyai jAva baMrdhapi na yANai, evaM kAlo vaccara, imeNa jaMtamao hatthI kArAvio, taM sikkhAvei, tassa visayae 1 utthAya pradhAvitaH punadUraM gatvA prakhAditastatrApi vAritaH tRtIyamapi vAritaH, tena cintitaM-bhavitavyaM kAraNeneti prayotasya mUle gato, niveditaM rAjyakArya, taca tasmai parikathitaM, abhayo vicakSaNa iti zabditaH, tacca tasmai parikathitaM, abhayastat mAghrAya zambalaM bhaNati-bhatra dravyasaMyogena dRSTiviSaH sarpaH saMmUcchibho jJAtaH, yathudghATitamabhaviSyattadA dRSTiviSeNa sarpeNa khAdito'bhaviSyat tat kiM kriyatAM 1, vananikule muJcata, parAGmukho muktaH, vanAni dagdhAni, so'ntarmuhUrtena mRtaH, tuSTo rAjA, bhaNitaH bandhanavimokSavaje varaM vRNuSveti bhaNati - yuSmAkameva haste tiSThatu, anyadA'nalagirirvikako na zakyate grahItuM, abhayaH pRSTaH, bhaNatiudAyano gAyadhviti, tat udAyanaH kathaM baddha iti, tasya ca pradyotasya duhitA vAsavadattA nAmnI, sA bahukAH kalAH zikSitA, gAndharveNodAyanaH pradhAnaH sa tAmiti, kenopAyeneti, sa kila yaM hastinaM prekSate tatra gAyati yAvad bandha ( vadha ) mapi na jAnAti, evaM kAlo dhajati, anena yantramayo hakhI kAritaH taM zikSayati, tasya viSaye Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 AvazyakahAribhadrIyA vArija, tassa vaNacareNa kahiyaM, so gao tattha, khaMdhAvAro peratehiM acchai, so gAyai hatthI Thio Dhuko gahio ya Ao, bhaNio-mama dhUyA kANA taM sikkhAvehi mA taM pecchasu mA sA tumaM daTThUNa lajjihiti, tIsevi kahiyaM - uvajjhAo koDhiutti mA dacchihisitti, so ya javANeyaMtario taM sikkhAvei, sA tassa sareNa hIrai koDhiotti na joeti, aNNayA ciMtei - jai pecchAmi, taM ciMtentI aNNahA paDhai, teNa ruTTeNa bhaNiyA-kiM kANe ! viNAsehi ?, sA bhai-koDhiyA ! na yANasi appANayaM, teNa ciMtiyaM jAriso ahaM koDhio tArisA esAvi kANasi, javaNiyA phAliyA, diTThA, avaropparaM saMjogo jAo, navaraM kaMcaNamAlA dAsI jANai ammadhAI ya sA ceva, aNNayA AlANa khaMbhA o'nalagirI phiDio, rAyAe abhao pucchio- udAyaNo nigAyaunti, tAhe udAyaNo bhaNio, so bhaNai - bhaddavarti harithaNi AruhiUNaM ahaM dArigA ya gAyAmo, javaNiyaMtariyANi gANi gIyaMti, hatthI geeNa akkhito gahio, imANivi palAyANi, 1 cAryate, tasmai vanacareH kathitaM sa gatastatra, skandhAvAraH paryamteSu tiSThati sa gAyati issI sthitaH AsanIbhUto gRhItazrAnItama, bhaNito-mama duhitA kANA taf zikSaya mA taM drAkSIH mA sAtha dRSTvA'lajIditi, tasmAyapi kathitaM - upAdhyAyaH kuSThIti mA drAkSIriti, sa ca yajanikAntaritastAM zikSayati, lA tasya svareNAyatIbhUtA kuSThIti na pazyati, abhyadA cintayati-yadi pazyAmi tacintayantI anyathA paThati, sena ruTena bhaNitA kiM kANe! vinAzayasi 1, sA bhaNati-kuSThin ! na jAnAsyAtmAnaM tena cintitaM- yAdRzo'haM kuSThI tADazI eSApi kANeti, yavanikA pATitA dRSTA, parasparaM saMyogo jAtaH, navaraM kAJcanamAlA hAMsI jAnAti, ambadhAtrI ca saiva, anyadA''lAnastambhAdanalagirizchuTitaH rAjJA'bhayaH pRSTaH- udAyano nigIyatAmiti, tadodAyano bhaNitaH, sa bhaNati-bhadravartI hastinImAruhyAhaM dArikA ca gAyAvaH, yavanikAntarite gAnaM gAyataH hastI geyenAkSipto gRhItaH, hame api palAyite, aisa bIo varo, abhaeNa bhASeyaM-esovi tubbhaM ceva pAse acchau, aNNe bhaNati - ujjANiyAgao pajjoo imA dAriyA NimAyA tattha gAvijjihitti, tassa ya jogaMdharAyANo amacco, so ummattagaveseNa paDhai-yadi tAM caiva tAM caitra, tAM caivAssyatalocanAm / na harAmi nRpasyArthe, nAhaM yogaMdharAyaNaH // 1 // soya pajjoeNa diTTho, Thio kAiyaM pavosarijaM, NAyaroya kao pisAutti, sA ya kaMcaNamAlA vibhinnarahassA, vasaMtameMTheNavi cattAri muttaghaDiyAo vilaiyAo ghosavatI vINA, kacchAe bajjhatIe sakkurao nAma maMtIe aMdhalo bhaNai-kakSAyAM badhyamAnAyAM yathA rasati hastinI / yojanAnAM zataM gatvA, prANatyAgaM kariSyati // 1 // tAhe sabajaNasamudao, majjhe udayaNo, bhaNai - eSa prayAti sArthaH kAJcanamAlA vasantakazcaiva / bhadravatI ghoSavatI vAsavadattA udayanazca // 1 // pahAviyA hatthiNI, analagirI jAva saMnajjhai tAva paNavIsaM joyaNANi gayANi saMno, maggalaggo, adUrAgae ghaDiyA bhaggA, jAva taM ussiMghai tAva aNNANivi paMcavIsaM, evaM tiNNivi, 1 eSa dvitIyo varaH, abhayena bhaNitaM - eSo'pi yuSmAkameva pArzve tiSThatu, anye bhaNanti-uccAnikAgataH pradyota iyaM ca dArikA niSNAtA tatra gAsyatIti' tasya ca yogandharAyaNo'mAtyaH, sa ummatakaveSeNa paThati sa ca prayotena dRSTaH, sthitaH kAryikI pradhyuttraSTuM, nAgaraca kutaH pizAca iti sA ca kAJcanamAlA. vibhinarahasyA, vasantameNThenApi catasro mUtraghaTikA vivagitAH, ghoSavatI vINA, kakSAryA badhyamAnAyAM sakurato nAma mantrI (saskorako ravo nAma), mantriNAso bhaNyate, tadA sarvajanasamudayo, madhye udAyano varttate, bhaNati pradhAvitA hastinI analagiriryAvat saMnahyate tAvat paJcaviMzati yojanAnAM gataH naTaH, mArgalagnaH, adUrAgate ghaTikA bhannA, yAvatAmujighrati tAvadanyAnyapi paJcaviMzati, evaM zrIn vArAn, nagaraM ca aigao / aNNayA ujjeNIe aggI uDio, NayaraM Dajjhai, abhao pucchio, so bhaNai - viSasya viSamauSadhaM agneragnireva, tAhe aggIu aNNo aggI kao, tAhe Thio, taio varo, esavi acchau / aNNayA ujjeNIe asivaM uyaM, abhao pucchio bhaNai-abhitariyAe atthANIe devIo vihUsiyAo ejaMtu, jA tumbhe rAyAlaMkAravibhUsie jiNai taM mama kahejjaha, taheva kathaM, rAyA paloeti, sabA heTThAhuttI ThAyaMti, sivAe rAyA jio, kahiyaM tava culamAugAe, bhAi - rAttaM avasaNNA kuMbhava lie avaNiyaM kareu, jaM bhUyaM uTThei tassa muhe kUraM chugbhai, taheva kayaMti, tiyacauke aTTala ya jAhe sA devayA sivArUveNaM vAsai tAhe kUraM chubbhai, bhaNai ya-ahaM sivA gopAlagamAyatti, evaM savANivi nijjiyANi, saMtI jAyA, tattha cauttho varo / tAhe abhao ciMtei kecciraM acchAmo ?, jAmoti, bhaNai - bhaTTAragA ! varA dijaMtu, varehi pattA !, bhaNai-nala giriMmi hatthimi tubbhehiM miNThehiM sivAe ucchaMge nivanno (aggiMsAhaMmi) aggibhIrussa rahassa 1 nagaraM cAtigataH / anyadojayinyAma nirutthitaH, nagaraM dAte, abhayaH pRSTaH, sa bhaNati tadA'gneranyo'gniH kRtastadA sthitaH, tRtIyo varaH eSo'pi tiSThatu / anyadojjayinyAmazivamutthitaM abhayaH pRSTo bhaNati - abhyantarikAyAmAsthAnyA devyo vibhUSitA AyAntu yA yuSmAn rAjAlaGkAravibhUSitAn jayati mahyaM kathayata, saMthaiva kRtaM rAjA pralokayati, sarvA adhastAt tiSThanti (hImA dRzyante ), zivayA rAjA jitaH kathitaM tava laghumAtrA, bhaNati - rAtrAvayaakSAH kumbhava likayA'cainikAM kurvantu, yo bhUta uttiSTati tasya mukhe kUraM kSipyate, tathaiva kRtamiti, trike catuSke'TTAlake ca yadA sA devatA zivArUpeNa raTati cadA kUraH kSipyate, bhaNati ca-ahaM zivA gopAlakamAteti, evaM sarve'pi nirjitAH, zAntirjAtA, tatra caturtho varaH / tadA'bhayazcintayati kiyazciraM tiSThAmaH 1, nAma iti, maNati bhaTTArakAH varAn vadatu, vRNuSva putra !, bhaNati-analagirau hastini yuSmAsu meNTheSu zivAyA utsaGge niSaNNo'gniM pravizAmi, abhibhIrurathasya For Private Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 Avazyaka hAribhadrIyA three fari atra, tattha pavisAmi, rAyA visanno, tuTTho sakAreuM visajio, tAhe abhao bhaNai - ahaM tu bhehiM chaleNaM ANio, tumbhe divasao AicaM dIviyaM kAUNa raDataM NayaramajjheNa jai na harAmi to agi atImitti, taM bhajjaM gahAya gao, kiMci kAlaM rAyagihe acchittA do gaNiyAdAriyAo appaDirUvAo gahAya vANiyagaveseNa ujjefe rAya maggogADhaM AvAriM gevhai, aNNayA diTThAu pajjoeNa, tAhiM visavilAsAhiM diTThIhiM nijjhAio aMjalI ya se kayA, aio niyagabhavaNaM, dUrtI peser3a, tAhiM parikuviyAhiM dhADiyA, bhaNai-rAyA Na hohitti, bIyadivase saNiyagaM ArusiyAu, taiyadivase bhaNiyA-sattame divase devakule amha devajaNNago tattha viraho, iyarahA bhAyA rakkhai, teNa ya sarisago maNUso pajjoutti nAma kAUNa ummattao kao, bhaNai-mama esa bhAyA sAratremi NaM, kiM karemi 1 eriso bhAiho, so ruTTho ruTTho nAsara, puNo hakaviUNa raDato puNo 2 ANijjai uTTheha re amugA amugA ahaM pajjoo hIrAmitti, 1 dArubhivitikA kriyatAM tatra pravizAmi rAjA viSaNNaH, tuSTaH satkRtya visRSTaH, tadA'bhayo bhaNati - ahaM yuSmAbhizchalenAmItaH, yuSmAn divasa AdityaM dIpikAM kRtvA raTataM nagaramadhyena harAmi na yadi tadA'mi pravizAmIti, tAM bhAryA gRhItvA gataH kaJcitkAlaM rAjagRhe sthitvA dve gaNikAdArike pratirUpe gRhItvA vaNigveSeNojjayinyAM rAjamArgAvagADhamAspadaM gRhNAti, anyadA he prathosena, tAmyAM viSavilAsAbhirdRSTibhirnidhyAtaH aJjalima tasmai kRtaH, atigato nimabhavanaM, dUrtI precate, tAbhyAM parikupitAbhyAM ghATitA, bhaNati - rAjA na bhavatIti dvitIyadivase zanairAruTe, tRtIyadivase bhaNitA-saptame divase devakule'smAkaM devayajJastatra virahaH, itarathA bhrAtA rakSati, tena ca sadRzo manuSyaH pradyota iti nAma kRtvonmattaH kRtaH, bhaNati-mamaiSa bhrAtA rakSAmi enaM, kiM karomi bhrAtRha IzaH, sa ruSTo ruSTo nazyati punaH hakArathitvA raTan punaH 2 bhAnIyate utiSThata re amukAH ! 2 ahaM prayoto hiye iti, terNa sattame divase dUtI pesiyA eu ekalautti bhaNio Agao, gavakkhae vilaggo, maNussehiM paDibaddho palaMkeNa samaM, hIrai divasao NayaramajjheNa, vihIkaraNamUleNa pucchijjai, bhaNai-vijjagharaM Nejjai, aggao AsarahehiM ukkhitto pAtrio rAyagiha, seNiyassa kahiyaM, asiM achittA Agao, abhaeNa vArio, kiM kajjau 1, sakkAritA visajjio, pII jAyA paropparaM, evaM tAva abhayassa udvANapariyAvaNiyA, tassa seNiyassa celaNA devI, tIse uTThANapAriyAvaNiyA kahijjai, tattha rAyagihe paseNaisaMtio nAganAmA rahio, tassa sulasA bhajjA, so aputtao iMdakkhaMdAdI NamaMsai, sA sAviyA neccha, annaM pariNehi, so bhaNai-tava putto teNa kajjaM, teNa vejjovaeseNa tihiM sayasahassehiM tiSNi telakulavA pakkA, sakAlae saMlAbo- erisA sulasA sAviyatti, devo Agao sAhU, tajjAtiyarUtreNa nisIhiyA kayA, udvittA baMdara, bhaNai - kimAgamaNaM tujhaM ?, sayasahassapAyatelaM taM dehi, vejjeNa uvaihaM, demitti atigayA, uttAraMtIe bhinaM, 1 tena saptame divase dUtI prepitA, ekAkI AyAtviti bhaNita lAgataH, gavAkSe virUdmaH, manuSyaiH pratibaddhaH patyanena samaM, hriyate divase nagaramadhyena, vIthikaraNamUlena pRcchayate, bhaNati - vaidyagRhaM nIyate, agrato'zvarathairutkSiptaH prApito rAjagRha, zreNikAya kathitaM, asimAkRSyAgataH, abhayena vAritaH, kiM kriyaat ?, sarakArathitvA visRSTaH, prItirjAtA parasparaM evaM tAvat abhayasyotthAnaparyApaNikA, tasya zreNikasya cihnaNAdevI, tasyA utthAnaparyApanikA kathyate, tatra rAjagRhe prasenajitsasko nAganAmA rathikaH, tasya bhAryA sulasA, so'putra indraskandAdIn namasyati sA zrAvikA necchati, anyAM pariNaya, sa bhaNatitava putrastena kArya, tena vaidyopadezena tribhiH zatasahastraistrayaH tailakulavAH pakkA, ekadA zatrAlaye saMlApaH - IdRzI sulasA zrAviketi, deva AgataH sAdhuH, - jJAtIyarUpeNa naipedhikI kRtA, utthAya vandate, bhaNati - kimarthamAgamanaM yuSmAkaM 1, zatasahasrapA katailaM tadehi, vaidyenopadiSTaM, dadAmItyatigatA, avatArayantyA bhi annapakkaM gahAya niggayA, taMpi bhiNNaM, taiyaMpi bhiNNaM, tuTTho ya sAhai, jahAvihiM battIsaMguliyAu dei, kameNa khAhi, battIsaM puttA hohinti, jayA ya te kiMci paoyaNaM tAhe saMbharijjAsi ehAmitti, tAe ciMtiyaM-kezciraM bAlarUvANaM asuiyaM mallessAmi, eyAhiM sabAhiMvi ego putto hujjA, khaiyAo, tao AhUyA battIsaM, poTTaM vahui, addhitIya kA ThiyA, devo Agao, pucchara, sAhai- sabAo khaiyAo, so bhaNai-duhu te kayaM, egAuyA hohiMti, deveNa uvasAmiyaM u asAyaM kAleNaM battIsaM puttA jAyA, seNiyassa sarisabayAM vahU'ti, te'virahiyA jAyA, devadinnatti vikkhAyA / io ya vesAlio ceDao hehayakulasaMbhUo tassa devINaM annamannANaM satta dhUyAo, taMjahA- pabhAvaI paumAvaI miyAvaI sivA jehA sujeA velaNatti so ceDao sAvao paravivAhakAraNassa paJcavakkhAyaM (ti) dhUyAo kassai na dei, tAo mAdimissaggAhiM rAyANiM pucchittA annesiM icchiyANaM sarisayANaM dei, pabhAvatI vIIbhae Nayare udAyaNassa diNNA paramAvaI 1 anyapakaM gRhItvA nirgatA, tadapi minaM tRtIyamapi bhinaM, tuSTazva kathayati, yathAvidhi dvAtriMzadvaTikA dadAti, krameNa khAdayeH, dvAtriMzat putrA bhavidhyatIti yadA ca te kiJcit prayojanaM tadA saMsmareH AyAsyAmIti, tayA cintitaM-kiyacciraM bAlarUpANAmazuci mardayiSyAmi etAbhiH sarvAbhirapi ekaH putro bhavatu, khAditAH, tata utpanA dvAtriMzat, udaraM vardhate, aSTatyA kAyotsarge sthitA, deva bhagataH, pRSThati, kathayati, sarvAH khAditAH, sa bhaNati duSTaM tvayA kRtaM, ekAyuSkA bhaviSyanti, devenopazamitaM svasAtaM, kAlena dvAtriMzat putrAH jAtAH, zreNikasya sahagdhaya so vardhante, te'virahitA jAtAH, devadattA iti vikhyAtAH, itaca vaizAlikoTako haihaya kulasaMbhUto tasya devInAmanyAnyAsAM sapta duhitaraH, tadyathA- prabhAvatI padmAvatI mRgAvatI zivA jyeSThA sujyeSThA belaNeti, sa peTakaH zrAvakaH paravIvAhakaraNasya pratyAkhyAtamiti duhituH kasmaicit na dadAti, tA mAtRmizrakAdibhiH rAjAnaM pRSTvA'nyebhya iSTebhyaH sadRzebhyo dIyante, prabhAvatI vItabhaye udAyanAya dattA padmAvatI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 AvazyakahAribhadvIyA caMpA dahitrAyaNassa miyAvaI kosaMbIe sayANiyassa sivA uNIe pajjoyassa jeTTA kuMDaggAme vaddhamANasAmiNo jehassa divajraNassa diNNA, sujeTThA celaNA ya kaNNayAo acchaMti, taM aMteuraM parivAyagA aigayA sasamayaM tAsiM kahei, sujeDAe niSpigpasiNavAgaraNA kayA muhamakaDiyAhiM nicchUDhA paosamAvaNNA niggayA, amariseNa sujeArUvaM cittaphalahe kAUNa seNigharamAgayA, diTThA seNieNa, pucchiyA, kahiyaM, adhitiM karei, dUo vimajjio varago, taM bhaNai ceDagofeet vAhiyakule demitti paDisiddho, ghoratarA adhitI jAyA, abhayAgamo jahA NAe, pucchie kahiyaM -acchaha vIsatthA, ANemitti, atigao niyayabhavaNaM uvAyaM ciMteMto vANiyarUvaM karei, sarabheyavaNNabheyAu kAUNa vesAliM gao, kaNNaMteurasamI AvaNaM girahai, cittapaDae seNiyassa rUvaM lihai, jAhe tAo kaNNaMteuravAsIo kejjagassa ei tAhe subahu dei, tAovi ya dANamANasaMgahiyAo karei, pucchaMti - kimeyaM cittapaTTae ?, bhaNai - seNio amha sAmI, kiM erisaM tassa 1 campAya dadhivAhanAya mRgAvatI kauzAmbyAM zatAnIkAya zivojjayinyAM prayotAya jyeSThA kuNDagrAme vardhamAnasvAmino jyeSThasya nandivardhanasya dattA, sujyeSThA cehaNA ca kanye tiSThataH, tadantaHpuraM pravAjikA'tigatA svasamayaM tAbhyAM kathayati, sujyeSTayA nispRSTaprabhavyAkaraNA kRtA mukhamarkaTikAbhirniSkAzitA madveSamApanA nirgatA, amarSeNa sujyeSThA rUpaM citraphalake kRtvA zreNikagRhamAgatA, dRSTA zreNikena pRSTA, kathitaM, aSTatiM karoti, dUto visRSTo gharakaH, taM bhaNati ceTakaH - kathamahaM vAhikakulAya dadAmIti pratiSiddhaH, ghoratarA'STatiH jAtA, abhayAgamo yathA jJAte, pRSTe kathitaM tiSThata vizvastAH AnayAmIti atigata nijabhavanaM, upAyaM cintayan vaNibhUpaM karoti, svarabhedavarNabhedI kRtvA vizAlAM gataH, kanyA'ntaHpurasamIpe ApaNaM gRhNAti, citrapaTake zreNikasya rUpaM likhati, yadA tA antaHpuravAsinyaH krayyAyAyAnti tadA subahu dadAti tA apica dAnamAnasaMgRhItAH karoti, pRcchanti- kimetat citrapaTTake ?, bhaNati-zreNiko'smAkaM svAmI, kimIdRzaM tasya rUvaM ?, abhao bhaNai - ko samatyo tassa rUvaM kAuM ?, jaM vA taM vA lihiyaM, dAsaceDIhiM kaNNaMteure kahiyaM, tAo bhaNiyAo-ANeha tAva taM paTTagaM, dAsIhi maggio na dei, mA majjha sAmie avannaM kAhihi, bahuyAhi jApaNiyAhiM diNNo, pacchaNNaM pavesio, diTTho sujeTThAe, dAsIo vibhiNNarahassAo kayAo, so vANiyao bhaNio-kahaM seNio bhattA bhavijara 1, so bhaNai - jai evaM to ihaM ceva seNiyaM ANemi, ANio seNio, pacchannA suraMgA khayA, jAva kaNNaMteuraM, sujeThThA calaNaM Apucchara-jAmi seNieNa samaMti, dovi pahAviyAo, jAva sujeTThA AbharaNANaM gayA tAva maNussA surugAe unbuDA celaNaM gahAya gayA, sujeDAe ArADI mukkA, ceDago saMnaddho, vIraMgao rahio bhaNai - bhaTTAragA ! mA tumbhe vacceha, ahaM ANemitti niggao, pacchao laggai, tattha darIe ego rahamaggo, tattha te battIsaMpi sulasAputA ThitA, te vIraMgaeNa ekkeNa sareNa mAriyA, jAva so te rahe osArei tAva seNio palAo, sovi niyatto, seNio sujeThaM saMlavara, 1 rUpaM 1, abhayo bhaNati kaH samarthastasya rUpaM kartuM 1, madvA tadvA likhitaM, dAsaceTIbhiH kanyA'ntaHpure kathitaM, tA bhaNitAH Anayata tAvat taM paha dAsIbhirmArgito na dadAti mA mama svAmino'vajJAM kArSIt, bahukAbhiryAcanAbhirdazaH pracchannaM pravezitaH, dRSTaH sujyeSThayA, dAsyo vibhinnarahasyAH kRtAH, sa after bhaNitaH kathaM zreNiko bharttA bhavet ?, sa bhaNati yadyevaM tadeva zreNikamAnayAmi, AnItaH zreNikaH, pracchannA suraGgA khAtA yAvatkanyA'ntaHpuraM, sujyeSThA velaNAmApRcchati yAmi zreNikena samamiti, dve api pradhAvite, yAvat sujyeSThA nAbharaNebhyo gatA sAvat manuSyAH suraGgAryA tathAtANAM gRhItvA gatAH, sujyeSThA'rATirmuktA, ceTakaH sannaddhaH, vIrAGgado rathiko bhaNati bhahArakA ! mA yUyaM majiSTa, ahamAnayAmIti nirgataH, pRSThato lagati, tatra daryAmeko rathamArgaH, tatra te dvAtriMzadapi sulasAputrAH sthitAH, te vIrAGgadenaikena zareNa mAritAH, sa yAvattAn sthAn apasArayati tAvat zreNikaH palAyitaH, so'pi nivRttaH zreNikaH sujyeSThAM saMlapati, sA bhAi- ahaM celaNA, seNio bhaNai-sujeturiyA tumaM ceva, seNiyassa harisovi visAovi visAo rahiyamAraNeNa hariso cehaNAlaMbheNa, celaNAevi hariso tassa rUveNaM visAdo bhagiNIrvacaNeNa, sujidvAvi ghiratthu kAmabhogANaMti pavatiyA, celaNAeva putto jAo koNio nAma, tassa kA uppattI 1, evaM paJcaMtaNayaraM, tattha jiyasatturaNNo puso sumaMgalo, amaJcaputta seNagotti poTTio, so hasijjai, pANie uccolaehiM mArijjai so dukkhAvijjai sumaMgaleNa, so teNa niSeeNa bAlatavastI pabaio, sumaMgalovi rAyA jAo, aNNayA so teNa ogAseNa voleMto pecchai taM bAlatavarsisa, raNNA pucchiyaM ko esati ?, logo bhaNai esa erisaM tavaM kareti, rAyAe aNukaMpA jAyA, purbi dukkhAviyago, nirmatio, mama ghare pArehitti, mAsakkhamaNe puNNe gao, rAyA paDilaggo na diNNaM dArapAlehiM dAraM, puNovi uTThiyaM paviDo, saMbhario, puNo gao nimaMtei, Agao, puNovi paDilaggo rAyA, puNovi udviyaM paviDo, puNovi nimaMtei taiyaM, so taiyAe 1 sA bhaNati - ahaM cellaNA, zreNiko bhaNati sujyeSThAyAsvaritA tvameva, zreNikasya harSo'pi viSAdo'pi, viSAdo rathikamAraNena harSolaNAlAbhena, celagAyA api harSastasya rUpeNa viSAdo bhaginIvaJcanena, sujyeSThApi dhigastu kAmabhogAniti prAjitA cellaNAyA api putro jAtaH koNikanAmA, tasya kotpattiH / ekaM pratyantanagaraM, tatra jitazatrurAjasya putraH sumaGgalaH, amAtyaputraH sainaka iti mahodaraH, sa hasyate, pANibhyAM ucculukairmAryate sa duHkhyate sumaGgalena, sa tena nirvedena bAlatapasvI prabrajitaH sumaGgalo'pi rAjA jAtaH, anyadA sa tenAvakAzena byativrajan pazyati taM bAlatapakhinaM rAjJA pRSTaM ka eSa iti 1, choko bhaNati - eSa zaM tapaH karoti, rAzo'nukampA jAtA, pUrve duHkhito, nimantritaH mama gRhe pArayeti, mAsakSapaNe pUrNe gataH, rAjA pratilagnaH (glAno jAtaH ), na dattaM dvArapAkaidvAraM, punarapyutthitaM ( pyuTrika) praviSTaH, saMsmRtaH, punargato nimantrayati, AgataH punarapi pratibhagno rAjA, punarapyuTrika praviSTA, punarapi nimantrayati tRtIyavAraM sa tRtIyabAre For Private Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bhAvazyakahAribhadrIyA Agao duvArapAlehiM piTio, jaivArA ei taivArA rAyA paDilaggai, so niggao, aha adhitIe niggao pabaDao eDaNA dharisio, niyANaM kareDa-eyassa vahAe uvavajjAmitti, kAlagao. appir3io jAo, so'vi rAyA tAvasabhatto tAvaso pabaio sovi vANamaMtaro jAo, puSiM rAyA seNio jAo, kuMDIsamaNo koNio, jaM ceva cellaNAe podde uvavaNNo taM caiva ciMtei-kahaM rAyANaM akkhIhi na pekkhajjA, tIe ciMtiyaM-eyassa ganbhassa dosoti gambhaM, sADaNehivi na paDai, DohalakAle dohalo, kiha ?, seNiyassa udaravalimasANi khAyajA, apUrate parihAyai, na ya akkhAi, NibbaMdhe savahasAviyAe kahiyaM, tao abhayassa kahiyaM, sasagacaMmeNa samaM maMsaM kappettA palIe uvari dinnaM, tIse oloyaNagayAe picchamANIe dijai, rAyA aliyapamucchiyANi karei, cellaNA jAhe seNiya ciMtei tAhe addhitIya upajai, jAhe gambha ciMtei tAhe kahaM sarva khAejatti ?, evaM viNIo dohalo, NavahiM mAsehiM dArago jAo, raNNo NiveiyaM, tuTTho, dAsIe chaDDAvio asogavaNiyAe, kahiyaM mAgato dvArapAlaiH pihitaH, yativArA AyAti tativArA rAjA pratibhajyate, sa nirgataH, asyAtyA nirgataH pravrajita etena dharpitaH, nidAnaM karotietasya vadhAyopapace iti, kAlagataH, alparciko vyantaro jAtaH, so'pi rAjA tApasabhaktaH, tApasaH pravrajitaH so'pi vyantaro jAtaH, pUrva rAjA zreNiko jAtaH, kuNDIzramaNaH koNikaH, yadeva cellaNAyA udare utpamastadeva cintayati-kathaM rAjAnamakSibhyAM na prekSeya, tayA cintitaM-etasya garbhasya doSa iti gauM, zAtanairapi na patati, dohadakAle dohavaH, kathaM ', zreNikasyodaravalimAMsAni khAdeyaM, apUryamANe parihIyate, na cAkhyAti, nirbandhe zapathazApitayA kathitaM, tato'bhayAya kathitaM, zazakacarmaNA samaM mAMsaM kalpayitvA valyA upari dattaM, tasyAyavalokanagatAyai prekSamANAyai dIyate, rAjA alIkapramUrcchanAni karoti, ghechaNA yadA zreNikaM cintayati tadA'tihatpacate, yadA garbha cintayati yadA kayaM sarva khAdeyamiti, evaM vyapanIto daurhadaH, nabasu mAseSu dArako jAtaH, rAje niveditaM, tuSTaH, dAsyA tyAjito'zokavanikAyo, kathita 'seNiyassa, Agao, aMbADiyA, kiM se paDhamaputto ujjhiotti ?, gao asogavaNicaM, teNaM so ujjIvio, asogacaMdo se nAmaM kayaM, tatthavi kukkuDipichaeNaM koNaMgulI'hividdhA, sukumAliyA sA na pauNai, kUNiyA jAyA, tAhe se dAraehi nAma kayaM kaNiotti, jAhe ya taM aMguliM pUi galaMti seNio muhe karei tAhe ThAti, iyarahA rovai, so ya saMvaDDai, io ya aNNe do puttA cellaNAe jAyA-halo vihallo ya, aNNe seNiyassa bahave puttA aNNAsiM devINaM, NiyAkhaMdhAvAro jAo, tAhe cellaNA koNiyassa gulamoyae pesei halavihallANaM khaMDakae, teNa vereNa koNio ciMtaiee seNio mama deitti paosaM vahai, aNNayA koNiyassa aTThahiM rAyakannAhiM samaM vivAho jAo, jAva uppiM pAsA. yavaragao viharai, esA koNiyassa uppattI parikahiyA / seNiyassa kira raNNo jAvatiya rajassa mollaM tAvatiyaM devadinnassa hArassa seyaNagassa gaMdhahatthissa, eesiM uThANaM parikaheyavaM, hArassa kA uppattI-kosaMbIe NayarI dhijjAiNI zreNikAya, bhAgataH, upAlabdhA, kiM tayA prathamaputra ujjhita iti?, gato'zokavaniko, tena sa ujjIvitaH, azokacandrastasya nAma kRtaM, tatrApi kukkuTapicchena koNe'gulirabhividdhA, sukumAlikA sA na praguNIbhavati, vakrA jAtA, tadA tasya dArakai ma kRtaM kUNika iti, yadA ca tasyA aGgulyAH pUtiH sravati zreNiko mukhe karoti tadA uparatarudito bhavati, itarathA roditi, sa ca saMvardhate, itazcAnyau dvau putrI ceSTaNAyA jAtI, halo vihallaca, anye zreNikasya bahavaH putrA bhanyAsAM devInA, yadA ca kisa ucAnikAskandhAvAro jAtastadA celaNA koNikAya guDamodakAn preSate hallavihallAyo khaNDAkRtAn , tena vaireNa koNikazrintayati, etAn zreNiko mahyaM dadAtIti pradveSaM vahati, anpadA koNikasyASTabhiH rAjakanyAbhiH samaM vivAho jAtaH, yAvat upari prAsAdavarasya gato viharati, eSA koNikasyotpattiH parikathitA / zreNikasya kila yAvat rAjyasya mUlyaM tAvat devadattassa hArasya secanakasya gandhahastinaH, etayorutthAnaM parikathayitavyaM, hArasya kotpattiH kozAmyAM vigjAtIyA gudhiNI paI bhaNai-ghayamola viDhavehi, kaM maggAmi !, bhaNai-rAyANaM pupphehi olaggAhi, na ya vArijihisi, so ya ulaggio pupphaphalAdIhiM, evaM kAlo vaccai, pajjoo ya kosaMbiM Agacchai, so ya sayANio tassa bhaeNa jauNAe dAhiNaM kUlaM uThavittA uttarakUlaM ei, so ya pajjoo na tarai jauNaM uttari, kosaMbIe dakkhiNapAse khaMdhAvAraM nivesittA ciTThai, tA bei-je ya tassa taNahArigAI tesiM vAyassio gahiyao kannanAsAdi chiMdai sayANi ya maNussA evaM parikhINA, egAe rattIe palAo, taM ca teNa pupphapuDiyAgaeNa dilu, raNNo ya niveiyaM, rAyA tuhro bhaNai-kiM demi !, bhaNati-baMbhaNi pucchAmi, pucchittA bhaNai-aggAsaNe kUraM maggAhitti, evaM so jemei divase 2 dINAraM dei dakkhiNaM, evaM te kumArAmaccA ciMteMti-esa raNNo aggAsaNio NamANaggihIo kIrautti te dINArA deMti, khaddhAdANio jAo, puttAvi se jAyA, so taM bahuyaM jemeyacaM, na tIrai, tAhe dakkhiNAlobheNa vameuM 2 jimio, pacchA se koDho gurvI pati bhaNati-ghRtamUlyamupArjaya, ke mArgayAmi , bhaNati-rAjAnamavalaga puSpaiH, na ca vAryase, sa cAvalAnaH puSpaphalAdibhiH, evaM kAlo brajati, pradyotana kauzAmbImAgacchati, sa ca zatAnIkastasya bhayena yamunAyA dakSiNaM kUlaM utthApyottarakUlaM gacchati, sa ca pradyoto na tarati yamunAmuttarItuM, kauzAmyA dakSiNapAbeM skandhAvAra nivezya tiSThati, tadA pravIti-ye ca tasya tRNahArakAdayasteSAM vAgAzrito gRhItaH karNanAsAdi chinatti zatAni ca manuSyANAM evaM parikSINAni, ekasyA rAtrI palAyitaH, taba tena puSpapuTikAgatena Ta, rAze ca niveditaM, rAjA tuSTo bhaNati-kiM dadAmi , bhaNati-prAmaNI pRcchAmi, pRSTvA maNati-agrAsanena saha kUrai mAyeti, evaM sa jemati divase 2 dadAti dInAra dakSiNAM, evaM te kumArAmAtyAzcintayanti-eSa rAjJo'prAsaniko dAnamAnagRhItaH kriyatAmiti dInArAn vadati, bahudAnIyo jAtaH, putrA api tasya jAtAH, sa tat bahukaM jemitavyaM, na zakyate, sadA dakSiNAlobhena vAntavA 2 jimitaH, pazcAttasya kuSTha Jain Education Interational www.jainelibrary.prg Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 bhAvazyakahAribhadrIyA jAo, abhigrastastena, tAhe kumArAmaccA bhaNaMti-putte ! visajeha, tAhe se puttA jemei, tANavi taheva, saMtatI kAlaMtareNa piuNA lajiumAraddhA, pacchime se nilao kao, tAovi se suNhAo na tahA vaTTiumAraddhAo, puttAtri nADhAyaMti, teNa ciMtiyaM-eyANi mama dareNa vahiyANi mama ceva nADhAyaMti, tahA karemi jaheyANivi ghasaNaM pAviti, annayA teNa puttA sahAviyA, bhnni-puttaa| kiM mama jIvieNaM, amha kulaparaMparAgao pasuvaho taM karemi. to aNasaNaM kAhAmi. tehiM se kAlagao chagalao diNNo, so teNa appagaM ulihAvei, ulloliyAo ya khavAvei, jAhe nAyaM sugahio esa koDheNaMti tAhe lomANi uppADei phusitti enti, tAhe mArettA bhaNai-tubbhehiM theva esa khAeyabo, tehiM khaio, koDheNa gahiyANi, sovi uhettA naho, egattha aDavIe pabayadarIe NANAvihANaM rukkhANaM tayApattaphalANi paDatANi tiphalA ya paDiyA, so sAraeNa uNheNa kakko jAo, taM niviNNo piyai, teNaM porTa bhiNNaM, sohie sajjo jAo, Agao sagiha, 3 jAtaM, tadA kumArAmAtyA bhaNanti-putrAn visRja, tadA tasya putrA jemanti, teSAmapi tathaiva, saMtatiH kAlAntare piturlajitumArabdhA, pazvime sasya nilayaH kRtaH, tA api tasya snuSA na tathA vartitumArabdhAH, putrA api nAdriyante, tena cintitaM-ete mama dravyeNa vRddhAmAmeva nAdriyante, tathA karomi yathaite'pi vyasanaM prApta vanti, bhanyadA tena putrAH zabditAH, bhaNati-putrAH! mama kiM jIvitena ?, asmAkaM kulaparamparAgataH pazuvadhaH taM karomi, sato'nazanaM kariSyAmi, taistasmai kRSNazchagalo dattaH, sa tenAtmIya ( tanuM) cumbayati, malaguTikAzca khAdayati, yadA jJAtaM sugRhIta eSa kuSTheneti tadA romANyutpATayati jhaTityAyAnti, tadA mArayiravA bhaNati-yuSmAbhirevaiSa khAditavyaH, taiH khAditaH, kuSThena gRhItAH, so'pyusthAya naSTaH, ekatra aTavyA parvatadayoM mAnAvidhAnAM vRkSANAM svapannaphalAni patanti triphalA ca patitA, sa zAradena uSNena kalko jAtaH, tato nirvigNastaM pibati, tenodaraM bhinnaM, zuddhau sajjo jAtaH, bhAgataH svagRhaM, jaNo bhaNai-kiha te naI, bhaNai-devehi me nAsiyaM, tANi pecchai-saDasaDiMtANi, kiha to tubbhevi mama khiMsaha ?, tAhe tANi bhaNaMti-kiM tume pAviyANi ?, bhaNai-bAdaMti, so jaNeNa khiMsio, tAhe naho gao rAyagihaM dAravAlieNa samaM dAre vasai, tattha bArajakkhaNIe so maruo bhuMjai, aNNayA bahU uMDerayA khaiyA, sAmissa samosaraNaM, so bAravAlio taM ThavettA bhagavao vaMdao ei, so bAraM na chaDDei, tisAio mao vAvIe maMDukko jAo, puvabhavaM saMbharai, uttiNNo vAvIe pahAiosAmivaMdao, seNioyanIti,tatthegeNa bAravAliokisoraNa akaMtomaodevo jAo,sako seNiyaM pasaMsaha, so samosaraNe seNiyassa mUle koDhiyarUveNaM niviTTho taM cirikA phoDittA siMcai, tattha sAmiNA chiyaM, bhaNai-mara, seNiyaM jIva, abhayaM jIva vA mara vA, kAlasoriyaM mA mara mA jIva, seNio kuvio bhaTTArao mara bhaNio, maNussA saNiyA, uDie samosaraNe paloio, na tIrai NA devotti, gao gharaM, biiyadivase pae Agao, pucchai-so kotti, 1 jano bhaNati-kathaM tava naSTa, bhaNati-devameM nAzitaM, te pazyanti-zaTitazaTitAni (pUtIni svAbhAni), kathaM tat yUyamapi mA nindatI, tadA te bhaNanti-kiM svayA prApitAH ?, bhaNati-bADhamiti, sa janena nirbhasitaH, tadA naSTo gato rAjagRhaM dvArapAlakena samaM dvAre vasati, tatra dvArapakSAvAse samaruko bhute, anyadA bahavo vaTakA bhuktAH, svAminaH samavasaraNaM, sa dvArapAlastaM sthApayitvA bhagavadvandako gataH, sa dvAraM na syajati, tRSArdito mRto vAyA maNDUko jAtaH, pUrvabhavaM smarati, avatIrNo vApyAH pradhAvitaH svAmivandakaH, zreNikazca nirgacchati, dvArapAlaH tatraikena kizoreNAkrAnto mRto devo jAtaH, zakraH zreNika prazaMsati, sa samavasaraNe zreNikasya mUle (antike ) kuSTirUpeNa niviSTaH taM sphoTakAn sphoTayitvA siJcati, tatra svAminA kSutaM, bhaNati-mriyasva, zreNika jIva, abhayaM jIva vA mriyasva vA, kAlazaukarikaM mA mriyasva mA jIva, zreNikaH kupitaH bhaTTArakaM (prati)mriyasveti bhaNitaM, manuSyAH saMjJitAH, asthite samavasaraNe pralokitaH, na zakyate jJAtuM deva iti, gato gRhaM, dvitIyadivase prage AgataH, pRcchati-sa ka iti, tao seDugavattaMtaM sAmI kahei, jAva devo jAo, tA tunbhehiM chIe kiM evaM bhaNai 1, bhagavaM mama bhaNai-kiM saMsAre acchaha nivANaM gaccheti, tumaM puNa jAva jIvasi tAva suhaM mao narayaM jAhisitti, abhao ihavi ceiyasAhupUyAe puNNa samajiNai mao devalogaM jAhiti, kAlo jai jIvai divase 2 paMca mahisasayAI vAvAei mao narae gacchai, rAyA bhaNai-ahaM tubbhehiM nAhehiM kIsa narayaM jAmi ? keNa uvAeNa vA na gacchejjA ?, sAmI bhaNai-jai kavilaM mAhaNiM bhikkhaM dAvesi kAlasUriyaM sUrNa moesi to na gacchasi narayaM, vImaMsiyANi sabappagAreNa necchaMti, soya kira abhavasiddhIo kAlo, dhijjAiyANiyA kavilA na paDivajjai jiNavayaNaM, seNieNa dhijjAiNI bhaNiyA sAmeNa-sAhU vaMdAhi, sA necchA, mAremi te, tahAvi necchai, kAlovi necchaitti, bhaNai-mama guNeNa ettio jaNo suhio nagaraM ca, ettha ko doso ?, tassa putto pAlago nAma so abhaeNa uvasAmio, kAlo mariumAraddho, tassa paMcamahisagasayaghAtehiM se UNaM ahe sattamayA tataH seTukavRttAntaM svAmI kathayati, yAvaddevo jAtaH, tarhi yuSmAbhiH kSute kimevaM bhaNati !, Ara bhagavAn mA bhaNati-ki saMsAre tiSThata nirvANaM gacchateti, tvaM punaryAvajjIvasi tAvatsukhito mRto narakaM yAsyasIti, abhaya ihApi caityasAdhupUjavA puNyaM samupArjayati mRto devalokaM yAsyati, kAliko yadi jIvet divase 2 mahiSapaJcazatIM vyApAdayati mRto narakaM gamiSyati, rAjA bhaNati-AI duSmAsu nAthe kaI nAka mamiyAmi, kena vopAyena na gaccheyaM, svAmI bhaNati-yadi kapilA brAhmaNI bhikSA dApayasi kAlazaukarikAt sUnAM mocayasi tadAna macchasi marakaM, prazApitau sarvaprakAreNa necchataH, sa kilAbhavya siddhikaH kAlikaH, dhigjAtIyA kapilA na pratipadyate jinavaJcanaM, zreNikena dhigjAtIyA maNitA sAnA-sAdhUna vandasva, sA necchati,mArayAmi tvAM, tathApi ma pratipadyate, kAliko'pi necchatIti, bhaNati-mama guNeneyAn janaH sukhI nagara ca, mana ko doSaH, tasya putraH pAlako nAmAbhayena sa upazamitaH, kAliko martumArabdhaH, tasya mahipapaJcazatyA ghAtenAthonamadhaH saptamI ............................... ... Jain Education Interational Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 Avazyaka hAribhadrIyA pAuggaM, aNNayA mahisasyANi paMca putteNa se palAviyANi, teNa vibhaMgeNa diTThANi mAriyANi ya, solasa ya rogAyaMkA pAunbhUyA vivarIyA iMdiyatthA jAyA jaM duggaMdhaM taM sugaMdhaM mannai, putteNa ya se abhayassa kahiyaM, tAhe caMdaNiudagaM dijjai, bhaNai - aho miTTha vidveNa Alippai pUimaMsaM AhAro, evaM kisiUNa mao ahe sattamaM gao, tAhe sayaNeNa putto se Thavijjai so neccha, mA naragaM jAissAmitti so necchai, tAI bhAMti -amhe vigiMcissAmo tumaM navaraM eka mArehi sesae sa pariyaNo mArehiti, itthIe mahisao biie kuhADo ya rattacaMdaNeNaM rattakaNavIrohiM, dovi DaMDIyA mA teNa kuhADaeNa appA hao paDio vilavai, sayaNaM bhaNai evaM dukkhaM avaNeha, bhaNaMtI-na tIraMti, to kahaM bhaNaha-amhe vigiMcAmotti ?, evaM pasaMgeNa bhaNiyaM, teNa deveNaM seNiyassa tuTTheNa aTThArasatraMko hAro diNNo doNNi ya akkhaliyabaTTA diNNA, so hAro celaore diort pitta kAuM, baTTA naMdAe, tAe ruTThAe kimahaM ceDarUvattikAUNa anirakkhiyA khaMbhe AvaDiyA bhaggA, 1 prAyogyaM, abhyadA mahiSapaJcazatI putreNa tasya palAyitA, tena vibhaGgena dRSTA mAritA ca, poDaza rogAtaGkAzca prAdurbhUtAH viparItA indriyArthA jAtA yat durgandhaM tatsugandhimanyate putreNa ca tatyAbhayAya kathitaM sadA baccoMgRhodakaM dIyate, bhaNati-aho miSTaM viSThayopalipyate pUrti mAMsamAhAraH, evaM mRta 'dhaH saptamyAM gataH, tadA svajanena tasya putraH sthApyate sa necchati, mA narakaM gamamiti sa necchati, te bhaNanti vayaM vibhakSyAmasvaM paramekaM mAraya zeSAn sarvAn parijano mAraviSyati, khiyA mahiSo dvitIyayA kuThAro raktacandanena raktakaNavIraiH ( maNDitau ), dvAvapi mA daNDitA bhUva tena kuThAreNAramA hataH patito vilapati, svajanaM bhaNati - etaduHkhamapanayata, bhaNanti na zakyate, tat kathaM bhaNata-vayaM vibhakSyAma iti ?, etatprasaGgena bhaNitaM tena devena zreNikAya tuSTenASTAdazasariko hAro dattaH dvau cAskAlyavRttau dattau, sa hArakhelaNAyai dattaH priyetikRtvA, vRttau nandAyai, tathA ruSTayA kimahaM ceTarUpetikRtvA dUraM kSiptau, stambhai Apatitau bhanau, tattha egaMmi kuMDalajuyalaM egaMmi devadUsajuyalaM, tuTThAe gahiyANi, evaM hArassa utpattI / seyaNagassa kA uppattI ?, egattha vaNe hatthajU parivasa, taMmi jUhe ego hatthI jAe jAe hatthicelae mArei, egA gubiNI hatthiNigA, sAya osarittA ekkalliyA carai, aNNayA kayAi taNapiMDiyaM sIse kAUNa tAsAsamaM gayA, tesiM tAvasANaM pAesu paDiyA, tehiM NAyaMsaraNAgayA varAI, aNNayA tattha caraMtI vidyAyA puttaM, hatthijUheNa samaM caraMtI chiddeNa AgaMtUNa thaNaM dei, evaM saMbai, tattha tAvasaputtA puSphajAIo siMcaMti, sovi soMDAe pANiyaM neUNa siMcai, tAhe nAmaM kayaM seyaNaotti, saMvaDio mayagalo jAo, tAhe Na jUhavaI mArio, adhpaNA juhaM paDivaNNo, aNNayA tehiM tAvasehiM rAyA gAmaM dAhititti moyagehi lobhittA rAyagihaM nIo, NayaraM pavesettA baddho sAlAe, aNNayA kulavatI teNa ceva puvanbhAseNa dukko kiM puttA ! seyaNaga occhagaM ca se paNAmei, teNa so mArio, aNNe bhAMti - jUhavaittaNe ThieNaM mA aNNAvi viyAtitti te 1 tatraikasmin kuNDalayugalamekasmin devaduSyayugalaM, tuSTayA gRhItAni, evaM hArasyotpattiH, / secanakasya kompattiH ?, ekatra vane hastiyUthaM parivasati, tasmin yUthe eko hastI jAtAn jAtAn hastikalabhAnU mArayati, ekA gursI hastinI, sA vApasRtyaikAkinI carati, amyadA kadAcit tRNapiNDikA zIrSe kRtvA tApasAzramaM gatA, teSAM tApasAnAM pAdayoH patitA, tairzAtaM zaraNAgatA varAkI, anyadA tatra carantI prajanitavatI putraM hastiyUthena samaM carantI avapare Agatya stanaM dadAti, evaM saMvardhate, tatra tApasaputrAH puSpajAtIH siJcanti, so'pi zuNDayA pAnIyamAnIya siJcati, tadA nAma kRtaM secanaka iti, saMvRddho madakalo jAtaH, tadA'nena yUthapatirmAritaH, AtmanA yUthaM pratipannaM, anyadA testApase rAjA prAmaM dAsyatIti lobhayitvA modakai rAjagRhaM nItaH, nagaraM pravezya badaH zAlAya, anyadA kulapatistenaiva pUrvAbhyAsenAgataH, kiM putra secanaka ! vastraM ca tasmai kSipati, tena sa mAritaH, anye bhaNanti yUthapatisve sthitena mAnyApi prajIjanaditi te tAsauDayA bhaggA tehiM tAvasehiM ruTThehiM seNiyassa raNNo kahiyaM, tAhe seNieNa gahio, esA seyaNagassa uppattI / putrabhavo tassa - ego dhijjAio jannaM jayai, tassa dAso teNa jannavADe Thavio, so bhaNai - jai sesaM mama dehi to ThAmi iyarahA Na, evaM houtti sovi Thio, sesaM sAhUNa dei, devAuyaM nibaddhaM devalogAo cuo seNiyassa puttI naMdiseNo jAo, dhijjAiovi saMsAraM hiMDittA seyaNago jAo, jAhe kira naMdiseNo vilaggai tAhe ohayamaNasaMkappo bhavai, vimaNo hoi, ohiNA jANai, sAmI pucchio, eyaM sabaM kahei, esa seyaNagassa puvabhavo / abhao kira sAmiM pucchaiko apacchimo rAyarisitti ?, sAmiNA udAyaNo vAgario, ao paraM baddhamauDAna patrayaMti, tAhe abhaeNa rajjaM dijjamANaM na icchiyaM, pacchA seNio ciMtei-koNiyassa rajjaM dijihitti hallarasa hatthI dinno vihallassa devadinno hAro, abhaeNa padyayaMteNa naMdAe ya khomajuyalaM kuMDalajuyalaM hallavihalANaM diNNANi, mahayA vibhaveNa abhao samAUo pavaio, aNNayA 1 tApasoTajA bhagnAstaistApase ruSTaiH zreNikasya rAjJaH kathitaM, tadA zreNikena gRhItaH, eSA secanakasyotpattiH / tasya pUrva bhavaH - eko dhigjAtIyo yajJaM yajate, tasya dAso yajJapATe tena sthApitaH, sa bhaNati-yadi zeSaM mahyaM dAsyasi tarhi tiSThAmi itarathA na, evaM bhavatviti so'pi sthitaH, doSaM sAdhubhyo dadAti devAyurnibaddhaM devalokAcyutaH zreNikasya putro nandiSeNo jAtaH, dhigjAtIyo'pi saMsAraM hiNDitvA secanako jAtaH, yadA kila nandiSeNa Arohati tadopahatamanaH saMkalpo bhavati vimanasko bhavati, avadhinA ( vibhaGgena ) jAnAti, svAmI pRSTaH etat sarvaM kathayati, eSa secanakasya pUrvabhavaH / abhayaH kila svAminaM: pRcchati ko'pazcimo rAjarSiriti ?, svAminodAyano vyAkRtaH, ataH paraM baddhamukuTA na pravajiSyanti tadA'bhayena rAjyaM dIyamAnaM neSTaM, pazcAt zreNikazcitayati-koNi kAya rAjyaM dAsyate iti halAya hastI dattaH vihallAya devadatto hAro dattaH, abhayena pravrajatA nandAyAH kSaumayugalaM kuNDalayugalaM ca hallavihalAbhyAM datte, mahatA vibhavenAbhayaH samAtRkaH prabrajitaH, amyadA For Private Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 mAvazyakahAribhadrIyA koNio kAlAdIhi dasahiM kumArehiM samaM maMtei-seNiyaM baMdhettA ekkArasabhAe rajaM karemotti, tehiM paDisuyaM, seNio baddho, puSaNhe avaraNhe ya kasasayaM davAvei, celaNAi kayAi DhoyaM na dei, bhattaM vAriyaM, pANiya na deI, tAhe cellaNA kahavi kummAse vAlehiM baMdhittA sayAuM ca suraM pavesei, sA kira dhovai sayavAre surA pANiyaM sarva hoi / aNNayA tassa paumAvaIe devIe putto udAyitakumAro jemaMtassa ucchaMge Thio, so thAle mutteti, na cAle i mA dUmijihitti (jattie) muttiyaM tattiyaM kUraM avaNei, mAyaM bhaNati-ammo ! aNNassavi kassavi putto eppio asthi ?, mAyAe so bhaNiodurAtman tava aMgulI kimie varmatI piyA muhe kAUNa acchiyAio, iyarahA tuma rovaMto acchiyAio, tAhe cittaM mauyaM jAyaM, bhaNai-kiha , to khAipuNa mama gulamoyae pesei, devI bhaNai-mae te kayA, jaM tumaM sadA piiverio udare Araddhotti saghaM kahei, tahAvi tujjha piyA na virajai, so tume piyA evaM vasaNaM pAvio, tassa aratI jAyA, 1 koNikaH kAlAdibhirdazabhiH kumAraiH samaM mantrayati-zreNikaM banA ekAdaza bhAgAn rAjyasya kurma iti, saiH pratizrutaM, zreNiko baddhaH, pUrvAhe aparAke ca kazAzataM dApayati, celaNAyAH kadAcidapi gamanaM (ka )na dadAti, bhaktaM vAritaM, pAnIyaM na dadAti, tadA cellaNA kathamapi kulmASAn vAleSu baGgA svayaM ca surAM pravezayati, sA kila prakSAlayati zatakRtvaH surA pAnIyaM sarva bhavati / anyadA tasya pAvatyA devyAH putra udAyikumAro jemata utsajhe sthitaH, sa sthAle mUtraya ti, na cAlayati mA doSIditi (yAvati)mUtritaM tAvantaM karamapanayati, mAtaraM bhaNati-amba ! anyasyApi kasyApi putra iyanpriyo'sti', mAtrA sa bhaNita:-tavAGgulI kRmIn vamantI pitA (tava) mukhe kRtvA sthitavAn , itasthA tvaM rudana sthitavAn , tadA cittaM mRdu jAtaM, bhaNati-kathaM? kiM punastarhi macaM guimodakAn apraiSIt 1, devI bhaNati-mayA te kRtAH, yattvaM sadA pitRvairikaH, udare (Agama nAt ) Arabhyeti sarva kathitaM, tathApi tava pitA na vyara jIt , sa tvayA pitaivaM vyasanaM prApitaH, tasyAratirjAtA, suNetao ceva uTThAya lohadaMDaM gahAya niyalANi bhaMjAmitti pahAvio, rakkhavAlagA neheNaM bhaNaMti-esa so pAvo lohadaMDaM gahAya eitti, seNieNa ciMtiyaM-na najai kumAreNa mArehititti tAlauDaM visaM khaiyaM jAva ei tAva mao, suTTayaraM adhitI jAyA tAhe DahiUNa gharamAgao rajjadhurAmukkatattIo taM ceva ciMtaMto acchai, kumArAmaccehiM ci hoitti taMbie sAsaNe lihittA akkharANi juNNaM kAUNa rAiNo uvaNIyaM, evaM piuNo kIrai piMDadANAdI, NitthArijai, tappabhiti piMDaniveyaNA pavattA, evaM kAleNa visogo jAo, puNaravi sayaNaparibhoe ya piyasaMtie dadvaNa addhitI hohitti tao niggao caMpArAyahANI karei, te halavihallA seyaNaeNa gaMdhahatthiNA samaM sabhavaNesu ya ujANesu ya pukkhariNIesu abhiramaMti, sovi hatthI aMteuriyAe abhiramAvei, te ya paumAvaI pecchai, NayaramajheNa ya te hallavihallA hAreNa kuMDalehi ya devaduseNa vibhUsiyA hatthikhaMdhavaragayA daddUNa addhiti pagayA koNiyaM viNNavei, so necchai piuNA diNNaMti, zRNvannevotthAya lohadaNDaM gRhItvA nigaDhAn bhanajmi iti pradhAvitaH, nehena rakSapAlakAH bhaNanti-eSa sa pApo lohadayaM gRhItvA''yAti, zreNikena cistitana jJAyate (kena) kumaraNena mArayiSyatIti tAlapuTaM viSaM khAditaM yAvadeti tAvanmRtaH, suSTutarAtirjAtA, tadA dagdhvA gRhamAgato muktarAjyaghUstaptistadeva cintayan tiSThati, kumArAmAtyaizcintitaM-rAjyaM naGkhyatIti tAmrika zAsanaM likhitvA'kSarANi jIrNAni kRtvA rAjJa upanItaM, evaM pituH kriyate piNDadAnAdi, nistAryate, tatprabhRti piNDanivedanA pravRttA, evaM kAlena vizoko jAtaH, punarapi svajanaparibhogAMzca pitRsatkAn dRSTrA'tirbhaviSyatIti nirgatastatazvampA rAjadhAnI karoti, to hallavihallau secanakena hastinA samaM svabhavaneSu udyAneSu puSkariNISu cAbhiramaMte, so'pi hastI antaHpurikA abhiramayate, tau ca padmAvatI prekSate, nagaramadhyena ca tau hallavihallau hAreNa kuNDalAmbA devaduSyeNa ca vibhUSitau varahastiskandhagatau dRSTvA'dhRti pragatA koNika vijJapayati, sa necchati pitrA dattamiti' evaM bahuso 2 bhaNaMtIe cittaM uppaNNaM, aNNayA hallavihalle bhaNai-rajaM addhaM addhaNa vigiMcAmo seyaNagaM mama deha, te hi mA surakkhaM ciMtithaM demotti bhaNaMti gayA sabhavaNaM, ekkAe rattIe saaMteuraparivArA vesAliM ajjamUlaM gayA, koNiyassa kahiyaM-naTThA kumArA, teNa ciMtiya-tevi na jAyA hatthIvi nasthi, ceDayassa duyaM pesai, amarisio, jai gayA kumArA gayA nAma, hatthiM peseha, ceDago bhaNai-jahA tumaM mama nattuo tahA eevi, kaha iyANi saraNAgayANa harAmi, na demitti dao paDigao, kahiyaM ca, puNovi duyaM paTTavei-deha, na deha to jujjhasajjA hoha emitti, bhaNai-jahA te ruccai, tAhe koNieNa kAlAiyA kumArA dasavi AvAhiyA, tatthekekassa timi 2 hatthisahassA tinni 2 AsasahassA tini 2 rahasahassA tinni 2 maNassakoDio koNiyassavi esiyaM savANivi tittIsaM 33, taM soUNa ceDaeNa aTThArasagaNarAyANo meliyA, evaM te ceDaeNa samaM egUNavIsaM rAyANo, tesipi tinni 2 hasthisahassANi taha ceva navaraM savaM saMkheveNa evaM bahuzora bhaNantyA cittamupAditaM, anyadA hallavihAlau bhaNati-rAjyamardhama vibhajAmaH secanakaM mAM dattaM, tau tu mA surakSaM cintitaM dAveti bhaNantau gatau svabhavanaM, ekayA rAbhyA sAntaHpuraparivArau vaizAyAmArya (mAtAmaha) pAdamUkaM gatau, koNikAya kathitaM-naSTI kumArI, tena cintitaM-tAvapi na jAtI hastyapi nAsti, ceTakAya dUtaM preSayati, samarSito, yadi gatau kumArau gatau nAma hastinaM meSaya, ceTako bhaNati-yathA vaM naptA tathaitAvapi, kathamidAnI zaraNAgatayoIrAmi, na dadAmIti dUtaH pratigataH, kathitaM ca, punarapi dUtaM prasthApayati-dehi, na dadyAstadA yuddhaso bhavaimIti, bhaNati-yathA te rocate, tadA koNikena kAlAdikAH kumArA dazAyAhUtAH, tatraikaikasya trINi 2 hastisahasrANi zrINi 2 azvasahavANi trINi 2 sthasahasrANi tisro 2 manuSyakoTayaH koNikasyApyetAvat sarvAgyapi trayaviMzat, tat zrutvA ceTakenASTAdaza gaNarAjA melitAH, evaM se ceTakena samamekonaviMzAtI rAjAnaH, teSAmapi hastinAM trisarabI 2 tathaiva navaraM sarva saMkSepeNa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 AvazyakahAribhadrIyA sattAvaNaM, tAhe juddhaM saMpalaggaM, koNiyassa kAlo daMDaNAyago, do vUhA kAyA, koNiyassa garuDavUho ceDagasma sAgaracUho, so jujhaMto kAlo tAva gao jAva ceDago, ceDaeNa ya egassa ya sarassa abhiggaho kao, so ya amoho, teNa so kAlo mArio, bhaggaM koNiyabalaM, paDiniyattA sae 2 AvAse gayA, evaM dasahi divasehiM dasavi mAriyA ceDaeNa kAlAdIyA, ekkArasame divase koNio ahamabhattaM giNhai, sakkacamarA AgayA, sakko bhaNai-ceDago sAtagotti ahaM na paharAmi navaraM sArakkhAmi, ettha do saMgAmA mahAsilAkaMDao rahamusalo bhANiyavo jahA paNNattIe, te kira camareNa viudhiyA, tAhe ceDagassa saro vairapaDirUvage aphiDio, gaNarAyANo nahA saNayaresu gayA, ceDagovi vesAliM gao, rohagasajjo Thio, evaM bArasa varisA jAyA rohitassa, ettha ya rohae hallavihallA seyaNaeNa niggayA balaM mAreMti dive dive, koNiovi parikhijjai hasthiNA, ciMtei-ko uvAo jeNa mArijejjA', kumArAmaccA bhaNaMti-jai navaraM hatthI saptapazcAzat, tadA yuddhaM pravRttaM, koNikasya kAlo daNDanAyakaH, dvau myUhI kRtI, koNikasya garuDavyUhaTakasya sAgaravyUhaH, sa yudhyamAnaH kAlastAbadto yAvacceTakaH, ceTakena caikasya zarasyAbhigrahaH kRtaH, sa cAmoghaH, tena sa kAlo mAritaH, bhagnaM koNikavalaM, pratinivRttAH svake 2 AvAse gatAH, evaM dazabhirdivasairdazApi mAritAzceTakena kAlAdayaH, ekAdaze divase koNiko'STamabhaktaM gRhNAti, zakacamarAvAgato, zako bhaNati-ceTakaH zrAvaka ityahaM na praharAmi navaraM saMrakSayAmi, atra dvau saMgrAmau mahAzilAkaNTakarathamuzalau bhaNitavyau yathA prajJaptau, tau kila camareNa vikurvitI, tadA ceTakasya zaro vajrapratirUpake skhalitaH, gaNarAjA naSTAH svanagareSu gatAH, ceTako'pi vaizAlI gataH, rodhakasajaH sthitaH, evaM dvAdaza varSANi jAtAni rudhyamAne, bhanna ca rodhake halavihallI secanakena nirgatau balaM mArayataH divase divase, koNiko'pi parikhidyate hastinA, cintayati-ka upAyo yena mAryete, kumArAmAtyA bhaNanti-yadi navaraM hastI mArijai, amarisio bhaNai-mArijau, tAhe iMgAlakhaDDA kayA, tAhe seyaNao ohiNA pecchai na volei khaDDe, kumArA bhati-tajjha nimittaM imaM AvaI pattA toci nicchasi ?, tAhe seyaNaeNa khaMdhAo oyAriyA, so ya tAe khaDAe paDio mao rayaNappahAe neraio uvavaNNo, tevi kumArA sAmissa sIsatti vosiraMti devayAe sAhariyA jattha bhaya titthayaro viharai, tahavi NayarI na paDai, koNiyarasa ciMtA, tAhe kUlavAlagassa ruchA devayA AgAse bhaNai'samaNe jai kUlavAlae mAgahiyaM gaNiyaM lgehitii| lAyA ya asogacaMdae, vesAliM nagari ghissh||||snneto ceva caMpaM gao kalavAlayaM pucchai, kahiyaM, mAgahiyA saddAviyA viDasAviyA jAyA, pahAviyA, kA tIse uppattI jahA NamokAre pAriNAmiyabuddhIe thUbhetti-'siddhasilAyalagamaNaM khuDDagasilaloTTaNA ya vikkhaMbho / sAvo micchAvAitti niggao kUlavAlatavo // 1 // tAvasapallI naivAraNaM ca kohe ya koNie kahaNaM / mAgahigamaNaM vaMdaNa modagaaisAra mAryata, amarpito bhaNati-mAryatA, tadA'GgAragartA kRtA, tadA secanako'vadhinA pazyati, nAtikAmati gatI, kumArI bhaNataH-tava nimittamiyamApattiH prAptA tathApi necchasi, tadA secanakena skandhAvatArito, sa ca tasyAM gAyAM patito mRto rakha prabhAyAM nairayika utpannaH, tAvapi kumArI svAminaH ziSyAviti vyutsRjantI devatayA saMhRtau yatra bhagavAn tIrthakaro viharati, tathApi nagarI na patati, koNikasya cintA, tadA kUlavAlakAya ruSTA devatA''kAze bhaNati-zramaNaH kUlavAlako yadi mAgadhikA vezyAM lagiSyati / rAjA cAzokacandro vaizAlI nagarI prahISyati // 1 // zRNvanneva campAM gataH kUlavAlaka pRcchati, kathitaM, mAgadhikA zabditA viTazrAvikA jAtA, pradhAvitA, kA tasyA utpattiryathA namaskAre pAriNAmikIbuddhau stUpa iti, siddhazilAtalagamanaM kSullakena zilAloThanaM ca viSkambhaH (paadprsaarikaa)| zApo mithyAvAdIti nirgataH kUlavAlakatapaH // 1 // tApasapallI nadIvAraNaM ca krodhe koNikAya (devatayA) kathitaM / mAgadhikAgamanaM vandanaM modakAH bhatIsAraH ANaNayA ||2||pddicrnnobhaasnnyaa koNiyagaNiyatti gamaNaniggamaNaM / vesAli jahA gheppai udikkha jao gavesAmi // 3 // vesAligamaNa maggaNa sAIkArAvaNe ya AuTTA / thUbha nariMdanivAraNa ittttgnikaalnnvinnaaso||4|| paDiyAgamaNe rohaNa gahabhahalavAhaNApaiNNAya / ceDaganiggama vahapariNao ya mAyA uvaalddho||5||" koNio bhaNaiceDaga? kiM karemi !, jAva pukkhariNIo uThemi tAva mA nagarI atIhi, teNa paDivaNNaM, ceDago sabalohiyaM paDimaM galae baMdhiUNa uiNNo, dharaNeNa sabhavaNaM nIo kAlagao devalogaM gao, besAlijaNo sabo mahesareNa nIlavaMtami saahrio| ko mahesarotti ?, tasseva ceDagassa dhUyA sujeTThA veraggA pavaiyA, sA uvassayasto AyAvei, ioya peDhAlago nAma paribAyao vijAsiddho vijAu dAukAmo purisaM maggai, jai baMbhacAriNIe putto hojA to samattho hojA, taM AyAvetI gAvAmohaM kAUNa vijAvivajjAso tattha serittu kAle jAe gabbhe atisayaNANIhiM kahiyaM-na eyAe AnayanaM ||2||prticrnnmvbhaasnN koNikagaNiketi gamanaM nirgamanaM / vaizAlI yathA gRhyate udvIkSasva prayato gaveSayAmi // 3 // vaizAlIgamanaM mArgaNaM satyakArakAraNenAvarjitA / stUpaH narendra nivAraNaM iSTikAniSkAzanaM vinaashH|| 4 // patite gamanaM rodhaH (pUtiH) gardabhahalavAhanapratijJAyAH / ceTakani. gemo vadhapariNatazca mAtropAlabdhaH // 5 // koNiko bhaNaNi-ceTaka! kiM karomi !, yAvat puSkariNyA AgacchAmi tAvanmAnagarIyAsI:, tena pratipannaM, ceTaka: sakalalohamayI pratimAM gale baddhA avatIrNaH, dharaNena svabhavanaM nItaH kAlagato devalokaM gataH, vaizAlIjanaH sarvo mahezvareNa nIlavati saMhRtaH / ko mahezvara iti , tasyaiva ceTakasya duhitA sujyeSThA vairAgyAtpravrajitA, sopAzrayasyAntarAtApayati, itazca peDhAlako nAma parivATa vidyAsiddho vidyA dAtukAmaH puruSa mArgayati, yadi brahmacAriNyAH putro bhavet tarhi samayoM bhavet , tAmAtApayantIM dRSTvA dhUmikAvyAmohaM kRtvA vidyAviparyAsaH tatra vyutsRjya (tataH) kAle jAte garbhe'tizayajJAnibhiH kathitaM-naitasyAH Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 AvazyakahAribhadrIyA kAmavikA jAo, sahayakule vaDDAvio, samosaraNaM gao sAhuNIhiM saha, tattha ya kAlasaMdIvo vaMdittA sAmiM puccha - kao me bhayaM ?, sAmiNA bhaNiyaM - eyAo saccatIo, tAhe tassa mUlaM gao, avaNNAe bhaNai- are tumaM mamaM mArehisitti pAesu balA pADio, saMvaDio, pariSAyageNa teNa saMjatINaM hio, vijjAo sikkhAvio, mahArohiNiM ca sAhei, imaM sattamaM bhavaM, paMcasu mArio, chaThThe chammAsAvasesAueNa necchiyA, aha sAhetumAraddho aNAhamaDae citiyaM kAUNa ujjAlesA alavaMmaM viyaDitA vAmeNa aMguTThaeNa tAva caMkramai jAva kaTThANi jalaMti, etthaMtare kAlasaMdIvo Agao kaTThANi chumbhai, saptara se gae devayA sayaM uvaTTiyA - mA vigdhaM karehi, ahaM eyassa sijjhiukAmA, siddhA bhaNai - egaM aMgaM parizcaya jeNa pavisAmi sarIraM, seNa nilADeNa paDicchiyA, teNa aiyayA, tattha bilaM jAyaM, devayAe se tuTThAe taiyaM acchi karya, teNa peDhAlo mArio, kIsa NeNaM mama mAyA rAyadhUyanti viddhaMsiyA, teNa se ruddo nAmaM jAyaM, pacchA kAlasaMdIcaM Abhoei, 1] kAmavikAro jAtaH, zrAddhakule vardhitaH samavasaraNaM gataH sAdhvIbhissaha, tatra ca kAlasaMdIpako vanditvA svAminaM pRcchati kuto me bhayaM ?, svAminA bhaNitaM etasmAt satyakeH, tadA tasya pArzva gataH, avazyA manati - are tvaM mAM mAraviSyasIti pAdayorbalAtpAtitaH, saMvRddhaH, parivAjakena tena saMyatInAM pArzvat hataH, bicAH zikSitAH, mahArohiNI ca sAdhayati, ayaM saptamo bhavaH, paJcasu mAritaH, SaDe SaNmAsAvazeSAyuSkasayA neSTA, atha sAdhayitumArabdhaH anAthamRtakena citist kRtvA prajvAsya Ardracarma prAvRtya vAmenAGguSThena tAvat caGkrAmyati yAvat kADAni jvarUnti, atrAntare kAlasaMdIpaka bhAgataH kASThAni kSipati, saptarAtre gate devatA svayamupasthitA - mA vinaM kArSIH, ahametasya sevitukAmA, siddhA bhaNati ekama parityaja yena pravizAmi zarIraM tena lalATena pratIMSTA, tenAtigatA, tatra bilaM jAtaM, devatayA tasmai tuSTayA tRtIyamakSi kRtaM tena peDhAlo mAritaH, kathaM mama mAtA rAjaduhiteti vidhvastA tena tasya rudro nAma jAtaM, pazcAt kAlarsa dIpamAbhogayati, diDo, pAo, maggao laggai evaM heDA uvariM ca nAsara, kAlasaMdIveNa tinni purANi vijavitA, sAmipAyamUle accha, tANi devayANi pahao, tAhe tANi bhaNaMti-amhe vijjAo, so bhaTTAragapAyamUlaM gaoti tattha gao, ekamekaM khAmio, aNNe bhaNati - lavaNe mahApAyAle mArio, pacchA so vijjA cakkavaTTI tisaMjhaM savatitthagare vaMdittA hUM ca dAitA pacchA abhiramai, teNa iMdeNa nAmaM kathaM mahesaroti, sovi kira ghejjAiyANa paosamAvaNNo dhijjAiyakannagANa sayaM 2 viNAsei, annetu aMteuresu abhiramai, tassa ya bhAMti do sIsA - naMdIsaro naMdI ya, evaM puppharaNa vimANeNa abhiramai, evaM kAlo vaccara, annayA ujjeNIe pajjoyassa aMgreure sivaM mottUrNa sesAo viddhaMsei, pajjoo ciMtei ko uvAo hojjA jeNa eso viNAsejjA ?, tatthegA umA nAma gaNiyA rUvassiMNI, sA kira dhUvaggahaNaM geNhai jAhe teNaMteNa ei, evaM aws kAle uiNNo, tAe doNi puSpANi viyasiyaM mauliyaM ca mauliyaM paNAmiyaM, mahesareNa viyasiyassa hattho pasArio, 1 dRSTaH palAyitaH pRSThato lagati, evamadhastAdupari ca nazyati, kAlasaMdIpena zrINi purANi vikurvitAni, svAmipurastiSThati, tA devatAH prahataH, tadA tA bhaviyaM vidyAH, sa bhaTTArakapAdamUlaM gata iti gataH, tatra ekaikena kSamitaH, ambe bhaNanti-labaNe mahApAtAle mAritaH, pazcAt sa vidyAcakravartI trisandhyaM sarva tIrthakarAn vadiSyA nRtyaM ca darzayitvA pazcAdabhiramate, tenendreNa nAma kRtaM maddezvara iti so'pi kila dhigjAtIyAnAM pradveSamApo dhigjAtIyakanyakAnAM zataM 2 binAzayati, ambebhvantaH pureSu abhiramate, tasya ca maNyete hai| ziSyoM-nandIzvaro mandI ca, evaM puSpa keNa vimAnena abhiramate, evaM kAlo vrajati, samyadojjayinyAM catasyAbhyaHpure zivAM muktvA zeSA vidhvaMsayati, pradyotazcintayati-ka upAyo bhavet yena eSa vinAzyeta ? tatraikomAnAnnI gaNikA rUpiNI, sAkila dhUpa. grahaNaM gRhNAti badA tena mArgeNati, evaM vrajati kAle avatIrNaH, tathA dve puSpe vikasitaM mukulitaM ca mukulitamarpayati, mahezvareNa vikasitAya hastaH prasAritaH, sAM maulaM paNAmei eyassa tujhe arahasipti, kahaM 1, tAhe bhaNai - erisio kaNNAo mamaM tAva pecchaha, tIe saha saMvasaha hiyahiyao kao, evaM vazcai kAlo, sA pucchara-kAe velAe devayAo osaraMti ?, teNa siTThe-jAhe mehuNaM sevAmi, tIe raNNo siddhaM mA mamaM mArehinti, purisehiM aMgassa uvariM jogA darisiyA, evaM rakkhAmo, te ya pajjoeNa bhaNiyA-saha eyAe mAreha mA ya durAraddhaM karehiha, tAhe maNussA pacchaNNaM gayA, tehiM saMsaTho mArio saha tIe, tAhe naMdIsaro tAhiM vijAhiM ahiDio AgAse silaM viubittA bhaNai-hA dAsa ! maositti, tAhe sanagaro rAyA ullapaDasADago khamAhi gAvarAhaMti, so bhaNai eyassa jai tabatthaM acceha to muyAmi, evaM ca payare 2 evaM avAuDiyaM ThAMvehanti to muyAmi, to paDivaNNo, tAhe AyayaNANi kArAviyANi, esA mahesarassa uppasI / tAhe nagariM suNNiyaM koNio aigao gaddabhanaMgaleNa gAhAviyA, esthaMtare seNiyabhajjAo kAliyAdimAdiyAo pucchaMti bhagavaM titthayaraM - ahaM puttA 1 sA mukulamarpayatyetasya svamahaMsIti kathaM ?, tadA bhaNati - IdRzyaH kanyA mAM tAvat prekSasya, tathA saha saMvasati hRtahRdayaH kRtaH, evaM majati kAlaH, sA pRcchati kasyAM velAyAM devatA apasaranti tenokaM yadA maithunaM seve, tathA rAze kathitaM mA mAM mArayateti purupairaGgasyopari yogA darzitAH, evaM rakSayAmaH, te ca prayotena bhaNitA-sahatayA mArayata mA durArabdhaM kArDa, tadA manuSyAH pracchanaM gatAH, taiH saMzliSTo mAritaH saha tayA tadAnandIzvarastAbhirvidyAbhiradhiSThita AkAze zilAM vikurvya bhaNati-hA dAsa !mRto'sIti, tadA sanAgaro rAjA''zATikApaTaH kSamasvaikamaparAdhamiti, sa bhaNati yadi enametadavasyaM arcayata, tadA mukhAmi, enaM ca nagare 2 evamaprAvRtaM sthApayateti tadA mukhAmi tadA pratipacaH, tadA''yavanAni kAritAni eSA mahezvaralotpatiH / tadA nagarIM zUnya koNiko'tigataH garda malAGgUlena kRSTA, mantrAntare zreNikabhAryAH kAlikAdikAH pRcchanti bhagavantaM tIrthakaraM - asmAkaM putrAH Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 AvazyakahAribhadrIyA saMgamAo ( graM0 17500 ) eMti navatti jahA nirayAvaliyAe tAhe pavaiyAo, tAhe koNio caMpaM Agao, tattha sAmI samosaDhI, tAhe koNio ciMtei - bahuyA mama hatthI cakkavaTTIo evaM AsarahAo jAmi pucchAmi sAmIM ahaM cakkaTTI homa nahomitta niggao sabbabalasamudaeNa, vaMdittA bhaNai kevaiyA cakavaTTI essA 1, sAmI bhaNar3a-sabe atItA, puNo bhaNai kahiM uvavajjissAmi, chaTThIe puDhavIe, samasaddahaMto savANi egiMdiyANi lohamayANi rayaNANi karei, tAhe sababaleNaM timisaguhaM gao aTTameNaM bhatteNaM, bhaNai kayamAlago-atItA bArasa cakkavaTTiNo jAhitti, necchai, hatthivilaggo aff hatthamatthae kAUNa daMDeNa duvAraM AhaNai, tAhe kayamAlageNa Ahao mao chahiM gao, tAhe rAyANo udAI ThAvaMta, udAirasa ciMtA jAyA- ettha Nayare mama piyA Asi, addhitIe aNNaM NayaraM kArAvei, maggaha vatyuMti pesiyA, viegAe pADalAe uvariM avadArieNa tuMDeNa cAsaM pAsaMti, kIDagA se appaNA ceva muhaM atiMti, kiha sA pADalitti, 1 saMgrAmAt AgamiSyanti naveti ?, yathA nirayAvalikAyAM tadA pramajitAH, tadA koNika campAmAgataH, tatra svAmI samavasRtaH, tadA koNikazrintayati - bahavo mama hastinacakravartinaH (yathA) evamazvarathAH yAmi pRcchAmi svAminaM ahaM cakravartI bhavAmi na bhavAmIti ? nirgataH sarvabalasamudayena vandisvA bhaNati-kiyantazcakravarttina puSyAH 1, svAmI bhaNati sarve'tItAH, punarbhaNati -kotpatsye ?, SaSTayAM pRthvyAM tadadhAnaH sarvANye kendriyANi ratnAni lohamayAni karoti, tadA sarvabalena tamizraguhAM gataH aSTamabhaktena, bhaNati kRtamAlaka :- atItA dvAdaza cakravarttino yAhIti, necchati, hastivilagno marNi hastimasta kRtvA daNDena dvAramAhanti, tadA kRtamAlakenAhato mRtaH paTTIM gataH, tadA rAjAna udAyinaM sthApayanti, udAyinazcintA jAtA atra nagare mama pitAsssIt, adhRtvA'nyannagaraM kArayati, mArgayata vAstu iti preSitAH, te'pyekasyAH pATalAyA: uparyavadAritena tuNDena cASaM pazyanti, kITikAstasyAtmanaitra sukhamAyAnti, kathaM sA pATaleti ?, do mahurAo - dakkhiNA uttarA ya, uttaramahurAo vANigadArago dakkhiNamahuraM disAjatAe gao, tassa tattha egeNa vANiyageNa saha mittayA, tassa bhagiNI aNNiyA, teNa bhataM kathaM, sA ya jemaMtassa vIyaNagaM dharei, so taM pAesa AraMbha NivaNNeti ajjhovavanno, maggAviyA, tANi bhAMti - jai ihaM caiva acchasi jAva ekaMpi tA dAragarUvaM jAyaM to demo, paDiari, diNNA, evaM kAlo vavai, aNNayA tassa dAragassa aMmApitIhiM leho visajjio-amhe aMdhalIbhUyANi ja jIvatANi pecchasi to ehi, so leho uvaNIo, so taM vAei aMsUNi muyamANo, tIe diDo, pucchai, na kiMci sAhai, tIe ho gahio, vAittA bhaNai mA adhitiM karehi, ApucchAmi, tAe kahiyaM savaM ammApiUNaM, kahie visajji - yANi, niggayANi dakkhiNamahurAo, sA ya aNNiyA gubiNI, sA aMtarA paMthe viyAyA, so ciMtei - ammApiyaro nAmaM kahiMtiti na kathaM, tAhe ramAveto pariyaNo bhaNei-aNNiyAe puttoti, kAleNa pattANi, tehivi se taM caiva nAmaM kayaM aNNaM 1 dve mathure-dakSiNA uttarA ca, uttaramathurAyA vaNigdArako dakSiNamadhurAM digyAzrAyai gataH, tatra tasya ekena vaNijA saha maitrI, tasya bhaginI arNikA, sena bhaktaM kRtaM sA ca jemato vyajanakaM dhArayati, sa tAM pAdAdAramya pazyati adhyupapannaH, mArgitA, se bhaNanti yadIhaiva sthAsyasi yAvadekamapi tAvat dArakarUpaM jAtaM ( bhavet ) tadA dadmaH pratipannaM, dattA, evaM kAlo vrajati, amyadA tasya dArakasya mAtApitRbhyAM lekho visRSTaH vayamandhIbhUto yadi jIvantau prekSitumi cchasi tadA''yAH, sa lekha upanItaH, sa saM vAcayati mukhamabhUNi, tathA dRSTaH, pRcchati na kiJcidapi kathayati, tathA lekho gRhIto, vAcayitvA bhaNatimAdhRtiM kArSIH, ApRcche, tathA kathitaM sarva mAtApitRbhyAM kathite visRSTI, nirgatau dakSiNamadhurAtaH, sA cArNikA gurvI, sA'ntarA pathaH prajanitavatI, sa cintayati-mAtarapitaraM nAma kariSyatIti na kRtaM sadA ramayan parijano bhaNati - arNikAyAH putra iti kAlena prAptau tAbhyAmapi tasya tadeva nAma kRtamabhyat nepaiDihitti, tAhe so aNNiyaputto ummukabAlabhAvo bhoge avahAya pabaio, therattaNe viharamANo gaMgAyaDe puSkabhaddaM nAmaM NayaraM gao sasIsaparivAro, pupphakeU rAyA pupphavatI devI, tIse jamalagANi dArago dArigA ya jAyANi pupphacUlo pupphacUlA ya aNNamaNNamaNuratANi, teNa rAyAe ciMtiyaM-jai vioijjati to maraMti, tA eyANi ceva mihuNagaM karemi, melitA nAgarA pucchiyA- etthaM jaM rayaNamuppajjai tassa ko vavasAi!rAyA Nayare vA aMteure vA 1, evaM pattiyAve, mAyA vAraMtIe saMjogo ghaDAvio, abhiramaMti, sA devI sAviyA teNa niveeNa pabaiyA, devo jAo, ohiNA pecchai dhUyaM, tao se abbhahio neho, mA naragaM gacchihitti sumiNae narae daMseha, sA bhIyA rAyANaM avayAsei, evaM ra 2, tAhe pAsaMDiNo saddAviyA, kaheha kerisA narayA 1, te kahiMti, te aNNArisagA, pacchA aNNiyaputtA pucchiyA, te kaheumAraddhA- 'nizcaMdhayAratamasA0, sA bhaNai - kiM tumbhehivi sumiNao diTTho ?, AyariyA bhaNati - titthayarovaesotti, 1 na prasthAsyatIti, tadA so'rNikAputra unmuktabAlabhAvo bhogAnapahAya prabrajitaH, sthaviratve vicaran gaGgAtaTe puSpabhadraM nAma nagaraM gataH saziSya parIvAraH, puSpaketU rAjA puSpavatI devI, tasyA yugmaM dArako dArikA ca khAte - puSpacUlaH puSpacUlA cAmyo'myamanurake, tena rAjJA cintitaM yadi viyogyete tarhi triyete, tadetAveva mithunaM karomi, melayitvA nAgarAH pRSTAH-bhatra balamutpadyate tasya ko byavasyati rAjA nagaraM vA antaHpuraM thA, evaM pratyAyayati, mAtari vArapa tyAM saMyogo ghaTitaH, abhiramete, sA devI zrAvikA tena nirvedena pramajitA, devo jAtaH, avadhimA prekSate duhitaraM tatastasyAbhyadhikaH snehaH, mA narakaM gAditi vanarakAn darzayati sA bhItA rAjAnaM kathayati, evaM rAtrau rAtrau tadA pApaNDikAH zabditAH, kathayata kIdRzA narakAH 1, te kathayanti te'myAdRzaH, pazcA darNikAputrAH pRSTAH, te kathayitumArabdhAH- nityAndhakAratamikhA:, sA bhaNati - kiM yuSmAbhirapi svapno dRSTaH, AcAryA bhaNanti tIrthakaropadeza iti, For Private Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 bhAvazyakahAribhadrIyA evaM gao, kAleNaM devo devaloyaM darisei, tatthavi taheva pAsaMDiNo pucchiyA jAhe na yANaMti tAhe aNNiyaputtA pucchiyA, tehiM kahiyA devalogA, sA bhaNai-kiha naragA na gaMmaMti', teNa sAhudhammo kahio, rAyANaM ca Apucchai, teNa bhaNiyaM-muemi jai ihaM ceva mama gihe bhikkhaM giNhaitti, tIe paDissuyaM, patraiyA, tattha ya te AyariyA jaMghAbalaparihINA ome pavaiyage visajettA tattheva viharaMti, tAhe sA bhikkhaM aMteurAo ANei, evaM kAlo vaccai, aNNayA tIse bhagavaIe sobhaNeNa'jjhavasANeNa kevalaNANamuppaNaM, kevalI kira puvapauttaM viNayaM na laMghei, aNNayA jaM AyariyANa hiyaicchiyaM taM ANei, siMbhakAle ya jeNa siMbho Na upajai, evaM sesehivi, tAhe te bhaNaMti-jaM mae ciMtiyaM taM ceva ANIyaM, bhaNai-jANAmi, kiha ?, aisaeNa, keNa?, kevaleNa, kevalI AsAiotti khAmio, aNNe bhaNaMti-vAse paDate ANiyaM, tAhe bhaNaMti-kiha ajje ! vAse paDate ANesi , sA bhaNai-jeNa 2 aMteNa accitto teNa 2 anteNa AgayA, kaha jANAsi!, evaM gataH, kAlena devo devalokaM darzayati, tatrApi tathaiva pASaNDinaH pRSTA yadA na jAnanti tadA''ccAryAH pRSTAH, taiH kathitA devalokAH, sA bhaNati-kathaM narakA na gamyante , tena sAdhudharmaH kathitaH, rAjAnaM cApRcchate, tena bhaNitaM-muzvAmi yadIhaiva mama gRhe bhikSA gRhAsi, tayA pratizrutaM, pravajitA, tatra ca te AcAryAH parihINajahAvalA avame prabajitAn visRjya tatraiva viharanti, tadA sA bhikSAmantaHpurAdAnayati, evaM kAlo brajati, anyadA tasyA bhagavatyAH zobhanenAdhyavasAnena kevalajJAnamutpalaM, kevalI kila pUrvapravRttaM vinayaM na sakya ti, anyadA yadAcAryANAM hRdIpsitaM tadAnayati, zleSmakAle ca yena zleSmA notpadyate, evaM zeSairapi, tadA te bhaNanti-yanmayA cintitaM tadevAnItaM, bhaNati-jAnAmi, kathaM', atizayena, kena 1, kevalena, kSamita kevalyAzAtita iti, anye bhaNanti-varSAyAM patantyAM mAnItaM, tadA bhaNanti-kathamAyeM ! varSAyAM patantyAmAnayasi', sA bhaNati-yena yena mArgeNAcittastena / mArgeNAgatA, kathaM jAnIye ?. aisaeNa, khAmei, addhiti pagao, tAhe so kevalI bhaNai-tubbhevi caramasarIrA sijjhihiha gaMgaM uttaraMtA, to tAhe ceva pauttiNNo, NAvAvi jeNa 2 pAseNa'valaggai taM taM nibuDui majjhe uhiyA sabAvi nibuDDA, tehiM pANIe chUDho, nANaM uppapaNaM, devehi mahimA kayA, payAgaM tattha titthaM pavattaM, se sIsakaroDI macchakacchabhehiM khajaMtI egastha ucchaliyA puliNe, sA io tao chubbhamANA egastha laggA, tattha pADalibIyaM kahavi pavihaM, dAhiNAo haNugAo karoDiM bhidaMto pAyago uDio, visAlo pAyavo jAo, tattha taM cAsaM pAsaMti, ciMtati-estha Nayare rAyassa sayameva rayaNANi ehiMti taM NayaraM nivarsiti, tattha suttANi pasArijaMti, nemittio bhaNai-tAva jAhi jAva sivA vAseMti tao niyattejjAsitti, tAhe puSAo aMtAo avarAmaho gao tattha sivA uDiyA niyatto, uttarAhutto tatthavi, puNovi puvAhutto gao tatthavi, dakkhiNato tasthavi sivAe vAsiya, taM kira vIyaNagasaMThiyaM nayaraM, NayaraNAbhie ya udAiNA ceiharaM kArAviyaM, esA atizayena, kSamayati, ati pragataH, tadAsa kevalI bhaNati-yUyamapi caramazarIrAH setsyatha gaGgAmuccarantaH, tatastadaiva prottIrNaH, naurapi yasmin 2 mA'valagati tena 2 Dati madhye spasthApitAH sarvApi bUDitA, taiH pAnIye kSiptaH, jJAnamutpa, devaimahimA kRtaH, prayAgaM tatra tIrtha jAtaM, tasya zIrSakaroTikA matsyakacchapaiH khAcamAnaikatrocchalitA puline, setastataH kSipyamANaikatra lagnA, tatra pATalAbIjaM kathamapi praviSTaM, dakSiNAdanoH karoTiM bhindan pAdapa utthitaH, pAdapo vizAlo jAtaH, tatra taM cArSa pazyanti, cintayanti-atra nagare rAjJaH svayameva ravAnyeSyanti tatra nagaraM nivezitamiti, tatra sUtrANi prasAryante, pettiko bhaNati-tAvadyAta yAvacchivA vAsayati tato nivartayadhvamiti, tadA pUrvasAdantAdaparAbhimukho gatastatra zivA rasitA nivRttaH, uttarAbhimukhastatrApi, punarapi pUrvAbhimukho gatastatrApi, dakSiNAmukhastatrApi zivayA vAsitaM, tatkila myajanaka saMsthitaM nagaraM, nagaranAbhau codAyinA caityagRhaM kAritaM, eSA pADaliputtassa uppattI / so udAI tattha Thio rajaM bhuMjai, so ya rAyA te DaMDe abhikkhaNaM olaggAvei, te ciMtetikahamaho eyAe dhADIe muccijjAmo, io ya egassa rAyANassa kamhivi avarAhe rajaM hiyaM, so rAyA naTTho, tassa putto bhamaMto ujjeNimAgao, egaM rAyAyaM olaggai, so ya bahuso 2 paribhavai udAissa, tAhe so rAyaputto pAyavaDio viNNavei-ahaM tassa pII pibAmi navaraM mama vitijio hojAsi, teNa paDissuyaM, gao pADaliputtaM, bAhirigamajjhamigaparisAsu olaggiUNa chiddamalabhamANo sAhUNo atiMti, te atItamANe pecchai, tAhe egassa Ayariyassa mUle pavaio, sabA parisA ArAhiyA tassa pajAyA, so rAyA ahamicauddasIsu posahaM karei, tatthAyariyA atiti dhammakahAnimittaM, aNNayA veyAliyaM, AyariyA bhaNaMti-gehaha uvagaraNaM rAulamatImo, tAhe so jhaDitti uhio, gahiyaM uvagaraNaM, puSa. saMgoviyA kaMkalohakattiyA sAvi gahiyA, pacchaNNaM kayA, atigayA rAulaM, ciraM dhammo kahio, AyariyA pasuttA, pATaliputrasyotpattiH / sa udAyI tatra sthito rAjyaM bhunakti, sa ca rAjA tAn (lokAn ) daNDAn abhIkSNaM avalagayati, te cintayanti-kathamaho etasyA dhAvyA munyemahi, itazcaikasya rAjJaH kamizcidapi aparAdhe rAjyaM hataM, sa rAjA naSTaH, tasya putro bhrAmyan ujayinImAgataH, ekarAjAnamavakagayati, saca bahuzaH 2 paribhUyate udAyinA, tadA sa rAjaputraH pAdapatito vizapayati-ahaM sasya jIvitaM pibAmi paraM mama dvitIyo bhava, tena prasizrutaM, gataH pATaliputraM, bAhyamadhyamRgaparSatsu avalagya chidramalabhamAnaH sAdhava mAyAnti tAn bhAyAtaH prekSate, tadaikasyAcAryasya mUle pranajitaH, sarvo parSat bArAddhA tasya prajAtA, sa rAjA'STamIcaturdazyoH poSadhaM karoti, tatrAcAryA bhAyAnti dharmakathAnimittaM, anyadA vaikAlikaM, AcAryA bhaNanti-gRhANopakaraNaM rAjakulamatigacchAmaH, tadA sa jhaTiti sthitaH, gRhItamupakaraNaM pUrvasaMgopitA kakalohakatarikA sApi gRhItA, pracchanA kRtA, bhatigatau rAjakuLa, ciraM dharmaH kathitaH, bhAcAryA prasuptA, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 Avazyaka hAribhadrIyA rAyAvi patto, teNa uTThittA raNNo sIse nivesiyA, tattheva aTThilaggo niggao, thANailagAvi na vAriMti pavaiotti, ruhireNa AyariyA paccA liyA, uDiyA, pecchati rAyANagaM vAvAiyaM, mA pavayaNassa uDDAho hohiitti AloiyapaDikkato apaNo sIsaM chiMdei, kAlagao so evaM / io ya NhAviyasAligae nAviyaduyakkharao uvajjhAyarasa kahei - jahA mamajjateNa NayaraM veDhiyaM, pahAe diTTha, so sumiNasatthaM jANai, tAhe gharaM neUNa matthao dhoo dhUyA ya se diNNA, dipiumAraddho, sIyAe NayaraM hiMDAvijjai, sovi gayA aMteurasejjAvalIhiM diTTho sahasA, kuviyaM, nAyao, asosi aNNeNa dAreNaM nINio sakArio, Aso ahiyAsio, abhiMtarA hiMDAvio majjhe hiMDAvio bAhi niggao rAyakulAo tassa NhAviyadAsasta paTThi aDei pecchai ya NaM teyasA jalaMtaM, rAyAbhiseeNa ahisitto rAyA jAo, te ya DaMDabhaDabhoiyA dAsotti tahA viNayaM na kareMti, so ciMtei jai viNayaM Na kareMti kassa ahaM rAyatti 1 rAjA'pi prasuptaH, tenotthAya rAjJaH zIrSe nivezitA, tatraiva lagnamuSTiH (1) nirgataH, prAtIhArikA api na vArayanti pravrajita iti, rudhireNAcAryAH pratyArdvitAH, utthitAH, prekSante rAjAnaM vyApAditaM mA pravacanasyoDDA ho bhUdityAlocitapratikrAntA AtmanaH zIrSa chindanti kAlagatAsta evaM isa nApitazAlAyAM nApitadAsa upAdhyAyAya kathayati-yathA mamAdyAtreNa nagaraM veSThitaM, prabhAte dRSTaM, sa svamazAstraM jAnAti, tadA gRhaM nItvA mastakaM dhautaM duhitA ca tasmai dattA, dIpitumArabdhaH, zibikayA nagaraM hiNDyate, so'pi rAjA antaHpurikA zayyApAlikAbhirdaSTaH sahasA, kUjitaM jJAtaH, aputra ityanyena dvAreNa nItaH sarakAritaH, azvo'dhivAsitaH, abhyantare hiNDito madhye hiNDitaH bahirnirgato rAjakulAt taM nApitadArakaM pRSThau lagayati prekSate ca taM tejasA jvalantaM, rAjyAbhiSekeNAbhiSikta rAjA jAtaH, te ca daNDikasubhaTabhojikA dAsa iti tathA vinayaM na kurvanti, sa cintayati-yadi vinayaM na kurvanti kasyAeM rAjeti atthANIo uTThittA niggao, puNo paviTTho, te Na uTTheti, teNa bhaNiyaM geNhaha ee gohetti, te avaropparaM dahUNa hasaMti, teNa amariseNa atthANimaMDaliyAe lippakammanimmiyaM paDihArajuyalaM paloiyaM, tAhe teNa sarabhasuddhAieNa asihattheNa mAriyA kei naTThA, pacchA viNayaM uvaThiyA, khAmio rAyA, tassa kumArAmaccA natthi, so maggai / io ya kavilo nAma baMbhaNo NayarabAhiriyAe vasai, veyAliyaM ca sAhuNo AgayA dukkhaM viyAle atiyaMtumitti tassa agnihottassa gharae ThiyA, so baMbhaNo ciMtei - pucchAmi tA Ne kiMci jANaMti navatti 1, pucchiyA, parikahiyaM AyariehiM, saDDo jAo taM caiva rayaNiM, evaM kAle vaccaMte aNNayA aNNe sAhuNo tassa ghare vAsAratiM ThiyA, tassa ya putto jAyattao aMbArevaI hiM gahio, so sAhUNa bhAyaNANi karpetANaM heTThA Thavio, naTThA vANamaMtarI, tIse payA thirA jAyA, kappaotti se nAmaM kathaM, tANa dovi kAlayANi, imobi mohasasu vijAdvANesu supariNiDio NAma labhai pADaliputte, so ya saMtoseNa dANaM 1 AsthA nikAyA utthAya nirgataH punaH praviSTaH, te nottiSThanti tena bhaNitaM gRhItaitAn adhamAniti, te parasparaM dRSTvA hasanti, tenAmarSeNAsthAnamaNDapi kAyAM lepya karmanirmitaM pratIhArayugalaM pralokitaM, tadA tena sarabhasodrAvitena asihastena mAritAH kecinnaSTAH, paJcAdvinayamupasthitAH, kSAmito rAjA, tastha kumArAmAtyA na santi sa mArgayati / itazca kapilo nAma brAhmaNo nagarabAhirikAyAM vasati, vikAle ca sAdhava bhagatA duHkhaM vikAle'tigantumiti tasyAnihotrasya gRhe sthitAH, sa brAhmaNazcintayati - pRcchAmi tAvat ete kiJcijjAnanti natreti ?, pRSTAH parikathitamAcAryaiH, zrAddho jAtastasyAmeva rajanyAM evaM vrajati kAle anyadA'nye sAdhavastasya gRhe varSArAtre sthitAH, tasya ca putraH jAtamAtro'mbArevatIbhyAM gRhItaH, sa sAdhuSu karupayatsu bhAjanAnAmadhastAt sthApitaH, nahe vyantayauM, tasyAH prajA sthirA jAtA, kakpaka iti tasya nAma kRtaM, to dvAvapi kAlagatau, ayamapi caturdazasu vidyAsthAneSu supariniSThito nAma (rekhAM ) labhate pATalIputre, sa ca saMtoSeNa dAnaM iccha, dAriyAo labhamANIo necchai, aNegehiM khaMDigasaehiM parivArio hiMDai, io ya tassa aigamaNaniggamaNapahe ego maruo, tassa dhUyA jalUsa tavAhiNA gahiyA, lAghavaM sarIrassa natthi atIvarUviNitti na koi varei, mahatI jAyA, ruhiraM se AgayaM, tassa kahiyaM mAyAe, so ciMtei-baMbhavajjhA esA, kappago saJcasaMdho tassa uvAeNa demi, teNa dAre agaDe khao, tattha ThaviyA, teNaMteNa ya kappagoDatIti, mahayA saddeNa pakuvio-bho bho kavilA ! agaDe paDiyA jo nitthArei tassevesA, taM soUNa kappago kivAe dhAvio uttAriyA yaDaNeNa bhaNio ya-saccasaMdho hojjAsi puttagatti, tAhe teNa jaNavAyabhaeNa paDivaNNA, teNa pacchA osahasaMjoeNa laTThI kayA, rAyAe surya-kappao paMDiotti, sadAvio viSNavio ya rAyANaM bhaNai - ahaM prAsAcchAdanaM vinirmucya parigrahaM na karomi, kaha imaM kiccaM saMpaDivajjAmi ?, na tIrai niravarAhassa kiMcI kAuM, tAhe so rAyA chiddAi maggai, aNNayA rAyAe joyoe sAhIe nilevago so saddAvio, tumaM 1 necchati, dArikA labhyamAnA necchati, aneke chAtrazataiH parivRto hiNDate, itana tasya pravezanirgamapathe eko marukaH, tasya duhitA jalodaravyAdhinA gRhItA, lAghavaM zarIrasya nAstIti atIvarUpiNIti na ko'pi vRNute, mahatI jAtA, Rtustasya jAtaH, tasmai kathitaM mAtrA, sa cintayati brahmahatyaiSA, kalpakaH satyasandhastasmai upAyena dadAmi tena dvAri avaTaH khAtaH, tatra sthApitA, tenAdhvanA ca kalpaka AyAti, mahatA zabdena prakUjitaH - bho bhoH ! kapila avaTe patitA yo nistArayati tasyaivaiSA, tacchrutvA kalpakaH kRpayA dhAvitaH, uttAritA cAnena, bhaNitazca satyasandho bhava putraka iti, tadA tena janApavAdabhItena pratipakSA, tena pazcAdoSadhasaMyogena laSTA kRtA, rAjJA zrutaM-kalpakaH paNDita iti, zabdito vijJatazca rAjAnaM bhaNati na karomi, kathamidaM kRtyaM saMpratipatsye 1, na zakyate niraparAghasya kiJcit kartuM tadA sa rAjA chidrANi mArgayati, anyadA rAjJA pATake ( tasya ) jAyAyA nirlepakaH sa zabditaH, tvaM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 Avazyaka hAribhadrIyA pagassa pottAI dhovasi navati ?, bhaNai - ghovAmi, tAhe rAyAe bhaNio-jai ettAhe appei to mA dijAmitti, aNNayA iMdama se bhaNai bhajjA - se mamavetAI potAI rayAvihi, so necchai, sA abhikkhaNaM baDhei, teNa paDivaNNaM, teNa NIyANi zyagaharaM, so bhai - ahaM viNA moleNa rayAmi, so chaNadivase pamaggio, ajjahijjotti kAlaM harai, so chaNo volINo, tahavi na dei, bIe varise na diNNANi, taievi varise dive 2 maggai na dei, tassa roso jAo, bhaNai-kaSpago na homi jai tava ruhireNa na rayAmi, aggiM pavisAmi, aNNadivase gao churiyaM ghettUNa, so rayao bhajjaM bhaNai - ANehitti, diNNANi, tassa poTTaM phAlittA ruhireNa rayANi, rayagabhajjA bhaNai - rAyAe eso vArio kimeeNa avaraddhaM ?, kappassa ciMtA jAyA - esa raNNo mAyA, tayA mae kumArAmaccattaNaM necchiyaMti, jai pavaio hoMto kimeyaM hoyaMti, vaccAmi sayaM mA gohehi nejjIhAmitti gao rAyakulaM, rAyA uTThio, bhaNai - saMdisaha kiM karomi !, taM mama vitappaM ciMtiyaMti, so 1 kapakasya vaNi kSAlayasi naveti ?, bhaNati-prakSAlayAmi, tadA rAjJA bhaNitaH - yadyadhunA'rpayati tarhi mA dadyA iti, anyadendramahe taM bhaNati bhAryA - atha mama tAni vastrANi raJjayata, sa necchati, mADabhIkSNaM kalahayati, tena pratipannaM tena nItAni rajakagRha, sa bhaNati-ahaM vinA mUlyena rajAmi, sakSaNadivase pramArgitaH atha hA ( zvaH ) iti kAlamullaGghate, sakSaNo vyatikrAntaH, tathApi na dadAti, dvitIye varSe na dattAni tRtIye'pi varSe divase 2 mArgayati ma dadAti, tasya roSo jAtaH, bhaNati-kalpako na bhavAmi yadi tatha rudhireNa na rajAmi, abhi pravizAmi amyadivase gataH kSurikAM gRhItvA sa rajako bhAyauM bhaNati bhanayeti, dattAni, tasyodaraM pATayitvA rudhireNa raktAni, rajakabhAryAM bhaNati - rAjJaiSa vAritaH kimetenAparAkhaM, kalpasya cintA jAtA epA rAjJo mAthA, tadA mayA kumArAmAtyatvaM neSTamiti, yadi pravajito'bhaviSyaM kimidamabhaviSyaditi, vrajAmi svayaM mA daNDikairnAyiSi iti gato rAjakulaM, rAjotthitaH, bhaNatisaMdiza kiM karomi taM mama vikalpaM cintitaM, sa bhaNai - mahArAya ! jaM bhaNasi taM karomi, rayagameNI AgayA, rAyAe samaM ullaveMtaM daddUNa naTThA, kumArAmacco Thio, evaM sarva rajjaM tadAyattaM ThiyaM, puttAvi se jAyA, tIse aNNANaM ca IsaradhUyANaM, aNNayA kappagaputtassa vivAho, teNa ciMtiyaM-saMteurassaraNo bhaktaM dAvaM, AharaNANi raNNo nijogo ghaDijjai, jo naMdeNa kumArAmacco pheDio so tassa chiddANi magi, kapagadAsI dANamANasaMgahiyA kayA, jo ya tatra sAmissa divasodato taM kaheha dive 2, tIe paDivaNaM, aNNayA bhaNai-raNNo nijogo ghaDijjai, puvAmaJco ya jo pheDio teNa chiddaM laddhaM, rAyAe pAyavaDio viSNavei - jaivi amhe tumha avigaNiyA tahAvi tubbhaM saMtigANi sitthANi gharaMti ajjavi teNa avassaM kaheyavaM jahAM kira kappao tujhaM ahiyaM ciMtito putaM rajje ThaviukAmo, rajjanijjogo sajjijjai, pesaviyA rAyapurisA, sakuDubo kuve chUDho, kodavodaNaseiyA pANiyagalatiyA ya dijjai, sarva tAhe so bhaNai - eeNa savehiMvi mAriyavaM, jo Ne ego kuluddhArayaM karei veranijjAyaNaM ca 1 bhaNati - mahArAja ! yadmaNasi tat karomi, rajaka zreNirAgatA, rAjJA samamullApayantaM dRSTvA naSTA, kumArAmAtyaH sthitaH, evaM sarve rAjyaM tadAyataM sthitaM, putrA api tasya jAtAH, tasyA anyAnAM cezvaraduhitRNAJca, anyadA kalpakaputrasya vivAho ( jAtaH ), tena cintitaM sAntaH purasya rAjJo bhakaM dAtavyaM, AbharaNAni rAjJo niryogo yate, yo nandena kumArAmAtyaH spheTitaH sa tasya chidrANi mArgayati, kalpakadAsyo dAnamAnasaMgRhItAH kRtAH, yazca tava svAmino divasodantastaM kathayeH divA divA, tayA pratipannaM, anyadA bhaNati-rAjJo niryogo ghaThyate, pUrvAmAtyazca yaH spheTitastena chidraM labdhaM, rAjJe pAdapatito vijJapayati-yadyapi vayaM yuSmAkamamitAstathApi yuSmatsatkAni sikthUni priyante'dyApi tenAvazyaM kathayitavyaM yathA kila kalpako yuSmAkamahitaM cintayan putraM rAjye sthApayitukAmaH, rAjyaniryogaH praguNIkriyate, preSitA rAjapuruSAH, sakuTumbaH kUpe kSiptaH, kodravaudana setikA pAnIyasya galantikA (gargarI) ca dIyate, sarvAn tadA sa bhamatietena sarve'pi mArayitavyAH, yo'smAkamekaH kuloddhAraM karoti vairaniryAtanaM so jemeu, tANi bhaNati - amhe asamatthANi, bhattaM paJcakkhAmo, paJcakkhAyaM, gayANi devalogaM, kappago jemei, pacaMtarAtIhi ya suyaM jahA kappago viNAsio, jAmo geNhAmotti, AgaehiM pADaliputtaM rohiyaM, naMdo ciMtei-jai kappago hoto na evaM abhiddavaMta, pucchiyA bAravAlA - atthi tattha koi bhattaM paDicchara ?, jo tassa dAso sovi mahAmaMtitti, tehiM bhaNiyaM - asthi, tAhe AsaMdaeNa ukkhittA nINio, pillukkio vijjehiM saMdhukio Ause kArie pAgAre darisio kappago, darisio kappagotti te bhIyA daMDA sAsaMkiyA jAyA, naMdaM parihINaM NAUNa suhutaraM abhidavaMti, tAhe leho visajio, jo tujjha savesiM abhimao so eu to saMdhI vA jaM tubbhe bhaNihiha taM karehitti, tehiM dUo visajjio, suro viniggao, nadImajjhe miliyA, kappago nAvAe hatthasaNNAhiM lavai, ucchukalAvastra heTThA uvariM ca chinnassa maj kiM hohi, dahikuMDassa heTThA uvariM ca chinnassa dhasatti paDiyassa kiM hohiitti 1, evaM bhaNittA taM payAhiNaM kareMto 1 sa jematu, te bhaNanti - vayamasamarthAH, bhaktaM pratyAkhyAmaH, pratyAkhyAtaM gatA devalokaM, kalpako jemati, pratyantarAjabhizca zrutaM yathA kalpako vinAzitaH, yAmo gRhIma iti, AgataiH pATaliputraM rusUM, nandazcintayati-yadi kalpako'bhaviSyattadA naivamabhyadroSyaM, pRSTA dvArapAlAH- asti tatra kazcit ?, bhaktaM pratIcchati / yastasya dAsaH so'pi mahAmantrIti, tairbhaNitaM asti, tadA''syandakenotkSipya niSkAzitaH, pUTakRto vaitheH ( prItimAnvitaH ), paTau jAte prAkAre darzitaH kalpakaH, darzitaH san kalpaka iti te bhItAH daNDAH sAzaGkA jAtAH, nandaM parihINaM jJAtvA sughutarAmabhidravanti, tadA lekho visRSTaH- yo yuSmAkaM sarveSAmabhimataH samAyAtu tataH sandhi vA yathUyaM bhaNiSyatha tat kariSyAma iti, tairvRto visRSTaH, kalpako vinirgataH, nadImadhye militAH, karUpako nAvi hastasaMjJAbhipati, isu kAparAdhastAdupari ca chinnasya madhye kiM bhavati ?, dadhikuNDasyAdhakhAdupari ca dvisya dhagiti patitasya kiM bhavatIti, evaM bhaNitvA tAnU pradakSiNAM kurvan For Private Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 Avazyaka hAribhadrIyA paMDiniyatto, iyarovi vilakkho niyatto pucchio lajjai akkhirDa, palavai baDugotti akkhAyaM, nahA, naMdovi kappaeNa bhaNio-saNNaha, pacchA AsahatthI ya gahiyA, puNovi Thavio taMmi ThANe, so ya niogAmacco viNAsio, tassa kaSpagassa vaMso NaMdavaMseNa samaM aNuvattai, navamae naMde kapagavaMsapasUo sagaDAlo, thUlabhaddo se putto sirio ya, satta dhIyarI ya jakkhA jakkhadinnA bhUyA bhUyadiNNA seNA veNA reNA, io ya vararui dhijjAio naMda asaNaM silogANamolaggai, sorAyA tujhe sagaDAlamuhaM paloei, so micchattaMtikAuM na pasaMsei, teNa bhajjA se olaggiyA, pucchio bhaNai-bhattA te Na pasaMsai, tIe bhaNiyaM - ahaM pasaMsAvemi, tao so tIe bhaNio, pacchA bhaNai - kiha micchattaM pasaMsAmitti ?, evaM divase 2 mahilAe karaNiM kArio aNNayA bhaNai - subhAsiyaMti, tAhe dINArANaM asayaM diNNaM, pacchA diNe 2 padiSNo, sagaDAlo ciMtei-niTThio rAyakosotti, naMdaM bhaNai-bhaTTAragA ! kiM tubbhe eyassa deha ?, tubbhe pasaMsiotti, bhaNai - ahaM 1 pratinivRttaH, itaro'pi vilakSo nivRttaH pRSTo lajate AkhyAtuM, pralapati baTuka iti AkhyAtaM naSTAH, nando'pi kalpakena bhaNitaH sannadhya, pazcAdazvA hastinazca gRhItAH punarapi sthApitastasmin sthAne, sa ca niyogAmAtyo vinAzitaH, tasya kalpakasya vaMzo nandavaMzena samamanuvarttate, navame nande kalpakavaMzaprasUtaH zakaTAlaH, sthUlabhadrastasya putraH zrIyakazca sapta duhitarazca yakSA yakSadattA bhUtA bhUtadattA senA veNA reNA, itazca vararucirdhigjAtIyo nandamaSTazatena zlokAnAM sevate sa rAjA tuSTaH zakaTAlamukhaM pralokayati, sa mithyAtvamitikRtvA na prazaMsati, tena bhAryA tasyArAjA, pRSTo bhaNati bharttA sava na prazaMsati, tayA bhaNitaM ahaM prazaMsayAmi, tataH sa tayA bhaNitaH, pazcAt bhaNati kathaM mithyAtvaM prazaMsAmi ? iti evaM divase divase mahilyA vAcaM ( prazaMsA kriyAM ) grAhito'nyadA bhaNati-subhASitamiti, tadA dInArANAmaSTazataM dattaM, pazcAddine dine pradAtumArabdhaH, zakaTAlacintayati-niSThito rAjakoza iti nandaM bhaNati bhaTTAkAH ! kiM yUyametasmai datta ?, khayA prazaMsita iti, bhaNati zrahaM saMsAmi loiyakavANi anANi paDhAi, rAyA bhaNai-kahaM loiyakavANi ?, sagaDAlo bhaNai-mama dhUyAovi pati, kimaMga puNa aNNo logo ?, jakkhA egaMpi suyaM giNhai, bitiyA dohi taiyA tihi vArAhi, tAo aNNayA pavisaMti aMteuraM, jayaNiyaM tariyAo ThaviyAo, vararuI Agao thuNai, pacchA jakkhAe paDhiyaM vitiyAe doNNi taiyAe tiNi vArA surya paDhiyaM evaM sattahidhi, rAyAe pattiyaM, vararuIssa dANaM vAriyaM, pacchA so te dINAre ratiM gaMgAjale jaMte Thavei, tA divasao thuNai gaMgaM, pacchA pAeNa AhaNai, gaMgA deitti evaM logo bhaNai, kAlaMtareNa rAyAe suyaM, sagaDAlassa kahei - tassa kira gaMgA dei, sagaDAlo bhaNai-jai mae gae dei to dei, kalaM vaccAmi teNa paccaigo puriso pesio vigAle pacchannaM acchasu jaM vararuI Thavei taM ANejjAsi, gaeNa ANiyA poTTaliyA sagaDAlassa diNNA, gose naMdovi gao, pecchai thuNataM, thue nibbuDo, hatthehi pAehi ya jaMtaM maggai, natthi, vilakkho jAo, tAhe sagaDAlo poiliyaM raNNo 1 prazaMsAmi laukikakAvyAni anarthakAni paThati, rAjA bhaNati-kathaM laukikakAvyAni ?, zakaTAlo bhaNati mama duhitaro'pi paThanti kimaGga punaranyo lokaH ?, yakSA ekazaH zrutaM gRhNAti dvitIyA dvikRtvaH tRtIyA triH, tA anyadA pravezayati antaHpuraM yavanikAntaritAH sthApitAH, vararucirAgataH stauti, pazcAt yakSayA ekazaH dvitIyayA dvikRtvastRtIyayA triH zrutaM paThitaM evaM saptabhirapi rAjJA pratyayitaM vararucaye dAnaM vAritaM, pazcAtsa tAn dInArAn rAtrau gaGgAjale yantre sthApayati, tadA divase stauti gaGgAM pazcAtpA denAhanti, gaGgA dadAtItyevaM loko bhaNati, kAlAntareNa rAjJA zrutaM, zakaTAlAya kathayati tasmai kila gaGgA dadAti zakaTAlo bhaNati-yadi mayi gate dadAti tahiM dadAti, kalye vrajAva:, tena pratyayitaH puruSaH preSito vikAle pracchannaM tiSTha yadvararuciH sthApayati tadAnayeH, tenAnItA pohalikA zakaTAlAya dattA, pratyUSasi nando'pi gataH, prekSate stuvantaM stutvA manaH hastAbhyAM pAdAbhyAM ca yantraM mArgayati, nAsti, vilakSo jAtaH, tadA zakaTAla: poTTalikAM rAjJe risei, ohAmio gao, puNovi chiddANi maggai sagaDAlassa eeNa sabaM khoDiyaMti, aNNayA sirIyassa vivAho, raNNo aNuogo sajjijjai, vararuiNA tassa dAsI olaggiyA, tIe kahiyaM raNNo bhattaM sajjijjai Ajogo ya, tAhe te ciMtiyaM - eyaM chiDDu, DiMbharuvANi moyage dAUNa imaM pADhei- 'rAyanaMdu navi jANai jaM sagaDAlo kAhi / rAyanaMda mAretA to siriyaM rajje Thavehinti // 1 // ' tAi paDhaMti, rAyAe suyaM, gavesAmi, taM dinaM, kuvio rAyA, jao jao sagaDAlo pAsu paDai tao tao parAhutto ThAi, sagaDAlo gharaM gao, sirio naMdassa paDihAro, taM bhaNai - kimahaM marAmi sabA - Nivi maraMtu, tumaM mamaM raNNo pAyavaDiyaM mArehi, so kanne Thaei, sagaDAlo bhaNai-ahaM tAlauDaM visaM khAmi, pAyavaDio ya pamao, tumaM mamaM pAyavaDiyaM mArehisi, teNa paDissuyaM, tAhe mArio, rAyA uDio, hAhA akajaM !, siriyatti, bhaNa-jo tujha pAvo so amhavi pAvo, sakkArio siriyao, bhaNio, kumArAmaccattaNaM paDivajjasu, so bhaNai-mamaM jeTTho 1 darzayati, apabhrAjito gataH, punarapi chidrANi mArgayati zakaTAlasya etena sarva vinAzitamiti, anyadA zrIyakasya vivAhaH, rAjJo niyogaH sajjyate, vararucinA tasya dAsI avalagitA, tathA kathitaM rAjJo bhaktaM sajjyate Ayogazca tadA tena cintitaM etat chidraM, DimbhAn modakAn dazcaitat pAThayati- 'nando rAjA naiva jAnAti yat zakaTAlaH kariSyati / nandarAjaM mArayitvA tataH zrIyakaM rAjye sthApayiSyatI 'ti te paThanti, rAjJA zrutaM, gaveSayAmi tadRSTaM, kuSito rAjA, yato yataH zakaTAlaH pAdayoH patati tatastataH parAGmukhastiSThati, zakaTAlo gRhaM gataH, zrIyako nandasya pratIhAraH, taM bhaNati - kimahaM triye sarve'pi triyantAM 1, evaM mAM rAjJaH padoH patitaM mAraya, sa karNau sthagayati, zakaTAko bhaNati ahaM tAlapuTaM viSaM khAdAmi, pAdapatitaH prasmRtaH, evaM mAM pAdapatitaM mArayeH, tena pratizrutaM, tadA mAritaH, rAjotthitaH - hA hA akArya zrIyaka iti, bhaNati-yasvayyeva pApaH so'smAkamapi pApaH, satkRtaH zrIyakaH, bhaNitaH - kumArAmAtyatvaM pratipacasva, sa bhaNati mama jyeSTho Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 bhAvazyakahAribhadrIyA bhAyA thUlabhaddo bArasamaM varisaM gaNiyAe gharaM paviThThassa, so saddAvio bhaNai-ciMtemi, so bhaNai-asogavaNiyAe ciMtehi, so tattha aiyao ciMtei-kerisayA bhogA rajavakkhittANaM !, puNaravi NarayaM jAivaM hohititti, ete NAmerisayA bhogA tao paMcamuTThiyaM loyaM kAUNa kaMbalarayaNaM chiMdittA rayaharaNaM karettA raNNo pAsamAgao dhammeNa vaDDAhi evaM ciMtiya, rAyA bhaNai-suciMtiyaM, niggao, rAyA bhaNai-pecchaha kavaDattaNeNa gaNiyAgharaM pavisai navitti, AgAsatalagao pecchai, jahA matakaDevarassa jaNo avasarai muhANi ya Thaei, so bhagavaM taheva jAi, rAyA bhaNai-niviNNakAmabhogo bhagavaMti, sirio Thavio, so saMbhUyavijayassa pAse pathaio, siriyaovi kira bhAineheNa kosAe gaNiyAe gharaM alliyai, sA ya aNurattA thUlabhahe aNNaM maNussaM necchai, tIse kosAe DahariyA bhagiNI uvakosA, tIe saha vararuI ciTThai, so sirio tassa chiddANi maggai, bhAujjAyAe mUle bhaNai-eyarasa nimitteNa amhe pitimaraNaM pattA, bhAiviogaM ca pattA, tujjha vioo bhrAtA sthUlabhadraH dvAdazaM varSa gaNikAgRhaM praviSTasya, sa zabdito bhaNati-cintayAmi, sa bhaNati-azokavanikAyAM cintaya, sa tatrAtiganazcintayati kIDazA bhogA rAjyavyAkSiptAnAM ? punarapi narakaM yAtavyaM bhaviSyatIti, ete nAmeTazA bhogAstataH paJcamuSTikaM locaM karavA kambalaranaM chipavA rajoharaNaM kRtvA rAjJaH pArzvamAgatya dharmeNa vardhasvaivaM cintitaM, rAjA bhaNati-sucintitaM, nirgato, rAjA bhaNati-pazyAmi kapaTena gaNikAgRhaM pravizati naveti, AkAzatalagataH prekSate, yathA mRtakalevarAt jano'pasarati mukhAni ca sthagayati sa bhagavAn tathaiva yAti, rAjA bhaNati-nirviSaNakAmabhogo bhagavAniti, zrIyakaH sthApitaH, pa saMbhUtivijayasya pArzve pravajitaH, zrIyako'pi kila mAtRsnehena kozAyA gRhasAzrayati, sA cAnuraktA sthUlabhadre'nyaM manuSyaM necchati, tasyAH kozAyA ladhvI bhagi nyupakozA, tayA saha vararucistiSThati, sa zrIyakastasya chidrANi mArgayati, bhrAtRjAyAyA mUle bhaNati-etassa nimittena asmAkaM pitA maraNaM prAptaH, bhrAtRviyogaM ca (vayaM) prAptAH, taba viyogo jAo, eyaM suraM pAehi, tIe bhagiNI bhaNiyA-tumaM mattiyA esa amattao jaMvA taM vA bhaNihisi, eyapi pAehi. sA papAiyA, so necchai, alAhi mamaM tume, tAhe so tIe aviogaM maggaMto caMdappabhaM suraM piyai, logo jANAi khIraMti, kosAe siriyassa kahiyaM, rAyA siriyaM bhaNai-eriso mama hio tava piyA''sI, sirio bhaNai-saccaM sAmI!, eeNa mattavAlaeNa eyaM amha karya, rAyA bhaNai-kiM maja piyai, piyai, kahaM, to pecchai, sorAulaMgao, teNuppalaM bhAviyaM maNassahatthe diNaM, eyaM vararuissa dijAhi, imANi aNNesiM, so atthANIe pahAio, taM vararuissa dinnaM, teNassighiyaM, bhiMgAreNa AgayaM nicchuDhaM, cAubejeNa pAyacchittaM se tattaM tauyaM pejjAvio, mao |thuulbhddsaamiivi saMbhUyavijayANaM sagAse ghorAkAraM tavaM karei, viharato pADaliputtamAgao, tiNNi aNagArA abhiggahaM giNhaMti-ego sIhaguhAe, taM pecchaMto sIho uvasaMto, aNNo sappavasahIe, sovi diTThIviso uvasaMto, aNNo kUvaphalae, thUlabhaddo kosAe gharaM, sA jAtaH, enaM surAM pAyaya, tayA bhaginI bhaNitA-vaM mattA eSo'matto yadvA tadvA bhaNiyasi, enamapi pAyaya, sAprapAyitA, sa necchati, alaM mama tvayaM sadA sa tasyA aviyogaM mRgayamANazcandraprabhA surAM pibati, loko jAnAti-kSIramiti, kozayA zrIyakAya kathitaM, rAjA zrIyakaM bhaNati-IdRzo mama hitastava pitA''sIt, zrIyako bhaNati-satyaM svAmin ! etena punarmadyapAyinA etadasmAkaM kRtaM, rAjA bhaNati-kiM madyaM pibati ?, pibati, kathaM', tarhi prekSadhvaMsa rAjakulaM gataH, tenotpalaM bhAvitaM manuSyahaste dattaM, etat vararucaye dadhAH, imAnyanyebhyaH, sa AsthAmyAM pradhAvitaH, tat pararucaye dattaM, tenAghrAtaM, kalazenAga samudrINa, cAturvaiyena prAyazcitte sa taptaM vapuH pAyitaH, mRtaH / sthUlabhadrasvAmyapi saMbhUti vijayAnAM sakAze ghorAkAra tapaH karoti, viharan pATaliputramAgataH, prayo'nagArA abhigrahaM gRhanti-ekaH siMhaguhAyo, taM prekSamANaH siMha upazAntaH, anyaH sarpavasatau, so'pi dRSTiviSa apazAntaH, anyaH kUpaphalake, sthUlabhadraH kozAyA gRhe, sA. tuTThA parIsahaparAjio Agaotti, bhaNai-kiM karemi ?, ujjANa ghare ThANaM dehi, diNNo, rattiM savAlaMkAravihUsiyA AgayA, cADuyaM pakayA, so maMdaro iva nikaMpo na sakkae khoheUM, tAhe dharma paDisuNai, sAviyA jAyA, bhaNai-jai rAyAvaseNaM aNNeNa samaM vasejjA iyarahA baMbhacAriNiyAvayaM sA giNhai, tAhe sIhaguhAo Agao cattAri mAse uvavAsaM kAUNa, Ayariehi Isitti abhuDio, bhaNiyaM-sAgayaM dukkarakAragassatti , evaM sappaitto kUvaphalaittovi, thUlabhaddasAmIvi tattheva gaNiyAghare bhikkhaM geNhai, sovi caumAsesu puNNesu Agao, AyariyA saMbhameNa abbhuThiyA, bhaNiyaMsAgayaM te aidukkara 2 kAragatti ?, te bhaNaMti tiNNivi-pecchaha AyariyA rAgaM vahati amaccaputtotti, bitiyavarisArate sIhaguhAkhamao gaNiyAgharaM vaccAmi abhiggahaM geNhai, AyariyA uvauttA, vArio, apaDisuNeto gao, vasahI maggiyA, dinA, sA sabhAveNaM urAliyasarIrA vibhUsiyA avibhUsiyAvi, dhamma suNei, tIse sarIre so ajjhovavanno, obhAsai, sA tuSTA parISahaparAjita bhAgata iti, bhaNati-ki karomi', ucAne gRhe sthAnaM dehi, vattaM, rAtrau sarvAlaGkAravibhUSitA AgatA, cATu prakRsA, sa meruriva niSpakampo na zakyate kSobhayituM, tadA dharma zRNoti, zrAvikA jAtA, bhaNati-yadi rAjavazenAmyena samaM vasAmi itarathA brahmacAriNIvrataM sA gRhAti, tadA siMhaguhASA mAgatazcaturo mAsAnupavAsaM kRtvA, AcAryairISaditi abhyusthitaH, bhaNitaM-svAgataM duSkarakArakasyeti', evaM sarpavilasatka: kUpaphalakasako'pi, sthUlamanoapa svAmI tatraiva gaNikAgRhe bhikSA gRhAti, so'pi caturmAsyAM pUrNAyAmAgataH, prAcAryAH saMbhrameNosthitAH, bhaNitaM-svAgataM se'tiduSkaraduSkarakArakasyeti ,te bhaNanti trayo'pi-pazyata bhAcAryA rAgaM vahanti amAsyaputra iti, dvitIyavarSArAne siMhaguhAkSapako gaNikAgRhaM prajAmIti abhigrahaM gRhAti, bhAcAryA upayuktAH, vArito'pratizUpavana gataH, vasatirmArgitA, dattA, sA svabhAvenovArazarIrA vibhUSitA bhavibhUSitApi, dharma zRNoti, tathA zarIre so'bhyupapanA, yAcate, sA rito'pratiyaNvana AcAryA rAgApi caturmAsyA , Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 AvazyakahAribhadrIyA necchai, bhaNai-jai navari kiMci desi, kiM demi ?, sayasahassaM, so maggiumAraddho, nepAlavisae sAvago rAyA, jo tahiM jAi tassa sayasahassamollaM kaMbalaM dei, so taM gao, dinno rAyANaeNa, ei, egattha corehiM paMtho baddho, sauNo vAsaisayasahassaM ei, so coraseNAvaI jANai, navaraM ejaMtaM saMjayaM pecchai, colINo, puNovi vAsai-sayasahassaM gayaM, teNa seNAvaiNA gaMtUNa paloio, bhaNai-asthi kaMbalo gaNiyAe nemi, mukko, gao, tIse dino, tAe caMdaNiyAe chaho. so pArei-mA viNAsehi, sA bhaNai-tumaM eyaM soyasi appayaM na soyasi, tumaMpi eriso ceva hohisi, uvasAmio, laddhA buddhI, icchAmitti micchAmidukkaDaM, gao, puNovi AloettA viharai, AyarieNa bhaNiyaM-evaM aidukkaradukkarakArago thUlabhaddo, putrapariciyA asAviyA ya thUlabhaddeNa ahiyAsiyA ya, iyANiM saDDA tume adiThThadosA patthiyatti uvAladdho, evaM te viharaMti, evaM sA gaNiyA rahiyassa diNNA naMdeNa, thUlabhadasAmiNo abhikkhaNaM guNagahaNaM karei, na tahA uvacarai, necchati, bhaNati-yadi para kiJciddadAsi, kiM dadAmi ?, zatasahasraM, sa mArgitumArabdhaH, nepAlaviSaye zrAvako rAjA, yaH tatra yAti tasmai zatasahasramUlyaM kambalaM dadAti, sa taM gataH, datto rAjJA, AyAti, ekatra cauraiH sthAnaM baddhaM, zakuno raTati-zatasahasramAyAti, sa caurasenApatirjAnAti, navaramAyAntaM saMyataM pazyati, pazcAdgataH, punarapi raTati-zatasahasraM gataM, tena senApatinA gatvA pralokitaH, bhaNati-amti kambalo gaNikAyai nayAmi, mukto, gataH, tasyai dattaH, tayA vaqagRhe kSiptaH, sa vArayati-mA vinAzaya, sA bhaNati-svamenaM zocase AtmAnaM na zocase, tvamapIDazo bhaviSyasi caitra, upazAntaH, labdhA buddhiH, icchAmItime mithyAduSkRtamiti, gataH, punarapi Alocya viharati, AcAryaNa bhaNitaM-evamatiduSkaraduSkarakArakaH sthUlabhadraH, pUrvaparicitA azrAvikA ca sthUlabhadreNa adhyAsitA ca, idAnIM zrAddhA tvayA'dRSTadoSA prArthiteti upAlabdhaH, evaM te viharanti, evaM sA gaNikA rathikAya dattA nandena, sthUlabhadsvAmino'bhIkSNa guNagrahaNaM karoti, na tathopacarati so tIe appaNo viNNANaM darisiukAmo asogavaNiyaM nei, bhUmIgaeNa aMbagapiMDI pADiyA, kaMDapuMkhe aNNoNNaM lAyaMteNa hatthanbhAsaM ANettA addhacaMdeNa chinnA gahiyA, tahavi na tUsai, bhaNai-kiM sikkhiyassa dukkaraM 1, sA bhaNai-peccha mamaMti, siddhatthagarAsiMmi nacciyA sUINaM aggayaMmi ya, so AuTTo, sA bhaNai-'na dukkara toDiya aMbaluMbiyA na dukkara nazcita sikkhiyAe / taM dukkaraM taM ca mahANubhAvaM, jaM so muNI pamayavarNami vuccho // 1 // tIe sovi sAvao ko| tami ya kAle bAravarisio dukkAlo jAo, saMjayAi tao samuddatIre acchittA puNaravi pADaliputte miliyA, tesiM aNNassa uddeso aNNassa khaMDaM evaM saMghAtaMtehiM ekkArasa aMgANi saMghAiyANi, diThivAo nathi, nepAlavattiNIe ya bhaddabAhU acchaMti coddasapurI, tersi saMgheNa saMghADa o paTTavio diThivAyaM bAehitti, gaMtUNa niveiyaM saMghakajaM, te bhaNaMti-dukkAlanimittaM mahApANaM na paviThThomi, iyANi paviThTho, to Na jAi vAyaNaM dAuM, paDiNiyattehiM saMghassa akkhAyaM, tehiM sa tasyApAtmano vijJAnaM darzayitukAmo'zokavanikA nayati, bhUmigatenAmrapiNDI pAtitA, bANapRSThe'nyo'nya lAtA hastenAnIyArdhacandreNa chittvA gRhItA, tathApi na tuSyati, bhaNati-ki zikSitasya duSkaraM , sA bhagati-pazya mameti, siddhArtha karAzau nartitA sUcInAM cAne, sa AvarjitaH, sA bhaNati-na duSkara proTitAyAmAmrapiNDyA na duSkaraM sarpapanarsane (shikssitaayaaH)|t huSkaraM taca mahAnubhAvaM yarasa muniH pramadAvane uSitaH // 3 // tayA so'pi zrAvakaH kRtaH / tamila kAle dvAdazavArSiko duSkAlo jAtaH, saMyatAdikAH tataH samudratIre sthAsvA punarapi pATaliputre militAH, teSAmanyasyoddezo'nyasya khaNDamevaM saMghAtayadbhirekAdazA. pAni saMghAtitAni, dRSTivAdo nAsti nepAladeze ca bhadravAhavastiSThanti caturdazapUrvadharAH, teSAM sona saMghATakaH prepito dRSTivAdaM vAcayeti, gatvA nivedita saMghakArya, te bhaNanti-duSkALanimittaM mahAprANaM na praviSTo'smi, idAnIM praviSTastato na vAcanAM dAtuM samarthaH, pratinivRttaiH saMghAyAkhyAtaM, anno siMghADao visajio, jo saMghassa ANaM vaikamai tassa kodaMDote gayA, kahiyaM, bhaNai-oghADijai, te bhaNaMti, mA ugghADehapeseha mehAvI satta paDiyAo demi, bhikkhAyariyAe Agao 1 kAlavelAe 2 saNNAe Agao 3 veyAliyAe 4 paDipucchA Avassae tiNNi 7, mahApANaM kira jayA aiyao hoi tayA uppaNNe kaje aMtomuhutteNa cauddasa pudhANi aNupehai, ukkaiovakkaiyANi karei, tAhe thUlabhahappamuhANaM paMca mehAvINaM sayANi gayANi, te pa (pa)DhiyA pAyarNa, mAseNaM egeNaM dohiM tihiM save UsariyA na taraMti paDipucchaeNa paDhi, navaraM thalabhahasAmI Thio, thevAvasese mahApANe pucchio-na hu kilaMmasi ?, bhaNai-na kilAmAmi,khamAhi kaMci kAlaM to divasa sabaM vAyaNaM demi, pucchai-ki paDhiyaM kittirya vA sersa, AyariyA bhaNati-aTThAsI ya suttANi, siddhatthagamaMdare uvamANaM bhaNio, etto UNatareNaM kAleNaM paDhihisi mA visAyaM vacca, samatte mahApANe paDhiyANi nava puvANi dasamaM ca dohiM vatthUhiM UNaM, eyaMmi aMtare viharatA gayA pADaliputtaM, 1 tairanyaH saMghATako visRSTaH, yaH saMghasyAjJAmatikAmyati tasya ko daNDaH, te gatAH, kathitaM, bhaNati-udghAvyate, te bhaNanti, mA ujIghaTaH preSayata medhAvinaH sapta vAcanA dadAmi, bhikSAcaryAyA AgataH kAlavelAyo saMjJAyA Agato vikAle Avazyake kRte tisraH, mahAprANaM kila yadAtigato bhavati tadopatre kArye'ntarmuhurtena caturdaza pUrvANi anuprekSyate, utkramikApakramikAni karoti, tadA sthUlabhadrapramukhANAM paJca medhAvinAM zatAni gatAni, te vAcanAH paThitumA. rabdhAH, mAsenakena dvAbhyAM tribhiH sarve'pasRtA na zaknuvanti pratipRcchakena (vinA) paThituM, navaraM sthUlabhadrasvAmI sthitaH, stokAvazeSe mahAprANe pRSTaH-naiva klAmyapti, bhaNati-na klAmyAmi, pratIkSasva kazcit kAlaM tato divasaM sarva vAcanAM dAsyAmi, pucchati-kiM paThitaM kiyat zeSaM / , AcAryo bhaNamti-aSTAzItiH sUtrANi, siddhArthakamandaropamAnaM bhaNitaM, ita unatareNa kAlena paThiSyasi mA viSAdaM brAjIH, samAte mahAprANe paThitAni mava pUrvANi dazamaM ca dvAbhyAM bastubhyAmUna, etasminnantare viharanto gatAH pATaliputraM,. Jain Education Interational Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 AvazyakahAribhadrIyA thUlabhaddassa ya tAo sattavi bhagiNIo pavaiyAo, Ayarie bhAugaM ca vaMdiuM niggayAo, ujjANe kira ThaviellagA AyariyA, vaMdittA pucchaMti-kahiM jehajo ?, eyAe deuliyAe guNeitti, teNaM tAo divAo, teNa ciMti ijhiM darisemitti sIharUvaM viubai, tAo sIhaM pecchaMti, tAo naTThAo, bhaNaMti-sIheNa khaio, AyariyA bhaNaMti-na so sIho thUlabhaddo so, tA jAha ettAhe, AgayAo vaMdio, khemaM kusalaM pucchai, jahA siriyao pabaio abbhattaTeNa kAlagao, mahAvidehe ya pucchiyA titthayarA, devayAe nIyA, ajA! do ajjhayaNANi bhAvaNAvimuttI ANiyANi, evaM vaMdittA gayAo, viiyadivase uddesakAle uvaDhio, na uhisaMti, kiM kAraNaM ?, uvautto, teNa jANiyaM, kalattaNageNa, bhaNai,-na puNo kAhAmi,te bhaNaMti-na tumaM kAhisi, anne kAhiMti, pacchAmahayA kileseNa paDivaNNA, uvarillANi cattAri puvANi paDhAhi, mA puNa aNNassa dAhisi, te cattAritao vocchiNNA, dasamassa do pacchimANi vatthUNi vocchiNNANi, / sthUlabhadrasya ca tAH saptApi bhaginyaH prabajitAH, AcAryAn bhrAtaraM ca vandituM nirgatAH, udyAne kila sthitA AcAryAH, vanditvA pRcchanti-ka jyeSThArya ?, etasyAM devakulikAyAM guNayati, tena tA dRSTAH, tena cintitaM-bhaginInAM RddhiM darzayAmIti siMharUpaM vikurvati, tAH siMhaM pazyanti, tA naSTAH, bhaNanti-siMhena khAditaH, AcAryA bhaNanti- na sa siMhaH sthUlabhadraH saH tat yAtAdhunA, AgatAH vanditaH, kSemaM kuzalaM ca pRcchati, yathA zrIyakaH pravrajito'bhaktA thana kAlagataH, mahAvideheSu ca pRSTAstIrthakarAH, devatayA nItA, Arya ! dve adhyayane bhAvanAvimuktI AnIte, evaM vanditvA gate, dvitIyadivase uddesakAle upasthitaH, noddizanti, kiM kAraNaM ?, upayuktaH, tena jJAtaM, hyastanIyena, bhaNati-na punaH kariSyAmi, te bhaNanti-na svaM kariSyasi, anye kariSyanti, pazcAt mahatA klezenapratipannavantaH, uparitanAni catvAri pUrvANi paTha mA punaranyasai dAH, tAni catvAri tato vyucchimAni, dazamasya dve pazcime vastunI vyavacchinne, desa pravANi aNusarjati // evaM zikSA prati yogAH saGgrahItA bhavanti yathA sthuulbhdrsvaaminH| zikSeti gataM 5 / iyANiM nippaDikaMmayatti, nippaDikammattaNeNa yogAH saGgRhyante, tatra vaidharyodAharaNamAha paiThANe nAgavasU nAgasirI nAgadatta pavajA / egavihA sahANe devaya sAhU ya billagire // 1285 // asyAzcArthaH kathAnakAdabaseyaH, taccedam-paihANe Nayare nAgavasU seThThI NAgasirI bhajjA, saDDhANi dovi, tesiM putto nAgadatto niviNNakAmabhogo pabaio, so ya pecchai jiNakappiyANa pUyAsakkAre, vibhAsA jahA vavahAre paDimApaDiva mANa ya paDiniyattANaM pUyAvibhAsA, so bhaNai-ahaMpi jiNakappaM paDivajAmi, AyariehiM vArio, na ThAi, sayaM cevapaDivajjai, niggao, egattha vANamaMtaraghare paDimaM Thio, devayAe sammadiThiyAe mA viNi ssihititti itthirUveNa uvahAra gahAya AgayA, vANamaMtaraM acittA bhaNai-giraha khayaNatti, palalabhUyaM kUraM bhakkharUvANi nANApagArarUvANi gahiyANi, khAittA rattiM paDimaM Thio, jiNakappiyattaM na muMcati, poTTasaraNI jAyA, devayAe AyariyANa kahiyaM,so sIso amugattha, 1 daza pUrvANi anusajyante / pratiSThAne nagare nAgavasuH zreSThI nAgazrI ryA, zrAddhe he api, tayoH putro nAgadatto nirviNNakAmabhogaH prabajitaH, saca prekSate jinakalpikAnAM pUjAsaskArau, vibhApA yathA vyavahAre pratimApratipannAnAM ca pratinivRttAnAM pUjAvibhASA, sa bhaNati-ahamapi jinakalpaM pratipace, AcAryaivAritaH, na tiSThati, svayameva pratipadyate, nirgataH, ekatra vyantaragRhe pratimayA sthitaH, devatA samyagdRSTiH mA vinaGkaditi strIrUpeNopahAraM gRhItvA'. gatA, dhyantaramarcayitvA bhaNati-gRhANa kSapaka iti, palalabhUtaM (miSTaM) kUraM bhakSyarUpANi nAnAprakArasvarUpANi gRhItAni, khAditvA rAtrI pratimA sthitaH, jimakalpikatAM na muJcati, atisAro jAtaH, devatayA''cAryANAM kathitaM, sa ziSyo'mutra, sAha pesiyA, ANio, devayAe bhaNiyaM-billagiraM dijahitti dinnaM, ThiyaM, sikkhavio ya-na ya evaM kAyacaM / nippaDikaMmatti gayaM 6 / iyANiM annAyaetti, ko'rthaH-pudi parIsahasamatthANaM jaM uvahANaM kIrai taM jahA logo nayANAi tahA kAyacaMti, nAyaM vA kayaM na najejjA pacchannaM vA kayaM najejjA, tatrodAharaNagAhAkosaMbiya jiyaseNe dhammavasU. dhammaghosa dhammajase / vigayabhayA viNayavaI iDivibhUsA ya parikamme // 1286 // imIe vakkhANaM-kosaMbIe ajiyaseNo rAyA,dhAriNI tassa devI, tatthavi dhammavasU AyariyA, tANaM do sIsA-dhammaghoso dhammajaso ya, viNayamaI mayahariyA, vigayabhayA tIe sissiNIyA, tIe bhattaM paJcakkhAya, saMgheNa mahayA iDisakkAreNa nijAmiyA, vibhAsA, te dhammavasusIsA dovi parikammaM kareMti, io ya ujeNivaMtivaddhaNapAlagasuyaraTThavaDaNe ceva / dhAriya(Ni) avaMtiseNe maNippabhA vacchagAtIre // 1287 // vyAkhyA-ujeNIe pajoyasuyA dobhAyaropAlago gopAlao ya, gopAla o pavaio, pAlagassa do puttA-avaMtivaddhaNo sAdhavaH preSitAH, AnItaH, devatayA bhaNitAH-bIjapUragarbha datta, vattaH, sthitaH, zikSitazca-na caivaM karttavyaM / niSpratikati gataM / idAnImajJAta iti, pUrva parISahasamathairyadupadhAnaM kriyate tat yathA loko na jAnAti tathA karttavyamiti, jJAtaM vA kRtaM na jJAyeta pracchannaM vA kRtaM jJAyeta / asyA vyAkhyAnakozAmbyAmajitaseno rAjA dhAriNI tasya devI, tatrApi dharmavasava AcAryAH, te dvau ziSyo-dharmadhoSo dharmayazAca, vinayamatimahattarikA, vigatabhayA tasyAH ziSyA, sayA bhakaM pratyAkhyAtaM, safena mahatA RddhisatkAreNa niyAmitA, vibhASA, tau dharmavasuziSyau dvAvapi parikarma kurvataH, itazca-ujjayinyAM pradyota. sutau dvau bhrAtarau-pAlako gopAlakazya, gopAlakA prabajitaH, pAlakasya dvau putrI-avantIvardhano Jain Education Interational Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 AvazyakahAribhadrIyA revaddhaNo ya, pAlago avaMtivaddhaNaM rAyANaM ravaddhaNaM juvarAyANaM ThavittA pabaio, ravaddhaNamsa bhajjA dhAriNI, tIse putto avaMtiseNo / annayA ujANe rAiNA dhAriNI sadhaMge vIsattA acchaMtI dichA, anjhovavanno, dUtI pesiyA, sA necchai, puNo 2 pesai, tIe adhobhAveNa bhaNiyaM-bhAussavi na lajasi, tAhe teNa so mArio, vibhAsA, taMmi viyAle sayANi AbharaNagANi gahAya kosaMvi sattho vaccai, tattha egassa vuhamsa vANiyagassa uvallINA, gayA kosaMviM, saMjaio pucchittA raNo jANasAlAe ThiyAo tattha gayA, baMdittA sAviyA pavaiyA, tIe gabbho ahuNovavanno sAhuNo mANa pachAvihiti(tti) taM na akkhiyaM, pacchA NAe mayahariyAe pucchiyA-sambhAveNa kahio jahA rahabaddhaNabhajA'haM, saMjatImajjhe'sAgAriyaM acchAviyA, viyAyA ratti, mA sAhUNaM uDDAho hohititti NAmamuddA AbharaNANi ya ukkhiNitA raNNo aMgaNae ThavittA pacchannA acchai, ajiyaseNeNAgAsatalagaeNaM pamA maNINa divA dihA, diho ya, gahio, NeNa rASTravardhanazca, pAlako'vantIvardhanaM rAjAnaM rASTravardhanaM subarAja sthApayitvA pravrajitaH, rASTravardhanasya bhAryA dhAriNI, tasyAH putro'vannIgaNaH / anyado. dyAne rAjJA dhAriNI sarvAGgeSu vizvastA tiSThantI dRSTA, adhyupapannaH, dUtI preSitA, sA necchati, punaH 2 preSate, tayA tiraskArabuddhyA bhaNitaM-bhrAturapi na lajase?, tadA tena sa mAritaH, vibhASA, tasmin vikAle svakAnyAbharaNAni gRhItvA kauzAmkhyA sArtho vrajati tatraikasya vRddhasya vaNijaH pArzvamAzritA, gatA kauzAmbI, saMyatyaH pRSTvA rAjJo yAnazAlAyAM sthitAH tatra gatA, vandisvA zrAvikA pranajitA, tayA garbho'dhunotpannaH sAdhako mA pravivrajaniti tannAkhyAtaM, pazcAt jAte mahattarikayA pRSTA-sadbhAvaH kathitaH yathA rASTravardhanasya bhAryA'haM, saMyatImadhye'sAgArika sthApitA, prajanitavatI rAtrI, mA sAdhUnAmuDAho bhUditi nAmamudrAmAbharaNAni corikSapya rAjJo'GgaNe sthApayitvA pracchannA tiSThati, ajitasenenAkAzatalagatena maNInAM prabhA divyA dRSTA, dRSTazca, gRhItaH, anena aggamahisIe dino aputtAe, so ya putto, sA ya saMjatIhiM pucchiyA bhaNai-uddANagaM jAyaM taM mae vigiMciyaM, khaiyaM hohiti, tAhe aMteuraM NIi atIi ya, aMteuriyAhiM samaM mittiyA jAyA, tassa maNippahotti NAmaM kayaM, so rAyA mao, maNippabho rAyA jAo, so ya tIe saMjaIe nirAyaM aNuratto, so ya avaMtivadraNo pacchAyAveNa bhAyAvi mArio sAvi devI Na jAyatti bhAuneheNa avaMtiseNassa rajaM dAUNa pavaio, so ya maNippahaM kappAgaM maggai, so na dei, tAhe sababaleNa kosarvi phaavio| te ya dovi aNagArA parikamme samatte ego bhaNai-jahA viNayavatIe iDDI tahA mamavi hou, Nayare bhattaM paccakkhAyaM, bIo dhammajaso vibhUsaM necchaMto kosaMbIe ujjeNIe ya aMtarA vacchagAtIre pabayakaMdarAe bhataM paJcakkhAyaM / tAhe teNa avaMtiseNeNa kosaMbI rohiyA, tattha jaNo appaNIaddaNNo, na koi dhammaghosassa samIvaM alliyai, soya ciMtiyamatthamalabhamANo kAlagao, bAreNa nippheDo na labbhai pAgArassa uvaripaNa ahikkhitto / sA pavaiya agramahinyai aputrAyai dattaH, sa ca putraH, sA ca saMyatIbhiH pRSTA bhaNati-mRtaM jAtaM tanmayA tyaktaM, prasiddhaM (vinaSTaM ?) bhaviSyatIti, tadA'ntaHpuraM gacchatyAyAti ca, antaHpurikAbhiH samaM maitrI jAtA, tasya maNiprabha iti nAma kRtaM, sa rAjA mRtaH, maNiprabho rAjA jAtaH, sa ca tasyAM saMyatyA nitarAmanuraktaH, sa cAvantivardhanaH pazvAttApena bhrAtA'pi mAritaH sA'pi devI na prApteti bhrAtRsnehenAvantIpeNasya rAjyaM datvA pravrajitaH, sa ca maNiprabhaM daNDaM mArgayati, sa na dadAti, tadA sarvabalena kauzAmbI pradhAvitaH / tau ca dvAvapi anagArI parikarmaNi samAse (anazanocatI)eko bhaNati-yathA vinayavatyA RddhistathA mamApi bhavatu, nagare bhakkaM pratyAkhyAtaM, dvitIyo dharmayazA vibhUpAmanirachan / kauzamkhyA ujjayinyAzcAntarA vassakAtIre parvatakandarAyAM bhaktaM pratyAkhyAtavAn / sada tenAvamtIpeNena kauzAmbI ruddhA, sagra svayaM janaH pIDitaH, na kazciddharmaghoSasya samIpamAgacchati, saca cintitamarthamalabhamAnaH kAlagataH, dvAreNa niSkAzanaM na labhyate ( iti ) prAkArasyoparikayA bahiH kSiptaH / mA pravajitA ciMteI-mA jaNakkhao houtti rahassaM bhiMdAmi, aMteuramaigayA, maNippahaM osArettA bhaNai-kiM bhAugeNa samaM kalahesi', so bhaNai-kahanti, tAhe taM sarva saMbaMdhaM akkhAyaM, jaina pattiyasi to mAyaraM pucchAhi, pucchai, tIe NAyaM avassaM rahasabheo, kayiM jahAvattaM ravaddhaNasaMtagANi AbharaNagANi nAmamuddAi dAiyAI, pattIo bhaNai-jaI ettAhe osarAmi to mamaM ayaso, ajjA bhaNai-ahaM taM paDibohemi, evaM houtti, niggayA, avaMtiseNassa niveiyaM, pavaiyA dahamicchai, ai. yayA, pAe daTTaNa NAyA aMgapADihAriyAhiM, pAyavaDiyAo parunnAo, kahiyaM tassa tava mAyatti, so ya pAyavaDioM parunno, tassavi kahei-esa bhe bhAyA, dovi bAhiM miliyA, avaropparamavayAseUNaM paruNNA, kiMci kAlaM kosaMbIe acchittA dovi ujjeNiM pAviyA, mAyAvi saha mayahAriyAe paNIyA, jAhe ya vacchayAtIre pakSayaM pattA, tAhe je tami jaNavae sAhuNo te pavae orubhaMte caDaMte ya daTTaNa pucchiyA, tAhe tAovi vaMdiuM gayAo, bitiyadivase rAyA pahAvio, cintayati-mA janakSayo bhUditi rahasyaM bhinadhi, antaHpuramatigatA, maNiprabhamapasArya bhaNati-kiM bhrAtrA samaM kalahayasi ?, sa bhagati-kathamiti, sadA taM sarva sambandhamAkhyAtavatI, yadi na pratyeSi tarhi mAtaraM pRccha, pRcchati, tayA jJAta-avazyaM rahasyabhedaH, kathitaM yathAvRttaM rASTravardhanasatkAni AbharaNAni nAmamudrAdIni darzitAni, pratyayito bhaNati-yayadhunApasarAmi tarhi me'yazaH, Arya bhaNati-ahaM taM pratibodhayAmi, evaM bhavarivati, nirgatA, avantISeNAya niveditaM, prajitA draSTumicchati, atigatA, pAdau haTA jJAtA'ntaHpurapratihAriNIbhiH, pAdapatitAH praruditAH, kathitaM tasya tava mAteti, saca pAdapatitaH praruditaH, tasyApi kathayati, eSa tava bhrAtA, dvAvapi bahirmilitau parasparamAliGgaya praruditau, kazcitkALaM kauzAmcyA sthitvA dvAvapyujjayinI prAptI, mAtApi saha mahattarikayA nItA, yadA ca vatsakAtIre parvataM prAptA tadA ye tasmin janapade sAdhavastAn parvatAdavatarata bhArohataka dRSTvA pRSTavatI, tadA tA api pandituM gatAH, dvitIyadivase rAjA prasthitaH,. Jain Education Interational Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 Avazyaka hAribhadrIyA tAo bhAMti-bhattaM paccakkhAyao esthaM sAhU amhe acchAmo, dovi rAyANo ThiyA, divase 2 mahimaM kareMti, kAlagao evaM te ya gayA rAyANo, evaM tassa anicchamANassavi jAo iyarassa icchamANassavi na jAo pUyAsakAro, jahA dhamma jaseNa tahA kAya / aNNAyayattigayaM 7 / iyANiM alobhetti, lobhavivegayAe jogA saMgahiyA bhavaMti alobhayA teNa kAyadyA kahaM ? tatthodAharaNamAha arry puMDarIkaMDarie ceva devija sabhaddA | sAvatthiajiyaseNe kittimaI khuDDugakumAro // 1288 // jasa bhadde sirikaMtA jayasaMdhI va kaNNapAle ya / nadyavihI pariose dANaM pucchA ya pavvajjA / / 1289 // suTu vAiyaM suDDu gAiyaM suTTu nacciyaM sAma suMdari ! | aNupAliga dIharAiyao sumiNate mA pamAya // 1290 // dvAragAthAtrayam, asya vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM - sAgeyaM NayaraM, puMDario rAyA, kaMDario juvarAyA, jutraranno devI jasabhaddA, taM puMDarIo caMkamaMtI dahUNa ajjhotravanno, necchai, taheva juvarAyA mArio, sAvi sattheNa samaM palAyA, ahuNovavannagavbhA pattA ya sAvatthi, tattha ya sAvatthIe ajiyaseNo Ayario, kittimatI mayahariyA, sA 1 tA bhaNanti-pratyAkhyAtabhakto'tra sAdhuH tato vayaM tiSThAmaH dvAvapi rAjAnI sthitI divase 2 mahimAnaM kurutaH, kAlagataH, evaM te rAjAnau ca gatAH / evaM tasyAnicchato'pi jAta RddhisatkAraH, itarasyecchato'pi na jAtaH pUjAsatkAraH, yathA dharmayazasA tathA karttavyaM / ajJAtakamiti gataM idAnIM alobha iti, lobhavivekitayA yogAH saMgRhItA bhavanti, alobhatA tena kartavyA, kathaM ?, tatrodAharaNamAha / sAketaM nagaraM puNDarIko rAjA, kaNDarIko yuvarAjaH, yuvarAjasya devI yazobhadrA, tAM cakramantIM dRSTvA puNDarIko'bhyupapannaH, necchati, tathaiva yuvarAjo mAritaH, sA'vi sArthena samaM palAyitA, adhunotpannagarbhA prAptA ca zrAvastI, tatra ca zrAvastyAmajitasena AcAryaH, kIrtimatirmahattarikA, sA. tI mUle teNetra kameNa pavaiyA jahA dhAriNI tahA vibhAsiyabA, navaraM tIe dArao na chaDDio khuDDagakumAroti se nAmaM kathaM, so jovaNattho jAo, ciMtei - pavajjaM na tarAmi kAuM, mAyaraM Apucchai - jAmi, sA aNusAsai tahavi na ThAi, sA bhai-to khAi mannimittaM bArasa varisANi karehi, bhaNai - karemi, punnesu Apucchai, sA bhaNai - mayahariyaM ApucchAmi, tIsevi vArasa varisANi, tAhe Ayariyassavi vayaNeNa bArasa, uvajjhAyassa bArasa, evaM aDayAlIsaM varisANi acchAvio taha vina ThAi, visajjio, pacchA mAyAe bhaNNai mA jahiM vA tahiM vA vaccAdi, mahalapiyA tujjha puMDarIo rAyA, imA te pitisaMtiyA muddiyA kaMtralarayaNaM ca mae niMtIe nINIyaM eyANi gahAya vaccAhitti, gaoNayaraM, raNNo jANasAlA AvAsio kalle rAyANaM pecchihAmitti, abbhaMtaraparisAe pecchaNayaM pecchai, sA naTTiyA savaratiM nacciUNa pabhAyakAle niddAiyA, tAhe sA dhorigiNI ciMtei-tosiyA parisA bahugaM ca larddha jai ettha viyadRi to gharisiyAmotti, tAhe imaM gIti pagAiyA - 'suTThU gAiyaM sudda nacciyaM suddvAiyaM sAma suMdari / aNupAliya dIharAiyao sumiNaMte mA pamAya // 1 // 1 tasyA mUle tenaiva krameNa prabrajitA yathA dhAriNI tathA vibhASitavyA, navaraM tayA dArako na tyaktaH kSullaka kumAra iti tasya nAma kRtaM sa yauvanastho jAtaH, cintayati - prabrajyAM na zaknomi kattuM, mAtaramApRcchate - yAmi, sA anuzAsti tathApi na tiSThati, sA bhaNati tadA mannimittaM dvAdaza varSANi kuru, bhaNati karomi, pUrNeSu ApRcchate sA bhaNati-mahattarikAmApRcche, tasyA api dvAdaza varSANi, tata AcAryasyApi vacanena dvAdaza upAdhyAyasya dvAdaza, evamaSTacatvAriMzat varSANi sthApitastathApi na tiSThati, visRSTaH, pazcAd mAtrA bhaNyate - mA yatra vA tatra vA vAjIH, pitRbhyastava puNDarIko rAjA, iyaM ca te pitRsatkA mudrikA kambalaranaM mayA nirgacchantyA''nItaM ete gRhItvA vraja, gato nagaraM, rAjJo yAnazAlAyAmuSitaH kalye rAjAnaM prekSiSya iti, abhyantaraparSadi prekSaNakaM prekSate, sA naTI sarvatraM narttitvA prabhAtakAle nidrAyitA, tadA sA narttakI cintayati toSitA paryaMt bahu ca labdhaM yadyadhunA pramAdyati tarhi apabhrAjitAH sma iti, tademAM gItikAM pragItavatI-suSThu gItaM suSThu narttitaM suSThu vAditaM zyAmAyAM sundari ! / anupAlitaM dIrgharAtraM svamAnte mA pramAdaH // 1 // iyaM nigadasiddhaiva, etthaMtare khuDDaeNa kaMbalarayaNaM chUTaM, jasabhaddeNa jutrarAiNA kuMDalaM sayasa hassamollaM, sirikaMtAe satyavAhiNIe hAro saya sahassamollo, jayasaMdhiNA amacceNa kaDago sayasahassamolo, kaNNavAlo miMTho teNa aMkuso saya sahasso, kaMbalaM kuMDalaM ( kaDayaM ) hAregAvali aMkusotti eyAi sayasahassamolAi, jo ya kira tattha tUsai vA dei vA so so likhijjai, jai jANai to tuTTho aha na yANai to daMDo tesiMti sadhe lihiyA, pabhAe sabai saddAviyA, pucchiyA, khuDDago ! tubhe kIsa dinaM ?, so jahA piyAmArio taM sabaM parikahei jAva na samattho saMjamamaNupAleDaM, tubbhaM mUlamAgao rajjaM ahisAmitti, so bhai - demi, so khuDDago bhai-alAhi, sumiNatayaM vaTTai, marijA, pubakaovi saMjamo nAsihitti, juvarAyA bhaNai-tumaM mAreuM maggAmi thero rAyA rajjaM na deitti, sovi dijjaMtaM necchai, satthavAhabhajjA bhaNai - vArasa varisANi pauttharasa, pahe, annaM pavesemi vImaMsA vaTTai, amacco -aNNarAyANaehiM samaM ghaDAmi, paJcaMtarAyANo hatthimeMThaM bhAMti -hatthi ANehiM 1 atrAntare kSullakakumAreNa kambalaranaM kSiptaM, yazobhadreNa yuvarAjena kuNDalaM zatasahasramUlyaM, zrIkAntayA sArthavAhyA hAraH zatasahasramUlyaH, jayasandhinA mAsyena kaTakaM zatasahasramUlyaM, karNapAlo meNThastenAGkuzaH zatasahasramUlyaH, kambalaM kuNDalaM ( kaTakaM ) hAra ekAvalikaH aGkuza ityetAni zatasahasramUkhyAti, ya kila tatra tuSyati dadAti vA sa sarvo likhyate, yadi jAnAti tadA tuSTaH atha na jAnAti tadA daNDasteSAmiti sarve likhitAH, prabhAte sarve zabditAH pRSTAH, ka ! svayA kiM dattaM ?, sa yathA pitA mAritaH tat sabai parikathayati yAvanna samarthaH saMyamamanupAlayituM yuSmAkaM pArzvamAgataH rAjyamabhilaSyAmIti, sa bhaNati - dadAmi salako bhaNati bhalaM, svamAnto varttate, mriye, pUrvakRto'pi saMyamo nazyediti, yuvarAjo bhaNati-svAM mArayituM mRgaye sthaviro rAjA rAjya dadAtIti so'pi dIyamAnaM necchati, sArthavAhabhAryA bhaNati dvAdaza varSANi proSitasya, pathi varttate, anyaM pravezayAmIti vimarzo'bhUt, amAtyaHanyarAjabhiH samaM mantrayAmi, pratyantarAjAno hastimeNThaM bhaNanti hastinamAnaya Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 AvazyakahAribhadrIyA 'mAreha vatti, bhaNati te tahA karehitti bhaNiyA necchaMti, khuDDagakumArassa maggeNa laggA pavaiyA, sabehiM lobho paricatto, evaM alobhayA kAyavA, alobhetti gayaM 8 / iyANiM titikkhatti dAraM, titikkhA kAyabA--parIsahovasaggANaM atisaharNa bhaNiyaM hoi, tatrodAharaNagAthAdvayam iMdapura iMdadatte bAvIsa suyA suriMdatte ya / mahurAe jiyasattU sagaMvaro nivvuIe u||1291 // aggiyae pavvayae bahulI taha sAgare ya boddhavve / egadivaseNa jAyA tattheva suriMdadatte ya // 1292 // __ asya vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedam-iMdapuraM Nayara, iMdadatto rAyA, tassa ihANa varANa devINaM bAvIsaM puttA, aNNe bhaNaMti-egAe devIe, te save raNNo pANasamA, ahegA dhUyA amaccassa, sA jaM paraM pariNateNa diTThA, sA aNNayA kayAi vhAyA samANI acchai, tAhe rAyAe diThA, kassesA ?, tehiM bhaNiyaM-tubhaM devI, tAhe so tAe samaM ekaM rattiM vuccho, sA ya rituNhAyA, tIse ganbho laggo, sA amacceNa bhaNielliyA-jadhA tumbha gabbho laggai tayA mamaM sAhejAhi, mAraya ceti, bhaganti te tathA kurviti, bhaNitA necchanti, kSulakakumArasya mArgeNa lagnAH pravajitAH, sarverlobhaH parityaktaH, evamalobhatA kartavyA, alobha iti gataM / idAnIM titikSetidvAraM, titikSA kartavyA-parIpahopasargANAM adhisahanaM bhaNitaM bhavati / indrapura nagaraM, indra datto rAjA, tasyeSTAnAM varANAM devInAM dvAviMzatiH putrAH, anye bhaganti-ekasyA devyAH, te sarve rAjJaH prANasamAH, athaikA'mAtyasya duhitA, sA yatparaM pariNayatA dRSTA, sA anyadA RtusnAtA satI tiSThati, tadA rAjJA dRSTA, kasyaiSA ?, tairbhaNitaM-yuSmAkaM devI, tadA sa tayA samamekAM rAtrimuSitaH, sA ca RtusnAtA, tasyAM garbho lagnaH, sA'mAtyena bhaNitapUrvA-yadA tava garbho bhavettadA mahyaM kathayeH,. tAe so divaso siTTho muhatto velA jaMca rAeNa ullaviyaM sAitaMkAro teNa taM pattae lihiyaM, so ya sAravei, navaNhaM mAsANaM dArao jAo, tassa dAsaceDANi tadivasa jAyANi, taM0-aggiyao pacaya o bahaligo sAgarago, tANi sahajAyANi, teNa kalAyariyassa uvaNIo, teNa lehAiyAo bAvattari kalAo gahiyAo, jAhe tAo gAhei Aya. rio tAhe tANi kuTuMti vikaTRti ya, puvapariccaeNa tANi roDaMti sovi tANi na gaNei, gahiyAo kalAo, te anne gAhijati bAvIsapi kumArA, jassa appijaMti Ayariyassa taM piTTeti matthaehi ya haNaMti, aha uvajjhAo te piTTei apar3hate tAhe sAheti mAimissigANaM, tAhe tAo bhaNaMti-kiM sulabhANi puttajammANi ?, tAhe na sikkhiyaaii| io ya maharAe jiyasasU rAyA, tassa suyA nibuI nAma kaNNayA, sA alaMkiyA raNo uvaNIyA, rAyA bhaNai-jo royai so te bhattA, tAhe tAe NAyaM--jo sUro vIro vikkaMto so puNa rajaM dijA, tAhe sA ya balaM vAhaNaM gahAya gayA iMdapuraM Nayara, rAyassa bahave puttA suelliA, dUo payaTTo, tAhe AvAhiyA save rAyANo, tAhe teNa rAyANaeNa suyaM tayA sa divaso muhUrto velA yacca rAjJollaptaM satyakAraH (tat sarvamuktaM) tena tat patrake likhitaM, sa ca saMrakSati, navasu mAseSu dArako jAtaH, tasya dAsaceTAstahivase jAtAH, tadyathA-agniH parvatakaH bahulikaH sAgaraH, te sahajAtAH, tena kalAcAryAyophnItaH, tena lekhAdikA dvAsaptatiH kalA gRhItAH, yadA tA grAhayatyAcAryamtAn tadA te kuyanti vikarSayanti ca, pUrvaparicayena te luThanti, so'pi tAlamaNapati, gRhItAH kalAH, te'nye pAyAnte dvAviMzatirapi kumArAH, yamai bhayante bhAcAryAya taM piyanti mastakena camnanti, athopAdhyAyastAn piyati apaThataH tadA kathayanti mAtRprabhRtInA, tadA tA bhaNanti-kiM sulabhAni putrajanmAni, tadA(ta) na zikSitAH / itazca mathurAyAM jitazatrU rAjA, tasya sutA nitinIma kanyA, sA'kartA rAjJa upanItA, rAjA bhaNati-yo rocate sa te bho, tadA tayA jJAtaM-yaH zUro vIro vikrAntaH sa punA rAjyaM dadyAt, tadA sA balaM vAhanaM ca gRhItvA gatendrapura nagara, rAjJo bahavaH sutAH zrutapUrvAH, dUtaH pravartitaH, tadA''hatA akhilA rAjAnaH, tadA tena rAjJA zrutaM. jahA sA ei, hatuTTho, ussiyapaDAgaM Nayara kayaM, raMgo kao, tattha cakkaM, etha egaMmi akkhe aThTha cakkANi, teseiM purao yA sannaddho niggao saha puttehiM, tAhe sA kaNNA sabAlaMkAravihUsiyA egaMmi pAse acchai, so raMgo rAyANo ya te ya DaMDabhaDabhoiyA jAriso dovatIe, tattha raNo jehaputto sirimAlI kumAro, esA dAriyA rajaM ca bhottavaM, so tuhro, ahaM nUNaM aNNehito rAIhiM anbhahio, tAhe so bhaNio-viMdhahatti, tAhe so akayakaraNo tassa samUhassa majjhe taM dhaj ghettUNa ceva na cAei, kidavi aNeNa gahiyaM, teNa jatto vaccai tatto vaccaitti karDa mukaM, evaM kassai egaM arayaM voliyaM kassa do tiNi aNNersi bAhireNa ceva niMti, teNavi amacceNa so nattugo pasAhiuM tadivasamANIo tatthacchai, tAhe so rAyA ohayamaNasaMkappo karayalapalhatthamuho-aho ahaM puttehiM logamajjhe vigoviotti acchai, tAhe so amacco pucchai-kiM tabbhe devANuppiyA ohaya jAva jhiyAyaha, tAhe so bhaNai yathA saiti, hRSTatuSTaH, sacchitapatAkaM nagaraM kRtaM, raGgaH kRtaH, tatra cakraM, bhatraikasmin cake'STa cakrANi teSAM purataH purAlikA sthApitA, sA punarvedavyA, rAjA sabaddho nirgataH saha putraiH, tadA sA kanyA sarvAlaGkAravibhUSitA ekasmin pArthe tiSThati, sa razaH te rAjAno daNDikabhaTabhojikA yAdazo draupacAH, tatra rAjJo jyeSThaH putraH zrImAlI kumAraH, eSA dArikA rAjyaM ca bhoktavyaM, sa suSTaH, ahaM nUnamanyarAjamyo'bhyadhikaH, tadA sa bhaNitaH-vibhyeti, tadA so'kRtakA gastasya samUhasya madhye tadanugrahItumeva na zaknoti, kathamapyanena gRhItaM, tena yato brajati tato vrajasviti kANDaM muktaM, evaM kasyacidekamarakaM vyatikAntaM kasyaciDU zrINi anyeSAM bahireva nirgacchati, tenApyamAtyena sa naptA prasAdhya tadivasamAnItastatra tiSThati, sadA sa rAjopahatamanaHsaMkalpaH karatalasthApitamukhaH bho ahaM putrailokamadhye vigopita iti tiSThati, tadA so'mAtyaH pRcchati-kiM yUyaM devAnupriyA apahatamanaHsaMkalpA yAvat dhyAyata, tadA sa bhaNati Jain Education Interational Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 AvazyakahAribhadrIyA eehiM ahaM lahuIkao, tAhe bhaNai-asthi putto tumbhaM aNNovi, kahiM ?, suriMdadatto nAma kumAro, taM sovi tA viNNA. sau me, tAhe taM rAyA pucchai-kao mama esa putto ?, tAhe tANi sihANi rahassANi, tAhe rAyA tuhro bhaNai-seyaM tava puttA ! ee aTTa cakke bhettUNa rajasokkhaM nivuttidAriyaM pAvittae, tAhe so kumAro ThANaM AlIDhaM ThAiUNa giNhai dhaNU, lakkhAbhimuhaM saraM saMdhei, tANi ceDarUvANi te ya kumArA sabao roDaMti, aNNe ya doNi purisA asivyagrahastI, tAhe so paNAmaM raNNo uvajjhAyarasa ya karei, sovi se uvajjhAo bhayaM dAvei-ee dogiNa purisA jai phiDimi sIsaM te phiTTa (hissaMti) tesiM doNhavi purisANa te ya cattAri te ya bAvIsaM agaNato tANa aDhaNhaM rahacakANaM chidaM jANiUNa egaMmi chiDDe nAUNa apphiDiyAe dihIe taMmi lakkhe teNaM aNNami ya maNaM akuNamANeNa mA dhItIgA aJchimi viddhA, tattha ukuTisIhanAyasAhukkAro diNNo, esA dabatitikkhA, esA ceva vibhAsA bhAve, uvasaMhAro jahA kumAro tahA sAhU jahA te cattAri tahA etairahaM laghUkRtaH, tadA bhaNati-asti putro yuSmAkamanyo'pi, ka?, surendradatto nAma kumArasa, tat so'pi tAvat parIkSyatA mama, tadA taM rAjA pRcchatikulo mama putra eSaH, tadA tAni ziSTAni rahasyAni, tadA rAjA tuSTo bhaNati-zreyastava putra / etAni aSTa cANi bhivA rAjyasaukhyaM nirvRti dAriko ca prAptuM, tavA sa kumAraH sthAnamAlIDhaM sthitvA gRhNAti dhanuH, lakSyAbhimukhaM zaraM saMdadhAti, te ceTAste ca kumArAH sarvato bolaM kurvanti, anyau ca dvau puruSau, tadA sa praNAmaM rAza upAdhyAyasya ca karoti, so'pi tasyopAdhyAyo bhayaM darzayati-patau dvau purupau yadi skhalasi zIrSa te pAtayiSyataH, to vAvapi puruSau tAMzca caturastAMtra dvAviMzati bhagaNayan tegAmaSTAnAM rathacakrANAM chivaM jJAtvaikasmibhichadre jJAtvA'patitayA dRTvA tasmAlakSyAt bhanyasmin mano'kurvatA tena sA pusalikA'viNa viddhA, tatrorakRSTisiMhanAdapurassAdhukAro dattaH, eSA vyatitikSA, epaiva vibhASA bhAve, upasaMhAro yathA kumArastathA sAdhuH yathA te catvArastathA cattAri kasAyA jahA te vAvIsaM kumArA tahA bAvIsa parIsahA jahA te do maNUsA tahA rAgaddosA jahA dhitigA vidheyavA tahA ArAhaNA jahA nivRttIdAriyA tahA siddhI / titikkhatti gayaM 9, iyANiM ajjavatti, ajavaM nAma ujuyattaNaM, tatthudAharaNagAhA caMpAe kosiyajo aMgarisI ruddae ya ANatte / paMthaga joijasAviya abhakkhANe ya saMbohI // 1293 // imIe vakkhANaM-caMpAe kosiajo nAma uvajjhAo, tassa do sIsA-aMgarisI ruddao ya, aMgao bhaio, teNa se aMgarisI nAma kayaM, ruddao so gaMThichedao, te dovi teNa uvajjhAeNa dArugANaM paTTaviyA, aMgarisI aDavIo bhAraM gahAya paDieti, ruddao divase ramittA viyAle saMbhariyaM tAhe pahAvio aDavi, taM ca pecchai dArugabhArapaNa entarga, ciMtei ya-nicchUDhomi upajjhAeNaMti, io ya joijasA nAma vacchavAlI puttassa paMthagassa bhattaM neUNa dArugabhAraeNa ei, ruddaeNa sA egAe khaDDAe mAriyA, taM dArugabhAraM gahAya aNNaNa maggeNa purao Agao uvajjhAyassa hatthe 1 casvAraH kapAyA yathA te dvAviMzatiH kumArAstathA dvAviMzatiH parIpahA yathA tau dvau puruSo tayA rAgadveSau yathA puttalikA veNyA tathA''rAdhanA gayA nitidArikA tathA siddhiH| titikSeti gataM, idAnImArjavamiti, bhArjavaM nAma juravaM, tatrodAharaNagAthA, asyA vyAkhyAnaM-campAyaryA kauzikAryoM nAmopAdhyAyaH, tasya vI ziSyo-maharSiH rudrazna, aGgako bhadrakasrona tasyAGgArSiH nAma kRtaM, rudraH sa pranthirachedakaH, tau dvAvapi tenopAdhyAyena dArukebhyaH prasthApito, aGgarSiraTavIto bhAraM gRhItvA pratyeti, rudrako divase ramavA vikAle smRtaM yadA tadA pradhAvito'TavIM, taM ca prekSate dArukabhAreNAyAntaM, cintayati ca niSkAziso'si upAdhyAyeneti, itazca jyotiryazA nAmavarasapAlikA putrasya pandhakasya bhaktaM nItvA dArukabhArakeNAyAti, sA rudra keNaikasyAM gAyAM mAritA, taM dArukabhAraM gRhItvA'nyena mArgeNa purata Agata upAdhyAyasya haste dhuNamANo kahei-jahA NeNa tujjha suMdarasIseNa joijasA mAriyA, ramaNavibhAsA, so Agao, dhADiovaNasaMDe ciMtei-suhajjhavasANeNa jAtI sariyA saMjamo kevalanANaM devA mahimaM kareMti, devehiM kahiyaM, jahA eeNa abbhakkhANaM dinnaM, rugologeNa hIlijjai, so ciMtei-saccaM mae abbhakkhANaM dinnaM, so ciMteMto saMbuddho patteyabuddho, iyaro baMbhaNo baMbhaNI ya dovi pavaiyANi, uppaNNaNANANi siddhANi cattArivi, evaM kAya vA na kAya veti 10 / ajavatti gayaM, iyArNa suitti, nAma saJca, saccaM ca saMjamo, so ceva soyaM, satyaM prati yogAH saGgahItA bhavanti, tatrodAharaNagAthAsoria suraMparevi a siTTI adhaNaMjae subhadA ya / vIre adhammaghose dhammajase'sogapucchA ya // 1294 // soriyapuraM NayaraM, tatra suravaro jakkho, tattha seTThI dhaNaMjao nAma, tassa bhajjAsubhaddA, tehiM suravaro namaMsio, puttakAmahi uvAiyaM suravarassa kayaM-jaha pratto jAya to mahisasaeNaM jaNaM karemi, tANaM saMpattI jAyA, tANi saMbujjhahinti sAmI samosaDho, seTThI niggao, saMbuddho, aNuSayANi giNhAmitti jai jakkho aNujANai, sovi jakkho uvasAmio, / dadat kathayati-yathA'nena tava sundaraziSyeNa jyotiryazA mAritA, ramaNavibhASA, sa bhAgataH, nirdhATito vanapaNTe cintayati-zubhAdhyavasAnena jAtiH smRtA saMyamaH kevalajJAnaM mahimAmaM devAH kurvanti, devaiH kathitaM yathatenAmyAkhyAnaM datta, ruDako lokena hIlyate, sa cintayati-satyaM mayA'bhyArUpAnaM pataM, sa cintayan saMbuddhaH pratyekabudaH, isaro pAhANo mAjhaNIca ve api pranajite, satpatrajJAnAcatvAro'pi siddhAH / evaM kartavyaM vA na kartavyaM veti / bhAvamiti gataM, idAnIM zuciriti, zucirnAma sasya, satyaM ca saMyamaH sa eva zaucaM, zauryapuraM nagaraM, tatra murabaro yakSaH, tatra zreSThI dhanaJjayo nAma, tasya bhAryA subhadrA, sAmpA suravase namaskRtaH, putrakAmAbhyAmupayAcitaM suravarasya kRtaM-yadi putro bhaviSyati tarhi mahiSazatena yajJaM kariSyAmi, tayoH saMpattiAMtA, tAki saMmotsyante iti svAmI samavastaH, zreSThI nirgataH, saMkhuvaH bhanunatAni gRhAmIti yadi yakSo'nujAnIte, so'pi yakSa pazAntaH. lo'smi upAdhyAyeneti ivA pratyeti, rubako divase rankoca tasyArSiH nAma kRtaM, kandaH sodAharaNagAthA, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhAvazyakahAribhadrIyA aNNe bhaNaMti-caehiM saMNNihiehiM maggio, dayAe na dei, niyasarIrasayakhaMDapavajaNeNa kativayakhaMDesu kaesu seTThI ciMteiaho'haM dhaNNo ! jeNa imAe veyaNAe pANiNo Na joiyatti, sattaM parikkhiUNa suravaro sayaM ceva paDibuddho, piTThamayA vA kayA, eSa dezazuciH zrAvakatvaM, sarvazucI sAmissa do sIsA-dhammaghoso dhammajaso ya, egassa asogavarapAyavassa heTThA guNeti, te puSaNhe ThiyA avaraNhevi chAyA Na parAvattai, ego bhaNai-tujjha siddhI, bIo bhaNai-tujjha laddhI, ego kAigabhUmIe gao, bitiovi taheva, nAyaM jahA egassavi na hoi esa laddhI, pucchio sAmI-kahei tassa uppattI soriyasamuddavijae jannajase ceva jannadatte ya / somittA somajasA uchavihI nAraduppattI // 1295 // aNukaMpA veyaDo maNikaMcaNa vAsudeva pucchA ya / sImaMdharajugavAhU jugaMdhare ceva mahabAhU // 1296 // gAthA dvitayam, asya vyAkhyA-soriyapure samuhavijao jayA rAyA Asi tayA jaNNajaso tAvaso AsI, sassa bhajjA somittA, tIse putto jannadatto, somajasA suNhA, tANa putto nArado, tANi uMchavittINi, egadivasaM jemeMti egadivasa anye bhaNanti-vateSu sannihiteSu mArgitaH, dayayA na dadAti, nijazarIrazatakhaNDaiH prapadyamAne katipayeSu svaNDeSu kRteSu zreSThI cintayati-aho ahaM dhanyo bena mayA'nayA vedanayA prANino na yojitA iti, sarva parIkSya suravaraH svayameva pratibuddhaH, piSTamayA vA kRtAH / svAmino dvau ziSyo-dharmaghoSo dharmayazAca, ekasya varAzokapAdapasyAdhastAd guNayantau tau pUrvAhne sthitI aparAjhe'pi chAyA na parAvartate, eko bhaNati-tava siddhiH, dvitIyo bhaNati-tava labdhiH, eka: kAyikIbhUmiM gataH, dvitIyo'pi tathaiva, jJAtaM yathA naikasyApyeSA labdhirasti, pRSTaH svAmI kathayati tasyotpatti / zauryapure nagare samudravijayo yadA rAjA''sIt tadA yajJayazAstApasa AsIt , tasya bhAryA saumitrI AsIt , tasyAH putro yajJadattaH, somayazAH aSA, tayoH putro nAradaH, sAghumchavRttI, eka. sin divase jemata ekasmin / 2 gaiehiM uvavAsaM kareMti, tANi taM nAradaM asogarukkhahehe puvaNhe ThaviUNa divasaM uMchaMti, io ya veyaDDAe vesamaNakAiyA devA jaMbhagA teNaM 2 vItIvayaMti, pecchaMti dAragaM, ohiNA AbhoeMti, so tANaM devanikAyAo cuo to taM aNukaMpAe taM chAhiM thaMbheti-dukkhaM uNhe acchaitti, paDiniyattehiM nIsIhio sikkhAvio ya-pradyumnavat , kei bhaNaMti-esA asogapucchA, nAraduppattI ya, so ummukkabAlabhAvo tehiM devehiM puvabhavapiyayAe vijAjabhaehi pannattimAdiyAo sikkhAvio, so maNipAuAhiM kaMcaNakuMDiyAe AgAseNa hiMDai, aNNayA bAravaimAgao, vAsudeveNa pucchio-kiM zaucaM iti !, so Na tarati NiveDheU, vakkhevo kao, aNNAe kahAe uDhettA puSavidehe sImaMdharasAmi jugabADhUvAsudevo pucchai-kiM zaucaM !, titthagaro bhaNai-sacaM soyaMti, teNa egeNa paeNa saccaM pajjAehi ovahAriyaM, puNo avaravidehaM gao, jugaMdharatitthagaraM mahAbAhU nAma vAsudevo pucchai taM ceva, tassavi sakkhaM uvagayaM, pacchA bAravaimAgao vAsudevaM bhaNai-kiM te tayA puchiyaM, divase upavAsaM kurutaH, tau taM nAradamazokavRkSasyAdhastAt pUrvAhne sthApayitvomchataH, itazca vaitAtye vaizramaNakAyikA devA jRmbhakAstenAdhvanA vyatibrajanti, prekSante dArakaM, avadhinA''bhogayanti, sa teSAM devanikAyAkayutaH, tatastadanukampayA to chAyAM stambhayanti-duHkhamuSNe tiSThatIti, pratinivRttaH nizIthyaH (guptA vidyAH) zikSitaH, kecid bhaNanti-eSA'zokapRcchA nAradotpattizca, sa unmuktabAlabhAvastairdevaiH pUrvabhavapriyatayA vidyAjRmmakaiH prajJasyAdikAH zikSitaH, sa maNipAdukAbhyAM kAJcanakuNDikayA''kAzena hiNDate, anyadA dvAravatImAgato, vAsudevena pRSThaH-sa na zaknotyuttaraM dAtuM, utkSepaH kRtaH, anyayA kathayotthAya pUrvavideheSu sImandharasvAminaM yugabAhuvAsudevaH pRcchati- tIrthakaro bhaNati-satyaM zauca miti, tenaikena padena satyaM paryAyairavadhArisa, punaraparavideheSu yugandharatIrthakaraM mahAbAhurnAma vAsudevaH pRcchati tadeva, tasmAdapi sAkSAdupagataM, pazcAd dvAravatImAgato vAsudevaM bhaNati-kiM tvayA sadA pRSTI tAhe so taM bhaNai-soyaMti, bhaNai-saccaMti, pucchio kiM saccaM?, puNo ohAsai, vAsudeveNa bhaNiyaM-jahiM te eyaM pucchiyaM tahiM paryapi pucchiyaM hotaMti khisio, teNa bhaNiya-saccaM bhaTTArao na pucchio, viciMteumAraddho, jAI sariyA, pacchA atIva soyavaMto patteyabuddho jAo, paDhamamajjhayaNaM so ceva vadai, evaM soeNa jogA samAhiyA bhavaMti 11 / soetti gayaM, iyArNi sammaddivitti, saMmaIsaNavisuddhIevi kila yogAH saGgRhyante, tattha udAharaNagAhAsAgeyammi mahAyala vimalapahe ceva cittakamme ya / nipphatti chaTTamAse bhumIkammassa karaNaM ca // 1297 // asyA vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, sAee mahabalo rAyA, atthANIe dUo pucchio-kiM natthi mama jaM anersi rAyANa athitti', cittasabhatti, kAriyA, tattha dovi cittakarAvapratimau vikhyAtau vimala prabhAkarazca, tersi addhaddherNa appiyA, javaNiyaMtariyA cittei, egeNa nimmaviyaM, egeNa bhUmI kayA, rAyA tassa tuhro, pUiyo ya pucchio ya,prabhAkaro pucchio bhaNai-bhUmI kayA, na tAva cittemitti.rAyAbhaNaDa-kerisayA bhUmI kayatti,javaNiyA avaNIyA, iyaraM cittakamma tadA sa taM maNati-zaucamiti, bhaNati satyamiti, pRSTaH kiM satyaM !, punarapabhrAjate, vAsudevena bhaNitaM-yatra svayaitat pRSTaM tatraitadapi pRSTamamaviSyaditi nibhatsitaH, tena bhaNita-satyaM bhahArako na pRSTaH, vicintayitumArabdhaH, jAtiH smRtA, pazcAdatIva zaucavAn pratyeko jAtaH, prathamamadhyayanaM sa eva (to) badati / evaM zocena yogAH saMgRhItA bhavanti / zaucamiti gataM,hadAnI samyagdRSTiriti, samyagdarzanaviNyApi, satrodAharaNagAthA / sAkete mahAbalo rAjA, bhAsthAmyAM tUtaH pRSTaH-kiM nAsti mama yadamyeSAM rAjJA bhasti, citrasameti, kAritA, tatra dvau citrakaro, tAbhyAmardhAmoM arpitavAn, yavanikAntarito citrayataH, ekena nirmitaM, ekena bhUmI kRtA, rAjA tamai vaSTaH, pUjita paTava prabhAkaraH praSTo bhaNati-bhUmI kRtA, ma tAvat citrayAmIti, rAjA bhaNavi-kIrI bhUmiH kRteti, yavanikAupanItA, isaracitrakarma Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 AvazyakahAribhadrIyA nimmalayaraM dIsai, rAyA kuvio, vinnavio-pabhA ettha saMketatti, taM chAiya, navaraM kuDe, tuDheNa evaM ceva acchautti bhaNio, evaM saMmattaM visuddhaM kAyavaM, tenaiva yogAH saGgrahItA bhavanti 12 / samyagdRSTiriti gataM, iyANiM samAhitti samAdhAnaM, tatthodAharaNagAhA NayaraM sudaMsaNapuraM susuNAe sujasa suvvae ceva / pavvaja sikkhamAdI egavihAre ya phAsaNayA // 1298 // ___ vyAkhyA-kathAnakAdavaseyA, taccedam-sudaMsaNapure susunAgo gAhAvaI, sujasA se bhajA, saDDhANi, tANa putto subao nAma suheNa gambhe acchio suheNa vaDio evaM jAva jovaNatyo saMbuddho ApucchittA pabaio paDhio, ekAlavihArapaDimApaDivaNNo, sakkapasaMsA, devehi parikkhio aNukUleNa, dhaNNo kumArabaMbhacArI egeNa, bIeNa ko eyAo kulasaMtANacchedagAo adhaNNotti, so bhagavaM samo, evaM mAyAvittANi savisayapasattANi daMsiyANi, pacchA mArijaMtagANi, kalurNa kUrvati, tahAvi samo, pacchA sabevi uU viuvitA dikhAe itthiyAe savibbhamaM paloiyaM mukadIhanIsAsamavagUDho, tahAvi nirmalataraM dRzyate, rAjA kupitaH, vijJapta-prabhA'tra saMkrAnteti, tacchAditaM, navara kuvyaM, tuSTenaivameva tiSThasviti bhaNitaH, evaM samyaktvaM vizuddha kartavyaM / idAnIM samAdhiriti, tatrodAharaNagAthA / sudarzanapure zizunAgaH zreSThI, suyazAstasya bhAryA, zrAddhau, tayoH putraH subrato nAma sukhena garbhe sthitaH sukhena vRddhaH evaM yAvat yauvanasthaH saMbuddhaH, ApRcchaya pravajitaH paThitaH, ekAkivihArapratimA pratipamaH, zakraprazaMsA, devaiH parIkSito'nukUlena, dhanyaH kumArabrahmacArI ekena, dvitIyena ka etasmAt kulasantAnacchedakAdadhanya iti?,sa bhagavAn samaH, evaM mAtApitarau svaviSayaprasaktI darzitI, pazcAt mAryamANI, karuNaM kUjataH, tathA'pi samaH, pazcAt sarvA Rtavo vikurvitA divyayA striyA savibhramaM pralokitaM muktadIrghaniHzvAsamupagUDhaH tathA'pi. saMjame samAhitataro jAo, NANamuppaNNaM, jAva siddho 13 / samAhitti garya, AyAretti iyANiM, AyArauvagacchaNayAe yogAH saGgRhyante, etthodAharaNagAhApADaliputta huyAsaNa jalaNasihA ceva jalaNaDahaNe ya / sohammapaliyapaNae AmalakappAi NavihI // 1299 // ___ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-pADaliputte huyAsaNo mAhaNo, tassa bhajA jalaNasihA, sAvagANi, tesiM do puttAjalaNo DahaNo ya, cattArivi pavaiyANi, jalaNo ujusaMpaNNo, DahaNo mAyAbahulo, ehitti vaccai, vaJcAhi ei, so tassa ThANassa aNAloiyapaDikato kAlagao, dovi sodhamme uvavannA sakassa abhitaraparisAe, paMca paliovamAti ThitI, sAmI samosaDho AmalakappAe aMbasAlavaNe ceie, dovi devA AgayA, naTTavihiM dhAeMti dovijaNo, ego ujjugaM viuvissAmitti ujugaM viubai, imassa vivarIyaM, taM ca daLUNa goyamasAmiNA sAmI pucchio, tAhe sAmI tesiM puSabhavaM kahei-mAyAdosotti, 1 saMyame sasAhitataro jAtaH, jJAnamutpamaM yAvat siddhaH / samAdhiriti gasaM, AcAra itIdAnI, mAcAropagatatayA yogAH, atrodAharaNagAthA / pATaliputre hutAzano brAhmaNaH, tasya bhAryA jvalanazikhA, zrAvakI, tayodvauM putrau-jvalano dahanazca, catvAro'pi prabajitAH, jvalana RjutAsaMpanaH, dahano mAyAbahulA, mAyAhIti brajati vrajetyAyAti, sa tasya sthAnasyAnAlocitapratikrAntaH kAlagataH, dvAvapi saudharme utpannau zakrasyAbhyansaraparSadi, paJca palyopamAni sthitiH, svAmI samavasRtaH AmalakalpAyAmAnazAlavane caitye, dvAvapi devAvAgatau nRtyavidhi darzayataH dvAvapi janau, eka Rju vikurvayiSyAmIti RjukaM vikurvati, asya viparItaM, taca dRSTvA gautamasvAminA svAmI pRSTaH, tadA svAmI tayoH pUrvabhavaM kathayati-mAyAdoSa iti. evaM AyAropagayattaNeNa jogA saMgahiyA bhavaMti 14 / AyArovagetti gayaM, iyANi viNaovagayattaNeNa jogA saMgahiyA bhavaMti, tattha udAharaNagAhAujjeNI aMbarisI mAluga taha niMbae ya pavvajA / saMkamaNaM ca paragaNe aviNaya viNae ya pddibttii||1300| ___ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-ujeNIe aMbarisI mAhaNo, mAlugA se bhajjA, sahANi, niMbago putto, mAlugA kAlagayA, so putteNa samaM pabaio, so duSiNIo kAiyabhUmIe kaMTae nikkhivAi samjhAyaM paThavintANaM chIyai, asajjhAyaM karei, sarva ca sAmAyArI vitahaM karei, kAlaM uvahaNai, tAhe pavaiyA AyariyaM bhaNaMti-athavA eso acchau ahavA amhetti, nicchuDho, piyAvi se piTTao jAi, annassa Ayariyassa mUlaM gao, tatthavi nicchUDho, evaM kira ujeNIe paMca paDissagasayANi savANi hiMDiyANi, nicchUDho yaso khaMto sannAbhUmIe rovai, so bhaNai-kiM khNtaa| rovasitti, tuma nAma kayaM niMbaotti eyaM na aNNahatti, eehimaNabhAgehiM AyArehi tujhaMteNa ehiM ca ahaMpi ThArya iti gataM, idAnIM vinayA samaM pravajitaH, sAdA prajita mAyA, mADI, nimbakaH putrA, mAlakA sAmAcArI vitAM karoti, kAlamupahAta, evaM kilojari evamAcAropagatatayA yogAH saMgRhItA bhavanti / AcAropaga iti gataM, idAnIM vinayopagatasbena yogAH saMgRhItA bhavanti, tatrodAharaNagAthA / ujavimyAmambarSi jhaNaH, mAlukA tasya bhAryA, zrAddhau, nimbakaH putraH, mAlukA kAlagatA, sa putreNa samaM pravajitaH, sa duniItaH kAyikIbhUmau kaNTakAna nikSipati svAdhyAyaM prasthApayatsu (sAdhuSu) kSauti, mAsvAdhyAyaM karoti, sarvAM ca sAmAcArI vitayAM karoti, kAlamupahanti, tadA pravajitA bhAcArya bhaNantimatha caiSa tiSThatu athavA vayamiti, niSkAzitaH, pitA'pi tasya pRSThe yAti, bhanyasyAcAryasya mUlaM gataH, tatrApi niSkAzitaH, evaM kilojayimyo patra prati. zrayazatAni sarvANi hiNDitA, niSkAzitaba sa vRddhaH saMzAbhUmau roditi, sa bhaNati-kiM vRddha! rodiSIti , tava nAma kRtaM nimbaka iti etanAmyayeti, etaira. bhAgyairAcAraissvadIradhunA'hamapi sthiti Jain Education Interational Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA 146 nalabhAmi, na ya ghaTTa uppabaiuM, tassavi adhitI jAyA, bhaNai-vaMtA! ekkasi kahiMci ThAhiM maggAhi, bhaNai-maggAmi jai viNIo hosi ekasi navaraM jai, papaiyANaM mUlaM gayA, pacaiyagA khuhiyA, so bhaNai-na karehitti, tahavi nicchati, AyariyA bhaNaMti-mA ajo ! evaM hoha, pAhuNagA bhate, ajakalaM jAhiti, ThiyA, tAhe khulao tiNNi 2 uccArapAsavaNANaM bArasa bhUmIo paDilehittA saSA sAmAyArI, vibhAsiyavA avitahA, sAhU tuDhA, so nivao amayakhuDDago jAo, taratamajogeNa paMcavi paDissagasayANi tANi maMmANiyANi ArAhiyANi, niggaMtuM na diti, evaM pacchA so viNaovago jAo, evaM kAyavaM 15 / viNaovaetti gayaM, iyANi dhiimaI yatti, dhitIe jo matiM karei tasya yogAH sagRhItA bhavanti, tatthodAharaNagAhA nayarI ya paMDumahurA paMDavavaMse maI ya sumaI yA vArIvasabhAruhaNe uppAiya suTTiyavibhAsA // 1301 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-NayarI ya paMDumahurA, tattha paMca paMDavA, tehiM pacayaMtehiM putto raje Thavio, 1na labhe, na ca vartate utpranajituM, tasyApyatirjAtA, bhaNati-vRddha !, ekazaH kutrApi sthitimanveSaya, bhaNati-mArgayAmi yadi vinIto bhavasyekazaH, para yadi, pravajitAnAM mUlaM gatau, prabajitAH kSubdhAH, samAti-na kariSyatIti, tathApi necchanti, AcAryA bhaNanti-maivaM bhavatAryAH, prAghUrNako bhavatA, matha kalye yAsyata iti, sthitI, tadA kSullakaH tisraH 2 uccAraprazravaNayodaza bhUmIH pratilikhya sarvAH samAcArIH (karoti), vibhASitavyAH avitathAH, sAdha. vastuSTAH, sa nimbako'mRtAlako jAtaH, taratamayogena pazcApi pratizrayazatAni tAni mamIkRtAni ArAddhAni, nirgantuM na dadati, evaM sa pazcAt sa vinayopago jAtaH, evaM kartavyaM / vinayopaga iti gataM, idAnI pratimatiriti, tau yo matiM karoti tasya-tatrodAharaNagAthA / nagarI ca pANDamathurA, tantra patra pANDavAH, taiH pravrajaniH putro rAjye sthApitaH. te arihanemissa pAyamUle paThiyA, hatthakappe bhikkha hiMDitA suNeti-jahA sAmI kAlagao, gahiyaM bhattapANaM vigicittA settaMje pathae bhattapaJcakkhAyaM kareMti, NANuppattI, siddhA y|taann vaMse aNNo rAyA paMDuseNo nAma, tassa do dhUyAo-maI sumaI ya tAo ujjate ceiyavaMdiyAo suraLaM vArivasabheNa [ vArivasabhI nAma vahaNaM teNa ] samuddeNa ei, uppAiyaM udviyaM, logo khaMdarudde namasai, imAhi dhaNiyatarAga appA saMjame joio, eso so kAlotti, bhinnaM vahaNaM, saMjayattaMpi siNAyagataMpi kAlagayAo siddhAo, egastha sarIrANi ucchaliyANi, suTThieNa lavaNAhivaiNA mahimA kayA, devujoe tAhe taM titthaM jAyaM, dohivi tAhe dhItIe matiM kareMtIhi jogA saMgahiyA, dhiimaI yatti gayaM 16, iyANiM saMvegetti, samyagavegaH saMvegaH teNa saMvegeNa jogA saMgahiyA bhavaMti, tatrodAharaNagAthAdvayaMcaMpAe mittapabhedhaNamittedhaNasirI sujAte y|piyNguu dhammaghose ya arakkhurI ceva caMdaghose y|| 1302 // caMdajasA rAyagihe vArattapure abhayaseNa vaartte| susumAra dhuMdhumAre aMgAravaI ya pajoe // 1303 // te'riSThanemeH pAvamUlaM prasthitAH, hastikalpe hiNDamAnAH zRNvanti-yathA svAmI kAlagataH, gRhItaM bhaktapAnaM tyaktvA zatrujaye parvate bhaktapratyAkhyAna kurvanti, zAnospattiH siddhAzca / teSAM vaMze bhanyo rAjA pANDuSeNo nAma, tasya dve duhitarau-matiH sumatizca, te ujayante caityavandike surASTraM vAhanena samune. NAyAtaH satpAta sthitaH, kokaH skandarudau namasthati, Abhyo bADataramAtmA saMyame yojitaH, eSa sa kAla iti, bhimaM pravahaNaM, saMyatatvamapi snAtakamapi kAlagate siddhe, ekatra zarIre ucchahite, susthitena lavaNAdhipatinA mahimA kRtaH, devodyote tatra prabhAsAsyaM tat tIrthaM jAtaM, dvAbhyAmapi tadA vRttau mAli kurvatImyA yogAH saMgRhItAH / timatiriti gataM, idAnI saMvega iti, tena saMvegena yogAH saMgRhItA bhavanti / asyA vyAkhyA kathAnakAdavaseyA tacceda-caMpAe mittappabho rAyA, dhAriNI devI, dhaNamitto satthavAho, dhaNasirI bhajA,tIse ovAiyaladdhao putto jAo, logo bhaNai-jo ettha dhaNasamiddhe satthavAhakule jAo tassa sujAyaMti, nivitte vArasAhe sujAotti se nAma kayaM, so ya kira devakumAro jAriso tassa laliyamaNNe aNusikkhaMti, tANi ya sAvagANi, tattheSa Nayare dhammaghoso amacco, tassa piyaMgU bhajjA, sA suNei-jahA eriso sujAotti, aNNayA dAsIo bhaNai-jAhe sujAo io volejA tAhe mama kahejaha jAva taM NaM pecchenjAmitti, aNNayA so mittavaMdaparivArio teNaMteNa eti, dAsIe piyaMgUe kahiyaM, sA niggayA, aNNAhi ya savattIhiM dihro, tAe bhaNNai-dhaNNA sA jIse bhAgAvaDio, aNNayA tAo paropparaM bhaNati-aho lIlA tassa, piyaMgU sujAyassa vesaM karei, AbharaNavibhUsaMNehiM vibhUsiyA ramai, evaM vaccai savilAsaM, evaM hatthasohA vibhAsA, evaM mittehi samaMpi bhAsai, amacco aigao, nIsahUM aMteuraMti pAe saNiyaM nikkhivaMto campAyAM mitraprabho rAjA, dhAriNI devI dhanamitraH sArthavAhaH, dhanazrIbhoyo, tasyA upayAcitailabdhaH putro jAtaH, koko bhaNati-yo'tra dhanasamaveM sArthavAhakule jAtastasya sujAtamiti, nirvRtte dvAdazAhe sujAta iti tasya nAma kRtaM, saca kila devakumAro yAdazaH tasya lalitamanye'nuzikSante, te bhASakA' tatraiva nagare dharmaghoSo'mAtyaH, tasya priyaGgaH bhAryA, sA zRNoti yathedazaH sujAta iti, anyadA dAsIbhaNati-yadA sujAto'nena varmanA vyatikrAmyet tadA mama kathayeta yAvattaM prekSayiSye iti, anyadA sa mitravRndaparivAritastenAdhvanA bAti, dAsyA priyaGgave kathitaM, sA nirgatA, anyAbhizca sapanIbhiH , tathA maNyate-dhanyA sA yasyA bhAgye bhApatitaH, anyadA tAH parasparaM bhaNanti-aho lIlA tala, priyaH sujAtasya veSaM karoti, bhAbharaNavibhUSaNairvibhUSitA ramate, evaM prajati savitAsaM, evaM hastazobhA vibhASA, evaM mitraiH samamapi bhASate, amAtyo'tigataH, vinaSTamantaHpuramiti pAdau zanaiH nikSipan Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 bhAvazyakahAribhadrIyA bArachideNaM paloei, diTThA vikhuDDutI, so ciMtei-vinaThaM aMteuraMti, bhaNai-pacchaNNaM hou, mA bhiNNe rahasse sairAyArAu hohiMti, mAreuM maggai sujAyaM, bIhei ya, piyA ya se raNNo nirAyaM acchio, mA tao viNAsaM hohitti, uvArya ciMtei, laddho uvAotti, aNNayA kUDalehehiM purisA kayA, jo mittappahassa vivakkho, teNa lehA visajiyA teNaMti, sujAo vattabo-mittappabharAyANaM mArehi, tuma pagao rAule, tao addharajiyaM karemi, teNa te lehA raNNo purao vAiyA, jahA tumaM mAreyavotti, rAyA kuvio, tevi lehAriyA vajjhA ANattA, teNaM te pacchaNNA kayA, mittappabho ciMtei-jai loganAyaM kajjihi to paure khobho hohitti, mamaM ca tassa rapaNo ayaso dija, tao uvAeNa mAremi, tassa mittappahassa ega paJcaMtaNayaraM arakkhurI nAma, tattha tassa maNUso caMdajjhao nAma, tassa lehaM dei (graM018000)jahA sujArya pesemita mArehitti, pesio, sujAyaM sahAvettA bhaNai-vaJca arakkhurI, tattha rAyakajANi pecchAhi gaotaM NayariM arakkhurinAma, diho dvAracchidreNa pralokayati, vyA krIDantI, sacintayati-vinaSTamantaHpuramiti, bhaNati-pracchannaM bhavatu, mA bhije rahasse svairAcArA bhUvaniti, mArayituM mArgayati sujAtaM, bibheti ca, pitA ca tasya raho nitarAM sthitaH, mA tato vinAzo bhUditi, upAyaM cintayati, labdha upAya iti, anyadA kUTalekha: (yuktAH) puruSAH kRtAH, yo mitraprabhasya vipakSaH tena lekha visRSTAstamai iti, sujAto vaktavyaH-mitraprabharAja mAraya, svaM pragato rAjakule, tata mAdharAjika karomi, tena te lekhA rAjJaH purato vAcitA yathA ravaM mArayitavya iti, rAjA kupitaH, te lekhahArakA vadhyA bhAjJaptAH, tena te pracchannAH kRtAH, mitraprabhazcintayatiyadi kokajJAtaM kriyate tadA pure kSobho bhaviSyatIti, madyaM ca tasya rAjJo'yazo dAsyati, tata upAyena mArayAmi, tasya mitraprabhasyaikaM pratyantanagaramAradhuraM nAma, tatra tasya manuSyazcandradhvajo nAma, tase lekhaM dadAti-yathA sujAtaM prepayAmi taM mArayeriti, prepitaH, sujAtaM zabdayitvA bhaNati-bajArakSuraM, tantra rAjyakAryANi prekSasva, gataH to nagarImArakSurI nAma, rASTaH acchau vIsattho mArijihititti diNe 2 egaThThA abhiramaMti, tassa rUvaM sIlaM samudAyAraM daNaM ciMtei-navaraM aMteuriyAhiM samaM viNaThotti teNa mArijai, kiha vA erisaM rUvaM viNAsemitti ussArittA sadhaM parikahei, lehaM ca darisei, teNa sujAeNa bhaNNai-jaM jANasi taM karehi, teNa bhaNiyaM-tumaM na mAremitti, navaraM pacchaNNaM acchAhi, teNa caMdajasA bhagiNI diNNA, sA ya tajjAiNI tIe saha acchai, paribhogadoseNa taM vaTTai sujAyassa Isi saMkaMta, sAvi teNa sAviyA kayA, ciMtei-mama kaeNa eso viNahotti saMvegamAvaNNA bhattaM paJcakkhAi, teNaM ceva nijAmiyA, devo jAo, ohiM pauMjai, daNAgao, baMdittA bhaNai-kiM karemi !, sovi saMvegamAvaNNo ciMtei-jahA ammApiyaropecchijjAmi to pacayAmi, teNa deveNa / viuviyA nagarassuvariM, nAgarA rAyA ya dhUvapaDiggahahatthA pAyavaDiyA viNNaveMti, devo tAsei-hA ! dAsatti sujAo samaNobAsao amacceNa akaje dUsio, aja me cUremi, to navari muyAmi jai taM ANeha pasAdeha NaM, kahiM !, so bhaNai-esa tiSThatu vizvasto mAryate iti dine 2 ekasthau abhiramete, tasya rUpaM zIlaM samudAcAraM dRSTA cintayati-navaramantaHpurikAbhiH samaM vinaSTa iti tena mAryate, kathaM vedRzaM rUpaM vinAzayAmIti?, utsArya sarva parikathayati, lekhaM ca darzayati, tena sujAtena bhaNyate-yajAnAsi tat kuru, tena bhaNitaM-svAM na mAra. pAmIti, navaraM pracchannaM tiSTha, tena candrayazA bhaginI dattA, sA ca tajjAtIyA (svagdoSaduSTA) tayA saha tiSThati, paribhogadoSeNa tat vartate sujAtasteSata saMkrAntaM, sA'pi tena zrAvikIkRtA, cintayati mama kRtenaipa vinaSTa iti saMvegamApanA bhaktaM pratyAkhyAti, tenaiva niyAmitA, devo jAtaH, avadhi prayuNakti dRSTvA AgataH, vanditvA bhaNati-kiM karomi ?, so'pi saMvegamApanazcintayati-yathA mAtApitarau prekSeyaM tadA pravrajeyaM, tena devena zilA vikurvitA nagarasyopari, mAgarA rAjA ca dhUpapratigrahahastAH pAdapatitA vijJapayanti, devasvAsayati-hA dAsA iti, sujAtaH zramaNopAsako'mAtye nAkArye dUSitaH, bhaya bhavatabhUyAmi, tahi paraM muJcAmi yadi tamAnayata prasAdayatenaM, ka?, sa bhaNati-epa. ujANe, saNAyaro rAyA niggao khAmio, ammApiyaro rAyANaM ca ApucchittA pavaio, ammApiyarovi aNupavaiyANi, tANi siddhANi, so'vi dhammaghoso nivisao ANatto jeNaM tassa guNA loe payarati, yathA netre tathA zIlaM, yathA nAsA tathA''rjavam / yathA rUpaM tathA vittaM, yathA zIlaM tathA gunnaaH||1|| athavA-viSamasamairviSamasamAH, viSamairviSamAH samaiH smaacaaraaH| karacaraNakarNanAsikadantoSThanirIkSaNaiH puruSAH // 2 // pacchA so ya niyamAvaNNo saccaM mae bhogalobheNa viNAsiotti niggao, hiMDatorAyagihe payare therANaM aMtie pabaio, viharaMto bahu ssuo vArattapuraM gao, tattha abhayaseNo rAyA, vAratnao amacco, bhikkhaM hiMDato varattagassa gharaM gao dhammaghoso, tattha mahughayasaMjuttaM pAyasathAlaM nINIyaM, tao biMdU paDio, so pArisADitti nicchai, vArattao oloyaNagao pecchai, kiM manne necchai 1, evaM ciMtei jAva ( tAva ) tattha macchiyA ulINA, tAo gharakoiliyA pecchai, taMpi saraDo, saraDaMpi majAro, taMpi paccaMtiyasuNao, taMpi vatthadhagasuNao, te dovi bhaMDaNaM laggA, suNayasAmI uvaThiyA, bhaMDaNaM jAyaM, mArAmArI, bAhiM niggayA pAhuNagA balaM macAne, sanAgaro rAjA nirgataH kSAmitaH, mAtApitarau rAjAnaM cApRcchaya pravajitaH, mAtApitarAvapi anupravajitau, te siddhAHso'pi dharmaghoSo nirviSaya AjJapto yena tasya guNA koke pracaranti, pazcAt sa ca nirvedamApanaHsatyaM mayA bhogalobhena vinAzita iti nirgataH, hiNDamAno rAjagRhe nagare sthavirANAmantike pravajitaH, viharan bahuzruto vAratrakapuraM gataH, tatrAbhayaseno rAjA, vAratrako'mAtyaH, bhikSA hiNDamAno vAratrakasya gRhaM gato dharmaghoSaH, tatra ghRtamadhusaMyukaM pAyasasthAlamAnItaM, tato binduH patitaH, sa parizAririti necchati, vAratrako'valokanagataH pazyati, kiM manye necchati, evaM yAvacintayati tAvatsatra makSika mAgatAH tato (tAH) gRhakokilA tAmapi saraTaH saraTamapi mArjAraH tamapi pratyantikaH zvA tamapi vAstavyaH zvA, tau dvAvapi bhaNDayituM kanau, zvasvAminAyu pasthitI, yuddhaM jAtaM, daNDAdaNDyAdi, bahirnirgatAH prAghUrNakAH balaM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mAvazyakahAribhadrIyA 'piMDettA AgayA, mahAsamarasaMghAo jAo, pacchA vArattago ciMtei-eeNa kAraNeNa bhagavaM nachaitti, sohaNaM ajjhavasANaM uvagao, jAI saMbhariyA, saMbuddho, devayAe bhaMDagaM uvaNIyaM, so vArattarisI viharato susumArapuraM gao, rAyA, tassa aMgAravaI dhUyA, sAviyA, tattha parivAyagA uvAgayA, vAe parAjiyA, padosamAvannA se sAvattae pADemitti cittaM phalae lihittA ujjeNIe pajjoyassa dasei, pajjoeNa pucchiyaM, kahiyaM caNAe, pajoo tassa dUyaM pesai, so dhuMdhumAreNa asakkArio nicchUDho, bhaNai pivAsAe-viNaeNaM varijai, dUeNa paDiyAgaeNa bahutaragaM pajjoyassa kahiyaM, Asurutto, sababaleNaM niggao, suMsumArapuraM veDhei, dhuMdhumAro aMto acchai, soya vArattagarisIegattha nAgaghare caJcaramUle Thiellago, so rAyA bhIo esa mahAbalavagotti, nemittagaM pucchai, so bhaNai-jAha-jAva nemittaM geNhAmi, ceDagarUvANi ramaMti tANi bhesAviyANi, tassa vArattagassa mUlaM AgayANi rovaMtANi, tANi bhaNiyANi-mA bIhehitti, so AgaMtUNa bhaNai-mA piNDayitvA AgatAH, mahAsamarasaMghAto jAtaH, pazcAdvAratrakazcintayati-etena kAraNena bhagavA pIditi, zobhanamadhyavasAnamupagataH, jAtiH smRtA, saMbuddhaH, devatayopakaraNamupanItaM, sa vAratrakaRpirviharan zizumArapuraM gataH, tatra dhundhumAro rAjA, tasyAGgAravatI duhitA, zrAvikA, tatra parivAjikA bhAgatA, vAde (tayA) parAjitA, tasyAH pradveSamApanA sApatnaye pAtayAmIti citraM phalake likhitvojayinyAM pradyotAya darzayati, pradyotena pRSTaM, kathitaM cAnayA, pradyotastasmai dUtaM preSayati, sa dhundhumAreNAsatkRto niSkAzitaH, bhaNitaH pipAsayA-vinayena triyate, dUtena pratyAgatena bahutaraM pradyotasya kathitaM, kruddhaH, sarvabalena nirgataH, zizumArapura veSTayati, dhundhumAro'ntaH tiSThati, sa ca vAratrakarSirekatra casvaramUle sthito'sti, sa rAjA bhIta eSa mahAbala iti, nemittikaM pRcchati, ma bhaNati-yAta yAvannimittaM gRhNAmi, ceTA ramante te bhApitAstasya vAstrakasya pArthamAgatA rudantaH, se bhaNitA-mA bhaipTeti, sa Agatya bhaNavi-mA pIhehitti, sujhaM jao, tAhe majjhaNhe osaNNaddhANaM uvari paDio, pajoo veDhittA gahio, NayariM ANio, bArANi baddhANi. pajjoo bhaNio-kaomuho te vAo vAi, bhaNai-jaM jANasi taM kareha, bhaNai-kiM tume mahAsAsaNeNa vahieNa', tAhe se mahAvibhUIe aMgAravaI padiNNA, dArANi mukkANi, tattha acchai, aNNe bhaNati-teNa dhuMdhumAreNa devayAe uvavAso kao, tIe ceDarUvANi viubiyA NimittaM gahiyaMti, tAhe pajjoo Nayare hiMDai, pecchai appasAhaNaM rAyANaM, aMgAravati pucchai-kahaM ahaM gahio ?, sA sAdhuvayaNaM kahei, so tassa mUlaM gao, vaMdAmi nimittigakhamaNaMti, so uvautto jAva pabajAu, ceDarUvANi saMbhariyANi / caMdajasAe sujAyassa dhammaghosassa vArattagassa sabesi saMvegeNaM jogA saMgahiyA bhavaMti, keI tu suravaraM jAva miyAvaI pavaiyA paraMparao eyapi kahei 17 / saMvegatti gayaM, iyANi paNihitti, paNihI nAma mAyA, -dadhapaNihI ya bhAvapaNihI ya, davapaNihIe udAharaNagAhA , bheSTeti, tava jayaH, tadA madhyAhne utsanaddhAnAmupari patitaH, pradyoto veSTayitvA gRhItaH, nagarImAnItaH, dvArANi baddhAni, pradyoto bhaNitaH-kutomukhaste vAto vAti, bhaNati-yajAnAsi taskuru, bhaNati-kiM tvayA mahAzAsanena vinAzitena , tadA tasmai dhundhumAreNa mahAvibhUtyAGgAravatI dattA, dvArANi muskalitAni, satra tiSThati, bhanye bhaNanti-tena dhundhumAreNa devatAyai upavAsaH kRtaH, tayA ceTA vikurvitA nimittaM gRhItamiti, tadA pradyoto nagare hiNDamAnaH prekSate rAjAnamapasAdhanaM, bhaGgAravatI pRcchati-ahaM kathaM gRhItaH, sA sAdhuvacanaM kathayati, sa. tasya pArzva gataH, vande naimittikakSapaNakamiti, sa upayukto yAvat pravrajyA ceTAH smRtaaH| candrayazasaH sujAtasya dharmaghoSasya vAranakasya sarveSAM saMvegena yogAH saMgRhItA bhavanti, kecisu suravaraM yAvat mRgApatiH pravajitA (paSaH)paramparakA emamapi kathayanti / saMvega iti gataM, idAnIM praNidhiriti, praNidhirmAyA, sAdvividhA-dravyapraNidhizca bhAvapraNidhiva, papraNidhAdAharaNagAthAbharuyacche jiNadevo bhayaMtamicche kuNAla bhikkhU yo paiThANa sAlavAhaNa guggula bhagavaM ca NahavANe // 1304 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-bharuyacche Nayare nahavAhaNo rAyA kosasamiddho, io ya paiTANe sAlavAhaNo rAyA balasamiddho, so nahavANaM rohei, so kosasamiddho jo hatthaM vA sIsaM vA ANei tassa sayasahassagaM vittaM dei, tAhe teNa nahavAhaNamaNUsA dive 2 mAraMti, sAlavAhaNamaNussAvi kevi mArittA ANeti, so tesiM na kiMci dei, so khINajaNo paDijAi, nAsittA puNovi vitiyavarise ei, tatthavi taheva nAsai, evaM kAlo vaccai, aNNayA amacco bhaNai-mamaM avarAhettA nivisayaM ANaveha mANusagANi ya baMdhAhi, teNa taheva kayaM, sovi niggaMtUNa guggulabhAraM gahAya bharuyacchamAgao, egattha devaule acchai, sAmaMtarajesu phuTuM-sAlavAhaNeNaM amacco nicchUDho, bharuyacche gAo, keNati pucchio ko sotti, bhaNai-guggulabhagavaM nAma ahaMti, jehiMNAo tANa kahei jeNa vihANeNa nicchUDho, ahA lahu se gaNatti, pacchA nahavAhaNeNa bhUgukacche nagare nabhovAhano rAjA kozasamRkhaH, itazca pratiSThAne zAlavAhano rAjA balasamRdaH, sa nabhovAhanaM ruNaddhi, sa kozasamRddho yo hastaM vA zIrSa vA''nayati tasmai zatasahanadravyaM vadAti, tadA tena nabhovAhanamanuvyA divase 2 mArayanti, zAlavAhanamanuSyA api kAzcanApi mArayitvA''nayanti, sa tebhyaH kicidapi na dadAti, sa kSINajanaH pratiyAti, naSvA punarapi dvitIyaka bhAyAti, tatrApi tathaiva nazyati, evaM kAlo prajati, anyadA'mAtyo bhaNatimAmaparAdhya nirviSayamAjJapayata manuSyAMzca badhAna, tena tathaiva kRtaM, so'pi nirgasya gugguLabhAraM gRhItvA bhUgukacchamAgataH, ekatra devakule tiSThati, sAmantarAjeSu vicaM-zAlavAhanenAmAsyo niSkAzitaH, bhRgukanche jJAsaH, kenacit pRSTaH, kaH sa iti, bhaNati-guggulabhagavAn nAmAhamiti, yaiAMtastAn kathayati pena vidhi nA niSkAzitaH, pathA laghu (aparAdha)te gaNayanti, pazcAsabhoSAhanena / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 AvazyakahAribhadrIyA suyaM, maNussA visajjiyA necchai kumArAmaccattaNassa gaMdhapi souM, so ya rAyA sayaM Agao, Thavio amacco, vIsaMmeM jANiUNa bhaNai-puNNeNa raja labbhai, puNovi aNNarasa jammassa patthayaNaM karehi. tAhe devakalANi thabhata khaNAvaNAdiehiM davaM khaiyaM, sAlavAhaNo AvAhio, puNovi tAvijai, amaccaM bhaNai-tumaM paMDiotti, so bhaNaighaDAmi aMteuriyANa AbharaNeNaMti, puNo gao paiTThANaMti, pacchA puNo saMteurio NidhAhei, tammi NiTThie sAlavAhaNo AvAhio, nasthi dAyacaM, so viNaho, na nayaraMpi gahiyaM, esA davapaNihI bhAvapaNihIe udAharaNaM-bharuyacche jiNadevo nAma Ayario, bhadaMtamitto kuNAlo ya taccaNiyA dovi bhAyaro vAI, tehiM paDahao nikAlio, jiNadevo ceiyavaMdago gao suNei, vArio, rAule vAdo jAo, parAjiyA dovi, pacchA te viciMtei-viNA eesiM siddhateNa na tIrai eesiM uttaraM dAu, pacchA mAiThANeNa tANa mUle pavaiyA, vibhAsA govindavat, pacchA par3hatANa uvagarya, bhAvao paDivannA, zrutaM, manuSyA visRSTA necchati kumArAmAtyagandhamapi zrotuM, saca rAjA svayamAgataH, sthApito'mAtyaH, vizvambhaM jJAvA bhaNati-puNyena rAjya labhyate, punarapyamyasya janmanaH pathyadanaM kuru, sadA devakulAni stUpataTAkavApInA khAmanAdibhiH sarva dravyaM khAditaM, pAlavAhana pAhataH, punarapi tApyate, bhamAsyaM bhaNati-vaM paNDito'si, sa bhaNati-ghaTayAmyantaHpurikANAmAbharaNAni, punargataH pratiSThAna miti, pazcAt punaH sAmtaHpuriko nirvAhayati, tasmiSihite zAlavAhana AhUtaH, nAsti dAtavyaM, sa ghinaSTaH, naSTa nagaramapi gRhItaM, eSA gyamaNidhiH / bhAvapraNidhAbudAharaNaM-bhRgukA jina devo mAmAcAryaH, bhavantamitraH kuNAlazca tatraniko dvAvapi bhrAtarau vAdinI, tAbhyAM paTahako niSkAzitaH, jinadevaH caityavandanArthaM gataH zRNoti, vAritaH, rAjakule vAdo jAtaH, parA. jitau dvAvapi, pazcAttI vicintayataH-vinateSAM siddhAntena na eteSAmuttaraM dAtuM zakyate, pazcAt mAtRsthAnena teSAM pArthe prabajitau, vibhASA pazcAt paThatorupagataM, bhAvataH pratipannau, 2 sAlivAhaNo * khaDhimotti sAhU jAyA, esA bhAvapaNihitti / paNihitti gayaM 18|jhaa iyANiM suvihitti, suvihIe jogA saMgahiyA, vidhiranujJA vidhI jassa iTThA, zobhano vidhiH suvidhiH, tatrodAharaNaM jahA sAmAiyanijjuttIe aNukaMpAe akkhANagaMbAravaI veyaraNI dhannaMtari bhaviya abhavie vijje / kahaNA ya pucchiyaMmi ya gainiddese ya saMbohI // 1305 // so vAnarajUhabaI kaMtAre suvihiyANukaMpAe / bhAsuravaraboMdidharo devo vemANio jAo (847) // 1306 // ___jAva sAhU sAhario sAhUNa samIvaM / suvihitti gayaM 19 / iyANiM saMvaretti, saMvareNa jogA saMgahijaMti, tattha paDivakkheNaM udAharaNagAhA vANArasI ya koThe pAse govAlabhadaseNe ya / naMdasirI paumasirI rAyagihe seNie vIro // 1307 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-rAyagihe seNieNa vaddhamANasAmI pucchio, egA devI NaTTavihiM uvadaMsettA gayA kA esA ?, sAmI bhaNai-vANArasIe bhaddaseNo junnaseTThI, tassa bhajA naMdA, tIe dhUyA naMdasirI varagavivajjiyA, sAdhU jAtau, eSA bhAvapraNidhiriti / praNidhiriti gataM, idAnIM suvidhiriti, suvidhinA yogAH saMgRhyante, vidhiryathA yasyeSTaH, yathA sAmAyikaniyuktI anukampAyAmAkhyAna-dvAravatI vaitaraNiH dhanvantaribhavyo'bhavyazca vaidyau / kathanaM ca pRSTe ca gatinirdezazca saMbodhiH // 1 // sa vAnarayUthapatiH kAntAre suvihisAnukampayA / bhAsuravarabondIdharo devo vaimAniko jAtaH // 2 // yAvat sAdhuH saMhRtaH sAdhUnAM samIpaM suvidhiriti gataM / ivAnI saMvara iti, saMvareNa yogAH saMgRhyante, tatra pratipakSeNodAharaNagAthA / rAjagRhe zreNikena vardhamAnasvAmI pRSTaH, ekA devI nRtyavidhimupadaye gasA kaipA , svAmI bhaNati-vArANasyAM bhadseno jIrNazreSThI, tasya bhAryA nandA, tasyA duhitA nandazrIriti, varavivarjitA tattha koTThae ceie pAsassAmI samosaDho, naMdasirI pavaiyA, govAlIe sissiNiyA diNNA, purva uggeNa viharittA pacchA osannA jAyA, hatthe pAe dhovei, jahA dovatI vibhAsA, vArijaMtI uTheUNaM vibhattAe vasahIte ThiyA, tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMtA cullahimavaMte paumadahe sirI jAyA devagaNiyA, etIe saMvaro na kao, paDivakkho so na kAyayo, aNNe bhaNaMti-hatthiNiyArUveNa vAukkAei, tAhe seNieNa pucchio, saMvaretti gayaM 20 / iyANi 'attadosovasaMhAre'tti attadosovasaMhAro kAyabo, jai kiMci kahAmi to duguNo baMdho hohiti, tattha udAharaNagAhA bAravai arahaSitte aNuddharI ceva tahaya jiNadevo / rogassa ya uppattI paDiseho attsNhaaro|| 1308 // ___ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM vAravatIe arahamitto seTThI, aNuddharI bhajjA, sAvayANi, jiNadevo putto, tassa rogA uppaNNA, na tIrai tigiMcchiuM, vejjo bhaNai-maMsaM khAhi, necchai, sayaNapariyaNo ammApiyaro ya puttaNeheNANujApaMti, nibaMdhevi kahaM suciraM rakkhiyaM vayaM bhaMjAmi, ukta ca-"varaM praveSTuM jvalitaM hatAzanaM, na cApi bhagnaM cirasazcitaM vratam" tatra koSThake caitye pArzvasvAmI samavasRtaH, nandazrIH pravajitA, gopAlyai ziSyA dattA, pUrvamugreNa vihRtya pazcAdavasanA jAtA, istI pAdau prakSAlayati yathA draupadI vibhASA, vAryamANotthAya vibhaktAyAM vasatau sthitA, tasya sthAnasyAnAlocitapratikrAntA kSullakahimavati pamahUde zrIjItA devagaNikA, etayA saMvaro na kRtaH, pratipakSaH sa na karttavyaH, anye bhaNanti-hastinIrUpeNa vAtamudvirati, (rAvAn karoti), tadA zreNikena pRSTaH, saMcara iti gataM, idAnImAtmadoSopasaMhAreti AtmadoSopasaMhAraH karttavyaH, yadi kiJcit kariSyAmi tarhi dviguNo bandho bhaviSyatIti, tantrodAharaNagAthA-dvAravatyAM bhaI mitraH zreSTI, anurai bhAryA, zrAvakI, jinadevaH putraH, tasya rogA utpanAH, na zakyante cikissituM, vaidyo bhaNati-mAMsaM khAdaya, necchati, svajanaparijano mAtApitarau ca putrasnehenA najAnanti, nirdhandhe'pi kathaM suciraM rakSitaM vrataM bhanajmi, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 AvazyakahAribhadrIyA attadosovasaMhAro kao, marAmitti sabaM sAvaja paccastAtha, kahavi kammakkhaovasameNaM pauNo, tahAvi paJcakkhAyaM ceva, padhajaM kayAio, suhajjhavasANassa NANamuppaNNaM jAya siddho| attadosovasaMhArotti gayaM, 21 / iyANiM sabakAmavirattayatti, sabakAmesu viraMciyavaM, tatrodAharaNagAthAujeNidevalAsuya aNurattA loyaNA ya paumaraho / saMgayao maNumaiyA asiyagirI ahasaMkAsA // 1309 // ___ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-ujjeNIe nayarIe devalAsuo rAyA, tassa bhajjA aNurattA loyaNA nAma, annayA so rAyA sejAe acchai, devI vAle vIyarei, paliyaM diTaM, bhaNai-bhaTTAragA! dUo Agao, so sasaMbhama bhayaharisAio uhio, kahiM so, pacchA mA bhaNai-dhammadUotti,saNiyaM aMgulIe veDhittA ukkhayaM, sovaNNe thAle khomajuyaleNa vedvittA Nayare hiMDAvio, pacchA adhiti karei-ajAe palie amha pubayA pabayaMti, ahaM puNa na padhaio, paumarahaM raje ThaveUNa pavaio, devIvi, saMgao dAso maNumaiyA dAsI tANivi aNurAgeNa pavaiyANi, sabANivi asiyagiritAvasAsamaM tattha . AtmadopopasaMhAraH kRtaH, mriya iti sarva sAvA pratyAkhyAtaM, kathamapi karmakSayopazamena praguNaH tathApi pratyAkhyAtameva, pravrajyAM kRtavAn , zubhAdhya, basAyasya jJAnamutpannaM yAvat siddhaH / AtmadoSopasaMhAra iti gataM, idAnIM sarvakAmaviraktateti, sarvakAmeSu viraktavyaM, / ujjayinyAM nagayoM devalAsuto rAjA' tasya bhAryA'nurakA locanA nAmnI, anyadA sa rAjA zayyAyAM tiSThati, devI vAlAn vINayati (zodhayati), devyA vAle palitaM dRSTa, bhaNati-bhaTTAraka! dUta bhAgataH, sa sasaMbhramaM bhayaharSavAn usthitaH, ka saH', pazcAt sA bhaNati-dharmadUna iti, zanairaGgalyA veSTayitvotkhAtaM, sauvarNe sthAle kSaumayugalena veSTayitvA nagare hiNDitaH, pazcAdatiM karoti-ajAte palite'smAkaM pUrvajAH prAnna jipuH, ahaM punarna pravajitaH, pamarathaM rAjye sthApayitvA pravajitaH, devyapi, saMgato dAso manumatikA dAsI tAvapyanurAgeNa pravrajitau, sarve'pyasitagiritApasAzramastatra gayANi, saMgayao maNumatigA ya keNai kAlaMtareNa upavaiyANi, devIevi ganbho nakkhAo purva raNo, vaDiumAraddho, rAyA adhiti pagao-ayaso jAotti aha, tAvasao pacchannaM sAravei, sukumAlA devI viyAyaMtI mayA, tIe dAriyA jAyA, sA annANaM tAvasINaM thaNayaM piyai, saMvaDiyA, tAhe se addhasaMkAsatti nAmaM kayaM, sA jobaNasthA jAyA, sA piyara aDavIo AgayaM vissAmei, sotIe jobaNe ajjhovavanno, ajaM hijo laemitti acchai, aNNayA pahAvio giNhAmitti uDagakahe AvaDio, paDio ciMtei-dhiddhI ihaloe phalaM paraloe na najai kiM hotitti saMbuddho, ohinANaM, bhaNaibhaviyavaM bho khalu sabakAmaviratteNaM ajjhayaNaM bhAsai, dhUyA viratteNa saMjatINa diNNA, sovi siddho| evaM sabakAmavirajieNa jogA saMgahiyA bhavaMti / sabakAmavirattayatti gayaM 22, iyANi paccakkhANitti, paJcakkhANaM ca duvihaM-mUlaguNapaJcakkhANaM uttaraguNapaccakkhANaM ca, mUlaguNapaJcakkhANe udAharaNagAhA 1 gatAH, saMgato manumatikA ca kenacitkAlAntareNotpravajitau, devyA'pi garbho nAruyAtaH pUrva rAjJaH, vardhitumArabdhaH, rAjA'ti pragataH ayazA jAto'haM, tApasAt pracchanaM saMrakSati, sukumAlA devI prajanayantI mRtA, tasyA dArikA jAtA, sA'nyAsa tApasInA stanaM pivati, saMvardhitA, tadA tasyA ardhasaMkAzeti nAma kRtaM, sAyauvanasthA jAtA, sA pitaramaTavIta AgataM vizramayati, sa tasyA yauvane'dhyupapannaH, atha zvo lAsyAmIti tiSThati, anyd| pradhAvito gRkAmIti uTajakAThe ApatitaH, patitazcintayati-dhig viga ihaloke phalaM paraloke na jJAyate kiM bhaviSyatIti saMbuddhaH, avadhijJAnaM, bhagati-bhavitavyaM bhoH khalu sarvakAmaviraktena adhyayanaM bhApate, duhitA viraktena saMyatIbhyo dattA, so'pi siddhaH / evaM sarvakAmaviraktena yogAH saMgRhItA bhavanti / sarvakAmaviraktateti gataM, idAnI pratyAkhyAnamiti, pratyAkhyAnaM ca dvividha-mUlaguNapratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM ca, mUlaguNapratyAkhyAne udAharaNagAthA koDIvarisacilAe jiNadeve rayaNapuccha kahaNA ya / sAee sattuMje vIrakahaNA ya saMbohI // 1310 // vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-sAee satuMjae rAyA, jiNadevo sAvago, so disAjattAe gao koDIvarisaM, te micchA, tattha cilAo rAyA, teNa tassa rayaNANi aNNAgAre pottANi maNI ya jANi tattha natthi tANi DhoiyANi, so cilAo pucchai-aho rayaNANi rUviyANi, kahiM eyANi rayaNANi ?, sAhai-amha raje, ciMtei-jai nAma saMbujjhejA, so rAyA bhaNai-ahaMpi jAmi rayaNANi pecchAmi, tujhaM taNagassa raNNo bIhemi, jiNadevo bhaNai-mA vIhehi, tAhe tassa raNNo lehaM pesei, teNa bhaMNio-eutti, ANio sAvageNa, sAmI samosaDho, senuMjao niggao saparivAro mahayA iDDIe, sayaNasamUho niggao, cilAo pucchai-jiNadevo! kahiM jaNo jAi!, so bhaNai-esa so rayaNavANiyao, bhaNai-to jAmo pecchAmotti, dovi jaNA niggayA, pecchaMti sAmissa chattAichattaM sIhAsaNaM, vibhAsA, pucchai-kahaM rayaNAI, tAhe sAkete zatruJjayo rAjA, jinadevaH zrAvakaH, sa digyAvayA gataH koTIvarSa, te mlecchAH, tatra cilAto rAjA, tena tasmai rakhAni vicitrAkArANi vastrANi maNayazca yAni tatra na santi tAni DhaukitAni, sa cilAtaH pRcchati-aho rakhAni surUpANi, kaitAni ratnAni , kathayati-asmAkaM rAjye, cintayati-yadi nAma saMbudhyeta, sa rAjA bhaNati-ahamapyAyAmi ratnAni prekSe, para tvadIyAt rAjJo vibhemi, jinadevo bhaNati-mA bhaiSIH, tadA tasmai rAje lekhaM dadAti, tena bhaNitaMAyAtviti, AnItaH zrAvakeNa, svAmI samavasRtaH, zatrujayo nirgataH saparIvAro mahatyA RbyA, svajanasamUhAM nirgataH, cilAtaH pRcchati-jinadeva !ka jano yAni ?, sa bhaNati-epa rakhavaNika saH, bhaNati-tarhi yAvaH prekSAvahe, dvAvapi janau nirgatI, prekSete-svAminachatrAticchatraM siMhAsanaM, vibhASA, pRcchati-kathaM rakhAni , tadA Jain Education Interational Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 AvazyakahAribhadrIyA sAmI bhAvarayaNANi dabarayaNANi ya paNNavei, cilAo bhaNai-mama bhAvarayaNANi dehitti bhaNio rayaharaNagocchagAi sAhiti, pavaio, eyaM mUlaguNapaJcakkhANaM, iyANiM uttaraguNapaJcakkhANaM, tatrodAharaNagAhAvANArasI ya NayarI aNagAre dhammaghosa dhammajase / mAsassa ya pAraNae goulagaMgA va aNukaMpA // 1311 // __ vyAkhyA kathAnakAdavaseyA, taccedaM-vANArasIe duve aNagArAvAsAvAsaM ThiyA-dhammaghoso dhammajaso ya, te mAsaM khamaNeNa acchaMti, cautthapAraNAe mA NiyAvAso hohititti paDhamAe sajjhAyaM bIyAe atthaporisI taiyAe uggAhettA pahAviyA, sAraieNaM uNheNaM ajjhAyA tisAiyA gaMgaM uttaraMtA maNasAvi pANiyaM na pattheti, uttiNNA, gaMgAdevayA AuTA, goulANi viudhittA sapANIyA govaggA dadhivibhAsA, tAhe saddAvei-eha sAhU bhikkhaM geha, te uvauttA daLUNa tANa rUvaM, sA tehiM paDisiddhA pahAviyA, pacchA tAe aNukaMpAe vAsavadala viuviyaM, bhUmI ullA, siyaleNa vAraNa appAiyA gArma svAmI bhAvaranAni duvyaratnAni ca prajJApapati, cilAto bhaNati-mama bhAvaranAmyarpayata iti bhaNito rajoharaNagocchakAdi darzayanti, pragajitaH, etat mUlaguNapratyAkhyAnaM, idAnImuttaraguNapratyAkhyAnaM, tatrodAharaNagAthA-vArANasyAM dvAvanagArau varSAvAsaM sthitI-dharmaghoSo dharmayazAca, to mAsakSapaNamAsa kSapaNena tiSThataH, caturthapAraNake mA nityavAsinI bhUveti prathamAyAM svAdhyAyaM dvitIyasthAmarthapaurupI (kRtvA) tRtIyasthAmudrAhya pradhAvitau, zAradikenaugayenAbhyAhatI vAditau gaGgAmusarantI manasA'pi pAnIyaM na prArthayataH, uttIrNI, gaGgAdevatA''varjitA, gokulAni vikur2yA sapAnIyAn govargAn davi vibhASA, rAdA gandayati-AyAtaM sAdhU ! bhikSAM gRhNItaM, tAvupayuktau dRSTvA teSAM rUpaM, sA tAbhyAM pratiSiddhA pradhAvitA, pazcAt tayA'nukampayA varSadvadalakaM vikurvitaM, bhUmirAddha (jAtA), zItalena vAyunA''pyAyitI prAma pattA, bhikkhaM gahiyaM, evaM uttaraguNA na bhaggA / eyaM uttaraguNapaJcakkhANaM 23, paJcakkhANittigayaM 23 / iyANiM viussa ggetti, viussaMggo duviho-dabao bhAvao ya, tattha davaviussagge karakaMDAdao udAharaNaM, tathA''ha bhASyakAra:karakaMDu kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho| namIrAyA videhesu, gaMdhAresu ya NaggatI // 205 // (bhaa0)|| vasabhe ya iMdake valae aMbe ya pupphie bohii| karakaMDudummuhassA,namista gaMdhAraranno ya // 206 // (bhaa0)|| imIe vakkhANaM-caMpAe dahivAhaNo rAyA, ceDagadhUyA paumAvaI devI, tIse Dohalo-kiha'haM rAyanevattheNa nevatthiyA ujANakANaNANi viharejA !, oluggA, rAyApucchai, tAhe rAyA ya sA ya devI jayahatthimi, rAyA chattaM dharei, gayA ujANaM, paDhamapAuso ya vaTTai, so hatthI sIyalaeNa mAyAgaMdheNa abbhAhao vaNaM saMbhariUNa viyaTTo vaNAbhimuho payAo, jaNo na tarai olaggiDaM, dovi aDaviM pavesiyANi, rAyA vaDarukkhaM pAsiUNa devi bhaNai-eyarasa vaDassa heTheNa jAhiti to tumaM sAlaM geNhijjAsitti, susaMjuttA accha, tahatti paDisuNei, rAyA daccho teNa sAlA gahiyA, idarI hiyA, so uiNNo, prAptau, bhaikSaM gRhItaM, evamuttaraguNA na bhannAH, etaduttaraguNapratyAkhyAnaM / pratyAkhyAnamiti gataM, idAnI vyutsarga iti, gyurasoM dvividhaH-damyato bhAvatazca, tatra dravyamyulsarga karakaNDAdaya udAharaNaM, tatrAha-anayoAkhyAnaM-campAyAM dadhivAhano rAjA, ceTakaduhitA padmAvatI devI, tasyA dohadaM-kathamahaM rAjanepathyena nepathyitodyAnakAnanAni vihareyaM, kSINA, rAjapRcchati tadA rAjA sA ca devI jayahastini, rAjA chatraM dhArayati, gatodyAnaM, prathamaprAvRda ca vartate, sa hastI zItalena mRttikAgandhenAbhyAhato vanaM smRtvA matto vanAbhimukhaM prayAtaH, jano na zakrotyavalagituM, dvAvapi aTavIM pravezitau, rAjA vaTavRkSaM raSTvA devI bhaNati-etasya vaTasyAdhastAt yAsyati tatasvaM zAlAM gRhNIyA iti, susaMyuktA tiSTha, tatheti pratizRNoti, rAjA dakSastena zAlA gRhItA, itarA hatA, so'vatIrNaH, nirANaMdo gao caMpaM NayariM, sAvi itthigA nIyA NimmANusaM aDaviM jAva tisIio pecchai dahaM mahaimahAlayaM, tattha uiNNo, abhiramai hatthI, imAvi saNiimoittA uttiNNA, dahAo disA ayANaMtI egAe disAe sAgAraM bhattaM pacca kkhAittA pahAviyA, jAva dUraM pattA tAva tAvaso diho, tassa mUlaM gayA, abhivAdio, tattha gacchai, teNa pucchiyAkao ammo! ihAgayA ?, tAhe kahei sambhAvaM, ceDagassa dhUyA, jAva hasthiNA ANiyA, so ya tAvaso ceDagassa niyallaoteNa AsAsiyA-mA bIhihitti, tAhe vaNaphalAI dei, acchAvettA kaivi diyahe aDavIe nippheDittA ettohito amhANaM agaivisao, etto varaM halavAhiyA bhUmI, taM na kappai mama atikkamiDaM, jAhi esa daMtapurassa visao, daMtacakko rAyA, niggayA tao aDavIo, daMtapure ajANa mUle pavaiyA, pucchiyAe gambho nAikkhio, pacchA nAe mayahAriyAe Alo. vei, sA viyAtA samANI saha NAmamuddiyAe kaMbalarayaNeNa ya veDhiuMsusANe ujjhei, pacchA masANapAlopANo, teNa gahio, nirAnando gatazcampAM nagarI, sA'pi strI nItA nirmAnuSAmaTavIM yAvattRSArditaH prekSate idaM mahAtimahAlayaM, tatrAvatIrNaH, abhiramate hastI, isamapi zanairvimucyottIrNA, daza dizo'jAnamtI ekasyAM dizi sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAya pradhAvitA, yAvaraM gatA tAvattApasodRSTaH, tasya mUlaM gatA, abhivAditaH, tatra ga pachati, tena pRSTA-kuto'ba! ihAgatA!, tadA kathayati sadbhAva, ceTakasya duhitA, gAvastinA''nItA, saca tApasazceTakasya nijakaH, tenAzvasitA-mA bhaiSIriti sadA banaphalAni dadAti, sthApayitvA katicidivasAna bhaTavIto niSkAzyeto'bhAkamaviSayo gateH ataH paraM halakRSTA bhUmiH, tat na kalpate'smAkamatikAntuM yAhi dantapurasya viSaya eSaH, dantacako rAjA, nirgatA tato'TavyAH, dantapure bhAyaryANAM mUle pravrajitA, pRSTayA garbho nAkhyAtaH, jJAte pazcAnmahatarikAyA Alo yati, sA prajanayantI santI saha nAmamudrayA rakhakambalena ca beSTayitvA zmazAne ujjhati, pazcAt zmazAnapAlaH pANastena gRhItaH, Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 AvazyakahAribhadrIyA teNa appaNo bhajAe samappio, sA ajjA tIe pANIe saha mettiyaM ghaDei, sAya ajjA saMjatIhiM pucchiyA-kiMgabho !, bhaNai-mayago jAo, to mae ujjhiotti, sovi saMvaDDai, tAhe dAragehiM samaM ramaMto DiMbhANi bhAi-ahaM tumbhaM rAyA mama tunbhe karaM deha, so sukkakacchUe gahie, tANi bhaNai-mamaM kaMDuyaha, tAhe karakaMDutti nAmaM kayaM, so ya tIe saMjatIe aNuratto, sA se modage dei, jaM vA bhikkhaM lahai, saMvaDio masANaM rakkhai, tattha ya do saMjayA keNai kAraNeNa taM masANaM gayA, jAva egattha vaMsIkuDaMge daMDagaM pecchaMti, tatthego daMDalakkhaNaMjANai, sobhaNai-jo eyaM daMDagaM geNhai sorAyA havaI, kiMtu paDicchiyavo jAva aNNANi cattAri aMgulANi vaDi, tAhe jogotti, teNa mAyaMgeNa egeNa ya dhijjAieNa suyaM, tAhe so marugo appasAgArie taM cauraMgulaM khaNiUNa chiMdai, teNa ya ceDeNa diho, uddAlio, so teNa marueNa karaNaM NIo, bhaNai-dehi me daMDage, so bhaNai-na demi, mama masANe, dhijjAio bhaNai-aNNaM giNha, so necchai, mama eeNa kaja, so tenAtmano bhAryAyai samarpitaH, sA AryA tathA pANyA saha maitrI ghaTayati, sA cAryA saMyatIbhiH pRSTA-ka garbha: 1, bhaNati-mRtako jAtastato mayojisata iti, so'pi saMvardhate, tadA dArakaiH samaM ramamANo DimbhAn bhaNati-ahaM bhavatAM rAjA mahyaM yUyaM kara datta, sa zuSkakaNDA gRhItaH, tAn bhaNati-mAM kaNDUyata, tadA karakaNDUriti nAma kRtaM, sa ca tasyAM saMyatyAM anuraktaH, sA tasmai modakAn dadAti, yAM vA bhikSA labhate, saMvRddhaH zmazAnaM rakSati, tatra ca dvau sAdhU kenacitkAraNena tat zmazAnaM gatau, yAvadekatra vaMzIkuDaGge daNDaM prekSete, tatraiko daNDalakSaNaM jAnAti, sa bhaNati-ya enaM daNDakaM gRhNAti , tAjA bhavati, kiMtu pratIkSitavyo yAvadanyAn caturo'GgulAn vardhate, tadA yogya iti, tattena mAtaGgenakena ca dhirajAtIyena zrutaM, tadA sa brAhmaNo'lpasAgArike taM caturaGgulaM khanisvA chinatti, tena ca ceTena dRSTaH, uddAlitaH, sa tena brAhmaNena karaNaM (nyAyAlayaM) nItaH, bhaNati-dehi mahyaM daNDaka, sa bhaNati-na dadAmi, mama zmazAne, dhigjAtIyo bhaNati-anyaM gRhANa, sa necchati, mamatena kArya, sa dArao pucchio-kiM na desi ?, bhaNai-ahaM eyassa daMDagassa pahAveNaM rAyA bhavissAmi, tAhe kAraNiyA hasiUNa bhaNaMti-jayA tumaM rAyA bhavijjAsi tayA eyassa maruyassa gAmaM dejAhi, paDivaNNaM teNa, marueNa aNNe maruyA bitijA gahiyA jahA mAremo taM, tassa piuNA suyaM, tANi tiNNivi naThANi jAva kaMcaNapuraM gayANi, tattha rAyA marai, rajAriho aNNo natthi, Aso ahivAsio, so tassa suttagassa mUlamAgao payAhiNaM kAUNa Thio, jAva lakkhaNapADhaehi diTTho lakkhaNajuttotti jayasaddo kao, naMditUrANi AyANi, imovi viyaMbhaMto vIsattho uhio, Ase vilaggo, mAyaMgotti dhijAiyA na deMti pavesaM, tAhe teNa daMDarayaNaM gahiyaM, jaliumAraddhaM, bhIyA ThiyA, tAhe teNa vADahANagA hariesA dhijAiyA kayA, uktaM ca-dadhivAhanaputreNa, rAjJA tu karakaNDunA / vATahAnakavAstavyAzcANDAlA braahmnniikRtaaH||1|| tassa piigharanAmaM avainnagotti, pacchA se taM ceDagarUvakayaM nAmaM paiDiyaM, karakaMDutti, tAhe so marugo Agao, bhaNai-deha dArakaH pRSTaH-kiM na dadAsi ?, bhaNati-ahametasya daNDakasya prabhAveNa rAjA bhaviSyAmi, tadA kAraNikA hasitvA bhaNanti-yadA tvaM rAjA bhavestadaitasmai brAhmaNAya grAmaM dadyAH, pratipanaM tena, marukeNa anye brAhmaNAH sAhAyyakA gRhItA yathA mArayAmastaM, tasya pitrA zrutaM, te trayo'pi naSTAH yAvat kAJcanapura gatAH,tatra rAjA mRtaH, rAjyA)'nyo nAsti, azvo'dhivAsitaH, sa tasya suptasya pArzvamAgataH pradakSiNAM kRtvA sthito, yAvalakSaNapAThakaSTo lakSaNayukta iti jayazabdaH kRtaH, nandItUryANyAhatAni, ayamapi vijRmbhamANo vizvasta usthitaH, azve bilagnaH, mAtaGga iti dhirajAtIyA na dadati pravezaM, tadA tena daNDaravaM gRhItaM, jvalitumArabdhaM, bhItAH sthitAH, tadA tena vATadhAnavAstavyA harikezA dhigjAtIyAH kRtAH / tasya pitRgRhanAmAvakIrNaka ini, pazcAttasya tat ceTakakRtaM nAma pratiSTitaM, karakaNDariti, tadA sa brAhmaNa AgataH, bhaNati-dehi mama gAmaMti, bhaNai-ja ta ruccai taM geNha, so bhagai-mamaM caMpAe gharaM tahiM dehi, tAhe dahivAhaNassa lehaM dei, dehi mama egaM gAma ahaM tujjha jaM ruccai gAmaM vANayaraM vA taM demi,so ruTTho-dumAyaMgo na jANai appayaM to mama lehaM deitti, dUeNa paDiyAgaeNa kahiyaM, karakaMDuo ruThTho, gao rohijjai, juddhaM ca vaTTai, tIe saMjatIe suyaM, mA jaNakkhao houtti karakaMDu osArettA rahassaM bhiMdai-esa tava piyatti, teNa tANi ammApiyarANi pucchiyANi, tehiM sambhAvo kahio, nAma muddA kaMbalarayaNaM ca dAviyaM, bhaNai, mANeNa-Na osarAmi, tAhe sA caMpaM aigayA, raNNo gharamateMtI NAyA, pAyavaDiyAo dAsIo paruNAo, rAyAevi suyaM, sovi Agao vaMdittA AsaNaM dAUNa taM ganbhaM pucchai, sA bhaNai-esa tuma jeNa rohiotti, tuho niggao, milio, dovi rajAI dahivAhaNo tassa dAUNa pabaio, karakaMDU mahAsAsaNo jAo, so ya kira goulappio, tassa aNegANi goulANi, aNNayA sarayakAle egaM govacchagaM goragattaM sayaM peccha, bhaNai-eyamsa mayaM grAmamiti, bhaNati-yaste rocate taM gRhANa, sa bhaNati-mama campAyAM gRhaM tatra dehi, tadA dadhivAhanAya legmaM dadAti, dehi me eka grAma ahaM tava yo rocane prAmo vA nagaraM vA taM dadAmi, sa ruSTa:-duSTamAtaGgo na jAnAti AnmAnaM tato majha lekhaM dadAtIti, dUtena pranyAyatena kadhinaM, karakaNDU ruSTaH, gato rodhayati, yuddhaM ca varttate, tayA saMyatyA zrutaM, mA janakSayo bhUditi karakaNDUmapasArya rahasyaM bhinatti-epa tava piteti, tena tI mAtApitarI pRSTI, tAbhyAM samAyaH kathitaH, nAmamudrA kambalaravaM ca darzite, bhaNati mAnena-nApasarAmi, tadA sA campAmatigatA, rAjJo gRhamAyAntI jJAtA, pAdapatitA dAsyo rovituM samAH, rAjJA'pi zrutaM, so'pi Agato vanditvA''sanaM davA taM garbha pRcchati, sA bhaNati-eSa tvaM yena rudra iti, tuSTo nirgataH, militI, dve api rAjye dadhivAhanastasai datvA pravajitaH, karakaNirmahAzAsano jAtA, saca kila gokulapriyaH, tarakhAnekAni gokulAni, ambadA zarahAle eka govatsaka gauragAnaM svayaM prekSate, bhaNati-etasya Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 Avazyaka hAribhadrIyA mAyaraM mA dujjaha, jayA vaDio hoi tathA annANaM gAvINaM duddhaM pAejjaha, to govAlA paDisurNeti, soviM uccattavisANo khaMdhavasaho jAo, rAyA pecchai, so juddhikao kao, puNo kAleNa Agao pecchai mahAkAyaM vasahaM paDaehiM ghaDijjaMtaM, gove pucchara - kahiM so vasahotti ?, tehiM dAvio, pecchato tao visaNNo ciMteMto saMbuddho, tathA cAha bhASyakAraHseyaM sujAyaM suvibhattasiMgaM, jo pAsiyA vasabhaM goTThamajjhe / riddhiM aruddhiM samupehiyA NaM, kaliMgarAyAvi samikkha dharmaM // 207 // ( bhA0 ) // gohaMgaNassa majjhe Dhekkiyasa deNa jassa bhajaMti / dittAvi dariyava sahA sutikkhasiMgA sarIreNa // 208 // ( bhA0 ) // porANa gayo galatanayaNo calaMtavasabhoTTho / so ceva imo vasaho paDDaya parighaTTaNaM sahai // 209 // ( bhA0 ) // gAthAtrayasya vyAkhyA - zvetaM - zuklaM sujAtaM - garbhadoSavikalaM ( suvibhakta ) zRGgaM - vibhAgasthasamazRGgaM yaM rAjA dRSTvAabhisamIkSya vRSabhaM-pratItaM goSThamadhye - gokulAntaH punazca tenaivAnumAnena RddhiM-samRddhi sampadaM vibhUtimityarthaH, tadviparItAM cARddhiM ca saMprekSya - asAratayA''locya kaliGgA-janapadAsteSu rAjA kaliGgarAjaH, asAvapi samIkSya dharma-paryAlocya dharma sambuddha iti vAkyazeSaH / kiM cintayan ? - 'goDaMgaNassa majjhe' ti goSThAGgaNasyAntaH Dhekkitazabdasya yasya bhagna 1 mAtaraM mA dogdha, yadA vardhito bhavet tadA'nyAsAM gavAM dugdhaM pAyayeta, tato gopAlAH pratizRNvanti, so'pyuJccatama viSANaH skandhavRSabho jAtaH, rAjA prekSate, sa yuddhayaH kRtaH, punaH kAlenAgataH prekSate mahAkAyaM vRSabhaM mahiSIvatsairghayamAnaM, gopAn pRcchati ka sa vRSabha iti, tairdarzitaH, prekSamANastato viSapaNacintayan saMbuddhaH / * samasthAi pra0 vantaH, ke ? - dIptA api- roSaNA apItyarthaH, darpitavRSabhA- valonmattabalIvardA ityarthaH, sutIkSNazRGgA api zArIreNa balena / paurANaH gatadarpaH galannayanaH caladvRSabhoSThaH, sa evAyaM vRSabho'dhunA paDDugaparighaTTaNaM sahai, dhigasAraH saMsAra iti, sarvaprANabhRtAM caiveyaM vArteti tasmAdalamaneneti, evaM sambuddho, jAtIsaraNaM, niggao, viharai / io paMcAlesu jaNavasu kaMpille gare dummuho rAyA, sovi iMdakeuM pAsai loeNa mahijjaMtaM aNeyakuDa bhI sahassapaDimaMDiyAbhirAmaM puNovi luptaM, paDiyaM ca amejjhamuttANamuvariM, so saMbuddho, tathA''ha bhASyakAraH jo iMdake samalaMkiyaM tu, dahuM paDataM paviluppamANaM / riddhiM ariddhiM samupehiyA NaM, paMcAlarAyA vi samikkha dhammaM // 290 // ( bhA0 ) nigadasiddhaiva, viharai / io ya videhAjaNavae mahilAe NayarIe namI rAyA, gilANo jAo, devIo caMdaNaM ghati tassa dAhapasamaNanimittaM, valayANi khalakhalaMti, so bhaNai - kannAghAo, na sahAmi, ekkeke avaNIe jAva ekkeko acchai, 1 evaM saMbuddhaH, jAteH smaraNaM, nirgataH, viharati / itazca pAJcAleSu janapadeSu kAmpIlye nagare durmukho rAjA, so'pi indraketuM pazyati lokena majhamAnaM aneka laghupatAkAsahasraparimaNDitAbhirAmaM, punarapi lupyamAnaM, patitaM cAmedhya mUtrANAmupari, sa saMvandraH, viharati / itazca videhajanapade mithilAyAM nagaryo namI rAjA, glAno jAtaH, devyazcandanaM gharSayanti tasya dAhaprazamananimittaM valayAni zabdayanti, sa bhaNati karNAghAtaH, na sahe, ekaikasminnapanIte yAvadekaikastiSThati, sado natthi, rAyA bhaNai-tANi valayANi na khalakhaleMti 1, avaNIyANi, so teNa dukkheNa abbhAhao paralogAbhinuho ciMtei - bahuyANa doso egassa na doso, saMbuddho, tathA cAha bahuyANa saddayaM socA, egassa ya asaddayaM / valayANaM namIrAyA, nikkhato mihilAhiyo || 211 // ( bhA0 ) kaNThyA, viharai / io ya gaMdhAravisae purimapure Nayare naggaI rAyA, so annayA aNujattaM niggao, pecchai cUyaM kusumiyaM, teNa egA maMjarI gahiyA, evaM khaMdhAvAreNa layaMteNa kaTThAvaseso kao, paDiniyato pucchara - kahiM so cUyarukkho ?, amaceNa kahiyaM - esa sotti, kahaM kaTThANi kao 1, tao bhaNai-jaM tunbhehiM maMjarI gahiyA pacchA saveNa khaMdhAvAreNa gahiyA, so ciMtei - evaM rajjasiritti, jAva RddhI tAtra sohei, alAhi eyAe, saMbuddho / tathA cAha jo cUyarukkhaM tu maNAhirAmaM, samaMjariM pallavapupphacittaM / riddhiM ariddhiM samupehiyA NaM, gaMdhArarAyAvi samikkha dhammaM // 212 // ( bhA0 ) // 1 zabdo nAsti, rAjA bhaNati tAni valayAni na zabdayanti ?, apanItAni sa tena duHkhenAbhyAhataH paralokAbhimukhazcintayati- bahUnAM doSo naikasya doSaH, saMbuddhaH / viharati, itazca gAndhAraviSaye purimapure nagare naggatI rAjA, so'nyadA'nuyAtrAyai nirgataH, prekSate yUtaM kusumitaM, tenaikA maJjarI gRhItA, evaM skandhAvAreNa gRhNatA kASThAvazeSaH kRtaH, pratinivRttaH pRcchati ka sa cUtavRkSaH 1, amAtyena kathitaM sa eSa iti, kathaM kASThIkRtaH, ?, tato bhaNati - yasvayA maJjarI gRhItA pazcAt sarveNa skandhAvAreNa gRhItA, sa cintayati evaM rAjyazrIriti yAvadRddhistAvat zobhate, alamanayA, saMbuddhaH / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA 154 kaNThyA / evaM so vihri|te cattAri viharamANA khiipaiDiyaNayaramajjhe cauddAraM devaulaM, puSeNa karakaMDU paviTho, dakkhi. NeNaM dummuho, evaM sesAvi, kiha sAhussa annahAmaho acchAmitti teNa dakkhiNeNAvi muhaM kayaM, namI avareNa, taovi muha, gaMdhAro uttareNa, tao vi muhaM kayaMti / tassa ya karakaMDussa bahuso kaMDU, sA asthi ceva teNa kaMDUyaNagaM gahAya masiNaM masiNaM kaNNo kaMDUio, taM teNa egastha saMgoviyaM, taM dummuho pecchai,-'jayA rajaM ca raTuM ca, puraM aMteuraM thaa| sabameyaM pariccaja, saMcayaM kiM karesimaM // 1 // silogo kaTho jAva karakaMDU paDivayaNaM na dei tAva namI vayaNamima bhaNaijayA te peie raje,kayA kiccakarA bahU / tesiM kiccaM pariccaja, annakiccakaro bhavaM? // 2 // silogo kaMTho, kiM tuma eyassa Auttigotti / gaMdhAro bhaNai-jayA sabaM pariccajja mokkhAya ghaDasI bhavaM / paraM garihasI kIsa?, attanIsesakArae // 3 // silogo kaMTho,taM karakaMDU bhaNai-mokkhamaggaM pavaNNANaM, sAhUNaM baMbhayAriNaM / ahiyatthaM nivArante,na dosaMvattumarihasi // 4 // silogo-rUsau vA paro mA vA, visaM vA pariattau / bhAsiyavA hiyA bhAsA, sapakkhaguNakAriNI // 5 // silogo, zlokadvayamapi kaNThyaM / tathA evaM sa viharati / te caravAro viharantaH kSitipratiSThitanagaramadhye catudvAra devakuLa (tatra) pUrveNa karakaNDH praviSTaH, dakSiNena durmukhaH, evaM zeSA. bapi, kathaM sAdhoranyatomukhastiSThAmIti tena dakSiNasyAmapi mukhaM kRtaM, namirapareNa, tasyAmapi mukhaM, gAndhAra uttareNa, tasyAmapi mukhaM kRtamiti / tasya . karakaNDorSahI kaNDH, sA'styeva, tena kaNDUyanaM gRhItvA masUrNa masUrNa karNaH kaNDUmitaH, tat tenaikatra saMgopitaM, tat durmukhaH prekSate, lokaH kaNvyaH yAvata karakaNDUH prativacanaM na dadAti tAvat namirvacanamidaM bhaNati / lokaH kaNThyaH, kiM tvametasyA''yuktaka iti?, gAndhAro bhaNati-zokaH kaNvyaH, taM karakaNdarbhagati-lokaH, zlokaH, jahA jalaMtAi(ta) kaTThAI, uhAi uciraM jle| ghaTTiyA ghaTiyA jhatti, tamhA sahaha ghaTTaNaM // 1312 // suciraMpi vaMkuDAI hohiMti aNupamajamANAI / karamaddidAruyAiM gayaMkusAgArabeMTAiM // 1313 // idamapi gAthAdvayaM kaNThyameva, tANaM savANa davaviussaggo, ja rajANi ujjhiyANi, bhAvaviussaggo kohAdINaM, viussaggetti gayaM 25, iyANiM appamAetti, Na pamAo appamAo, tatthodAharaNagAhArAyagihamagahasuMdari magaha sirI pumssthpkkhevo| parihariyaappamattA naheM gIyaM navi ya cukkA // 1314 // ___ imIe vakkhANaM-rAyagihe Nayare jarAsaMdho rAyA, tassa sabappahANAo do gaNiyAo-magahasuMdarI magahasirI ya, magahAsirI ciMtei-jai esa na hojA tA mama anno mANaM na khaMDejA, rAyA ya karayalastho hojatti, sA ya tIse chiddANi maggai, tAhe magahAsirI nadivasaMmi kaNiyAresu sovanniyAo saMvaliyAo visadhUviyAo sUcIo kesarasarisiyAoM khittAo, tAo puNa tIse magahasuMdarIe mayahariyAe ahiyAo, kahaM bhamarA kaNiyArANi na alliyaMti cUesu nileti', teSAM sarveSAM dravyavyutsargaH, yat rAjyAnyujjhitAni, bhAvavyutsargaH krodhAdInAM / vyutsarga iti gataM, idAnImapramAda iti, na pramAdo'pramAdaH, tatro. dAharaNagAthA / asyA vyAkhyAnaM-rAjagRhe nagare jarAsandho rAjA, tasya sarvapradhAne dve gaNike-magadhasundarI magadhazrIzca, magadhazrIzcintayati, yoSA na bhavet tadA mama nAnyo mAna khaNDayet , rAjA ca karatalastho bhavediti, sA ca tasyApichadrANi mArgayati, tadA magadhazrItyadivase karNikAreSu sovarNikA mAyeH viSavA. sitAH sUcayaH kezarasadRzAH kSepitavatI, tAH punastasyA magadhasundaryA mahattarikayA jJAtAH, kathaM bhramarAH karNikAreSu nAgacchanti ? cUteSu laganti nUrNa sadosANi puSphANi, jai ya bhaNIhAmi eehiM pupphehiM accaNiyA acokkhA visabhAviyANi vA tA gAmellagattaNaM hohitti uvAeNaM vAremitti, sA ya raMgaoiNNiyA, aNNayA maMgalaM gijai, sA imaM gautiyaM pagIyApatte vasaMtamAse Amoa pamoae pavattaMmi / muttUNa kapiNaArae bhamarA sevaMti cUakusumAI // 1315 // __ gIti, imA nigadasiddhaiva, so ciMtei-apuvA gItiyA, tIe NAyaM-sadosA kaNiyAratti pariharaMtIe gIyaM nacciya ca savilAsaM, na ca tattha chaliyA, parihariya appamattA narsTa gIyaM na kIra cukkA, evaM sAhuNAvi paMcavihe pamAe rakkhaMteNaM jogA saMgahiyA 26 / iyANi lavAlavetti, so ya appamAo lave addhalave vA pamAyaM na jAiyavaM, tatthodAharaNagAhAbharuyacchamiya vijaenaDapiDae vAsavAsanAgaghare / ThavaNA Ayariyassa (u)sAmAyArIpauMjaNayA // 1316 // imIe vakkhANaM-bharuacche Nayare ego Ayario, teNa vijao nAma sIso ujeNI kajjeNa pesio, so jAi, tassa gilANakajjeNa keNai vakkhevo, so aMtarA akAlavAseNa ruddho, aMDagataNaujjhiyaMti naDapiDae gAme vAsAvAsaM Thio, so nUnaM sadoSANi puSpANi, yadi cAbhaNijyaM etaiH puSpairarca nikA'cokSA viSabhAvitAni vA tadA grAmeyakatvamabhaviSyaditi upAyena vArayAmi iti, sAca rAvatIrNA'nyadA maGgalaM gAyati, semA gIti pragItavatI-gItiH iyaM, sa cintayati-apUrvA gItiH, tayA jJAtaM-sadoSANi karNikArANi iti pariharanyA gItaM nartitaM ca savilAsaM, na ca tatra chalitA, parihatya (tAni), apramattA nRtye gIte ca na kila skhalitA, evaM sAdhunA'pi paJcavidhAn pramAdAna rakSayatA yogAH saMgRhItAH / idAnIM labAlava iti, sacApramAdaH lavelave vA pramAna yAtavyaM, tatrodAharaNagAthA-asyA vyAkhyAna-bhRgukacche nagare eka bhAcAryaH, tena vijayo nAma ziSya ujayinI kAryeNa preSitaH, sa yAti, tasya glAnakAryeNa kenacid vyAkSepaH, so'ntarA'kAlavarSeNa rukhaH, aNDakatRNo. jjhita miti naTapeTake grAme varSAvAsaM sthitaH, sa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 AvazyakahAribhadrIyA ciMteDa-garukUlavAso na jAo, ihapi karemi jo uvaeso, teNa ThavaNAyario kao, evamAvAsagamAdIcakavAlasAmAyArI savA vibhAsiyabA, evaM kila so savattha na cukko, khaNe 2 uvajujai-kiM me kayaM 1, evaM kira sAhuNA kAyacaM, evaM teNa jogA saMgahiyA bhavaMti 27 / lavAlavetti gayaM, iyANiM jhANasaMvarajogetti, jhANeNa jogA saMgahiyA, tatthodAharaNaM___NayaraM ca siMyavAhaNa muMDimbayaajapUsabhUI ya / AyANapUsamitte suhame jhANe vivAdo ya // 1317 // imIe vakkhANaM-siMvavaddhaNe Nayare muMDimbago rAyA, tattha pUmabhUI AyariyA bahussuyA, tehiM so rAyA uvasAmio saDDo jAo, tANa sIso pUsamitto bahussuo osaNNo aNNattha acchai, aNNayA tesiM AyariyANaM ciMtA-suhumaM jhANaM pavissAmi, taM mahApANasamaM, taM puNa jAhe pavisai tAhe evaM jogasaMnirohaM karei jahana kiciceei,tesiMca je mUle te agIyatthA, tehi pUsamitto saddAvio, Agao, kahiyaM, sa teNa paDivannaM, tAhe egattha uyayarae nivAghAe jhAeMti, so tesiM DhoyaM na cintayati-gurukulavAso na jAtaH, ihApi karomi ya upadezaH, tena sthApanAcAryaH kRtaH, evamAvazyakAdicakravAlasAmAcArI sarvA vibhASitavyA, evaM kila sa sarvatra na svalitaH, kSaNe kSaNe upayujyate-ki me kRtaM ?, evaM kila sAdhunA karttavyaM, evaM tena yogAH saMgRhItA bhavanti / lavAlava iti gataM, idAnIM bhyAnasaMvarayoga iti, dhyAnena yogAH saMgRhItAH, tatrodAharaNaM / bhasyA vyAkhyAna-zimbAvardhane nagare muNDikAmrako rAjA, tatra puSpabhUtaya AcAryA bahuzrutAH, taiH sa rAjopazamitaH zrAddho jAtaH, teSAM ziSyaH puSpamitro bahuzruto'vasanno'nyatra tiSThati, anyadA teSAmAcAryANAM cintA-sUkSmaM dhyAnaM pravizAmi, tat mahAprANasama, tat punaryadA pravizani tadevaM gogasaMnirodhaH kriyate yathA na kiJcit cityate, teSAM ca ye pArdha te'gItArthAH, taiH puSyamitraH zabditaH, bhAgatA, kathitaM, sa (tat) tena pratipannaM, tadaikatrApavarake niryAghAte dhyAyanti, sa tepAmAgantuM na deI, bhaNai-etto ThiyagA vaMdaha, AyariyA vAulA, aNNayA te avaropparaM maMtaMti-kiM maNNe hojA gavesAmotti, ego ovaragabAre Thio nivannei, ciraM ca Thio, Ayario na calai na bhAsai na phaMdai UsAsanissAsovi nasthi, suhumo kira tesiM bhavai, so gaMtUNa kahei aNNasi, te ruThA, ajo! tuma Ayarie kAlagaevi na kahesi ?, so bhaNai-na kAlagayatti, jhANaM jhAyaitti, mA vAghAyaM karehitti, aNNe bhaNaMti-pavaio eso liMgI manne veyAlaM sAheukAmo lakkhaNajuttA AyariyA teNa Na kahei, ajja rattiM pecchahiha, te AraddhA teNa samaM bhaMDilaM, teNa vAriyA, tAhe te rAyA UssAreUNa kahitA ANIo, AyariyA kAlagayA so liMgI na dei nINeU, sovi rAyA picchai, teNavi pattIyaM kAlagaotti. pUsamittassa Na pattiyai, sIyA sajjIyA, tAhe Nicchayo NAyo, viNAsiyA hohiMti, purva bhaNio so AyariehiM-jAhe agaNI anno vA accao hojatti tAhe mama aMguThThae chivejjAhi, chitto, paDibuddho bhaNai-kiM ajjo! vAghAo kao ?, picchaha dadAti, bhaNasi-atra sthitA vandavaM, AcAryA vyApRtAH, anpadA te parasparaM mazrayante-kiM manye bhavet gaveSayAma iti, eko'pavarakadvAre sthito nibhAvayati, ciraM ca sthitaH, AcAryoM na calati na bhApate na sandate ucchvAsaniHzvAsAvapi na rataH, sUkSmau kila teSAM bhavataH, sa gasvA kathayati anyeSAM, te haSTA, bhArya ! svamAcAryAn kAlaM gatAna'pi na kathayasi, sa bhagati-na kAlagatA iti, dhyAnaM dhyAyanti, mA vyAghAtaM kA?ti, bhanyAn bhaNanti-pravajita eSa liGgI manye vaitAla sAdhayituphAmo lakSaNayuktA AcAryAstena na kathayati, adya rAtrI prekSadhvaM, te ArabdhAstena samaM bhaNDayituM, tena vAritAH, tadA te rAjAnamAsAyaM kathayitvA''nItavantaH, bhAcAryAH kAlagatAH sa liGgI na dadAti niSkAzayitaM, so'pi rAjA prekSate, tenApi pratyayitaM kAlagata iti, puSyamitrAya na pratyAyati zivikA sajitA, tadA nizcayo jJAto, vinAzitA bhaviSyanti, pUrva bhaNitaH sa bhAcAryaH-yadA'gniranyo vA'tyayo bhaved tadA mamASTaH praSTavyaH, spRSTaH, pratiddho bhaNati-kimArya ! vyAghAtaH kRtaH ?, prekSadhvametaieehiM sIsehiM tujjha kayaMti, aMbADiyA, erisayaM kira jhANaM pavisiyavaM, to jogA saMgahiyA bhavaMti 28 / jhANasaMvarajoge yatti gayaM, iyANiM udae mAraNaMtietti, udae jai kira udao mAraNaMtio mAraNaMtI veyaNA vA to ahiyAseyavaM, tatthodAharaNagAhArohIDagaM ca nayaraM laliA guTThI arohiNI gnniaa|dhmmmi kaDuadudviyadANAyayaNe a kaMmudae // 1318 // imIe vakkhANaM-rohiDae Nayare laliyAgohI rohiNI juNNagaNiyA aNNaM jIvaNiuvAyaM alabhaMtI tIse gohIe bhattaM paraMdhiyA, evaM kAlo vaccai, aNNayA tIe kaDuyadoddhiyaM gahiya, taM ca bahusaMbhArasaMbhiyaM uvakkhaDiyaM viNNassai jAva muhe Na tIrai kAuM, tIe ciMtiyaM-khiMsIyA homi goThThIetti aNNaM uvakkhaDei, eyaM bhikkhacarANa dijahitti, mA davamevaM ceva NAsau, jAva dhammaruI NAma aNagAro mAsakkhamaNapAraNae paviThTho, tassa dinnaM, so gao uvassayaM, Aloei gurUNaM, tehi bhAyaNaM gahiyaM, khAragaMdho ya NAo, aMgulie viNNAsiyaM, tehi ciMtiyaM-jo eyaM AhArei so marai, bhaNio yuSmAkaM ziSyaiH kRtamiti, nirbhasitAH, IdRzaM kila dhyAnaM praveSTavyaM, tato yogAH saMgRhItA bhavanti / dhyAnasaMvarayogA iti gataM, idAnImudayo mAraNAntika iti, yadi kilodayo mAraNAntiko mAraNAntikI vedanA vA tadA'dhyAsitavyaM tatrodAharaNagAthA / asyA vyAkhyAnaM-rohiDake nagare lalitAgoSThI rohiNI jIrNagaNikA anya AjIvikopAyamalabhamAnA tasyA goThayA bhaktaM prarAvatI, evaM kAlo va jati, anyadA tayA kaTukaM daugdhikaM gRhItaM, taJca bahusaMbhArasaMbhRtamupaskRtaM vinazyati yAvat mukhe na zakyate karnu, tayA cintitaM-ninditA bhaviSyAmi goSTayAM iti, anyadupaskaroti, etat bhikSAcarebhyo dIyate iti, mA dravyamevameva vinatI, yAvat dharmaruciranagAro mAsakSapaNapAraNake praviSTaH, tasmai dattaM, sa gata upAzraya, Alocayati gurUn , tairbhAjanaM gRhItaM, viSagandhakA jJAtaH, bhaGgulyA jijJAsitaM, taizcintitaM-ya enamAhArayati sa mriyate, bhaNita: Jain Education Interational Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 AvazyakahAribhadrIyA 'viceihitti, so taM gahAya aDaviM gao, egattha rukkhadacchAyAe vigiMcAmi, pattAbaMdhaM muyaMtassa hattho litto, so teNa egastha phusio, teNa gaMdheNa kIDiyAo AgayAo, jA jA khAi sA sA marai, teNa ciMtiyaM - mae egeNa samappaDa mA jIvadhAo houtti egattha thaMDile AloiyapaDikkateNaM muhANaMtagaM paDilehittA aNidaMteNa AhAriyaM, veyaNA ya tighA jAyA ahiyAsiyA, siddho, evaM ahiyAseyavaM, udae mAraNaMtiyattigayaM 29 / iyANiM saMgANaM ca pariharaNaMti, saMgo nAma 'SaJjI saGge' bhAvato'bhiSvaGgaH snehaguNato rAgaH bhAvo u abhisaMgo yenAsya saGgena bhayamutpadyate taM jANaNApariNNAe NAUNa paccakkhANapariNNAe paccakkhAeyabaM, tatthodAharaNagAhA nayarI ya caMpanAmA jiNadevo satthavAhaahichatA / aDavI ya teNa agaNI sAvayasaMgANa vomiraNA // 1319 // imIe vakkhANaM- caMpAe jiNadevo nAma sAbago satthavAhI ugghosettA ahichataM vazcai, so satdho puliMdarahiM vilolio, so sAvago nAsaMto aDaviM paviTTho jAva purao aggibhayaM maggao vagghabhayaM duhao pavArya, so bhIo, asaraNaM 1 tyajeti sa taM gRhItvA'TavIM gataH, ekatra dagdhavRkSacchAyAyAM tyajAmIti, pAtrabandhaM muJcato hano liptaH, sa tenaikatra spRSTaH, tena gandhena kITikA AgatAH, yA yA khAdati sA sA triyate, tena cintitaM mayaikena samApyatAM mA jIvaghAto bhUditi ekatra sthaNDile mukhAnantakaM pratiliya AlocitapratikrAntenA nindayasAhAritaM vedanA ca tIvrA jAtA'dhyAsitA, siddhaH, evamadhyAsitadhyaM, udayo mAraNAntika iti gataM idAnIM saGgAnAM ca pariharaNamiti, saGgo nAma, bhAvasvabhiSvaGgaH sa jJAnaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAna parijJayA pratyAkhyAtavyaH, tatrodAharaNagAthA / asyA vyAkhyAnaM campAyAM jinadevo nAma zrAvakaH sArthavAha udgho yAcchiyAM vrajati sa sArthaH pulindervilolitaH sa zrAvako nazyan aTavIM praviSTo yAvat purato'gnibhayaM pRSThato vyAghrabhayaM dvidhAtaH pravAnaM sa bhItaH, azaraNaM NAUNa sayameva bhAvaliMgaM paDivajittA kayasAmAio paDimaM Thio, sAvaehiM khaio, siddho, evaM saMgapariNAe jogA saMgahiyA bhavaMti 30 / saMgANaM ca pariNNatti gayaM, iyANiM pAyacchittakaraNanti, jahAvihIe dattassa, vihI nAma jahA sutte bhaNiyaM jo jitieNa sujhai taM suThu uvau~jiraM deteNa jogA saMgahiyA bhavaMti doNhavi kareMtadetayANaM, tatthodAharaNaM prati gAthApUrvArdhamAha - pAyacchittaparUvaNa AharaNaM tattha hoi ghaNaguttA / _imasta cakkhANaM- egastha Nayare dhaNaguttA AyariyA, te kira pAyacchittaM jANaMti dAu chaumatthagAvi hoMtagA jahA ettieNa sujjhai vA navatti, iMgieNa jANai, jo tANa mUle vahai tAhe so suheNa Nittharai taM cAiyAraM Thio ya so i amahiyaM ca nijjaraM pAvei, tahA kAya, evaM dANe ya karaNe ya jogA saMgahiyA bhavati, pAyacchittakaraNetti gayaM 31 iyArNi ArAhaNA ya mAraNaMtitti, ArAhaNAe maraNakAle yogAH saGgRhyante, tatrodAharaNaM prati gAthApazcArdhamAha 1 zAstrA svayameva bhAvali pratipadya kRtasAmAyikaH pratimAM sthitaH, zvApadaiH khAditaH siddhaH, evaM saGgaparijJayA yogAH saMgRhItA bhavanti / saGgAna parijJeti gataM / idAnIM prAyazcittakaraNamiti yathAvidhi dattasya vidhirnAma yathA sUtre bhaNitaM yo yAvatA zudhyati taM suSThu upayujya dadatA yogAH saMgRhItA bhavanti dvayorapi kurvadatoH, tatrodAharaNaM / bhasya vyAkhyAnaM ekatra nagare ghanaguptA AcAryAH, te kila prAyazcittaM jAnanti dAtuM chadmasthA api santo yatheyatA zudhyati yA naveti, iGgitena jAnAti, yasteSAM mUle vahati tadA sa sukhena nistarati taM cAticAraM, sthirazca bhavati saH abhyadhikAM ca prApnoti nirjarAM, tathA karttavyaM, evaM dAne karaNe ca yogAH saMgRhItA bhavanti, prAyazcitta karaNamiti gataM / idAnImArAdhanA ca mAraNAntikIti, ArAdhanayA maraNakAle yogAH saMgRhyante, ArAhaNAeN marudevA osappiNIe paDhama siddho // 1320 // asya vyAkhyA -- triMNIyAe NayarIe bharaho rAyA, usahasAmiNo samosaraNaM, prAkArAdiH sarvaH samavasaraNa varNako'bhidhAtavyo yathA kalpe, - sA marudevA bharahaM vibhUsiyaM daDUNa bhaNai-tujjha piyA erisiM vibhUtiM caittA ego samaNo hiMDai, bharaho bhaNai - katto mama tArisA vibhUI jArisA tAtassa ?, jai na pattiyasi to ehi pecchAmo, bharaho niggao sababaleNa, marudevinigyA, ehitthimi vilaggA, jAva pecchai chattAichataM surasamUhaM va ovayaMtaM, bharahasta vatthAbharaNANi omilAyaM diTThANa, diTThA puttavibhUI ? kao mama erisatti, sA toseNa ciMtimAraddhA, apudhakaraNamaNupaviTThA, jAtI natthi, jeNa vaNassaikAehiMto uvaTTittA, tattheva hasthivaragayAe kevalanANaM uppaNNaM, siddhA, imIe osappiNIe paDhamasiddho / evamArAdhanAM prati yogasaGgrahaH kartavya iti 32 / 1 vinItAyAM nagaryAM bharato rAjA, RSabhasvAminaH samavasaraNaM, sA marudevI bharataM vibhUSitaM dRSTvA bhaNati tava piteDazIM vibhUtiM tyaktvaikaH zramaNo hiNDate, marato bhaNati - kuto mama sAhazI vibhUtiryAdRzI tAtasya 1, yadi na pratyeSi tadehi prekSAvaDe, bharato nirgataH sarvavalena, marudeSyapi nirgatA, ekasmin hastini vilA, yAvat prekSate chatrAticchatraM surasamUhaM cAyapatantaM bharatasya vastrAbharaNAmyavamkAyamAnAni iSTAni dRSTA putravibhUtiH ? kuto mamedRzI ? iti sA toSeNa cintayitumArabdhA, apUrva karaNa manupraviSTA, jAtismRtirnAsti yena vanaspatikAyikAduttA, tatraiva barahastiskandhagatAyAH kevalajJAnamutpannaM, siddhA, asyAmavasarpiNyAM prathamaH siddhaH / Jain Education International For Private Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 bhAvazyakahAribhadrIyA - tettIsAe AsAyaNAhiM (sUtra) trayastriMzadbhirAzAtanAbhiH, kriyA pUrvavat, AyaHsambhagdarzanAdyavAptilakSaNaH tasyA zAtanA, tadupadarzanAyAha saGgrahaNikAra: purao pakkhAsane gaMtA cihaNa nisIyaNAyamaNe / AloyaNapaDimuNaNA puDAlavaNe ya Aloe // 1 // taha uvadasanimaMtaNa khadvAIyANa taha apaDisuNaNe / khaddhaMti ya tattha gae kiM tuma tajAi No sumaNe // 2 // No sarasi kahaM chetsA parisaM bhittA aNuTiyAi kahe / saMthArapAyaghaTTaNa ciDhe uccAsaNAIsu // 3 // AsAM vyAkhyA-ihAkAraNe ratnAdhikasyA''cAryAdeH zikSaNA''zAtanAbhIruNA sAmAnyena purato gamanAdi na kArya, kAraNe tu mArgAdiparijJAnAdau dhyAmaladarzanAdau ca viparyayaH atra sAmAcAryanusAreNa svabuddhayA''locanIyaH, tatra purataHagrato gantA''zAtanAvAneva, tathAhi-agratona gantavyameva, vinayabhaGgAdidoSAt , 'pakkha'tti pakSAbhyAmapi gantA''zAtanAvAneva, ataH pakSAbhyAmapi na gantavya muktadopaprasaGgAdeva, AsannaH pRSThato'pyAsannaM gantaivameva vaktavyaH, tatra niHzvAsakSutazleSmakaNapAtAdayo doSAH, tatazca yAvatA bhUbhAgena gacchata ete na bhavanti tAvatA gantavyamiti, evamakSaragamanikA kAryA, asammohArthaM tu dazAsUtraireva prakaTAthai vyAkhyAyante; tadyathA-'pura otti sehe rAyaNiyassa purao gaMtA bhavai AsAyaNA sehassa 1,pakkhatti sehe rAiNiyassa pakkhe gaMtA bhavai AsAyaNA sehassa 2, AsaNNatti sehe rAiNiyassa NisIyayassa 1 purata iti zaikSo rAtrikasya purato gantA bhavatyAzAtanA zaikSasya 1, pakSeti zaikSo rAtrikasya pakSayorgantA bhavatyAzAtanA zaikSasya, 2 Asannamiti zaikSo ranAdhikasya niSIdata AsannaM gaMtA bhavai AsAyaNA sehassa 3, citti sehe rAyaNiyassa purao ciThettA bhavai AsAyaNA sehassa 4, sehe rAiNiyassa pakkhaM cittA bhavai AsAyaNA sehassa5, sehe rAiNiyasta AsaNNaM cihettA bhavai AsAyaNA sehassa 6, nisIyaNatti sehe rAyaNiyassa purao nisIittA bhavai AsAyaNA sehassa 7, sehe rAiNiyassa sapakkhaM nisIittA bhavai AsAyaNA sehassa8, meherAiNiyasa AsaNNaM nisIyittA bhavai AsAyaNA sehassa 9, 'AyamaNe'tti sehe rAiNieNaM saddhiM vahiyA vicArabhUmI nikkhaMte samANe tattha sehe putratarAya AyAmati pacchA rAyaNie AsAyaNA sehassa 10, "AloyaNe'tti sehe rAyaNieNaM saddhiM bahiyA vicArabhUmI nikkhaMte samANe tattha sehaM puvatarAyaM Aloei AsAyaNA sehasta, 'gamaNAgamaNe'tti bhAvaNA 11 'apaDisaNaNe'ti sehe rAiNiyassa rAo vA ciyAle vA vAharamANassa ajo ! ke sutte ke jAgarai ?, tattha sehe jAgaramANe rAyaNiyassa apaDisuNettA bhavai AsAyaNA sehassa 12, 'puvAlavaNe'tti kei rAyaNiyarasa puSasaMlattae siyA taM sehe puSatarAyaM Alabai pacchA rAyaNie AsAyaNA sehassa 13, Aloeitti asaNaM vA 4 paDiggAhettA taM AsanaM gantA bhavati AzAtanA zaikSasya 3, "ciTThati zaikSo ratnAdhikasya purataH sthAtA bhavati AzAtanA zaikSasya 4, zaikSo trAdhikasya pArzve sthAtA bhavatyAzAtanA zaikSasya , zaikSo ratnAdhikasyAsannaM sthAtA bhavatyAzAtanA zaikSasya 6, "niSadana'miti zaikSo ratrAdhikasya purato niSIdayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya ,zakSo rakhAdhikasya pArzva niSIdayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya 8, zaikSo ratrAdhikasyAsanaM niSIdayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya 9, Acamana miti zaikSo rakhAdhikena sAdhu bahirvicArabhUmi niSkrAntaH san tatra zaikSaH pUrvamevAcAmati pazcAd rAlikaH AzAtanA zaikSasya 10, 'Alocaneti zaikSo rAtrikena sAdhu pahirvicArabhUmi niSkrAntaH san tana zaikSaH pUrvamevAlocayati AzAtanA zaikSasya, gamanAgamanamiti bhAvanA 11, apratizravaNamiti zaikSo rasAdhike rAtrI vA vikAle vA nyAharati bhArya! kaH supto kaH jAgati', tatra zaikSo jAgaran rAtrikasyApratizrotA bhavatyAzAtanA zaikSasya 12, 'pUrvAlapana'miti kazcit ratAdhikasya pUrvasaMlapsaH syAt taM zaikSaH pUrvamevAlapati pazcAt rAlikaH AzAtanA zaikSasya 13, 'AlocayatI'ti azanaM vA 4 pratigRhya tat puSAmeva sehatarAgassa Aloeti pacchA rAyaNiyassa AsAyaNA sehassa 14, 'uvadaMse'tti sehe asaNaM vA 4 paDiggAhettA taM puvAmeva sehatarAgarasa uvadaMsei pacchA rAyaNiyassa AsAyaNA sehassa 15, nimaMtaNetti sehe asaNaM vA 4 paDiggAhettA puvAmeva sehatarAgaM nimaMtei pacchA rAiNiyaM AsAyaNA sehassa 16, khaddhatti sehe rAiNieNa saddhi asaNaM vA 4 paDiggAhettA taM rAiNiyaM aNApucchittA jassa jassa icchai tassa 2 khaddhaM khaddhaM dalayai AsAyaNA sehassa 17, 'AiyaNa'tti sehe asaNaM vA 4 paDigAhittA rAiNieNa saddhiM bhuMjamANe tattha sehe khaddhaM 2 dAyaM 2UsaDhaM 2 rasiyaM 2 maNuNNaM 2 maNAmaM 2 NiddhaM 2 lukkhaM 2 AharettA bhavAi AsAyaNA sehassa, ihaM ca khaddhaMti vaDDavaDDeNaM laMbaNeNaM DAyaM DAyaMti patrazAkaH vAiMgaNacinbhaDagaettigAdi UsaDhaMti vannagaMdharasapharisovaveyaM rasiyaMti rasAlaM rasiyaM dADimaMbAdi 'maNuNNaM ti maNaso iDa, 'maNAmati 2 maNasAmaNNaM maNAmaM 'niddhaM ti2 nehAvagADhaM 'lukkhaMti nehavajjiyaM 18, appaDisuNaNe'tti sehe rAiNiyarasa vAharamANassa apaDisuNettA bhavai AsAyaNA sehassa, sAmAnyena divasao apaDisuNettA bhavai 19 'khaddhati yatti sehe rAiNiyassa kharca pUrvamevAvamarAtrikasya Alocayati pazcAdrAlikasyAzAtanA zaikSasya 14, 'upadarzana miti zaikSo'zanaM vA 4 pratigRhya tat pUrvamevAcamarAlikAyo. padarzayati pazcAdrAlikAyAzAtanA zaikSasya 15, nimantraNamiti zaikSo'zanaM dhA 4 pratigRhya pUrvamevAvamarAnika nimanayate pazcAd rAtrikaM AzAtanA zaikSamA 16 'kha'miti zakSo rAnikena sArdhamazanaM vA 4 pratigRhya tat rAtrikamanApRcchaya yo ya icchati taM taM pracuraM pracuraM dadAti bhAzAtanA zaikSasya 17, 'bhadana miti zaikSo'zanaM vA 4 pratigRhya rAnikena sAdhaM bhunAnastatra zaikSaH pracuraM 2 zAkaM 2 saMskRtaM rasthaM manojhaM manApaM snigdhaM rUkaMra AhArayitA bhavati bhAzAtanA zaikSasya, iha ca khaLUti bRhatA bRhatA lambanena UsaDhamiti varNagandharasaspazopetaM rasitamiti rasayuktaM dADimAnAdi 'manojJa'miti manA i 'mano'ma'miti manasA manyaM manAma, khigdhamiti snehAvagADhaM 'rUkSamiti nehavarjitaM, 18 apratizravaNamiti zaikSaka rAtrike vyAharati apratizrotA bhavati bhAzAtanA zaikSakasya, sAmAnyena divase'pratizrotA bhavati 19, svaddheti ceti zaikSo rAtrikaM kharcA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 AvazyakahAribhadrIyA khaddhaM vattA bhavai AsAyaNA sehassa, imaM ca khaddhaM-vaDasaheNaM kharakakasaniharaM bhaNai 20, 'tattha gapatti sehe rAiNie vAharie jattha gae suNai tattha gae ceva ullAvaM dei AsAyaNA sehassa 21, "kiMti'tti sehe rAiNieNa Ahae kiMti vattA bhavai AsAyaNA sehasta, kiMti-kiM bhaNasitti bhaNai, matthaeNa vaMdAmotti bhaNiya, 22, tumati sehe rAiNiyaM tumaMti vattA bhavai AsAyaNA seissa, ko tumaMti coettae, 23 'tajjAe'tti sehe rAiNiyaM tajjAeNaM paDihaNittA bhavati AsAyaNA sehassa, tajAeNaM'ti kIsa ajo ! gilANassa na karesi ?, bhaNai-tumaM kIsa na karesi ?, Ayario bhaNai-tumaM Alasio, so bhaNai-tumaM ceva Alasio ityAdi24, 'No sumaNo tti sehe rAiNiyassa kahaM kahemANasta no sumaNaso bhavai AsAyaNA sehassa, iha no sumaNasetti ohayamaNasaMkappe acchaina aNubUhai kahaM aho sohaNaM kahiyaMti 25, 'No sarasi'tti sehe rAiNiyassa kahaM kahemANasta No samarasitti vattA bhayai AsAyaNA sehassa, iha ca 'No sumarasi'tti na sumarasi tumaM eyaM atthaM, 1 khardU vaktA bhavati AzAtanA zaikSasya, idaM ca khaLU-vRhanchandena kharakarkazaniSTharaM bhagati 20, 'tatra gate' iti zaikSo rAtikena vyAhato yatra gataH zRNoti tatra gata evollApaM dadAti AzAtanA zaikSasya 21, 'ki' mitIti zaikSo rAkSikenAitaH kimiti vakA bhavatyAzAtanA zaikSasya, ki miti kiM bhaNasIti bhaNati, mastakena dhanda iti bhaNitavyaM 22, 'va'miti zaikSo rAtrikaM tvamiti vaktA bhavati AzAtanA zaikSasya, kastvamiti nodayitA 23, 'tajAta' iti zaikSo rAvika tajjAtena pratihantA bhavatyAzAtanA zaikSasya, tajAteneti kathamArya ! glAnasya na karopi!, bhaNati-vaM kathaM na karopi?, AcAryo bhagati-svamalasaH, sa bhaNatirakhamevAlasa ityAdi 24, 'na sumanA' iti zaikSo rAtrike kathAM kathayati no sumanA bhavatyAzAtanA zaikSasya, iha na sumanA iti upahatamanaHsaMkalpastiSThati nAnubRMhati kathAM aho zobhanaM kathitamiti 25, na smarasIti zaikSo rAtrike kathA kathayati na sArasItivaktA bhavati AzAtanA zaikSasya, iha ca na sarasIti na smarasi syamenamartha na esa evaM bhavai 26, kahaM chatta'tti rAyaNiyassa kahaM kahemANassa taM kahaM acchidittA bhavai AsAyaNA sehassa, aciMchadittA bhavaitti bhaNai ahaM kahemi 27, 'parisaM bhette'ti rAyaNiyassa kahaM kahemANassa parisaM bhettA bhavati AsAyaNA sehassa, iha ca parisaM bhettatti evaM bhaNai-bhikkhAvelA samudisaNavelA suttatthaporisivelA, bhiMdai vA parisaM 28, 'aNuTThiyAe kahei' rAiNiyassa kahaM kahemANassa tIe parisAe aNuThiyAe avocchinnAe adhogaDAe doccaMpi taccapi kaha kahetA bhavai AsAyaNA sehassa, iha tIse parisAe aNuTTiyAetti-niviThAe ceva avocchinnAetti-jAvegovi acchai. aghogaDAetti avisaMsAriyatti bhaNiya hoi, doccaMpi taccaMpi-bihiM tihiM cauhi tamevatti jo AyarieNa kahio astho tamevAhigAraM vigappai,ayamavi pagAro ayamavi pagArotassevegassa suttassa 29, 'saMthArapAyaghaTTaNa'tti sejAsaMthAragaM pAeNa saMghaTTettA hattheNa Na aNuNNavittA bhavai AsAyaNA sehassa, iha ca sejjA-sabaMgiyA saMthAro-ahAijjahattho jattha vA naiSa evaM bhavati 26, kathA chetteti rAtri ke kathA kathayati tAM kathA chedayati AzAtanA zaikSasya, AcchettA bhavatIti bhaNati-ahaM kathayAmi 27, parSadaM bhetteti rAtrike kathA kathayati parSado bhettA bhavati AzAtanA zaikSasya, iha ca parSado bhetteti evaM bhaNati-bhikSAvelA bhojanavelA sUtrArthapauruSIvelA, bhinati vA parpadaM 28, anusthitAyAM kathayati rAtrike kathA kathayati tasyAM parvadi anutthitAyAmavyucchimAyAmavyAkRtAyA (asaMviprakIrNAyAM) dvirapi tripi kathAyAH kathayitA bhavatyAzAtanA zaikSasya, iha tasyAM parSadi anusthitAyAmiti niviSTAyAmeva avyucchinnAyAmiti yAvadeko'pi tiSThati, avyAkRtAyAmiti bhavisaMsRtAyAmiti bhaNitaM bhavati, dvirapi nirapi-dvikRtvasvikRravaH caturbhiH tameveti ya AcAryeNa kathito'rtha stamevAdhikAraM vikalpayati, ayamapi prakAraH bhayamapi prakAraH tasyaivaikasya sUtrasya 29, saMstArapAdaghanamiti zayyAsaMstArako pAdena saMvayisvA hastena nAnujJApayitA bhavati AzAtanA zaikSasya, iha ca zayyA-sarvAGgikI saMstArakaH-ardhatRtIyahastaH yatra vA ThANe acchai saMthAro bidalakaTThamao vA, ahavA sejA eva saMthArao taM pAeNa saMghaTei, NANujANAvei-na khAmei, bhaNiyaM ca-saMghadRttANa kAraNe' tyAdi 30, 'ceTTa'tti sehe rAiNiyassa sejAe saMthAre vA cidvittA vA nisiittA vA tuyadvittA vA bhavai AsAyaNA sehassa 31, 'ucca'tti sehe rAiNiyassa uccAsaNaM ciThittA vA nisiittA vA bhavai AsAyaNA sehassa 32, 'samAsaNe yAvitti sehe rAiNiyassa samAsaNaM ciThittA vA nisIittA vA tuyaTTittA vA bhavai AsAyaNA sehassatti 33 gaathaatrityaarthH|| // sUtroktAzAtanAsambandhAbhidhitsayAha saGgrahaNikAra: ___ ahavA-arahaMtANaM bhAsAyaNAdi sajjhAe~ kiMciNAhIyaM / jA kaMThasamudihA tettIsAsAyaNA eyA // / // pratikramaNasaGgrahaNI samAptA // vyAkhyA-athavA-ayamanyaH prakAraH, 'arhatA' tIrthakRtAmAzAtanA, AdizabdAtsiddhAdigrahaH yAvatsvAdhyAye kiJcinAdhItaM 'sajjhAe Na sajjhAiyaMti vuttaM bhavai,' etAH 'kaNThasiddhAH' nigadasiddhA evetyarthaH, trayastriMzadAzAtanA iti gaathaarthH|| sAmprataM sUtroktA eva trayastriMzavyAkhyAyante, tatra SH like kA kathayati pani rAtrike kathA kathayati tAmiti niviSTAyAmeva sthAne tiSThati saMstArako dvidalakASThamayo vA, athavA zayyaiva saMstArakaH taM pAdena saMghahayati, nAnujJApayati-na kSamayati, bhaNitaM ca 'kAyena saMghadRSisvetyAdi 30, sthAteti zaikSo rAtikasya zayyAyAM saMstArake vA sthAtA vA niSIdayitA vA tvagvartayitA vA bhavatyAzAtanA zaikSasya 31, ucca iti zaikSo rAtrikAsamAt ucca Asane sthAtA niSIdayitA vA bhavatyAzAtanA zaikSasya 32, samAsane cApIti zaikSo rAtrikAsanasya sama Asane szAtA vA niSIdayitA vA svaravarsayitA thA bhavatyAzAtanA zaikSasyeti / / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA 159 arihaMtANaM AsAyaNAe siddhANaM AsAyaNAe AyariyANaM AsAyaNAe uvajjhAyANaM AsAyaNAe sAhUNamAsAyaNAe sAhuNINaM AsAyaNAe sAvagANaM AsAyaNAe sAviyANaM AsAyaNAe devANaM AsAyaNAe devINaM AsAyaNAe ihalogassAsAyaNAe paralogassa AsAyaNAe kevalipannattassa dhammassa AsAyaNAe sadevamaNuyAsurarasa logassa AsAyaNAe savvapANabhUyajIvasattANaM AsAyaNAe kAlassa AsAyaNAe suyassa AsAyaNAe suyadevayAe AsAyaNAe vAyaNAyariyassa AsAyaNAe (sUtraM) arhatA-prAgnirUpitazabdArthAnAM sambandhinyA''zAtanayA yo mayA daivasiko'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti kriyA, evaM siddhAdipadeSvapi yojyate, itthaM cAbhidadhato'rhatAmAzAtanA bhavati-natthI arahaMtattI jANato kIsa bhuMjaI bhoe / pAhuDiyaM uvajIve eva vayaMtuttaraM iNamo // 1 // bhogaphalaM nivattiyapuNNapagaDINamudayavAhallA / bhuMjai bhoe evaM pAhuDiyAe imaM suNasu ||2||nnaannaaiannvrohkaghaatisuhpaayvsm veyAe / titthaMkaranAmAe udayA taha vIyarAyattA // 3 // siddhAnAmAzAtanayA, kriyA pUrvavat-siddhANaM AsAyaNa eva bhaNaMtassa hoi mUDhassa / natthI nicceTThA na santi arhanta iti jAnAno vA kathaM bhunakti bhogAn ? prAbhRtikA (samavasaraNAdika) upajIvati kathaM ? evaM vadata uttaramidam // 1 // nirva. titabhogaphala puNyaprakRtInAmudayabAhulyAt / bhunakti bhogAn evaM prAbhRtikAyAM idaM zRNu // 2 // jJAnAdyanavarodhakAghAtisukhapAdapasya vedanAya / tIrthakaranAmna udayAt tathA vItarAgatvAt // 3 // siddhAnAmAzAtanA evaM bhaNato bhavati mUDhasya / na santi nizceSTA , vA saivAvI ahava uvaoge ||1||raaghosdhuvttaa taheva annnnnnkaalmuvogo| daMsaNaNANANaM tU hoi asavaNNuyA ceva // 2 // aNNoNNAvaraNabha(tA)vA egattaM vaavinnaanndNsnno| bhaNNai navi eesi doso egovi saMbhavai // 3 // asthitti niyama siddhA sahAo ceva gammae evaM / niccidvAvi bhavaMtI vIriyakhayao na doso hu // 4 // rAgahosona bhave sabakasAyANa niravasesakhayA / jiyasAbhavA Na jugavamuvaogo nayamayAo ya // 5 // na pihUAvaraNAo dabahinayassa vA mayeNaM tu / egattaM vA bhavaI dasaNaNANANa doNhaMpi ||6||nnaannnny dasaNaNae paDucca NANaM tu sabameveyaM / savaM ca daMsaNaMtI evamasavaNNuyA kA u?||7|| pAsaNayaM va paDuccA jugavaM uvaogahoi doNhaMpi / evamasavaNNuttA eso doso na saMbhavai // 8 // AcAryANAmAzAtanA, kriyA pUrvavat , AzAtanA tu-Daharo akulINotti ya dummeho damagamaMdabuddhitti / avi. yappalAbhaladdhI sIso paribhavai Ayarie // 1 // ahavAvi vae evaM uvaesa parassa deti evaM tu / dasavihaveyAvacce kAyadhe 1 vA sadA vA'pi upayoge'thavA // 1||dhruvraagdvesstvaattthaivaanyaanykaal upayogAt / darzanajJAnayostu bhavatyasarvajJataiva // 2 // anyo'nyAvArakatA vA ekaravaM vA'pi jJAnadarzanayoH / bhaNyate naivaiteSAM doSa eko'pi saMbhavati // 3 // santIti niyamataH siddhAH zabdAdeva gamyante evam / nizceSTA api bhavanti vIryakSayato naiva doSaH // // rAgadveSo na syAtAM sarvakaSAyANAM niravazeSakSayAt / jIvasvAbhAvyAt nopayogayogaparya nayamatAca // 5 // na pRthagAvaraNAta (aikyaM ) dravyArthikanayasya vA matena tu / ekatvaM vA bhavati jJAnadarzanayoyorapi // 6 // jJAnanayaM pratItya sarvamevedaM jJAnaM darzananayaM pratItya sarvamevedaM darzanamiti evamasarvajJatA kA tu? // 7 // pazyattA vA pratItya yugapadupayogo bhavati dvyorpi| evamasarvajJatA eSa doSo na saMbhavati // 8 // bAlo'kulIna iti ca durmedhA imako mandabuddhiriti / api cAsmalAbhalabdhiH ziSyaH paribhavatyAcAryAn // 1 // athavA'pi vadatyevaM-upadezaM paramai dadati evaM tu / dazavidhaM vaiyAvRttyaM kartavya sayaM na kucaMti ||2||ddhrovi NANavuDDo akulINotti ya guNAlao kiha Nu? / dummehAINivi tevaM bhaNaMta'saMtAi dummeho // 3 // jANaMti naviya evaM niddhammA mokkhakAraNaM NANaM / niccaM pagAsayaMtA yAvaccAi kuvaMti // 4 // upAdhyAyAnAma zAtanayA, kriyA pUrvavat, AzAtanA'pi sAkSepaparihArA yathA''cAryANAM navaraM sUtrapradA upAdhyAyA iti, sAdhUnAmAzAtanayA, kriyA pUrvavat,-jo'muNiyasamayasAro sAhusamuddissa bhAsae evN| avisahaNAturiyagaI bhaMDaNamAmuMDaNA ceva // 1 // pANasuNayA va bhujaMti egao taha virUvanevatthA / emAi vayadavaNNaM mUDho na muNei eyaM tu // 2 // avisahaNAdisameyA saMsArasahAvajANaNA ceva / sAhU ceva'kasAyA jao parbhujaMti te tahavi // 3 // sAdhvInAmAzAtanayA, kriyA pUrvavat,kalahaNiyA bahuuvahI ahavAvi samaNuvaddavo samaNI / gaNiyANa puttabhaNDA dumavelli jalassa sevAlo // 1 // atrottaraMkalahaMti neva nAUNa kasAe kammabaMdhavIe u / saMjalaNANamudayao IsiM kalahevi ko doso? // 2 // uvahI ya bahuvigappo baMbhavayarakkhaNathameyAsiM / bhaNio jiNehi jamhA tamhA uvahimi no doso||3|| samaNANa neya eyA ubaddavo svayaM na kurvanti // 2 // bAlo'pi jJAnavRddho'kulIna iti guNAlayaH kathaM nu durmedhAdInyapitaevaM bhaNati asanti durmedhs||3|| jAnanti nApi caivaM ca nirmANo mokSakAraNaM jJAnaM / nityaM prakAzayamto vaiyAvRtyAdi kurvanti ||4||yo'jnyaatsmysaarHsaadhuun samuddizya bhASate evam / aviSahaNA atvaritagataya bhaNDanamAmuNDanaM caiva // 1 // pANA iva zvAna iva bhuanti ekatastathA virUpanepathyAH / evamAdi vadatyavarNa mUto na jAnAsyetasu // 2 // aviSahaNAdisametAH saMsArasvabhAvajJAnAdeva / sAdhava evAkaSAyA yato'taH prabhuJjanti te tathaiva // 3 // kalahakArikA bahupadhikA athavA'pi zramaNopadravaH zramaNI / gaNikAnAM putrabhANDA dvamasya vallI jalasya zaivAlaH // 1 // kaSAyAn karmabandhabIjAni jJAsvA naiva kAhayanti / saMgvalanAnAmudayAt ISat kalahe'pi ko doSaH // 2 // upadhizca bahuvikalpo brahmavatarakSaNArtha metAsAm / bhaNito jinaryasmAt tasmAdupadhI na doSaH ||3||shrmnnaanaaN naitA upadravaH Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvazyakahAribhadrIyA 160 sammamaNusaraMtANaM / AgamavihiM mahatthaM jiNavayaNasamAhiyappANaM // 4 // zrAvakANAmAzAtanayA, kriyA tathaiva, jinazAsanabhaktA gRhasthAH zrAvakA ucyante, AzAtanA tu-laddhaNa mANasattaM nAUNavi jiNamayaM na je virii| paDivajati kahaM te dhaNNA vaccaMti logaMmi // 1 // sAvagasuttAsAyaNamatthuttaraM kammapariNaivasAo / jaivi pavajati na taM tahAvi dhaNNatti maggaThiyA // 2 // samyagdarzanamArgasthitatvena guNayuktavAdityarthaH, zrAvikANAmAzAtanayA, kriyA''kSepaparihArI pUrvavata, devAnAmAzAtanayA, kriyA tathaiva, AzAtanA tu-kAmapasattA viraIe vajjiyA aNimisA ya nicitttthaa| devA sAmatthaMmivi na ya titthassunnaikarA ya // 1 // ettha pasiddhI mohnniysaayveynniykmmudyaao| kAmapasattA viraI kammodayau cciya na tesiM // 2 // aNimisa devasahAvA NicciTThANuttarA u kayakiccA / kAlANubhAvA titthunnaIvi annattha kuvaMti // 3 // devInAmAzAtanayA, kriyAkSepaparihArau prAgvat / ihalokasyA''zAtanayA, kriyA prAgvat / ihaloko-manuSyalokA, AzAtanA tasya vitathaprarUpaNAdinA, paralokasyA''zAtanayA, prAgvat, paralokaH-nArakatiryagamarAH, AzAtanA tasya vitathaprarUpaNAdinaiva, dvitaye'pyAkSepaparihArau svamatyA kAryoM / kevaliprajJaptasya dharmasyA''zAtanayA, kriyA prAgvat , sa ca dharmo 1 samyaganusaratA / Agamavidhi mahAthai jinavacanasamAhitAtmanA // 4 // labdhvA mAnuSyaM jJAtvA'pi jinavacanaM na ye viratiM / pratipadyante kathaM te dhanyA ucyante loke? // 1 // zrAvakAzAtanAmUvamatrottaraM karmapariNativazAt / yadyapi na tAM pratipadyante tathApi dhanyA mArgasthitA iti // 2 // kAmaprasaktA viratyA gharjitA animeSA nizceSTA / devAH sAmarthe'pi na ca tIrthonatikArakAca // 1 // anottaraM mohanIyasAtavedanIyakarmodayAt / kAmaprasaktA viratizca karmodayata eva na teSAm // 2 // animeSA devasvAbhAyAt nizceSTA anucarAstu kRtakRtyAH / kAlAnubhAvAt tIrthonnatimapi anyatra kurvanti // 5 // dvividhaH-zrutadharmazcAritradharmazca, AzAtanA tu-pAyayasuttanivaddhaM ko vA jANei paNIya keNeyaM ? / kiM vA caraNeNaM tU dANeNa | u hvitti||1||uttrN-"vaalstriimuuddh(mnd)muurkhaannaaN, nRNAM caaritrkaashinnaam| anugrahArtha tattvajJaiH, siddhAntaHprAkRtaH kRtH|| 1 // " nipuNadharmapratipAdakatvAca sarvajJapraNItatvamiti, caraNamAzrityAha-'dAnamaurabhrikeNApi, cANDAlenApi dIyate / yena vA tena vA zIlaM, na zakyamabhirakSitum // 1 // dAnena bhogAnApnoti, yatra yatropapadyate / zIlena bhogAn svarga ca, nirvANaM cAdhigacchati // 2 // tathA'bhayadAnadAtA cAritravAnniyata eveti / sadevamanuSyAsurasya lokasyA''zAtanayA, kriyA prAgvat, AzAtanA tu vitathaprarUpaNAdinA, Aha ca bhASyakAra:devAdIyaM loyaM vivarIyaM bhaNai sattadIvudahI / taha kai payAvaINaM payaIpurisANa jogo vA // 213 // uttaraM-satsasuparimiyasattA mokkhosuNNattaNaM payAvaha y|kenn kautta'NavatthA payaMDIe kahaM pavittitti? // 214 // jamaceyaNatti purisatthanimittaM kila pavattatI saay|tiise cciya apavittI parotti savvaMciya viruddhN||215|| (bhA0) ___ sarvaprANabhUtajIvasattvAnAmAzAtanayA, kriyA prAgvat , tatra prANinaH-dvIndriyAdayaH vyaktIcchAsaniHzvAsA abhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti bhUtAni-pRthivyAdayaH jIvanti jIvA-AyuHkarmAnubhavayuktAHsarva evetyarthaH sattvAH-sAMsArikasaMsA prAkRtaH sUtranibandha iti ko vA jAnAti kenedaM praNItamiti / kiM vA cAritreNaiva dAnena vinA bhavati tu // 1 // devAdikaM lokaM viparItaM vadati sapta dvIpodadhayaH / tathA kRtiH prajApateH prakRti puruSayoH saMyogo vA // 1 // uttaraM-saptasu parimitAH savA amokSaH zUnyatvaM vA prajApatizca / kena kRta ityanavasthA prakRteH kathaM pravRttiriti? // 2 // yadacetaneti puruSArthanimittaM kila pravartate sA ca / tasyA evApravRttAvitaro'pi sarvamevaivaM viruddham // 3 // rAtItabhedAH, ekAthikA vAdhanaya iti, AzAtanA tu viparItaprarUpaNAdinaiva, tathAhi-aGgaThaparvamAtro dvIndriyAdyAtmeti, pRthivyAdayastvajIvA eva, spandanAdicaitanya kAryAnupalabdheH, jIvAH kSaNikA iti, sattvAH saMsAriNo'GguSThaparvamAtrA eva bhavanti, saMsArAtItA na santyeva, api tu pradhyAtadIpakalpopamo mokSa iti, uttaraM-dehamAtra evAtmA, tatraiva sukhaduHkhAditatkAryopalabdheH, pRthivyAdInAM tvalpacaitanyatvAt kAryAnupalabdhi jIvatvAditi, jIvA apyekAntakSaNikA na bhavanti, niranvayanAze uttarakSaNasyAnutpatternirhetukatvAdakAntanaSTasyAsadavizeSatvAt , sattvAHsaMsAriNaH (dehapramANAH), pratyuktA eva saMsArAtItA api vidyanta eveti, jIvasya sarvathA vinAzAbhAvAt , tathA'nyairapyuktaM-"nAsato vidyate bhAvo, nAbhAvo vidyate sataH / ubhayorapi dRSTo'ntastvanayostattvadarzibhiH // 1 // " ityaadi| kAlasyA''zAtanayA, kriyA pUrvavat , AzAtanA tu nAstyeva kAla' iti kAlapariNatirvA vizvamiti, tathA ca durnayaH-"kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharate prjaaH| kAlaH supteSu jAgarti, kAlo hi drtikrmH||1||" ityAdi, uttaraM-kAlo'sti. tamantareNa bakulacampakAdInAM niyataH puSpAdipradAnabhAvo na syAt, na ca tatpariNatirvizvaM, ekAntanityasya prinnaamaanupptteH| zrutasyA''zAtanayA, kriyA pUrvavat, AzAtanA tu-ko Aurassa kAlo? mailaMbaradhovaNe ya ko kaalo| jai mokkhaheu nANaM ko kAlo tassa'kAlo vA // 1 // ityAdi, uttaraM-jogo joggo jiNasAsaNaMmi du:khakkhayA pto| aNNoNNamabAhAe ka bhAturasya ( auSadhAdAne) kAlo malinAmbaraprakSAlane ca kaH kAlaH / yadi mokSa heturjJAnaM kastasya kAlo'kAlo vA!, // 1 // duHkhakSayakAraNAta prayujyamAno yogo jinazAsane yogyaH / abhyo'nyAvAdhayA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 AvazyakahAribhadrIyA asavatto hoi kAyayo // 2 // prAg dharmadvAreNa zrutAzAtanoktA iha tu svatantraviSayeti na punaruktaM / zrutadevatAyA AzA tanayA, kriyA pUrvavat , AzAtanA tu zrutadevatA na vidyate'kiJcitkarI vA, uttaraM-na hyanadhiSThito maunIndraH khalvAgamaH ato'sAvasti. na cAkiJcitkarI, tAmAlambya prazastamanasaH karmakSayadarzanAta / vAcanAcAryasyA''zAtanayA, kriyA pUrvavat, tatra vAcanAcAryoM chupAdhyAyasaMdiSTo ya uddezAdi karoti, AzAtanA tviyaM-nirduHkhasukhaH prabhUtAn vArAn vandanaM dApayati, uttaraM-zrutopacAra epaH ka iva tasyAtra doSa iti-. jaM vAidaM vacAmeliyaM hINakavariyaM acakhariyaM payahINaM viNayahINaM ghosahINaM jogahINaM suhRdinnaM duTu pahicchiyaM akAle kao sajjhAo kAle na kao sajjhAo asajjhAe sajjhAiyaM sajjhAe na sajjhAiyaM tassa micchAmi dukaDaM (mUtraM) ee coddasa suttA pubilliyA ya egUNavIsaMti ee tettIsamAsAyaNasuttatti / etAni caturdaza sUtrANi zrutakriyAkAlagocaratvAnna punaruktabhAJjIti, tathA doSaduSTapadaM zrutaM yadadhItaM, tadyathA-vyAdhiddhaM viparyastaratnamAlAvada, anena prakAreNa yA''zAtanA tayA hetubhUtayA yo'ticAraH kRtastasya mithyAduSkRtamiti kriyA, evamanyatrApi yojyA, vyatyAneDitaM kolikapAyasavat , hInAkSaram-akSaranyUnam, atyakSaram-adhikAkSara, padahInaM-padenaivonaM, vinayahInam-akRtocitavinayaM, dhopahInam-udAttAdighoSarahitaM, yogarahitaM-samyagakRtayogopacAraM, suSThudattaM guruNA duSThu pratIcchitaM kaluSitAntarAtmaneti, akAle kRtaH svAdhyAyo-yo yasya zrutasya kAlikAderakAla iti, kAle na kRtaH svAdhyAyaH-yo yasyA''tmIyo'. 1 asapatno bhavati karttavyaH // 2 // etAni caturdaza sUtrANi pUrvANi caikAnaviMzatiH, etAni prayastriMzadAzAtanAsUtrANi dhyayanakAla ukta iti, asvAdhyAyika svAdhyAyitaM // kimidamasvAdhyAyikamityanena prastAvenA''yAtA'svAdhyAyikaniyuktirityamyAmevA''dyadvAragAthAasajjhAiyanijuttI vucchAmI dhIrapurisapaNNattaM / ja nAUNa suvihiyA pavayaNasAraM uvalahaMti // 1321 / / asajjhAyaM tu duvihaM AyasamutthaM ca parasamutthaM ca / jaM tattha parasamutthaM taM paMcavihaM tu nAyavvaM // 1322 // vyAkhyA-A adhyayanamAdhyayanamAdhyAyaH zobhana AdhyAyaHsvAdhyAyaH sa eva svAdhyAyikaM na svAdhyAyikamasvAdhyAyika tatkAraNamapi ca rudhirAdi kAraNe kAryopacArAt asvAdhyAyikamucyate, tadasvAdhyAyikaM dvividhaM-dviprakAraM, mUlabhedApekSayA dvividhameva, dvaividhyaM pradarzayati-'AyasamutthaM ca parasamutthaM ca' AtmanaH samutthaM-svavraNodbhavaM rudhirAdi, cazabdaH svagatAnekabhedapradarzakaH, parasamutthaM-saMyamaghAtakAdi, caH pUrvavat, tattha jaM parasamutthaM-parodbhavaM taM paJcavidhaM tu-paJcaprakAra 'muNeyavaM' jJAtavyamiti gAthArthaH // 1321-1322 // tatra bahuvaktavyatvAt parasamutthameva paJcavidhamAdAvupadarzayati saMjamaghAuvavAe sAdive vuggahe ya sArIre / ghosaNayamiccharaNo koI chalio pamAeNaM // 1323 // vyAkhyA-'saMyamaghAtaka' saMyamavinAzakamityarthaH, tacca mahikAdi, utpAtena nivRttamautpAtikaM, tacca pAMzupAtAdi, saha divyaiH sAdivyaM tacca gandharvanagarAdi divyakRtaM sadivyaM vetyarthaH, vyudahazceti vyugrahaH-saGgrAmaH, asAvapyasvAdhyAyikanimittatvAt tathocyate, zArIraM tiryagmanuSyapudgalAdi, eyaMmi paMcavihe asajjhAe sajjhAyaM kareMtassa AyasaMjamavirAhaNA, 1 etasmin paJcavidhe'svAdhyAyike svAdhyAyaM kurvata bhAtmasaMyamavirAdhanA, tattha diluto, ghosaNayamiccha ityAdegAthAzakalasyArthaH kathAnakAdavaseya iti gAthAsamudAyArthaH, adhunA gAthApazcArdhAvayavArthapratipAdanAyAhamicchabhayaghosaNa nive hiyasesA te u daMDiyA raNNA / evaM duhao daMDo surapacchitte iha pare ya // 1324 // vyAkhyA-khiipaiTThiyaM NayaraM, jiyasattU rAyA, teNa savisae ghosAviyaM jahA meccho rAyA Agacchai, to gAmakUlajayarANi mottuM samAsanne dugge ThAyaha, mA viNassihiha, je ThiyA raNNo vayaNeNa duggAdisu te Na viNahA, je puNa Na ThiyA te micchayA(pAI)hi viluttA, te puNo raNNA ANAbhaMgo mama kaotti jaMpi kaMpi hiyasesa taMpi daMDiyA, evamasajjhAe sajjhAyaM karaMtassa ubhao daMDo, suratti devayA pachalai pacchitetti-pAyacchittaM ca pAvai 'iha tti ihaloe 'pare'tti paraloe NANAdi viphalatti gaathaarthH|| 1324 // (19500) imo dilutovaNaorAyA iha titthayaro jANavayA sAha ghosaNaM suttaM / meccho ya asajjhAo rayaNadhaNAI ca nANAI // 1321 / vyAkhyA-jahA rAyA tahA titthayaro, jahA jANavayA tahA sAhU, jahA ghosaNaM tahA sutaM-asajjhAie sajjhAyapaDi tana dRSTAntaH / kSitipratiSThitaM nagaraM jitazatrU rAjA, tena svaviSaye ghopitaM yathA mleccho rAjA Agacchati tato grAma kUlanagarAdIni muktvA samAsane durge tiSThata, mA vinaGkata, ye sthitA rAjJo vacanena durgAdiSu te na vinaSTAH, ye punarna sthitAste mlecchapattibhirviluptAH, te punA rAjJA AjJAbho mama kRta iti badapi kimapi hRtazeSaM tadapi daNDitAH, evamasvAdhyAyike svAdhyAyaM kurvata ubhayato daNDaH, sura iti devatA pracchalati, prAyazcittamiti prAyazcittaM ca sAmoti, iheti ihaloke para iti paraloke jJAnAdIni viphalAnIti / ayaM dRSTAntopanayaH yathA rAjA tathA tIrthakaro yathA jAnapadAstathA sAdhavo yathA ghoSaNaM tathA sUtraM asvAdhyAyike svAdhyAyaprati Jain Education Intemational Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 bhAvazyakahAribhadrIyA sehagati, jahA meccho tahA asajjhAo mahigAdi, jahA rayaNadhaNAi tahA NANAdINi mahigAdIhi avihIkAriNo hIrati gAthArthaH // 1325 // thovAvasesaporisimajhayaNaM vAvi jo kuNai souM / NANAhasArarahiyassa tassa chalaNA u saMsAro // 1323 // vyAkhyA-thovAvasesaporisi' kAlavelatti jaM bhaNiyaM hoi, evaM so utti saMbaMdho, ajjhayaNaM-pATho avisadAo vakkhANaM vAvi jo kuNai ANAdilaMghaNe NANAisArarahiyasma tassa chalaNA u saMsArotti-NANAdivephachattaNao ceva gAthArthaH // 1326 // tatrA''dyadvArAvayavArthapratipAdanAyAhamahiyA ya bhinnavAse saccittarae ya saMjame tivihaM / dave gvitte kAle jahiyaM vA jaciraM savvaM // 1327 // vyAkhyA-'mahiya'tti dhUmigA 'bhinnavAse yatti budrudAdau 'sacittarae'tti araNNe vAuchuyapuDhaviraetti bhaNiyaM hoi, saMjamaghAiyaM evaM tivihaM hoi, imaM ca 'dave'tti taM ceva davaM mahigAdi 'khette kAle jahiM veti jahiM khette mahigAdi paDai pedhakamiti, yathA mlecchamtathA'svAdhyAyo mahikAdiH, yathA rakhadhanAdi tathA jJAnAdIni mahikAdibhiravidhikAriNo hiyante / stokAvazeSA paurupIti kAloleti yadaNitaM bhavati, evaM sa vitisambandhaH, adhyayanaM pAThaH apizabdAn vyAkhyAnaM vApi yaH karoti AjJAdhulAne jJAnAdisArarahitasya tasyachalanA tu saMsAra iti jJAnAdeIkalyAdeva / mahi keti dhUmikA bhinnavarSamiti buhRdAdau sati sacittaM raja iti araNye vAtoddhRtaM pRthvIraja iti bhaNitaM bhavati, saMyamaghAtakamevaM trividhaM bhavati, idaM ca dravya iti tadeva dravyaM mahikAdi kSetre kAle yatraiveti-yatra kSetre mahikAdi patati jacciraM kAlaM 'savaM'ti bhAvao ThANabhAsAdi pariharijai iti gAthAsamudAyArthaH // 1327 // avayavArtha tu bhASyakAra: svayameva vyAvaSTe, iha paJcavidhAsajjhAiyassa, taM kaha parihariyavamiti ?, tappasAhago imo dihatoduggAitosiyanivo paMcaNhaM dei icchiyapayAraM / gahie ya dei mullaM jaNassa AhAravatthAI // 1328 // gassa raNNo paMca purisA, te bahasamaraladdhavijayA, aNNayA tehiM accatavisamaM duggaM gahiyaM, tesiM tuTTo rAyA icchiyaM nagare payAraM dei, jaM te kiMci asaNAi vA vatthAigaM ca jaNassa gihUti tassa veyaNayaM savaM rAyA payacchai iti gaathaarthH|| 1328 // ikkeNa tosiyatarogihamagihe tassa savvahiM viyre|rtthaaiisu cauNhaM evaM paDhamaM tu savvattha // 1329 // ___ vyAkhyA-tesiM paMcaNhaM purisANaM egeNa tosiyayaro tassa gihAvaNahANesu savattha icchiyapayAraM prayacchai, jo ete diNNapayAre AsAejjA tassa rAyA daMDaM karei, esa diluto, imo uvasaMhAro-jahA paMca purisA tahA paMcavihAsajjhAiyaM, jahA so ego abbhahitataro puriso evaM paDhama saMjamovaghAiyaM savaM tattha ThANAsaNAdi, taMmi vaTTamANe Na sajjhAo neva yAvantaM kAlaM (thA patati) sarvamiti bhAvataH sthAnabhASAdi parihiyate / iha paJcavidhAsvAdhyAyikasya, tat kathaM parihartavyamiti ?, tatprasAdhako'yaM dRSTAntaH-ekasya rAjJaH paJca puruSAH, te bahusamaralabdhavijayAH, anyadA laratyantaviSamo durgo gRhItaH, tebhyastuSTo rAjA IpsitaM nagare pracAraM dadAti, yatte kiJcidazanAdi vA vastrAdikaM vA janasya gRhanti tasya vetanaM sarva rAjA prayacchati / tezaM pajJAnAM puruSANAmekena topitataraH, tasmai gRdApaNasthAneSu sarvatreSitataM pracAra prayacchati, ya etAn dattapracArAn AzAtayet tasya rAjA daNDaM karoni, eSa dRSTAnto'yamupasaMhAraH-yathA paJca puruSAstathA paJcavidhAsvAdhyAyikaM, yathA sa eko'bhyadhikataraH puruSa evaM prathama saMyamopaghAtikaM sarva tatra sthAnAsanAdi, tasmin vartamAne na svAdhyAyo naina paDilehaNAdikAvi ceThA kIrai, iyaresu causu asajjhAiesu jahA te cauro purisA ratthAima ceva aNAsAiNijA tahA tesu sajjhAo ceva na kIrai, sesA vA cehA kIrai AvassagAdi ukAliyaM ca paDhijai / mahiyAitivihassa saMjamovaghAisma imaM vakkhANaMmahiyA u gambhamAse sacittarao a IsiAyaMyo / vAse tinni payArA vucuatabvaja phumie ya ||216||(bhaa0) __ vyAkhyA-'mahiya'tti dhUmiyA, sAya kattiyamaggasirAisu gabbhamAsesu havai, sA ya par3aNasamakAlaM ceva suhumattaNao savaM AukAyabhAviyaM kareti, tattha takAlasamayaM ceva sabaceThA niraMbhaMti, vavahArasaJcitto puDhavikkAo araNNo vAubhUo Agao rao bhannai, tassa sacittalakkhaNaM vaNNao isiM AyaMtro disaMtare dIsai, sodhi niraMtarapAraNa tiNhaM-tidiNANaM parao sacaM puDhavIkAyabhAviyaM kareti, tatrotpAtazaGkAsaMbhavazca / bhinnavAsa tiviha-budbudAdi, jattha vAse paDamANe udage vudA bhavanti taM buddhyavarisaM, tehiM vajjiyaM tavajaM, suhamaphusArehiM paDamANehiM phusiyavarisaM, etermi jahAsaMkhaM praniTekhanAdikA'pi ceSTA kriyate, itareSu caturyu asvAdhyAyikeSu yathA te catvAraH puruSA rathyAdivevAnAzAnanIyAstathA tepu svAdhyAya eva na kriyate zeSA sarvA ceSTA kriyate AvazyakAdi utkAlikaM ca paThyate / mahikAvitrividhasya saMyamopaghAtikasyedaM vyAkhyAna-mahi keti dhUmikA, sA ca kArtikamArgazira bhAdipu garbhamAseSu bhavati, sA ca patanasamakAlameva sUkSmasvAt sarvamakAyabhAvitaM karoti, tatra tatkAlasamayameva savA ceSTAM niruNaddhi, vyavahArasacittaH pRthvI kAya AraNyaM vAyUdana AganaM rajo bhaNyate, tasya sacittalakSaNaM varNata ISadAtAnaM digantare dRzyate, tadapi nirantarapAtena vidipAH parataH sarva pRthvIkA. yabhAvitaM karoti / bhinnavargaH trividhaH, yatra varSe patati udake buDudA bhavanti sa buhuvavarSaH, tairvarjitaH tadarjaH, mUkSmaibindubhiH patadbhiH binnuvrssH| eteSAM yathAsaMkhya Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 bhAvazyakahAribhadrIyA tiNhapaMcasattadiNaparao sabaM AukAyabhAviyaM bhavai // 1329 // saMjamaghAyassa sababhedANaM imo 'caubiho parihAro'dadhe khette' pacchaddhaM, asya vyAkhyAdave taM ciya davaM khiMtte jahiyaM tu jacciraM kAlaM / ThANAibhAsa bhAve muttuM ussAsaummese // 217 // (bhA0) ___ vyAkhyA-davao taM caiva davaM mahiyA saJcittarao bhiNNavAsaM vA prihriji| khette jahiM paDaitti-jahiM khette taMmahiyAi paDai tahiM ceva pariharijai, 'jaciraM kAla'nti paDaNakAlAo Arambha jacciraM kAlaM bhavati 'ThANAibhAsa bhAve'tti bhAvao 'ThANe'tti kAussagaM na kareti, na ya bhAsai, AisahAo gamaNapaDilehaNasajjhAyAdi na kareti, 'mottuM ussAsaummese'tti 'mottuM' ti Na paDisijhaMti ussAsAdiyA, azakyatvAt jIvitavyAghAtakatvAcca, zeSAH kriyAH sarvA niSidhyante, esa ussaggaparihAro, AiNNaM puNa saccittarae tiNi bhiNNavAse tiNNi paMca satta diNA, ao paraM sajjhAyAdi bipaJcasaptadinebhyaH parataH sarva bhakAyabhAvitaM bhavati, saMyamaghAtakAnAM sarvabhedAnAmagaM caturvidhaH parihAraH-vyatastadeva gumyaM mahikA sacittarajo bhinavarSoM vA parihiyate, kSetre yatra patati-patra kSetre tat mahikAdi patati tatraiva parihi yate, yAvaJcira kAlamiti patanakAlAdArabhya yAvaciraM kAlaM bhavati, sthAnAdibhASA bhAva iti bhAvataH sthAnamiti kAyotsanai na karoti, na ca bhASate, AdizabdAt gamanapratilekhanAsvAdhyAyAdi na karoti, muktvocchAsonmeSAniti muktaveti na pratipidhyante ucchavAsAdayaH / eSa utsargaparihAraH, AcaraNA punaH sacittarajasi trINi bhinnavarSe trINi paJca sapta dinAni, ataH paraM svAdhyAyAdi * "khete jahiM paDa jaJciraM kAlaM" ityapi pustkaamtre| +"mottuM ussAsaummesaM" iti pAThAntaraM / savvaM na kareti, aNNe bhaNaMti-bunbuyavarise bubbuyavajjie ya ahorasA paMca, phusiyavarise satta, ao paraM AukAyabhAvie sabA ceTThA niraMbhaMtitti gAthArthaH // 217 // kahaM - ghAsattANAvariyA nikkAraNa ThaMti kaji jynnaae|hsthaaNgulisnnaa puttAvariyA va bhAsaMti // 1330 // vyAkhyA-nikAraNe yAsAkappa-kaMbalI(tA)e pAuyA nihuyA sababhatare ciTThati, avassakAyace vattave vA kaje imA jayaNA-hattheNa bhamuhAdiacchiviyAreNa aMgulIe vA santatti-imaM karehitti, aha evaM NAvagacchai, muhapottIyaaMtariyAe jayaNAe bhAsaMti, gilANAdikajje vAsAkappapAuyA gacchaMti ti // 1530 // saMjamaghAetti dAraM gaI / iyANi appAetti, tastha paMsU bha maMsaruhire kesasilAvuddhi taha raugyAe / maMsaruhire ahoratta avasese jaciraM suttaM // 1331 // vyAkhyA-dhUlIvarisaM maMsavarisaM ruhiravarisaM 'kesa'tti kesavarisaM karagAdi silAvarisaM rayugghAyapaDaNaM ca, eesiM imo sabai na karoti, bhamye bhaNamti-bahuvarSe huvarjite mahorAtrANi patra vinduvarSe sapta, mataH paramakApabhAvitatvAt sarvAbeSTA niruNari kathaM / niSkA. raNe varSAvalpA-kambalaH tena prAptA nibhUtAH sarvAbhyantare timti, avazyakatAye bhagAyavaktavye nA kArya isa patamA-hastena bhakuvyAkSivikAraNAhulyA pA saMzayamti- kurviti, athaivaM nAvagachati mukhavakhikayA'taritayA patamayA bhASamte, glAnAvikAyeM varSAkarUpamAhatA gacchantIti / saMpamaghAtaka iti dAraM gataM / idAnImApAtikamiti, tatra dhUlivarSoM mAsavarSo rudhiravarSaH kezeti kezavarSaH karakAviH zilAvarSaH rajaudghAtapatanaM ca, eteSAmayaM parihAro-maMsaruhire ahorattaM sajjhAo na kIrai, avasesA paMsumAiyA jacciraM kAlaM paDaMti tattiyaM kAlaM sutta naMdimAiye na paDhaMtitti gAthArthaH // 1331 // paMsurayugghAyANa imaM vakkhANaM paMsU acittarao rayassilAo disA rugghaao| tattha savAe nivvAyae ya suttaM pariharaMti // 1332 // vyAkhyA-dhUmAgAro ApaMDuro rao aJcitto ya paMsU bhaNai, mahAskandhAvAragamanasamudbhUta iva vizrasApariNAmataH samantAdreNupatanaM rajaudghAto bhaNyate, ahavA esa rao ugghADau puNa paMsuriyA bhaNNai / eesu vAyasahiesu nivAesu SA suttaporisiM na karetitti gaathaarthH||1332|| kiM cAnyatsAbhAviya tinni diNA sugimhae nikkhivaMti jai jogN|to taMmi paDataMmI karaMti saMvaccharajjhAyaM // 1333 // vyAkhyA-ee paMsurauugghAyA sAbhAviyA havejA asAbhAviyA vA, tattha asabbhAviyA je NigghAyabhUmikaMpacaM. doparAgAdidivasahiyA, erisesu asAbhAviesu kaevi ussagge na kareMti sajjhAya, 'sugimhae'tti yadi puNa cittasuddhapakSadasamIe avaraNhe jogaM nikhivaMti dasamIo pareNa jAva puNimA etyaMtare tiNNi diNA uvaruvari acittaraugghADAvaNaM parihAraH-mAMsarudhirayorahorAtraM svAdhyAyo na kriyate, avazeSAH pAzvAdikA yAvaciraM kALaM patanti tAvantaM kAlaM sUtra-nanyAdikaM na paThantIti / pAMzurajaudghAtayoridaM vyAkhyAna-dhUmAkAra ApANDazca rajaH acittazca pAMzu Nyate athavaiSa raja uvAtastu punaH pazurikA bhaNyate, eteSu vAtasahiteSu nivAteSu vA sUtrapAruSIM na karotIti / etau pAMzurajaudhAtI svAbhAviko bhavetAmasvAbhAviko vA, tatrAsvAbhAviko yo nirghAtabhUmikampacandroparAgAdidigyasahitA, IzayorasvAbhAvikayoH kRte'pi kAyotsarge na kurvanti svAdhyAya, sugrISmaka iti yadi punazcaitrazuddhapakSadazamyA aparADe yoga nikSipanti zamItaH parataH yAvat pUrNimA atrAntare zrIna divasAna uparyupari macittarajaudhAsanArtha Jain Education Interational Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhAvazyakahAribhadrIyA kArassarga kareMti terasimAdIsu vA tisu diNemu to sAbhAvige par3hane: vi manAkara sajhAyaM karati. aha urasaggaM na kareMti to sAbhAvie ya paDate sajjhAyaM na karetitti gAthArthaH // 1333 // pAetti gayaM, idANAM sAditti dAraM, taJca gaMdhavadisAvijukkagajie jUajakkhaAlitte / ikila porimI gajiyaM tu do goramI hAi // 1334 // vyAkhyA-gaMdharva-nagaraviuvaNaM, disAdAhakaraNaM vijubhavaNaM ukkApaDaNaM gajiyakaraNaM, jUvago kAkhamANalakSaNo, jakkhA. dittaM-jakkhubittaM AgAse bhavai / tattha gaMdhavanagaraM jakkhuditaM ca ee. niyamA divakayA, mesA bhayaNi jA, jeNa phuDaM na majati teNa tesiM parihAro, ee puNa gaMdhavAiyA save ekeka porimiM uyahaNaMti, galiyaM tu do porisI uvahaNaitti gAthArthaH // 1334 // disidAha chinnamUlo ukcha sarehA pagAsajuttA vA / maMjhAcheyAvaraNo u jUvao muki diNa tinni // 1335 / / vyAkhyA-anyatamadigantaravibhAge mahAnagarapradIptamiyodyotaH kintUpari prakAzo'dhastAdandhakAra: IdRk chinnamUlo digdAhaH, ukAlakkhaNaM-sadehavaNNaM rehaM kareMtI jA paDai sA ukkA, rehavirahiyA vA ujjoyaM kareMtI paDai sAvi ukkaa| kAyotsarga kurvanti trayodazyAdipu vA triSu divaseSu tadA svAbhAvikayoH patatArapi savaspara svAdhyAyaM kurvanti, athotsarga na kurvanti tadA svAbhAvike patati svAdhyAyaM na karoti / aupAtikamini gataM, idAnI sAdivyamiti dvAraM, tacca-gAndharva nagaravikurvaNaM digdAhakaraNaM viyu dravanaM kApatanaM garjitakaraNaM yUpako-vazyamANalakSaNaH yakSAdIptaM-yakSohIptamAkAze bhavati, tatra gAndharvanagara yakSohIptaM ca ete niyamAt devakRte, zeSANi bhajanIyAni, yena sphuTaM na jAyante tena teSAM prihaarH| ete gAndharvAdikAH punaH sabai ekaiko pIrupImupatanti, gajitaM he pAhaNyAtupahasti / uhakAlakSaNaM-sva dehavarNI rekho kurvantI yA patati mokkA rekhAdhirahitA bobotaM kurvantI patati saapyulkaa| jayagosi saMjhappahA caMdappahA ya jeNaM jugarva bhavaMti teNa jUvago, sA ya saMjhappahA caMdappabhAvariyA NipphiDatI na majjAsukapakkhapaDivagAdisu diNesu, saMjhAcheyae aNajamANe kAlavelaM na muNaMti to tinni diNe pAusiyaM kAlaM na geNhati-tisu diNesu pAusiyasuttaporisiM na kareMti tti gAthArthaH // 1335 // kesiMci huMti'mohA u jUvao tA ya huMti AinnA / jemiM tu aNAinnA tesiM kira porisI tini // 1336 // vyAkhyA-jagassa subhAsubhakammanimittuSpAo amoho-AiccakiraNavikArajaNio, AIcamudayasthamaAyato(bo) kiNhasAmo vA sagaDuddhisaMThio daMDo amohatti sa eva juvago, sesaM kaMThaM // 1336 // kiM cAnyatcaMdimamUruparAge nigyAe guMjie ahorattaM / saMjhA cau pADieyA jaM jahi sugimhae niyamA // 1337 // dasarUvarAgo gahaNaM bhannaDa-eyaM vAvamANaM. sAne nirabhra vA gagane vyantarakRto mahAgarjitasamo dhvani nirghAtaH, tasyaiva vA vikAro guAvadguJjito mahAdhvaniguJjitaM / sAmaNNa o eesu causuvi ahorataM sajhAo na kIrai, nigdhAyagujiesu viseso-bitiyadiNe jAva sA velA No ahorattacheeNa chijjai jahA anesu asajjhAesu, 'saMjhA cautti yUpakaiti samdhyAprabhA camnaprabhA ca yena yugapad bhavatastena yUpakA, sA ca samdhyAmamA candraprabhAvRtA gacchamtI najJAyate zuklapakSapratipadAdiSu, dineSu, samdhyAcchede'zAyamAne kAla velA na jAnanti tatambIn divasAn prAdoSikaM kAlaM ma gRhanti tripu divasetu prAdoSikasUtrapauruSI na kurvantIti / jagatA zubhAzubhakarma nimitta 'lapAto'modha:-Aditya kiraNavikArajanitaH Adityo gamanAsta mayane AtAmraH kRSNazyAmo vA zakaTosiMsthito vaNDo'moSa iti sa evaM yUpaka iti, zeSa kaNThyaM / candrasUryoparAgo grahaNaM bhaNyate, etat vakSyamANaM, sAmAnyata eteSu caturvapi ahorAnaM svAdhyAyo na kriyate, nirghAtagujhisayorvizeSaH-dvitIyadine yAvat sA velA nAhogatracchedena chidyate yathA'nyeSvastra yAyikeSu, 'sadhyAcatuSka'miti aNudie sUrie majjhaNhe atthamaNa aDaratte ya, eyAsu causu sajjhAyaM na kareMti puvuttaM, 'pADivae'tti cauNhaM mahAmahANaM causu pADivaesu sajjhAyaM na kareMtitti, evaM annapi jaMti-mahaM jANejA jahiMti-gAmanagarAdisu taMpi tattha vajejA, sugimhae puNa savattha niyamA asajjhAo bhavati, ettha aNAgADhajogA nikkhivaMti niyamA AgADhA na nikkhivaMti,na paDhatitti gaathaatheH|| 1337 // ke ya te puNa mahAmahAH, ucyante AsADhI iMdamaho kattiya sugimhae ya bohabve / ee mahAmahA khalu eesiM ceva pADivayA // 1338 // vyAkhyA-AsADhI-AsADhapunnimA, iha lADANa sAvaNapunnimAe bhavati, iMdamaho AsoyapunnimAe bhavati, 'kattiya'tti kattiyapunnimAe ceva sugimhao-cettapuNimA, ee aMtimadivasA gahiyA, AI u puNa jattha jattha visae jao divasAo mahamahA pavattaMti tao divasAo Arambha jAva aMtadivaso tAva sajjhAo na kAyabo, eesiM ceva puNNimANataraM je bahalapaDivayA cauro tevi vajjiyatti gAthArthaH // 1338 // paDisiddhakAle kareMtassa ime dosA 1 anudite sUrye madhyAhve mastamayane ardharAne tra, etAsu catasRgu svAdhyAyaM na kurvanti pUrvoktaM, 'pratipada' iti nanu mahAmahAnAM catasRSu pratipassu svAdhyAya na kurvantIti, evamanyamapi yamiti mahaM jAnIyAt yatreti grAmanagarAdiSu tamapi tatra varjayega, sugrIgamake punaH sarvatra niyamAvasvAdhyAyo bhavati, manAnAgADhayogA nikSipyante niyamAt bhAgAdAna na nikSipanti, na paThantIti / ke ca punaste mahAmahAH, pante-mApAnI ApAtapUrNimA iha lATAna zrAvaNa pUrNimAyA~ bhavati, indramaha azvayurUpUrNimAyA~ bhavani, kArnika iti kArtika pUrNimAyAmeva sagrISmaka-dhamA , nemadivasA gRhItAH mAdistu punaryatra yasa deze yato divasAn mahAmahAH pravartante tato divasAdArabhya yAvadanyo divasammAnana svAdhyAyo na kartavyaH, etAsAmeva pUrNimAnAmamantarA yAH kRSNapratipadazcatanamtA bhapi varjitA iti / pratiSidakAle kurvama ime doSAH Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 aAvazyakahAribhadrIyA kAma suovaogo tavovahANaM aNuttaraM bhaNiyaM / paDimehigaMmi kAle tahAni gvAlu kammabaMdhAga // 1339 // chalayA va mesANaM pADivaesu chaNANusarjati / maha vAulattaNeNaM asAriANaM ca saMmANo // 1340 // annayarapamAyajurga chalija appiDhio na uNa juttaM / ahodahi chii puNa chalija jayaNova uttaMpi // 1341 // ___ vyAkhyA-sarAgasaMjao sarAgasaMjayattaNao iMdiyavisayAannayarapamAya jutto havija sa vimesao mahAmahesu ta pamAyajuttaM par3aNIyA devayA chalejja / appiDDiyA khettAdi chalaNaM kareja, jayaNAjunaM puNa sAhaM jo apiDio devo addhodahIo UNaThiIo na cae chaleU, addhasAgarovamaThitIo puNa jayaNAjuttaMpila lejA / ahiza se sAmatthaM jaM taMpi pradhAvarasaMbaMdhasaraNao koi chalejatti gaathaarthH|| 1339-1340-1341 // 'caMdimasUruvarAgatti' asyA vyAkhyA ukoseNa duvAlasa caMdu jahanneNa porisI ag / sUro jahanna bArama porisi ukoma do aha // 1342 // vyAkhyA-caMdo udayakAle gahio saMdUsiyarAIe caro aNNaM ca ahorattaM evaM duvAlasa, ahavA umpAyagahaNe sabarAiyaM gahaNaM, saggaho ceva nibuDDo saMdUsiyarAIe cauro aNNaM ca ahorattaM evaM bArasa / ahavA ajANao, sarAgasaMyanaH sarAgasaMyatatvAdindiyaviSayAdyanyatarapramAdayukto bhavet sa vizeSato mahAmahegu taM pramAdayuktaM pratyanIkA devatA chaleta -alpardikA kSiptAdicchalanAM kuryAt , yatanAyuktaM punaH sAdhu yo'paddhiko devo'dhoMdadhita Unampiniko na zakroti chalayituM, ardhasAgaropamasthitikaH punarthatanAyuktamapi chalet, bhasti tasya sAmaya yattamapi pUrvAparasambandhammaraNataH kazcit chale diti / candra udayakAle gRhItaH saMdUpitarAtrezcasvAraH anyaccAhorAnamevaM dvAdaza, athavA utpAtagrahaNe sarvarAnika grahaNaM, sagraha eva bRDitaH saMdUpitarAtrezcatvAraH anyavAhorAnamevaM dvAdaza, athavA ajAnataHabbhachaNNe saMkAe na najai, kevalaM grahaNaM, parihariyA rAI pahAe diLaM saggaho nibuDo aNNaM ca ahorattaM evaM duvaals| evaM caMdassa, sUrassa asthamaNagahaNe saggahanibbuDo, uvahayarAdIe cauro aNNaM ca ahorattaM evaM bArasa / aha udayaMto gahio to saMdasie ahoratte aha aNNaM ca ahorattaM pariharai evaM solasa, ahayA udayavelAe gahio upAiyagahageNa sabaM diNaM gaNaM ho saggaho ceva nibbuDo, saMdUsiyassa ahorattassa aTTha aNNaM ca ahorattaM evaM solasa / ahavA abbhacchanne na najai, kevalaM hohiti gahaNaM, divasao saMkAe na paDhiyaM, asthamaNavelAe dilaM gahaNaM samgaho nibbuDo, saMdUsiyassa aTTha aNNaM ca ahorattaM evaM solasatti gAthArthaH // 1342 // . saggaha nibuDa evaM sarAI jeNa huMti'horattA / AinnaM diNamukke succiya divaso a rAI ya // 1343 // vyAkhyA-saggahanichuDe egaM ahorattaM uvahayaM, kahaM ?, ucyate, sUrAdI jeNa hoti'horattaM, sUraudayakAlAo jeNa ahorattassa AdI bhavati taM pariharittuM saMdUsiaM aNNaMpi ahorattaM parihariyavaM / imaM puNa AinnaM-caMdo rAtIe gahio rAI abhracchanne zaGkAyAM na jJAyate, kevalaM grahaNaM, parihRtA rAtriH, prabhAte dRSTaM, sagraho brUDitaH, anyaccAhorAtramevaM dvAdaza, evaM candrasya, sUryasya tu mastamevanagrahaNe sagraho bUDitaH, upahatarAbhyAzcaravAro'nyaccAhorAtramevaM dvAdaza, athodgacchan gRhItaH tataH saMdUSitAhorAtrasyASTau anyaccAhorAtraM parihiyate evaM SoDaza, athavodayavelAyAM gRhItaH aupAtikagrahaNena, sarva dinaM prahaNaM bhUtvA sagraha eva bUDitaH, saMdUSitasyAhorAtrasyASTau anyaccAhorAtramevaM SoDaza, athavA'bhracchanne na jJAyate kevalaM bhaviSyati grahaNaM, divase zaGkayA na paThitaM, astamayanavelAyAM dRSTaM grahaNaM sagraho cUDitaH, saMdUSitasyASTa anya cAhorAtramevaM SoDazeti / sagrahe bhUkhite ekamahorAtramupahataM, kathaM ? ucyate, sUryAdIni yena bhavantyahorAtrANi-sUryodayakAlAt yenAhorAtrasyAdirbhavati, tat parihatya saMdUSitamanyadapyahorAtraM pariharttavyaM, idaM punarAnINa-candro gAgrI gRhIto rAtrAce mukko tIse rAIi sesaM vajaNIyaM, jamhA AgAmisUrudae ahorattasamattI, sUrassavi diyAgahio diyA ceva mukko tasseva divasassa mukkasesaM rAI ya vjnnijjaa| ahavA saggahanibbuDe evaM vihI bhaNio, tao sIso pucchai-kahaM caMde duvAlasa sUre solasa jAmA ?, AcArya Aha-sUrAdI jeNa hoti'horattA, caMdasta niyamA ahorattaddhe gae gahaNasaMbhavo, aNNa ca ahorattaM, evaM duvAlasa, sUrassa puNa ahorattAdIe saMdUsieyaraM ahorattai pariharija i ee sola satti gAthArthaH // 1343 // sAdevattigayaM, iyANi vuggahetti dAraM, tatthavogaha daMDiyamAdI saMkhobhe daMDie ya kAlagae / aNarAyae ya sabhae jacira nihoca'horattaM // 1344 // asyA eva vyAkhyAnAntaragAthAseNAhivaI bhoiya mayaharapuMsisthimallajuddhe y| lohAibhaMDaNe vA gujjhaga uDDAhamaciyattaM // 1345 // imANa doNhavi vakkhANaM-daMDiyassa buggaho, AdisahAo seNAhivassa, doNhaM bhoiyANaM doNhaM mayaharANaM doDaM va muktastasyA rAtraiH zeSaM varjanIyaM, yasmAdAgAmini sUryodaye'horAtrasamAtiH, sUryasyApi divA gRhIto divaiva muktastasyaiva divasasya muktazeSa rAtrizca varjanIyA / athavA sagrahe dhUDite evaM vidhirbhaNitaH, tataH ziSyaH pRcchati-kathaM candre dvAdaza sUrye SoDaza yAmAH?, sUryAdIni yenAhorAtrANi bhavanti, candrasya niyamAdahorAtredhe gate grahaNasaMbhavaH bhanyavAhorAtramevaM dAvaza, sUryasya punarahorAtrAditvAt saMdUSitetare ahorAtre parijhiyete, ete SoDaza / sAdinyamiti mataM, idAnI byubaha iti dvAraM, tatra-anamoIyorapi vyAkhyAna-daNDikasya vyuhA, AdizabdAt senAdhipateH, yormojikayoIyomahattarayoIyoH Jain Education Interational Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 AvazyakahAribhadrIyA purisANaM doNhaM itthiyANaM doNhaM mallANaM vA juddhaM, piThThAyagaloTTabhaMDaNe vA, AdisahAo visayappasiddhAsu bhaMsalAsu / vigrahAH prAyo vyantarabahulAH / tattha pamattaM devayA chalejA, uDDAho nihukkhatti, jaNo bhaNejA-amhaM AvaipattANaM ime sajjhAyaM kareMti, aciyattaM havejjA, visahasaMkhoho paracakkAgame, daMDio kAlagao bhavati, 'aNarAyae'tti raNNA kAlagae nibbhaevi jAva anno rAyA na Thavijai, 'sabhae'tti jIvaMtassadhi raNNo bohigehiM samaMtao abhiduyaM, jacciraM bhayaM tattiya kAlaM sajjhAyaM na kareMti, jadivasaM suyaM niddoccaM tassa parao ahorattaM pariharai / esa daMDie kAlagae vihitti gaathaarthH||1345|| sesesu imo vihItadivasabhoiAI aMto sattaNha jAva sajjhAo / aNahassa ya hatthasayaM dihi vivittaMmi suddhaM tu||1346 // asyA eva vyAkhyAnagAthAmayaharapagae bahupakkhie ya sattaghara aMtaramae vaa|niyukkhtti ya garihA na paDhaMti saNIyagaM vAvi // 1347 // imINa doNhavi vakkhANaM-gAmabhoie kAlagae taddivasati-ahorattaM pariharati, AdisahAo gAmarahamayaharo ahigAra puruSayoIyoH striyordvayormalayorvA yuddha, pRSThAyatalohabhaNDane vA, AdizabdAdviSayaprasiddhAsu bhaMsalAsu (kalahavizeSeSu) / tatra pramattaM devatA chalabet / baTTAho nirdu:khA iti, jano bhaNet-asmAsu ApatprApleSu ime svAdhyAyaM kurvanti, aprItikaM bhavet , vRSabhasaMkSomaH paracakrAgame, daNDikaH kAlagato bhavati, rAzi kAlagate nirbhaye'pi yAvat anyo rAjA na sthApyate, sabhaya iti jIvato'pi rAjJo bodhikaiH samantato'bhidrutaM, yAvaJcira bhayaM sAvantaM kArka svAdhyAyaM na kurvanti, yahivase nutaM nidautyaM tasmAtparato'horAtraM pariTriyate / eSa daNDike kAlagate vidhiH / zeSeSvayaM vidhiH / anayoRsyoAkhyAna-prAmamojike kAlagate tahivasamiti ahogatraM pariharanti. AdizabdAt grAmarASTramahattaro'dhikAraniutto bahusammao ya pagao bahupakkhiutti-bahusayaNo, bADagarahie ahive sejjAyare aNNami vA aNNayaragharAo Arabbha jAva sattagharaMtaraM eesu maesu ahorattaM sajjhAo na kIrai, aha kareMti nidukkhattikAuM jaNo garahati akkoseja vA nicchabbheja vA, appasaddeNa vA saNiyaM kareMti aNupehaMti vA, jo puNa aNAho marati taM jai ubbhiNNaM hatthasayaM vajeyacaM, aNunbhinnaM asajjhAyaM na havai tahavi kucchiyaMtikArDa AyaraNAo'vaThiyaM hatthasayaM vajijjai / vivittaMmipariviyaMmi 'suddhaM tu' taM ThANaM suddhaM bhavai, tattha sajjhAo kIrai, jai ya tassa na koi pariThaveMtao tAhe // 1347 // sAgAriyAi kahaNaM aNiccha rattiM vasahA vigiMcaMti / vikinne va samaMtA jaM diDha sayare suddhA // 1348 // vyAkhyA-jadi natthi parihaveMtao tAhe sAgAriyassa AisaddAo purANasahassa ahAbhaddagassa imaM chaDDeha amha niyukto bahusaMmatazca prakRtaH, bahupAkSika iti bahusvajano, vATakarahite'dhipe vA zayyAtare anyasmin vA anyataragRhAdArabhya yAvat saptagRhAntara eteSu mRteSu ahorAtraM svAdhyAyo na kriyate, atha kurvanti nirduHkhA itikRtvA jano garhate AkrozedvA niSkAzedvA, alpazabdena cA zanaiH kurvanti anuprekSante vA, yaH punaranAtho mriyate tasya yadi punarudbhinaM hastazataM varjayitavyaM, anuginnaM asvAdhyAyikaM na bhavati tathApi kutsitamitikRtvA AcaraNAto'vasthitaM hastazatAdU varjayitavyaM, vivikte-pariSThApite zuddhamiti tat sthAnaM zuddhaM bhavati-tatra svAdhyAyaH kriyate, yadi ca tasya na ko'pi pariSThApakastadA-yadi nAsti pariThApakastadA sAgArikasya mAdizabdAt purANazrAddhasya yathAbhadrakasyemaM svaja asmAkaM / sajjhAo na sujjhai, jadi tehiM chaDio suddho, aha na chaDDeti tAhe aNNaM vasahi maggaMti, aha aNNA vasahI na labbhai tAhe vasahA appasAgArie vigiMcaMti / esa abhiNNe vihI, aha bhinnaM DhaMkamAdiehiM samaMtA vikiNaM Timi vivi tami suddhA, adikhe tAva gaveseMtehiM jaM dilu taM sarva vivittaMti chaDDiyaM, iyaraMmi adilumi tatthatthevi suddhA-sajjhAyaM kareMtANavina pacchittaM, ettha eyaM pasaMgao bhaNiyaMti gAthArthaH // 1348 // vuggahetti gayaM, iyANi sArIretti dAraM, tatthasArIraMpiya davihaM mANusa tericchiyaM samAseNaM / tericchaM tattha tihA jalathalakhaharja cauddhA u||1349|| vyAkhyA-sArIramavi asajjhAzyaM duvihaM-mANusasarIraruhirAdi tericchaM asajjhAiyaM ca / ettha mANusaM tAva ghiu, tericcha tAva bhaNAmi, taM tivihaM-macchAdiyANa jalajaM gavAiyANa thala mayUrAiyANa khahayaraM / e cauvihaM, ekekassa vA dabAdio imo cauddhA parihArotti gAthArthaH // 1349 // paMciMdiyANa davve khette sahihattha puggalAinnaM / tikurattha mahaMtegA nagare bAhiM tu gAmassa // 1350 // 1 svAdhyAyo na zudhyati, yadi taistyaktaH zuddhA, atha na tyajanti tadA'nyA vasatiM mArgayanti, mathAnyA vasatina labhyate tadA vRSabhA alpasAgArike khajasti, eSo'bhine vidhiH, atha bhinna DhaGkAdibhiH samantAt vikIrNa dRSTe vivikte zuddhAH adRSTe tAvat gaveSaniryadRSTaM tat sarva pariSThApitaM, itarasmin-araSTe tatrasthe'pi zuddhAH-svAdhyAyaM kurvatAmapi na prAyazcittaM, anaitat prasaGgato bhaNitaM / vyuha iti gataM, idAnI zArIramiti dvAraM tatra-zArIramapi asvAdhyAyika vividha-mAnuSyazarIrarudhirAdi terazcamasvAdhyAyaM ca, atra mAnuSyaM tAvattiSThatu tairazcaM tAvagaNAmi-tatrividha-matsyAdInAM jalajaM gavAdInAM sthakarja mayUrAdInA sAsarajaM, eteSAmekaikaM dvabyAdikaM caturvidha, ekaikasya vA dravyAdiko'yaM caturdhA parihAra iti / / Jain Education Interational Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 167 AvazyakahAribhadrIyA vyAkhyA-'paciMdiyANa ruhirAidacaM asajjhAiyaM, khettao saThihatthabhaMtare asajjhAiyaM, parao na bhavai, ahavA khettao pogalAdiNa-poggalaM maMsaM teNa saghaM AkiNNa-vyAptaM, tassimo parihAro-tihiM kuratthAhiM aMtariyaM sujjhai, Arao na sajjhai, aNaMtaraM dUrar3hiyaM na sujjhai / mahaMtaratthA-rAyamaggo jeNa rAyA balasamaggo gacchai devajANaraho vA vivihA ya AsavAhaNA gacchaMti, sesA kuratthA, esA nagare vihI, gAmassa niyamA bAhiM, ettha gAmo avisuddhaNegamanayadarisaNeNa sImApajato, paragAme sImAe sujjhaitti gAthArthaH // 1350 // kAle tiporasiddha va bhAve sutaM tu naMdimAIye / soNiya maMsaM cammaM aTThI viya hu~ti cattAri // 1351 // vyAkhyA-tiriyamasajjhAyaM saMbhavakAlAo jAva taiyA porusI tAva asajjhAiyaM parao sujjhai, ahavA aThTha jAmA asajjhAiyaMti-te jatthAghAyaNaTThANaM tattha bhavaMti / bhAvao puNa pariharaMti suttaM, taM ca naMdimaNuogadAraM taMdula pavendriyANAM rudhirA divyaM asvAdhyApikaM, kSetrataH paTihastAbhyantare'svAdhyAyika, parato na bhavati, athavA kSetrataH pudgalAkIrNa-pulaM-mAMsaM tena sarvamAkIrNa, tasyAyaM parihAra:-tisRbhiH kuraNyAbhirantaritaM zubhyati, ArAt na zudhyati, anantaraM dUrasthite'pi na zudhyati, mahadrathyA-rAjamArgaH yena rAjA balasamagro gacchati devayAnaratho vA vividhAnyazvavAhanAni gacchanti, zeSAH kuradhyAH, eSa nagare vidhiH, prAmAt niyamato bahiH, atra grAmo'vizuddhanaigamanayadarzanena sImAparyantaH, paragrAme sImani zudhyati / tairazcamasvAdhyAyikaM saMbhavakAlAt yAvattRtIyA pauruSI tAvadasvAdhyAyika parataH zudhyati, athavA aSTa mAmAna asvAdhyAyikamiti-te yatrAghAtasthAnaM tatra bhavanti, bhAvataH punaH pariharanti sUtraM, tacca nandI anuyogadvArANi tandulagheyAliyaM caMdagavijjhayaM porusimaMDalamAdI, ahavA asajjhAyaM caudhihaM ima-maMsaM soNiyaM camma ahi yatti gAthArthaH // 1351 // maMsAsiNA ukkhitte maMse imA vihIaMto yahiM ca dho saTThIhatthAu porisI tinni / mahakAe~ ahorattaM raddhe vuDhe a suddhaM tu // 1352 // vyAkhyAnagAthAbahidhoyaraddhapakke aMto dhoe u avayavA hu~ti / mahakAya birAlAI avibhine kei icchaMti // 1353 // imINaM vakkhANaM-sAhu vasahIo saTThIhatthANaM aMto bahiM ca dhoanti bhaMgadarzanametat , aMtodhoya aMto paka, aMtodhoyaM bahipaka bAhiMdhoyaM aMto pakka, aMtaggahaNAu paDhamabitiyA bhaMgA bahIggahaNAu tatio bhaMgo, eesu tisuvi asajjhAiyaM, jaMmi paese dhoyaM ANettu vAraddhaM sopaesosahihatthehi parihariyabo, kAlo tinni porusio| tathA dvitIyagAthAyAM pUrvArddhana yaduktaM 'bahidhoyaraddhapakke esa cautthabhaMgo, erisaM jaisaThThIe hatthANaM abhaMtare ANIyaM tahAvitaM asajjhAiyaM na bhavai, paDhamabitiyabhaMgesu vaicArikaM candrAvedhyakaM pauruSImaNDalAdi, athavA asvAdhyApikaM caturvidhamidaM-mAMsaM zoNitaM carma asthi ceti / mAMsAzinorikSate mAse'yaM vibhiH, anayoryAkhyAna-sAdhu vasateH SaSTihastAnAmantabahizca dhautamiti, antadhItaM antaHpakaM antadhauta bahiH pakaM bahiautamantaH pakaM, antargrahaNAt prathamadvitIyau bhaGgo gRhItau bahirgrahaNAttu tRtIyo bhaGgaH / eteSu trivadhyasvAdhyAyika, yasmin pradeze dhotaM AnIya vA rAddhaM sa pradezaH SaSTihastAbhyantare parihattavyaH, kAlatastisraH pauruSIH, bahidhautapakaM, eSa caturtho bhaGgaH, IdRzaM yadi SaSTehastebhyo'ntaramAnItaM tathA'pi tadasvAdhyAyikaM na bhavati, prathamadviyIyabhaga . aMto dhovintu tIe raddhe vA tami ThANe avayavA paDaMti teNa asajjhAiyaM, taiyabhaMge bahiM dhovinu aMto paNIe maMsameva asajjhAiyaMti, taM ca ukkhittamaMsaM AiNNapoggalaM na bhavai, jaM kAlasANAdIhiM aNivAriyavippainnaM nijai taM AinnapoggalaM bhANiyacha / 'mahAkAe'tti, asyA vyAkhyA-jo paMciMdio jattha hao taM AghAyaThANaM vajjeyavaM, khettao sahihatthA, kAlao ahorattaM, ettha ahorattacheo sUrudaeNa,raddhaM pakaM vA maMsaM asajjhAiyaM na havai, jattha ya dhoyaM teNa paeseNa mahaMto udagavAho bUDho taM tiporisikAle apunnevi suddhaM, AghAyaNaM na sujjhai, 'mahAkAe'tti asya vyAkhyA-mahAkAetti pacchaddhaM, mUsagAdi mahAkAo so'vi birAlAiNA Ahao,jaditaM abhinnaM cava galiuM ghettuM vA sahIe hatthANaM bAhiM gacchai taM kei AyariyA asajjhAiyaM necchati / gAthAyAM tu yaduktaM kei icchaMti, tatra svAdhyAyo'bhisaMbadhyate, therapakkho puNa asajjhAiyaM vatti gAthArthaH // 1353 // asyaivArthasya prakaTanArthamAha bhASyakAra: yorantaH prakSAlya tatra rAddhe vA tasmin sthAne'vayavAH patanti tenAsvAdhyAyika, tRtIyabhaGge bahiH prakSAlyAntarAnIte mAMsamevAsvAdhyAyikamiti, tacorikSaptamAMsaM bhAkIrNapudgalaM na bhavati, yat kAlavAdibhiranivAritaM viprakIrNa nIyate tat bhAkIrNapudgalaM bhaNitavyaM / mahAkAya iti, yaH paJceMdriyo yatra itastat bAghAtasthAnaM varjayitavyaM, kSetrataH SaSTehastebhyaH kAlato'horAtraM, avAhorAtracchedaH sUryodgamena, rAddhaM pakaM vA mAMsaM asvAdhyApikaM na bhavati, yatra ca dhotaM tena pradezena mahAn udakavAho byUTI tripauruSIkAle'pUrNa'pi zuddhaM, AghAtanaM na zubhyati, mahAkAya ityasya vyAkhyA-mahAkAya iti pazcAdha, mapa kAdimahAkAyaH so'pi mAjorAdinA''hataH yadi tamabhisameva gRhItvA giliravA vA SaSTeIstebhyo bahirgacchati tat kecidAcAryA bhasvAdhyApikaM necchanti / kecidicchanti sthavirapakSaH punarasvAdhyAyikameveti / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 AvazyakahAribhadrIyA mUsAi mahAkAyaM majArAIhayAghayaNa keI / avibhinne giNhe paDhaMti ege jai'paloo // 218 // (bhaa0)|| gatArtheveyaM // 'tiriyamasajjhAiyAhiyAgAra eva imaM bhannai-- aMto bahiM ca bhinnaM aMDaga biMdU tahA viAyA ya / rAyapaha bUDha suddhe paravayaNe sANamAdINaM // 1354 // dAraM // vyAkhyA tvasyA bhASyakAra eva pratipadaM kariSyati / lAghavArtha viha na vyAkhyAyate 'aMto bahiM ca bhinnaM aMDaga biMdu'tti asya gAthAzakalasya vyAkhyAaMDagamujjhiyakappena ya bhUmi khaNaMti iharahA tinni|asjjhaaiypmaannN macchiyapAojahi na vuDDe // 219 // (bhA0) sAhuvasahIe saTThIe hatthANato bhinne aMDae asajjhAiyaM bahibhinne na bhvi|ahvaasaahuss vasahie aMto bahiM ca aMDayaM bhinnaMti vA ujjhiyaMti vA egar3ha, taM ca kappe vA ujhiyaM bhUmIe vA, jai kappe to kappaM saTThIe hatthANaM bAhiM nINeUNa dhoti tao suddhaM, aha bhUmIe bhinnaM to bhUmI khaNe Na chaDDijai, na shudhytiityrthH| 'iyaraha'tti tatthatthe saThihatthA tinni ya porusIo pariharijai, 'asajjhAiyassa pamANa'ti, kiM biMduparimANametteNa hINeNa ahiyayareNa vA asajjhAo bhavai ?, pucchA, ucyate, macchiyAe pAo jahiM nibuDai taM asajjhAiyapamANaM / 'iyANiM viyAyatti' tattha tairazcAsvAdhyAyikAdhikAra eveda bhaNyate / sAdhuvasateH SaSTehastebhyo'rvAg mine'NDe'svAdhyAyikaM bahirbhinne na bhavati, athavA sAdhorvasaterantavahi'NDaM bhinnamiti vojjhitaM vaikArthoM, taJca kalpe vojjhitaM bhUmau vA, yadi kalpe tarhi kalpaM paTheIstebhyo bahiH nItvA dhovanti tataH zuddha, atha bhUmau bhinna tarhi bhUmiH khanitvA na syajyate / itaratheti tatrasthe SaSTihastAH tisrazca pauruSyaH parihriyante, asvAdhyAyikasya pramANamiti-kiM bindumAtraparimANena hInenAdhikatareNa vA'svAdhyAyo bhavati ?, pRcchA, ucyate, makSikAyAH pAdo yatra na yUDate tadasvAdhyAyikapramANaM / idAnI prasUteti, tatra / / ajarAu tinni porisi jarAuANaM jare paDe tinnirAyapaha biMdu paDie kappai bUDhe punn'nntth||220||(bhaa0) ___ vyAkhyA-jarUM jesiM na bhavati tesiM pasUyANaM vaggulimAiyANaM, tAsiM pasUikAlAo Arabbha siNNi porusIo asajjhAo muttumahorattaM chedaM, AsannapasUyAevi ahorattachedeNa sujjhai, gomAdijarAujANaM puNa jAva jaruM laMbai tAva asajjhAiyaM 'jare paDie'tti jAhe jaruM paDiyaM bhavai tAhe tAo paDaNakAlAo Arabbha tinni paharA pariharijaMti / 'rAyapaha bUDha suddhe'tti asyA vyAkhyA-rAyapaha biMdu' pacchaddhaM sAhuvasahI AsaNNeNa gacchamANassa tiriyassa jadi ruhirabiMdu galiyA te jai rAyapahaMtariyA to suddhA, aha rAyapahe ceva biMdU paDio tahAvi sajjhAo kappatittikAuM, aha aNNapahe aNNastha vA paDiyaM to jai udagavuDDavAheNa hiyaM to suddho, 'puNo'tti vizeSArthapratipAdakaH, palIvaNageNa vA daDe sujjhaitti gAthArthaH // 220 // mUla gAthAyAM 'paravayaNaM sANamAdINi'tti parotti coyago tassa vayaNaM jai sANo poggalaM samudisittA jAva sAhuvasahIsamIve ciTThAtAva asaJjhAiyaM, AdisahAo mNjaaraadii| AcArya Aha jarAyuryeSAM na bhavati teSAM prasUtAnAM valgulyAdInAM, tAsAM prasUtikAlAt Arabhya tisraH pauruSIrasvAdhyAyaH, muktvA'horAtracheda-AsannaprasUtAnAmapi ahorAtracchedena zudhyati, gavAdInAM jarAyujAnAM punaryAvat jarAyulaMbate tAvadasvAdhyAyika jarAyau patite iti yadA jarAyuH patito bhavati tadA tasmAt patanakAlAt Arabhya trayaH praharAH parihiyante / rAjapathanyUDhe zuddhamiti rAjapathe bindavaH / pazcAdha | sAdhuvasaterAsanena gacchattastirazvo yadi rudhirabindavo galitAste yadi rAjapathAntaritAstarhi zuddhAH atha rAjapatha eva binduH patitaH tathApi svAdhyAyaH kalpate itikRtvA, athAnyapathe'nyatra vA patitaH tarhi yadhudakacegena vyUDhaM tarhi zuddhaH, pradIpanakena vA dagdhe zudhyatIti / para iti nodakaH tasya vacanaM yadi vA pudgalaM bhuktvA yAvat sAdhuvasatisamIpe tiSThati tAvadasvAdhyAyika, mAdizabdAt maajoraadyH| jai phusai tahiM tuMDaM ahavA licchArieNa sNcikkhe| iharA na hoi coyaga! vaMtaM vA pariNayaM jamhA // 221 // (bhA0) vyAkhyA-sANo bhottuM maMsaM licchArieNa muheNa vasahiAsaNNeNa gacchaMto tassa jai toMDaM ruhireNa littaM khoDAdisu phusati to asajjhAiyaM, ahavA lecchAriyatuMDo vasahiAsanne ciTThai tahavi asajjhAiyaM, 'iyaraha'tti AhArieNa coyaga! asajjhAiyaM Na bhavati, jamhA taM AhAriyaM vaMtaM avaMtaM vA AhArapariNAmeNa pariNayaM, AhArapariNayaM ca asajjhAiyaM na bhavai, aNNapariNAmao, muttapurIsAdivatti gAthArthaH // 221 // tericchasArIrayaM gayaM, iyANiM mANasasarIraM, tattha__ mANussayaM cauddhA ahiM muttUNa sayamahorattaM / pariAvannavivanne sese tiyasatta aTTeva // 1355 // vyAkhyA-taM mANussasarIraM asajjhAiyaM cauvihaM camaM maMsaM ruhiraM aThiyaM ca,(tattha aThiyaM ) mottuM sesassa tivihassa imo parihAro-khettao hatthasayaM, kAlao ahorataM, jaM puNa sarIrAo ceva vaNAdisu Agacchai pariyAvaNNaM vivaNNaM vA zvA bhuktavA mAMsaM liptena mukhena vasasyAsana garachan (sthAt ), tasya mukhaM yadi rudhireNa lipta stambhakoNAdiSu spRzati tadA'svAdhyAyika, athavA liptamukho vasasyAsane tiSThati tathApi asvAdhyAyaH, itaratheti AhAritena codaka! asvAdhyAyikaM na bhavati, yasmAt tadAhAritaM vAntamavAntaM vA''hAraparigAmena pariNataM, AhArapariNAmapariNataM cAsvAdhyAyikaM na bhavati, agyapariNAmAt, mUtrapurISAdivat / tairavaM zArIraM gataM, idAnIM mAnuSazarIraM, tatra-tat mAnupazArIramasvAdhyAyikaM caturvidhaM-carma mAMsaM rudhiraM asthi ca, tatrAsthi muktvA zeSasya vividhasyAyaM parihAra:-kSetrato hastazataM kAlato'horAtraM, yat punaH zarIrAdeva vraNAdiSvAgarachati paryApanaM vivarNa vA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 AvazyakahAribhadrIyA 'ta asaljhAiyaM na hoti, pariyAvaNNaM jahA ruhiraM ceva pUyapariNAmeNaM ThiyaM, vivaNaM khairakakkasamANaM rasigAiyaM, sesaM asajjhAiyaM havai / ahavA sesaM agArIu saMbhavati tiNNi diNA, viyAe vA jo sAvo so satta vA aha vA diNe asajjhAo bhvtitti| purusapasUyAe satta, jeNa sukkukkaDA teNa tassa satta, jaM puNa itthIe aTTha ettha ucyate // 1355 // rattukkaDA u itthI aha diNA teNa satta sukkhie| tinni diNANa pareNaM aNougaM taM mahorattaM // 1356 // vyAkhyA-nisegakAle rattukkaDayAe itthiM pasavai, teNa tassa aTThadiNA pariharaNijjA, sukkAhiyattaNao purusaM pasavai teNa tassa satta diNA / jaM puNa itthIe tiNhaM riudiNANaM parao bhavai taM sarogajoNitthIe aNouyaM taM mahorattaM parao bhaNNai, tassussaggaM kAuM sajjhAyaM kareMti / esa ruhire vihitti gaathaarthH||1356|| jaM puvuttaM 'ahiM mottUNaM'ti tassedANI vihI bhaNNai daMte diTTi vigiMcaNa sesaTThI bAraseva vAsAI / jhAmiya bUDhe sIANa pANarudde ya mAyahare // 1357 // vyAkhyA-jai daMto paDio so payattao gavesiyabo, jai diho to hatthasayA upari vigiMcijai, aha na dihro tat asvAdhyAyikaM na bhavati, paryApannaM yathA rudhiraM pUyapariNAmena sthitaM, vivarNa khadirakalkasamAnaM rasikAdika, zeSamasvAdhyAyikaM bhavati, athavA zeSamagAriNItaH saMbhavati trIn divasAn prasUtAyAM vA yaH zrAvaH sa saptASTau vA dinAn asvAdhyAyika (krotiiti)| puruSa prasUte sapta, yena zukroskaTA tena tasya sapta, yat punaH striyA aSTa, atrocyate-niSekakAle raktotkaTatAyAM kiM prasUte, tena tasyA aSTau dinAH parihiyante, zukrAdhikatvAt puruSaM prasUte tena tasya sapta dinaaH| yat punaH niyAkhibhyaH RtudinebhyaH parato bhavati tat sarogayonikAyAH striyA anRtukaM tat ahorAtraM parato bhaNyate tasyotsarga kRtvA svAdhyAyaM kurvanti, epa hadhire vidhiriti / yatpUrvamuktaM 'asthi muktve'ti tasyedAnI vidhiH-yadi dantaH patitaH sa prayatna gaveSaNIyo yadi dRSTastahi hastazatAt upari tyajyate, atha ma raSTa to ugdhADakAussaggaM kArDa sajjhAyaM kareMti / sesaTThiesu jIvamukkadiNA''rabbha u hatthasatabbhaMtaraThiesu bArasavarise asajjhAiyaM, gAthApUrvArddha, pazcArddhasya tu bhASyakAra eva vyAkhyAM kurvannAha,sIyANe jaM diTTaM taM taM muttUNa'nAhanihayANi / ADaMbare ya rudde mAisu hiTThiyA bAre // 222 // (bhaa0)|| ___ vyAkhyA-'sIyANe'tti susANe jANi'TThiyANi daDDhANi udagavAheNa bUDhANi na tANi adviyANi asajjhAiyaM kareMti, jANi puNa tattha aNNattha vA aNAhakaDevarANi parihaviyANi saNAhANi vA iMdhaNAdiabhAve 'nihaya'tti nikkhittANi te asajjhAiyaM kareMti / pANatti mAyaMgA, tesiM ADaMbaro jakkho hirimekko'vi bhaNNai, tassa heThA sajjomayahINi Thavi. jaMti, evaM ruddaghare mAdighare ya, te kAlao bArasa varisA, khettao hatthasayaM pariharaNijA iti gAthArthaH // 222 // AvAsiyaM ca bUDhaM sese dihami maggaNa vivego / sArIragAma vADaga sAhIi na nINiyaM jAva // 1358 // etAe pubaddhassa imA vibhAsAasivomAghayaNesuM bArasa avisohiyaMmina krNti|jhaamiy bUDhe kIrai AvAsiya sohie ceva // 1359 // stadodghATakAyotsarga kRtvA svAdhyAyaM kurvanti / zeSAsthiSu jIvamocanadinAdArabhya tu hastazatAbhyantarasthiteSu dvAdaza varSANyasvAdhyAyika, sIyANa. miti zmazAne yAnyasthI ni dagdhAni udakavAhena nyUDhAni na tAnyasthIni asvAdhyAyikaM kurvanti, yAni punastanAnyatra vA'nAthakalevarANi pariSThApitAni sanAyAni vA indhanAdyabhAve nikSiptAni tAnyasvAdhyAyikaM kurvanti / pANA iti mAtaGgAsteSAmADambaro yaso hImako'pi bhaNyate, tasyAdhastAt sadyo mRtAsthIni sthApyante, evaM rudragRhe mAtRgRhe ca, tAni kAlato dvAdaza varSANi, kSetrato hastazataM pariharaNIyAni / etasyAH pUrvArdhasyeyaM vibhaassaa| asya gAthAdvayasya vyAkhyA-jaM sIyANe jattha vA asivome matANi bahUNi chaDDiyANi, AghAtaNaM'ti jattha vA mahAsaMgAme mayA bahU, eesu ThANesu avisohiesu kAlao bArasa varise, khettao hatthasayaM pariharaMti, sajjhAyaM na krNtiityrthH| aha ee ThANA davaggimAiNA dahA udagavAho vA teNaMteNa bUDho gAmanagareNa vA AvAsaMteNa appaNo gharahANA sohiyA, sesaMpi jaM gihIhiM na sohiyaM, pacchA tattha sAhU ThiyA appaNo vasahI samaMteNa maggintA jaM dilu taM vigicittA aditu vA tiNi diNA ugghADaNakAussaggaM karettA asaDhabhAvA sajjhAyaM kareMti / 'sArIragAma' pacchaddhaM, imA vibhAsA sarIretti mayassa sarIrayaM jAva DaharaggAmeNa nipphiDiyaM tAva sajjhAyaM Na kareMti, aha nagare mahaMte vA gAme tattha vADagasAhIu jAva na nippheDiyaM tAva sajjhAyaM pariharaMti, mA logo nihukkhatti bhaNejjA / tathA cAha bhASyakAra:DaharagagAmamae vAna kareMti jAva Na nINiyaM hoi| puragAme va mahaMte vADagasAhI pariharaMtI // 223 // (bhaa0)|| yat zmazAnaM yatra vA'zivAvamayotakAni bahUni tyaktAni, AghAsanamiti yatra vA mahAsaGgrAme mRtAni bahUni, eteSu sthAneSvavizodhiteSu kAlato dvAdaza varSANi kSetrato hastazataM pariharanti-svAdhyAyaM na kurvantItyarthaH / athaitAni sthAnAni davAjhyAdinA dagdhAni udakavAho vA tenAdhvanA pyUThaH grAmanagareNa vA''vasatA''smano gRhasthAnAni zodhitAni zeSamapi yagRhasthairna zodhitaM pazcAt tatra sAdhavaH sthitAH, Atmano vasatiHsamantAt mArgayanto yadRSTaM tat vaktavA'daSTe vA zrIna divasAn udghATanakAyotsarga kRtvA'zaThabhAvAH svAdhyAyaM kurvanti / zArIragrAma pazcAdha, iyaM vibhASA-zarIramiti mRtasya zarIraM yAvaprAme na niSkAzitaM tAvat svAdhyAyaM na kurvanti, atha nagare mahati vA prAme tatra vATakAt zAkhAyA vA yAvatra niSkAzitaM tAvat svAdhyAyaM pariharamti, mA koko nirduHsnA iti bhnnet| Jain Education Interational Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 bhAvazyakahAribhadrIyA uktArtheyaM, codaka Aha-sAhuvasahisamIveNa mayasarIrassa nijamANassa jai pupphavatthAdi paDai asajjhAiyaM, AcArya Aha nijaMtaM muttUNaM paravayaNe pupphamAipaDiseho / jamhA 'vauppagAraM sArIramao na vajaMti // 1360 // vyAkhyA-mayasarIraM ubhao vasahIe hatthasatabhaMtaraM jAva nijai tAva taM asajjhAiyaM, sesA paravayaNabhaNiyA pupphAI paDisehiyavA-asajjhAiyaM na bhavati, jamhA sArIramasajjhAiyaM caubiha-soNiyaM maMsaM cammaM aThiyaM ca tao tesu sajjhAo na vajaNijjo iti gAthArthaH // 1360 // eso u asajjhAo tavvajiu'jhAu tatthimA merA / kAlapaDilehaNAe gaMDagamaruehiM diDhato // 1361 // vyAkhyA-eso saMjamaghAtAio paMcaviho asajjhAo bhaNio, tehiM ceva paMcahiM vajio sajjhAo bhavati, 'tattha'tti tami sajjhAyakAle 'imA' vakSyamANA 'mera'tti sAmAcArI-paDikkamittu jAva velA na bhavati tAva kAlapaDilehaNAe kayAe sAdhuvasateH samIpe mRtakazarIrasya nIyamAnasya yadi puSpavayAdi patet asvAdhyAyikaM, mRtakazarIraM vasaterubhayataH hastazatAbhyantaraM yAvanIyate tAva. sadasvAdhyAyika, zeSAH paravacanabhaNitAH puSpAdayaH pratiSeddhavyA:-asvAdhyAyikaM na bhavaMti, yasmAt zarIramasvAdhyAyika caturvidhaM-zoNitaM mAMsa carma asti ca, tatasteSu svAdhyAyo na varjanIyaH // etat saMyamaghAtAdikaM paJcavidhamasvAdhyAyika bhaNitaM, taireva paJcabhirvarjitaH svAdhyAyo bhavati, tatreti tasmin svAdhyAyakAle iyaM-vakSyamANA mereti-samAcArI--pratikramya yAvadvelA na bhavati tAvat kAlapratilekhanAyAM kRtAyAM mahaNakAle patte gaMDagadiluto bhavissai, gahie suddhe kAle paThThavaNavelAe maruyagadihato bhavissatitti gaathaarthH|| 1361 // sthAbuddhiH-kimarthaM kAlagrahaNam ?, atrocyate paMcavihaasajjhAyassa jANaNahAya pehae kAlaM / carimA caubhAgavasesiyAi bhUmi tao pehe // 1362 // ___ vyAkhyA-paMcavidhaH saMyamaghAtAdiko'svAdhyAyaH tatparijJAnArtha prekSate (kAlaM) kAlavelAM, nirUpayatItyarthaH / kAlo nirUpaNIyaH, kAlanirUpaNamantareNa na jJAyate paJcavidhasaMyamaghAtAdikaM / jai agghettuM kareMti tA caulahugA, tamhA kAlapaDi lehaNAe imA sAmAcArI-divasacarimaporisIe caubhAgAvasesAe kAlaggahaNabhUmio tato paDilehiyaSA, ahavA tao uccArapAsavaNakAlabhUmIyatti gAthArthaH // 1362 // . ahiyAsiyAI aMto Asanne ceva majjhi dUre ya / tinneva aNahiyAsI aMto cha chacca baahiro|| 1363 // vyAkhyA-'aMtotti nivesaNassa tinni-uccAraahiyAsiyathaMDile AsaNNe majjhe dUre ya paDilehei, aNahiyAsiyAthaMDilevi aMto evaM ceva tiNi paDileheti, evaM aMto thaMDillA cha, bAhiM pi nivesaNasma evaM va cha bhavaMti, ettha ahiyAsiyA darayare aNahiyAsiyA Asannayare kAyavA // 1363 // grahaNakAle prApte gaNDakadRSTAnto bhaviSyati, gRhIte zuddhe ca kAle prasthApanavelAyAM marukaSTAnto bhaviSyatIti / yadyagRhItvA kurvanti tarhi caturla. ghukaM, tasmAt kAlapratilekhanAyAmiyaM sAmAcArI-divasacaramapauruSyAM caturbhAgAvazeSAyAM kAlagrahaNabhUmayastitraH pratilekhitavyAH, athavA tisraH-uccAraprazravaNakAlabhUmayaH / antariti-nivezanasya trINi uccArasyAdhyAsitasthaNDilAni Asanne madhye dUre ca pratilekhayati, anadhyAsitasthaNDilAmyapi antarevameva trINi pratilekhayanti, evamantaHsthaNDilAni SaT, bahirapi nivezanAdevameva paTU bhavanti, atrAdhyAsitAni dUratare anadhyAsitAni Asannatare karttavyAni / emeva ya pAsavaNe bArasa cauvIsati tu pehettA / kAlassa ya tinni bhave aha sUro asthamuvayAhe // 1364 // vyAkhyA pAsavaNe eeNeva kameNaM bArasa evaM cauvIsaM aturiyamasaMbhaMtaM uvautto paDilehettA pacchA tini kAlagahaNathaMDile paDileheti / jahaNNeNaM hatthaMtarie, 'aha'tti anaMtaraM thaMDilapaDilehAjogANaMtarameva sUro asthameti, tato AvassagaM karei // 1364 // tassimo vihIaha puNa nivvAghAo AvAsaM to karaMti savve'vi / sahAikahaNavAghAyayAi pacchA gati // 13800 vyAkhyA-athetyAnantarye suratthamaNANaMtarameva AvassayaM kareMti, punarvizeSaNe, duvihamAvassagakaraNaM viseseDa-nivAghAyaM vAghAimaM ca, jadi nivAghAyaM tato sabe gurusahiyA AvassayaM kareMti, aha gurU saddesu dhamma kaheMti to Avassagassa sAhahiM saha karaNijassa vAghAo bhavati, jaMmi vA kAle taM karaNija taM hAseMtassa vAghAo bhannai, tao gurU nisijaharo ya pacchA carittAtiyArajANaNahA kAussagaM ThAhiMti // 1365 // prazravaNe'nenaiva krameNa dvAdaza, evaM caturviMzatimatvaritama saMbhramamupayuktaH pratilikhya pazcAt zrINi kAlagrahaNasthaNDilAni pratilekhayanti, jaghanyena hastAntarite, mayetyanantaraM sthaNDilapratilekhanAyogAnantarameva sUryo'stame ti, tata Avazyaka kurvanti / tasyAyaM vidhi:-sUryAstamayanAnantaramevAvazyakaM kurvanti, vividhamAvazyakakaraNaM vizeSayati-nirvyAghAtaM vyAghAtavaca, yadi niyodhAtaM tataH sarve gurusahitAH bhAna kurvanti, bhaya guruH zrAddhAnAM dharma kathayati tadA'vazyakasya sAdhubhiH saha karaNIyasya vyAghAto bhavati, yasmin vA kAle sat karttavyaM taM hAsayato vyAghAto bhaNyate, tato guruniSadyAdharana pazcAt cArinAticArahAnAya kAyotsarga sthAsyataH / Jain Education Interational Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 AvazyakahAribhadrIyA sesA u jahAsattiM ApucchittANa ThaMti sahANe / suttatthakaraNaheuM AyarieN ThiyaMmi devasiyaM // 1366 // vyAkhyA sesA sAhU guru ApucchittA gurutANassa maggao Asanne dUre AdhArAiNiyAe jaM jassa ThANaM taM saThANaM, tattha paDikkamaMtANaM imA ThavaNA / gurU pacchA ThAyaMto majheNa gaMtuM saThANe ThAyai, je vAmao te aNaMtara soNa gaMtuM saThANe tine dArio aNaMtarasoNa gaMtaM ThAyaMti, taM ca aNAgayaM ThAyaMti suttatthasaraNahe, tattha ya puvAmeva ThAyaMtA karemi bhaMte ! sAmAiyamiti suttaM kareMti, pacchA jAhe gurU sAmAiyaM karettA vosirAmitti bhaNittA ThiyA usmaggaM, tAhe devasiyAiyAraM ciMtati, anne bhaNaMti-jAhe gurU sAmAiyaM kareMti tAhe puvaDiyAvi taM mAmAiyaM kareMti, sesaM kaMThaM // 1366 // jo hunja u asamattho bAlo buDDo gilANa pritNto| so vikahAi virahio acchijA nijarApahI // 1367 // vyAkhyA-parissaMto-pAhuNagAdi sovi sajjhAyajhANaparo acchati, jAhe gurU Thati tAhe tevi bAlAdiyA ThAyaMti eeNa vihiNA // 1367 // 1zeSAH sAdhavo gurumApRcchaya gurusthAnasya pRSThata bhAsane dUre yathArAtrikatayA yasya yat sthAnaM tat svasthAnaM, tatra pratikrAmyatAmiyaM sthApanA-guruH pazcAt tiSThan madhyena gatvA svasthAne tiSThati, ye vAmataste'nantaraM savyena gatvA svasthAne tiSThanti, ye dakSiNato'nantarApasavyena gatvA tiSThanti, tatra cAnAgataM tiSThanti sUtrArthasmaraNahetoH, tatra ca pUrvameva tiSThantaH karomi bhadanta ! sAmAyikamiti sUtraM karSayanti, pazcAdyadA guravaH sAmAyika kRSTvA vyutsRjAmIti bhaNitvA sthitA utsarge tadA daivAsikAticAraM cintayanti, anye bhaNanti-yadA guravaH sAmAyikaM kurvanti tadA pUrva sthitA api tat sAmAyika kurvanti zeSa kAvyam / parizrAntaH-prAdhUrNakAdiH so'pi svAdhyAyadhyAnaparastiSThati, yadA guravastiSThanti tadA te'pi bAlAghAstiSThanti elena vidhinA / AvAsagaM tu kAuM jiNovaha gurUvaeseNaM / tiNNi thuI paDilehA kAlassa imA vihI tastha // 1368 // vyAkhyA-jiNehiM gaNaharANaM uvaiha tato paraMparaeNa jAva amhaM gurUvaeseNa AgayaM taM kArDa AvassayaM aNNe tiNi ko kariti, ahavA egA egasilogiyA, bitiyA bisiloiyA tatiyA [ta] tiyasilogiyA, tesiM samattIe kAlapaDilehaNavihI kAyathA // 1368 // acchau tAva vihI imo, kAlabheo tAva vuccai duviho u hoi kAlo vAghAima etaro pa nAyavyo / vAghAto ghaMghasAlAeN ghaTTaNaM saDakahaNaM vA // 1369 // vyAkhyA-puSaddhaM kaMThaM, pacchaddhassa vyAkhyA-jA atirittA vasahI kappaDigaseviyA ya sA ghaMghasAlA, tAe atitANAM ghaTTaNapaDaNAi vAghAyadoso, saDakahaNeNa ya velAikkamaNadosotti / evamAdi // 1362 // vAghAe taio siM dijA tasseva te niveeMti / iyare pucchaMti duve jogaM kAlassa ghecchaamo||1370 // vyAkhyA-tami vAghAtime doNNi je kAlapaDiyaragA te nigacchaMti, tesiM tatio uvajjhAyAdi dijai, te kAla - jinairgaNadharebhya upadiSTaM tataH paramparakeNa vAvadasmAkaM gurUpadezena AgataM tat kRtvA''vazyakaM amye tisraH stutIH kurvanti, athavA ekA ekazlokikA dvitIyA dvizlokikA tRtIyA trizlokikA, tAsAM samAptI kAlapratilekhanAnidhiH kartavyaH / tiSThatu tAvat vidhirya, kAlabhedastAvaducyate / pUrvAdha kAya, pazcAsya vyAkhyA-yA'tiriktA vasatiH kATikAsevitA ca sApazAlA tasyAM gacchatA banapatanAdiyAghAtadoSaH, zrAvakamanena , velAtikramaNadoSa iti, evamAdi / tasmin vyAghAtavati dvau yo kAmapraticArako tau nirgacchataH, tayostRtIya upAdhyAyAdirdIyate, tau kAlagAhiNo ApucchaNa saMdisAvaNa kAlapaveyaNaM ca sabaM tasseva kareMti, ettha gaMDagadiIto na bhavai, iyare uvauttA citi. suddhe kAle tattheva uvajjhAyassa paveeMti / tAhe daMDadharo bAhiM kAlapaDicarago ciTThai, iyare duyagAvi aMto pavisaMti, tAhe uvajjhAyassa samIve sabe jugavaM paTTaveMti, pacchA ego nIti daMDadharo atIti, teNa paTTavie sajjhAyaM kareMti, // 1370 // nivAghAe pacchaddhaM asyArtha:ApucchaNa kiikamme AvAsiya paDiyariya vaaghaate| iMdiya disA ya tArA vAsamasajjhAiyaM ceva // 1371 // vyAkhyA-nibAghAte doni jaNA guruM ApucchaMti kAlaM ghecchAmo, guruNA aNuNNAyA 'kitikammati vaMdaNaM kAuM daMDaga ghettuM uvauttA AvAsiyamAsajjaM karentA pamajantA ya niggacchaMti, aMtare ya jai para vA vilaggati kitikammAdi kiMci vitaha kareMti tato kAlavAghAo, imA kAla bhUmIpaDiyaraNavihI, iMdiehiM uvauttA paDiyaraMti, 'disa'tti jattha caurovi disA dIsaMti, uDumi jai tinni tArA dIsaMti, jai puNa na uvauttA aNiTho 1 grAhiNau ApRcchAsaMdizanakAlapravedanAni sarva tasmai evaM kurutaH, atra gaNDagadRSTAnto na bhavati, itare upayuktAstiSThanti, zuddhe kAle tatraivopAdhyAyAya pravedayataH, tadA daNDadharo bahiH kAlaM praticaran tiSThati, itarau dvAvapi antaH pravizataH, tadopAdhyAyasya samIpe sarve yugapat prasthApayanti, pazcAdeko nirgacchati daNDadhara Agacchati, tena prasthApite svAdhyAyaM kurvanti / nirvyAghAte dvau janau gurumApRcchete kAlaM grahISyAvaH, guruNA'nujJAtI kRtikarmeti vandanaM kRtvA daNDaka gRhItvopayuktau AvazyikImA zayyAM kurvantau pramArjayantau ca nirgacchataH, antarA ca yadi praskhalataH patato vA vastrAdi vA vilagati kRtikarmAdi vA kiJcidvitathaM kurutastadA kAla vyAghAtaH, ayaM kAlabhUmipraticaraNavidhiH, indriyeSUpayuktau praticarataH, diza iti yatra catastro'pi dizo dRzyante, Rtau bari tisastArakA dRzyante, yadi punarnopayuktau aniSTo Jain Education Interational Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 AvazyakahAribhadrIyA vA iMdiyavisao 'disa'tti disAmoho disAo vA tAragAo vA na dIsaMti vAsaM vA paDai, asajjhAiyaM vA jAyaM to kAlavahotti gaathaarthH||1371|| kiMcajai puNa gacchaMtANaM chIyaM joiM tato niyatteti / nivvAdhAe doNi u acchaMti disA nirikkhaMtA // 1372 // vyAkhyA-tesiM ceva gurusamIvA kAlabhUmI gacchaMtANaM aMtare jai chItaM joti vA phasai to niyattaMti / evamAikAraNehiM abAhayA te dovi nivAghAeNa kAlabhUmI gayA, saMDAsagAdivihIe pamajjittA nisannA uddhaThiyA vA ekeko do disAo nirikkhato acchaitti gaathaarthH|| 1372 // kiM ca-tattha kAlabhUmie ThiyA sajjhAyamaciMtA kaNagaM dadNa paDiniyasaMti / patte ya daMDadhArI mA yolaM gaMDae uvamA // 1373 // vyAkhyA-tattha sajjhAyaM (a) kareMtA acchanti, kAlavelaMca paDiyarei, jai gimhe tiNNi sisirapaMca vAsAsu satta kaNagAraMti (paDaMti) peccheja tahA viniyattaMti, aha niSAghAeNaM pattA kAla gahaNavelA tAhe jo daMDadhArI so aMto pavisittA bhaNai-bahupaDipuNNA kAlavelA mA bolaM kareha, ettha gaMDagovamA puSabhaNiyA kajjaitti gAthArthaH // 1373 // vendriyaviSayo digiti digmoho dizo vA tArakA vA na dRzyante varSA vA patati asvAdhyAyika vA jAtaM tarhi kAlavadhaH / tayoreva gurusamIpAt kAlabhUmi gacchatorantarA yadi kSutaM jyotirvA spRzati tadA nivartete, evamAdikAraNairavyAhatau tau dvAvapi niyAghAtena kAlabhUmi gatau saMdaMzakAdividhinA pramRjya niSaNNau Urdhvasthitau vA ekaiko dve dize nirIkSamANastiSThati, tatra kAlabhUmau sthitau / tatra svAdhyAyaM kurvantI tiSThataH kAla velAM ca praticarataH, yadi grISme zrIn zizire paJca varSAsu sapta kaNakAn pazyetAM patatastadA vinivarsete, atha niyAMdhAtena prAptA kAlagrahagavelA tadA yo daNDadharaH so'ntaH pravizya bhaNatibahupratipUrNA kAlavelA mA bolaM kuruta, atra gaNDakopamA pUrvabhaNitA kriyte| Aghosie bahUhi suyaMmi sesesu nivaDae dNddo| aha taM bahahiM na suyaM daMDijai gaMDao tAhe // 1374 // vyAkhyA-jahA loe gAmAdidaMDageNa Aghosie bahUhiM sue thevehiM asue gAmAdiThiI akareMtassa daMDo bhavati, bahUhi~ asue gaMDassa daMDo bhavati, tahA ihapi uvasaMhAreyaba / tato daMDadhare niggae kAlaggahI uTheitti gAthArthaH // 1374 // so ya imerisopiyadhammo Dhadhammo saMviggo ceva vajabhIrU ya / kheaNNo ya abhIrU kAlaM paDilehae sAha // 1375 // vyAkhyA-piyadhammo daDhadhammo ya, ettha caubhaMgo, tatthimo paDhamabhaMgo, niccaM saMsArabhaubiggo saMviggo, vaja-pArva tassa bhIrU-jahA taM na bhavati tahA jayai, ettha kAlavihIjANago khedaNNo, sattavaMto abhIrU / eriso sAhU kAlapaDilehao, pratijAgarakazca grAhakazceti gAthArthaH // 1375 // te ya taM velaM paDiyaraMtA imerisaM kAlaM tuleMti kAlo saMjhA ya tahA dovi samappaMti jaha samaM ceva / taha taM tuleMti kAlaM carimaM ca disaM asnyjhaae||1376|| vyAkhyA-saMjhAe dharatIe kAlaggahaNamADhattaM taM kAlaggahaNaM sajjhAe ya jaM sesaM ete dovi samaM jahA samapati tahA taM 1 yathA loke prAmAdidaNDakenAbopite bahubhiH zrute stokairazrute grAmAdisthitimakurvato daNDo bhavati, bahubhirazrute gaNDakasya daNDo bhavati tathehApyupasaMhArayitavyaM, tato daNDadhare nirgate kAlagrAhyuttiSThati / sa ca Iza:-priyadharmA dRDhadharmA ca, atra catvAro bhaGgAH, tatrAyaM prathamo bhaGgaH, nityaM saMsArabhayodvignaH saMvinaH, vajra-pApaM tasmAd bhIru:-yathA tanna bhavati tathA yatate, bhatra kAlavidhijJAyakaH khedajJaH, sattvavAnabhIruH, IdRzaH sAdhuH kAlapraticarakaH, tau ca tAM velA praticarantI IdRzaM kAlaM tolayataH, sandhyAyAM vidyamAnAyAM kAlagrahaNamAtaM, tat kAlagrahaNaM sandhyAyAzca yat zeSaM ete dve api samaM yathA samAmutastathA tAM kAlavelaM talaMti, ahavA tisu uttarAdiyAsu saMjhAe girhati 'carimati avarAe avagayasaMjhAevi gehaMti tahAvina dosotti gaathaarthH||1376 // so kAlaggAhI kelaM tulettA kAlabhUmIo saMdisAvaNanimittaM garupAyamalaM gacchati / tatthemA vihIAuttapuzvabhaNiyaM aNapucchA khliypddiyvaaghaao|bhaasNt mUDhasaMkiya iMdiyavisae tu amaNuNNe // 1377 // vyAkhyA-jahA niggacchamANo Autto niggato tahA pavisaMtovi Autto pavisati, puvaniggao ceva jai aNApucchAe kAlaM geNhati, pavisaMtovi jai khalai paDai jamhA etthavi kAluSa ugdhAo, ahavA ghAutti leiNgaalaadinnaa| . 'bhAsaMta maDhasaMkiya iMdiyavisae amaNuNNe' ityAdi pacchaddhaM sAMnyAsikamupari vakSyamANaM / ahavA itthavi imo attho bhANiyo-vaMdaNaM deto annaM bhAsaMto dei vaMdaNadurga uvaogeNa una dadAti kiriyAsuvA muDho AvattAdIsuvA saMkA kayA na kayatti caMdaNaM deMtassa iMdiyavisao vA amaNuNNamAgao // 1377 // . kAlavelA tolayataH, athavottarAdiSu tisRSu sandhyAyAM gRhNanti caramAmiti zraparasyAmapagatasamdhyAyAmapi gRhNanti, tathApi na doSa iti / sa kAlaprAhI velAM tolayitvA kAlabhUmisaMdizananimittaM gurupAdamUle gacchati, tatrAyaM vidhiH yathA nirgacchannAyukto nirgatastathA pravizanapi AyuktaH pravizati, pUrvanirgata eva yadyanApRcchaya kAlaM gRhNAti pravizannapi yadi skhalati patati yasmAdatrApi kAla ivodhAtaH, athavA pAra iti leSTuGgArAdinA, bhASamANatyAdi, athavA'trApyayamoM bhaNitavyaH-vandanaM dadada anyat bhASamANo dadAti vandanadvikamupayogena na dadAti kriyAsu vA mUDha AvAdiSu vA zA kRtA na kRtA veti vandanaM dadato'manojJo vendriyaviSaya AgataH Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 AvazyakahAribhadrIyA nisIhiyA namukkAre kAussagge ya pNcmNgle| kihakammaM ca karintA bIo kAlaM tu paDiyarai / / 1378 // vyAkhyA-pacisaMto tiNi nisIhiyAo karei namokhamAsamaNANaM ca namukkAraM karei, iriyAvahiyAe paMcaussAsakAliye ussagaM kareDa, ussArie namoarahaMtANaM paMcamaMgala ceva kahai, tAhe 'kitikammati yArasAvattaM vaMdaNaM deha. bhaNai ya-saMdisaha pAusiyaM kAlaM geNhAmo, guruvayaNaM geNhahatti, evaM jAva kAlaggAhI saMdisAvettA Agaccha tAva vitio daMDadharo so kAlaM paDiyarai, gAthArthaH // 1378 // puNo puvutteNa vihiNA niggao kAlaggAhI thovAvasesiyAe saMjhAe ThAti uttraahutto| caucIsagadumapuphiyapuvvagamokki a disAe // 1379 // vyAkhyA-'utsarAhutto' uttarAmukhaH daMDadhArIvi vAmapAse RjutiriyadaMDadhArI puvAbhimuho ThAti, kAlagahaNanimittaM ca ahassAsakAliyaM kAussarga karei, aNNe paMcussAsiyaM karei, ussArite cauvIsatthayaM dumapuSphiyaM sAmaNNapurva ca, pate tiNNi akkhalie aNupehettA pacchA puSAe ete ceva aNupeheti, evaM dakkhiNAe abarAe iti gAthArthaH // 1379 // geNhatassa ime uvaghAyA jANiyabA pravizan tisro naipedhikIH karoti kSamAzramaNAMzca namaskaroti IryApathikyA panoralAsakAlikamutsarga karoti, utsArite namo'hanayaH (kathayitvA) pazamaGgalameva kathayati, tadA kRtikarmeti dvAdazAvarta vandanaM dadAti, bhaNati ca-saMdizata prAdoSikaM kAlaM gRhAmi, garuvacanaM gRhANe ti, evaM yAvat kAlagrAhI saMdizyAgacchati tAvadvitIyo daNDadharaH sa kAlaM praticarati, punaH pUrvoktena vidhinA nirgataH kAlagrAhI / daNDadhAryapi vAmapAve RjutiryagUdaNDadhArI pUrvAbhimakhaH tiSThati, kAlagrahaNanimittamaSTocchAsakAlikaM kAyotsarga karoti, anye (bhaNanti)-paJcocchAsikaM karoti, utsArite caturviMzatistavaM dumapuSpikA zrAmaNyapUrvakaM ca, etAni zrINyaskhalitAnyanuprekSya pazcAt pUrvasyAmetAnyebAnuprekSate evaM dakSiNasyAmaparasyo / gRhRta ime upadhAtA jJAtavyAHbiMda chIe[ya] pariNaya sagaNe vA saMkie bhave tiNhaM / bhAsaMta mUDha saMkiya iMdiyasie ya amaNuNNe // 1380 // ___ vyAkhyA-haMtassa aMge jai udagabiMdU paDejA, ahavA aMge pAsao vA rudhiraviMdU, appaNA pareNa vA jadi chIyaM, ajjhayaNaM vA kareMtassa jai annao bhAvo pariNao, anupayukta ityarthaH, 'sagaNe'tti sagacche tiNhaM sAhUNaM gajjie sakA, evaM vijucchIyAisuvi, // 1380 // 'bhAsaMta' pacchaddhassa pUrvanyastasya vA vibhAsAmUDho va disijjhayaNe bhAsaMto yAvi giNhati na sujjhe |annN ca disajjhayaNe saMketo'nivisae vA // 1381 // vyAkhyA-disAmoho se jAo ahavA mUDho disaM paDucca ajjhayaNaM vA, kahaM ?, ucyate, paDhame uttarAhutteNa ThAyavaM so paNa prabahatto ThAyati, ajjhayaNesuvi paDhamaM catuvIsatthao so puNa mUDhattaNao dumapuphiyaM sAmaNNapuvayaM kavati / phuDameva vaMjaNAbhilAveNa bhAsaMto vA kaDDati, buDabuDeto vA giNhai, evaM na sujjhati, 'saMkaMto'tti purva uttarAhutteNa ThAtiyacaM, tato pubahatteNa ThAtavaM, so puNa uttarAu avarAhutto ThAyati, ajjhayaNesu vi cauvIsatthayAu annaM ceva khuDDiyAyAragAdi , gRhRto'Gge yAdakabinduH patet athavA'Gge pArzvayorvA rudhiravinduH, AtmanA pareNa vA yadi kSutaM, adhyayanaM vA karSato yadyanyato bhAvaH pariNataH, svagacche trayANAM sAdhUnAM garjite zakkA, evaM vidyutkSutAdiSvapi, bhASamANa-pazcArdhasya vibhASA / digmohastasya jAto'thavA mUDho dirza pratItyAdhyayanaM vA, kathaM ?, ucyate, prathamamuttaronmukhena sthAtavyaM sa punaH pUrvonmukhastiSThati, adhyayaneSvapi prathamaM catuAvaizatistavaH sa punarmUDhatvAt dumapuripakaM zrAmaNyapUrvakaM vA kathayati / sphuTameva vyaJjanAbhilApena bhASamANo vA kathayati, baDabaDAyamAno vA gRhNAti, evaM na zudhyati, zakamAna iti pUrvamuttaronmukhena sthAtavyaM tataH pUrvonmukhena sthAtavyaM sa punaruttarasyA aparonmukhastiSThati, adhyayaneSvapi caturviMzatistavAdanyadeva kSullakAcArAdiajjhayaNaM saMkamai, ahavA saMkai kiM amugie disAe Thio Na vatti, ajjhayaNevi kiM kar3iyaM Navitti / 'iMdiyavisae ya amaNuNNe'tti aNiho patto, jahA soiMdieNa ruiyaM vaMtareNa vA aTTahAsaM kayaM, rUve vibhIsigAdi vikRtarUpaM dRSTa, gaMdhe kalevarAdigandho rasastatraiva sparzo'gnijvAlAdi, ahavA ihesurAgaM gacchai, aNiDhesu iMdiyavisaesu dosanti gAthArthaH // 1381 // evamAdiuvadhAyavajiyaM kAlaM ghettuM kAlaniveyaNAe gurusamIvaM gacchaMtassa imaM bhaNNai- ' jo gacchaMtami vihI AgacchaMtami hoi soceva / jaM etthaM NANattaM tamahaM vocchaM samAseNaM // 1382 // vyAkhyA-esA bhaddabAhukayA gAhA-tIse atidese kaevi siddhaseNakhamAsamaNo pubaddhabhaNiyaM atidesa vakkhANei nisIhiA AsajjaM akaraNe khaliya paDiya vaaghaae| apamajiya bhIe vA chIe chinne va kAlavaho // 1 // (pra. siddh0)|| vyAkhyA-jadi Nito AvassiyaM na karei, pavisaMto nisIhiyaM karei ahavA karaNamiti (AsajaM akaraNe iti) 1 adhyayanaM saMkrAmyati, athavA zakate kimamukasyAM dizi sthito naveti, adhyayane'pi kiM kRSTaM naveti, indriyaviSayazcAmanojJa ityaniSTaH prAptaH yathA zrotrendriyeNa ruditaM vyantareNa vA'dRTTahAsaM kRtaM rUpe vibhISikAdi vikRtaM rUpaM dRSTaM gandhe kalevarAdigandhaH / athaveSTeSu rAgaM gacchati aniSTeSvindriya viSayeSu veSamiti / evamAdhupaghAtavarjitaM kAlaM gRhItvA kAlanivedanAya gurusamIpaM gacchata idaM bhaNyate / eSA bhadrabAhukRtA gAthA etasyA atideze kRte'pi siddhasenakSamAzramaNaH pUrvArdhabhaNitaM bhatidezaM vyAkhyAnayati / yadi nirgacchanta AvazyakIM na kurvanti pravizanto naiSedhikI (na) kurvanti athavA''zayyamakaraNe Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 AvazyakahAribhadrIyA Asaja na karei / kAlabhUmIu gurusamIvaM paTTaviyassa(paThiyassa) jai aMtareNa sANamajArAI chidaMti, sesapadA puSabhaNiyA, 'eesu sabesu kAlavadho bhavati // 1 // goNAI kAlabhUmIi huja saMsappagA va udvijaa| kavihasia vijayaMmI gajiya ukkAi kAlavaho // 2 // (pra. siddhaa)|| vyAkhyA-paDhamayAe ApucchittA gurU kAlabhUmi gao, jai kAlabhUmie goNaM nisannaM saMsappagAdi vA uhi(hi)yAdi pecchenja to niyattae, jai kAlaM paDilehatassa givhatassa vA niveyaNAe vA gacchaMtassa kavihasiyAdi, tehiM kAlavaho bhavati, kavihasiyaM nAma AgAse vikRtaM mukhaM vAnarasarisaM hAsaM karejA / sesA payA gatArthA iti gAthArthaH // 2 // kAlaggAhI NivAghAteNa gurusamIvamAgatoiriyAvahiyA hatyaMtare'vi maMgala niveyaNA dAre / savvehi vi paThThavie pacchA karaNaM akaraNaM vA / / 1383 // vyAkhyA-jadivi gurussa hatthaMtaramette kAlo gahio tahAvi kAlapaveyaNAe iriyAvahiyA paDikamiyabA, paMcussAsa -AzayyaM na karoti kAlagrahaNabhUmeH prasthitasya gurusamIpaM yadyantarA zvamArjArAdi chindati, zeSANi padAni pUrva bhaNitAni, eteSu sarveSu kAlavadhI bhavati / prathamatayA ApRcchaya guruM kAlabhUmi gataH yadi kAlabhUmau gAM niSaNNaM saMsarpakAdi vA utthitA(prA)di pazyet tarhi nivarteta, yadi kAlaM pratilikhato gRhataH nivedane vA gacchataH kapihasitAdi, taiH kAlavadho bhavati, kapihasitaM nAmAkAze vAnarasarazaM vikRtaM mukhaM hAsaM kuryAt , zeSANi padAni gatArthAni / kAlagrAhI gurusamIpe nivyAghAtenAgataH / yadyapi gurorhastAntaramAne kAlo gRhItastathApi kAlapravedane IryApathikI pratikrAntabyA, paJcocchAsamettakAlaM ussaggaM kareMti, ussArie'vi paMcamaMgalayaM kahuMti, tAhe vaMdaNaM dAuM niveeMti-suddho pAosio kAlotti, tAhe DaMDadharaM mottuM sesA sadhe jugavaM paTTaveMti, kiM kAraNam ?, ucyate, puvuttaM jaM marugadiTThatotti // 1383 // sannihiyANa vaDAro pachaviya pamAdi No dae kAlaM / bAhi Thie paDiyarae visaI tAe'vi dNdddhro||1384 // ___ vyAkhyA-vaDo vaMTago vibhAgo egahu~, Ario AgArio sArio vA egahu~, vaDeNa Ario vaDAro, jahA so vaDAro sannihiyANa marugANa labbhai na parokkhassa tahA desakahAdipamAdissa pacchA kAlaM na deMti, 'dAre ti asya vyAkhyA 'bAhi Thie' pacchaddhaM kNtthN|| 1384 // sabehivi pacchaddhaM asya vyAkhyApaThaviya vaMdie vA tAhe pucchaMti kiM suyaM ? bhaMte ! / tevi ya kaheMti savvaM jaM jeNa suyaM va dihaM vA // 1385 // vyAkhyA-daMDadhareNa paTTavie vaMdie, evaM sabehi vi pahavie vaMdie pucchA bhavai-ajo ! keNa kiM dihaM suyaM vA ? mAtrakAlamutsarga kurvanti, utsArite'pi pazcamaGgalaM kathayanti, tato bandanaM datvA nivedayataH-prAdoSikaH kAlaH zuddha iti, tadA daNDadharaM muktavA zeSAH sarve yugapat svAdhyAyaM prasthApayanti, kiM kAraNaM', ucyate, pUrvamuktaM yasmAt marukadRSTAnta iti / vATo vaNTako vibhAgaH ekArthAH, Arika AgArikaH sArika iti ekArthAH / vATenAriko vATAraH, yathA sa vATAraH sannihitairmarukairlabhyate na parokSeNa, tathA dezAdivikathApramAdavataH pazcAt kAlaM na dadati / dvAramityasya vyAkhyA-bAyasthitaH pazcAdha, kaNThyaM / sarvairapi pazcArdhe / daNDadhareNa prasthApite vandite, evaM sarvairapi prasthApite vandite pRcchA bhavati-Arya ! kenacit kizcida dRSTaM zrutaM vA 7, daMDadharo pucchai aNNo vA, tetri saJcaM(cha)kaheMti,jati sabehivibhaNiyaM-na kiMci suyaM divA, to suddhe kareMti sajjhAyaM / aha egeNavi kiMci vijumAdi phuDaM diI gajiyAdi vA suyaM to asuddhe na kareMtitti gAthArthaH // 1385 // aha saMkiyaMikkassa doNha va saMkiyaMmi kIrai na kIratI tiNhaM / sagaNaMmi saMkie paragaNaM tu gaMtuM na pucchaMti // 1386 // __ vyAkhyA-jadi egeNa saMdiddhaM-diDaM suyaM vA, to kIrai sajjhAo, doNhavi saMdiddhe kIrati, tiNhaM vijumAdi egasaMdehe Na kIrai sajjhAmao, tiNhaM aNNANNasaMdehe kIrai, sagaNami saMkie paravayaNAo'sajjhAo na kIrai / khettavibhAgaNa tesiM ceva asajjhAiyasaMbhavo // 1386 ||'jN etthaM NANattaM tamahaM vocchaM samAseNaM'ti-asyArthaH kAlacaukke jANattagaM tu pAosiyaMmi sabvevi / samayaM paTTavayaMtI sesesu samaM ca visamaM vA // 1387 // . vyAkhyA-eyaM savaM pAosiyakAle bhaNiyaM, iyANiM causu kAlesu kiMci sAmaNNaM kiMci visesiyaM bhaNAmi .daNDadharaH pRcchati bhanyovA, te'pi satyaM kathayanti, yadi sarvairapi bhaNitaM-na kicit dRSTaM zrutaM vA, tadA zuddhe kurvanti svAdhyAya, athaikenApi kiJcidvidhudAdi sphuTa raSTaM garjitAdi vA zrutaM tadA'zuddhe na kurvanti / atha zaGkitaM-yokena saMdigdhaM-raSTaM zrutaM vA, tarhi kriyate svAdhyAyaH, dvayorapi saMdehe kriyate, trayANAM vicudAdike eka (samAna) saMdehe na kriyate svAdhyAyaH, trayANAmanyAnyasaMdehe kriyate, svagaNe zatite paravacanAt asvAdhyAyo na kriyate, kSetravibhAgena teSAmevAsvAdhyAyikasaMbhavaH / yadatra nAnAtvaM tavahaM vakSye samAseneti / etat sarva prAdoSikakAle bhaNitaM, idAnI caturvapi kAleSu kizcit sAmAnya kicit vizeSitaM maNAmi Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 Avazyaka hAribhadrIyA pAosiyaM daMDadharaM ekaM mottuM sesA sabe jugavaM paThaveMti, sesesu tisu addharata verattiya pAbhAie ya samaM vA visamaM vA paTTaveMti // 1387 // kiM cAnyat- iMdiyamAttANaM hati kaNagA u tinni ukkosaM / vAsAsu ya tinni disA uubaDe tAragA tinni // 1388 // vyAkhyA--suDu iMdiyauvaogauvauttehiM sabakAlA paDijAgariyA-ghettavA, kaNagesu kAlasaMkhAkao viseso bhaNNaitiSNi gimhe uvahaNaMtitti, teNa ukkosaM bhaNNai, cireNa uvaghAutti, teNa satta (tiNNi) jahaNNaM sesaM majjhimaM, asya vyAkhyASarir eift kAlaM ti paMca satteva gimhi sisiravAse / ukkA u sarehAgA rehArahito bhave kaNao // 1389 // vyAkhyA - kaNagA gimhe tinni sisire paMca vAsAsu satta uvahaNaMti, ukkA puNegAvi, ayaM cAsiM viseso- kaNago sahareho pagAsarahio ya, ukkA mahaMtarehA pakAsakAriNI ya, ahavA rehArahio viSphuliMgo pabhAkaro ukkA caiva // 1389|| 'vAsAsu tiNNi disA' asya vyAkhyA vAsAsu ya tinni disA havaMti pAbhAiyaMmi kAlaMmi / sesesu tIsu cauro uDuMmi cauro caudisiMpi // 1390 // 1 prAdoSikaM daNDadharamekaM muktvA zeSAH sarve yugapat prasthApayanti, zeSeSu triSu ardharAtrike vairAtrike prAbhAtike ca samaM vA viyuktA vA prasthApayanti / suSThu indriyopayogopayuktaiH sarve kAlAH pratijAgaritandhA-prahItavyAH, kanakaviSaye kAlakRtaH saMkhyAvizeSo bhaNyate-trayo grISme upannantIti tenokRSTaM manyate cireNopaghAta iti, tena sapta jaghanyataH zeSaM madhyamaM / kanakA prISme trayaH zizire paJca varSAsu saptopaghnanti, ulkA punarekApi, ayaM cAnayorvizeSaH -- kanakaH zlakSNarekhaH prakAzarahitazva, usakA mahadekhA prakAzakAriNI ca, athavA rekhArahito visphuliGgaH prabhAkara ulkaiva / varSAsu tisro dizaH vyAkhyA - jattha Thio vAsAkAle tinnivi disA pekkhai tattha Thio pAbhAiyaM kAlaM geNhai, sesesu tisuvi kAlesa vAsAsu (uDubaddhe sarvvasu ) jattha Thio caurovi disAbhAge pecchai tattha Thio'vi geNhai // 1390 // 'uDubaddhe tAragA tini asya vyAkhyA - tisu tina tAragAo uDuMmi pAbhAtie adiTThe'vi / vAsAsu [ya] tAragAo cauro channe niviDo'vi // 1399 // vyAkhyaH--tisu kAlesu pAosie aGkurattie verattie, jati tinni tArAo jahaNNeNa pecchati to giNhaMti, uDuba abhAdisaMthaDe jaivi ekkaMpi tAraM na picchaMti tahAvi pAbhAiyaM kAlaM geNhaMti, vAsAkAle puNa caurovi kAlA abhAisaMthaDe tArAsu adIsaMtAsuvi geNhaMti // 1391 // 'channe niviTTho'nti asya vyAkhyAThANAsaha biMdUsu a ginhaM biDovi pacchimaM kAlaM / paDiyaraha vahiM eko ekko [va] aMtaDio giNhe // 1392 // vyAkhyA -- jadivi vasahissa bAhiM kAlaggAhissa ThAo natthi tAhe aMto chaNNe uddhaDio gehati, aha uddhaDiyassavi aMto ThAo natthi tAhe chaNNe caiva niviTTho giNhai, bAhiDiovi ekko paDiyarai, vAsabiMdusu paDaMtIsu niyamA aMtoThio 1 yatra sthito varSAMrAtrakAle tisro'pi dizaH prekSate tatra sthitaH prAbhAtikaM kAlaM gRhNAti, zeSeSu triSvapi kAleSu varSAsu yatra sthitazcaturo digvibhA gAn prekSate tatra sthito'pi gRhNAti / Rtubaddhe tArakAstisraH / triSu kAleSu prAdoSike ardharAtri ke vairAtrike yadi tisrastArakA jaghanyena prekSeta tadA gRhNIyAt, Rtuvandve eva abhrAdyAcchAdite yadyapi ekAmapi tArikAM na pazyanti tathApi prAbhAtikaM kAlaM gRhNanti, varSAkAle punazcatvAro'pi kAlA bhabhrAyAcchAdite tArAsyadRzyamAnAsvapi gRhNanti / channe niviSTa iti / yadyapi vasaterbahiH kAlagrAhiNaH sthAnaM nAsti tadA'ntabhne Urdhvasthito gRhNAti, ayordhvasthitasyApyantaH sthAnaM nAsti tadA chan eva niviSTo gRhNAti, bahiH sthito'pyekaH praticarati varSAvinduSu patatsa niyamAdantaH sthito fioes, tatthavi uddhao nisaNNo vA, navaraM paDiyaragovi aMto Thio ceva paDiyarai, esa pAbhAie gacchuvaggahA avavAyavihI, sesA kAlA ThANAsati na ghettavA, AiNNato vA jANiyAM // 1392 // kassa kAlassa kaM disamabhimuhaM ThAyamiti bhASyate pAosi aDarate uttaradisi puvva pehae kAlaM / verattiyaMmi bhayaNA putrvadisA pacchime kAle // 1393 // vyAkhyA - pAosie aGkurattie niyamA uttarAbhimuo ThAi, 'verattie bhayaNa'tti icchA uttarAbhimuho puSAbhimuo vA, pAbhAie niyamA pubA muho / / 1393 // iyANi kAlaggahaNaparimANaM bhaNNai 1 kAlacakkaM ukkosaeNa jahanna tiyaM tu SoDavaM / bIyapa eNaM tu dugaM mAyAmayavidhyamukkANaM // 1394 // vyAkhyA - ussagge ukkoseNaM cattAri kAlA gheppaMti, ussagge ceva jahaNaNeNa tigaM bhavati, 'bitiyapae 'tti avatrAo, teNa kAladugaM bhavati, amAyAvinaH kAraNe agRhyamANasyetyarthaH, ahavA ukkoseNaM caukkaM bhavati, jahaNaNeNa hANipade tiMgaM 1 gRhNAti tatrApyUrdhvasthito niSaNNo vA, navaraM pratikharako'pi antaHsthita eva praticarati, eSa prAbhAtike gacchopagrahArthAyApayAdavidhiH, zeSAH kAlAH sthAne'sati na grahItavyAH, AcaraNAto vA jJAtavyaM / kasmin kAle kAM dizamabhimukhaiH sthAtavyamiti / prAdoSike ardharAtrike niyamAduttaronmukhastiSThati, vairAtrike bhajaneti icchA uttarAbhimukhaH pUrvAbhimukho vA, prAbhAtike niyamAt pUrvonmukhaH / idAnIM kAlagrahaNaparimANaM bhavyate- utsarge utkRSTatavatvAraH kAlA gRhyante, utsarge eva jaghanyena trikaM bhavati, dvitIyapadamiti apavAda:, tena kAladvikaM bhavati / athavotkRSTatazcatuSkaM bhavati, jaghanyena hAnipade trikaM Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 AvazyakahAribhadrIyA bhavati, ekkami agahie ityarthaH, vitie hANipade kae dugaM bhavati, dvayoragrahaNata ityarthaH, evamamAyAviNo tinni vA agiNhatassa ekko bhavati, ahavA mAyAvimuktasya kAraNe ekamapi kAlamagRhRto na doSaH, prAyazcittaM na bhavatIti gAthArthaH // 1394 // kahaM puNa kAlacaukkaM ?, ucyatephiDiyaMmi aharatte kAlaM cittuM suvaMti jAgariyA / tAhe gurU guNaMtI cautthi satve gurU suai // 1395 // vyAkhyA-pAdosiyaM kAlaM ghettuM sadhe suttaporisiM kAuM punnaporisIe suttapADhI suvaMti, atthaciMtayA ukkAliyapADhiyo ya jAgaraMti, jAva aDaratto, tato phiDie aTTharatte kAlaM ghettuM jAgariyA suyaMti, tAhe gurU uThettA guNeMti, jAva carimo patto, carimajAme sadhe udvittA verattiyaM ghettuM sajjhAyaM kareMti, tAhe gurU sutaMti / patte pAbhAiyakAle jo pAbhAiyaM kAlaM ghecchihiti so kAlassa paDikkamiDaM pAbhAiyakAlaM geNhai, sesA kAlavelAe pAbhAiyakAlassa paDikkamaMti, tato AvassayaM kareMti, evaM cauro kAlA bhavati / / 1395 // tiNi kahaM ?, ucyate, pAbhAie agahie sesA tinni, ahavAgahiyaMmi aDarate verattiya agahie bhavai tinni / verattiya aDaratte aha uvaogA bhave duSiNa // 1396 // bhavati, ekasminnagRhIte / dvitIyasmin hAnipade kRte dvikaM bhavati, evamamAyA vinastrIn vA'gRhata eko bhavati, athavA, kathaM punaH kAlacatuSkaM / / prAdoSikaM kAlaM gRhItvA sarve sUtrapauruSIM kRtvA pUrNAyAM paurudhyAM sUtrapAThinaH svapanti, arthacintakA utkAlikapAThakAca jAgaranti yAvadardharAtraH, tataH sphiTite'rdharAtre kAlaM gRhItvA jAgaritAH svapanti, tadA gurava utthAya guNayanti yAvaccaramaH prAptaH, carame yAme sarve utthAya vairAtrika gRhItvA svAdhyAya kurvanti, tadA guravaH svapanti, prApte prAbhAtikakAle yaH prAbhAtikaM kAlaM grahIpyati sa kAlaM pratikramya prAbhAtikakAlaM gRhAti, zeSAH kAlavelAyAM prAbhA. tikakAlastha pratikrAmyanti, tata AvazyakaM kurvanti, evaM catvAraH kAlA bhavanti, trayaH kathaM ?, ucyate, prAbhAtike'gRhIte zepAstrayaH, athavApaDijaggiyaMmi paDhame bIyavivajA havaMti tinneva / pAosiya gherattiya ahauvaogA u duNNi bhave // 1397 // __ gAthAdvayasyApi vyAkhyA-verattie agahie sesesu tisu gahiesu tiNNi, aDDarattie vA agahie tiNNi, doNNi kahaM ?, ucyate, pAusiyaavarattiesu gahiesu sesesu agahiesu doNi bhave, ahavA pAusiyaverattie gahie ya donni, ahavApAusiMyapAbhAiesu agahiesudoNNi, etthAva kappaM pAsiMe caMva aNuvahaeNa uvaogao supaDiyaggieNasabakAleNa paDhaMti na doso, ahavA veratiya aGkarattiye'gahie doNi ahavA aGkarattiyapAbhAiyagahiesa doNi ahavA verattiyapAbhAi esu gahie, jadA ekko tadA annnntrNgennhi| kAlacaukkakAraNA ime kAlacaukke gahaNaM ussaggavihI ceva, ahaMvA pAosie gahie uvahae aGkarataM ghettuM sajjhAyaM kareMti, pAbhAio divasaThThAghetabo ceva, evaM kAlacaukkaM dilu, aNuvahae pAosie supaDiyaggie savaM rAI pati, aGkarattieNavirattiyaM paDhaMti, verattieNavi aNuvahaeNa supaDiyaggieNa pAbhAiya asuddhe uddiSThaM divasa. ovi pdti|kaalcukke aggahaNakAraNA ime-pArasiyaM na giNhati asivAdikAraNaona sujjhati vA, aGkarattiyaM nagiNhati vairAtrike'gRhIte zeSeSu triSu gRhIteSu trayaH, ardharAtrike vA'gRhIte ayaH, dvau kathaM ?, ucyate, prAdoSikArdharAtrikayohItayoH zeSayoragRhItayodvI bhavataH, athavA prAdopikavairAtrikayogRhItayodvauM ca athavA prAdoSikaprAbhAtikayoragRhItayo", atrApi kalpe prAdoSikeNAnupahatenaivopayogataH supratijAgaritena sarva kAleSu paThati na doSaH, athavA vairAtrika ardharAtrike'gRhIte dvau athavA ardharAtrikaprAbhAtikayohItayoDauM, athavA vairAtrikamAbhAtikayohItayohrauM, yadaikastadA'nyataraM gRhAti / kAlacatuSkakAraNAnImAni-kAlacatuSkagrahaNaM utsarga vidhireva, athavA prAdoSike gRhIte upahate'rdharAtraM gRhItvA svAdhyAyaM kurvanti, prAbhAtiko divasAthai grahItavya eva, evaM kAlacatuSkaM dRSTaM, anupahate prAdoSike supratijAgarite sarvA rAtriM paThanti, ardharAtrikeNApi vairAtrike paThanti, vairAtrikeNApyanupahatena supratijAgaritena prAbhAtike kAle'zuddha uddiSTaM divasato'pi paThanti / kAla catuTake'grahaNakAraNAnImAni-prAdoSika na gRhanti azivAdikAraNataH na zudhyati vA, ardharAtrikaM na gRhNanti kAraNato Na sujjhati vA pAosieNa vA supaDiyaggieNa paDhaMti na geNhaMti, verattiyaM kAraNao na giNhati na sujjhai vA, pAosiya aTTaratteNa vA paDhaMti, tinni vA. No gehaMti, pAbhAiyaM kAraNao na giNhai na sujjhai vA verattieNeva diva. sao paDhaMti // 1397 // iyANi pAbhAiyakAlaggahaNavihiM patteyaM bhaNAmi pAbhAiyakAlaMmi u saMcikkhe tini chIyarunnANi / paravayaNe kharamAI pAvAsuya evamAdINi // 1398 // vyAkhyA tvasyA bhASyakAraH svayameva kariSyati / tattha pAbhAiyaMmi kAle gahaNavihI paThvaNavihI ya, tastha gahaNavihI imAnavakAlavelasese uvaggahiyaaTThayA paDikkamai / na paDikkamai vego navavArahae dhuvamasajjhAo! ||(bhaa0224)| vyAkhyA-divasao sajjhAyavirahiyANa desAdikahAsaMbhavavajaNahA mehAvItarANa ya palibhaMgavajaNahA, evaM sabesimaNuggahaThThA navakAlaggahaNakAlA pAbhAie aNuNNAyA, ao navakAlaggahaNavelAhiM sesAhiM pAbhAiyakAlaggAhI kAraNato na zudhyati vA, prAdoSikeNa vA supratijAgaritena paThanti na gRhanti, pairAtrika kAraNato na gRhNanti na zudhyati vA, prAdoSikArdharAtrikAbhyAmeva paThanti, zrIn vA na gRhNanti, prAbhAtikaM kAraNato na gRhNAti na zudhyati vA, vairAtri keNaiva divase paThanti / idAnIM prAbhAtikakAlagrahaNavidhi pRthak maNAmi-tatra prAbhAtike kAle grahaNavidhiH prasthApanavidhizca-tatra grahaNavidhirayaM-divase svAdhyAyavirahitAnAM dezAdikathAsaMbhavavarjanAya medhAvinAmitareSAM va vighnavarjanArtha, evaM sarveSAmanuprahArthAya navakAlagrahaNakAlAH prAbhAtike'nujJAtAH, ato navakAlagrahaNavelAsu zeSAsu prAbhAtikakArahI Jain Education Interational Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 AvazyakahAribhadrIyA kAlassa paDikkamati, sesAvi taM velaM paDikkamati vA na vA, ego niyamA na paDikkamai, jai chIyarudidAdIhiM na sujjhai to so ceva verattio supaDiyaggio hohititti / sovi paDikatesu guruNo kAlaM nivedittA aNudie sUrie kAlassa paDikkamati, jai gheppaMto navavAre uvahao kAlo to najai dhuvamasajjhAiyamasthitti na kareMti sajjhAyaM // 224 // navavAragahaNavihI imo-'saMcikkhe tiNNi chItaruNNANi'tti asya vyAkhyA ikkika tinni vAre chIyAihayaMmi giNhae kaalN| coei kharo bArasa aNivisae a kAlavaho // 225 // (bhaa0)|| vyAkhyA-ekkassa giNhao chIyarudAdihae saMcikkhaitti grahaNAdviramatItyarthaH, puNo giNhai, evaM tiNNi vArA, tao paraM aNNo aNNami thaMDile tiNNi vArAu, tassavi uvahae aNNo aNNaMmi thaMDile tiNNi vArA, tiNhaM asaI dopiNa jaNA Nava vArAo pUrei, doNhavi asatIe ekko ceva NavavArAo pUrei, thaMDilesuvi avavAo, tisu dosu vA kAlasya pratikrAmyati, zeSAstu tasyAM velAyAM pratikrAmyanti vA na vA, eko niyamAna pratikAmyati, yadi zutarodanAdibhirna zudhyati tadA sa eva vairAtrikaH suprati jAgarito bhaviSyatIti / so'pi pratikAmya guroH kAlaM nivedyAnudite sUrye kAlAt pratikAmyati, yadi gRhyamANo navavArAnupahataH kAla. starhi jJAyate dhruvamasvAdhyAyikamasti iti na kurvanti svAdhyAyaM / navavAragrahaNavidhirayaM-ekasmin gRti kSutaruditAdibhirhate pratIkSane / punakAti, evaM bIn vArAn , tataH paramanyo'nyasmin sthaNDile trIn vArAn , tasyApyupahate'nyo'nyasmin sthaNDile nIn vArAn , triSvasatsu dvau janau nava vArAn pUrayataH, yogpyasatoreka eva nava vArAn pUrayati, sthaNDileSvapyasatsu apavAdaH, triSu dvayorvA ekami vA giNhatIti ||225||'prvynne kharamAI' asya vyAkhyA'coei kharo pacchaddhaM' codaka Aha-jadirudatimaNiThe kAlavaho tato khareNa raDite vAraha varise uvahaMmau, aNNesuvi aNi?iMdiyavisaesu evaM ceva kAlavaho bhavatu?, AcArya Ahacoaga mANusa'NiDhe kAlavaho sesagANa uphaaro| pAvAsuAi puTiva pannavaNamaNiccha ugghADe ||226(bhaa0)|| vyAkhyA-mANusasare aNiDhe kAlavaho 'sesaga'tti tiriyA tesiM jai aNiTho pahArasado subai to kAlavaMdho, 'pAvAsiya'tti mUlagAthAyAM yo'vayavaH asya vyAkhyA-pAvAsuyAya' pacchaddhaM, jai pAbhAiyakAlaggahaNavelAe pAvAsiyamajjA paiNo guNe saMbharaMtI dive dive roetI, ruvaNavelAe pubayaro kAlo ghettavo, ahavA sAvi paJcuse rovejA tAhe divA gaMtuM paNNavijai, paNNavaNamanicchAe ugghADaNakAussaggo kIrai / / 226 // 'evamAdINi'tti asyAvayavasya vyAkhyA vIsarasaharuaMte avvattagaDibhagaMmi mA giNhe / gose darapaTTavie chIe chIe tigI pehe // 227 (bhaa0)|| vyAkhyA-accAyAseNa ruyaMtaM vIrasaM bhannai, taM uvahaNae, jaM puNa mahurasadaM gholamANaM ca taM na uvahaNati, jAvamajaMpiraM 1 ekasmin vA gRhanti / codayati kharaH pazcArdha, yadi rodatyaniSTe kAlavadho raTite tataH khareNa dvAdaza varSANyupahavyatA,(kAla)anyeSvapi aniSTendriyaviSaye pvapyevameva kAlavadho bhavatu / manuSyasvare'niSTe kAlavadhaH zeSAH-tiryaJcasteSAM yadi aniSTaH prahArazabdaH zrUyate tarhi kAlavadhaH, yadi prAmAtikakAlagrahaNavelAyo proSitapatikA strI patyurguNAn smarantI divase 2roditi, rodanavelAyAH pUrvameva kAlo grahItavyaH, atha ca sA'pi pratyuSasi rucAt tadA divase gatvA prajJApyate, prajJApanAmanicchantyAM udghATanakAyotsargaH kriyate / atyAyAsena rodanaM tat virasaM bhaNyate, tadupahanti, yat punargholamAnaM madhurazandaM ca tannopahanti yAvadajalpAkaM tAmabarta, appeNavi vIsareNa uvahaNai, mahaMtaM ussuMbharovaNeNa uvahaNai, pAbhAiyakAlaggahaNavihI gayA, iyANi pAbhAiyapavaNavihI, 'gose dara pacchaddhaM, 'gositti, uditamAdicce, disAloyaM karetA pati, 'darapaTTavie'tti addhapaTTavie jai chItAdiNA bhaggaM paThThavaNaM aNNo disAloyaM karettA tattheva paTTaveti, evaM tatiyavArAe / disAvaloyakaraNe imaM kAraNaMAinna pisiya mahiyA pehittA tinni tinni ThANAI / navavArahae kAle hatti paDhamAi na paDhaMti // 1399 // vyAkhyA-'AiNNA pisiya'tti AiNNaM-poggalaM te kAgamAdIhiM ANiyaM hojA, mahiyA vA paDiumAraddhA, evamAI egaThANe tato vArA uvahae hatthasayabAhiM aNNaM ThANaM gaMtuM pehaMti-paDileheMti, paThaviMtitti vuttaM bhavati, tatthavi pubuttavihiNA tinni vArA paThThaveMti, evaM bitiyaThANevi asuddhe taovi hatthasayaM annaM ThANaM gaMtuM tinni vArA puvuttavihANeNa tAvadavyaktaM; tadalpenApi visvareNopahansi, mahAn udazrubhararodanenopahanti, prAbhAtikakAlagrahaNavidhirgataH, idAnIM prAbhAtikaprasthApanavidhiHudite Aditye digavalokaM karavA prasthApayanti, ardhaprasthApite yadi kSutAdinA bhagnaM prasthApanaM manyo digavalokaM kRtvA tatraiva prasthApayati, evaM tRtIyavArAyAmapi, digavalokakaraNe idaM punaH kAraNaM / AkIrNa-pudralaM tat kAkAdimirAnItaM bhavet mahikA vA patitumArabdhA, evamAdimirekasthAne upahate zrIna vArAn iskhazatAt bahiramyasmin sthAne gatvA pratilekhayanti prasthApayanti ityuktaM bhavati, tatrApi pUrvoktavidhinA tisro vArAH prasthApayanti, evaM dvitIyasthAne. 'dhyazuddha tato'pi hastazatAtparato'bhyasmin sthAne gatvA zrIn vArAn pUrvoktavidhAnena Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 AvazyakahAribhadrIyA paTTaveMti, jai suddhaM to kareMti sajjhAyaM, navavArahae khutAiNA NiyamA hao, (tato)paDhamAe porisIe na kareMti sajjhAyamiti gAthArthaH // 1399 // paTTaviyaMmi siloge chIe paDileha tinni annattha / soNiya muttapurIse ghANAloaM pariharijA // 1400 // vyAkhyA-jadA paThThavaNAe tinni ajjhayaNA samattA, tadA uvarimego silogo kahiyo, taMmi samatte paTThavaNaM samappai, bitiyapAdo gayattho 'soNiya'tti asya vyAkhyAAloaMmi cilamiNI gaMdhe annattha gaMtu pakaraMti / vAghAiyakAlamI daMDaga maruA navari natthi // 1401 // vyAkhyA-jattha sajjhAyaM kareMtehiM soNiyavaJcigA dIsaMti tattha na kareMti sajjhAyaM, kaDagaM cilimiliM vA aMtare dAtuM kareMti, jattha puNa sajjhAyaM ceva karentANa muttapurIsakalevarAdIyANa gaMdhe aNNami vA asubhagaMdhe Agacchate tastha sajjhAyaM na karati, aNNaMpi baMdhaNasehaNAdiAloyaM pariharejA, eyaM sarva nivAghAe kAle bhaNiya // vAghAimakAlo'pi evaM ceva, navaraM gaMDagamarugadilutA na saMbhavaMti // 1401 // prasthApayanti, yadi zuddhaM tarhi kurvanti svAdhyAya, navavArahate kSutAdinA niyamAt itastataH prathamAyAM pauruSyAM na kurvanti svaadhyaayN| yadi prasthApane zrIgyadhyayanAni samAtAni tadoparyekaH zlokaH kathayitavyaH, tasmin samAte prasthApanaM samApyate, dvitIyapAdo gatArthaH, yatra svAdhyAyaM kurvaniH zoNitavarcikA razyante tatra na kurvanti svAdhyAya, kaTakaM cilimiliM vA'ntaya davA kurvanti, yatra punaH svAdhyAyameva kurvatAM mUtrapurIpAdikalevarAdikAnAM gandho'nyo vA gandho'zubha bhAgacchati tatra svAdhyAyaM na kurvanti, manyamapi bandhanasedhanAcAlokaM pariharet , etat sarva nirvAdhAte kAle bhaNitaM, jyAghAtakAlo'pyevameva, navaraM gaNDagamaruka dRSTAntau na saMbhavataH / eesAmannayare'sajjhAe jo karei sajjhAyaM / so ANAaNavatthaM micchatta virAhaNaM pAve // 1402 // vyAkhyA-nigadasiddhA // 1402 // 'asajjhAiyaM tu duvihaM' ityAdimUladvAragAthAyAM parasamutthamasvAdhyAyikadvAra saprapaJcaM gataM, idAnImAtmasamutthAsvAdhyAyikadvArAvayavArthapratipAdanAyAhaAyasamutthamasajjhAiyaM tu egavidha hoi duvihaM vA / egavihaM samaNANaM duvihaM puNa hoi samaNINaM // 1403 // vyAkhyA-pUrvArddha kaNThyaM, pazcArddhavyAkhyA tviyaM-egavihaM samaNANaM tacca vraNe bhavati, samaNINaM duvihaM-vraNe RtusaMbhave ceti gAthArthaH // 1403 // evaM vraNe vidhAnaMdhoyaMmi u nippagale baMdhA tinneva huMti ukkosaM / parigalamANe jayaNA duvihaMmi ya hoi kAyavvA // 1404 // vyAkhyA-paDhama ciya vaNo hatthasaya bAhiM dhovittu nippagalo kao, tato parigalaMte tiNNi baMdhA jAva ukkoseNaM gAlaMto vAei, tattha jayaNA vakkhamANalakkhaNA, "duviha'miti duvihaM vaNasaMbhavaM uuyaM ca / duvihe'vi evaM paTTagajayaNA kAyavA // 1404 // samaNo u vaNivva bhagaMdarivva baMdhaM karittu vAei / tahavi galaMte chAraM dAuM do tinni baMdhA u // 1405 // ekavidha zramaNAnAM tacca vraNe bhavati, zramaNInAM dvividhaM / evaM vraNe vidhAna-prathamameva vraNo hastazatAt bahiH prakSAlya niSpragalaH kRtaH, tataH pri| lati trayo bandhAH yAvadutkrapTena galanAnvito vAcayati, tatra yatanA vakSyamANalakSaNA, dvividhaM vraNasaMbhavamArttavaM ca. dvividhe'pyevaM paTakayatanA kartavyA, vyAkhyA-vaNe dhovaMmi nippagale hatthasaya bAhirao paTTagaM dAuM vAei, parigalamANeNa bhinne taMmi paTTage tassa uvari chAraM dAuM puNo paTTagaM dei vAei ya, evaM taiyapi paTTagaM baMdheja vAyaNaM dejA, taoparaM galamANe hatthasaya bAhiraM gaMtavaNapaTTage ya dhoviya punaranenaiva krameNa vAei / ahavA aNNattha paDhaMti / / 1405 // emeva ya samaNINaM varNami iarami satta baMdhA u / tahaviya aThAyamANe dhoeuM ahava annastha // 1406 // vyAkhyA-iyaraM tu-ututaM, tatthavi evaM ceva navaraM satta baMdhA ukkoseNaM kAyaSA, tahavi ahAryate hatthasaya bAhirao dhoveuM puNo vAeti / ahavA aNNattha par3hati // 1406 // eesAmannayare'sajjhAe appaNo u sajjhAyaM / jo kuNai ajayaNAe so pASA ANamAINi // 1407 // vyAkhyA-nigadasiddhA // 1407 // na kevalamAjJAbhaGgAdayo doSA bhavanti, ime yasuanANaMmi abhasI loaviruddhaM pamattachalaNA ya / vinAsAhaNavaigunnadhammayA eva mA kunnsu||1408|| vyAkhyA-suyaNANe aNupayArao abhattI bhavati, ahavA suyaNANabhattirAeNa asajjhAie sajjhAyaM mA kuNasu, 1vaNe dhaute niSpagale hastazatAt bahiH paTTakaM dattvA vAcayati, parigalatA mile tasmin paTTake tasyopari bhasma dAvA punaH paTTakaM dadAti vAcayati rca, evaM tRtIyamapi paTTakaM banIyAt vAcana ca dadyAt, tataH paraM galati hatazatAt bahirgaramA varNa paTTakA dhAvitvA vAcayati, athavA'nyatra paThanti / itaravArttava, tatrApyetadeSa mavaraM sapta bandhAH utkRSTena kartavyAH, tathApyatiSThati hastazatAhi bisvA punarvAcayati, athavA'nyatra paThanti, ime c| zrutajJAne'nupacArato'bhaktirbhavati, athavA zrutajJAnamacirAgaNAsvAdhyAyike svAdhyAyaM mA kArkI, Jain Education Interational Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 AvazyakahAribhadrIyA uvaeso esa, jaMpi loyadhammaviruddhaM ca taM na kAyavaM, avihIe pamatto labbhai, taM devayA chalejA, jahA vijAsAhaNavaiguNNayAe vijA na sijjhai tahA ihaMpi kammakkhao na hoi / vaiguNyaM-vaidhayeM viparItabhAva ityarthaH / dhammayAte suyadhammassa esa dhammo jaM asajjhAie sajjhAiyavajjaNaM, karaMto ya suyaNANAyAraM virAhei, tamhA mA kuNasu / / 1408 // codaka Aha-jai daMtamaMsasoNiyAe asajjhAo naNu deho eyamao eva, kahaM teNa sajjhAyaM kuNaha 1, AcArya Aha kAmaM dehAvayavA daMtAI avajuA tahavi vjaa| aNavajuA na vajA loe taha uttare theva // 1409 // vyAkhyA-kAmaM codakAbhiprAyaaNumayatthe saccaM tammao deho, tahavi je sarIrAo avajjuttatti-pRthagbhUtAH te vajaNijjA / je puNa aNavajuttA-tatthatthA te no vajaNijjA, ityupdrshne| evaM loke dRSTaM lokottare'pyevamevetyarthaH // 1409 // kiM cAnyatabhitaramalalittovi kuNaha devANa acaNaM loe| bAhiramalalitto puNa na kuNaha avaNei ya taoNaM // 1410 // 1 upadeza eSaH, yadapi lokadharmaviruddhaM ca tanna karttavyaM, avidhau pramatto jAyate, taM devatA chalayet , yathA vidyAsAdhanavaiguNyatayA vidyA na sidhyati tathehApi karmakSayo na bhavati / dharmatayA-zrutadharmasyaiSa dharmoM yadasvAdhyAyike svAdhyAyasya varjanaM, kurvazca zrutajJAnAcAraM virAdhayati, tasmAt mA kArSIH / yadi vantamAMsazoNitAdiSvasvAdhyAyikaM nanu deha etanmaya eSa, kathaM tena svAdhyAyaM kuruta ?, codakAbhiprAyAnumatArthe, satyaM sanmayo dehaH, tathApi ye zarIrAta pRthagbhUtAste / varjanIyAH, ye punaH tatrasthAste na varjanIyAH / ___ vyAkhyA-abhyaMtarA mUtrapurISAdayaH, 'tehiM ceva bAhire uvalitto na kuNai, aNuvalitto puNa anbhitaragatesuvi tesu aha accaNaM karei // 1410 // kiM cAnyatAuhiyA'varAhaM saMnihiyA na khamae jahA paDimA / iha paraloe daMDo pamattachalaNA iha siA u // 1411 // - vyAkhyA-jA paDimA 'sannihiya'tti devayAhiTiyA sA jai koi aNADhieNa 'AuTTiya'tti jANaMto bAhiramalalitto taM paDimaM chivai acaNaM va se kuNai to Na khamae-khittAdi karei rogaM vA jaNei mArai vA, 'iya'tti evaM jo asajjhAie sajjhAyaM karei tassa NANAyAravirAhaNAe kammabaMdho, eso se paraloe u daMDo, ihaloe pamattaM devayA chalejA, syAt ANAi virAhaNA dhuvA ceva // 1411 // koI imehiM appasatthakAraNehiM asaljhAie sajjhAyaM karejArAgeNa va doseNa va'sajjhAe jo karei sajjhAyaM AsAyaNA va kA se?.ko vA bhaNio annaayaaro?|| 1412 // vyAkhyA-rAgeNa vA doseNa vA karejA, ahavA darisaNamohamohio bhaNejA-kA amuttassa NANassa AsAyaNA ? ko vA tassa aNAyAro, nAstItyarthaH // 1412 // tesimA vibhAsA saireva bahirupalito na karoti, anupalipsaH punarabhyantaragateSvapi teSvathArcanAM karoti, yA pratimA devatAdhiSThitA sA yadi ko'pi anAdareNa jAnAno bAhyamalaliptasto pratimA spRzati arcanaM vA tasyAH karoti tarhi na kSamate-kSiptacittAdiM karoti roga vA janayati mArayati vA, evaM yo'svAdhyAyike svAdhyAyaM karoti tasya jJAnAcAravirAdhanayA karmabandhaH, evaM tasya pAralaukikastu daNDaH, ihaloke pramattaM devatA chalayet , AjJAdivirAdhanA dhruvaiva / kazcidemiraprazastakAraNairasvAdhyAyike svAdhyAyaM kuryAt / rAgeNa vA dveSeNa vA kuryAt, athavA darzanamohamohito bhaNet-amUrtasya jJAnasya kA''zAtanA ? ko vA tasthAnAcAraH !, teSAmiyaM vibhASA gaNisadamAimahio rAge dosaMmi na sahae saI / savvamasajjhAyamayaM emAI huMti mohAo // 1413 // vyAkhyA-'mahito'tti hRSTastuSTo nandito vA pareNa gaNivAyago vAharijaMto vA bhavati, tadabhilASI asajjhAievi sajjhAyaM karei, evaM rAge, dose kiM vA gaNI vAharijati vAyago vA, ahaMpi ahijjAmi jeNa eyassa paDisavattIbhUo bhavAmi, jamhA jIvasarIrAvayavo asajjhAiyaM tamhA asajjhAiyamayaM-na zraddadhAtItyarthaH // 1413 // ime ya dosAummAyaM ca labhejA rogAyaMka va pAuNe dIhaM / titthayarabhAsiyAo bhassai so saMjamAo vA // 1414 // vyAkhyA-khettAdigo ummAo cirakAlio rogo, AsughAtI AyaMko, eteNa vA pAvejA, dhammAo bhaMsejjA-micchadiTThI vA bhavati, carittAo vA parivaDai // 1414 // ihaloe phalameyaM paraloeN phalaM na diti vijaao| AsAyaNA suyassa u kuvvai dIhaM ca saMsAraM // 1415 // ___ vyAkhyA-suyaNANAyAravivarIyakArI jo so NANAvaraNijaM karma baMdhati, tadudayA ya vijAo kaovayArAovi phalaM na deMti, na sidhyanti ityarthaH / vihIe akaraNaM paribhavo, evaM suyAsAyaNA, avihIe vaEto niyamA aTTha pareNa gaNI vAcako vyAhriyamANo vA bhvti| asvAdhyAyike'pi svAdhyAyaM karoti, evaM rAge, dveSe kiM vA gaNI vyATriyate vAcako vA, ahamapyadhyecye yenetasya pratisapatnIbhUto bhavAmi, yasmAt jIvazarIrAvayavo'svAdhyAyikaM tasmAdasvAdhyAyikamayaM / ime ca doSA:-kSiptacittAdika unmAdaH cirakAliko roga AzughAtI AtaGkaH, etena vA prApnuyAt , dharmAt bhrazyet-mithyASTiA bhavet , cAritrAdvA paripatet / zrutajJAnAcAraviparItakArI yaH sa jJAnAvaraNIyaM karma banAti, tadudayAca vidyAH kRtopacArA api phalaM na dadati, vidherakaraNaM paribhavaH evaM zrutAzAtanA, avidhau vartamAno niyamAt aSTa Jain Education Interational Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 AvazyakahAribhadrIyA pagaDIo baMdhati hassaThitiyAo ya dIhaThitiyAo karei maMdANubhAvA ya tivANubhAvAo karei, appAmAo bahupadesAo karei / evaMkArI ya niyamA dIhakAlaM saMsAraM nivattei / ahavA nANAyAravirAhaNAe dasaNavirAhaNA, NANadasaNavirAhaNAhiM niyamA caraNavirAhaNA, evaM tiNDa virAhaNAe amokkhe, amokkhe niyamA saMsAro, tamhA asajjhAie Na sajjhAidhamiti gAthArthaH // 1415 // asajjhAiyanijuttI kahiyA bhe dhIrapurisapannattA / saMjamatavaDagANaM niggaMthANaM maharisINaM // 1416 // asajjhAiyanijutiM jujaMtA caraNakaraNamAuttA / sAhna khaveMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 1417 // asajjhAiyanijuttI smttaa|| vyAkhyA-gAthAdvayaM nigadasiddhaM // 1416-1417 // akhAdhyAyikaniyuktiH smaaptaa|| tathA sajjhAe na sajjhAiyaM tassa micchAmidukkaDaM' tathA svAdhyAyike-asvAdhyAyikaviparyayalakSaNe na svAdhyAyitaM / itthamAzAtanayA yo'ticAraH kRtastasya mithyAduSkRta eyaM suttanibaddhaM attheNa'NNapi hoti viNNeyaM / taM puNa abvAmohatthamohao saMpavakkhAmi // 1 // tettIsAe uvari cottIsaM buddhavayaNaatisesA / paNatIsa vayaNaatisaya chattIsaM uttarajjhayaNA // 2 // evaM jaha samavAe jA sayabhisarikkha prakRtInAti isvasthitikAzca dIrghasthitikAH karoti mandAnubhAvAzca tIbrAnubhAvAH karoti alpapradezAgrA bahupradezAmrAH karoti, evaMkArI - niyamAta dIrghakAlikaM saMsAra nirvayati, athavA jJAnAcAravirAdhamAyAM darzanavirAdhanA jJAnadarzanavirAdhanayorniyamAcaraNa virAdhanA, evaM zrayANAM cirAdhanayA'mokSaH, amokSe niyamAt saMsAraH, tasmAdasvAdhyAyike na svadhyeyamiti hoi satatAraM / tathA coktaM-sayabhisayA nakkhatte saegatAre taheva paNNatte // iya saMkhaasaMkhehiM tahaya aNaMtehiM tthaannehiN||3||sNjmmsNjmss ya paDisiddhAdikaraNAiyArassa / hoti paDikkamaNaM tU tettIsehiM tu tAI puNa // 4 // avarAhapade suttaM aMtaggaya hoti Niyama sbevi| samvo vaiyAragaNo dugasaMjogAdi jo esa // 5 // egavihassAsaMjamassa'hava dIhapajjavasamUho / eva'tiyAravisohi kAuM kuNatI NamokAraM // 6 // Namo cauvIsAe ityAdi, athavA prAkanAzubhasevanAyAH pratikrAntaH apunaHkAraNAya pratikrAman namaskArapUrvaka pratikramannAhanamo cauvIsAe titthagarANaM usamAdimahAvIrapajavasANANaM ( sUtram ) namazcaturviMzatitIrthakarebhya RSabhAdimahAvIraparyavasAnebhyaH, prAkRte SaSThI caturthyartha eva bhavati, tathA cokta"bahuvayaNeNa duvayaNaM chaThivibhattIeN bhannai cautthI / jaha hatthA taha pAyA namo'tthu devAhidevANaM // 1 // " itthaM namaskRtsasya prastutasya vyAvarNanAyAha iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNusaraM kevaliyaM paDipuNNaM neAuyaM saMsuddhaM sallagattaNaM siddhimaggaM mutsimaggaM nijANamaggaM nivvANamaggaM avitahamavisaMdhiM savvadukkhappahINamaggaM, itthaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti mucaMti parinivvAyaMti savvadukkhANamaMtaM kareMti ( sUtraM ) bahuvacanena dvivacanaM SaSThIvibhaktyA bhaNyate caturthI / yathA hastau tathA pAdau namo'stu devAdhidevebhyaH // 1 // 'idameveti sAmAyikAdi pratyAkhyAnaparyantaM dvAdazAGga vA gaNipiTakaM, nigraMndhAH-bAhyAbhyantaragranthanirgatAH sAdhavaH nirgranthAnAmidaM nairgranthyaM 'prAvacana miti prakarSaNAbhividhinocyante jIvAdayo yasmin tatprAvacanam , idameva nairgranthyaM prAvacanaM kimata Aha-satAM hitaM satyaM, santo-munayo guNAH padArthA vA sadbhUtaM vA satyamiti, nayadarzanamapi svaviSaye satyaM bhavatyata Aha-'aNuttaraM ti nAsyottaraM vidyata ityanuttaraM, yathAvasthitasamastavastupratipAdakatvAt uttamamityarthaH, yadi nAmedamItthambhUtamanyadapyevambhUtaM bhaviSyatItyata Aha-kevaliyaM' kevalamadvitIyaM nAparamitthaMbhUtamityarthaH yadi nAmedamitthabhUtaM. tathApyanyasyApyasaMbhavAdapavargaprApakairguNaiH pratipUrNa na bhaviSyatItyata Aha-'paDipunnaM ti pratipUrNamapavargaprApakairguNaitamityarthaH, bhRtamapi kadAcidAtmabharitayA na tannayanazIlaM bhavi. vyatItyata Aha-'neyAuyati nayanazIlaM naiyAyika, mokSagamakamityarthaH, naiyAyikamapyasaMzuddhaM-sakIrNaM nAkSepeNa naiyAyikaM bhaviSyati ityata Aha-'saMsuddhaM'ti sAmastyena zuddhaM saMzuddhaM, ekAntAkalaGkamityarthaH, evaMbhUtamapi kathazcittathAsvAbhAvyAnnAlaMbhavati bandhananikRntanAya (idamapi tathA ) bhaviSyatItyata Aha-'sallagattaNaM'ti kRntatIti karttanaM zalyAni-mAyAdIni teSAM karttanaM, bhavanibandhanamAyAdizalyacchedakamityarthaH, paramataniSedhArtha tvAha'siddhimaggaM muttimaggaM' sedhanaM siddhiH-hitArthaprAptiH siddhArgaH siddhimArgaH, mocanaM muktiH-ahitArthakarmavicyutistasyA mArgo muktimArga iti, muktimArga-kevalajJAnAdihitArthaprAptidvAreNAhitakarmavicyutidvAreNa ca mokSasAdhakamiti bhAvanA, anena ca kevalajJAnAdivikalAH sakarmakAzca mukkA iti durnayanirAsamAha, vipralipattinirA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 AvazyakahAribhadrIyA sArthamAha-nijANamaggaM nivANamaggaM gAnti taditi yAnaM 'kRtyalyuTo bahulaM' (pA03-3-113 ) iti vacanAt karmaNi lyuTa, nirupama yAnaM niryAnaM, ISatprArabhArAkhyaM mokSapadamityarthaH, tasya mArgo niryANamArga iti, niryANamArgaH-viziSTanivaNiprAptikAraNamityarthaH, anenAniyatasiddhikSetrapratipAdanaparadurnayanirAsamAha, nitinirvANaM-sakalakarmakSayajamAtyantikaM sukhamityarthaH, nirvANasya mArgoM nirvANamArga iti, nirvANamArgaH paramanirvRtikAraNamiti hRdayaM, anena ca niHsukhaduHkhA muktAtmAna iti pratipAdanaparadurnayanirAsamAha, nigamayannAha-idaM ca "avitahamavisaMdhiM sabadukkhappahINamaggaM" avitartha-satyaM avisandhi-avyavacchinnaM, sarvadA avaravidehAdiSu bhAvAt, sarvaduHkhaprahINamArga-sarvaduHkhamahINo-mokSastatkAraNamityarthaH, sAmprataM parArthakaraNadvAreNAsya cintAmaNitvamupadarzayannAha-"etthaThi (itthaMhi) yA jIvA 'simaMti'tti 'atra' nairgranthe pravacane sthitA jIvAH sidhyantItyaNimAdisaMyamaphalaM prAmuvanti bujhaMtIti budhyante kevalino bhavanti 'mucaMti'tti mucyante bhavopagrAhikarmaNA 'parinivvAyaMti'tti pari-samantAt nirvAnti, kimuktaM bhavati ?-'sabadukkhANamaMtaM karititti sarvaduHkhAnAM zArIramAnasabhedAnAM anta-vinAzaM kurvanti-nivartayanti / itthamabhidhAyAdhunA'tra cintAmaNikalpe karmamalaprakSAlanasalilaughaM zraddhAnamAviSkurvannAha taM dhamma saddahAmi pattiyAmi roemi phAsemi aNupAlemi, taM dhamma saddahato pattiaMto royaMto phAsaMto aNupAlato tassa dhammassa anbhuDhiomi ArAhaNAe viraomi virAhaNAe asaMjamaM pariANAmi saMjamaM uvasaMpajjAmi abaMbhaM pariANAmi baMbhaM uvasaMpanjAmi akappaM pariyANAmi kappaM upajAmi aNNANaM pariANAmi nANaM upasaMpajAmi akiriyaM pariyANAmi kiriyaM uvasaMpanjAmi micchattaM pariyANAbhi sammattaM uvasaMpajjAmi abohiM pariyANAmi bohiM uvasaMpajjAmi amaggaM pariyANAmi maggaM uvasaMpanjAmi (sUtra) __ ya eSa nairgranthyaprAvacanalakSaNo dharma uktaH taM dharma zraddadhmahe (dhe) sAmAnyenaivamayamiti 'pattiyAmitti pratipadhAmahe (ye) prItikaraNadvAreNa 'roemitti rocayAmi, abhilASAtirekeNAsevanAbhimukhatayA, tathA prItI rucizca bhinne eva, yataH kvaciddadhyAdau prItisamAve'pi na sarvadA ruciH, 'phAsemi'tti spRzAmi AsevanAdvAreNeti 'aNupAlemi' anupAlayAmi paunaHpunyakaraNena 'taM dhamma sahahaMto' ityAdi, taM dharma zraddadhAnaH pratipadyamAnaH rocayana spRzan anupAlayan 'tassa dhammassa anbhuDiomi ArAdhanAe'tti tasya dharmasya prAguktasya abhyutthito'smi ArAdhanA. yAm-ArAdhanaviSaye 'viratomi virAdhanAeM'tti virato'smi-nivRtto'smi virAdhanAyAM-virAdhanAviSaye, etadeva bhedenAha-'asaMjamaM pariyANAmi, saMjama uvasaMpajjAmi' asaMyama-prANAtipAtAdirUpaM pratijAnAmIti jJaparijJayA vijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAmItyarthaH, tathA saMyama-prAguktasvarUpaM upasaMpadyAmahe(ye),pratipadyAma(he)ityarthaH, tathA 'ababhaM pariyA NAmi baMbhaM upasaMpajAmi' abrahma-bastyaniyamalakSaNaM viparItaM brahma, zeSaM pUrvavat , pradhAnAsaMyamAGgatvAccAbrahmaNo nidAnaparihArArthamanantaramidamAha, asaMyamAGgatvAdevAha-'akappaM pariyANAmi kappaM uvasaMpajAmi' akalpo'kRtyamAkhyAyate kalpastu kRtyaM iti, idAnI dvitIyaM bandhakAraNamAnityAha, yata uktaM [ca-"assaMjamo ya eko aNNANaM aviraI ya duviha" ityAdi / 'aNNANa pariyANAmi nANaM uvasaMpajjAmi' ajJAnaM samyagrajJAnAdanyat jJAna ajJAnabhedapariharaNAryavAha-'akiriyaM pariyANAmi kiriyaM uvasaMpajAmi' akriyA-nAstivAdaH kriyaa-smygvaadH| tRtIyaM bandhakAraNamAzrityAha-'micchattaM pariyANAmisammattaM uvasaMpajjAmi' mithyAtvaM-pUrvoktaM samyaktvamapi,etadaGgatvAdevAha'abohi pariyANAmi bohiM uvasaMpajjAmi' abodhiH-mithyAtvakArya bodhistu samyaktvasyeti, idAnIM sAmAnyenAha-'amaggaM pariyANAmi maggaM uvasaMpajAmi' amArgo-mithyAtvAdiHmArgastu samyagdarzanAdiriti / idAnIM chadmasthatvAdazeSazuddhyarthamAha jaMsaMbharAmijaMcana saMbharAmijaM paDikamAmijaM ca na paDikamAmitassa savvassa devasiyassa aiyArassa paDikamAmi samaNo'haM saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakammoaniyANo didvisaMpaNNo mAyAmosavivajio (sUtra) yat kizcit smarAmi yacca chadmasthAnAbhogAnneti, tathA 'jaM paDikamAmi jaM ca na paDikamAmi' yat pratikramAmi AbhogAdividitaM yacca na pratikramAmi sUkSmamaviditaM, anena prakAreNa yaH kazcidaticAraH kRtaH 'tassa sabassa devasi. yassa atiyArassa paDikamApitti kaNThyaM, itthaM pratikramya punarakuzalapravRttiparihArAyAtmAnamAlocayannAha-samaNo'haM saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakammo aNiyANo diThisaMpanno mAyAmosavivajio'tti zramaNo'haM tatrApi na carakAdiH, kiM tarhi !, saMyataH sAmastyena yataH idAnI, virato-nivRttaH atItasyaiSyasya ca nindAsaMvaraNadvAreNabhata evAha-pratihatapratyAkhyAtapApakarmA, pratihatam-idAnImakaraNasayA pratyAkhyAsamatItaM nindavA eSyamakaraNatayeti, pradhAno'yaM doSa itikRtyA tatazunyatAmAtmano bhedena pratipAdayannAha-'anidAno' nidAnarahitaH, sakalaguNamUlabhUtaguNayuktatAM darzayamAha-'dRSTisaMpannaH samyagdarzanayukta ityarthaH / vakSyamANadravyavandanaparihArAyAha-mAyAmRSAvivarjakaH (vivarjitaH)mAyAgabho vAdaparihArItyuktaM bhavati / eSabhUtaH san kiM Jain Education Interational Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |mai0 182 bhAvazyakahArinadrIyA aTThAijbesu dIvasamuddesu manarasasu kammabhUmIsu jAvaMti kei sAhU rayaharaNagucchapaDiggahadhArA paMcamahavyayadhArA / aDDArasahassasIlaMgadhArA akkhayAyAracarittA te savve sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi / (mUtraM) addhatRtIyeSu dvIpasamudreSu-jambUdvIpadhAtakIkhaNDapuSkarAddheSu paJcadazasu karmabhUmiSu-paJcabharatapaJcarAvatapazcavidehAbhidhAnAsu yAvantaH kecana sAdhavaH rajoharaNagucchapratigrahadhAriNaH, nihavAdivyavacchadAyAha-paJcamahAvratadhAriNaH, paJca mahAvratAni-pratItAni, atastadekAGgavikalapratyekabuddhasaGgrahAyAha-aSTAdazazIlAGgasahasradhAriNaH, tathAhi-kecid bhagavanto rajoharaNAdidhAriNo na bhavantyapi, tAni cASTAdazazIlAGgasahasrANi dayante, tatreyaM karaNagAthA-soe karaNe sannA iMdiya bhomAi samaNadhamme ya / sIlaMgasahassANaM avArasagassa nipphattI // 1 // sthApanA tviyaM iyaM bhAvanA-maNeNa Na karei AhAra ma. va. kA. saNNAvippajaDho sotiMdiyasaMvuDo khaMtisaMpanno Naka0NakANa a0 A. puDhavIkAyasaMrakkhao 1, maNeNa Na karei A so0 ca0 ghA0 ra0 phA hArasaNNAviSpajaDho sotidiyasaMvuDo khaMti pu0 . A. vA0va00 teca paM0 / a0 / saMpanno AukkAyasaMrakkhao 2 evaM teu 3 vAra kha0mA0 A0 |mu0 ta0 saM0 sa0 so0 A0 baM0 4 vaNassati 5 bi06 ti07 pa0 8500 je no kariti maNasA nijiyaAhArasannasoidi puDhavIkAyAraMbhe khaMtijuA te muNi vande // 1 // ajIvesu dasa bhedA, ete khaMtipayaM amuyaMteNa laddhA / evaM maddavAdisu ekke ke dasa 2 labbhati, evaM sataM, ete sotiMdiyamamurya teNa laddhA, evaM cakkhidiyAdiyesuvi ekkeke saya 2 jAtA satA 500, etevi AhArasaNNA'pariccAyageNa laddhA, bhayAdi. saNNAdisuvi patteyaM 2 paMca sayA, jAtA do sahassA, ete na kareMtitti eteNa laddhA na kAravedieteNavi do karate NANujANati eteNavi do sahassA 2000,jAtA 6 sahassA, ete maNeNa laddhA 6000,vAyAevi 6000,kAeNavi chatti 6000, jAtA aTThArasatti 18000 / 'akSatAcAracAritriNaH' akSatAcAra eva cAritraM, tAn 'sarvAn' gacchagatanirgatabhedAna 'zirasA' uttamAGgena manasA-antaHkaraNena mastakena vandata(vande) iti vAcA, itthamabhivandya sAdhUna punaroghataH sakalasattvakSAmaNamaitrIpradarzanAyAha khAmemi savva jIve, sabve jIvA khamaMtu me / mettI me savvabhUesu, veraM majhaM na keNai // 1 // evamahaM Aloiya nindiya garahiya duguMchiyaM sammaM / tiviheNa paDikaMto vaMdAmi jiNe cauvIsaM // 2 // (sUtraM) nigadasiddhA eveyaM, sabe jIvA khamaMtu metti, mA teSAmapyakSAntipratyayaH karmavandho bhavatviti karuNayedamAha / samAptau svarUpapradarzanapuraHsaraM maGgalagAhA-evetyAdi nigadasiddhA, evaM daivasikaM pratikramaNamukta, rAtrikamapyevambhUtameva, navaraM yatraiva devasikAticAro'bhihitastatra rAtrikAticAro vktvyH| Aha-yadyevaM 'icchAmi paDikkamiDa goyaracariyAe' ityAdi sUtramanarthakaM, rAtrAvasya asaMbhavAditi, ucyate, svapnAdau saMbhavAdityadopaH / ityukto'nugamaH, nayAH prAgvat / / ityAcAryazrImaddharibhadrasUrizakavihitAyAM AvazyakavRttau ziSyahitAyAM pratikramaNAdhyayanaM samAptaM // atha kAyotsargAdhyayana vyAkhyAtaM pratikramaNAdhyayanamadhunA kAyotsagodhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane vandanAdyakaraNAdinA skhalitasya nindA pratipAditA, iha tu skhalitavizeSato'parAdhavaNavizeSasaMbhavAdetAvatA'zuddhasya sataH prAyazcittabhepajenAparAdhavraNacikitsA pratipAdyate, yadvA pratikramaNAdhyayane mithyAtvAdipratikramaNadvAreNa karmanidAnapratiSedhA pratipAditaH, yathoktaM-'micchattapaDikkamaNa' mityAdi, iha tu kAyotsargakaraNataH prAgupAttakarmakSayaH pratipAdyate, vakSyate ca-"jaha karagao nikatai dArUM jaMto puNo'vi vccNto| iya kiMtaMti suvihiyA kAussaggeNa kammAI // 1 // kAussagge jaha saTTiyassa bhajati aNgmNgaaii| iya bhiMdaMti suvihiyA avihaM kammasaMghAyaM // 2 // " ityAdi, athavA sAmAyike cAritramupavarNitaM, caturvizatistave tvahatAM guNastutiH, sA ca jJAnadarzanarUpA, evamidaM tritayamuktaM, asya na vitathAsevanamaihikAmuSmikApAyaparijihIrSuNA guronivedanIyaM, tacca vandanapUrvakamityataratannirUpitaM, nivedya ca bhUyaH zubheveva sthAneSu pratIpaM kamaNamAsevanIyamityanantarAdhyayane tannirUpitaM, iha tu tathApyazuddhasyAparAdhavraNacikitsA prAyazcittabhepajAt pratipAdyate, tatra prAyazcittabhaipajameva tAvadvicitraM pratipAdayannAha| AloyaNa paDikamaNe mIsa vivege tahA viussgge| tava cheya mUla aNavaTTayA ya pAraMcie ceva / / 1418 // // ' 'AloyaNaM'ti AlocanA prayojanato hastazatA vahirgamanAgamanAdau gurovikaTanA, 'paDikamaNeti pratIpaM kramaNaM > 1 yathA Rkaco nikRntati dAru yAna punarapi vajan / evaM kRntanti suvihitAH kAyotsargeNa karmANi // 1 // kAyotsarge yathA muriSatasya bhadhyante aGgopAGgAni / evaM bhindanti suvihitA aSTavidhaM karmasaMghAtam // 2 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 AvazyakahAribhadrIyA pratikramaNaM, sahasA'samitAdau midhyAduSkRtakaraNamityarthaH, 'mIma'tti mizraM zabdAdiSu rAgAdikaraNe, vikaTanA mithyAduSkRta cetyarthaH, 'vivegetti vivekaH aneSaNIyasya bhakkAdeH kathaJcit gRhItasya parityAga ityarthaH, tathA 'viussagge'tti tathA vyutsargaH kusvapnAdau kAyotsarga iti bhAvanA, 'tave'tti karma tApayatIti tapaH-pRthivyAdisaMghaTanAdI nirviga(kR)tikAdi, 'chedetti tapasA durdamasya zramaNaparyAyacchedanamiti hRdayaM, 'mUla'tti prANAtipAnAdau punarvatAropaNamityarthaH, 'aNavaThyA yatti hastatAlAdipradAnadoSAt duSTatarapariNAmatvAd yateSu nAvasthApyate ityanavasthApyaH tadbhAvo'navasthApyatA, 'pAraMthie ceva'tti puruSavizeSasya svaliDarAjapatyAdyAsevanAyAM pAraJcikaM bhavati, pAraM-prAyazcittAntamazcati-gacchatIti pArazcika, na tata Urddha prAyazcittamastIti gAthArthaH // 1418 // evaM prAyazcittabhaiSajamunaM, sAmprataM vraNaH pratipAdyate, sa ca dvibhedaH-dravyavraNo bhAvavraNazca, dravyavraNaH zarIrakSatalakSaNaH, asAvapi dvividha eva, tathA cAhaduviho kAyaMmi ghaNo tadubhavAgaMtuo a NAyayo / AgaMtuyassa kArai saddharaNaM na iyarassa // 1419 // / asoNio kevalaM tara lggo| avaujjhatti mallo sallona malijjai vaNo u||1420|| lagguddhiyaMmi bIe malijjai paraM adUrage salle / uddharaNamalaNapUraNa dUrayaragae taiyagaMmi // 1421 // mA veaNA u to uddharitu gAlaMti soNiya cautthe / rujjhai lahuMti cihA vArijai paMcame vaNiNo // 1422 // rohei vaNaM chaThe hiyamiyabhoI abhuMjamANo vA / tittimittaM chijai sattamae pUimaMsAI // 1423 / / tahaviya aThAyamANo goNasakhaiyAi rupphae vAvi / kIraha tayaMgaLeo saahio sesarakkhahA // 1424 // mUluttaraguNaruvassa tAiNo paramacaraNapurisassa / avarAhasallapabhavo bhAvavaNo hoi nAyavvo // 1 // (pr0)|| bhikkhAyariyAi sujjhai aiAro koi viyaDaNAe u| bIo asamiomitti kIsa sahasA agutto vA ? // 1425 sahAiesu rAgaM dosaM ca maNA gao taiyagaMmi / nAuM aNesaNijaM bhattAivigiMcaNa cautthe // 1426 // ussaggeNavi sujjhai aiAro koi koi u taveNaM / teNavi asujjhamANaM cheyavisesA visohiMti // 1427 // dvividho-dviprakAraH 'kAyaMmi vaNo'tti cIyata iti kAyaH-zarIramityarthaH tasmin vraNaH-kSatalakSaNaH, dvaividhyaM darzayatitasmAdudbhavo'syeti tadudbhavo-gaNDAdiH Agantukazca jJAtavyaH, AgantukaH kaNTakAdiprabhavaH, tatrAgantukasya kriyate zalyo dyasya yathAyita-uttaraparikameM kriyate dravyatraNa eva tadetadabhidhitsurAha-taNao atikkhatuMDo' iti tanureva tanukaM kRzamityarthaH, na tIkSNatuNDamatIkSNamukhamiti bhAvanA, nAsmin zoNitaM vidyata ityazoNitaM kevalaM navaraM svaglagnaM, uddhRtya 'ava ujjhatti sallo'tti parityajyate zalyaM prAkRtazailyA tu puliGgAnirdeza:, 'sallo na malijjai vaNo ya' na ca mRdyate vraNA, alpatvAt zalyasyeti gaathaarthH|| prathamazalyaje ayaM vidhiH, dvitIyAdizalyaje punarayaM-'lagguddhiyaMmi' lagnamudRtaM lagnoddhRtaM tasmin dvitIye kasmin ?-adUragate zalya iti yogaH; manAg dRDhalagna iti bhAvanA, atra 'malijjai paraM'ti mRdyate yadi paraM vraNa iti uddharaNaM zalyasya, maInaM vraNasya, pUraNaM karNamalAdinA tasyaivaitAni kriyante dUragate tRtIye zalya iti gAthArthaH // 'mA veyaNA u to uddharettu gAlaMti soNiya cautthe / rujjhau lahuti ciTThA vArijaI' iti mA vedanA bhaviSyatIti tata uddhRtya zalyaM gAlayanti zoNitaM caturthe zalya iti, tathA ruhyatAM zIghamiti ceSTA-parispandanAAdalakSaNA vAryate-niSidhyate, paJcame zalye uddhate vraNo'syAstIti vraNI tasya praNinaH raudrataratvAcchalyasyeti gaathaarthH|| 'rohei vaNaM chaTTe' iti rohayati vraNaM SaSThe zalye uddhRte sati hitamitabhojI hitaM-pathrya mitaM-stokaM abhuJjanveti, yAvacchalyena dUSitaM 'tattiyamittaMti tAvanmAtraM chidyate, saptame zalya uddhRte kiM 1-pUtimAMsAdIti gAthArthaH / 'tahaviya aThAyeti tathApi ca 'aTThAyamANe'tti atiSThati sati visarpatItyarthaH, gonasabhakSitAdau raSka(rumpha)kaivApi kriyate, tadaGgachedaH sahAsthikaH, zeSarakSArthamiti gAthArthaH // evaM tAvad dravyavraNastaJcikitsA ca pratipAditA, adhunA bhAvatraNaH pratipAdyate 'mulUttaraguNarUvassa' gAhA,iyamanyakartRkI sopayogA ceti vyAkhyAyate, mUlaguNA:-prANAtipAtAdiviramaNalakSaNAH piNDavizuddhyAdayastu uttaraguNAH, ete eva rUpaM yasya sa mUlaguNottaraguNarUpastasya, tAyinaH, paramazcAsau caraNapuruSazceti samAsaH tasya aparAdhA:-gocarAdigocarAHta eva zalyAni tebhyaH prabhavaH-sambhavo yasya sa tathAvidhaH bhAvavraNo bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // sAmpratamasyAnekabhedabhinnasya bhAvavraNasya vicitraprAyazcittabhaiSajena cikitsA pratipAdyate, tatra_ 'bhikkhAyariyAI' bhikSAcaryAdiH zudhyatyaticAraH kazcidvikaTanayaiva-AlocanayavetyarthaH, AdizabdAd vicArabhUmyAdigamanajo gRhyate, iha cAticAra eva vraNaH 2, evaM sarvatra yojyaM, 'bitiutti dvitIyo vraNaH apratyupekSite khelavivekAdauhA asamito'smIti sahasA agupto vA mithyAduSkRtamiti vicikitsetyayaM gaathaarthH||'shbdaadissu iSTAniSTeSu rAga dveSaM vA manasA(manAka) gataH atra 'taio' tRtIyo vraNaH mizrabhaiSajyacikitsyA, AlocanApratikramaNazodhya ityarthaH, jJAtvA aneSaNIyaM bhakkAdi vigizcanA caturtha iti gAthArthaH / / 'ussaggeNavi sujjhaI' kAyotsargeNApi zuddhyati aticAraH kazcit, kazcit Jain Education Interational Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mAvazyakahAribhadrIyA tapasA pRthivyAdisaMghaTanAdijanyo . niviMgatikAdinA SaNmAsAntena, tenApyazuddhyamAnastathAbhUtaM gurutaraM chedavizeSA vizodhayantIti gAthArthaH // 1419-1427 // evaM saptaprakArabhAvatraNacikitsApi pradarzitA, mUlAdIni tu viSayanirUpaNadvAreNa svasthAnAdavaseyAni, neha vitanyante, ityuktamAnuSaGgika, prastutaM prastumaH-evamanenAnekasvarUpeNa-sambandhenAyAtasya kAyotsargAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcAni vaktavyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe kAyotsargAdhyayanamiti kAyotsargaH adhyayanaM ca, tatra kAyotsargamadhikRtya dvAragAthAmAha niyuktikAraH } nikkhethe 1 ga 2 vihANamaggaNA 3 kAla 4 bheyaparimANe 5 / / asaDha 6 saDhe 7 vihi 8 dosA 9 kassatti 10 phalaM ca 11 dArAI // 1428 // 'nikkhevegaThavihANa' nikkheveti kAyotsargasya nAmAdilakSaNo nikSepaH kAryaH 'egaha'tti ekArthikAni vaktavyAni 'vihANamaggaNa' tti vidhAnaM bhedo'bhidhIyate bhedamArgaNA kAryA 'kAlabhedaparimANe'tti kAlaparimANamabhibhavakAyotsargAdInAM dhaktavyaM, bhedaparimANamutsRtAdikAyotsargabhedAnAM vaktavyaM yAvantasta iti, 'asaDhasaDhe'tti azaThaH zaThazca kAyotsargakA vaktavyaH 'vihi'tti kAyotsargakaraNavidhirvAcyaH 'dosa'tti kAyotsargadoSA vaktavyAH 'kassatti' kasya kAyotsarga iti vaktavyaM 'phala'tti aihikAmuSmikabhedaM phalaM vaktavyaM 'dArAIti etAvanti dvArANIti gaathaasmaasaarthH||1428|| vyAsArtha tu pratidvAraM bhASyakRdevAbhidhAsyati / tatra kAyasyotsargaH kAyotsarga iti dvipadaM nAmetikRtvA kAyasya utsargasya ca nikSepaH kArya iti / tathA cAha bhASyakAra:kAe ussaggaMmi ya nikkheve huMti dunni u vigappA / eesiM duNhaMpI patteya parUvaNaM vucchaM // 228 // (bhaa0)|| __'kAe ussaggami ya' kAye kAyaviSayaH utsarge ca-utsargaviSayazca evaM nikSepe-nikSepaviSayau bhavataH dvau eva vikalpaudvAveva bhedau, anayordvayorapi kAyotsargavikalpayoH pratyekaM prarUpaNAM vakSya iti gAthArthaH // 228 // kAyassa u nikkhevo bArasao chakkao a ussagge / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM vucchaM // 1429 / / nAmaMThavarNasarIre gaI nikAyatthikArya davie~ ya / mAuya saMgeha pajarva bhAre taha bhAvakIe ya // 1430 // kAo kassai nAmaM kIrai dehovi buccaI kaao| kAyamaNiovi vuccai baddhamavi nikAyamAhaMsu // 1431 // akkhe varADae vA kaDe putthe ya cittakamme ya / sambhAvamasambhAvaM ThavaNAkAyaM viyANAhi // 1432 // lippagahatthI hasthitti esa sambhAviyA bhave ThavaNA / hoi asambhAve puNa hasthitti nirAgiI akkho // 1433 // orAliyaveubviyaAhAragateyakammae ceva / eso paMcaviho khalu sarIrakAo muNeyavyo // 1434 // causuvi gaIsu deho neraiyAINa jo sa gikaao| eso sarIrakAo visesaNA hoi gikaao||1||(pr0)|| jeNuvagahio vaccai bhavaMtaraM jaccireNa kAleNa / eso khalu gaikAo sateyagaM kammagasarIraM // 1435 // niyayamahio va kAo jIvanikAo nikaaykaaoy| athittiyahupaesA teNaM paMcatthikAyA u||1436|| jaMtu purakkhar3abhAvaM daviyaM pacchAkaDaM va bhaavaao| taM hoi davvadaviyaM jaha bhavio vvadevAI // 229 // (bhA0) jai asthikAyabhAvo apaeso hunja asthikAyANaM / pacchAkaDuvva tote havija vvatthikAyA v||230||(bhaa0)|| tIyamaNAgayabhAvaM jamathikAyANa natthi atthitaM / tena ra kevalaesuM natthI vvatthikAyattaM // 1437 // kAmaM bhaviyasurAisu bhAvo so ceva jattha vahati / esso na tAva jAyai tena ra te vvadevutti // 143 duhao'NaMtararahiyA jai evaM to bhavA aNataguNA / egassa egakAle bhavA na jujjati u aNegA // 1439 // duhao'NaMtarabhaviyaM jaha ciTThai AuaM tujaM baDaM / hujiyaresuvi jai taM bvabhavA hunja to te'vi // 1440 // saMjhAsu dosu sUro adissamANo'vi pappa samaIyaM / jaha obhAsai khittaM taheva eyaMpi nAyavvaM // 1441 // mAuyapayaMti neyaM navaraM annovi jo payasamUho / so payakAo bhannai je egapae bahU atthA 231 // (bhaa0)|| saMgahakAo'NegAvi jattha egavayaNeNa dhippaMti / jaha sAligAmaseNA jAo vasahI (ti) niviTThatti // 1442 // pajavakAo puNa huMti pajavA jattha piMDiyA bahave / paramANuMmivikamivi jaha vanAI aNaMtaguNA // 1443 // ego kAo duhA jAo egociTThaha egomaario|jiivNto amaeNa mAriotaM lavamANava! keNa heunnaa||1444|| duga tiga cauro paMca va bhAvA bahuA va jattha vaTaMti / so hoi bhAvakAo jIvamajIve vibhaasaau||1445 // kAe sarIra dehe buMdI ya caya uvacae ya saMghAe / ussaya samussae vA kalevare bhattha taNa pANU // 1446 // tatra 'kAyassa u nikkhevo' kAyasya tu nikSepaH kArya iti 'bArasa'tti dvAdazaprakAraH / 'chakkao ya ummagge' SaTkazcotsargaviSayaH SaTprakAra ityarthaH, pazcArddha nigadasiddhaM tatra kAyanikSepapratipAdanAyAha-nAma ThavaNA' nAmakAyaH sthApanAkAyaH zarIrakAyaH gatikAyaH nikAyakAyaH astikAyaH dravyakAyazca mAtRkAyaH saMgrahakAyaH paryAyakAyaH bhAra Jain Education Interational Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 AvazyakahAribhadrIyA kAyaH tathA bhAvakAyazceti gAthAsamAsArthaH // vyAsArtha tu pratidvArameva vyAkhyAsyAmaH, tatra nAmakAyapratipAdanAyAha'kAo kassavitti kAyaH kasyacit padArthasya sacetanAcetanasya vA nAma kriyate sa nAmakAyaH, nAmAzritya kAyo nAmakAyaH, tathA deho'pi-zarIrasamucchrayo'pi ucyate kAyaH, tathA kAcamaNirapi kAyo bhaNyate, prAkRte tu kAyaH / tathA baddhamapi kiJcillekhAdi 'nikAyamAhaMsu'tti nikAcitamAkhyAtavantaH, prAkRtazailyA nikAyeti gAthArthaH, gataM nAmadvAraM, adhunA sthApanAdvAraM vyAkhyAyate-'akkhe varADae' akSe-candanake varATake vA-kapaIke vA kASThe-kuTTime puste vAghastrakRte citrakarmaNi vA pratIte, kimityAha-satobhAvaHsadbhAvaH tathya ityarthaH tamAzritya,tathA asatobhAvaH asadbhAvaH atathya ityarthaH, taM cAnitya, kiM ?-sthApanAkAyaM vijAnAhIti -gAthArtha // 1431 // sAmAnyena sadabhAvAsadbhAvasthApanodAharaNamAha-leppagahatthI' yadiha lepyakahastI hastIti sthApanAyAM nivezyate 'esa sabbhAviyA bhave ThavaNa'tti eSA sadbhAvasthApanA bhavatIti, bhavatyasadbhAve punahastIti nirAkRtiH-hastyAkRtizUnya eva caturaGgAdAviti / tadevaM sthApanAkAyo'pi bhAvanIya iti gAthArthaH // 1432 // zarIrakAyapratipAdanAyAha-orAliyaveuviya' udAraiH pudgalainivRttamaudArikaM vividhA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM prayojanArthinA Ahiyata ityAhArakaM tejomayaM taijasaM karmaNA nirvRttaM kArmaNaM, audArikaM vaikriya AhArakaM taijasaM kArmaNaM caiva eSa paJcavidhaH khalu zIryanta iti zarIrANi zarIrANyeva pudgalasaGghAtarUpatvAt kAyaH zarIrakAyaH vijJAtavya iti gAthArthaH // gatikAyapratipAdanAyAha'ghausuvi gaI' iyamapyanyakartRkI gAthA sopayogeti ca vyAkhyAyate-catasRSvapi gatipu-nArakatiryagnarAmaralakSaNAsu 'deho'tti zarIrasamucchrayo nArakAdInAM yaH sa gatau kAya itikRtvA gatikAyo bhaNyate, atrAntare Aha codaka:-'eso sarIrakAu'tti nanveSa zarIrakAya uktaH, tathAhi-naudArikAdivyatiriktA nArakatiryagAdidehA iti, AcArya Aha-'visesaNA hoti gatikAo'vizeSaNAda-vizeSaNasAmarthyAd bhavati gatikAyaH, vizeSaNaM cAtra gatau kAyo gatikAyaH, yathA dvividhAH saMsAriNaH-trasAH sthAvarAzca, punasta eva strIpuMnapuMsakavizeSeNa bhidyanta ityevamatrApIti gaathaarthH|| athavA sarvasattvAnAmapAntarAlagatau yaHkAyaHsa gatikAyobhaNyate, tathA cAha-'jeNuvagahio' yenopagRhIta-upakRto vrajati-gacchati bhavAdanyo bhavaH bhavAntaraM tat , etaduktaM bhavati-manuSyAdirmanuSyabhavAt cyutaH yenAzrayeNA(zrito')pAntarAle devAdibhavaM gacchati sa gatikAyobhaNyate, taM kAlamAnato darzayati-yaccireNa 'kAleNIti sa ca yAvatA kAlena samayAdinA vrajati tAvantameva kAlamasau gatikAyobhaNyate epa khalu gatikAyaH, svarUpeNaiva darzayannAha-'sateyagaMkammagasarIraM' kArmaNasya prAdhAnyAt saha taijasena vartata jasaM kAmeNazarIraM gatikAyastadAzrayeNApAntarAlagatI jIvagateriti bhAvanI(yama)yaM gaathaatheH||nikaaykaayH pratipAghate tatra-'niyaya'tti gAthArddha vyAkhyAyate 'niyayamahio va kAo jIvanikAyatti niyato-nityaH kAyo nikAyaH, nityatA cAsya triSvapikAleSubhAvAt adhiko vA kAyo nikAyaH, yathA adhiko dAho nidAha iti, AdhikyaM cAsya dharmAdharmAstikAyApekSayA svabhedApekSayA vA,tathAhi-ekAdayo yAvadasaGkhyeyAH pRthivIkAyikAstAvat kAyasta eva svajAtIyAnyaprakSepApekSayA nikAya iti,evamanyeSvapi vibhASetyevaM jIvanikAyasAmAnyena nikAyakAyo bhaNyate,athavA jIvanikAyaH pRthivyAdibhedabhinnaH . Savidho'pi nikAyo bhaNyate tatsamudAyaH, evaM ca nikAyakAya iti, gataM nikaaykaaydvaarN| adhunA'stikAyaHpratipAdyate, tatredaM gAthAzakalaM 'asthittibahupadasA teNaM paMcatthikAyA u' astItyayaM trikAlavacano nipAtaH, abhUvan bhavanti bhaviSyanti 'ceti bhAvanA; bahupradezAstu yatastena paJcaivAstikAyAH tuzabdasyAvadhAraNArthatvAnna nyUnI nApyadhikA iti, anena ca dharmAdharmAkAzAnAmekadravyatvAdastikAyatvAnupapattiraddhAsamayasya ca e (ane)katvAdastikAyatvAMpattirityetat parihRtamavaga-, ntavyaM, te cAmI paJca, tadyathA-dharmAstikAyo'dhostikAyaH AkAzAstikAyaH jIvAstikAyaH pudgalAstikAyazcetyastikAyA iti hRdayamayaM gAthArthaH // sAmprataM dravyakAyAvasarastatastatpratipAdanAyAha___ 'jaM tupurakkhaDa'tti yad dravyamiti yogaH tuzabdo vizeSaNArthaH kiM vizinaSTi -jIvapudgaladravyaM, na dharmAstikAyAdi, tatazcaitaduktaM bhavati-yad dravyaM yad vastu puraskRtabhAvamiti-puraH-agrataH kRto bhAvo yeneti samAsaH, bhAvino bhAvasya yogymbhimukhmityrthH| 'pacchAkaDaM va bhAvAo'tti vAzabdasya vyavahitaH sambandhaH, tatazcaivaM prayogaH-pazcAtkRtabhAvaM, vAzabdo vikalpavacanaH pazcAt kRtaH prApyojjhito bhAvaH-paryAyavizeSalakSaNo yena sa tathocyate, etaduktaM bhavati-yasmin bhAve varttate dravyaM tato yaH pUrvamAsId bhAvaH tasmAdapetaM pazcAtkRtabhAvamucyate, 'taM hoti dabadaviyaM taditthaMbhUtaM dviprakAramapi bhAvino bhUtasya ca bhAvasya yogyaM 'da, ti vastu vastuvacano hyeko dravyazabdaH, kiM?-bhavati dravyaM, bhavatizabdasya vyavahitaH sambandhaH, itthaM dravyalakSaNamabhidhAyAdhunodAharaNamAha-'jaha bhavio davadevAdi' yathetyudAharaNopanyAsArthaH bhanyo-yogyaH dravyadevAdiriti, iyamatra bhAvanA-yo hi purUSAdirmRtvA devatvaM prApsyati vaddhAyuSkaH abhimukhanAmagotro vA sa yogyatvAd dravya. devo'bhidhIyate, evamanubhUtadevabhAvo'pi, AdizabdAd dravyalArakAdigrahaH paramANugrahazca, tathAhi-asAvapi vyaNukAdi Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 Avazyaka hAribhadrIyA kAyayogyo bhavatyeva, tatazcetthaMbhUtaM dravyaM kAyo bhaNyata iti gAthArthaH // 1436 // Aha- kimiti tuzabda vizeSaNAjjIvapudgaladravyamaGgIkRtya dharmAstikAyAdInAmiha vyavacchedaH kRta iti 1, atrocyate, teSAM yathoktaprakAradravyalakSaNAyogAt, sarvadaivAstikAyatvalakSaNabhAvopetatvAd, Aha va bhASyakAraH - 'jai asthikAyabhAvo' yadyastikAya bhASaH astikAyatvalakSaNaH, 'iya eso hojja asthikAyANaM' 'iya' evaM yathA jIvapud galadravye viziSTaparyAya iti eSyan - AgAmI bhavet, keSAm 1 - astikAyAnAM dharmAstikAyAdInAmiti, vyAkhyAnAd vizeSapratipattiH, tathA pazcAtkRto vA yadi bhavet 'to te havijja datthikAya'ti tataste bhaveyuriti dravyAstikAyA iti gAdhArthaH yatazca'tIyamaNAgaya' atItam - atikrAntamanAgataM bhAvaM yadyasmAt kAraNAdastikAyAnAM-dharmAstikAyAdInAM nAsti na vidyate astitvaM vidyamAnatvaM, kAyasvApekSayA sadaiva yogAditi hRdayaM, 'teNa ra'ti tena kila kevalaM zuddhaM 'teSu' dharmAstikAyAdiSu nAsti na vidyate, kiM 1 - 'dabasthi kAyanti dravyAstikAyastra, sadaiva tadbhAvayogAditi gAthArthaH // 1437 // Aha- yadyevaM dravyadevAdyudAharaNoktamapi dravyaM na prApnoti, sadaiva sadbhAvayogAt, tathAhi sa eva tasya bhAvo yasmin varttate iti / atra gururAha - 'kAmaM bhaviyasurAdi' kAmamityanumataM yathA 'bhaviyasurAdiSu' bhavyAzca te surAdayazceti vigraha: AdizabdAt dravyanAkAdigrahaH teSu -taviSaye vicAre bhAvaH sa eva yatra varttate tadAnIM manuSyAdibhAva iti, kiMtu eSyo-bhAvI na tAvajjAyate tadA, 'teNa ra te davadeva'ti tena te kila dravyadevA iti, yogyatvAd, yogyasya ca dravyatvAt, na caitad dharmAstikAyAdInAsti, puNyakAlespi sadbhAvayuktatvAdeveti gaathaarthH|| 1438 // yathoktaM dravyalakSaNamavagamya tadbhAve'tiprasaGgaM ca manasyAdhAthAha codakaH - 'duhao'NaMtararahiyA'duhau' ti varttamAnabhAvasthitasya ubhayata paSyakAle'tI takAle va 'a Mtararahiya'ti anatarI eNyAtItau anantarau ca tau rahitau ca varttamAnabhaSa bhAveneti prakaraNAd gamyate anantararahitau tAvapi 'jadda'ti yadi tasyoer 'e to bhavA anaMtaguNa' ti evaM sati tato bhavA anantaguNAH, tadbhavadvayavyatiriktA vartamAnabhavabhAvena rahitA eSyA atikrAntAzca te'pyupayeraMstatazca tadapekSayApi dravyatvakalpanA syAt, ayodhyeta - bhavatvevameSa kA no hAniriti 1, ucyate, ekasya - puruSAderekakAle - puruSAdikAle bhavA na yujyante-na ghaTante aneke-bahava iti gAthArthaH // 1439|| itthaM codakeno ke gururAha - 'duhaoDaNaMtarabhaviyaM' duhau'ti varttamAnabhave varttamAnasya ubhayataH eSye'tIte cAnantarabhavikaM, puraskRtapazcAtkRtabhavasambandhItyuktaM bhavati, yathA tiSThati AyuSkameva tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, na zeSaM karma vivakSitaM yad vajramayaM gAthArthaH // 1440 // puraskRta bhavasambandhi tribhAgAvazeSAyuSkaH sAmAnyena tasminneva bhave varttamAno badhnAti pazcAtkRtasambandhi punastasminneva bhave vedayati / atiprasaGganivRtyarthamAha-'hojiyaresuvi jar3a taM dababhavA hoja tA te'vi' bhavet itareSvapi prabhUteSyatIteSu yad baddhamanAgateSu ca yad bhokSyate yadi tasminneva bhave varttamAnasya dravyabhavA bhaveraMstataste'pi tadAyuSkakarmasambandhAditi hRdayaM, na caitadasti, tasmAdasavodakavacanamiti gAthArthaH // 1441 // asyaivArthasya prasAdhakaM lokapratItaM nidarzanamabhidhAtukAma Aha- 'saMjJAsu dosu sUro' sandhyA ca sandhyA va sandhye tayoH sandhyayordvayoH pratyUSa pradoSaprativaddhayoH sUrya-AdityaH adRzyamAno'pi - anupalabhyamAno'pi prApaNIyaM prApyaM samatikrAntaM samatItaM ca yathA'vabhAsate - prakAzayati kSetraM, tadyathA- pratyuSasandhyAyAM pUrvavidehaM bharataM ca pradoSasandhyAyAM tu bharatamaparavidehaM ca, tathaiva-yathA sUryaH idamapi prakrAntaM jJAtavyaM-vijJeyamiti, etaduktaM bhavati - varttamAnabhave sthitaH puraskRtabhavaM pazcAtkRtabhavaM ca AyuSkakarma sadravyatayA spRzati, prakAzenAdityavaditi gAthArthaH // 1442 // adhunA mAtRkAkAyaH pratipAdyate, [ mAtRke'pi ] mAtRkApadAni 'uppaNNeti ve' tyAdIni tatsamUho mAtRkAkAyaH, anyo'pi tathAvidhapadasamUho bahvartha iti, tathAcAha bhASyakAraH - 'mAu - paryaMta mAtRkApadamiti 'NemaM' 'NemaM'ti cihna, navaramanyo'pi yaH padasamUhaH- padasaGghAtaH sa padakAyo bhaNyate mAtRkApadakAya iti bhAvanA, viziSTaH padasamUhaH, kiM0 ? - 'je egapae bahU atthA' yasminnekapade bahavaH arthAsteSAM padAnAM yaH samUha iti pAThAntaraM vA 'jassekapade bahU attha'tti gAthArthaH || 1443 // saMgrahakAyapratipAdanAyAha'saMgahakAo NegA' saMgrahaNaM saMgrahaH sa eva kAyaH, sa kiMviziSTa 1 ityAha- 'NegAva jattha egavayaNeNa gheppaMti'tti prabhUtA api yatraikavacanena dizyanto gRhyante, yathA zAligramaH senA jAto vasati niviDatti, yathAsaGkhyaM, prabhUteSvapi stambeSu satsu jAtaH zAliriti vyapadezaH, prabhUteSvapi puruSavilayAdiSu vasati grAmaH prabhUteSvapi hastyAdiSu niviSTA seneti, ayaM zAlyAdirarthaH saGgrahakAyo bhaNyate iti gAthArthaH // 1444 // sAmprataM paryAyakAryaM darzayati 'pajjavakAo' paryAyakAyaH punarbhavati, paryAyA-vastudharmA yatra - paramANvAdau piNDitA bahavaH tathA ca paramANAvapi kasmiMzcit sAMvyavahArike yathA varNagandharasasparzA anantaguNAH anyApekSayA, tathA coktam- "kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " sa caikastikAdirasastadanyApekSayA tiktataratitatamAdibhedAdAnantyaM pratipadyate, paJcavarNAdiSvapi vibhASetyayaM gAthArthaH // adhunA bhArakAyastatra gAthA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA 187 eko kAo dahA jAo' ekaH kAya:-kSIrakAyaH dvidhA jAtaH, ghaTadvaye'nyAsAta, tatra ekastiSThati. eko mAritaH, jIvan mRtena mAritastadetallaveti-brUhi he mAnava ! kena kAraNena ?, kathAnakaM yathA pratikramaNAdhyayane pariharaNAyAmiti gAthArthaH, bhArakAyazcAtra kSIrabhRtakumbhadvayopetA kApotI bhaNyate, bhArazcAsau kAyazca bhArakAyaH, aNNe bhaNatibhArakAyaH kApotyevocyate iti // 1445 // bhAvakAyapratipAdanAyAha 'dugatigacauro' dvau trayazcatvAraH paJca vA bhAvA-audayikAdayaH prabhUtA vA'nye'pi 'yatra sacetanAcetane vastuni vidyante ma bhavati bhAvakAyaH, bhAvAnAM kAyo bhAvakAya iti, 'jIvamajIve vibhAsA u'jIvAjIvayorvibhASA khalvAgamAnusAreNa kAryeti gAthArthaH // 1446 // mUladvAragAthAyAM kAyamadhikRtya gataM nikSepadvAram , adhunaikArthikAnyucyante, tatra gAthAkAyaH zarIraM dehaH bondI caya upacayazca saGghAta ucchrayaH samucchrayazca kaDevaraM bhastrA tanuH pANuriti gAthArthaH // 231 // muladvAragAthAyAM kAyamadhikRtyoktAnyekArthikAni, adhunA utsargamadhikRtya nikSepaH ekAthikAni cocyante, tatra nikSepamadhikRtyAhanAmaMThavaNAdavie khitte kAle taheva bhAve ya / eso ussaggassa u nikkhevo chaviho hoi // 1447 // davvujjhaNA u jaMjaNa jattha avakirai davabhUo vaa| jattha vAvi khitte jaMjacira jaMmi vA kAle // 1448 // bhAve pasatyamiyaraM jeNa va bhAveNa avakirai jaM tu / assaMjamaM pasatthe apasatthe saMjamaM cayai // 1449 // kharapharasAisaceyaNamaceyaNaM durabhigaMdhavirasAI / dviyamavi cayai doseNa jeNa bhAvujjhaNA sA u||1450|| ussagga viussaraNujjhaNA yaavagiraNa chaDaNa vivego| vajaNa cayaNummuaNA parisADaNa sADaNAceva // 1451 // ussage nikvevo caukao chakkao a kAyayo / nikkhevaM kAUNaM parUvaNA tassa kAyavA // 1 // so ussaggo duviho ciTThAe abhibhave ya naayvyo| bhikkhAyariyAi paDhamo uvasaggabhijuMjaNe biio // 1452 // 'nAmaMThavaNAdavie' arthamadhikRtya nigadasiddhA, vizeSArtha tu pratidvAraM prapaJcena vakSyAmaH, tatrApi nAmasthApane gatArthe, dravyotsargAbhidhitsayA punarAha--'dabujjhaNA u jaM jeNa' dravyojjhanA tu dravyotsargaH svayameva 'ja'nti yad dravyamaneSaNIyaM 'avakirati'tti yogaH avakirati-utsRjati 'jeNe'ti yena karaNabhUtena pAtrAdinotsRjati, jattha'tti yatra dravye utsRjati dravyabhUto ghA-anupayukto vA utsRjati eSa dravyotsargo'bhidhIyate / kSetrotsarga ucyate 'jaM jattha vAvi khette'tti yatkSetraM dakSiNadezAdhutsRjati yatra vA'pi kSetre utsargo vyAvarNyate eSa kSetrotsargaH, kAlotsarga ucyate-'je jadhira jammi vA kAle'tti yatkAlamutsRjati yathA bhojanamadhikRtya rajanI sAdhavaH 'jaccira'ti yAvantaM kAlamutsargaH, yasmin vA kAle utsargoM vyAvaya'te eSa kAlotsarga iti gAthArthaH // 1448 // bhAvotsargapratipAdanAyAha___ 'bhAve pasatthamiyaraM' 'bhAve'tti dvAraparAmarzaH, bhAvotsargo dvidhA-prazasta-zobhanaM vastvadhikRtya 'itaraM ti aprazastamazobhanaM ca, tathA yena bhAvanotsarjanIyavastugatena kharAdinA 'avakirati jantu' utsRjati yat tatra bhAvenotsarga iti tRtIyAsamAsaH, tatra asaMyama prazaste bhAvotsarge tyajati, aprazaste tu saMyamaM tyajatIti gAthArthaH // 1449 // yaduktaM yena vA bhAvenotsRjati tatprakaTayannAha-'kharapharasAisaceyaNa' kharaparuSAdisacetanaM kharaM-kaThinaM paruSa-dubhASaNopetaM acetanaM durabhigandhavirasAdi yad dravyamapi tyajati doSeNa yena kharAdinaiva 'bhAvujjhaNA sA u' bhAvenotsarga iti gAthArthaH // 1450 // gataM mUladvAragAthAyAmutsargamadhikRtya nikSepadvAram, adhunaikArthikAnyucyante, tatreyaM gAthA'ussagga viussaraNu' utsargaH .vyutsarjanA ujjhanA ca avakiraNaM chardanaM vivekaH varjanaM tyajanaM unmocanA parizAtanA zAtanA caiveti gaathaarthH|| 1451 // mUladvAragAthAyAmaktAnyatsargakArthikAni, tatazca kAyotsarga iti kAyotsargaH / idAnIM / mUladvAragAthAgatavidhAnamArgaNAdArAvayavArthavyAcikhyAsayA''ha-'so ussaggo duviho' sa kAyotsargo dvividhaH, 'ceTTAe abhibhave ya nAyavo ceSTAyAmabhibhaveca jJAtavyaH, tatra 'bhikkhAyariyAdi paDhamo' bhikSAcaryAdau viSaye prathamaH kAyotsargaH, tathAhi-ceSTAviSaya evAsau bhavati, 'uvasagga'bhiuMjaNe biio'tti upasargAdivyAdayastairabhiyojanamupasagobhiyojanaM tasminnapasargAbhiyojane dvitIyA-abhibhavakAyotsage itythe| mahAmunistadaivAyaM karotIti hRdayam, athavopasargANAmabhiyojanaM-soDhavyA mayopasargAstadbhayaM na kAryamityevaMbhUtaM tasmin dvitIya ityarthaH / itthaM pratipAdite satyAha codakaH, kAyotsarge hi sAdhunA nopasargAbhiyojana kAryaiyarahavi tA na jujjai abhiogo kiM puNAi ussagge? naNugaveNa parapuraM abhirujjhai evmeyNti(pi)||1453|| mohapayaDIbhayaM abhibhavittu jo kuNai kaaussggNtu|bhykaarnne ya tivihe NAbhibhavo neva paDiseho // 1454 // AgAreUNa paraM raNiva jaha so kariba ussaragaMjajija abhibhavo to tadabhAve abhibhavo kss?||1455|| Jain Education Interational Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA 188 aDhavihaMpi ya kammaM aribhUyaM teNa tajjayaTThAe / abhuThiyA u tavasaMjamaMmi kuvaMti niggaMthA // 1456 // tassa kasAyA cattAri nAyagA kammasattusinnassa / kAussaggamabhaggaM karaMti to tajjayahAe // 1457 // saMvaccharamukkosaM aMtamuhuttaM ca (ta) abhibhavussagge / ciTThAussaggassa u kAlapamANaM uvari vucchaM // 1458 // 'iyarahavi tA Na' itarathApi-sAmAnyakArye'pi tAvat kacidanavasthAnAdau na yujyate'bhiyogaH kasyacit karta, 'kiM puNAi ussagge' kiM punaH kAyotsarge karmakSayAya kriyamANe?, sa hi sutarAM garvarahitena kAryaH, abhiyogazca garyo vartate, nanvityasUyAyAM garveNa-abhiyogena parapuraM-zatrunagaramabhirudhyate, yathA tadgarvakaraNamasAdhu evametadapi kAyotsargAbhiyojanamazobhanameveti gAthArthaH // evaM codakenokte satyAhAcAryaH-'mohapayaDIbhayaM' mohaprakRtau bhayaM 2 athavA mohaprakRtizcAsau bhayaM ceti samAsaH, mohanIyakarmabheda ityarthaH, tathAhi-hAsyaratyaratibhayazokajugupsASaTkaM tayA pratItaM, tata abhibhavata abhibhUya yaH kazcita karoti kAyotsarga tuzabdo vizeSaNArthaH nAnyaM kaJcana bAhyamabhibhUyeti, 'bhayakAraNe tu tivihe' bAhya bhayakAraNe trividhe dravyamanuSyatiryagbhedabhinne sati tasya nAbhibhavaH, athetthaMbhUto'pyabhiyoga ityatrocyate-'neva paDiseho' itthaMbhUtasyAbhiyogasya naiva pratiSedha iti gAthArthaH // 1454 // kintu'AgAreUNa paraM 'AgAreUNa'tti AkArya re re va yAsyasi idAnIM evaM param-anya kaJcana 'raNeba' saMgrAme iva yadi sa kuryAt kAyotsarga yujyeta abhibhavaH, tadabhAve-parAbhibhavAbhAve'bhibhavaH kasya ?, na kasyaciditi gAthArthaH // 1455 // tatraitat syAt-bhayamapi karmIzo varttate, karmaNo'pi cAbhibhavaH khalvekAntena naiva kArya ityetaccAyuktam, yataH'aThavihaMpi ya kamma' aSTavidha-aSTaprakAramapi, cazabdo vizeSaNArthaH tasya ca vyavahitaH sambandhaH, aTThavihaMpi ya kamma aribhUtaM ca, tatazcAyamarthaH-yasmAt jJAnAvaraNIyAdi aribhUtaM-zatrubhUtaM vartate bhavanibandhanatvAccazabdAdacetanaM ca tena kAraNena tajjayArtha-karmajayanimittaM 'abbhuThiyA utti Abhimukhyena utthitA eva ekAntagarvavikalA api tapo dvAdazaprakAraM saMyamaM ca saptadazaprakAraM kurvanti nirgranthAH-sAdhava ityataH karmakSayArthameva tadabhibhavanAya kAyotsargaH | kArya eveti gAthArthaH // 1456 // tathA cAha-tassa kasAyA iti 'tasya' prakrAntazatrusainyasya kaSAyAH prAgnirUpitazabdArthAzcatvAraH krodhAdayo nAyakAH-pradhAnAH, 'kAussaggamabhaggaM kareMti to tajayahAe'tti kAussaggaabhibhavakAyotsarga abhagnaM-apIDitaM kurvanti sAdhavastatastajjayArtha-karmajayanimittaM tapaHsaMyamavaditi gAthArthaH // 1457 // gataM mUladvAragAthAyAM vidhAnamArgaNAdvAram, adhunA kAlaparimANadvArAvasaraH, tatreyaM gAthAsaMvatsaramutkRSTa kAlapramANaM, tathA ca bAhubalinA saMvatsaraM kAyotsargaH kRta iti, 'antomuhuttaM ca' abhibhavakAyotsarge antyaM-jaghanyaM kAlaparimANaM, ceSTAkAyotsargasya tu kAlaparimANamanekabhedabhinnaM 'uvari vocchaMti upariSTAd vakSyAma iti gAthArthaH // 1458 // uktaM tAvadoSataH kAlaparimANadvAraM, adhunA bhedaparimANadvAramadhikRtyAhausiussio ataha ussioaussiyanisannao cev| nisanussio nisanno nissannaganisannaoceva 1459 / / nivaNussio nivanno nivannanivannago 'a nAyavyo / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM bucchaM // 1460 // ussianisannaga nivannage ya ikikagaMmi u pyNmi| davveNa ya bhAveNa ya caukkabhayaNA 'ussiussio ucchitocchitaH utsRtazca utsRtaniSaNNazcaiva niSaNNotsataH niSaNNo niSaNNaniSaNNazcaiveti gaathaarthH|| 'nisaNussio nivanno' niSaNNotsRtaH niSa(va)NNaH niSaNNa niSaNNazca jJAtavyaH, eteSAMtu padAnAM pratyeka prarUpaNAM vakSya iti gAthAsamAsArthaH, avayavArtha tu upariSTAdvakSyAmaH 'ussiya' utsRto niSaNNaH niSaNNaniSaNNeSu ekaikasminneva pade 'daveNa ya bhAveNa ya caukkabhayaNAukAyabA' dravyata utsuta UrddhasthAnasthaHbhAvata utsRta dharmadhyAnazaktadhyAyI, anyasta dravyata utsata UrddhasthAnasthaH na bhAvataH utsRtaH dhyAnacatuSTayarahitaH kRSNAdilezyAgatapariNAma ityarthaH, anyastu na dravyata utsRtaH norddhasthAnasthaH bhAvata utsRtaH, zukladhyAyI anyastu na dravyato nApi bhAvata ityayaM pratItArtha evamanyapadacaturbhaGgikA api vaktavyAH // 1459-1461 // itthaM sAmAnyena bhedaparimANe darzitesatyAha codakaH, nanu kAryotsargakaraNe kaH punarguNa ityAhAcAryaHdehamaijaDDasuddhI suhadukkhatitikkhayA aNuppehA / jhAyai ya suhaM jhANaM eyaggo kAusaggaMmi // 1462 // aMtomuhuttakAlaM cittassegaggayA havai jhANaM / taM puNa aha rudaM dharma sukaM ca nAyavvaM // 1463 // tattha ya do AillA jhANA saMsAravaDaNA bhnniyaa| dunni ya vimukkhaheU tesi'higAro na iyaresiM // 1464 // saMvariyAsavadArA avvAbAhe akaMTae dese / kAUNa thiraM ThANaM Thio nisanno nivanno vA // 1565 // ceyaNamaceyaNaM vA vatthu avalaMbiu ghaNaM maNasA / jhAyai suamatthaM vA daviyaM tappajae vAvi // 1466 // tastha u bhaNijja koI jhANaM jo mANaso priinnaamo| taM na hava jiNadiha jhANaM tivihevi jogaMmi // 1467 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139bhAvazyakahAribhadrIyA vAyAIdhAUNaM jo jAhe hoi ukkaDo dhAU / kuviotti so pavuccai na ya iare tattha do natthi // 1468 // emeva ya jogANaM tiNhavi jo jAhi ukaDo jogo / tassa tahiM niddeso iare tatthikka do va navA // 1469 // kAeviya ajjhappaM vAyAi maNassa ceva jaha hoi / kAyavayamaNojuttaM tivihaM ajjhappamAhaMmu // 1470 // jai egaggaM cittaM dhArayao vA nirubhao vAvi / jhANaM hoi naNu tahA iaresuvi dosu emeva // 1471 // desiyadaMsiyamaggo vacaMto naravaI lahai sadaM / rAyatti esa vaccai sesA aNugAmiNo tassa / / 1472 // paDhamiluassa udae kohassiare vi tini tatthathi / naya te Na saMti tahiyaM na ya pAhannaM taheyaMmi // 1473 / / mA me ejau kAutti acalao kAiaM havaha jhANaM / emeva ya mANasiyaM niruddhamaNaso havA jhANaM // 1474 // jaha kAyamaNanirohe jhANaM vAyAi jujai na evaM / tamhA vaI u jhANaM na hoi ko vA visesustha // 1475 / / mA me calautti taNU jaha taM jhANaM nireiNo hoi / ajayAbhAsacivajassa vAha jhANamevaM tu // 1476 / / evaM vihA girA me vattavvA erisA na vattavvA / iya veyAliyavakkassa bhAsao vAiyaM jhANaM // 1477 // maNasA vAvAraMto kAyaM vAyaM ca tppriinnaamo| bhaMgiasujhaM guNato vaha tivihevi jhANaMmi // 1478 // _ 'dehamatijaDDusuddhI'ti deha jADyazuddhiH zleSmAdiprahANataH matijADyazuddhiH tathAvasthitasyopayogavizeSataH, suhadukkhatitikkhaya'tti sukhaduHkhatitikSA sukhaduHkhAtisahanamityarthaH, 'aNuppehA' anityatvAdyanuprekSA ca tathA'vasthitasya bhavati, tathA 'jhAyai ya suhaM jhANaM' dhyAyati ca zubhaM dhyAna dharmazuklalakSaNaM, ekAgra:-ekacittaH zeSavyApArAbhAvAt kAyotsarga iti. ihAnuprekSA dhyAnAdau dhyAnoparame bhavatItikRtvA bhedenopanyasteti gAthArthaH // 1462 // iha dhyAyati ca zubhaM dhyAnamityuktaM, tatra kimidaM dhyAnamityata Aha-'aMtomuhuttakAlaM' dvighaTiko muhUrtaH bhinno muhUrto'ntarmuhUrta ityucyate, antarmuhUrsakAlaM cittasyaikAgratA bhavati dhyAnaM 'ekAgracittanirodho dhyAna'(tattvArthe a0 sUtra 927) mitikRtvA, tat punarAta raudra dharma zuklaM ca jJAtavyamityeSAM ca svarUpaM yathA pratikramaNAdhyayane pratipAditaM tathaiva draSTavyamiti gAthArthaH // 1462-1463 // 'tattha u do AillA', gAthA nigadasiddhA / sAmprataM yathAbhUto yatra yathAvasthito yaca dhyAyati tadetadabhidhitsurAha'saMvariyAsavadAra'tti saMvRtAni sthagitAni AzravadvArANi-prANAtipAtAdIni yena sa tathAvidhaH, va dhyAyati ?'avyAbAdhe akaMTae desetti' avyAvAdhe-gAndharvAdilakSaNabhAvavyAbAdhAvikale akaNTake-pASANakaNTakAdidravyakaNTakavikale 'deze' bhUbhAge, kathaM vyavasthito dhyAyati ?-'kAUNa thiraM ThANaM Thito nisaNNo nivanno vA' kRtvA sthiraM-niSkampa [avasthAnaM-avasthitivizeSalakSaNaM sthito niSaNNo nivaNNo veti prakaTArtha, cetanaM-puruSAdi acetanaM-pratimAdi vastu avalambya-viSayIkRttvA(tya) dhanaM-dRDhaM manasA-antaHkaraNena yat dhyAyati, kiM tadAha-'jhAyati suyamatthaM vA' dhyAyatIti sambadhyate, sUtraM-gaNadharAdibhirvaddhaM artha vA-tadgocaraM, kiMbhUtamarthamata Aha-'daviyaM tappajave vAvi' dravyaM tatparyAyAna vA, iha ca yadA sUtraM dhyAyati tadA tadeva svagatadhamairAlocayati, na tvartha, yadA tvartha na tadA sUtramiti gAthArthaH / / 1464-1466 // adhunA prAguktacodyaparihArAyAha-tatra bhaNet-brUyAt kazcit, kiM brUyAdityAha-'jhArNa jo mANaso parINAmo' dhyAnaM yo mAnasaH parINAmaH, 'dhyai cintAyA'mityasya cintArthatvAt , itthamAzaGkayottaramAha-taM na bhavati jiNadiDha jhANaM tivihevi jogaMmi' tadetanna bhavati yat pareNAbhyadhAyi, kutaH ?, yasmAjinaidRSTaM dhyAna trividhe'pi yoge-manovAkkAyavyApAralakSaNa iti gAthArthaH // 1467 // kiM tu ?, kasyacit kadAcit prAdhAnyamAzritya bhedena vyapadezaH pravartate, tathA cAmumeva nyAyaM pradarzayannAha-'vAyAIdhAUNaM' vAtAdidhAtUnAM AdizabdAt pittazleSmaNoryo yadA bhavatyutkaTa:-pracuro dhAtuH kupita iti sa procyate utkaTatvena prAdhAnyAt , 'na ya itare tattha do nasthiti na cetarau tatra dvau na sta iti gAthArthaH // 1468 / / 'emeva ya jogANaM' evameva ca yogAnA-manovAkkAyAnAM trayANAmapi yo yadA utkaTo yogastasya yogasya tadA-tasmin kAle nirdezaH, 'iyare tatthekka do vaNavA' itarastatraiko bhavati dvau vA bhavataH, na vA bhavatyeva, iyamatra bhAvanA-kevalinaH yAM kAyo'pyasti asmaMdAdInAM ta manaH kAyo na veti. kevalinaHzailezyavasthAyAM kAyayoganirodhakAle sa eva kevala iti, anena ca zubhayogotkaTatvaM tathA nirodhazca dvayamiti(mapi) dhyAnamityAvedita nya]miti gaathaarthH||1469||ityN ya utkaTo yogaH tasyaivetarasadbhAve'pi prAdhAnyAt sAmAnyena dhyAna[tvamabhidhAyAdhunA vizeSeNa triprakAramapyupadarzayannAha'kAevi ya' kAye'pi ca adhyAtma adhi Atmani vartata iti adhyAtma dhyAnamityarthaH, ekAgratayA ejanAdinirodhAt, 'vAyAe'tti tathA vAci adhyAtma ekAgratayaivAyatabhASAnirodhAta , maNassa ceva jaha hoi'ttimanamazcaiva yathA bhavatyadhyAtma evaM kAye'pi vAci cetyarthaH. evaM bhedanAbhidhAyAdhunakAdAvapi darzayannAha-kAyavAGmanoyuktaM trividhaM adhyAtmamAkhyAtavanta Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA 190 tIrthaMkarA gaNadharAzca vakSyate ca - 'bhaMgiasutaM guNaMto vaTTati tivihevi jhANaMmi tti gAthArthaH // 1470 // parAbhyupagatadhyAnasAmya pradarzanenAnabhyupagatayorapi dhyAnatAM pradarzayannAha - 'jai egaggaM' gAhA, he AyuSman ! yadapyekAgraM cittaM kvacid vastuni dhArayato vA sthiratayA dehavyApiviSavat DaMka iti 'niraMbhao vAvitti nirundhAnasya vA tadapi yoganirodha iva kevalinaH kimityAha - dhyAnaM bhaSati mAnasaM yathA nanu tathA itarayorapi dvayorvAkkAyayoH, evameva - ekAgradhAraNAdinaiva prakAreNa talakSaNayogAd dhyAnaM bhavatIti gAthArthaH // 1471 // itthaM trividhe dhyAne sati yasya yadotkaTatvaM tasya tadetara sadbhAve'pi prAdhAnyAd vyapadeza iti, lokalokottarAnugatazcAyaM nyAyo varttate, tathA cAha - 'desiyA' gAhA, dezayatIti dezika:- agrayAyI dezikena darzito mArga:-panthA yasya sa tathocyate vrajan - gacchan narapatI - rAjA labhate zabda - prAmoti zabdaM, kiMbhUtamityAha - 'rAyatti esa vaJccati' rAjA eSa vrajatIti, na cAsau kevalaH prabhUtalokAnugatasvAt na ca tadanyavyapadezaH, teSAmaprAdhAnyAt, tathA cAha - 'sesA aNugAmiNo tassa' tti zeSAH - amAtyAdayaH anugAminaHanuyAtArastasya - rAjJa ityataH prAdhAnyAdrAjetivyapadeza iti gAdhArthaH // 1402 // ayaM lokAnugato nyAyaH, ayaM punarlokottarAnugataH - 'paDhamilu' prathama eva prathamilukaH, prAthamyaM cAsya samyagdarzanAkhyaprathamaguNaghAtitvAt tasya prathamikasya udaye, kasya, krodhasya anantAnubandhina ityarthaH 'itarevi tiNNi tatthasthi' zeSA api trayaH - apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasacalanAdayastatra - jIvadravye santi na cAtItAdyapekSayA tatsadbhAvaH pratipAdyate, yata Aha-' na ya teNa saMti tahiyaM na ca te - apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAdayo na santi kiMtu santyeva, na ca prAdhAnyaM teSAmato na vyapadezaH, Adyasyaiva vyapadezaH,'tapa' tathA etadapi adhikRtaM veditavyamiti gAdhArthaH || 1473 // adhunA svarUpataH kAyikaM mAnasaM ca dhyAnamAvedayanAha - 'mA me eja kAu'tti ejatu-kampatAM 'kAyo' deha iti, evaM acalata ekAgratayA sthitasyeti bhAvanA, kiM ?, kAyena nirvRttaM kAyikaM bhavati dhyAnaM, evameva mAnasaM niruddhamanaso bhavati dhyAnamiti gAthArthaH // 1474 // itthaM pratipAdite satyAha codakaH - 'jaha kAyamaNanirohe' nanu yathA kAyamana sornirodhe dhyAnaM pratipAditaM bhavatA 'vAyAi jujaina evaM' ti vAci yujyate naiveti kadAcidapravRttyaiva nirodhAbhAvAt, tathAhi-na kAyamanasI yathA sadA pravRtte tathA vAgiti 'tamhA vatI ujhANaM na hoi' tasmAd vAg dhyAnaM na bhavatyeva, tuzabdasyaivakArArthatvAt vyavahitaprayogAcca, 'ko vA visesottha'ti star vizeSo'tra ? yenetthamapi vyavasthite sati vAg dhyAnaM bhavatIti gAthArthaH // 1475 // itthaM codakenokte satyAha guruH'mAla'ttimA me calatu- kampanAmitizabdasya vyavahitaH prayogaH taM ca darzayiSyAmaH, tanuH- zarIramiti - evaM calanakriyAnirodhena yathA tad dhyAnaM kAyikaM 'nireiNo' nirejino - niSprakampasya bhavati 'ajatAbhAsavivajjissa vAiyaM jhANamevaM tu' ayatAbhASAvivarjino- duSTavAkparihartturityarthaH, vAcikaM dhyAnameva yathA kAyikaM, tuzabdo'vadhAraNArtha iti gAthArthaH // 1476 // sAmprataM svarUpata eva vAcikadhyAnamupadarzayannAha - ' evaMvihA girA' evaMvidheti niravadyA gIH- vAgucyate ''ti mayA vaktavyA 'erisa'tti IdRzI sAvadyA na vaktavyA, evamekAgratayA vicAritavAkyasya sato bhASamANasya vAcikaM dhyAnamiti gAthArthaH // 1477 // evaM tAvad vyavahArato bhedena trividhamapi dhyAnamAveditaM, adhunaikadaiva ekatraiva trivi - dhamapi darzyate - 'maNasA vAvAraMto' manasA - antaHkaraNenopayuktaH san vyApArayan kArya- dehaM ghAcaM - bhAratIM ca 'tapparINAmo' tatpariNAmo vivakSitazrutaparINAmaH, athavA tatpariNAmo - yogatrayapariNAmaH sa tathAvidhaH zAnto yogatrayapariNAmo yasyAsau tatpariNAmaH, bhaGgikazrutaM dRSTivAdAntargatamanyad vA tathAvidhaM 'guNato 'ti guNayan varttate trividhe'pi dhyAne manovAkkAyavyApAralakSaNe iti gAthArthaH // 1478 // avasitamAnuSaGgikaM, sAmprataM bhedaparimANaM pratipAdayatA'dha utsRtocchritAdibhedo yo navadhA kAyotsarga upanyastaH sa yathAyogaM vyAkhyAyata iti, tatra / 1479 // 1480 // 1481 // // // dhammaM sukaM ca duve zAyada jhANAi~ jo Thio sNto| eso kAussaggo usiusio hoi nAyavvo dhammaM sukaM ca duve navi jhAyai navi ya avaruddAI / eso kAussaggo davvasio hoi nAyavo payalAyaMta susutto neva suhaM jhAi jhANamasuhaM vA / avvAvAriyacitto jAgaramANovi emeva // acirovavanagANaM mucchaya anvattamattamuttANaM / ohADiyamavvattaM ca hoha pAeNa cittaMti gADhA laggaM cittaM vRttaM nireyaNaM jhANaM / sesaM na hoi jhANaM mauamavattaM bhamataM vA // umhAsesovi sihI hou laddhiMghaNo puNo jalai / iya avattaM cittaM houM vattaM puNo hoi puvaM ca jaM taduttaM cittassegaggayA havai jhANaM / AvannamaNegaggaM cittaM ciya taM na taM jhANaM // A0 maNasahieNa u kAeNa kuNai vAyAi bhAsaI jaM ca / eyaM ca bhAvakaraNaM maNarahiyaM davvakaraNaM ca co0 jai te cittaM jhANaM evaM jhANamavi cittamAvannaM / tena ra cittaM jhANaM aha nevaM jhANamannaM te // 0 niyamA cittaM jhANaMjhANaM cittaM na yAvi bhaiyavvaM / jaha khairo hoi dumo dumo ya khairo akhayaro vA // 1488 // // // 1482 // 1483 // 1484 // 1485 // 1483 // 1487 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 bhAvazyakahAribhadrIyA aTai rudaM ca duve jhAyai jhANAiM jo Thio sNto| eso kAussaggo davyusio bhAvau nisanno // 1489 // dhammaM sukkaM ca duve jhAyai jhANAI jo nisanno a / eso kAussaggo nisanusio hoi nAyavo // 1490 // dhamma sukaM ca duve navi jhAyai navi ya adRruhaaii| eso kAussaggo nisaSNao hoha nAyavyo // 1491 // aTTa rudaM ca duve jhAyai jhANAi~ jo nisanno ya / eso kAussaggo nisannaganisannao nAmaM // 1492 // dhamma sukkaM ca duve jhAyai jhANAi~ jo nivanno u / eso kAussaggo nivanusio hoi NAyavo // 1493 // dhamma sukaM ca duve navi jhAyai navi ya adRruddaaii| eso kAussaggo nivaNNao hoi naayvvo||1494 // ahaM ruI ca duve jhAyai jhANAi~ jo nivanno u / eso kAussaggo nivannaganivannao nAma // 1495 // ataraMto u nisanno kariba tahavi ya saha nivanno u| saMbAhuvassae vA kAraNiyasahUvi ya nisanno // 1496 // dharma ca zuklaM ca prAkpratipAditasvarUpe te eva dve dhyAyati dhyAne yaH kazcit sthitaH san eSa kAyotsarga utsRtotsRto bhavati jJAtavyaH. yasmAdiha zarIramatsataM bhAvo'pi dharmazatadhyAyitvAdatsRta eveti gaathaarthH|| gataH khalveko bhedo'dhanA dvitIyaH pratipAdyate-'dhamma sukkaM' dharma zuk ca dvenApi dhyAyati nApi Artaraudre eSa kAyotsargo dravyotsRto bhavatIti jJAtavya iti gAthArthaH / / 1479-1480 // Aha-kasyAM punaravasthAyAM na zubhaM dhyAnaM dhyAyati nApyazubhamiti !, atrocyate-'payalAyaMta' pracalAyamAna ISat svapannityarthaH, 'susutta'tti suSTu suptaH sa khalu naiva zubhaM dhyAyati dhyAnaM-dharmazuklalakSaNaM azubhaM vA-AttaraudralakSaNaM na vyApAritaM kacidU vastuni cittaM yena so'vyApAritacittaH jAgradapi evameva-nava zubhaM dhyAyati dhyAnaM nAzubhamiti gAthArthaH // 1481 // kiMca-'acirovavannagANaM' 'na ciropapannakA aciropapannakAH teSAmaciropapannakAnAmacirajAtAnAmityarthaH, mUchitAvyaktamattasuptAnAM-mUrchitAnAmabhighAtAdinA avyaktAnAm-avyaktacetasAM mattAnAM madirAdinA suptAnAM nidrayA, ihAvyaktAnAmiti yaduktaM tatrAvyaktacetasaH avyaktAH, tat punaravyakta kIdRgityAha-ohADiyamavattaM ca hoi pAeNa cittaM tu' 'ohADiyanti sthagitaM viSAdinA tiraskRtasvabhAvaM avyaktaM caavyaktameva cazabdo'vadhAraNe bhavati prAyazcittamapi, prAyograhaNAdanyathA'pi sambhavamAheti gAtha tata-evaMbhUtasyApi cetaso dhyAnatA'stu ko virodha iti, atrocyate, naitadevaM, yasmAta-Alambane lagnaM 2 gADhamAlambane lagnaM 2 ekAlambane sthiratayA vyavasthitamityarthaH, cittaM-antaHkaraNaM uktaM-bhaNitaM, nirejana-niSprakampaM dhyAnaM, yatazcaivamataH zeSa-yadasmAdanyat tanna bhavati dhyAnaM, kiMbhUtaM ?-'maduyamavattaM bhamantaM vA' mRdu-bhAvanAyAmakaThoraM avyakta pUrvoktaM bhramanvA-anavasthitaM veti gaathaarthH||1483|| Aha-yadi mRdvAdi cittaM dhyAnaM na bhavati vastutaH avyaktatvAt tat kathamasya pazcAdapi vyaktateti ?, atrocyate-'umhAsesovi'uSmAvazeSo manAgapi uSNamAtra ityarthaH, zikhI-agnirbhUtvA labdhendhanaH-prAptakASThAdiH san punarcalati, iya' evaM avyaktaM cittaM madirAdisamparkAdinA bhUtvA vyaktaM punarbhavatyagnivaditi gAthArthaH // 1484 // itthaM prAsaGgika kiyadapyuktaM, adhunA prakrAntavastuzuddhiH kriyate, kiMca prakrAntaM?, kAyikAdi trividhaM dhyAnaM, yata uktaM-bhaMgiyasuyaM guNato vaTTai tivihe'vi jhANami' ityAdi, evaM ca vyavasthite 'antomuhuttakAlaM cittassegaggayA bhavati jhANaM' yaduktamasmAd vineyasya virodhazaGkayA sammohaH syAdatastadapanodAya zaGkAmAha-'purva ca jaM tadutta' manu trividhe dhyAne sati pUrva yaduktaM cittasyaikAgratA bhavati dhyAnaM 'antomuhattakAlaM cittassegaggayA bhavati jhANaM'ti vacanAta cazabdAdyacca tadUrdhvamuktaM-bhaMgiyasuyaM guNato vaTTai tivihevi jhANami' tadetat parasparaviruddhaM kathayatastrividhe dhyAne sati ApannamanekaviSayaM dhyAnamiti, tathA ca manasA kizciddhyAyati vAcA'bhidhatte kAyena kriyAM karotIti anekAgratA, AcArya idamanAdRtya sAmAnyenaikAgraM cittaM hRdi kRtvA kAkA''ha-'cittaM ciya taM na taM jhANaM' yadanekAgraM taccittameva na dhyAnamiti gaathaarthH||1485|| Aha-uktanyAyAdanekAgraM trividhaM dhyAnaM tasya tarhi dhyAnatvAnupapattiH, na, abhiprAyAparijJAnAta, tathAhi-A0-'maNasahieNa' manaHsahitenaiva kAyena karoti, yaditi sambadhyate, upayukto yat karotItyarthaH, vAcA bhASate yacca manaHsahitayA, tadeva bhAvakaraNaM varttate, bhAvakaraNaM ca dhyAnaM, manorahitaM tu dravyakaraNaM bhavati, tatazcaitaduktaM bhavati-ihAnekAgrataiva nAsti sarveSAmeva manaHprabhRtInAmekaviSayatvAt , tathAhi-sa yat manasA dhyAyati tadeva vAcA'bhidhatte tatraiva ca kAyakriyeti gAthArthaH // 1486 // itthaM pratipAdite satyaparastvAha-'jaite cittaM jhANaM'yadi te-tava cittaM dhyAnaM 'antomuttakAlaM cittassegaggayA havai jhANa'ti vacanAt, evaM dhyAnamapi cittamApannaM, tatazca kAyikavAcikadhyAnAsambhava ityabhiprAyaH, tena kila cittameva dhyAnaM nAnyaditi hRdayaM, atha naivamiSyate-mA bhUt, kAyikavAcike dhyAnena bhaviSyata iti, itthaM tarhi dhyAnamanyatte-tava cittAditi gamyate, yasmAnAvazyaM dhyAnaM cittamiti gaathaarthH||1487||atrcaacaary Aha-abhyupagamAdadoSaH, tathAhi-niyamA cittaM jhANaM' niyamAt-niyamena uktalakSaNaM cittaM dhyAnameva, 'jhANaM cittaM na yAvi bhaiyavaM' dhyAnaM tu cittaM na cApyevaM bhaktavya-vikalpanIya, atraivArthe dRSTAntamAha-'jaha khairo hoi dumodumo ya khairo Jain Education Intemational Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 mAvazyakahAribhadrIyA akhairo vA' yathA khadiro bhavati druma eva, dumastu khadiraH akhadiro vA-dhavAdityayaM gAthArthaH // 1488 / / anye punaridaM gAthAdvayamatikrAntagAthAvayavAkSepadvAreNAnyathA vyAcakSate, yaduktaM 'cittaM ciya taM na taM jhANaMtI' tyetadasat, kathaM ?, yadi te 'cittaM jhANaM evaM jhANamavi cittamAvannaM' sAmAnyena 'tena ra cittaM jhANaM' kimucyate 'cittaM cittaM na jhANaM'ti 'aha neyaM jhANamannaM te' cittAt, atra pAThAntareNottaragAthA "niyamA cittaM jhANaM jhANaM cittaM na yAvibhaiyavaM' yato'vyaktAdi-' cittaM na dhyAnamiti, 'jaha khadiro' ityAdi nidarzanaM pUrva, alaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, prakRtazca dvitIyaH ucchritAbhidhAnaH kAyotsargabheda iti, sa ca vyAkhyAta eva, navaraM tatra dhyAnacatuSTayAdhyAyI lezyAparigato veditavya iti, athedAnI tRtIyaH kAyotsargabhedaH pratipAdyate-nigadasiddhaiva, adhunA caturthaH kAyotsargabhedaH pradazyate tatreyaM gAthA-nigadasiddhaiva, navaraM kAraNika eva glAnasthavirAdirniSaNNakArI veditavyaH, vakSyate ca-'ataraMto u' ityAdi, adhunA paJcamaH kAyotsargabhedaH pradarzyate, tatreyaM gAthA-nigadasiddhA, navaraM prakaraNAnniSaNNaH sa dharmAdIni na dhyAyatItyavagantavyam , adhunA SaSThaH kAyotsargabhedaH pradIte, tatreyaM gAthA-nigadasiddhA, adhunA saptamaH kAyotsargabhedaHpratipAdyate, iha ca-nigadasiddhA, navaraM kAraNika eva glAnasthavirAdiryo niSaNNo'pi kartumasamarthaHsa niSa(va)NNakArI gRhyate, sAmpratamaSTamaH kAyotsargabhedaHpradarzyate, nigadasiddhA, ihApi ca prakaraNAnnipa(va)NNaH,sa ca dharmAdIni na dhyAyatItyavagantavyam ,adhunA navamaH kAyotsargabhedaHpradIte, iha ca-'aTTa rudaM ca duve' gAhA nigdsiddhaa| 'atarato' gAhA nigadasiddheva, navaraM 'kAraNiyasahUvi ya nisaNNo'ttiyo hi guruvaiyAvRttyAdinA vyApUtaH kAraNikaH sa samartho'pi niSaNNaH karotIti // 1495-1496 // itthaM tAvat kAyotsarga uktaH, atrAntare adhyayanazabdArtho nirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa nirUpitatvAnnehAdhikRtaH, gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM satrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama ityAdiprapaJco vaktavyaH yAvat taccedaM satra-'karemi bhaMte ! sAmAiyamityAdi yAvat appANaM vosirAmi' asya saMhitAdilakSaNA vyAkhyA yathA sAmAyikAdhyayane tathA mantavyA punarabhidhAne ca prayojanaM vakSyAmaH, idamaparaM sUtra_icchAmi ThAiuM kAussaggaM jo me devasio aiAro kao kAio vAio mANasio ussutto ummaggo akappo akaraNijjo dujjhAo duvviciMtio aNAyAro aNicchiavvo asamaNapAuggo nANe dasaNe caritte sue sAmAie tiNhaM guttINaM cauNhaM kasAyANaM paMcaNhaM mahavvayANaM chaNhaM jIvanikAyANaM sattaNhaM piMDesaNANaM aTThaNhaM pavayaNamAUNaM navaNhaM baMbhaceraguttINaM dasavihe samaNadhamma samaNANaM jogANaM jaM khaMDiaM jaM virAhiaM tassa micchAmi dukkaDaM // (sUtram ) asya vyAkhyA-tallakSaNaM ceda-saMhitetyAdi, tatra icchAmi sthAtuM kAyotsarga yo me daivasiko'ticAraH kRta ityAdi sehitA, padAni tu icchAmi sthAtuM kAyotsarga mayA daivasiko'ticAraH kRta ityAdIni, padArthastu 'iSu icchAyA'mityasyotamapuruSasyaikavacanAntasya 'ipugamiSyamA cha' iti (pA07-3-77) chatve icchAmi bhavati, icchAmi-abhilaSAmi sthAtumiti 'SThA gatinivRttau' ityasya tumpratyayAntasya sthAnumiti bhavati, kAyotsarga'miti 'ciJ cayane' asya ghaJantasya 'nivAsasamiti(citi)zarIropasamAdhAneSvAdezca ka iti (pA0 3-3-41) cIyate iti kAyaH deha ityarthaH 'sRja visarge' ityasya utpUrvasya pani utsarga iti bhavati, zeSapadArthoM yathA pratikamaNe tathaiva, padavigrahastu yAni samAsabhAji padAni teSAmeva bhavati nAnyeSAmiti, tatra icchAmi sthAtuM, kaM-kAyotsarga-kAyasyotsargaH kAyotsargaH tamiti, zeSapadavigraho yathA prati kramaNe, evaM cAlanA pratyavasthAnaM ca yathAsambhavamupariSTAd vakSyAmaH / tathedamanyattu sUtraM tasmuttarIkaraNeNaM pAyacchittakaraNeNaM visohIkaraNeNaM visallIkaraNeNaM pAvANaM kammANaM nigghAyaNadvAe ThAmi kAussaggaM annattha UsasieNaM nIsasieNaM khAsieNaM chIeNaM jaMbhAieNaM uDDueNaM vAyanisaggeNaM bhamalie pittamucchAe suhumehiM aMgasaMcAlehiM suhumehiM khelasaMcAlahiM suhumehiM diTThisaMcAlehiM evamAiehiM AgArehiM abhaggo avirAhio hunja me kAussaggo jAva arihaMtANaM bhagavaMtANaM namukkAreNaM na pAremi tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi // (sUtram // asya vyAkhyA-'tasyottarIkaraNena"tasya'ti tasya-anantaraM prastutasya zrAmaNyayogasaGghAtasya kathaJcit pramAdAt khaNDitasya virAdhitasya vottarIkaraNena hetubhUtena 'ThAmi kAussagga'miti yogaH, tatrottarakaraNaM punaH saMskAradvAreNoparikaraNamucyate, uttaraM ca tat karaNaM ca ityuttarakaraNaM anuttaramuttaraM kriyata ityuttarIkaraNaM, kRtiH-karaNamiti, taJca prAyazcittadvAraNa bhavati ata Aha-pAyacchittakaraNeNaM' prAyazcittazabdArtha vakSyAmaH tasya karaNaM prAyazcittakaraNaM tena, athanA vizAdIni pratikramaNAvasAnAni vizuddhau karttavyAyAM mUlakaraNaM, idaM punaruttarakaraNamatastenottarakaraNena-prAyazcittakaraNeneti, kriyA pUrvavat , prAyazcittakaraNaM ca vizuddhidvAreNa bhavatyata Aha-'visohIkaraNeNaM'vizodhanaM vizuddhiH aparAdhamalinasyAtmanaHprakSAlana Jain Education Intemational Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 AvazyakahAribhadrIyA mityarthaH tasyAH karaNaM tena hetubhUtena, vizuddhikaraNaM ca vizalyakaraNadvAreNa bhavatyata Aha-'visallIkaraNeNaM' vigatAni zalyAni-mAyAdIni yasyAsau vizalyastasya karaNaM vizalyakaraNaM tena hetubhUtena, 'pAvANaM kammANaM NigghAyaNaThAe ThAmi kAussaggaM' pApAnAM saMsAranibandhanAnAM karmaNAM-jJAnAvaraNIyAdInAM nirghAtArtha-niryAtananimittaM vyApattinimittamityarthaH, kiM ?-'tiSThAmi kAyotsarga' kAyasyotsargaH-kAyaparityAga ityarthaH taM, etaduktaM bhavati-anekArthatvAd dhAtUnAM tiSThAmItikaromi kAyotsarga, vyApAravataH kAyasya parityAgamiti bhAvanA, kiM sarvathA ? netyAha-'annatthUsasieNaM'ti anyatroclUsitena, ucchasitaM muktA yo'nyo vyApArastena vyApAravata ityarthaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, tatrodhaM pravalaM vAzvasitamucchrasitaM tena,'nIsasieNati adhaHzvasitaM niHzvasitaM tena niHzvasitena, 'khAsieNaM'ti kAsitaM pratItaM, 'chIeNaM ti kSutaM pratItameva tenaitadapi,'jabhAieNaM' timbhitena, vivRtavadanasya prabalapavananirgamo jRmbhitamucyate, uDDueNaM ti udgAritaM pratItaM, vAyanisaggeNaM'ti apAnena pavananirgamo vAtanisargobhaNyate tena, bhamalIe'ttibhramalyA,iyamAkasmikI zarIrabhramilakSaNA pratItaiva pittasaMmUrcchayA' pittamUrcchayA'pi,pittaprAbalyAt manAga mUrchA bhavati, 'suhumehiM aMgasaMcAlehi sUkSmairaGgasaJcArairlakSyAlakSyaiAtravicalanaprakArai romodgamAdibhiH, 'suhumehiM khelasaMcAlehi sUkSmaiH khelasaJcArairyasmAt sayogivIryasanyatayA te khalvantarbhavanti 'suhumehiM diThisaMcAlehi sUkSmadRSTisaJcAraiH-nimeSAdibhiH, 'evamAiehiM AgArehiM abhaggo avirAhio hoja me kAussaggo' evamAdibhirityAdizabdaM vakSyAmaH, Akriyanta ityAkArA AgRhyanta iti bhAvanA, sarvathA kAyotsargApavAdaprakArA ityarthaH, tairAkArairvidyamAnairapi na bhagno'bhannaH, bhagnaH sarvathAnAzitaH,na virAdhito'virAdhito, virAdhito dezabhagno'bhidhIyate, bhaveta mama kAyotsargaH, kiyantaM kAlaM yAvadityAha-'jAva arahaMtANaM bhagavaMtANaM namokAreNaMna pAremi' yAvadarhatAM bhagavatAM namaskAreNa na pArayAmi, yAvaditi kAlAvadhAraNaM, azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmarhantItyarhantasteSAmarhatAM bhagaH-aizvaryAdilakSaNaH sa vidyate yeSAM te bhagavantasteSAM bhagavatAM sambandhinA namaskAreNa 'namo arahatANaM'ityanena na pArayAmi-na pAraM gacchAmi, tAvat kimityAha-'tAva kArya ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi'tti tAvacchabdena kAlanirdezamAha, kAyaM-dehaM sthAnena-UrdhvasthAnena tathA maunena-vAganirodhalakSaNena, tathA dhyAnena zubhena, 'appANa'ti prAkRtazailyA AtmIyaM, anye na paThantyevainamAlApaka, vyutsRjAmi-parityajAmi, iyamatra bhAvanA kArya sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsadvAreNa vyutsRjAmi, namaskArapAThaM yAvat pralambabhujo niruddhavAkprasaraH prazastadhyAnAnugatastiSThAmIti, tathAca kAyotsargaparisamAptau namaskAramapaThatastadbhaGga eva draSTavya ityeSa tAvat samAsArthaH, avayavArtha tu bhASyakAro vakSyati, tatrecchAmi sthAtuM kAyotsargamityAcaM sUtrAvayavamadhikRtyAha-kAyotsargasthAnaM na kArya, prayojanarahitatvAt , tathAvidhaparyaTanavaditi, atrocyate, prayojanarahitatvamasiddhaM, yataHkAussaggaMmi Thio nireyakAo niruddhvipsro| jANai suhamegamaNo muNi devsiyaaiaiyaarN||1|| (pra0) parijANiUNaya jao saMmaM gurujaNapagAsaNeNaM tu|sohei appagaM so jamhA ya jiNehiM so bhnnio||2||(pr0) kAussaggaM mukkhapahadesiyaM jANiUNa to dhIrA / divasAiyArajANaNaTThayAi ThAyaMti ussaggaM // 1497 // vyAkhyA-iha ca sambaddhagAthAdvayamanyakartR tathApi sopayogamitikRtvA vyAkhyAyate, kAyotsarge uktasvarUpe sthitaH san nirejakAyo-niSprakampadeha iti bhAvanA, niruddhavAkprasaraH-maunavyavasthitaH san jAnIte sukhamekamanA-ekAgracitta, san ko'sau ?-muniH-sAdhuH, kiM ?-daivasikAticAraM AdizabdAdAtrikagraha iti gAthArthaH // tataH kimityAha-yasmAt kAraNAt samyag-azaThabhAvena gurujanaprakAzanena-gurujananivedaneneti hRdayaM, tuzabdAt tadAdiaSTaprAyazcittakaraNena caH zodhayatyAtmAnamasau, aticAramalinaM kSAlayatItyarthaH, taccAticAraparijJAnamavikalaM kAyotsargavyavasthitasya bhavatyataH kAyotsargasthAnaM kAryamiti, kiMca-yasmAjirbhagavadbhirayaM kAyotsargo bhaNita-uktaH, tasmAt kAyotsargasthAnaM kAryamiti gAthArthaH // 1-2 // yatazcaivamataH 'kAussaggaM mukkhapahadesiya'ti mokSapanthAstIrthakara eva bhaNyate tatpradarzakatvAt, kAraNe kAryopacArAt, tena mokSapathena dezitaH-upadiSTaH mokSapathadezitastaM, 'jANiUNaM'ti divasAyaticAraparijJAnopAyatayA vijJAya tato dhIrAH-sAdhavaH, divasAticArajJAnArthamityupalakSaNaM rAvyaticArajJAnArthamapi, 'ThAyaMti ussagaM'ti tiSThanti kAyotsargamityarthaH, tatazca kAyotsargasthAnaM kAryameva, saprayojanatvAt , tathAvidhavaiyAvRtyavaditi gAthArthaH // 1497 // sAmprataM yaduktaM 'divasAticArajJAnArtha miti, tatraughato viSayadvAreNa tamaticAramupadarzayannAha sayaNAsaNaNNapANe ceiya jai seja kAya uccAre / samitIbhAvaNaguttI vitahAyaraNami aiyAro // 1498 // vyAkhyA-zayanIyavitathAcaraNe satyaticAraH, etaduktaM bhavati-saMstArakAderavidhinA grahaNAdau aticAra iti, AsaNa'tti AsanavitathAcaraNe satyaticAraH pIThakAderavidhinA grahaNAdaticAra iti bhAvanA, 'aNNapANa'tti annapAnavitathAcaraNe satyaticAraH annapAnasyAvidhinA grahaNAdAvaticAra ityarthaH, 'cetiya'tti caityavitathAcaraNe satyaticAraH, caityaviSayaM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 AvazyakahAribhadrIyA vitathAcaraNamavidhinA vandane akaraNe cetyAdi, jai'tti yativitathAcaraNe satyaticAraH, yativiSayaM ca vitathAcaraNaM yathArha vinayAdhakaraNamiti, 'seja'tti zayyAvitathAcaraNe satyaticAraH, zayyA vasatirucyate, tadvipayaM vitathAcaraNamavidhinA pramArjanAdau khyAdisaMsaktAyAM vA vasata ityAdi, 'kAya' iti kAyikavitathAcaraNe satyaticAraH, vitathAcaraNaM cAsthaNDile kAyika vyutsRjataH sthaNDile vA'pratyupekSitAdAvityAdi, 'uccAre'tti uccAravitathAcaraNe satyaticAraH uccAraH-purISa bhaNyate vitathAcaraNaM caitaviSayaM yathA kAyikAyAM, 'samiti'tti samitivitathAcaraNe satyaticAraH, samitayazcaryAsamitipramukhAH pazca yathA pratikramaNe, vitathAcaraNaM cAsAmavidhinA''sevane'nAse vane cetyAdi, 'bhAvane ti bhAvanAvitathAcaraNe satyaticAraH, bhAvanAzcAnityatvAdigocarA dvAdaza, tathA coktam-'bhAvayitavyamanityatvamazaraNatvaM tathaikatAnyatve / azucitvaM saMsAraH karmAzravasaMvaravidhizca // 1 // nirjaraNalokavistaradharmasvAkhyAtatattvacintAzca / bodheH sudulebhatvaM ca bhAvanA dvAdaza vishuddhaaH||2||" athavA paJcaviMzatibhAvanA yathA pratikramaNe, vitathAcaraNaM cAsAmavidhisevanenetyAdi, 'gutti'ti guptivitathAcaraNe satyaticAraH, tatra manoguptipramukhAstisro guptayaH yathA pratikramaNe, vitathAcaraNamapi guptiviSayaM yathA samitiviti gaathaarthH||1498||itthN sAmAnyena viSayadvAreNAticAramabhidhAyAdhunA kAyotsargagatasya muneH kriyAmabhidhitsurAhagosamuhaNaMtagAI Aloe desie ya aiyAre / sance samANaittA hiyae dose ThavijAhi // 1499 // kArDa hiae dose jahakamaM jA na tAva pAreha / tAva suhamANupANU dhammaM sukaM ca jhAijA // 1500 // ___goSaH pratyUSo bhaNyate, 'muhaNaMtarga' mukhavastrikA AdizabdAccheSopakaraNagrahaH, tatazcaitaduktaM bhavati-gopAdArabhya mukhavanikAdau viSaye Aloe desie ya aticAre'tti avalokayet-nirIkSeta daivasikAnaticArAn-avidhipratyupekSitApratyupekSitA. dIniti, tataH 'sabe samaNAittA' sarvAnaticArAn mukhavastrikApratyupekSaNAdArabhya yAvat kAyotsargAvasthAnamatrAntare ya iti 'samANaitsA' samApya bujhyavalokanena samAptiM nItvA etAvanta eta iti, nAtaH paramaticAro'sti tato 'hRdaye' cetasi doSAnpratiSiddhakaraNAdilakSaNAna AlocanIyAnityarthaH, sthApayediti gaathaarthH||1499 // kRtvA hRdaye doSAna yathAkramamiti pratisevanAnulomyena AlocanAnulomyena ca, pratisevanAnulomyaM nAma ye yathA''sevitA iti, AlocanAnulomyaM tu pUrva laghava Alocyante pazcAd gurava iti, 'jA na tAva pAreti'tti yAvanna tAvat pArayati gururnamaskAreNa, 'tAva suhumANupANu'tti tAvaditi kAlAvadhAraNaM, sUkSmaprANApAnaH, sUkSmocchAsanizvAsa ityarthaH, kiM ?-'dhammaM sukaM ca jhAejA' dharmadhyAna pratikramaNAdhyayanoktasvarUpaM zukla dhyAnaM ca dhyAyediti gaathaarthH|| 1500 // evaMdesiya rAiya pakkhiya cAummAse taheva varise ya / ikikke tini gamA nAyavvA paMcaseesu // 1501 // vyAkhyA-'devasiya'tti daivasike pratikramaNe divasena nirvRttaM daivasikaM, 'rAiya'tti rAtrike, 'pakkhie'tti pAkSike 'cAummAse'tti cAturmAsike tathaiva 'varisi'tti tathaiva vArSike ca, varSeNa nirvRttaM vArSika-sAMvatsarikamiti bhAvanA, ekaikasmin pratikramaNe devasikAdau trayo gamA jJAtavyAH, paJcasveteSu daivasikAdiSu, kathaM trayo gamAH 1, sAmAyikaM kRttvA kAyotsargakaraNaM, sAmAyikameva kRtvA pratikramaNaM, sAmAyikameva kRttvA punaH kAyotsargam , iha ca yasmAd divasAdi tIrtha divasapradhAnaM ca tasmAd daivasikamAdAviti gAthArthaH // 1501 // atrAha codakaH AimakAussagge paDikamaNe tAva kAu sAmaiyaM / to kiM kareha bIyaM taiaM ca puNo'vi ussagge? // 1502 // samabhAvaMmi ThiyappA ussaggaM kariya to paDikkamai / emeva ya samabhAve Thiyassa taiyaM tu ussagge // 1503 // sajjhAyajhANatavaosahesu uvaesathuipayANesu / saMtaguNakittaNesu a na huMti puNaruttadosA u // 1504 // vyAkhyA-'AdimakAyotsarge' iti prathamakAyotsarge kRtvA sAmAyikamiti yogaH 'paDikkamaNe tAva bitiyaM kAuM sAmAiyaMti yogaH, tA kiM kareha taiyaM ca sAmAiyaM puNo'vi ussaggo' yaH pratikrAntoparIti gaathaarthH|| 1502 // cAlanA ceyam, atrocyate-samabhAvaMmi' gAhA vyAkhyA-iha samabhAvasthitasya bhAvapratikramaNaM bhavati nAnyathA, tatazca samabhAve-rAgadveSamadhyavartini sthita AtmA yasyAsau sthitAtmA, 'ussaggaM kAu (kariya) to paDikkamati' divasAticAraparijJAnAya kAyotsarga kRtvA guroraticAraM nivedya tatpradattaprAyazcittaM samabhAvapUrvakameva prapadya tataH pratikrAmati, 'emeva ya samabhAve Thitassa tatiyaM tu ussagge' evameva ca samabhAve vyavasthitasya satazcAritrazuddhirapi bhavatItikRtvA tRtIyaM sAmAyikaM kAyotsarge pratikrAntottarakAlabhAvini kriyata iti gAthArthaH // 1503 // pratyavasthAnamidam-'sajjhAyajhANa' gAhA vyAkhyA nigadasiddhA, idAnIM 'jo me devasio aiyAro kao' ityAdi sUtramadho vyAkhyAtatvAdanAdRtya 'tassa micchAmi dukkaDa'ti sUtrAvayavaM vyAcikhyAsurAhamitti miumaddavatte chatti a dosANa chAyaNe hoi|mitti ya merAi Thio dutti duguMchAmi appANaM // 1505 // kasi kahuM me pAvaM Dattiya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAukaDapayakkharattho samAseNaM // 1506 // Jain Education Interational Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 AvazyakahAribhadrIyA itthaM(da) gAthAyugalaM yathA sAmAyikAdhyayane vyAkhyAtaM tathaiva draSTavyamiti, sAmprataM 'tasyottarIkaraNene ti sUtrAvayavaM vivRNvannAhakhaMDiyavirAhiyANaM mUlaguNANaM sauttaraguNANaM / uttarakaraNaM kIrai jaha sagaDarahaMgagehANaM // 1507 // pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaM tu bhannaI teNaM / pAeNa vAvi cittaM visohae teNa pacchittaM // 1508 // dave bhAve ya duhA sohI salaM ca ikkamikaM tu / savvaM pAvaM kammaM bhAmijai jeNa saMsAre // 1509 // vyAkhyA-'khaNDitavirAdhitAnAM' khaNDitAH-sarvathA bhagnA virAdhitAH-dezato bhagnA mUlaguNAnAM-prANAtipAtAdivinivRttirUpANAM saha uttaraguNaiH-piNDavizudhdhyAdibhirvarttata iti sottaraguNAsteSAmuttarakaraNaM kriyate, AlocanAdinA puna: saMskaraNamityarthaH, dRSTAntamAha-yathA zakaTarathAGgagehAnAM-gantrIcakragRhANAmityarthaH, tathA ca zakaTAnAM khaNDitavirAdhitAnAM akSAvalakAdinottarakaraNaM kriyata iti gAthArthaH / / 1507 // adhunA 'prAyazcittakaraNene ti sUtrAvayava vyAcikhyAsurAha-pAvaM' gAhA, vyAkhyA-pApa-karmocyate tat pApaM chinatti yasmAt kAraNAt prAkRtazailyA'pAyacchittaMti bhaNyate, tena kAraNena, saMskRte tu pApaM chinattIti pApacchiducyate, prAyaso vA cittaM-jIvaM zodhayati-karmamalinaM vimalIkaroti tena kAraNena prAyazcittamucyate, prAyo vA-bAhulyena cittaM svena svarUpeNa asmin satIti prAyazcittaM, prAyograhaNaM saMvarAderapi tathAvidhacittasadbhAvAditi gAthArthaH // 1508 // adhunA 'vizodhikaraNe'tyAdisUtrAvayavavyAcikhyAsayA''ha-'dadhe bhAve ya duhA sohI' gAhA-dravyato bhAvatazca dvividhA vizuddhiH, zalyaM ca, 'ekamekaM tu'tti ekaikaM zuddhirapi dravyabhAvabhedena dvidhA, zalyamapItyarthaH / tatra dravyazuddhiH rUpAdinA vastrAderbhAvazuddhiH prAyazcittAdinA''tmana eva, dravyazalyaM kaNTakazilImukhaphalAdi, bhAvazalyaM tu mAyAdi, sarva jJAnAvaraNIyAdi karma pApaM vartate, kimiti ?-bhrAmyate yena kAraNena tena karmaNA jIvaH saMsAre-tiryagnArakAmarabhavAnubhavalakSaNe, tathA ca dagdharajukalpena bhavopagrAhiNA'lpenApi satA kevalino'pi na muktimAsAdayantIti dAruNaM saMsArabhramaNanimittaM karmeti gAthArthaH // 1509 // sAmpratam 'anyatrocchrasitene'tyavayavaM vivRNotiussAsaM na niraMbhai Abhiggahiovi kimuaciTThA u?| sajamaraNaM nirohe suhumussAsaMtu jynnaae||1510|| kAsakhuajaMbhie mAhu satthamaNilo'nilassa tivvuho| asamAhIya nirohe mA masagAI ato httho||1511|| vAyanisaraguDDoe jayaNAsahassa neva ya niroho / uDDoe vA hattho bhamalImucchAsu a niveso // 1512 // vIriyasajogayAe saMcArA suhumabAyarA dehe / bAhiM romaMcAI aMto khelANilAIyA // 1513 // A(ava)loacalaM cakkhU maNuvva taM dukkaraM thiraM kAuM / svehi tayaM khippai sabhAvao vA sayaM calai // 1514 // na kuNai nimesajuttaM tatthuvaogeNa jhANa jhaaijaa| eganisiM tu pavanno jhAyai sAhU aNimisaccho'vi // 1515 // agaNIo chidijja va bohiyakhobhAi dIhaDako vA / AgArahiM abhaggo ussaggo evamAihiM // 151 Urdhva prabalaH zvAsa ucchAsaH taM 'na niraMbhaI'tti na niruNaddhi, 'Abhiggahiovi' abhigRhyata iti abhigrahaH abhigraheNa nivRtta AbhigrahikaH-kAyotsargastadavyatirekAt tatkartA'pyAbhigrahiko bhaNyate, asAvapyabhibhavakAyotsargakAryapItyarthaH, 'kimuta ceTThA utti kiM punazceSTAkAyotsargakArI, sa tu sutarAM na niruNaddhi ityarthaH, kimityata Aha-sajjamaraNaM nirohe'tti sadyomaraNaM nirodhe ucchRAsasya, tatazca 'suhumussAsaM tu jayaNAe'tti sUkSmocchAsameva yatanayA muJcati, noltraNaM, mA bhUt sattvayAta iti gAthArthaH // 1510 // adhunA 'kAsite'tyAdisUtrArthapracikaTiSayedamAha-kAsakhuyajaMbhie' gAhA vyAkhyA-iha kAyotsarge kAsakSutajRmbhitAdIni yatanayA kriyante, kimiti ?-'mA hu satthamaNilo'Nilassa tiSuNho'tti mA zastraM bhaviSyati kAsitAdisamudbhavo'nilo-vAyuranilasya-bAhyasya vAyoH, kiMbhUtaH?-tIvroSNaH, bAhyAnilApekSayA atyuSNa ityarthaH / na ca na kriyante na ca nirudhyanta eva na 'asamAhI ya nirohe'tti (sarvathArodhe) asamAdhizca cazabdAt maraNamapi sambhAvyate kAsitAdinirodhe sati, 'mA masagAItti mA masakAdayazca kAsitAdisamudbhavapavanazlemAbhihatAmariSyanti jRmbhite ca vadanapravezaM kariSyanti tato hasto'grato dIyata iti yataneyamiti gAthArthaH // 1511 // Aha-niHzvasiteneti sUtrAvayavo na vyAkhyAyate iti kimatra kAraNam ?, ucyate, ucchRsitena tulyayogakSematvAditi, idAnIm 'udgAritene'tyAdisUtrAvayavavyAcikhyAsayA''ha-vAtanisarga:-uktasvarUpa udgAro'pi, tatrAyaM vidhiH-yatanA zabdasya kriyate na nisRSTaM mucyata iti, 'neva ya nirohotti naiva ca nirodhaH kriyate, asamAdhibhAvAdeva, udgAre vA hasto'ntare dIyata iti 'bhamalImacchAsu ya niveso' mA sahasApatitasyAtmavirAdhanA bhaviSyatIti gaathaarthH|| 1512 // sAmprataM 'sUkSmairaGgasaJcArai rityAdisUtrAvayavavyAcikhyAsayA''ha-vIryasayogatayA kAraNena saMcArAH sUkSmabAdarA dehe avazyaMbhAvino, vIrya vIryAntarAyakSayopazamakSayajaM khalvAtmapariNAmo bhaNyate yogAstu-manovAkkAyAstatra vIryasayoga Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 AvazyakahAribhadrIyA tayaivAticArAH sUkSmabAdarA bhavanti na kevalAt vIryAditi deha eva ca bhavati nAdehasya, tatra yahI romazcAdaya AdizabdAdutkampagrahaH 'anto khelAnilAdIyA' antaH-madhye zleSmAnilAdayo vicarantItyarthaH, iti gaathaarthH||1513|| adhunA 'sUkSmadRSTisaJcArairiti sUtrAvayavaM vyAkhyAnayati-avalokanamAlokastasminnavaloke calaM avalokacalaM darzanalAlasamityarthaH, kiM 1-cakSuH-nayanaM, yatazcaivamato manovad-antaHkaraNamiva taccakSurduSkaraM sthiraM kartuM, na zakyata ityarthaH, yato rUpaistadAkSipyate svabhAvato vA-svabhAvena vA naisargikeNa svayaM calati, Atmanaiva calatIti gaathaarthH||1514|| yasmAdevaM tasmAt na karoti nimeSa(rodha)yataM kAyotsargakArI, kimiti ?,-'tatthuvaoge Na jhANa jhAeja'tti tatra-nirnimeSayatne ya upayogastena satA mA na dhyAnaM dhyAyet abhipretamiti, 'eganisaM tu pavanno jhAyai sAhU aNi misaccho'vi' ekarAtrikI tu pratimA pratipanno mahAsattvodhyAyati samarthaH animeSAkSo'pi-animiSe akSiNI yasya saH animiSAkSaH nizcalanayana iti gAthArthaH ||1515||adhunaa evamAdibhirAkArarityAdisUtrAvayavavyAcikhyAsayAha-'agaNi'tti yadA jyotiH spRzati tadA prAvara. NAya kalpagrahaNaM kurvato na kAyotsargabhaGgaH, Aha-namaskAramevAbhidhAya kimiti tadgrahaNaM na karoti ? yena tadbhaGgo na bhavati, ucyate, nAtra namaskArapAraNamevAviziSTaM kAyotsargamAnaM kriyate, kiM tu yo yatparimANo yatra kAyotsarga uktastata Urdhva parisamApte'pi tasminnamaskAramapaThato bhaGga ityAdi, aparisamApte'pi ca paThato bhaGga eva, sa cAtra na bhavatIti, evaM sarvatra bhAvanIyaM, chiMdija vatti mArjArImUSakAdibhirvA purato yAyAt , atrApyagrataH sarato na kAyosargabhaGgaH, 'bohiyakhobhAI'tti bodhikAH-stenakAstebhyaH kSobhaH-saMbhramaH, AdizabdAdrAjAdikSobhaH parigRhyate, tatrAsthAne'pyuccArayato('nuccArayato)vA na kAyotsargabhaGgo 'dIhaDako veti sarpadaSTe cAtmani pare vA sahasA-akANDa evoccArayataH, tathaiva Akriyanta ityAkArAstairAkArairabhannaH syAt kAyotsarga evamAdibhiriti gAthArthaH // 1516 // adhunaughataH kAyotsargavidhipratipAdanAyAhate puNa sasUrie ciya pAsavaNucArakAlabhUmIo / pehittA athamie ThaMtussagaM sae ThANe // 1517 // jai puNa nivvAghAe AvAsaM to kariMti sabvevi / saDDhAikahaNavAghAyayAi pacchA gurU Thati // 1518 // sesA u jahAsattiM ApuchittANa ThaMti sahANe / suttatthasaraNaheuM AyarieN ThiyaMmi devasiyaM // 1519 // jo hunja u asamattho bAlo vuDDo gilANa pritNto| so vikahAivirahio jhAijjA jA gurU Thati / / 1520 // jA devasiaM duguNaM ciMtai gurU ahiMDao'ciTuM / bahuvAvArA iare egaguNaM tAva ciMtati // 1521 // varayANa va cidraM nAUNa garU bahaM bhvihii| kAleNa tadacieNaM pAreI thovacidyo'vi // (01) // namukkAracauvIsagakiikammAloaNaM paDikamaNaM / kiikammadurAloia duppaDikaMte ya ussaggo // 1522 // esa carittussaggo daMsaNasuddhI taiyao hoi / suanANassa cauttho siddhANa thuI a kiikammaM // 1523 // vyAkhyA-te punaH-kAyotsargakartAraH sasUrya eva divase prazravaNoccArakAlabhUmayaH (mIH) pratyupekSante, dvAdaza prazravaNabhUmayaH AlayaparibhogAntaH SaT paT bahiH, evamuccArabhUmayo dvAdaza, pramANaM cAsAM tiryag jaghanyena hastamAtramadhazcatvAryA t acaMtana, utkRSTatastu sthaNDilaM dvAdaza yojanamAnaM,na ca tenehAdhikAraH, timrastu kAlabhUmaya:yAvaccainamanyaM ca zramaNayogaM kurvanti kAlavelAyAM tAvat prAyaso'stamupayAtyeva savitA tatazca 'atdhamie ThaMti ussaggaM sae ThANe'tti uktamanyathA yasya yadaiva vyApAraparisamAptirbhavati sa tadaiva sAmayikaM kRtvA tiSThatIti gAthArthaH // 1517 // ayaM ca vidhiH kenacit kAraNAntareNa gurorvyAghAte sti| 'jai puNa nivAghAo' vyAkhyA-yadi punarniyAghAta eva sarvepAmAvazyaka-pratikramaNaM tataH kurvanti sarve'pi sahaiva guruNA 'saDAdikahaNavAghAte pacchA gurU Thatitti nigadasiddhamiti gAthArthaH // 1518 // yadA ca pazcAd guravastiSThanti tadA-'sesA u jahAsattI' gAhA vyAkhyA-zeSAstu sAdhavo yathAzakti-zattyanurUpaM yo hi yAvantaM kAlaM sthAtuM samarthaH 'ApuchittA gurU ThaMti sahANe sAmAyika kAUNa, kiMnimittaM ?-'suttasthasaraNahe' sUtrArthasmaraNanimittaM-'Ayarie Thiyami devasiya Ayarie purao Thie tassa sAmAiyAvasANe devasiyaM ai. yAraM ciMteMti, aNNe bhaNaMti-jAhe Ayario sAmAiyaM kaDDai tAhe tevi tayaTThiyA ceva sAmAiyasuttamaNupehaMti guruNA saha pacchA devasiyaMti gAthArthaH // 1519 // zeSAzca yathA zaktirityuktaM, yasya kAyotsargeNa sthAtuM zaktireva nAsti sa kiM kuryAditi tadgataM vidhimabhidhitsurAha-'jo huja u asamatthI' gAhA vyAkhyA-yaH kazcit sAdhu vedasamarthaH kAyo kiMbhUta ityAha-bAlo vRddho glAnaH 'paritaMto'tti parizrAnto guruvaiyAvRtyakaraNAdinA asAvapi vikathAdivirahitaH san dhyAyet sUtrArtha 'jA gurU ThaMti'tti yAvad guravastiSThanti kAyotsargamiti gaathaarthH|| 1520 // mApUcchaya gurUn tiSThanti svasthAne sAmAyikaM kRtvA, kiMnimittaM , sUtrArthasmaraNAhatA AcArya sthite devasika-AcArya purataH sthite tasya sAmAyikAvasAne devasikamaticAraM cintayanti, anye bhaNanti-yadA''cAryAH sAmAyikaM kathayanti tadA te'pi tadavasthitA evaM sAmAyikasUtramanuprekSante guruNA saha pabAvasika Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 Avazyaka hAribhadrIyA AcArya sthite daivasikamityuktaM tadgataM vidhimabhidhitsurAha - 'jA devasiyaM duguNaM ciMtai' gAhA vyAkhyA - nigadasiddhA, navaraM ceSTA vyApArarUpA'vagantavyA // 1521|| 'namokkAraca uvIsaga' gAhA vyAkhyA- 'namokkAre'ti koussaggasamattIe namokAreNa pAti namo arahaMtANaMti, 'caDavIsaga'tti puNo jehiM imaM titthaM desiyaM tesiM titthagarANaM usabhAdINaM cauvIsatyaerNa uttirNa kareMti, logassujjoyagareNaMti bhaNiyaM hoti, 'kitikamme 'ti tao vaMdikAmA guruM saMDAsayaM paDilehittA uvavisaMti, tAhe muhaNaMtagaM paDilehiya sasIsovariyaM kArya pamajjaMti, pamajjittA pareNa viNaeNa tikaraNavisuddhaM kitikammaM kareMti, vandanakamityarthaH, uktaM ca- "AloyaNavAgaraNAsaMpucchaNapUyaNAe sjjhaae| avarAheya gurUNaM viNao mUlaM ca vaMdaNaga // 1 // " mityAdi 'AloyaNaM' ti evaM ca vaMdittA utthAya ubhayakaragahiyara oharaNAddhAvaNayakAyA puvaparizcitie dose jahArAyaNiyA saMjayabhAsAe jahA gurU suNei tahA pavaDamANasaMvegA bhayavipyamukkA appaNo vizuddhinimittamAloyaMti, uktaM ca"viNaNa viNayamUlaM gaMtUNAyariyapAyamUlaMmi / jANAvijja suvihio jaha appArNa taha paraMpi // 1 // kayapAvovi maNusso 1 kAyotsargasamAptau namaskAreNa pArayati namo'rhadaya iti caturviMzatiriti punaryairidaM tIrthaM dezitaM teSAM tIrthaMkarANAmRSabhAdInAM caturviMzatistavenoskInaM kurvanti, lokasyodyotakareNeti bhaNitaM bhavati, kRtikarmeti tato vanditukAmA guruM saMdezakAn pramAjyapavizanti, tato mukhAnantakaM pratilikhya sazIrSamuparita kArya pramArjayanti, pramRjya pareNa vinayena trikaraNavizuddhaM kRtikarma kurvanti / AlocanAvyAkaraNa saMpraznapUjanAsu svAdhyAye / aparAdhe ca gurUNAM vinayo mUlaM ca vandanakaM / evaM ca vanditvotthAyobhaya karagRhItarajoharaNA adhavanatakAyAH pUrvaparicintitAn doSAn yathAralAdhikaM saMyatabhASayA yathA guruH zRNoti tathA pravardhamAnasaMvegA bhayavipramukkA Atmano vizuddhinimittamAlocayanti-vinayena vinayamUlaM gtvaa''ciiypaadmuule| jJApayet suvihito yathA''tmAnaM tathA paramapi // 1 // kRtapApo'pi manuSya AloiDa niMdiu gurusayA se / hoi airegalahUo ohariyabharoSa bhAravaho // 2 // tathA-uppaNNANuppannA mAyA aNumao nihaMtA / AloyaNaniMdaNagarahaNAhiM Na puNo siyA vitiyaM // 3 // tas ya pAyacchittaM jaM maggavika gurU uvaiti / taM taha aNucariyavaM aNavatthapasaMgabhIeNaM // 4 // 'paDikamaNaM 'ti- 'AloiUNa dose guruNA paDidiNNapAyacchittA sAmAiyaputragaM samabhA (vA) vaThiyA paDikamati // 1 // sammamutrauttA paryaMpaNa paDikamaNaM kaheMti, aNavatthapasaMgabhIyA, aNavatthA puNa udAharaNaM tilahAragakampahagotti, 'kitikammaM'ti tao paDikkamittA khAmaNAnimittaM paDikaMtAyavattani'veyaNatthaM ca vaMdati, tao AyariyamAdI paDikkamaNatthameva daMsemANA khAmeMti, uktaM ca-AyariuvajjhAe sIse sAhaMmie kulagaNe ya / je me ke'vi kasAyA sadhai tiviheNa khAmemi // 1 // sabassa samaNa saMghassa bhagavao aMjaliM kariya sIse / sabaM khamAvaittA khamAmi savassa ahahyaMpi // 2 // savassa jIvarAsissa bhAvao dhammaniriyaniyacitto / sarvvaM khamAvaittA 1 Alocya ninditvA gurusakAze / bhavatyatizayena laghuruddhRtabhara iva bhAravAhaH // 2 // utpannAnutpannA mAyA pratimArge nihantavyA / AlocanAnindanAnAbhinaM syAd dvitIyavAram // 3 // tasya ca prAyazcittaM yanmArgavido gurava upadizanti / tattathA'nucaritavyamanavasthAprasaGgabhItena // 4 // Alocya doSAn guruNA pratidattaprAyazcittAstu / sAmAyikapUrva samabhAvAvasthitAH pratikrAmyanti // 1 // samyagupayuktAH padaMpadena pratikramaNasUtraM kathayantyanavasthAprasaGgabhItAH, ana vasthAyAM punarudAharaNaM tilahArakazizuriti / tataH pratikramya kSAmaNAnimittaM pratikrAntAAtmavRttanivedanArthaM ca vandante, tata AcAryAdIn pratikramaNArthameva darza yantaH kSamayanti / AcAryopAdhyAn ziSyAn sAdharmikAn kulagaNAMzca / ye mayA kespi kaSAyitAH sarvAn trividhena kSamayAmi // 1 // sarvazramaNasaGghasya bhagavate'JjaliM kRtvA zIrSe / savaM kSamayitvA kSame sarvasyAhamapi // 2 // sarvasmin jIvarAzau bhAvato dharmanihitanijacittaH / sarvaM kSamayitvA khamAmi savassa ahayaMpi // 3 // " ityAdi 'durAloiyaduSpa DikkaMte ya ussagge tti evaM khAmittA AyariyamAdI tato durAloiyaM vA hojA duppaDikaMtaM vA hojA aNAbhogAdikAraNeNa tato puNovi kayasAmAiyA carittavisohaNatthameva kAussagaM kareMtitti gAthArthaH // 1522 || 'esa caritrasaggo' gAhA vyAkhyA -- esa caritasaggotti carittAtiyAravisuddhinimitoti bhaNiyaM hoi, ayaM ca paMcAsussAsaparimANo // 1523 // tato namokkAreNa pArettA vizuddhacarittA vizuddhadesayANaM daMsaNavisuddhinimittaM nAmukittaNaM kareMti caritaM visohiyamiyANiM daMsaNaM visohijjatittikaTTu, taM puNa NAmukkittaNamevaM karaMti, 'logassujjoya gare' tyAdi, ayaM caturviMzatistave nyakSeNa vyAkhyAta iti neha punarvyAkhyAyate, caturviMzatistavaM cAbhidhAya darzanavizuddhinimittameva kAyotsarga cikIrSavaH punaridaM sUtraM paThanti - savvaloe arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggaM vaMdaNavantiyAe pUaNavattiyAe sakAravattiyAe sammANavattirry bohilA bhavattiyAe niruvasaggavattiyAe sadvAe mehAe dhiie dhAraNAe aNuppehAe vahumANIe ThAmi kAussaggaM ( sUtra ) // 1 kSame sarvasyAhamapi // 3 // evaM kSamayitvA''cAryAdIn tato durAlocitaM vA bhavet duSpratikrAntaM vA bhavet anAbhogAdikAraNena tataH punarapi kRtasAmAyikAzcAritravizodhanArthameva kAyotsargaM kurvanti / eSa cAritrotsarga iti cAritrAticAravizuddhinimitta iti bhaNitaM bhavati, ayaM ca paJcAzaduSvAsapa rimANaH, tato namaskAreNa pAravizvA vizuddhacAritrA vizuddhadezakAnAM darzanazuddhinimittaM nAmotkIrttanaM kurvanti, cAritraM vizodhitamidAnIM darzanaM vizudhyasvitikRtvA tatpunarnAmokIrtanamevaM kurvanti / For Private Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 bhAvazyakahAribhadrIyA asya vyAkhyA-sarvaloke'rhacaityAnAM karomi kAyotsargamiti, tatra lokyate-dRzyate kevalajJAnabhAsvateti lokaH-catudezarajjvAtmakaH parigRhyate iti, uktaM ca-"dharmAdInAM vRttidravyANAM bhavati yatra tat kSetram / tairdravyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam // 1 // " sarvaH khalvastiryagUlabhedabhinnaH, sarvazcAsau lokazca 2 tasmin sarvaloke, trailokye ityarthaH, tathAhi-adholoke camarAdibhavaneSu tiryagloke dvIpAcalajyotiSkavimAnAdiSu santyevArhacaityAni aGghaloke saudharmAdiSu santyevArhacaityAni, tatrAzokAdyaSTamahAprAtihAryarUpAM pUjAmahantItyarhantaH-tIrthakarAsteSAM caityAni-pratimAlakSajAni ahaMccai tyAni, iyamatra bhAvanA-cittam-antaHkaraNaM tasya bhAve karmaNi vA varNadRDhAdilakSaNe vyaji kRte caityaM tatrAItAM pratimAH prazastasamAdhicittotpAdanAdarhacaityAni bhaNyante, teSAM kiM ?-karomItyuttamapuruSakavacananirdezanAtmA bhyupagamaM darzayati, kimityAha-kAya:-zarIraM tasyotsarga:-kRtAkArasya sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsamadhikRtya parityAga ityarthaH, taM kAyotsarga, Aha-kAyasyotsarga iti SaSTyA samAsaH kRtaH, arhacaityAnAmiti prAgutaM, tat kimahe caityAnAM kAyotsarga karoti, netyucyate, SaSThInirdiSTaM tatpadaM padadvayamatikramya maNDUkaplatyA vandanapratyayamityAdibhiH sambadhyate, tato'haM tyAnAM vandanapratyayaM karomi kAyotsargamiti draSTavyam , tatra vandanam-abhivAdanaM prazastakApavADamanaHpravRttirityarthaH, tatpratyaya-tanimitta, tatphalaM me kathaM nAma kAyotsargAdityato'rthamityevaM sarvatra bhAvanA kAryA, tathA 'pUyaNavattiyAe'tti pUjanapratyayaM-pUjAnimittaM,tatra pUjana-gandhamAlyAdibhirabhyarcanaM,tathA 'sakAravattiyAe'tti satkArapratyayaM-satkAranimittaM, tatra pravaravastrAbharaNAdibhirabhyarcanaM satkAraH, Aha-yadi pUjanasatkArapratyayaH kAyotsargaH kriyate tatastAveva kasmAnna kriyete ?, ucyate, dravyastavatvAdapradhAnatvAd, ukta ca-'dabatthau bhAvatthAu' ityAdi, ataH zrAvakAH pUjanasarakArAvapi kuryantyeva,sAdhavastu prazastAdhyavasAyanimittamevamabhidadhati,tathA sammANavattiyAe'tti sanmAnapratyayaM-sammAna nimittaM, tatra stutyAdibhirguNonnatikaraNaM sanmAnA, tathA mAnasaH prItivizeSa ityanye, atha vandanapUjanasatkArasanmAnA eva kiMnimittamityata Aha-vohilAbhavattiyAe' vodhilAbhapratyayaM-bodhilAbhanimittaM pretya jinapraNItadharmaprAptirbodhilAbho bhaNyate, atha bodhilAbha eva kiMnimittamityata Aha 'niruvasaggavattiyAe' nirupasargapratyaya-nirupasarganimittaM, nirupasargo-mokSaH, ayaM ca kAyotsargaHkriyamANo'pi zraddhA(di)vikalasya nAbhilaSitArthaprasAdhanAyAlamityata Aha-'saddhAe mehAe ciIe dhAraNAe aNuppehAe , vaddhamANIe gami kAussagga'ti zraddhayA hetubhUtayA tiSThAmi kAyotsarga na balAbhiyogAdinA zraddhA-nijo'bhilASA, evaM medhayA-paTutvena, najaDatayA, anye tu vyAcakSate-medhayeti maryAdAvartitvena nAsamaJjasata. yeti, evaM dhRtyA-mana praNidhAnalakSaNayA na punA rAgadveSAkulatayA, dhAraNayA-ahaMdguNAviSkaraNarUpayA na tacchnya tayA, anuprekSayA-arhadguNAnAmeva muhurmuhuravicyutirUpeNAnucintanayA na tavaikalyena, varddhamAnayeti pratyekamabhisambadhyate, zraddhayA vardhamAnayA evaM medhayetyAdi, evaM tiSThAmi kAyotsargam, Aha-uktameva prAkarobhi kAyotsarga sAmprataM tiSThAmIti kimarthamiti ?,ucyate, 'vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA (pA03-3-131)itikRtvA karomi kariSyAmIti kriyAbhimukhyamuktamidAnI tvAsannataratvAt kriyAkAlaniSThAkAlayoH kathaJcidabhedAt tiSThAmyeva, Aha-kiM sarvathA ?, netyAha-'annatthUsasieNamityAdi pUrvavat yAvadvosirAmi'tti, eyaM ca suttaM paDhittA paNavIsUsAsaparimANaM kAussaggaM kareMti, 'dasaNavisuddhIya taitti, tRtIyatvaM cAsyAtIcArAlocanaviSayaprathamakAyotsargApekSayeti, tao namokAreNa pArettA suyaNANaparivuhinimittaM atiyAravisohaNatthaM ca suyadhammassa bhagavao parAe bhattIe tapparUvaganamokArapuSayaM thuiM paDhaMti, taMjahA pukkharagharadIvaDhe dhAyaisaMDe ya jaMbuddIve ya / bharaheravayavidehe dhammAigare namasAmi // 1 // tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNanariMdamahiassa / sImAdharasta vaMde papphoDiyamohajAlassa // 2 // jAIjarAmaraNasogapaNAsaNassa, kallANapukkhalavisAlasuhAvahassa / ko devadAnavanariMdagaNaciassa, dhammassa sAramuvalabbha kare pamAyaM // 3 // siddhebho! payao Namo jiNamae naMdI sayA saMjame, devnaagsuvnnnnkinnnnrgnnssbbhuuabhaavcie| logo jattha paiTio jagamiNaM telukamaccAsuraM, dhammo vaDu sAsao vijayaU dhammuttaraM baDDau // 4 // suassa bhagavao karemi kAussaggaM vaMdaNa0 annatya (sUtram) asya vyAkhyA-puSkarANi-padmAni tairvara:-pradhAnaH puSkaravaraH2zcAsau dvIpazceti samAsaH, tasyArdha mAnuSottarAcalArvAgpani tasmin, tathA dhAtakInAM khaNDAni yasmin sa dhAtakIkhaNDo dvIpastasmiMzca, tathA jamchopalakSitastatpradhAno vA dvIpo jambUdvIpastasmiMzca, eteSvarddhatRtIyeSu dvIpeSu mahattarakSetraprAdhAnyAGgIkaraNataH pazcAnupUryopanyasteSu yAni bharatairAvatavidehAni prAkRtazailyA tvekavacananirdezaH dvandvaikavadbhAvAd bharatairAvatavideha ityapi bhavati, tatra dharmAdikaraNAnnamasyAmi-'durgatiprasRtAn jIyAn , yasmAd dhArayate ttH| dhatte caitAna zubhasthAne, tasmAd dharma iti smRtaH // 1 // sa ca dvibhedaHzrutadharmazcAritradharmazca, zrutadharmeNehAdhikAraH, tasya bharatAdiSvAdI karaNazIlAstIrthakarA evAtasteSAM stutirukA, sAmprataM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ 199 AvazyakahAribhadrIyA zrutadharmasya procyate-'tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNe'tyAdi, tamaH-ajJAnaM tadeva timiraM athavA tamaH-vaddhaspRSTanidhattaM jJAnAvaraNIyaM nikAcitaM timiraM tasya paTalaM-vRndaM tamastimirapaTalaM tad vidhvaMsayati nAzayatIti tamastimirapaTalavidhvaMsanaH tasya, tathA cAjJAnanirAsenaivAsya pravRttiH, tathA suragaNanarendramahitasya, tathA cAgamamahimAnaM kurvantyeva surAdayaH, tathA sImAM-maryAdAM dhArayatIti sImAdharaH, sImni vA dhArayatIti tasyeti,dvitIyArthe SaSThI-taM vande, tasya vA yat mAhAtmyaM tad bande, athavA tasya vanda iti vandanaM karomi, tathAhi-Agamavanta eva maryAdAM dhArayanti, kiMbhUtasya ?-prakarSaNa sphoTitaM mohajAlaM-mithyAtvAdi yena sa tathocyate tasya, tathA cAsmin sati vivekino mohajAlaM vilayamupayAtyeva, itthaM zrutadharmamabhivandhAdhunA tasyaiva guNopadarzanadvAreNa pramAdAgocaratAM pratipAdayannAha-jAIjarAmaraNe'tyAdi, jAtiH-utpattiH jarA-vayohAniH maraNaM-prANatyAgaH zokaH-mAnaso duHkha vizeSaH, jAtizca jarAca maraNaM ca zokadheti dvandvaH, jAtijarAmaraNazokAn praNAzayati-apanayati jAtijarAmaraNazokapraNAzanastasya, tathA ca zrutadharmokAnuchAnAjAtyAdayaH praNazyantyeva, anena cAsyAnarthapratighAtitvamAha, kalyam-ArogyaM kalyamaNatIti kalyANa, kalyaM zabdayatItyarthaH, puSkalaM-sampUrNa na ca tadalpaM kiM tu vizAlaM-vistIrNa sukhaM-pratItaM kalyANaM puSkalaM vizAlaM sukhamAvahatiprApayatIti kalyANapuSkalavizAlasukhAvahastasya, tathA ca zrutadharmoktAnuSThAnAduktalakSaNamapavargasukhamavApyata eva, anena 'pAsya viziSTArthaprasAdhakatvamAha, kamprANI devadAnavanarendragaNArcitasya zrutadharmasya sAra-sAmarthyamupalabhya-dRSTvA vijJAya kuryAt pramAda sacetananaH? cAritradharme pramAdaH kartuM na yukta iti hRdayam , Aha-suragaNanarendramahitasyetyuktaM punardevadAnavanarendragaNArSitasyeti kimarthamiti ?, atrocyate, tannigamanatvAdadoSaH, tasyaivaMguNasya dharmasya sAramupalabhya kAsakarNaH pramAdI bhaveccAritradharma iti, yatazcaivamataH 'siddhe bhopayaonamo jiNamaye ityAdi, siddhe-pratiSThite prakhyAte bho ityetadatizayinAmAmantraNaM pazyantu bhavantaH prayato'haM-yathAzaktyodyataHprakarSeNa yataH, itthaM parasAkSikaM bhU(kRtvA punarnamaskaroti-namo jinamate' arthAda vibhaktipariNAmo namo jinamatAya, tathA cAsmin sati jinamate nandiH-samRddhiH sadA-sarvakAlaM, ka ?-saMyame-cAritre, yathoktaM- paDhama NANaM tao daye'tyAdi, kiMbhUte saMyame ?-devanAgasuvarNakinnaragaNaiH sadbhUtabhAvenArcite, tathA ca saMyamavantaH aryanta eva devAdibhiH, kiMbhUte jinamate ?-lokyate'neneti lokaH-jJAnameva sa yatra pratiSThitaH, tathA jagadidaM jJeyatayA, kecit manuSyalokameva jagat manyante ityata Aha-trailokyamanuSyAsuraM, AdhArAdheyarUpamityarthaH, ayamitthaMbhUtA zrutadharmo varddhatAM-vRddhimupayAtu zAzvata:-dravyArthAdezAnnityaH, tathA coktaM-'dravyArthAdezAt ityeSA dvAdazAGgI na kadAcida nAsIdi'tyAdi, anye paThanti-dharmoM varddhatAM zAzvataM iti, asmin pakSe kriyAvizeSaNametat , zAzvataM vaddhatAM apracyutyeti bhAvanA, vijayatAM karmaparapravAdivijayeneti hRdayaM, tathA dharmottaraM-cAritradharmottaraM varddhatu, punarvRddhyabhidhAnaM mokSArthinA pratyahaM jJAnavRddhiH kAryeti pradarzanArtha, tathA ca tIrthakaranAmakarmahetUn pratipAdayatotaM-"appuSaNANagaNe"tti, 'muyassa bhagavao karemi kAurasaggaM vaMdaNavattiyAe' ityAdi prAgavat, yAvadvosirAmi / eyaM suttaM paDhittA paNuvIsussAsameva kAussaggaM karemi, Aha ca-'suyaNANassa cautthotti, tao namokAreNa pAritA visuddhacaraNadasaNasuyAiyArA maMgalanimittaM caraNadaMsaNasuyadesagANaM siddhANaM thuI kaTThati, bhaNiyaM ca-siddhANa thuI yatti, sA ceyaM stutiH siddhANaM vuddhANaM pAragayANaM paraMparagayANaM / loyaggamuvagayANaM namo sayA savvasiddhANaM ||1||jo devANavi devo jaM devA paMjalI namasaMti / taM devadevamahiaM sirasA vaMde mahAvIraM // 2 // ikko'vi namukAro jiNavaravasahassa baddhamANassa / saMsArasAgarAo tArei naraM va nAriM vA // 3 // ujiMtaselasihare dikkhA nANaM nisIhiA jassa / taM dhammacakavahiM arihanemi namasAmi // 4 // cattAri aTTha dasa do ya vaMdiA jiNavarA cauvvIsaM / paramaniTiaTThA siddhA siddhiM mama disNtu||5|| (sUtraM) . asya vyAkhyA-sitaM mAtameSAmiti siddhA nirdagdhakarmendhanA ityarthastebhyaH siddhebhyaH, te ca sAmAnyato vidyAsiddhA api bhavantyata Aha-buddhebhyaH, tatrAvagatAzeSAviparItatattvA buddhA ucyante, tatra kaizcit svatantratayaiva te'pi svatIrthojjvalanAya ihAgacchanti ityabhyupagamyante ata Aha-pAragatebhyaH' pAraM-paryantaM saMsArasya prayojanavAtasya ca gatAH pAragatAH tebhyaH, te'pi cAnAdisiddhaikajagatpatIcchAvazAt kaizcit tathA'bhyupagamyante ata Aha-'paramparagatebhyaH paramparayA ekenAbhivyatArthAdAgamAt (kazcit) pravRtto'nyenAbhivyaktAdarthAdanyo'nyenApyanya ityevaMbhUtayA gatAH paraMparagatAstebhyaH, Aha-prathamaeva kenAbhivyaktArthAdAgamAt pravRtta iti ?, ucyate, anAditvAt siddhAnAM prathamatvAnupapattiriti, athavA kathaJcit karmakSayopazamAt darzanaM darzanAt jJAnaM jJAnAcAritramityevaMbhUtayA paramparayA gatAstebhyaH, te'pi ca kaizcit sarvalokApannA Aha-'lokAgramupagatebhyaH' lokAgram-ISatmAgbhArAkhyaM tamupagatAH tebhyaH, Aha-kathaM punariha sakalakarmavipramuktAnAM lokAyaM yAvadgatirbhavati !, bhAve vA sarvadaiva kasmAnna bhavatIti !, atrocyate, pUrvAvedhavazAd daNDAdica Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 bhAvazyakahAribhadrIyA RbhramaNavat samayamevaikamavaseyeti, namaH sarvadA-sarvakAlaM 'sarvasiddhebhyaH' tIrthasiddhAdibhedabhinnebhyaH, athavA sarva sAdhyaM siddha yeSAM te tathA tebhyaH, itthaM sAmAnyena sarvasiddhanamaskAraM kRtvA punarAsannopakAritvAd vartamAnatIrthAdhipateH zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminaH stutiM kurvanti-'jo devANavi devo jaM devA paMjalI'tyAdi, yo bhagavAna mahAvIraH devAnAmapi-bhavanavAsyAdInAM devaH, pUjyatvAt , tathA cAha-yaM devAH prAJjalayo namasyanti-vinayaracitakarapuTAH santaH praNamanti, taM 'devadevamahiyaM' devadevAH-zakAdayaH taiH mahitaM-pUjitaM zirasA uttamAGgenetyAdarapradarzanArthamAha, vande, taM ke ?-'mahAvIra' 'Ira gatipreraNayo'rityasya vipUrvasya vizeSeNa Irayati-karma gamayatiyAti vA zivamiti vIraH, mahAMzcAsau vIrazca mahAvIraH taM, itthaM stutiM kRtvA punaH phalapradarzanArthamidaM paThati-'ekko'vi namokAro jiNavaravasahasse'tyAdi, eko'pi namaskAro jinavaravRSabhasya varddhamAnasya saMsArasAgarAttArayati naraM vA nArI vA, iyamatra bhAvanA-sati samyagdarzane parayA bhAvanayA kriyamANa eko'pi namaskAraH tathAbhUtAdhyavasAyaheturbhavati yathAbhUtAcchreNimavApya nistarati bhavodadhimityataH kAraNe kAryopacArAdetadevamucyate, anyathA cAritrAdivaiphalyaM syAt / etAstisraH stutayo niyamenocyante, kecidanyA api paThanti, na ca tatra niyamaH, "kitikamma' puNo saMDaMsayaM paDilehiya uvavisaMti, muhapottiyaM paDilehaMti sasIsovariyaM kArya paDilehittA Ayariyassa vaMdaNaM kareMti'tti gAthArthaH // 1523 // Aha-kiMnimittamidaM vandanakamiti ?, ucyatesukayaM ANattiM piva loge kAUNa sukayakiikammaM / varlDatiyA thuIo gumathuigahaNe kae tini // 1524 // 'sukayaM ANattipiva loe kAUNaM'ti jahA raNo maNussA ANattigAe pesiyA paNAma kAUNa gacchaMti, taM ca kAUNa puNo paNAmapudhagaM nivedeti, evaM sAhuNo'vi sAmAiyaguruvaMdaNapuvagaM carittAdivisohi kAUNa puNo sukayakiti guruNo nivedaMti-bhagavaM! kayaM te pesaNaM AyavisohikAragati, vaMdaNaM ca kAUNa puNo ukkuDuyA AyariyAbhimuhA viNayaratiyaMjalipuDA ciTThati, jAva gurU thuigahaNaM kareMti, tato pacchA samattAe paDhamathutIe thuI kaDhiti viNautti, tao thuI vaTuMtiyAo kaDeti tiNNi, ahavA vaTuMtiyA thuio guruthutigahaNe kae tiNNitti gAthArthaH // 1524 // tao pAusiyaM kareMti, evaM tAva devasiya kareMti, gataM devasiyaM, rAiyaM idANiM, tatthimA vihI, paDhama ciya sAmAiyaM kahiUNa carittavisuddhinimittaM paNuvIsussAsamittaM kAussaggaM kareMti, tao namokkAreNa pArittA dasaNavisuddhInimittaM ca3vIsatthayaM paDhaMti, paNavIsussAsamettameva kAussaggaM kareMti, etthavi namokkAreNa pArettA suyaNANavisaddhInimittaM suyaNANattharya, , yathA rAjJA manuSyA AjJasyA preSitAH praNAmaM kRtvA gacchanti, tacca kRtvA punaH praNAmapUrvaka nivedayanti, evaM sAdhavo'pi sAmAyikaguruvandanapUrva cAritrAdivizuddhiM kRtvA punaH sukRtakRtikarmANaH santo gurubhyo nivedayanti-bhagavan ! kRtaM tava preSaNamAtmavizuddhikArakamiti, vandanaM ca kRtvA punarutkaTukA bhAcAryAbhimukhA vinayaracitAalipuTAstiSThanti yAvaduravaH stutigrahaNaM kurvanti, tataH pazcAt samAptAyAM prathamastutI stutIH kathayanti vinaya iti, tataH stutIrvadhamAnAH kathayanti tisro'thavA vardhamAnAH stutayaH / tataH prAdoSikaM kALaM kurvanti, evaM tAvadevasikaM kurvanti, gataM devasika, rAtrikamidAnI, vatrA vidhiH-prathamameva sAmAyikaM kathayitvA cAritravizuddhinimittaM paJcaviMzatyuccAsamAnaM kAyotsarga kurvanti, sato namaskAreNa pArayitvA darbhanavizudinimita caturviMzatistavaM paThanti paJcaviMzatyucchvAsamAtrameva kAyotsarga kurvanti, bhatrApi namaskAreNa pArayitvA zrutajJAnavizuddhinimittaM zrutajJAnastavaM. kaiDeti, kAussagaM ca tassuddhinimittaM karati, tattha ya pAosiyathuimAdIyaM adhikayakAussaggapajjatamaiyAraM ciMteDa, Aha-kiMnimittaM paDhamakAussagge eva rAiyAiyAraM Na ciMteti ?, ucyate, niddAmatto na sarai aiAraM mA ya ghaNaM 'No'naM / kiiakaraNadosA vA gosAI tini ussaggA // 1525 // to-niddAbhibhUo na sarai-na saMbharai suSTu aiyAraM mA ghaTTaNaM 'No'NNaM aMdhayAre vaMdaMtayANaM, kitiakaraNadosA vA, aMdhayAre adaMsaNAo maMdasaddhA na vaMdaMti, eeNa kAraNeNaM gose-paJcUse Aie tiNNi kAussaggA bhavanti, na puNa pAosie jahA ekkotti // 1525 // ettha paDhamo caritte dasaNasuddhIeN bIyao hoi / suyanANassa ya tatio navaraM ciMtaMti tattha imaM // 1526 // taie nisAiyAraM ciMtaha caramaMmi kiM tavaM kAhaM / chammAsA egadiNAihANi jA porisi namo vA // 1527 // ahamavi bhe khAmemI tumbhehi samaM ahaM ca vNdaami|aayriysNtiyN nitthAragA u guruNo a vynnaaii||1528|| tato ciMtiUNa aiyAraM namokAreNa pArettA siddhANa thuI kAUNa puSabhaNieNa vihiNA vaMdittA Aloeti, tao karSayanti, kAyotsarga catachuddhinimittaM kurvanti, tatra ca prAdoSikastutyAdikaM adhikRtakAyotsargaparyantamaticAraM cintayanti / Aha-kinimiNamakAyotsarga evaM rAtrikAticAra na cintayanti !,-nidrAmattaH-nidrAbhibhUto na marati suSThaticAraM mA ghaTTanamanyo'nyaM vandamAnAnAmandhakAre kRtikarmAkaraNaboSA vA-andhakAre'darzanAt mandazraddhA ma vandante, etena kAraNena pratyUSe AdI trayaH kAyossagA bhavanti, na punaH prAdoSike yathaka iti, tatazcintayitvAticArA namaskAreNa pArabisvA siddhANamiti stutiM kRtvA pUrvabhaNitena vidhinA vandiravA''locayanti, tataH . Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 AvazyakahAribhadrIyA sAmAiyapuvayaM paDikkamaMti, tao vaMdaNAputrayaM khArmeti, vaMdaNaM kAUNaM tao sAmAiyapuvaryaM kAussaggaM kareMti, tattha ciMtayaMti - kammiya niuttA vayaM gurUhiM ?, to tArisayaM tavaM pavajjAmo jAriseNa tassa hANi na bhavati, tao ciMtetichammAsakhamaNaM karemo ?, na sakemo, egadivaseNa UNaM 1, tahavi na sakemo, evaM jAva paMca mAsA, tao cattAri tao tinni tao donni, tato ekkaM tato addhamAsaM cautthaM AyaMvilaM egaThANayaM purimahuM nidhigaiyaM, namokArasahiyaM vatti, uktaM ca'carime kiM tavaM kA'ti, carime kAussagge chammAsamegUNa ( diNAdi ) hANI jAba porisi namo vA, evaM jaM samatthA kAuM tamasaDhabhAvA hiae kareMti, pacchA vaMdittA gurusakkhayaM pavajaMti, sadhe ya namokAraittagA samagaM uTTheti vosirAveni nisIyaMti ya, evaM porisimAdisu vibhAsA, tao tiNNi thuI jahA putraM, navaramappasaddagaM deti jahA gharakoilAdI sattA uTTheti, tadeve vadati, tao bahuvelaM saMdisAveMti, tato rayaharaNaM paDilehaMti, tato uvadhiM saMdisAveti paDilehaMti ya, 1 sAmAyikapUrvakaM pratikrAbhyanti, tato vandanakapUrvakaM kSamayanti, vandanaM kRtvA tataH sAmAyikapUrvakaM kAyotsargaM kurvanti, tatra cintayanti kamii yuktAzca vayaM gurubhiH tatastAdRzaM tapaH prapadyAmahe yAdRzena tasya hAninaM bhavati, tatazcintayanti SaNmAsakSapaNaM kurmaH 1 na zaknumaH, ekadivasenonaM ?, tathApi na zatrumaH, evaM yAvat paJca mAsAH, tatazcaturaH, tatakhIn tato dvau tata ekaM tato'rddhamAsaM caturthabhaktamAcAmAmlaM ekasthAnakaM pUrvArdhaM nirvikRtikaM namaskArasahitaM veti, carame kAyotsarge SaNmAsA ekadinAdihAniryAvat paurupI namaskArasahitaM vA, evaM yat samarthAH karttuM tadazaThabhAvA hRdi kurvanti, pazcAt vanditvA gurusAkSikaM pratipadyante, sarve ca namaskArasahite pArakAH samakamuttiSThanti vyutsRjanti niSIdanti ca evaM pauruSyAdiSu vibhASA, tatastisraH stutIryathA pUrva, navaramarUpazabdaM dadati yathA gRhakokilAthAH sacvA nottiSThanti, tato devAn vandante, tato bahuvelaM saMdizanti, tato rajoharaNaM pratilikhanti tata upArdhe saMdizanti pratilikhanti ca o vasahiM paDilehiya kAlaM nivedeti, aNNe ya bhAMti - thuisamaNaMtaraM kAlaM niveeMti, evaM tu paDikamaNakAlaM tuti jahA paDikamaMtANaM thuiavasANe ceva paDilehaNavelA bhavati, gayaM rAiyaM, iyANiM pAkkhiyaM, tatthimA vihI - jAhe devasiyaM paDikaMtA bhavaMti nivaTTagapaDikkamaNeNaM tAhe gurU nivisaMti, tao sAhU vaMdittA bhAMti icchAmi khamAsamaNo ! uvaTThiomi agbhitarapakkhiyaM khAmeDaM, pannarasahaM divasANaM pannarasahaM rAI jaM kiMci apattiyaM parapattiyaM bhante pANe viNae veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe aMtarabhAsAe uvaribhAsAe jaM kiMci majjha viNayaparihINaM suhumaM vA bAyaraM vA tumbhe jANaha ahaM na yANAmi tassa micchAmi dukkaDaM (sUtraM ) idaM ca nigadasiddhameva, navaramantarabhASA - AcAryasya bhASamANasyAntare bhASate, uparibhASA tUttarakAlaM tadeva kilAdhikaM bhASate, atrAcAryo yadabhidhatte tat pratipAdayannAha - ' ahamavi khAmemi' gAhA vyAkhyA - ahamavi khAmemi tubhetti 1 tato vasatiM pratilikhya kAlaM nivedayanti, anye ca bhaNanti-stutisamanantaraM kAlaM nivedayanti evaM tu pratikramaNakAlaM tolayanti yathA pratikrAmyatAM stutyavasAna eva pratilekhanAvelA bhavati / gataM rAtrikaM, idAnIM pAkSikaM tatrAyaM vidhiH yadA daivasikaM pratikrAntA bhavanti nirvarttitapratikramaNena tadA guravo niSIdanti tataH sAdhavo vanditvA bhaNanti / ahamapi kSamayAmi yuSmAn iti bhaNitaM bhavati, evaM jaghanyena traya utkRSTataH sarve. bhaNiyaM hoti, evaM jahaNNeNaM tiNNi ukkoseNaM sabe khAmijaMti, pacchA gurU uTTheUNaM jahArAiNiyAe uddhahio ceva khAmeti, iyarevi jahArAiNiyAe sabevi atraNauttamaMgA bhaNaMti - devasiyaM paDikkataM pakkhiyaM khAmemo paNNarasahaM divasANamityAdi, evaM segAva jahArAiNiyAe khAmeti, pacchA vaMdittA bhaNati - devasiyaM paDikkataM pakkhiyaM paDikkamAveha, tao gurU gurusaMdiTTho vA pakkhiyapaDikkamaNaM kaDhati, sesagA jahAsattiM kAussaggAdisaMThiyA dhammajjhANovagayA surNeti, kaDDie muluttaraguNe jaM khaMDita pAyacchittanimittaM tiSNi UsAsasayANi kAussaggaM kareMti, bArasaujjoya karetti bhaNiyaM hoti, pArie ujjoya kare thuI kahuMti, pacchA uvaviTThA muhaNaMtagaM paDilehittA vaMdati pacchA rAyANa pUsamANavA atikkaMte maMgalijje kajje bahumannaMti, sattuparakameNa akhaMDiyaniyabalassa sobhaNo kAlo gao aNNo'vi evaM ceva uvaDio, evaM pakkhiyaviNaovayAraM khArmeti bitiyakhAmaNAsutteNaM, taccedaM 1 kSAmyante, pazcAt gururutthAya yathAzatrikamUrddhasthita eva kSamayati, itare'pi yathArAtrikaM sarve'pyavanatottamAGgA bhaNanti devasikaM pratikrAntaM pAkSikaM kSamayAmaH paJcadazasu divaseSu, evaM zeSA api yathArAtrikaM kSamayanti, pazcAd vanditvA bhaNanti - devasikaM pratikrAntaM pAkSikaM pratikrAmayata, tato gurugurusaMdiSTo vA pAkSikapratikramaNaM kathayati, zeSA yathAzakti kAyotsargAdisaMsthitA dharmadhyAnopagatAH zRNvanti, kathite mUlottaraguNeSu yat khaNDitaM tasya prAyazcittanimittaM zrINyucchvAsazatAni kAyotsarga kurvanti, dvAdazodyotakarAniti bhaNitaM bhavati, pArite udyotakare stutiM kathayanti, pazcAdupaviSTA mukhAnantakaM prati bandante, pazcAt rAjAnaM puSpamANavA atikrAnte mAGgalike kArye bahumanyante - zatruparAkramaNenAkhaNDita nijabalasya zobhanaH kAlo gataH evamevAmyo'pi prasthitaH, evaM pAkSikavinayopacAraM kSamayanti dvitIyakSAmaNAsUtreNa, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 AvazyakahAribhadrIyA icchAmi khamAsamaNo ! piyaM ca me jaM me haTThANaM tuTThANaM appAyaMkANaM abhaggajogANaM susIlANaM sucayANaM sAyariyauvajjhAyANaM NANeNaM daMsaNeNaM caritteNaM tavasA appANaM bhAvemANANaM bahusubheNaM me divaso posaho pakkho vatikkata, aNNo ya bhe kallANeNaM pajjuvaDio sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi (sUtram ) nigadasiddhaM, AyariA bhAMti - sAhUhiM samaM jameyaM bhaNiyaMti, tao ceiyavaMdAvaNaM sAdhuvaMdAvaNaM ca nivedituM - kAmA bhaNanti icchAmi khamAsamaNo ! puvi cehayAI vaMdittA namasittA tujhaM pAyasUle viharamANeNaM je kei bahudevasiyA sAhuNo diTThA sama (mA)NA vA vasamANA vA gAmANugAmaM duhajja mANA vA, rAiNiyA saMpucchaMti omarAiNiyA vaMdati ajjA vaMdati ajjiyAo vaMdati sAvayA vaMdati sAviyAo vaMdati ahaMpi nissalonikasAo ( tikaTTa) sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi || ahamavi vaMdAdemi cehayAI (sUtram ) nigadasiddhaM, navaraM samaNo- vuDavAsI vasamANo NavavigappavihArI, buDhavAsI jaMghAlaparihINo Natra vibhAge khettaM kAUNa viharati, navavigappavihArI puNa uuvaddhe aTTha mAsA mAsakappeNa viharati, ee aDa vigappA, vAsAvAsaM egaMmi ceva ThANe 1 AcAryA bhaNanti-sAdhubhiH samaM yadetat bhaNitamiti, tatazcaityavandanaM sAdhuvandanaM ca nivedavitukAmA bhaNanti-navaraM zramaNo vRddhAvAsaH vaizramaNo (vasan) - navavikalpavihAraH, vRddhAvAsaH parikSINajaGghAbalo nava vibhAgAn kSetraM kRtvA viharati, navakalpavihAraH punaH stuvadveSTa mAsAn mAsakalpena viharati, ete'STa vikalpAH varSAvAsa mekasmin sthAne. htti, esa Navatrigappo, atrAcAryo bhaNati - matthapaNa vaMdAmi tao apagaM gurUNaM nivedaMti cautthakhAmaNAsutteNaM, taccedaM arhapi tesiMti, aNNe bhAMti - ahamavi vaMdAvemitti, icchAmi khamAsamaNo ! uvadviomi tumbhaNhaM saMtiyaM ahA kappaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyacchaNaM vA (syaharaNaM vA ) akkharaM vA payaM vA gAhaM vA silogaM vA (siloganaM vA ) ahaM vA heuM vA pasiNaM bAgaraNaM vA hiM (samma) ciyatteNa diNNaM mae aviNaeNa paDicchiyaM tassa micchAmi dukkaDaM (sUtram ) nigadasiddhaM, AyariA bhAMti - 'AyariyasaMtiyaM' ti ya ahaMkAravajjaNatthaM, kiM mamAtreti, tao jaM viNaiyA tamasaTThi bahu mannati paMcamakhAmaNAsutteNa, taccedaM-- icchAmi khamAsamaNo ! kathAiM ca me kitikammAI AyAramaMtare viNayamaMtare sehio sehAvio saMgahio ubagahio sArio vArio coio paDicoio abhuDio'haM tugbhaNhaM tavateyasirIe imAo cAturaMtasaMsArakaMtArAo sAhaTTu nittharissAmittikaddu sirasA maNasA matthaeNa vandAbhi ( sUtra ) nigadasiddhaM, saMgahio - NANAdIhiM sArio-hie pavattio vArio ahiyAo nitrattio coio-khalaNAe paDicoio 1 karoti, epa navamo vikalpaH mastakena vande'hamapi teSAmiti, anye bhaNanti - ahamapi vandayAmIti, tata AtmAnaM gurubhyo nivedayanti caturthakSAmaNAsUtreNa, AcAryA bhaNanti AcAryasatkamiti cAhaGkAravarjanArthaM, tato yat vinAyitAstAmanuzAstiM bahu manyante paJcamakSAmaNAsUtreNa, saMgRhItaH - jJAnAdibhiH sAritaH - hite pravarttita: vArito'hitAt nivarttita: coditaH skhalanAyAM praticoditaH puNo 2 avatthaM uvaDiutti, pacchA Ayario bhaNai - 'nitthAragapAraga'tti nitthAragapAragA hohanti, guruNotti, eyAI vayaNAiti vakkasesamayaM gAthArthaH // 1529 // evaM sesANavi sAhUNaM khAmaNAvaMdaNaM kareMti, aha viyAlo vAghAovA tAhe sataha paMca tinhaM vA, pacchA devasiyaM paDikkamaMti, kei bhaNati - sAmaNNeNaM, anne bhaNaMti - khAmaNAiyaM, aNNe varaturasaggAiyaM, sejjadevayAe ya ussaggaM kareMti, paDikkaMtANaM gurUsu vaMdiesu vahumANIo tiNNi thuio AyariyA bhaNati, imevi aMjalima liyaggahatthA samattIe namokkAraM kareMti, pacchA sesagAvi bhaNaMti, taddivasaM navi suttaporisI navi atthaporusI thuIo bhaNati jassa jattiyAo eMti, esA pakkhiyapaDikkamaNavihI mUlaTIkAkAreNa bhaNiyA, aNNe puNa AyaraNAnusAreNa bhaNati - devasie paDikkate khAmie ya tao paDhamaM gurU ceva uTThittA pakkhiyaM khAmeMti jahArAiNiyAe, tao uvavisaMti, evaM sesagAvi jahArAiNiyA khAmettA uvavisaMti, pacchA vaMdittA bhaNaMti - devasiyaM paDikkataM pakkhiyaM 1 punaH punaravasthAmupasthApitaH, pazcAdAcAryA bhaNanti - nistArakapAragA bhavateti, guruNAmiti etAni vacanAnIti vAkyazeSaH / evaM zeSANAmapi sAdhUnAM kSAmaNAvandanakaM kurvanti, atha vikAlo vyAghAto vA tadA saptAnAM paJcAnAM trayANAM vA, pazcAddevasikaM pratikrAmyanti, kecit bhaganti - sAmAnyena, anye bhavantikSAmaNAdikaM, anye cAritrotsargAdikaM zayyAdevatAyAzcotsargaM kurvanti, pratikrAmyatsu guruSu vanditeSu (ca) vardhamAnAstisraH stutIrguravo bhaNanti, ime'pi alimukulatAmahastAH samAptau namaskAraM kurvanti, pazcAccheSA api bhaNanti, taddivase naiva naivApIrupI stutIbhaMgAMnta yema yAvAghAtAH epa pAkSi kapratikramaNavidhirmUlaTIkAkAreNa bhaNitaH anye punaH AcaraNAnusAreNa bhaNanti devasike pratikrAnte kSAmite ca tataH prathamaM gururevo nyAya pAkSikaM kSabhayanti yathArAtrikaM tata upavizanti, evaM zeSA api yathArAtrikaM kSamayityopavizanti, pazcAdvanditvA bhaNanti daivasikaM pratikrAntaM pAkSikaM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 AvazyakahAribhadrIyA paDikamAveha, ityAdi pUrvavat, evaM cAumAsiyaMpi, navaraM kAussagge paMcussAsasayANi, evaM saMvacchariyapi navaraM kAussaggo asahassaM ussAsANaM, cAumAsiyasaMvacchariesu sabevi mUlaguNauttaraguNANaM AloyaNaM dAuM paDikkamati, khetadevayAe ussaggaM kareM puNa cAuMmAsige sijjadevayAevi ussaggaM kareMti, pabhAe ya Avassae kae paMcakallANagaM giNhaMti, puvagahie ya abhiggahe nivedeti, abhigrahA jai saMmaM NANupAliyA to kuiyakakkarAiyassa ussagaM kareMti, paNo'vi aNNe giNhaMti, nirabhiggahANa na vaTTa acchiu~, saMvaccharie ya Avassae kae pAosie pajjosavaNA kappo kaDijati, so puNa puviM ca aNAgayaM paMcarattaM kahijai ya, esA sAmAyAritti, enAmeva kAlataH upasaMharannAha bhASyakAra:cAummAsiyavarise AloaNa niyamasohu dAyavvA / gahaNaM abhiggahANa ya putrvagahie niveeuN||232||(maa) cAummAsiyavarise ussaggo vittadevayAe u |pkkhiy sinjasurIe kariti caumAsie vege // 233 // (bhA0) gAthAdvayaM gatArtha / adhunA niyatakAyotsargapratipAdanAyAha 1 pratikAmayata, evaM cAturmAsikamapi, paraM kAyotsarge paJcocchAsazatAni, evaM sAMvatsarikamapi navaraM kAyotsargo'STasahasramucchvAsAnAM / cAturmAsikasAMvarasarikayoH sarve'pi mUlottaraguNAnAmAlocanA davA pratikAmyanti, kSetradevatAyA utsarga kurvanti, kecit punazcAturmAsike zayyAdevatAyA api kAyorasarga kurvanti, prabhAte cAvazyake kRte paJcakalyANakaM gRhNanti, pUrvagRhItAMzcAbhigrahAn nivedayanti, abhigrahA yadi punaH samyag nAnupAlitAstadA kUjitaka rAyitatayotsarga kurvanti, punarapi anyAn gRhanti, nirabhigraharna vartate sthAtuM, sAMvarasarike cAvazyake kRte pradoSe paryupaNAkalpaH kathyate, sa punaH pUrvamevAnAgate paJcarAne kathyate ca, eSA sAmAcArIti / / desiya rAiya pakkhiya caumAse yA taheva varise y| eesu huMti niyayA ussaggA aniayA sesA // 1529 // sAya sayaM gosa'ddhaM tinneva sayA havaMti paragvaMmi / paMca ya cAummAse asahassaM ca vArisae // 1530 // cattAri do duvAlasa vIsaM cattAya huMti ujjoaa| desiya rAiya pakkhiya cAummAse a varise ya // 1531 // paNavIsamaddhaterasa siloga pannatari ca boDavvA / sayamegaM paNavIsaM be bAvannA ya vA nigadasiddhAH, navaraM zeSA-gamanAdiviSayA iti, sAmprataM niyatakAyotsargANAmoghata ucchAsamAnaM pratipAdyannAha'sAya'tti sAyaM-pradoSaH tatra zatamucchAsAnAM bhavati, caturbhirudyotakarairiti, bhAvita evAyamarthaH prAk, 'gosaddhati pratyUSe paJcAzadyatastatrodyotakaradvayaM bhavati, zeSa prakaTArthamiti gAthArthaH // 1530 // ucchrAsamAnaM copariSTAd vakSyAmaH 'pAyasamA ussAsA' ityAdinA / sAmprataM daivasikAdipUdyotakaramAnamabhidhitsurAha-'cattArittigAhA bhAvitArthA // 1531 // adhunA zlokamAnamupadarzayannAha-'papAvIse'tigAhA nigadasiddhaiva, navaraM caturbhirucchrAsaiH zlokaH parigRhyate // 1532 // ityuktA niyatakAyotsargavaktavyatA, idAnImaniyatakAyotsargavaktavyatAvasaraH, tatreyaM gAthAgamaNAgamaNavihAre sutte vA sumiNadaMsaNe rAo / nAvAnaisaMtAre , iriyAvahiyApaDikkamaNaM // 1533 // bhatte pANe sayaNAsaNe ya arihaMtasamaNasijAsu / uccAre pAsavaNe paNavIsaM huMti ussAsA // 234 // dvAram (bhA0) niyaAlayAo gamaNaM annattha u suttaporisinimittaM / hoi vihAro itthavi paNavIsaM haMti Ura ti UsAsA // 1 // (50) uddesasamuddese sattAvIsaM aNunnavaNiyAe / aTTeva ya UsAsA paTThavaNa paDikkamaNamAI // 1534 // jujai akAlapaDhiyAiesu duhu a paDicchiyAIsu / samaNunnasamuddese kAussaggarasa karaNaM tu // 1535 // jaM puNa uddisamANA aNaikratAvi kuNaha ussrgN| esa akaovi doso paridhippaDa kiM muhA bhaMte!? // 1536 // pAvugghAI kIrai ussaggo maMgalaMti uddeso / aNuvahiyamaMgalANaM mA hunja kahiMci Ne vigdhaM // 1537 // pANavahamusAvAe adattamehuNapariggahe ceva / sayamegaM tu aNUNaM UsAsANaM havijAhi // 1538 // nAvA(e) uttari vahamAI taha naI ca emeva / saMtAreNa caleNa va gaMtuM paNavIsa UsAsA // 1 // (pra.) gamaNaM bhikSAdinimittamanyagrAmAdau, AgamaNaM tatto ceva, ittha iriyAvahiyaM paDikkamiUNa paMcavIsussAso kAussaggo kaaybo||1533||tthaa cAmumevAvayavaM vivRNvannAha bhASyakAra:-bhatte pANe sayaNAsaNe' gAhA, bhattapANanimittamannagAmAdigayA jai na tAva veleti tA IriyAvahiyaM paDikkamiUNa acchaMti / AgayAvi puNo'vi paDikkamaMti, evaM sayaNAsaNanimittaMpi, sayaNa-saMthArago vasahI vA, AsaNaM-pIDhagAdi, 'arahaMtasamaNasejAsutti ceigharaM gayA paDikkamiUNaM acchaMti, evaM samaNasejaMmi-sAhuvasatimityarthaH, 'uccArapAsavaNe'tti uccAre vosirie pAsavaNe ya jativi hatthamettaM gayA gamanaM bhikSAdinimittamanyamAmAdau bhAgamanaM tata evAtrapithikI pratikramya paJcaviMzatyucchvAsaH kAyotsargaH kartavyaH, bhaktapAna nimittamanyaprAmAdigatA yadi tAvanna veleti taderyApathikI pratikramya tiSThanti, AgatA api punarapi pratikrAmyanti, evaM zayanAsananimittamapi, zayanaM saMstArako vasatirvA, AsanaM pIThAdi 'arhacchramaNazayyAsviti caityagRhaM gatAH pratikramya tiSThanti, evaM zramaNazayyAsviti sAdhuvasatau 'uccAraprazravaNa'iti uccAraM vyutsRjya prazravaNaM ca yadyapi hastamAtraM gatA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 AvazyakahAribhadrIyA harsa AgayA paDakamaMti, aha mattae vosiriyaM hoja tAhe jo taM pariThaveti so paDikkamati, saThANesu puga jai hattha - sayaM niyattassa bAhiM to paDikkamaMti, aha aMto na paDikkamaMti, etesu ThANesu kAussaggaparimANaM paNuvIsaM hoti UsAsanti gAthArthaH 'vihAreti vihAraM vyAcikhyAsurAha - 'niyayAlayAu gamaNaM' gAhA [ gAthA ]snyakarttRkI sopayogA ca nigadasiddhA ca / 'sutte vatti sUtradvAraM vyAcikhyAsurAha - 'uddesasa muddese' gAhA vyAkhyA - suttassa uddese samuddese ya jo kIrai tattha sattAvIsamussAsA bhavati, aNuNNavaNavAe ya, ettha jai asaDho sayaM ceva pArei, aha saDho he AyariyA aTThe UsAsA, 'paDavaNapaDikkamaNamAI' paDavio kajjanimittaM jai khalai adrussAsa ussagaM kariya vitiyavAraM jati to solassussAsaM, tatiyavAraM jai to na gacchati, aNNo paDavijjati, avassakajje vA deve vaMdiya purao sAhU ThavettA aNNeNa samaM gacchati, kAlapaDikkamaNevi aTThaussAsA, AdisahAo kAlagiNhaNa paDavaNe ya gacchai, 1 stadA'bhyAgatAH pratikrAmyanti, atha mAtrake vyutsRSTaM bhavet tadA yastaM pariSThApayet sa pratikrAmyet, svasthAnAt punaryadi hastazata nirvRttAdahistadA pratikrAmyanti, athAntarna pratikrAmyanti, eteSu sthAneSu kAyotsargaparimANaM paJcaviMzatirucchrAsA iti / sUtrasyoddeze samuddeze ca yaH kAyotsargaH kriyate satra viMzatirucchrAsA bhavanti, anujJAyAM ca atra yadyazaThaH svayameva pArayati atha zaThastadA''cAryA aSTaivocchvAsAn prasthApanapratikramaNAdau prasthApitaH kAryanimittaM yadi skhalati aSTocchvAsamutsargaM kRtyA gacchati, dvitIyavAraM yadi tadA poDazocchrAsaM tRtIyavAraM yadi tadA na gacchati, anyaH prasthApyate, avazyakArye yA devAn vanditvA purataH sAdhUn sthApayitvA'myena samaM gacchati, kAlapratikramaNe'pyaSTacchrAsAH, AdizabdAt kAlagrahaNe prasthApane ca goyaracariyAe suyakhaMdhapariyaTTaNe aTTha ceva, kesiMci pariyahaNe paMcavIsa, tathA cAha - 'suyasaMdhapariyahaNaM maMgalathaM (ujjoya ) kAussagaM kAUNa kIrai'tti gAthArthaH // 1534 // atrAha codakaH - 'jujai akAlapaDhiyAi' gAthA, yujyate - saMgacchate ghaTate akAlapaThitAdiSu kAraNeSu satsu akAlapaThitamAdizabdAt kAle na paThitamityAdi, duSThu ca pratIcchitAdi - duSTavidhinA pratIcchitaM AdizabdAt zrutahIlanAdiparigrahaH, 'samaNuNNasamudde se 'tti samanujJAsamuddezayoH, samanujJAyAM ca samuddeze ca kAyotsargasya karaNaM yujyata eveti yogaH, aticArasambhavAditi gAdhArthaH // 1535 // yat punaruddizyamAnAH zrutamanatikrAntA apa nirviSayatvAdaparAdhamaprAptA api 'kuNaha ussaggaMti kuruta kAyotsarga eSaH akRto'pi doSaH kAyotsargazodhyaH parigRhyate kiM mudhA bhadanta !, na cet parigRhya (te) na karttavyaH tarhyaddeza kAyotsarga iti gAthAbhiprAyaH / 1536 // atrAhAcAryaH - 'pAvugghAI kIrai' gAhA nigadasiddhA / / 1537 || 'sumiNadaMsaNe rAu'tti dvAraM vyAkhyAnayannAha - 'pANavahamusAvAe' gAhA, sumimi pANa musAvAe adattamehuNapariggahe ceva Asevie samANe sayamegaM tu aNUrNa ussAsANaM bhavijjAhi, mehuNe didvivipariyAsiyAe sayaM itthIviSpariyAsayAe aTThasayati / uktaM ca- "diTThIviSpariyAse saya mehunnaMmi thIvipariyAse / vavahAreNaDhasayaM anabhissaMgassa sAhussa // 1 // " gAthArthaH // 1538 // 'NAvANa tisaMtAra'tti dvAratrayaM vyAcikhyAsurAha - 'nAvAe uttari vahagAI' gAhA, gAtheyamanyakartRkI sopayogA ca nigadasiddhA, idAnImucchrAsamAnapratipAdanAyAha 1 gocaracaryAyAM zrutaskandhaparAvartane'STaiva, keSAJcit parAvarttane paJcaviMzatiH, zrutaskandhaparArttanaM maGgalArthaM kAyotsargaM kRtvA kriyate / 2 svame prANavadhamRSA- vAdAdatamaithuna parigraheSvAseviteSu satsu zatamekamanUnamucvAsAnAM bhavet, maithune dRSTiviparyAse zataM strIviparyAse'STazatamiti. pAyasamA UsAsA kAlapramANeNa huMti nAyatrvA / eyaM kAlapamANaM ussaggeNaM tu nAyavaM / / 1539 // 'pAyasamA ussAsA kAla' gAhA vyAkhyA navaraM pAdaH - zlokapAdaH // 1539 // vyAkhyAtA gamanetyAdidvAragAthA. adhunA''dya dvAragAthAgata mazaThadvAraM vyAkhyAyate, iha vijJAnavatA zAThyarahitenAtmahitamitikRtvA svabalApekSayA kA tsargaH kAryaH, anyathAkaraNe'nekadoSaprasaGgaH, tathA cAh bhASyakAraH - jo khalu tIsaivarisottarivariseNa pAraNAisamo / visame va kUDavAhI nizvinnANe hu se jaDDe // 235 // (bhA0 ) samabhUmevi aibharo ujjANe kimua kUDavAhissa ? / aibhAraNaM bhajjai tuttayaghAehi a marAlo // 236 // (bhA0 ) emeva balasamaggo na kuNai mAyAi sammamussaMggaM / mAyAvaDiaM kammaM pAvai ussaggakesaM ca // 1 // ( pra0 ) mAyAe ussaggaM sesaM ca tavaM akutrvao sahuNo / ko anno aNuhohI sakammasesaM aNijariyaM / / 1540 // nikkUDaM savisesaM vayANurUvaM valANurUvaM ca / khANuvva udghadeho kAussagaM tu ThAijA // 1541 // vyAkhyA - yaH kazcit sAdhuH, khaluzabdo vizeSaNArthaH, triMzadvarSaH san khaluzabdAd balavAnAtaGkarahitazca saptativarSe - NAnyena vRddhena sAdhunA pAraNAisamo - kAyotsargaprArambhaparisamAptyA tulya ityarthaH / viSama iva - ukAdAviva kUTavAhI balIvarSa iva nirvijJAna evAsau 'jaDe' jaDuH, svahitaparijJAnazUnyatvAt, tathA cAtmahitameva samyakkAyotsargakaraNaM svakarmakSayaphalatvAditi gAthArthaH // 235 // adhunA dRSTAntameva vivRNvannAha - 'samabhUmevi aibharo' gAhA vyAkhyA - samabhUmAvapi atibharaviSamavAhitvAt 'ujjANe kimuta kUDavAhissa' Urddha yAnamasminnityudyAnam - udakaM tasminnudyAne kimuta ?, suta Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 AvazyakahAribhadrIyA rAmityarthaH, kasya ?-kUTavAhino-balIvardasya, tasya ca doSadvayamityAha-'atibhAreNaM bhajati tuttayaghAehi ya marAlo' tti atibhAreNa bhajyate yato viSamavAhina evAtibhAro bhavati, tuttayaghAtaizca viSamavAho'tha pIDyate, tuttago-pAiNago marAlo-galiriti gAthArthaH // 236 // sAmprataM dArTAntikayojanAM kurvannAha-'emeva balasamaggo'gAhA vyAkhyA-iyamanya. kartRkI sopayogA ca vyAkhyAyate, 'emeva'marAlabalIvardavat valasamagraH san(yo)na karoti mAyayA karaNena samyak-sAma AnurUpaM kAyotsarga sa mUDhaH mAyApratyayaM karma prApnoti niyamata eva, tathA kAyotsargaklezaM ca niSphalaM prApnoti, tathAhinirmAyasyApekSArahitasya svazaktyanurUpaM ca kurvata eva sarvamanuSThAnaM saphalaM bhavatIti gAthArthaH // adhunA mAyAvato doSAnupadarzayannAha-mAyAe ussagga'gAhA, mAyayA kAyotsarga zeSaM ca tapaH-anazanAdi akurvataH 'sahiSNoH'samarthasya kazca tasmAdanyo'nubhaviSyati ?, kiM-svakarma vizeSamanirjaritaM, zeSatA cAsya samyaktvaprAptyotkRSTakarmApekSayeti, uktaM.ca"sattaNDaM pagaDINaM abhitarao u koDIkoDIe / kAUNa sAgarANaM jai lahai cauNhamaNNayaraM // 1 // " anye paThanti'emevaya ussagaM'ti, na cAyamatizobhanaH pATha iti gaathaarthH||1540|| yatazcaivamataH-'nikUDaM savisesaMgAhA, 'niSkUTa'mityazaThaM 'savizeSa'miti samabalAdanyasmAt sakAzAt , na cAhamahamikayA, kiM tu vayo'nurUpaM, sthANurivoddhadeho niSkampaH samazatrumitraH kAyotsarga tu tiSThet , tuzabdAdanyacca bhikSATanAdyevaMbhUtamevAnutiSThata(Thet) iti gAthArthaH // 1541 // idAnIM vayo valaM cAdhikRtya kAyotsargakaraNavidhimabhidhatte 1 saptAnA prakRtInAmabhyantare tu koTIkovyAH / kRtvA sAgaropamANAM yadi labhate caturNAmanyatarata ( tarhi labhate ) // // taruNo balavaM taruNo adubvalo therao blsmiddho| thero abalo causuvi bhaMgesu jahAvalaM ThAI // 1542 // taruNo balavAn 1 taruNazca durbalaH 2 sthaviro balasamRddhaH 3 sthaviro durbalaH 4 caturdhvapi bhaGgakeSu yathAvalaM tiSThati balAnurUpamityarthaH, na tvabhimAnataH, kathamanenApi vRddhena tulya ityabalavatApi sthAtavyam , uttaratrAsamAdhAnaglAnAdAvadhikaraNasambhavAditi gaathaarthH|| 1542 // gataM saprasaGgamazaThadvAraM, sAmprataM zaThadvArAvasarastatreyaM gAthApayalAyai paDipucchai kaMTayayaviyArapAsavaNadhamme / niyaDI gelannaM vA karei kUDaM havai eyaM // 1543 // ___ kAyotsargakaraNavelAyAM mAyayA pracalayati-nidrAM gacchati, pratipRcchati sUtramartha vA, kaNTakaM apanayati, "viyAra'tti purIpotsargAya gacchati, 'pAsavaNe'tti kAyikAM vyutsRjati, 'dhamme'tti dharma kathayati, 'nikRtyA' mAyayA glAnatvaM vA karoti kUTaM bhavatyetad-anuSThAnamiti gAthArthaH // 1543 // gataM zaThadvAram, adhunA vidhidvAramAkhyAyate, tatreyaM gAthApuvvaM ThaMti ya guruNo guruNA ussAriyaMmi pAreti / ThAyaMti savisesaM taruNA u anUNaviriyA u // 1544 // cauraMgula muhapattI ujjae Dabbahattha rayaharaNaM / vosahacattadeho kAussaggaM karijjAhi // 1545 // ghoDaga layAi khaMbhe kuDDe mAle asavari bahu niyle|lNbuttr thaNa uddhI saMjaya khali[Ne ya] vAyasakavihe // 1546 // sIsukaMpiya sUI aMgulibhamuhA ya vAruNI pehA / nAhIkarayalakuppara ussAriya pAriyaMmi thuI // 1547 // _ 'puvvaM ThaMti ya guruNo' gAhA prakaTArthA // 1544 // 'cauraMgula'tti cattAri aMgulANi pAyANa aMtaraM kareyavaM, muhapottiM 'ujuetti dAhiNahattheNa muhapottiyA ghettavA, Dabbahatthe rayaharaNaM kAyavaM, eteNa vihiNA 'vosahacattadeho'tti pUrvavat, kAussaggaM karijAhitti gAthArthaH // 1545 // gataM vidhidvAram , adhunA doSAvasaraH, tatredaM gAthAdvayaM-'ghoDage'tyAdi Asuva visamapAyaM gAyaM ThAvittu ThAi ussagge / kaMpai kAussagge layava kharapavaNasaMgeNaM // 1 // khaMbhe vA kuDDe vA avaThabhiya ThAi kAusaggaM tumAle ya uttamaMga avaThaMbhiya ThAi ussagaM // 2 // sabarI vasaNavirahiyA karehi sAgAriyaM jaha Thavei / ThAUNa gujjhadesaM karehi to kuNai ussaggaM // 3 // avaNAmiuttamaMgo kAussaggaM jahA kulavahunva / niyaliyaoviva calaNe vitthAriya ahava melviuN||4||kaauunn colapaTTana avidhIe nAbhimaMDalassuvari / hiTThA ya jANumittaM ciTThaI laMbuttarussaggaM // 5 // ucchAIUNa ya thaNe colagapaTTeNa ThAi ussaggaM / dasAirakkhaNaTThA / ahavA annANadoseNaM // 6 // melittu paNDiyAo calaNe vitthAriUNa bAhirao / ThAussagaM eso bAhirauddhI munneyvvo||7||aNguddhe melaviu visthAriya paNhiyAo bAhiM tu|tthaaussggN eso bhaNio abhitruddhiti||8||kppN vA paTTa vA pAiNi saMjaivva ussaggaM / ThAi ya khaliNaM va jahA rayaharaNaM aggao kaauN||9|| bhAmei tahA dihi calacitto vAyasuvva ussagge / chappahaANa bhaeNaM kuNaI a paTTa kaviTuM va // 10 // sIsa paMkapamANo jakkhAiTThavva kuNai ussaggaM / mUyavva humahuaMto taheva chijjaMtamAIsu // 11 // aMgulibhamuhAovi ya cAlaMto taya kuNai ussaggaM / AlAvagagaNaNaTThA saMThavaNatthaM ca jogANaM // 12 // kAussamgami Thio surA jaha buDabuDei avvattaM / aNupehaMto taha vAnaruvva cAlei oDhauDe // 13 // ee kAussaga kuNamANeNa vibuheNa dosA u / sammaM parihariyavvA jiNapaDikuTThattikAUNaM // 14 // 'nAbhIkarayalakuppara ussAre pAriyami thui'tti niyuktigAthAzakalaM lezato'duSTakAyotsargAvasthAnapradarzanapara vidhya Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 AvazyakahAribhadrIyA tarasaMgrahaparaM ca tatra 'nAbhitti nAbhIo heTTho colapaTTo kAyabro, karayaletti sAmaNNeNaM heTThA palaMbakarayale 'jAva koppare 'tti - soDaviya koparehiM dhareyo, evaMbhUtena kAyotsargaH kAryaH, utsArie ya - kAussagge pArie namokAreNa avasANe dhuI dAyadheti gAthArthaH / 1547 // gataM prAsaGgikaM sAmprataM kasyeti dvAraM vyAkhyAyate, tatroktadopara hito'pi yasyAyaM kAyotsarge yathoktaphalo bhavati tamupadarzayannAha--- vAsIcaMdakappo jo maraNe jIvie ya samasaNNo / dehe ya apaDibaddho kAussaggo vaha tassa // / 1548 // tivihANuvasaggANaM divvANaM mANusANa tiriyANaM / sammamahiyAsaNAe kAussaggo havai suddho // / 1549 // ihalogaMmi subhaddA rAyA ur3aoda siTTibhajA ya / sodAsakhaggathaMbhaNa siddhI saggo ya paraloe / / 1550 / / 'vAsI caMdanakarapo' gAhA vyAkhyA - vAsIcandanakalpaH - / upakAryapakAriNormadhyasthaH / uktaM ca- " jo caMdaNeNa bAhu AliMpai vAsiNA va tacchei / saMyugai jo va niMdai maharisiNo tattha samabhAvA // 1 // " anena paraM prati mAdhyasthyamuktaM bhavati, tathA maraNe - prANatyAgalakSaNe jIvite va prANasaMdhAraNalakSaNe cazabdAdihalokAdau ca samasajJaH tulyabuddhirityarthaH, anena cAtmAnaM prati mAdhyasthyamuktaM bhavati, tathA dehe ca zarIre cAprativaddhaH cazabdAdupakaraNAdau ca kAyo 1 nAbhito'dhastAt colapaTTakaH karttavyaH karataleti sAmAnyena zradhastAt pralambakaratalaH yAvat kUrAbhyAM so'pi ca karAbhyAM dhArayitavyaH, bAriteca kAyotsarga pArite namaskAreNAvasAne stutirdAtavyA / 2 yacandanena bAhumAlimpati vAsyA vA takSayati / saMstauti yo vA nindati maharSayastatra samabhAvAH // 1 // tsargo yathoktaphalo bhavati tasyeti gAthArthaH // 1548 // tathA - 'tivihANuvasaggANaM gAhA, trividhAnAM-triprakArANAM 'divyAnAM - vyantarAdikRtAnAM mAnuSANAM - mlecchAdikRtAnAM tairazvAnAM siMhAdikRtAnAM samyak - madhyasthabhAvena atisahanAyAM satyAM kAyotsargo bhavati zuddhaH - aviparIta ityarthaH / tatazcopasargasahiSNoH kAyotsargo bhavatIti gAthArthaH // 1549 // dvAraM / sAmprataM phaladvAramabhidhIyate tacca phalamihalokaparalokApekSayA dvidhA bhavati, tathA cAha granthakAraH - 'ihalogaMmi' gAhA vyAkhyA - ihaloke yat kAyotsargaphalaM tatra subhadrodAharaNaM - kathaM ?, vasaMtapuraM nagaraM, tattha jiyasatturAyA, jiNadatto seTThI saMjayasao, tassa subhaddA dAriyA dhuyA, atIvarUvassiNI orAliyasarIrA sAvigA ya, so taM asAhaMmiyANaM na dei, tatraniyasaTTerNa caMpAo vANijjAgaraNa diTThA, tIe rUvalobheNa kavaDasaDao jAo, dhammaM suNei, jiNasAhU pUjei, aNNayA bhAvo samuppaNNI, AyariyANaM Aloei, tehivi aNusAsio, jiNadatteNa se bhAvaM nAUNa dhUyA diNNA, vitto vivAho, cirakAlassava so taM gahAya caMpaM gao, naNaMdasAsumAiyAo tavaNNiyasaDDigAo taM khiMsaMti, tao juyagaM gharaM kathaM, 1 vasantapuraM nagaraM, tatra jitazatrU rAjA, jinadattaH zreSThI saMyatazrAddhaH, tasya subhadrA bAlikA duhitA'tIva rUpiNI udArazarIrA zrAvikA ca sa tAna lAdhArmikAya na dadAti taccanikazrAddhena campAto vANijyAgatena dRSTA, tasyA rUpalobhena kapaTazrAddho jAtaH, dharmaM zRNoti, jinasAdhUn pUjayati, anyadA bhAvaH samutpannaH, AcAryANAM kathayati, tairapyanuziSTaH, jinadattena tasya bhAvaM jJAtvA duhitA dattA, vRtto vivAhaH, kiyacireNa kAlena so'pi tAM gRhItvA campAM gataH, nanandazvazvAdikAstazJcanika zrAyastAM nindanti, tataH pRthaggRdaM kRtaM, tatthANege samaNA samaNIo ya pAugganimittamAgacchati, tabaNigasaDDiyA bhaNaMti, esA saMjayANaM daDhaM rattatti, bhattAro pattiyaitti, aNNayA koI vaNNarUvAiguNagaNaniphaNo taruNabhikkhU pAugganimittaM gayo, tassa vAu acchimi kaNagaM pavi, subhaddAe taM jIhAe lihiUNa avaNIyaM, tassa nilADe tilao saMkato, teNavi vakkhittacitteNa Na jANio, so nIsarati tAva taccaNigasaDDigAhiM athakkAgayassa bhattArassa sa daMsio, peccha imaM vIsatthara miyasaMkaMtaM bhajAe saMgata tilagaMti, teNavi ciMtiyaM kimidamevaMpi hojjA ?, ahavA balavaMto visayA aNegabhavanbhatthagA ya kinna hoitti ?, maMdaho jAo, subhaddAe kahavi vidio esa vRttaMto, ciMtiyaM ca NAe- pAvayaNIo esa uDDAho kahaM pheDiGa (Demi ) tti, patrayaNadevayamabhisaMdhAriUNa rayaNIe kAussaggaM ThiyA, ahAsaMnihiyA kAi devayA tIe sIlasamAyAraM nAUNa AgayA, bhaNiyaM ca tIe - kiM te piyaM karemitti, tIe bhaNiyaM-uDDAhaM pheDehi, devayAe bhaNiyaM - pheDemi, paJcase imAe nayarIe 1 tatrAneke zramaNAH zramaNyazca prAyogyanimittamAgacchanti, taccanika zrAddhyo bhaNanti - eSA saMyateSu dRDhaM rakteti, bharttA tasyA na pratyetIti, anyadA ko'pi varNarUpAdiguNagaNayuktastaruNabhikSuH prAyogya nimittaM gataH, tasya ca vAyUdbhutaM rajo'kSiNa praviSTaM, subhadrayA tajihvayollikhyApanItaM, tasya lalATe tilakaH saMkrAntaH, tenApi vyAkSiptacitena na jJAtaH, sa nissarati tAvattazcanika zrAddhIbhirakANDAgatAya bhartre sa darzitaH, pazyedaM vizvastaramaNa saMkrAntaM bhAryAyAH saMgataM tilakamiti, tenApi cintitaM - kimidamevamapi bhavet ? athavA balavanto viSayA anekabhavAmyastakAceti kiM na bhavatIti mandaneo jAtaH su vRtAntaH, cintitaM cAnayA - prAvacanika eSa uDDAH kathaM spheTayAmIti ?, pravacanadevatAmabhisaMdhArya rajanau kAyotsarge sthitA, yathAsannihitA kAciddevatA tasyAH zIlasamAcAraM jJAtvA''gatA, bhaNitaM ca tathA-kiM te priyaM karomIti, tathA bhaNitaM-uDDAhaM spheTaya, devatayA bhaNitaM spheTayAmi pratyUSe'syA nagaryA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 bhAvazyakahAribhadrIyA dArANidhabhemi,to Alagge(ahaNNe)mu nAgaresu AgAsasthA bhaNissAmi-jAe parapuriso maNeNAvina ciMtioM sA isthiyA cAlaNIe pANiyaM chodaNaM gaMtUNaM tiNNi vAre chaTeuM ugghADANi bhavissaMti, tao tumaM viNNAsi sesanAgariehiM bAhi pacchA jAejAsi, tao ugghADehisi, tao phiTTihI uDDAho, pasaMsaM ca pAvihisi, taheva kayaM pasaMsaM ca pattA, evaM tAva pahaloiyaM kAussaggaphalaM, agne bharNati-vANArasIe subhaddAe kAurasaggokao, elagacchappattI bhaanniyvaa|raayaa 'udio. dae'tti, uditodayassa raNNo bhajA(dhamma) lAbhAgayaM Nivarohiyassa uvasaggae va samaNajAyaM, kahANagaM jahA namokAre / 'sehi bhajA yati capAe sudaMsaNo sehiputto, sosAvago ahamicAuddasIsu caJcare uvAsagapaDima bIpa patthijamANo Nicchai, aNNayA posahakAo devapaDimatti vatthe ceDIe vediuM aMteura atiNIo, devIe nincha ghevikae necchai, pauhAe kolAhalo kao, raNNA vajho ANato, nijamANe bhajjAe se mitsavatIe sAviyApa sukha, dvArANi sthagiSyAmi, sato'timApazeSu mAgareSu AkAzasthA bhaNiyAmi-yayA parapuruSo manasA'pi na cintitaH sA strI cAlinyAmuraka kSitvA gatvA grIn vArAm chapazyati udghATAni bhaviSyanti, tatasvaM parIkSya zeSanAgaraiH saha pahiH pazcAcAyAH, tata utUghATayiSyasi, tataH spheTiSyasyuDAhA prazaMsA prApsyasi, tathaiva kRtaM, prazaMsA prAptA, etattApadaihalaukikaM kAyotsargaphalaM, ambe bhanamti-vArANasyA subhadrayA kAyotsargaH kRtaH, ekAkSotpatti pitamyA / rAjA ditodava iti, uditovavasya rAjJaH bhAryA dharmalAbhAgataM mantaHpuravaM pramaNamupasargayati kathAnakaM yathA namaskAre / zreSThibhAryA ceti campAryA suvarzanaH zremiputrA, samAvako'STamIcaturdazyonAvare pAlakamatimA pratipacate,sa mahAdenyA prAryamAno necchati, sampadAprasaTakAyo devapratime ni cevyA varveyitvA mamatApuramAnItA, dezyA nirbandhe kRte'pi necchati, pahilyA kolAhalAtA, hA vadhya mAjJaptA, mIyamAno bhAyA tassa mitravatyA bhAvikayA zrutaH, int saJcANajakkhassAsavaNNA kAussagge ThitA, sudaMsaNassavi akhaMDANi kIraMtutti khaMdhe asI vAhito, saJcANajakkhaNa paraphadAma kato.manoranA paDato. tAmittavatIe pAriyaM tathA 'sodAsa'tisodAsorAyA. jahAnamojhAre. 'khaggabhaNe ti koi virAhiyasAmaNNo khaggo samuppaNNo, paTTAe mAreti sAhU, pahAviyA, teNa divA Agao, iyaravi kAussaggeNa ThiyA, na pahavai, pacchA taM dakhUNa uvasaMto / etadaihika phalaM, 'siddhI saggo ya paraloe'siddhiH-mokSaH svargo-devalokA cazabdAt cakravartitvAdi ca paraloke phalamiti gAthArthaH // 1550 // Aha-siddhiH sakalakarmakSayAdevApyate, 'kRtsnakarmakSayAnmokSaH' iti vacanAt , sa kathaM kAyotsargaphalamiti !, ucyate, karmakSayasyaiva kAyotsargaphalatvAt, paramparAkAraNasyaiva vivakSitatvAt , kAyotsargaphalatvameva karmakSayasya kathaM 1, yata Aha bhASyakAra:jaha karagao nikitai dArU iMto punnovivnycNto| ia kaMtaMti suvihiyA kAussaggeNa kmmaaii||237||(bhaa0) kAussagge jaha suTTiyassa bhajati aMgamaMgAI / iya midaMti suvihiyA aTTavihaM kammasaMghAyaM // 1551 // annaM imaM sarIraM anno jIvRtti eva kybuddhii| dukkhaparikilesakaraM chiMda mamattaM sriiraao||1552|| jAvaiyA kira dukkhA saMsAre je mae samaNubhUyA / itto dubvisahatarA naraesu aNovamA dukkhA // 1553 // satvANayakSasya mAzravaNAya (masapanA) kAyotsarge sthitA, sudarzanasAvaTa sagA bhavAnivati skandhe'siH prahataH, satyANayakSeNa puSpadAmIkataH, mukto rAzA pUjitaH, tadA mitravatyA pAritaH / saudAseti saudAso rAjA, pathA namaskAre, sammamamiti, kabihirAimAmaNyaH saH samutpAH, vartanyA mArapati sAdhun, sAdhanaH pradhAvitAH, tena hA mAgataH, itare'pi kAyotsargeNa khitA, na prabhavati / pacAttaTopazAntA, tamhA u nimmameNaM muNiNA upalabasuttasAraNaM / kAussaggo uggo kammakhayahAya kAyayo / 1554 // kAussagganijutI samattA (pranyAya 2539) vyAkhyA-yathA 'karagato'tti karapatraM nikRntati-chinatti vidArayati dAru-kATha, kiM kurvan ?-Agacchan punazca brajannityarthaH, 'iya' evaM kRntanti suvihitAH-sAdhavaH kAyotsargeNa hetubhUtena karmANi-jJAnAvaraNAdIni, tathA'nyatrApyuktaM"saMvareNa bhave gutto, guttIe sNjmuttme| saMjamAo tavo hoDa, tavAo hoi nijarA ||1||nijraae'subhN kamma, khijaI kmsosyaa|aavssg(gnn)juttss,kaaussggoviseso ||"ityaadi,ayN gaathaarthH||237|| atrAha-kimidamirathamityata Aha-kAussagge'gAhA vyAkhyA kAyotsarge susthitasya sataH yathA bhajyante aGgopAGgAni 'iya' evaM cittanirodhena 'bhindanti' vidArayanti munivarA:-sAdhavaH aSTavidha-aSTaprakAraM karmasAta-jJAnAvaraNIyAdilakSaNamiti gaathaarthH||1551||aaheydi kAyotsarge musthitasya bhajyante aGgopAGgAni tatazca dRSTApakAratvAdevAlamaneneti ?, atrocyate, saumya ! maivaM-'annaM ima' gAhA vyAkhyA+anyadidaM zarIraM nijakarmopAttamAlayamAtramazAzvatam, anyo jIvo'syAdhiSThAtA zAzvataH svakRtakarmaphalo. pabhokA ya idaM tyajatyeva, evaM kRtabuddhiHsan duHkhapariklezakara chinddhi mamatvaM zarIrAt, kiMca-yadhanenApyasAreNa kazcidarthaH sampadyate pAralaukikastataH sutarAM yataH kArya iti gAthArthavA1552zAkiM caivaM vibhAvanIyam-'jAvaiyA'gAhA vyAkhyA-yAva saMvareNa bhayenuso guhyA saMyamottamo bhavet / saMyamAttapo bhavati tapaso bhavati nirjarA nirjarayA'dharma karma kSIyate kramazaH sadA / bhAvasyakena yuktasya kAyotsarge vishesstH|||| Jain Education Interational Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 Avazyaka hAribhadrIyA tyakRtajanapraNItadharmeNa kilazabdaH parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH duHkhAni zArIramAnasAni saMsAre - tiryagnaranArakAmarabhavAnubhavalakSaNe yAni mayA'nubhUtAni tataH - tebhyo durviSahatarANyagrato'pyakRtapuNyAnAM narakeSu - sImantakAdiSu anupamAni - upamArahitAni duHkhAni, durviSahatvameteSAM zeSagatisamutthaduHkhApekSayeti gAthArthaH // 1553 // yatazcaivaM 'tamhA' gAthA, tasmAt tu nirmamena - mamatvarahitena muninA - sAdhunA, kiMbhUtena ! - upalabdhasUtrasAraNa - vijJAtasUtra paramArthenetyarthaH, kiM ?- kAyotsargaH--uktasvarUpaH ugraH - zubhAdhyavasAyaprabalaH karmakSayArthe natu svargAdinimittaM kartavya iti gAthArthaH // 1554 // risnugamaH, nayAH pUrvavat // ziSyahitAyAM kAyotsargAdhyayanaM samAptam / kAyotsargavivaraNaM kRtvA yadavAptamiha mayA puNyam / tena khalu sarvasattvAH paJcavidhaM kAyamujjhantu // 1 // // ityAcArya zrIharibhadrakRtAyAM ziSyahitAkhyAyAmAvazyakavRttau kAyotsargAdhyayanaM samAptaM // // atha pratyAkhyAnAdhyayanaM // sarvari studentyayanaM, adhunA pratyAkhyAnAdhyayanamArabhyate, asya vAyamabhisambandhaH - anantarAdhyayane skhalanavizeSato'parAdhatraNavizeSasambhave nindAmAtreNAzuddhasyaughataH prAyazcittabheSajenAparAdhatraNacikitsotA, iha tu guNadhAraNA pratipAdyate bhUyo'pi mUlaguNottaraguNadhAraNA kAryeti, sA ca mUlaguNottaraguNapratyAkhyAnarUpeti/ tadatra nirUpyate, aar / kAyotsargAdhyayane kAyotsargakaraNadvAreNa prAgupAtakarmakSayaH pratipAditaH) yathoktaM- 'jaha karagao niyaMtaI' tyAdi, 'kAussagge jaha suTTiyasse' syAdi, iha tu pratyAkhyAnakaraNataH karmakSayopazamakSayarja phalaM pratipAdyate, vakSyate ca-halohapaparaloya duSiha phala hoi paJcakhANassa / ihaloe dhammilAdI dAmaNNagamAi paraloe // 1 // paJcakakhANamirNa seviUNa bhASeNa jiNavaruddi | pattA anaMtajIvA sAsayasokkhaM lahuM mokkhaM // 2 // ityAdi, athavA sAmAyike cAritramupavarNitaM, caturviMzatistave'rhatAM guNastutiH, sA ca darzanajJAnarUpA, evamidaM tritayamukaM, asya ca vitathA sevana maihikAmuSmikA pAyaparijihINA gurornivedanIyaM taca vandanapUrvakamityatastanirUpitaM nivedya ca bhUyaH zubheSveSa sthAneSu pratIpaM kramaNamAsenIyamiti tadapi nirUpitaM tathA'pyazuddhasya sato'parAdhatraNasya cikitsA AlocanAdinA kAyotsargaparyavasAnaprAyazcitta bheSajenAnantarAbhyayana uktA, iha tu tathApyazuddhasya pratyAkhyAnato bhavatIti tannirUpyate, evamanekarUpeNa sambandhenAyAtasya pratyAkhyAnAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapacaM vaktavyAni, taMtra nAmaniSpanne nikSepe pratyAkhyAnAdhyayanamiti pratyAkhyAnamadhyayanaM ca tatra pratyAkhyAnamadhikRtya dvAragAthAmAha niyuktikAra: paJcakkhANaM paccakkhAo pacakkheyaM ca ANupubbIe / parisA kahaNavihI yA phalaM ca AIha chanbheyA / / 1555 / / asyA vyAkhyA- 'khyA prakathane' ityasya pratyAGpUrvasya lyuDantasya pratyAkhyAnaM bhavati, tatra pratyAkhyAyate - niSidhyatesia manovAkkAyakriyAjAlena kiJcidaniSTamiti pratyAkhyAnaM kriyAkriyAvatoH kathaJcidabhedAt pratyAkhyAnakriyaiva pratyAkhyAnaM pratyAkhyAyate'smin sati vA pratyAkhyAnaM " kRtyalyuTo bahula" miti ( pA0 3-3-12 ) vacanAdanyathA'pyadoSaH prati AkhyAnaM pratyAkhyAnamityAdau, tathA pratyAkhyAtIti pratyAkhyAtA - gururvineyazca tathA pratyAkhyAyata iti pratyAkhyeyaM-pratyAkhyAnagocaraM vastu, cazabdastrayANAmapi tulyakakSatodbhAvanArtha, AnupUrvyA - paripAThyA kathanIyamiti vAkyazeSaH, tathA pariSad vaktavyA, kiMbhUtAyAH pariSadaH kathanIyamiti tathA kathana vidhizva-kathanaprakArazca vaktavyaH tathA phalaM caihikAmuSmikabhedaM kathanIyaM, AdAvete SaD bhedA iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthaM tu yathAvasaraM bhASyakAra eva vakSyati, tatrAdyAvayavavyAsArthapratipipAdayiSayAha nAmaMThavaNAdavie aiccha paDisehameva bhAve ya / ee khalu chanbheyA paJcakkhANaMmi nAyavvA // 238 // ( bhA0 ) davvanimittaM davve davvabhUo va tattha rAyasuA / aicchApacakkhANaM baMbhaNasamaNAna (a) icchatti // 239 // ( bhA0 ) amurga diu majjhaM natthi mamaM taM tu hoi paDiseho / sesapayANa ya gAhA paJcakkhANassa bhAvaMmi // 240 // ( bhA0 ) taM duhiM suno suyaM duhA puvvameva nopuvvaM / puvvasuya navamapucvaM nopuvvasurya imaM caiva // 249 // ( bhA0 ) nosuapacakkhANaM mUlaguNe caiva uttaraguNe ya / mUle savvaM desaM ittariyaM AvakahiyaM ca // 242 // ( bhA0 ) Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 AvazyakahAribhadrIyA mUlaguNAvi yaduvihAsamaNANaM ceva sAvayANaM ca / te puNa vibhajamANA paMcavihAhuMti nAyavvA ||1||(pr.) pANivahamusAvAe adattamehuNapariggahe ceva / samaNANaM mulaguNA tivihaMtiviheNa nAyavvA // 243 // (bhA0) vyAkhyA-nAmapratyAkhyAnaM sthApanApratyAkhyAnaM 'davie'tti dravyapratyAkhyAnaM, 'adicchatti dAtumicchA ditsA na ditsA aditsA saiva pratyAkhyAnamaditsApratyAkhyAnaM 'paDisehe'tti pratiSedhapratyAkhyAna evaM bhAve'tti evaM bhAvapratyAkhyAnaM ca, ee khalu chanbheyA paccakkhANaMminAyavattigAthAdalaM nigadasiddhamayaM gaathaasmudaayaarthH| avayavArtha tu yathAvasaraM vakSyAmaH, tatra nAmasthApane gatArthe ||238||adhunaa dravyapratyAkhyAnapratipAdanAyAha-davanimittaM gAthAzakalam, asya vyAkhyA draSyanimittaM pratyAkhyAnaM vstraadidrvyaarthmityrthH| yathA keSAJcit sAmpratakSapakANAM, tathA dravye pratyAkhyAnaM yathA bhUmyAdau vyava. sthitaH karoti, tathA dravyabhUtaH-anupayuktaH san yaH karoti tadapyabhISTaphalarahitatvAt dravyapratyAkhyAnamucyate, tuzabdAd dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyadravyeSviti, kSuNNazcAyaM mArgaH, 'tattha rAyasuya'tti atrakathAnakaM-egassa raNo dhUyA aNNassa raNNo diNNA, so ya mao, tAhe sA piuNA ANiyA, dhamma putta! karehi tti bhaNiyA, sA pAsaMDINaM dANaM deti, aNNayA kattio dhammamAsotti maMsa na khAmitti paJcakkhAyaM, tattha pAraNae aNegANi sattasahassANi maMsatthAe uvaNIyANi, tAhe ekasya rAzo duhitA'nya rAjJe dattA, sa ca mRtaH, tadA sA pitrAnItA, dharma putrike ! kurviti bhaNitA, sA pASaNDibhyo dAnaM dadAti, manyavA kArtiko dharmamAsa iti mAMsa na khAdAmIti pratyAkhyAtaM, taMtra pAraNake'nekAH zatasahasrAH (pazavo) mAMsArthamupanItAH, tadA bhattaM dijati, tattha sAhU adUreNa voleMtA nimaMtiyA, tehiM bhattaM gahiyaM, maMsaM necchaMti, sA ya rAyadhUyA bhaNai-kiM tujhaM na tAva kattiyamAso pUrI, te bhaNati jAvajIvAe kattiutti, kiMvA kaha vA, tAhe te dhammakahaM kaheMti, maMsadose ya parikahati, pacchA saMbuddhA pavatiyA, evaM tIse davapaJcakkhANaM, pacchA bhAvapaJcakkhANaM jAtaM, adhunA aditsApratyAkhyAnaM pratipAdyate, tatredaMgAthArddha, aditsApratyAkhyAne 'baMbhaNasamaNA adicchatti he brAhmaNa he zramaNa aditseti-na me dAtumicchA, na tu nAsti yad bhavatA yAcitaM, tatazcAditsava vastutaH pratimedhAtmiketi pratyAkhyAnamiti gAthArthaH // 239 // adhunA pratiSedhapratyAkhyAnavyAcikhyAsayedaMgAthAzakalamAha-'amugaMdijau majjhaMgAhA vyAkhyA-amukaM ghRtAdidIyatAM mahyaM, itarastvAha-nAsti me taditi, na tu dAtuM necchA, eSa itthaMbhUto bhavati pratiSedhaH, ayamapi vastutaH pratyAkhyAnameva, pratiSedha eva pratyAkhyAnaM 2 / / 240 // idAnIM bhAvapratyAkhyAnaM pratipAdyate, tatredaM gAthArddha 'sesapayANa ya gAhA paJcakkhANassa bhAvaMmi' zeSapadAnAmAgamanoAgamAdInAM sAkSAdihAnuktAnAM pratyAkhyAnasya sambandhinAM gAthA kAryeti yogavAkyazeSau, iha gAthA pratiSThocyate, nizcitirityarthaH, 'gAthu pratiSTAlipsayogranthe ceti dhAtuvacanAt , 'bhAvaMmiti dvAraparAmarzaH, bhAvapratyAkhyAna iti / tadetaddarzayannAha-'taM duvihaM sutaNosuya'gAhA, 'tad'bhAvapratyAkhyAnaM dvividha-dviprakAraM 'sut|| . bhaktaM dIyate, tatra sAdhavo'dUre vyativrajanto nimazritAH, tairbhaktaM gRhItaM, mAMsaM necchanti, sA ca rAjaduhitA bhaNasi-kiM yuSmAkaM na tAvat kArtikamAsaH pUrNaH ?, te bhaNanti-yAvajIvaM kArtika iti, kiM vA kathaM vA?, tadA te dharmakathA kathayanti, mAMsadoSAMzca parikathayaMti, pazcAt saMbuddhA pranajitA, evaM tasyA dravyapratyAkhyAnaM pazcAdU bhAvapratyAkhyAnaM jAtaM nosuta'tti zrutapratyAkhyAnaM nozrutapratyAkhyAnaM ca 'suyaM duhA puvameva nopuvaM' zrutapratyAkhyAnamapi dvidhA bhavati-pUrvazrutapratyAkhyAnaM nopUrvazrutapratyAkhyAnaM ca, 'puSasuya navamapurva' pUrvazrutapratyAkhyAnaM navamaM pUrva, 'nopubasuyaM imaM ceva' nopUrvazrutapratyAkhyAnamidameva-pratyAkhyAnAdhyayanamityetaccopalakSaNamanyacAturapratyAkhyAnamahAmatyAkhyAnAdi pUrvabAhyamiti gAthArthaH // 241 // adhunA nozrutapratyAkhyAnapratipAdanAyAha-'nosuyapaccakkhANaM' gAhA 'NosuyapaJcakkhANaMti zrutapratyAkhyAnaM na bhavatIti nozrutapratyAkhyAnaM, 'mUlaguNe caiva uttaraguNe ya' mUlaguNAMzcAdhikRtyottaraguNAMzca, mUlabhUtA guNAH 2 ta eva pANAtipAtAdinivRttirUpatvAt pratyAkhyAnaM vartate, uttarabhUtA guNAH 2/ta evAzuddhapiNDanivRttirUpatvAt pratyAkhyAnaM tadviSayaM vA anAgatAdi vA dazavidhamuttaraguNapratyAkhyAnaM, 'sabaM desa'ti mUlaguNapratyAkhyAnaM dvidhA-sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM dezamUlaguNapratyAkhyAnaM ca, sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM paJca mahAvratAni, dezamUlaguNapratyAkhyAnaM paJcANuvratAni, idaM copalakSaNaM vartate yata uttaraguNapratyAkhyAnamapi dvidhaiva-sarvottaraguNapratyAkhyAnaM dezottaraguNapatyAkhyAnaM ca, tatra sarvottaraguNapratyAkhyAnaM dazavidhamanAgatamatikrAntamityAdyupariSTAd, vakSyAmaH, dezottaraguNapratyAkhyAnaM saptavidha-trINi guNavatAni catvAri zikSApratAni, etAnyapyUcaM vakSyAmaH, punaruttaraguNapratyAkhyAnamoghato dvividha-'ittariyamAvakahiyaM ca tatratvaraM-sAdhUnAM kiJcidabhigrahAdiH zrAvakANAM tu catvAri zikSAvatAni, yAva kathikaM tu niyantritaM, yat kAntAradurbhikSAdiSvapi na bhajyate, zrAvakANAM tu trINi guNavratAnIti gAthArtha // 242 // sAmprataM svarUpataH sarvamUlaguNapratyAkhyAnamupadazeyannAha-'pANivahamusAvAe' gAhA, prANA-indri 2 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 bhAvazyakahAribhadrIyA yAdayaH, tathA coktam-"paJcendriyANi trividhaM balaM ca, uchaasnishvaasmthaanydaayuH| prANA dazaite bhagavadbhiktA, eSAM viyogIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " teSAM vadhaH prANavadho [na] jIvavadhastasmin , mRSA vadanaM mRpAvAdastasmin , asadabhidhAna ityarthaH, 'adatta'ti upalakSaNatvAdadattAdAne paravastvAharaNa ityarthaH, 'mehuNa'tti maithune abrahmasevane yaduktaM bhavati, 'pariggahe ceva'tti parigrahe caiva, eteSu viSayabhUteSu zramaNAnAM sAdhUnAM mulaguNAH trividhatrividhena yogatrayakaraNatrayeNa netavyAHanusaraNIyAH, iyamatra bhAvanA-zramaNAH prANAtipAtAdviratAstrividhaM trividhena tattha 'tividha'nti na kareti na kAravei 3 karataMpi aNNaM NANujANeti, 'tivihaMti maNeNaM vAyAe kAeNaM, evamanyatrApi yojanIyamiti gAthArthaH // 243 // itthaM tAvadupadarzitaM sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM, adhunA dezamUlaguNapratyAkhyAnAvasaraH, tacca zrAvakANAM bhavatItikRtvA vineyAnugrahAya taddharmavidhimevaughataH pratipipAdayiSurAhasAvayadhammassa vihiM vucchAmI dhIrapurisapannattaM / jaM cariUNa suvihiyA gihiNovi suhAIpAvaMti // 1556 // sAbhiggahAya nirabhiggahA ya oheNa sAvayA duvihaa| te puNa vibhajamANA aTTavihA huMti nAyavvA // 1557 // duvihativiheNa paDhamo duvihaM duviheNa bIyao hoi / duvihaM egaviheNaM egavihaM ceva tiviheNaM // 1558 // egavihaM duviheNaM ivikkaviheNa chaTTao hoi / uttaraguNa sattamao avirayao ceva aTThamao // 1559 // paNayacaukaMca tigaMdagaMca egaMca giNhara vyaaii| ahavA'vi uttaragaNe ahavA'pi na giTTaI kiNci||11 nissaMkiyanikaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThIya / vIravayaNami ee battIsaM sAvayA bhaNiyA // 1561 // __ vyAkhyA-tatrAbhyupetasamyaktvaH pratipannANuvrato'pi pratidivasaM yatibhyaH sakAzAt sAdhUnAmagAriNAM ca sAmAcArI zRNotIti zrAvaka iti, uktaM ca-"yo hyabhyupetasamyaktvo, yatibhyaH pratyahaM kathAm / zRNoti dharmasambaddhAmasau zrAvaka ucyate // 1 // " zrAvakANAM dharmaH2 tasya vidhistaM vakSye-abhidhAsye, kiMbhUtaM ?-dhIrapuruSaprajJaptaM' mahAsattvamahAbuddhitIrthakaragaNadharaprarUpitamityarthaH, yaM caritvA suvihitA gRhiNo'pi sukhAnyaihikAmuSmikANi prApnuvantIti gAthArthaH // 1556 // tatra+sAbhiggahA ya nirabhiggahA ya' gAhA, abhigRhyanta ityabhigrahAH-pratijJAvizeSAH saha abhigrahairvarttanta iti sAbhigrahAH, te punaranekabhedA bhavanti, tathAhi-darzanapUrvaka dezamUlaguNottaraguNeSu sarveSvekasmiMzca (smin) vA bhavantyeva teSAmabhigrahaH, nirgatA-apetA abhigrahA yebhyaste nirabhigrahAH, te ca kevalasamyagdarzanina eva, yathA kRSNasatyakizreNikAdayaH, itthaM oghena-sAmAnyena zrAvakA dvidhA bhavanti, te punardvividhA api vibhajyamAnA abhigrahagrahaNavizeSeNa nirUpyamANA aSTavidhA bhavanti jJAtavyA iti gaathaarthH||1557|| tatra yathA'STavidhA bhavanti tathopadarzayannAha-'duvihativiheNa' gAhA, iha yo'sau kaJcanAbhigrahaM gRhNAti sa hyevaM-'dvividha miti kRtakAritaM 'trividheneti manasAvAcA kAyeneti, etaduktaM bhavati-sthUlaprANAtipAtaM na karotyAtmanA na kArayatyanyairmanasA vacasA kAyeneti prathamaH, asyAnumatirapratiSiddhA, apatyAdiparigrahasadbhAvAt , tadvyApRtikaraNe ca tasyAnumatiprasaGgAd, itarathA parigrahAparigrahayoravizeSeNa prajitAprabajitayorabhedApatteriti bhAvanA, atrAha-nanu bhagavatyAmAgame trividhaM trividhenetyapi pratyAkhyAnamuktamagAriNaH, tacca zrutoktatvAdanavadyameva, tadiha kasmAnnoktaM niyuktikAreNeti ?, ucyate, tasya vizeSaviSayatvAt , tathAhi-kila yaH pravitrajiSureva pratimAM pratipadyate putrAdisantatipAlanAya sa eva trividhaM trividheneti karoti, tathA vizeSyaM vA kiJcid vastu svayambhUramaNamatsyAdikaM tathA sthUlaprANAtipAtAdikaM cetyAdi, na tu sakalasAvadhavyApAraviramaNamadhikRtyeti, nanu ca niyuktikAreNa sthUlaprANAtipAtAdAvapi trividhaMtrividheneti nokto vikalpaH, 'vIravayaNami ee battIsaM sAvayA bhaNiyA' iti vacanAdanyathA punaradhikAH syuriti ?, atrocyate, satyametat , kiMtu bAhulyapakSamevAGgIkRtya tiyuktikAreNAbhyadhAyi, yat punaH kacidavasthAvizeSe kadAcideva samAcaryate na suSTu samAcAryanupAti tannoktaM, bAhulyena tu dvividhaM trividhenetyAdibhireva SabhirvikalpaiH sarvasyAgAriNaH sarvameva pratyAkhyAnaM bhavatIti na kazcid doSa ityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, 'duvihaM tiviheNa vitiyao hoti'tti 'dvividha' miti sthUlaprANAtipAtaM na karoti na kArayati 'dvividheneti manasA vAcA, padvA manasA kAyena, yadvA vAcA kAyena, iha ca pradhAnopasarjanabhAvavivakSayA bhAvArtho'vaseyaH,, tatra yadA manasA vAcA na karoti na kArayati tadA manasaivAbhisandhirahita eva vAcApi hiMsakamabruvanneva kAyenaiva duzceSTitAdinA karotyasaMjJivat, yadA tu manasA kAyena ca na karoti na kArayati tadA manasAbhisandhirahita eva kAyena ca duzceSTitAdi pariharanneva anAbhogAdvAcaiva hiMsakaM brUte, yadA tu vAcA kAyena ca na karoti na kArayati tadA manasaivAbhisandhimadhikRtya karotIti, anumatistu tribhirapi sarvatraivAstIti bhAvanA, evaM zeSavikalyA api bhAvanIyA iti, 'duvihaM egaviheNaM'ti dvividhamekavidhena, 'ekkavihaM ceva tiviheNaM ti ekavidhaM caiva trividheneti gAthArthaH // 1558 // 'egavihaM duviheNaM ti ekavidhaM dvividhena 'ekekkaviheNa cha?o hoi' ekavidhamekavidhena SaSTho bhavati bhedaH, 'uttaraguNa sattamao'tti pratipannottaragu Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 Avazyaka hAribhadrIyA H saptamaH, iha ca sampUrNA sampUrNottaraguNabhedamanAdRtya sAmAnyenaika eva bhedo vivakSitaH, 'avirayao cetra aTTamao'tti aviratazcaivASTama iti aviratasamyagdRSTiriti gAthArthaH // 1559 // itthamete aSTau bhedAH pradarzitAH, eta eva vibhajyamAnA dvAtriMzadbhavanti kathamityata Aha-' paNaga'tti paJcANuvratAni samuditAnyeva gRhNAti kazcit, tatroktalakSaNAH SaD medA bhavanti, 'cakkaM ca'tti tathA'NuvratacatuSTayaM gRhNAtyaparastatrApi SaDeva, 'tiga'nti evamaNuvratatrayaM gRhNAtyanyastatrApi SaDeva, 'dugaM ca'tti itthamavratadvayaM gRhNAti, tatrApi SaDeva, 'ekkaM va'tti tathA'nya ekamevANutrataM gRhNAti, tatrApi SaDeva, 'givhara vayAI'ti itthamanekadhA gRhNAti vratAni vicitratvAt zrAvakadharmasya, evamete paJca SaTkAstriMzad bhavanti, pratipannottaraguNena sahaikatriMzat, tathA cAha - ' ahavAvi (ya) uttaraguNe'tti athavottaraguNAn - guNatratAdilakSaNAn gRhNAti, samuditAnyeva gRhNAti, kevalasamyagdarza ninA saha dvAtriMzad bhavanti, tathA cAha - ' ahavAvi na giNhatI kiMci'tti athavA na gRhNa tAnapyuttaraguNAniti, kevalaM samyagdRSTireveti gAthArthaH // 1560 // iha punarmUlaguNottaraguNAnAmAdhAraH samyaktvaM varttate tathA cAha-'nissaMkiyanikkaM khiya' gAhA, zaGkAdisvarUpamudAharaNadvAreNopariSTAd vakSyAmaH 'vIravacane' mahAvIraMvarddhamAna svAmipravacane 'ete' anantaroktA dvAtriMzadupAsakAH - zrAvakA bhaNitAH - uktA iti gAthArthaH // 1561 // ete caiva battIsativihA karaNatiyajogatiyakAlatieNaM visesejjamANA sIyAlaM samaNovAsagasayaM bhavati, kahaM ?, pANAivAyaM na kareti maNeNaM, athavA pANAtipAtaM na karei vAyAe, ahavA pANAtipAtaM na karei kAraNaM 3, athavA pANAtivAtaM na kareti maNeNaM vAyAe ya, athavA pANAtivArya na kareti maNeNaM kAraNa ya, athavA pANAtipAtaM na kareti vAyAe kAraNa ya 6, athavA pANAtipAtaM na kareti maNeNaM vAyAe kAraNa ya', ete satta bhaMgA karaNeNaM, evaM kAravaNeNavi ee caiva satta bhaMgA 14, evaM aNumoyaNeNavi sata bhaMgA 21, ahahvA na karei na kAravei maNasA 1 ahavA na karei na kAravei vacasA, 2 ahavAna karei na kAravei kAraNa 3 ahavA na karei na kArabei maNasA vayasA 5 ahavA na karei na kAravei maNasA kAyeNaM 5 ahavA na karei na kAravei vayasA kAyasA 6 ahavA na karei na kAravei maNasA vayasA kAyasA 7, ete karaNakArAvaNehiM satta bhaMgA 7 evaM karaNANumoyaNehivi sata. bhaMgA 7, evaM kArAvaNANumoyaNehivi satta bhaMgA, evaM karaNakArAvaNANumoyaNehivi satta bhaMgA 7, evete santa satagANaM gUNapaNAsaM vigappA bhavanti, ettha imo pagUNapannAsaimo vigappo - pANAtivAyaM na karei na kAravei kareMtaMpi annaM na samaNujANai maNeNaM vAyAe kAraNaMti, esa aMtimavigappo paDimApaDivannassa samaNovAsagassa tivihaMtiviheNaM bhavatIti, evaM tAva atItakAle paDikkamaMtassa egUNapaNNA bhavanti, evaM paDupaNNevi kAle saMvareMtassa egUNapaNNA bhavanti, evaM aNAgaeva kAle paJcakakhAyaMtassa egUNapannAsA bhavanti, evametA egUNapaNNAsA siNNi sIyAlaM sAvayasayaM bhavati sIyAlaM bhaMgasayaM jassa visohIeN hoti uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe kusalo sesA akusalA u // 1 // evaM puNa paMcahiM aNubae hiM guNiyaM sacasayANi paMcatIsANi sAvayANaM bhavanti, sIyAlaM bhaMgasayaM gihipaccakakhANameyaparimANaM / jogattiyakaraNattiyakAlatieNaM guNeya // 2 // sIyAlaM maMgasayaM paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so khalu paJcakkhANe kusalo sesA akusalA ya // 3 // sIyAlaM bhaMgasayaM gihipaJcakkhANabheyaparimANaM / taM ca vihiNA imeNaM mAveyavvaM payateNaM // 4 // tinni tiyA tinni duyA tinnikkikA ya huMti jogesuM / tiduikkaM tidukaM tidugaM caiva karaNAraM // 5 // paDhame labbhai ego sesesu paesa tiya tiya tiyaMti / do nava tiya do navagA tiguNiya sIyAla bhaMga- - sayaM // 6 // ahavA aNubvae caiva paDuca ekagAdisaMjogaduvAreNa pabhUyatarA bhedA nidaMsijjaMti, tatreyamekAdisaMyogaparimANapradarzanapasanyakartRkI gAthA || 1 paMcamaNuvayANaM ikagadugatigacaukkapaNaehiM / paMcagada sadasapaNahakkage va saMjoga kAyavvA // 1 // etI vakkhANaM- paMcahamaNubayANaM pubabhaNiyANaM 'ekkagadugatigacaukkapaNaehiM ciMtijjamANANaM 'paMcagadasadasapaNagaekago ya saMjoga NAast' ekeNa ciMtijamANANaM paMca saMjogA, kahaM ?, paMcasu gharaesu egeNa paMceva bhavanti, dugeNa ciMtijjamANANaM dasa ceva, kahaM ?, paDhamabIyaghareNa ekko 1 paDhamatatiyaghareNa 2 paDhamacautthaghareNa 3 paDhamapaMcamaghareNa 4 bitiyatatiyaghareNa 5 bIca utthaghareNa 6 bIyapaMcamaghareNa sattamo 7 tatiyacautthaghareNa 8 tatiyapaMcamaghareNa 9 cautthapaMcamaghareNa 10 // tigeNa ciMtijjamANANaM dasa ceva, kahaM 1, paDhamaniyatatiyaghareNa ekko 1 paDhamabitiya utthaghareNa 2 paDhamavitiyapaMcamaghareNa 3 paDhamatayaca utthaghareNa 4 paDhamatatiyapaMcamaghareNa 5 paDhamacautthapaMcamaghareNa 6 bitiyatatiyaca utthagharapaNa 7 vitiyatatiyapaMcamaghareNa 8 bitiya uttha paMcamaghareNa 9 tatiyacautthapaMcamaghareNa 10 / caukkageNa ciMtijjamANANaM paMca havaMti, kahaM 1, paDhamabi - tiyatatiyaca utthaghareNa ekko paDhamavitiyatatiyapaMcamaghareNa 2 paDhamabitiyacautthapaMcamaghareNa 3 paDhamatatiyaca utthapaMcamaghareNa 4 bitiyatatiyaca utthapaMcamaghareNa 5, paMcageNa ciMtijjamANANa ego ceva bhavatittigAthArthaH // 1 // ettha ya ekkageNa ya je paMca saMjogA dugeNa je dasa ityAdi, eesiM cAraNIyApaogeNa AgayaphalagAhAo tiNNi vayamika saMjogANa huMti paMcaNha tIsaI bhNgaa| dugasaMjogANa dasaNha tinni saTTA sayA huMti // 1 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 bhAvazyakahAribhadrIyA saMjogANa dasaNha bhaMgasayaM ikkavIsaI sahA / causaMjogANa puNo causaTTisayANi'sIyANi // 2 // sattuttaraM sayAI chasatsarAiM ca paMca saMjoe / uttaraguNa avirayameliyANa jANAhi satvaggaM // 3 // solasa ceva sahassA aTThasayA ceva hoMti ahahiyA / eso uvAsagANaM vayagahaNavihI samAmeNaM ||4||(pr0) vyAkhyA-etAzcatasro'pyanyakRtAH sopayogA ityupanyastAH, etAsiM bhAvaNAvihI imA-tatra tAvadiyaM sthApanA, prA0ma0 a00 | 10| thUlagapANAtivAtaM paccakkhAi duvihaM tiviheNa 1 duvihaM duviheNaM 2 duvihaM ekkaviheNaM 3 eg2232|332|3 2 / 3 | vihaM tiviheNaM 4 egavihaM duviheNa 5 egavihaM egaviheNa 6, evaM thUlagamusAvAyaadattAdANa22222222222222 mehuNapariggahesu, ekkeke chabhedA, ee sabevi miliyA tIsaM havaMtitti, tatazca yaduktaM prAk 'vaya 2 / 12 / 12 / 12 / 12 / 1 | ekkagasaMjogANa hotI paMcaNha tIsaI bhaMga'tti tad bhAvitaM, iyANi dugcaarnniyaa-thuulgpaannaai1||31||31-31|3 1 / 3 | vAyaM thUlagamusAvAyaM paJcakkhAti duvihaMtiviheNa 1 thUlagapANAivAyaM duvihaMtiviheNa thuulgmusaa1|21|21|21|2 122 vAyaM puNa duvihaM duviheNa 2 thUlagapANAivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM puNa duvihaM egaviheNa 3 1 / 11 / 11 / 11 / 11 / 1] thUlagapANAivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM puNa egavihaMtiviheNa 4 thUlagapANAivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM puNa egavihaM duviheNa 5 thUlagapANAtivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM puNa egavihaMegaviheNa 6, evaM thUlagaadattAdANamehuNapariggahesu ekkeke chanbhaMgA, sadhevi miliyA caucIsaM, ee ya thUlagapANAivAyaM paDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, evaM bitiyAdigharaemu patteyaM caubIsa havaMti, ee ya sa vi miliyA coyAlaM sayaM, cAlio thUlagapANAivAo, iyANiM thUlagamusAvAyAi ciMtijai-tattha thUlagamusAvAyaM thUlagaadattAdANaM paJcakkhAti duvihaM tiviheNaM 1 thUlagamusAvAyaM duvihaM tiviheNa adattAdANaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM pubakameNa chabbhaMgA nAyabA, evaM mehuNapariggahesu patteyaM patteyaM cha 2,sabevi miliyA aTThArasa, ete musAvAyaM paDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA 18, evaM bIyAdigharesuvi patteyaM 2 aTThArasa 2 bhavanti, ee sadhevi meliyA aluttaraM sayaMti, cArio dhUlagamusAvAo, iyANiM thUlagAdattAdANAdi ciMtijati, tattha thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM vA paJcakkhAti duvihaMtiviheNa 1, thUlagaadattANaM 2-3 thUlagamehuNaM puNa duvihaM duviheNa 2-2 evaM puvakameNa nAyabA, evaM thUlagapariggaNavi chabhaMgA, meliyA bArasa, ee yathUlagaadattAdANaM paDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, evaM vitiyAisuvi patteyaM cha 2 havaMti, ete savevi meliyA bAvattari havaMti, cAritaM thUlagAdattAdANaM, idANiM thUlagamethuNAdi ciMtijati, tattha thUlagamehuNaM thUlagapariggaraM ca paJcakkhAti duvidhaM tividheNa 1 thUlagamethuNaM thUlagapariggaha puNa duvidhaM duvidheNa 2 evaM pubakameNa chabbhaMgA, ete thUlagamethuNapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAdisuvi patteyaM 2 cha 2 havaMti, sabevi meliyA chattIsaM, ete ya mUlAo Arabbha sabevi cotAlasayaM akRttarasayaM bAvattari chattIsaM melitA tiNNi satANi sahANi havaMti, tatazca yaduktaM prAk 'dugasaMjogANa dasaha tinni sahA satA hoMti'tti tadetad bhAvitaM, idANiM tigacAraNIyAethUlagapANAtivAtaM thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM paccakkhAti duvidhaM tividheNa 1 thUlagapANAtivAtaM thUlagamusAbAdaM 2-3 thUlagAdattAdANaM puNa duvidhaM duvidheNa 2 thUlagapANAtivAyaM thUlagamusAvAyaM 2-3 thUlagAdattAdANaM puNa duvihaM egaviheNaM 3 evaM pubakameNa chabbhaMgA, evaM mehuNapariggahesuvi patteyaM 2 cha 2, sabevi meliyA aThArasa, ete ya thUlagamusAvAdapaDhamagharakamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAdisuvi patteyaM 2 aTThArasa 2 havaMti, sadhevi meliyA ahattaraM sayaM, evaM ca thUlagapANAivAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAisuvi patteyaM 2 achuttaraM 2 sayaM havaMti, ee ya. sabevi miliyA cha sayANi aDayAlANi, evaM dhUlagapANAtivAo tigasaMjoeNa thUlagamusAvAeNa saha cArio, evaM adattAdANeSa saha cArijati, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca paJcakkhAi duvihaMtiviheNa 1 thUlagapANAivArya thUlagAdattAdANaM 2-3 thUlagamehuNaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM puvakameNa chanbhaMgA, evaM thUlagapariggaheNavi cha meliyA duvAlasa, ete ya adattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAisuvi patteyaM 2 duvAlasa 2, sabevi meliyA bAvattari havaMti, ete ya pANAivAyapaDhamagharamamuMcamANe ya pANAivAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, ete bitiyAisuvi patteyaM bAvattari 2, sabe'vi miliyA cattAri sayA battIsA havaMti, evaM thUlagapANAivAo tigasaMjogeNa thUlagAdattAdANeNa saha cArio, iyANi thUlamehuNeNa pariggaheNa saha cArijai, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM 2-3 pANAtivAyaM mehuNaM 2-3 pariggahaM duvihaM duviheNa 2evaM putrakkameNa chanbhaMgA, ee u thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM 2 cha cha,save'pi meliyA chattAsa, ete yathUlagapANAtivAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAdisu patteyaM 2 chattIsaM, sovi meliyA sola sattarA dosyaa| evaM thUlagapANAtivAo tigasaMjoeNaM mehuNeNa saha cArio, cArio ya tigasaMjoeNaM pANAtivAo, iTANi gumAyo ciMtijai, tattha thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca paJcakkhAti duvihaM tiviheNa 1 thUlagamusAvAyaM thUlagA dattAdANaM 2-3 thUlagamehuNaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM puSakkameNa chanbhaMgA, evaM thUlagapariggaheNavi cha, meliyA duvAlasa, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 AvazyakahAribhadrIyA ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAdisuvi patteyaM duvAlasa 2, so'vi meliyA bAvattari, ete ya thUlagamusAbAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisu patteyaM bAvattari 2, sabevi meliyA cattAri sayA battIsA, evaM thUlagamusAvAo tigasaMjoeNa thUlagAdattAdANeNa saha cArio iyANiM thUlagamehuNeNa saha cArijai, tattha thUlagamusAvAyaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paJcakkhAti duvihaMtiviheNa 1thUlagamusAvArya thUlagamehuNaM 2-3 thUlagapariggahaM puNa duvihaMduviheNa 2evaM puSakkameNa chambhaMgA, ee thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM 2 cha 2 havaMti, save'vi meliyA chattIsaM, ete yathUlagamusAvAdapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM chattIsaM 2 havaMti, save'vi meliyAdosa gasaMjoeNathUlagamusAvAo,iyANi thUlagAdattAdANAdi ciMtijjai, tattha thUlagAdattAdANaM mehurNa pariggahaM ca paJcakkhAi duvihaMtiviheNa 1thUlagAdattAdANaM thUlagamehurNa 2-3 thUlagapariggahaM puNa duvihaMduviheNa 2,evaM puSakkameNa chabbhaMgA, ete ya thUlagamehuNapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM cha 2, sabe'vi meliyA chattIsaM, ete yathUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAisu patteyaM chattIsaM 2,sabe'vi meliyA do sayA solasuttarA, ete ya mUlAo Arambha save'vi aDayAlA cha sayA battIsA causayA solasuttarA do sayA ya battIsA causayA solasuttarA do sayA, ee save'vi meliyA igavIsasayAI sahAI bhaMgANaM bhavaMti, tatazca yaduktaM prAga tigasaMjogANa dasaNha bhaMgasayA ekkavIsaI sahA' tadetad bhAvitaM, iyANiM caukkacAraNiyA, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca paccakkhAti duvihaMtiviheNa 1thUlagapANAtivAyAi 2-3 thUlagamehuNaM puNa duvihaMduviheNa 2, evaM yuvakkameNa chanbhaMgA, thUlagapariggaheNavi cha, eevi meliyA duvAlasa, ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAdisuvi patteyaM duvAlasa 2, sabevi meliyA bAvattari, ete u thUlagamusAvAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAmuvi patteyaM bAvattari 2, sabevi meliyA battIsA, ete ya thUlagapANAtivAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM cattAri 2 sayA vattIsA, savi meliyA do sahassA paMca sayA bANauyA, idANiM aNNo vigappo-thUlagapANAivAyaM thUlagamusAvAyaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paJcakhAti duvihaM duviheNa 2, evaM pubakkameNa chanbhaMgA, ete u thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAdisu patteyaM 2 cha cha sabe meliyA chattIsa, ete u thUlagamusAvAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAdisuvi patteyaM chattIsa 2, savevi meliyA do sayA solasuttarA, ee thUlagapANAivAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM 2do 2 sayA solasuttarA, sabevi meliyA duvAlasa sayA channauyA, iyANiM aNNo vigappo-thUlagapANAivAyaM thUlagaadattAdANaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paJcakkhAti duvihaMtiviheNa 1, thUlagapANAtivAtaM thUlagAdattAdANaM dhUlagamehuNaM 2-3 thUlagapariMggahaM ca puNa duvihaMduviheNa 2, evaM puvakkameNa chanbhaMgA, ete ya thUlagamehuNassa paDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bittiyAdisuvi te ya thalagAdattAdANapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM chattIsaM 2, save'vi meliyA dosayA molasuttarA, ete ya thUlagapANAivAyapaDhamagharagamarmucamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM do do sayA solasuttarA, save'vi meliyA duvAlasa sayA chaNNauyA, idANimaNNo vigappo-thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM thUlagapari: ggahaM ca paJcakkhAti duvihaMtiviheNaM 1 thUlagamusAvAyAti 2-3 yUlagapariggahaM puNa duvihaMduviheNa 2, evaM puvakkameNa *tiviheNaM dhUlagamusAvAya dhUlagamehuNaM 2-3 thattAgaparigaha puNa duyiha / chanbhaMgA, ete ya thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAdisuvi patteyaM cha 2, meliyA chattIsaM, ete ya thUlagAdasAdANapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAisuvi gharesu patteyaM 2 chattIsaM 2, meliyA do sayA solasuttarA, ete thUlagamusAvAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAisuvi patteyaM do do sayA solasuttarA, sabevi miliyA duvAlasa sayA chaNauyA, ee ya mUlAo Arabbha savevi do sahassA paMcasayA vANauyA, duvAlasasayA chaNNauyA 3, miliyA chasahassA cattAri sayA asIyA, tatazca yaduktaM prAk 'causaMjogANa puNa causaThisayANa'sIyANi'tti, iyANi paMcagacAraNiyA, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paJcakkhAi duvihaMtiviheNa 1 pANAtivAyAti 2-3 thUlagapari duviheNa 2 evaM pubakkameNa chanbhaMgA, ee thUlagamehaNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bIyAisuvi patteyaM 2 cha cha meliyA chattIsaM, ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bIyAdisuvi patteyaM 2 chattIsaM 2, miliyA do sayA solasuttarA, ee ya thUlagamusAvAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAisuvi patteyaM 2 do sayA solasuttarA 2, meliyA duvAlasa sayA channauyA, ee ya thUlagapANAtivAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, vitiyAisuvi patteyaM 2 duvAlasa sayA chaNNauyA, savevi meliyA sattasahassA sattasayA chAvuttarA, tatazca yaduktaM prAk 'sattatarIsayAI chasattarAI tu paMcasaMjoe' etad bhAvitaM, 'uttaraguNaavirayameliyANa jANAhi sabaggaM'ti uttaraguNagAhI ego ceva bheo, avirayasammadiTThI bitio, eehiM meliyANa sabesi puSabhaNiyANa bheyANa jANAhi sabaggaM imaM jAtaM, parUvaNaM paDucca taM puNa ima-solasa cevetyAdi Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 bhAvazyakahAribhadrIyA gAthA bhAvitA'thaivetyabhihitamAnupaGgikaM, prakRtaM prastumaH, tatra yasmAt zrAvakadharmasya tAvat mUlaM samyaktvaM tasmAd tadgata. meva vidhimabhidhAtukAma Aha tattha samaNovAsao puvAmeva micchatsAo paDikamai, saMmattaM uvasaMpajjai, no se kappaha ajappabhiI annautthie vA annautthiadevayANi vA annautthiyapariggahiyANi arihaMtaceiyANi vA vaMdittae vA nama. sittae vA puTiva aNAlattaeNaM Alavittae vA saMlavittae vA tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayA vA, nannatya rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkatAreNaM, se ya saMmatte pasatthasamattamohaNiyakammANuveyaNovasamakhayasamutthe pasamasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme pannatte, sammattassa samaNovAsaeNaM ime paMca aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahA-saMkA kaMkhA vitigicchA parapAsaMDapasaMsA parapAsaMDasaMthave (sUtram ) // __ asya vyAkhyA-zramaNAnAmupAsakaH zramaNopAsakaH zrAvaka ityarthaH, zramaNopAsakaH 'pUrvameva' AdAveva zramaNopAsako bhavan mithyAtvAt-tattvArthAzraddhAnarUpAt pratikrAmati-nivarttate, na tannivRttimAtramatrAbhipreta, kiM tarhi ?, tannivRttidvAreNa samyaktvaM-tattvArthazraddhAnarUpaM upa-sAmIpyena pratipadyate,samyaktvamupasampannasya sataH na 'se' tasya 'kalpate' yujyate adyaprabhRti' samyaktvapratipattikAlAdArabhya, kiM na kalpate ?-anyatIthikAn-carakaparivrAjakabhikSubhautAdIn anyatIrthikadevatAnirudraviSNusugatAdIni anyatIrthikaparigRhItAni vA(arhat)caityAni-arhatpratimAlakSaNAni yathA bhautaparigRhItAni vIrabhadramahAkAlAdIni vandituM vA namaskartuvA, tatra vandanaM-abhivAdanaM, nagarakaraNaM-praNAmapUrvakaM prazastavanibhirguNotkIrtanaM, ko doSaH syAt ?, anyeSAM tadbhaktAnAM mithyAtvAdisthirIkaraNAdiriti, tathA pUrva-Adau anAlaptena satA anyatIrthikaistAmevAlaptuM vA saMlaptuM vA, tatra sakRt sambhASaNamAlapanaM paunaHpunyena saMlapanaM, ko dopaH syAt ?, te hi taptatarAyogolakalpAH dekriyAyAM niyuktA bhavanti, tatpratyayaH karmabandhaH, tathA tena vA praNayena gRhAgamana kuyuH, atha ca zrAvakasya svajanaparijano'gRhItasamayasArastaiH saha sambandhaM yAyAdityAdi, prathamAlasena tvasambhramaM lokApavAdabhayAt kIdRzastva mityAdi vAcyamiti, tathA teSAmanyatIrthikAnAM azanaM-ghRtapUrNAdi pAnaM-drAkSApAnAdi khAdimaMtrapuSaphalAdi svAdima -kakkolalavaGgAdi dAtuM vA anupradAtuM vA na kalpata iti, tatra sakRd dAnaM punaH punaranupradAnamiti, kiM sarvathaiva na kalpata iti ?, na, anyathA rAjAbhiyogeneti-rAjAbhiyogaM muktvA valAbhiyoga muktvA devatAbhiyogaM muktvA gurunigraheNagurunigrahaM muktvA vRttikAntAraM muktvA, etaduktaM bhavati-rAjAbhiyogAdinA dadadapi na dharmamatikAmati / iha codAharaNAni, 'kahaM rAyAbhiogeNa deto NAticarati dhamma ?, tatrodAharaNam-hatthiNAure nayare jiyasattU rAyA, ttio seTThI negamasahassapaDhamAsaNio sAvagavaNNago, evaM kAlo vaccai, tattha ya parivAyago mAsaMmAseNa khamai, kathaM rAjAbhiyogena dadanAticarati dharma hastinApure nagare jitazatrU rAjA, kArtikaH zreSThI nigamasahasraprathamAsanikaH zrAvakavarNakaH, evaM kAlo majati, tantra ca parivrAjako mAsaMmAsena kSapayati, , taM sabalogo ADhAti, kattio nAdAti, tAhe se so geruo paosamAvaNNo chiddANi maggati, aNNayA rAyAe nimaMtio pAraNae necchati, bahaso 2 rAyA nimaMtei tAhe bhaNai-jai navaraM mama kattio pariveseDa to navaraM jememi. rAyA bhaNai-evaM karemi; rAyA samaNUsokattiyassa gharaMgao, kattiobhaNai-saMdisaha, rAyA bhaNati-geruyassa parivesehi. kattio bhaNati-na vaTTai amhaM, tumha visayavAsitti karemi, ciMtei-jai pabaio hoto na evaM bhavaMtaM, pacchA NeNa pari ghesiyaM, so parivesejaMto aMguliM cAleti, kiha te ?, pacchA kattio teNa nibeeNa pabaio negamasahassaparivAro muNisuSayasamIve, vArasaMgANi paDhio, bArasa varisANi pariyAo, sohamme kappe sakko jAo, so parivAyao teNAbhiogeNa Abhiogio erAvaNo jAo, pecchiya sakaM palAo gahiuM sakko vilaggo, do sIsANi kayANi, sakkAvi do jAyA, evaM jAvaiyANi sIsANi viudhati tAvatiyANi sakko viubati sakkarUvANi, tAhe nAsiumAraddho. taM sarvaloka mAdriyate, kArtiko nAdriyate, tadA tasai sa gairikaH pradveSamApanazchidrANi mArgayati, anyadA rAjJA nimazritaH pAraNake necchati, bahuzo 2 rAjA nimantrayati tadA bhaNati-yadi para kArtikaH mA pariveSayati tarhi navaraM jemAmi, rAjA bhaNati-evaM karomi, rAjA samanuSyaH kArtikasya gRhaM gataH, kArniko bhaNati-saMdiza, rAjA bhaNati-aurikaM parivepaya, kArtiko maNati-na varttate'smAkaM, yupmadviSayavAsIti karomi, cintayati-yadi prabajito'bhaviSyaM - naivamabhaviSyat , pazcAvanena parivepitaM, sapariveSyamANo'GguliM cAlayati, kathaM tava ?, pazcAt kArtikaratena nidena pramajito naigamasahasaparivAro munisuvrata. samIpe, dvAdazAGgAni paThitaH, dvAdaza varSANi paryAyaH, saudharme karUpe zakro jAtaH, sa paribATa tenAbhiyogenAbhiyogika airAvaNo jAtaH, dRSTvA ca zakraM palAyitaH gRhItvA zakro vilamaH, dezI kRte, zakrI api dvau jAto, evaM yAvanti zIrSANi vikurvati tAvantiH zakrarUpANi vikurvati zakraH, tadA naSTamArabdhaH, Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 bhAvazyakahAribhadrIyA sakkeNAhao pacchA Thio, evaM rAyAbhiogeNa deto nAikkamati, kettiyA eyArisayA hohiMti je pacaissaMti, tamhA na dAyaho / gaNAbhiogeNa varuNo rahamusale niutto, evaM ko'vi sAvago gaNAbhiogeNa bhattaM davAvijA ditovi so nAicarai dhamma, balAbhiogovi emeva, devayAbhiogeNa jahA ego gihattho sAvao jAo, teNa vANamaMtarANi cirapariciyANi ujjhiyANi, egA tattha vANamaMtarI paosamAvaNNA, gAvIrakkhago putto tIe vANamaMtarIe gAvIhiM samaM avahario, tAhe uiNNA sAhai tajjatI-ki mamaM ujjhasi navatti?, sAvago bhaNai, navari mA mama dhammavirAhaNA bhavatu, sA bhaNaimamaM aJcehi, so bhaNai-jiNapaDimANaM avasANe ThAhi, Ama ThAmi, teNa ThaviyA, tAhe dArago gAvIo ANIyAo, erisA kettiyA hohiMti tamhA na dAyacaM, davAvijaMto NAticarati / guruniggaheNa bhikkhuuvAsagaputto sAvagaMdhUyaM maggati, tANi na deMti, so kavaDasavRttaNeNa sAdhU seveti, tarasa bhAvao uvagayaM, pacchA sAhei-eeNa kAraNeNa pu zakreNAhataH pazcAt sthitaH, evaM rAjAbhiyogena dadat nAtikAmati, kiyanta etAdRzo bhaviSyanti ye pravrajiSyanti tasmAna dAtavyaH / gaNAbhiyogena baruNo rathamuzale niyuktaH, evaM ko'pi zrAvako gaNAbhiyogena bhaktaM dApyate dadadapi sa nAticarati dharma / balAbhiyogo'pyevameva / devatAbhiyogena yathaiko gRhasthaH zrAvako jAtaH, tena DyantarAciraparicitA ujijhatAH, ekA tatra vyantarI pradveSamApanA, gorakSakaH putrastayA vyantaryA gobhiH samamapahRtaH, tadA'vatIrNA kathayati sarjayantI-ki mAmugmasi na yeti !, zrAvako bhaNati-navaraM mA me dharmavirAdhanA bhUt , sA bhaNati-mAmarcaya, sa bhaNati-jinapratimAnA pArdhe tiSTha, bho tiSTAmi, tena sthApitA, dArako gAvazca tadAnItAH, IdRzAH kiyanto bhaviSyanti tasmAna dAtavyaM, dApyamAno nAticarati / guru nigraheNa bhikSupAsakapunaH zrAvakaM duhitaraM yAcate na tau dattaH, sa kapaTa zrAddhatayA sAdhUna sevate, tasya bhAvenopagataM, pazcAt kathayati-etena kAraNena pUrvamAgato'smi yANiM satbhAvasAvao, sAvao sAhU pucchai, tehiM kahiyaM, tAhe diNNA dhUyA, so sAvao ja tassa mAyApiyaro bhattaM bhikkhugANa kareMti, tAI bhaNaMti-aja ekkasiM vaccAhi, so gao, bhikkhuehiM vijjAe maMtiUNa phalaM diNNaM, tAe vANamaMtIrae ahiDio gharaM gao taM sAvayadhUyaM bhaNai-bhikkhugANaM bhattaM demo, sA necchai, dAsA Ni sayaNo ya Araddho sajeuM, sAviyA AyariyANa gaMtuM kaheti, tehiM jogapaDibheo diNNo, so se pANieNa diNNo, sA vANamaMtarI naTThA, sAbhAvio jAo pucchai kahaM vatti ?, kahie paDiseheti, aNNe bhaNaMti-tIe mayaNamiMjAe vamAvio, so to sAbhAvio jAo, bhaNai-ammApiuchaleNa maNA vivaMcitti, taM kira phAsugaM sAhUNaM diNNaM, erisA kettiyA AyariyA hohiMti tamhA prihrejaa| vittIkaMtAreNaM dejA, soraTTo saDao ujeNiM vaccai dukkAle taccaNNiehiM samaM, tassa patthayaNaM, khINaM bhikUkhuehiM bhaNNai-amhaehiM vahAhi patthayaNaM to tujjhavi dijihitti, teNa paDivaNaM, idAnIM sadbhAvabhAvakaH, zrAvakaH sAdhUna pRcchati, taiH kathitaM, tadA dattA duhitA, sa zrAvakaH pRthaggRhaM karoti, anyadA tasya mAtApitarau bhaktaM bhikSukANAM kurutaH, tau bhaNataH-adhaikaza bhAgaccha, sa gataH, bhikSurvidyayA manayitvA phalaM dattaM, tayA vyantaryA'dhiSThito gRhaM gataH tAM zrAvakaduhitaraM bhaNati-bhikSukebhyo bhaktaM dadvaH, sA necchati, dAsAH svajanazca ArabdhaH sajayituM, zrAvikA''cAryAn gasvA kathayati, taiH yogapratibhedo dattaH, sa tasmai pAnIyena dattaH, sA vyantarI naSTA, svAbhAviko jAtaH pRcchati-kathaM veti !, kathite pratiSedhati, anye bhaNanti-tayA madanabIjena vamitaH, sa tataH svAbhAviko jAto, bhaNati-mAtApitR. pachalena manAe vivacita iti, taskila prAsukaM sAdhubhyo detaM, IzAH kiyanta zrAcAryA bhaviSyanti tasmAt pariharet / vRttikAntAreNa dadyAt , saurASTraH zrAvaka bajayinI vrajati duSkAle taccanikaiH sama, tasya pathyadanaM kSINa, bhikSukaibhaNyate-asmadIyaM vaha padhpadanaM tarhi tubhyamapi dIyate iti, tena pratipanaM, aNNayA tassa poTrasaraNI jAyA, socIvarahiM veDhio tehiM aNukaMpAe, so bhaTTAragANaM namokAraM kareMto kAlagao devo vemANio jAo, ohiNA taccaNiyasarIraM pecchai, tAhe sabhUsaNeNa hattheNa pariveseti, saDDANa ohAvaNA, AyariyANa AgamaNaM, kahaNaM ca, tehiM bhaNiyaM-jAha aggahatthaM gihiUNa bhaNaha-namo arahaMtANaMti, bujjha gujjhagA 2, tehiM gaMtUNa bhaNio saMvuddho vaMdittA logassa kahei-jahA natthi ettha dhammo tamhA pariharejjA // ___ atrAha-iha punaH ko dopaH syAd yenetthaM teSAmazanAdipratiSedha iti ?, ucyate, teSAM tadbhaktAnAMca mithyAtvasthirIkaraNaM, dharmavuddhyA dadataH samyaktvalAJchanA, tathA ArambhAdidoSazca, karuNAgocaraM punarApannAnAmanukampayA dadyAdapi, yaduktaM"sevehipi jiNehiM dujayajiyarAgadosamohehiM / sattANukaMpaNahA dANaM na kahiMci paDisiddhaM // 1 // " tathA ca bhagavantastIrthakarA api tribhuvanaikanAthAH pravijipavaH sAMvatsarikamanukampayA prayacchantyeva dAnamityalaM vistareNa / prakRtamucyate'saMmattassa samaNovAsaeNa'mityAdi sUtraM, asya vyAkhyA 'samyaktvasya' prAganirUpitasvarUpasya zramaNopApakena-zrAvakeNa 'ete' vakSyamANalakSaNAH athavA'mIye prakrAntAHpaJceti saGkhyAvAcakaH aticArA mithyAtvamohanIyakarmodayAdAtmano'zubhAH pari 1 anyadA tasyAtIsAro jAtaH, sacIvaraiveSTitamranukampayA, sa bhaTTArakebhyo namaskAra kurvan kAlagato devo vaimAniko jAtaH, bhavadhinA tabanikazarIra prekSate, tadA sabhUpaNena haralena pariveSayati, zrAdAnAmapabhAjanA, bhAcAryANAmAgamanaM, kathanaM ca, tairbhaNitaM-yAtAmahataM gRhItvAbhaNata-namo'haMjaya iti, budhyasva guhyaka ! 2, tergasvA bhaNitaH saMbuddho baMdiyA lokAya kathayati-yathA nAstyatra dharmastasmAtpariharet // 2 // sarvairapi jinairjitadurjayarAgadveSamohaH / satvAnukampanA dAnaM na kutrApi pratiSiddham // 1 // Jain Education Interational Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 AvazyakahAribhadrIyA NAma vizeSA ityarthaH, yaiH samyaktvamaticarati, jJAtavyAH jJaparijJayA na samAcaritavyAH, nAsevyA iti bhAvArthaH / tadyathe'syudAharaNapradarzanArthaH, zaGkA kAGkSA vicikitsA parapASaNDaprazaMsA parapASaNDasaMstavazceti tatra zaGkanaM zaGkA, bhagavadarhatpraNIteSu padArtheSu dharmAstikAyAdiSvatyantagahaneSu matidaurbalyAt samyaganavadhAryamANeSu saMzaya ityarthaH, kimevaM syAt naivamiti saMzayakaraNaM zaGkA, sA punardibhedA-dezazaGkA sarvazaGkA ca, dezazaGkA deza viSayA, yathA kimayamAramAusa yeyapradezAtmakaH syAdatha niSpradezo niravayavaH syAditi, sarvazaGkA punaH sakalAstikAyajAta eva kimevaM naivaM syAditi / mithyAdarzanaM ca trividham-abhigRhItAnabhigRhItasaMzayabhedAt, tatra saMzayo mithyAtvameva, yadAha-"payamakkharaM ca eka jo na roei suttanidi sesaM royaMtovi ha micchavihI muNeyavo // 1 // " tathA-"sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| mithyAdRSTiH sUtraM hi naHpramANaM jinAjJA c(jinaabhihit)||1||eksminnpyrth sandigdhe pratyayo'rhati hi naSTaH / mithyAtvadarzanaM satsacAdiheturbhavagatInAm // 2 // " tasmAt mumukSuNA vyapagatazakena satA jinavacanaM satyameva sAmanyataH pratipattavyaM, saMzayAspadamapi satyaM, sarvajJAbhihitatvAt , tadanyapadArthavat, matidaurbalyAdidoSAttu kAsna sakalapadArthasvabhAvAvadhAraNamazakyaM chamasthena, yadAha-"na hi nAmAnAbhoga chadmasthasyeha kasyacinnAsti / jJAnAvaraNIyaM hi jJAnAvaraNaprakRti karma // 1 // " iha codAharaNaM-jo saMkaM karei so viNassati, jahA so pejAyao, pejAe mAsA je paribhajjamANA te chaDhA, aMdhagArae padamakSaraM caikaM yo na rocayati sUtranirdiSTam / zeSa rocayannapi mithyaassttiaatvyH||1||2 yaH zaGkAM karoti sa vinazyati yathA sa peyApAyI, peyAyAM mASA ye paribhRjyamAnAste kSiptAH, andhakAre lehasAlAo AgayA do puttA piyaMti, ego ciMteti-eyAo macchiyAo saMkAe tassa vaggulo vAu jAo, maoya, biio ciMtei-na mama mAyA macchiyA dei jIo, ete dosA / kAraNaM kAGgA-sugatAdipraNItadarzaneSu grAho'bhilASa ityarthaH, tathA coktaM-'kaMkhA annannadaMsaNaggAho'sA punarddhibhedA-dezakAmA sarvakAGkSA ca, dezakAkhaikadezaviSayA, ekameva saugataM darzanaM kAvati, cittajayo'tra pratipAdito'yameva ca pradhAno muktiheturityato ghaTamAnakamidaM na dUrApetamiti, sarvakAsA tu sarvadarzanAnyavakAsati, ahiMsAdipratipAdanaparANi sarvANyeva kapilakaNabhakSAkSapAdAdimatAnIha loke ca nAtyantaklezapratipAdanaparANyataH zobhanAnyeveti, arthavaihikAmuSmikaphalAni kAGkSati, pratiSiddhA ceyamarhadbhirataH pratiSiddhAnuSThAnAdenAM kurvataH samyaktvAticAro bhavati, tasmAdekAntikamavyAbAdhamapavarga vihAyAnyatra kAlA na kAryeti, etthodAharaNaM, rAyA kumArAmacco ya AseNAvahiyA aDaviM paviTThA, chuhAparaddhA vaNaphalANi khAyaMti, paDiniyattANa rAyA ciMtei, laDDuyapUyalagamAdINi savANi khAmi, AgayA dovijaNA, raNNA sUyArAbhaNiyA-jaMloe payarai taM sabaM sabe raMdhehatti, uvaDhaviyaM ca ranno, so rAyA pecchaNayadihataM karei, kappaDiyA baliehiM dhADijai, evaM miTThassa avagAso hohititti kaNakuMDagamaMDagAdINivi lekhazAlAyA Agatau dvI putrI pivataH, ekazcintayati-etA makSikAH, zaGkhyA tasya valgulo vAyurjAto mRtazca, dvitIyazcintayati-na manaM mAtA makSikA dadyAt jIvitaH, ete doSAH / 2 anodAharaNaM rAjA kumArAmAtyazcAzvenApahRtAvaTavIM praviSTau, kSudhAparigatI vanaphalAni khAdataH, pratinivRttayo rAjA cintayati-lar3akApUpAdIni sarvANi khAdAmi, Agatau dvAvapi janau, rAjJA sUdA bhaNitAH-yaloke pracarati tat sarva sarve rAdhyateti, upasthApitaM ca rAje, sa rAjA prekSaNakadRSTAntaM karoti, kArpaTikA balibhirdhAvyante, evaM miSTasyAvakAzo bhaviSyatIti kaNakuNDakamaNDakAdInyapi khaiyANi, tehiM sUleNa mao, amacceNa vamaNavireyaNANi kayANi, so AbhAgI bhogANa jAo, iyaro viNaho / cikitsA mativibhramaH, yuktyAgamopapanne'pyarthe phalaM prati sammohaH, kimasya mahatastapaHklezAyAsasya sikatAkaNakavalanAderAyatyAM mama phalasampad bhaviSyati kiM vA neti, ubhayayeha kriyAH phalavatyo niSphalAzca dRzyante kRSIvalAnAM, na ceyaM zaGkAto na bhidyate ityAzaGkanIyaM, zaGkA hi sakalAsakalapadArthabhAktvena dravyaguNaviSayA iyaM tu kriyAviSayaiva, tattvatastu sarva ete prAyo mithyAtvamohanIyodayato bhavanto jIvapariNAmavizeSAH samyaktvAticArA ucyante, na sUkSmekSikA'tra kAryeti, iyamapi na kAryA, yataH sarvajJoktakuzalAnuSThAnAd bhavatyeva phalaprAptiriti, atra caurodAharaNaM-sAvago naMdIsaravaragamaNaM divagaMdhANaM(ta) devasaMghariseNa mittassa pucchaNaM vijAe dANaM sAhaNaM masANe cauppAyaM sikkagaM, hehA iMgAlA khAyaro ya sUlo, aTThasayaM vArA parijavittA pAo sikagassa chijjai evaM vitio taie cautthe ya chipaNe AgANaM vacati, teNa vijA gahiyA, kiNhacauddasirattiM sAhei masANe, coro ya nagarArakkhiehiM pariranbhamANo tattheva atiyao, tAhe veDheuM susANe ThiyA khAditAni, taiH zUlena mRtaH, amArayena vamanavirecanAni kRtAni, sa bhogAnAmAbhAgI jAtaH, itaro vinaSTaH / 2 caurodAharaNaM zrAvako nandIzvaravaragamanaM devasaMgharSeNa divyagandhaH mitrasya pRcchA vidyAyA dAnaM sAdhanaM zmazAne catuSpAdaM sikkamadhastAtU aGgArAH khAdirazca stambhaH aSTazataM vArAn parijapya pAdaHsikakasya chedyate evaM dvitIyaH tRtIye caturtha ca chin AkAzena gamyate, tena vidyA gRhItA, kRSNa caturdazIrAtrau sAdhayati imazAne, caurava nagarArakSa ke rubhyamAnastatraivAtigatastadA veSTayitvA zmazAnaM (te) sthitAH Jain Education Intemational Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 Avazyaka hAribhadrIyA bhAe ghipi hititti, so ya bharmato taM vijjAsAhayaM pecchai, teNa pucchio bhaNati vijjaM sAhemi, coro bhaNati-keNa diNNA 1, so bhaNati - sAvageNa, coreNa bhaNiyaM-imaM davaM giNhAhi, vijjaM dehi, so saDDo vitigicchati - sijjhejA na vatti, teNa diNNA, coro ciMtei - sAvago kIDiyAeva pAvaM necchai, saccameyaM, so sAhiumAraddho, siddhA, iyaro saDDo gahio, teNa AgAsagaeNa loo bhesio tAhe so muko, saGghAvaM dovi jAyA, evaM nivittigiccheNa hoyavaM, athavA vidvajjugupsA, vidvAMsaH -sAdhavaH viditasaMsArasvabhAvAH parityaktasamastasaGgAH teSAM jugupsA - nindA, tathAhi - te'snAnAt, prastredajala milatvAt durgandhivapuSo bhavanti tAn nindati - ko doSaH syAt yadi prAsukena vAriNA'GgakSAlanaM kurin bhagavantaH ?, iyamapi na kAryA, dehasyaiva paramArthato'zucitvAt, etthe udAharaNaM-eko so pazcaMte vasati, tassa dhUyAvivAhe kahavi sAhabo AgayA, sA piuNA bhaNiyA-puttaga ! paDilAhehi sAhuNo, sA maMDiyapasAhiyA paDilA bheti, sAhUNa jalagaMDo tIe agghAo, ciMteaho aNavajjo bhaTTAragehiM dhammo desio jai phAsueNa pahAejA ?, ko doso hojjA ?, sA tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMtA 1 prabhAte gRhISyate iti, sa ca bhrAmyan taM vidyAsAdhakaM prekSate, tena pRSTo bhaNati-vidyAM sAdhayAmi, cauro bhaNati kena dattA ?, sa bhaNati - zrAvaNa, caureNa bhaNitaM idaM dravyaM gRhANa vidyAM dehi, sa zrAddho vicikitsati sidhyenna veti, tena dattA, caurazcintayati - zrAvakaH kITikAyA api pApaM necchati, satyametat sa sAdhayitumArabdhaH, siddhA, itaraH dhAno gRhItaH, temAkAzagatena loko bhASitaH, tadA sa muktaH, zraddhAvantau dvAvapi jAto, evaM nirvicikillena bhavitavyaM / 2 mantrodAharaNaM ekaH zrAddhaH pratyante vasati, tasya duhitRvivAhe kathamapi sAdhavaH AgatAH, sA pitrA bhaNitA-putrike ! pratilambhaya sAdhUn, sA maNDitaprasAdhitA pratilambhayati, sAdhUnAM jalagandhastayA''prAtaH cintayati - aho anavadyo bhaTTArakairdharmo dezitaH yadi prAsukena snAyAt ko doSo bhavet ?, sA tasya sthAnasthAnAlocitapratikrAntA kAlaM kiccA rAyagihe gaNiyAe poTTe uvavannA, gabbhagatA ceva araI jaNeti, gavbhapADaNehi ya na paDai, jAyA samANI ujjhiyA, sA gaMdheNa taM vaNaM vAseti, seNio ya teNa paeseNa niggacchai sAmiNo vaMdago, so saMdhAvAro tIe gaMdhaM na sahadda, raNNA pucchriyaM kimeyaMti, kahiyaM dAriyAe gaMdho, gaMtUNa diTTA, bhaNati - eseba paDhamapucchati, gao seNio, puSufasain kahite bhai rAyA- kahiM esA pazcaNubhavissai suhaM dukkhaM vA ?, sAmI bhaNai-eeNa kAleNa vediyaM, sA tava ceSa bhajjA bhavissati aggamahisI, aTTha saMvaccharANi jAva tujhaM ramamANassa puTThIe haMsovallIlI kAhI taM jANijjAmi, vaMditA gao, soya avahario gaMdho, kulaputtaraNa sAhariyA, saMvaDiyA jovaNatthA jAyA, komuivAre ammayAe sama AgayA, abhao seNio (ya) pacchaNNA komuivAraM pecchati, tIe dAriyAe aMgaphAseNa ajjhocavaNNo NAmamudde dasiyAe tIe baMdharti, abhayassa kahiyaM - NAmamuddA hAriyA, maggAhi, teNa maNussA dArehiM ThaviyA, ekkekaM mANussaM paloevaM nINijjai, sA 1 kAlaM kRtvA rAjagRhe gaNikAyA udare utpannA, garbhagataivAratiM janayati, garbhapAtanairapi ca na patati, jAtA myujjhitA, sA gandhena tadvanaM vAsayati, zreNikaca tena pradezena nirgacchati, svAmino vandanAya, sa skandhAvArastasyA gandhaM na sahate, rAjJA pRSTaM-kimetaditi ? kathitaM dArikAyA gandhaH, gatvA dRSTA, bhaNati - evaiva prathamapRccheti, gataH zreNikaH, pUrvoddiSTe vRttAnte kathite bhaNati rAjA - kaiSA prasanubhaviSyati sukhaM duHkhaM vA ?, svAmI bhaNati etena kAlena veditaM sA tavaiva bhAryA bhaviSyati agramahiSI, aSTa saMvatsarAn yAvattava ramamANasya pRSThoM haMsolIM kariSyati tAM jAnIyAH vanditvA gataH sa cApahRto gandhaH, kulaputrakeNa saMhatA saMvRddhA ca yauvanasthA jAtA, kaumudIvAsare''SayA samamAgatA, abhayaH zreNikatha pracchannau kaumudIvAsaraM prekSete, tasyA dArikAyA aGgasparzamAdhyupano nAmamudrAM tasthA dazAyAM banAti, abhyAya kathitaM - nAmamudrA hAritA, mArgaya, tena manuSyA dvAri sthApitAH, ekaiko manuSyaH pralokya niSkAzyate, sA dAriyA diTThA corotti gahiyA, pariNIyA ya, aNNayA ya vajjhukeNa ramaMti, rAyANiu teNa potteNa vArhati, iyarA potaM deti sA vilaggA, raNNA sariyaM, mukkA ya pavaiyA, eyaM viuduguMchAphalaM / parapApaMDAnAM - sarvajJapraNItapASaNDavyatiriktAnAM prazaMsA prazaMsanaM prazaMsA stutirityarthaH / parapASaNDAnAmoghatastrINi zatAni triSaSTyadhikAni bhavanti yata uktam"asIyasayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasItI / aNNANiya sattaTThI veNaiyANaM ca battIsaM // 1 // gAhA", iyamapi gAthA vineyajanAnugrahArtha granthAntarapratibaddhA'pi lezato vyAkhyAyate - 'asiyasaMyaM kiriyANaM' ti azItyuttaraM zataM kriyAvAdinAM tatra na karttAraM vinA kriyA sambhavati tAmAtmasamavAyinIM vadanti ye tacchIlAzca te kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastitvapratipattilakSaNAH anenopAyenAzItyadhikazatasaGkhyA vijJeyAH, jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarA puNyApuNya mokSAkhyAn nava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupanyasanIyau, tayoradho nityAnitya bhedau, tayorapyadhaH kAlezvarAtmaniyatisvabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punazcetthaM vikalpAH karttavyAH - asti jIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpaH, vikalpArthazcAyaM vidyate khalvayamAtmA svena rUpeNa nityazca kAlataH, kAlavAdinaH, uktenaivAbhilApena dvitIya vikalpaH IzvaravAdinaH, tRtIyo vikalpa AtmavAdinaH 'puruSa evedaM sarva' mityAdi, niyativAdinazcaturthI vikalpa', paJcamavikalpaH svabhAvavAdinaH, evaM svata ityatyajatA labdhAH pazca vikalpAH, parata ityanenApi paJcaiva labhyante, nityatvA 1 dArikA dRSTA caura iti gRhItA pariNItA ca, abhyadA ca bAhyakrIDayA ramante, rAjyastaM potena vAhayanti, itarAH potaM dadati sA vilanA, rAzA smRtaM, muktA ca prabrajitA, etat vidvajjugupsAphalaM / For Private Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvazyakahAribhadrIyA 218 parityAgena caite daza vikalpA evaMmanityatvenApi dazaiva, ekatra viMzatirjIvapadArthena labdhAH, ajIvAdiSvapyaSTasvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAmato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti / 'akiriyANaM ca bhavati culasIti'tti akriyAvAdinAM ca bhavati caturazItirbhedA iti, na hi kasyacidavasthitasya padArthasya kriyA samasti, tadbhAva evAvasthiterabhAvAdityevaM vAdino'kriyAvAdinaH, tathA cAhureke-"kSaNikAH sarvasaMskArAH, asthitAnAM kutaH kriyaa|| bhUtiryeSAM kriyA saiva, kAraka saiva cocyate // 1 // " ityAdi, ete cAtmAdinAstitvapratipattilakSaNA amunopAyena caturazItirdraSTavyAH, eteSAM hi puNyApuNyavarjitapadArthasaptakanyAsastathaiva jIvasyAdhaH svaparavikalpabhedadvayopanyAsaH, asattvAdAtmano nityAnityabhedI na sta:, kAlAdInAM tu paJcAnAM SaSThI yahacchA nyasyate, pazcAdvikalpabhedAbhilApaH,-nAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH, evamIzvarAdibhirapi yadRcchAvasAnaiH, sarveca par3a vikalpAH, tathA nAsti jIvaH parataH kAlata Deva vikalpAH, ekatra dvAdaza, evamajIvAdiSvapi paTsu pratipadaM dvAdaza vikalpAH ekatra, sapta dvAdazaguNAzcaturazItirvikalyA nAstikAnAmiti / 'aNNANiya sattahitti ajJAnikAnAM saptaSaSTirbhedA iti, tatra kutsitaM jJAnamajJAna tadeSAmastIti ajJAnikAH, nanvevaM ladhutvAt prakramasya prAk bahuvrIhiNA bhavitavyaM tatazcAjJAnA iti syAt, naiSa doSaH, jJAnAntaramevAjJAnaM mithyAdarzanasahacAritvAt , tatazca jAtizabdatvAd gaurakharavadaraNyamityAdivadajJAnikatvamiti, athavA ajJAnena caranti tatprayojanA vA ajJAnikA:-asaMcitya kRtavaiphalyAdipratipattilakSaNA, amunopAyena saptaSaSTiH jJAtavyAH, tatra jIvAdinavapadArthAn pUrvavat vyavasthApya paryante cotpattimupanyasyAdhaH sapta sadAdayaH upanyasanIyA, sattvamasattvaM sadasattvaM avAcyatvaM sadavAcyatvaM asadavAcyatvaM sadasadavAcyatvamiti caikaikasya jIvAdeH sapta sapta vikalpAH, ete nava saptakAHtriSaSTiH, utpattestu catvAra evAdyA vikalpAH, tadyathA-sattvamasattvaM sadasattvaM avAcyattvaM ceti, triSaSTimadhye kSiptAH saptaSaSTirbhavanti, ko jAnAti jIvaH sannityeko vikalpaH, jJAtena vA kiM ?, evamasadAdayo'pi vAcyAH, utpattirapi kiM sato'sataH sadasato'vAcyasyeti ko jAnAtIti !, etanna kazcidapItyabhiprAyaH / 'veNaiyANaM ca battIsatti vainayikAnAM ca dvAtriMzad bhedAH, vinayena caranti vinayo vA prayojanameSAmiti vainayikAH, ete cAnavadhRtaliGgAcArazAstrA vinayapratipattilakSaNA amunopAyena dvAtriMzadavagantavyAH-suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRRNAM pratyekaM kAyena vacasA manasA dAnena ca dezakAlopapannena vinayaH kArya ityete catvAro bhedAH surAdiSvaSTasu sthAnakeSu, ekatra militA dvAtriMzaditi, sarvasaGkhyA punareteSAM trINi zatAni triSaSTyadhikAni, na caitat svamanISikAvyAkhyAnaM, yasmAdanyairapyukta"AstikamatamAtmAdyA nityAnityAtmakA nava pdaarthaaH| kAlaniyatisvabhAvezvarAtmakRtAH (takAH) svprsNsthaaH||1||kaalydRcchaaniytiishvrsvbhaavaatmnshcturshiitiH / nAstikavAdigaNamataM na santi bhAvAH svaparasaMsthAH // 2 // ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiM sadasadvaitAvAcyAM ca ko vesi // 3 // vainayikamataM vinayazcetovAkkAyadAnataH kaaryH| suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRSu sadA // 4 // " ityalaM prasaGgena prakRtaM prastumaH, eteSAM prazaMsA na kAryA-puNyabhAja ete sulabdhamebhiryad janmetyAdilakSaNA, eteSAM mithyAdRSTitvAditi / atra codAharaNaM-pADaliputte cANako, pATalIputre cANakyaH, caMdagutteNaM bhikkhugANaM vittI haritA, te tassa dhammaM kaheMti, rAyA tUsati cANakaM paloeti, Na ya pasaMsati Na deti, teNa cANakabhajjA olaggitA,tAe so karaNiM gAhito,tAdhe kathiteNa bhaNitaM teNa-subhAsiyaMti, raNNA taM aNNaM ca diNNaM, bidiyadivase cANakko bhaNati-kIsa dinnaM 1, rAyA bhaNai-tujjhehiM pasaMsitaM, so bhaNai-Na me pasaMsitaM, sabAraMbhapavittA I loga pattiyAviMtitti 1. pacchA Thito. kettiyA erisA tamhANa kAyavAparapASaNDe:-anantaroktasvarUpaiH saha saMstavaH parapASaNDasaMstavaH, iha saMvAsajanitaH paricayaHsaMvasanabhojanAlApAdilakSaNaH parigRhyate, na stutirUpaH, tathA ca loke pratIta eva saMpUrvaH stautiH paricaya iti, 'asaMstuteSu prasabhaM kuleSvi'tyAdAviti, ayamapi na samAcaraNIyaH, tathA hi ekatra saMvAse tatprakriyAzravaNAt takriyAdarzanAcca tasyAsakRdabhyastatvAdavAptasahakArikAraNAt mithyAtvodayato dRSTibhedaH saMjAyate ato'ticAra hetutvAnna samAcaraNIyo'yamiti / atra codAharaNaM-soreDhasaDDago puvbhnnito|evN zaGkAdisakalazalyarahitaH samyaktvavAn zeSANuvratAdipratipattiyogyo bhavati, tAni cANuvratAni sthUlaprANAtipAtAdinivRttirUpANi prAk lezataH sUcitAnyeva 'duvidhantividheNa paDhamo' ityAdi(nA) adhunA svarUpatastAnyevopadarzayannAhathUlagapANAivAyaM samaNovAsao paccakkhAi, se pANAivAe duvihe pannatte, taMjahA-saMkappao a AraMbhao candraguptena bhikSukANA vRttiha tA, te tasmai dharma kathayanti, rAjA suSyati, cANakyaM pralokayati, tAn na prazaMsati na dadAti, taizcANakyabhAryA sevitumAramdhA, tayA sakaraNiM mAhitaH, tadA kathitena bhaNitaM tena-subhASitamiti, rAjJA tadanyacca dattaM, dvitIyadivase cANakyo bhaNati-kathaM dattaM ?, rAjA bhaNati-yuSmAbhiH prazaMsitaM, sa bhaNati-na mayA prazaMsitaM sarvArambhapravRttAH kathaM lokaM pratyAyayantiI, pazcAt sthitaH, kiyanta iMdazAstassAsa krtvyaa| 2 saurASTrabhAvakaH pUrvabhaNitaH Jain Education Interational Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 AvazyakahAribhadrIyA a, tattha samaNovAsao saMkappao jAvajjIvAe paJcakkhAi, no AraMmao, thUlagapANAivAyaveramaNassa samaNovAsaeNaM ime paMca aiyArA jANiyabvA, taMjahA-dhaMdhe vahe chavicchee aibhAre bhattapANavucchee / (suutr)| . asya vyAkhyA-sthUlA:-dvIndriyAdayaH,sthUlatvaM caiteSAM sakalalaukikajIvatvaprasiddheH, etadapekSayaikendriyAH (NAM) sUkSmAdhiga menA(na)jIvatvasiddheriti, sthUlA eva sthUlakAsteSAM prANAH-indriyAdayaH teSAmatipAtaH sthUlaprANAtipAtaH taM zramaNopAsakA zrA. vaka ityarthaH pratyAkhyAti,tasmAd viramata iti bhAvanA / sa ca prANAtipAto dvividhaH prajJaptaH, tIrthakaragaNadharairdvividhaHprarUpita ityarthaH, 'tadyathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, saGkalpajazcArambhajazca, saGkalpAjAtaH saGkalpajaH, manasaH saGkalpAdvIndriyAdiprANinaH mAMsAsthicarmanakhavAladantAdyartha vyApAdayato bhavati, ArambhAjAtaH ArambhajA, tatrArambho-haladantAlakhananastat(lavana) prakArastasmin zaGkhacandaNakapipIlikAdhAnyagRhakArakAdisaTTanaparitApApadrAvalakSaNa iti, tatra zramaNopAsakaH saGkalpato yAvajIvayApi pratyAkhyAti, na tu yAvajjIvayaiva niyamata iti/'nArambhaja miti, tasyAvazyatayA''rambhasadbhAvAditi, AhaevaM saGkalpataH kimiti sUkSmaprANAtipAtamapi na pratyAkhyAti ?, ucyate, ekendriyA hi prAyo duSparihArAH samavAsinA saGkalpyeva sacittapRthvyAdiparibhogAt, tattha pANAtipAte kanjamANe ke dosA ? akarjate ke guNA ?, tattha dose udAharaNa koMkaNago, tarasa bhajA gayA, putto ya se asthi, tassa dAragassa dAiyabhaeNa dAriyaM Na labhati, tAdhe so annalakkheNa ramato satra prANAtipAte kriyamANe ke doSAH bhakriyamANe ca ke guNAH1, tantra doghe udAharaNaM koNakaH, tasya bhAryA mRtA, putrazna tasya masti, tassa dArakasya dAyAdabhayena dArikA na labhate, tadA so'nyalakSyeNa ramamANo vidhti|gunne udAharaNaM sttvdio| bidiyaM ujjeNIe dArago, mAlavehiM harito sAvagadArago,sUteNa kIto, so teNa bhaNitolAvage UsAsehi, teNa mukkA, puNo bhaNio mArehitti, so Necchati, pacchA piTTettumAraddho, so piTTijaMto kUvati, pacchA raNNA suto, saddAvetUNa pucchito, tAdhe sAhati, raNNAvibhaNio Necchati, tAdhe hatthiNA tAsito tathAvi Necchati, pacchA raNNA sIsarakkho Thavito, aNNatA therA samosaDA, tesiM aMtie pavaito / tatiyaM guNe udAharaNaM-pADaliputte nagare jiyasattU rAyA, khemo se amacco cauvidhAe buddhIe saMpaNNo samaNovAsago sAvagaguNasaMpaNNo, so puNa raNNo hiuttikAuM aNNesiM daMDabhaDabhoiyANaM appito, tassa viNAsaNaNimittaM khemasaMtie purise dANamANehiM sakkAriMti, raNo abhimarae pauMti, gahitA ya bhaNati hammamANA-amhe khemasaMgatA teNa ceva khemeNa NiuttA, khemo gahito bhaNati-ahaM sabasattANaM khemaM karemi kiM puNa raNNo sarIrassatti ?, tathAvi vajjho ANatto, raNoya asogavaNiyAu(e) agAhA pukkhariNIsaMchaNNapattami 1 vidhyati / guNe udAharaNaM saptapadikaH dvitIya, ujayinyA dArako, mAlavakaihRtaH zrAvakadArakaH, sUtena krItaH, sa tena bhaNitaH-lAvakAn mAraya, tena muktAH, punarbhaNitaH-mArayeti, sa necchati, pazcAripaTTayitumArabdhaH, sa piTTayamAnaH kUjati, pazcAd rAjJA zrutaH, zabdayitvA pRSTaH, tadA kathayati, rAjJA'pi bhaNito necchati, tadA hastinA trAsitastathApi necchati, pazcAdAjJA zIrSarakSakaH sthApitaH, anyadA sthavirAH samavasRtAsteSAmantike pranajitaH / tRtIyamudAharaNaM guNe-- pATaliputre nagare jitazatrU rAjA, kSemastasya mamAtya caturvidhayA bujyA saMpamaH zramaNopAsakaH zrAvakaguNasaMpannaH, sa punA rAjJe hita iti kRtvA'nyeSAM daNDabhaTabhojikAnAmapriyaH, tasya vinAzananimittaM kSemasatkAn puruSAn dAnasanmAnAbhyAM saskArayanti, rAjJo'bhimarakAn prayujanti, gRhItAzca bhaNanti inyamAnAH-vayaM kSemasaskAH tenaiva kSemeNa niyukAH, kSemo gRhIto bhaNati-zrahaM sarvasatvAnA kSemaM karomi kiM punA rAjJaH zarIrasyeti !, tathApi vabhya bhAjJaptaH, rAjJazcAzokavanikAyAmagAdhA puSkariNI saMchannapatravisamuNAlA uppalapaumopasobhitA, sA ya magaragAhehiM duravagAhA, Na ya tANi uppalAdINi koi ucciNi samattho, joya vagjho raNNA Adissati so buccati-etto pukkhariNIto paumANi ANehitti,tAdhe khemo uTheUNa namo'tthu NaM arahatANaM bhaNittu jadihaM nirAvarAdhI to me devatA sANejjhaM deMtu, sAgAraM bhattaM paccakkhAyituM ogADho, devadAsANNejjhaNaM magarapuTThIThito bahUNi uppalapaumANi geNhittuttiNNo, raNNA harisiteNa khAmito uvagUDhoya, paDipakkhaNiggahaM kAtUNa bhaNito-kiM te varaM demi ?, teNa NiruMbhamANeNavi padhajjA caritA pavaito, ete guNA pANAtipAtaveramaNe / idaM cAticArarahitamanupAlanIrya, tathA cAha-'thUlage'tyAdi, sthUlakaprANAtipAtaviramaNasya viraterityarthaH zramaNopAsakenAmI pazcAticArAH 'jANiyavA' jJaparijJayA na samAcaritavyAH-na samAcaraNIyAH, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, tatra bandhanaM bandhaH-saMyamanaM rajjudAmanakAdibhihananaM vadhuH tADanaM kamAdibhiH chaviH-zarIraM tasya chedaH-pATanaM karapatrAdibhiH bharaNaM bhAraH atIva bharaNaM atibhAra:prabhUtasya pUgaphalAdeH skandhapRSTyAdipyAropaNamityarthaH,bhaktaM-azanamodanAdi pAnaM-peyamudakAdi tasya ca vyavacchedaH-nirodho'dAnamityarthaH, etAna samAcarannaticani prathamANuvrataM, tadatrAyaM tasya vidhiH zamRNAlA upalapa mopazobhitA, sA ca makaramA duravagAhA, na ca tAnyutpalAdIni ko'pyucetuM samarthaH, yatra vadhyo rAjJA''dizyate sa ucyate-isaH puSkariNItaH panAnyAna yeti, tadA jhama urathAya namo'stu aIyo bhaNiyA yadyahaM niraparAdhastadA madhe devatA sAnidhyaM dadAtu, sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAdhAvagAtaH, devatAsAnnidhyena makarapRSTimdhino yahUnyu'palapamAni gRhItvottIrNaH, rAjJA hRSTena zAmitaH upagRtazra, pratipakSanimahaM kRtvA bhaNitaH-kiM te varaM dadAmi 1, tena nirudhyamAnenApi pravajyA cINAM prayajinaH, ete guNAH praannaatipaatvirmnne| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 AvazyakahAribhadrIyA bandha duvidho- dupadA catuSpadANaM ca, aTThAe aNaTThAe ya, aNaTThAe na vaTTati baMdhettuM aTThAra duvidho- niravekkho sAvekakho ya, Niravekkho NeJcalaM dhaNitaM jaM baMdhati, sAvekkho jaM dAmagaMThiNo jaMva sakketi palIvaNagAdisuM muMcituM chiMdituM vA teNa saMsarapAsaeNa baMdhetavaM, evaM tAva catuSpadANaM, dupadArNapi dAso vA dAsI vA coro vA putto vA Na patagAdi jati bajjhati to sAvekkhANi baMdhitavANi rakkhitabANi ya jadhA aggibhayAdisu Na viNassaMti, tANi kira dupadacatuppadANi sAvageNa hitavANi jANi abaddhANi caiva acchaMti, vaho tadhA ceva, vadho NAma tAlaNA, aNaTThAe Niravekkho NiddayaM tAleti, sAvekkho puNa puvameva bhItapariseNa hotayaM, mA haNaNaM kArijA, jati karejja tato mammaM mottUNaM tAdhe latAe doreNa vA eka do tiSNi vAre tAleti, chaviledo aNaThAe tathetra Niravekkho hatthapAdakaNNaNakkAI diyattAe chiMdati, sAvekkho gaMDaM vA aruyaM vA chiMdeja vA Daheja vA, atibhAro Na Arovetadho, puSaM cetra jA vAhaNAe jIviyA sA morAvA, 1 bandho dvividho dvipadAnAM catuSpadAnAM ca arthAyAnarthAya ca, anarthAya na varttate basuM, arthAya dvividhaH-nirapekSassApekSazca, nirapekSo yanizcalaM banAti bATaM, sApekSo yaddAmagranthinA yazca zaknoti pradIpanakAdiSu mocayituM chetuM vA tena saMsaraspAzakena baddhavyaM, evaM tAvat catuSpadAnAM dvipadAnAmapi dAso vA dAsI vA cauro vA putro vA'paThadAdiryadi badhyate tadA sApekSANi baddhavyAni rakSitavyAni ca yathA'gnibhayAdiSu na vinazyanti te kina dvipadacatuyadAH zrAvaNa grahItavyA ye'badvA eva tiSThanti, vadho'pi tathaiva, vadho nAma tADanaM, anarthAya nirapekSo nirdayaM tADayati, sApekSaH punaH pUrvameva bhItapadA bhaviSyaM mA ghAtaM kuryA, yadi kuryAt tato marma muktvA tadA latayA davarakeNa vA ekazo dvitrirvArAn tADayati, khavicchedo'narthAya tathaiva nirapekSo hastapAdakanAsikAdi nirdayatayA chinatti, sApekSo gaNDaM vA aruva chinyAdvA dahedvA, atibhAro nAropayitavyaH pUrvameva yA vAhanenAjIvikA sA moktavyA, hojjA aNNA jIvitA tAdhe dupado jaM sayaM ukkhavati uttAreti vA bhAraM evaM vahAvijjati, bailANaM jadhA sAbhAviyAbhovi bhArAto UNao kIrati, halasagaDesuvi velAe muyati, AsahatdhIsuvi esa vihI, bhattapANavocchedo Na kassai kAtabo, tibachuddho mA marejja, tathaiva aNaTThAe dosA pariharejjA, sAvekkho puNa rogaNimittaM vA vAyAe vA bhaNejjAaja te Na demitti, saMtiNimittaM vA uvavAsaM kArAvejA, sabatthavi jataNA jadhA thUlagapANAtivAtassa aticAro Na bhavati tathA payatitavaM, NiravekkhabaMdhAdisu ya logovaghAtAdiyA dosA bhANiyabA / uktaM sAticAraM prathamANutrataM, adhunA dvitIyamucyate, tatredaM sUtraM - dhUlagamusAvIyaM samaNovAsao paJcakakhAi, seya musAvAe paMcavihe pannatte, taMjahA - kannAlIe gavAlIe bhomAlie nAsAvahAre kUDasakikhajje / thUlagamusAvAyaveramaNassa samaNovAsapUrNa ime paMca0, taMjahA - sahassa* bhakkhANe rahassanbhakkhANe sadAramaMta bhee mosuvae se kUDalehakaraNe 2 // asya vyAkhyA - mRSAvAdo hi dvividhaH-sthUlaH sUkSmazca, tatra paristhUlavastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavaH sthUlo, viparIta 1 na bhavedanyA jIvikA tadA dvipado yaM svayamutkSipati uttArayati vA bhAraM evaM vAhyate, yahnivardAnAM yathA svAbhAvikAdapi bhArAvUnaH kriyate, halakaTeSvapi velAyAM muJcati, azvahastyAdiSvapyeSa eva vidhiH, bhaktapAnavyavacchedo na kasyApi karttavyaH tIvrakSunmA mRta, tathaivAnarthAya doSAya ( tasmAt ) parihareda, sApekSaH punA roganimittaM vA vAcA vA bhaNet adya tubhyaM na dadAmIti, zAntinimittaM vopavAsaM kArayet, sarvatrApi yatanA yathA sthUlaprANAtiprAtasyAti cAro na bhavati tathA prayatitavyaM, nirapekSabandhAdiSu ca lokopaghAtAdayo doSA bhaNitavyAH / stvitaraH, tatra sthUla eva sthUlakaH 2 zvAsoM mRpAvAdazceti samAsaH, taM zramaNopAsakaH pratyAkhyAtIti pUrvavat, sa ca mRSAvAdaH paJcavidhaH prajJaptaH - paJcaprakAraH prarUpitastIrthakara gaNadharaiH, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, kanyAviSayamanRtaM abhinna kanyakAmeva bhinnakanyAM vakti viparyayo vA evaM gavAnRtaM alpakSIrAmeva gAM bahukSIrAM vakti viparyayo vA evaM bhUmyanRtaM parasatkAmevAtma kAM vakti, vyavahAre vA niyukto'nAbhavadvyavahArasyaiva kasyacid bhAgAdyabhibhUto vakti-asyeyamAbhavatIti, nyasyate - nikSipyata iti nyAsaH - rUpyakAdyarpaNaM tasyApaharaNaM nyAsApahAraH, adattAdAnarUpatvAdasya kathaM mRSAvAdatvamiti 1, ucyate, apalapato mRSAvAda iti, kUTasAkSitvaM utkoca mAtsaryAdyabhibhUtaH pramANIkRtaH san kUTaM vakti, avidhavAdyanRtasyAtraivAntarbhAvo veditavyaH / musAvAde ke dosA ? akajaMte vA ke guNA ?, tattha dosA kaNNagaM ceva akaNNagaM bhaNate bhogaMtarAya dosA paTTA vA AghAta kareja kAraveja vA, evaM sesesuvi bhANiyavA / NAsAvahAre ya purohitodAharaNam-so jadhA NamokAre, guNeudAharaNaM - kokaNagAva go maNusseNa bhaNito, ghoDae NAsaMte AhaNAhitti, teNa Ahato mato ya karaNaM NIto, pucchitoko te sakkhI ?, ghoDagasAmieNa bhaNiyaM, etassa putto me sakkhI, teNa dAraeNa bhaNitaM - saccametanti, tuTThA pUjito so, logeNa 1 mRpAvAde ke doSAH ? akriyamANe vA ke guNAH ?, tatra doSAH kanyakAmevAkanyako bhaNati bhogAntarAyadoSAH pradviSTA vA''tmaghAtaM kuryAtkArayedvA evaM zeSeSvapi bhaNitasyAH / vyAsApahAre ca purohitodAharaNaM- sa yathA namaskAre, guNe udAharaNaM - kokaNaka zrAvako manuSyeNa bhaNitaH - ghoTakaM nazyantaM Ajahi iti tenAhato mRtazca karaNaM nItaH, pRSTaH-kastava sAkSI ?, ghoTakasvAmikena bhaNitaM - etasya putro me sAkSI, sema dArakeNa bhaNitaM - satyametaditi tuSTAH ( sabhyAH ) pUjitaH saH, lokena Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 Avazyaka hAribhadrIyA ye pasaMsito, evamAdiyA guNA musAvAdaveramaNe / idaM cAticArarahitamanupAlanIyam, tathA cAha - 'thUlagamusAvAdaveramaNassa' vyAkhyA - sthUlaka mRSAvAdaviramaNasya zramaNopAsakenAmI | pazcAticArAH jJAtavyAH | jJaparijJayA na samAcaritavyAH, tadyatheti pUrvavat, sahasA - anAlocya abhyAkhyAnaM sahasA'bhyAkhyAnaM abhizaMsanam - asadadhyAropaNaM, tadyathAcaurastvaM pAradAriko vetyAdi, rahaH - ekAntastatra bhavaM rahasyaM tena tasmin vA abhyAkhyAnaM rahasyAbhyAkhyAnaM, etaduktaM bhavati - ekAnte mantrayamANAn vakti- ete hIdaM cedaM ca rAjApakAritvAdi mantrayanti, svadAre mantrabhedaH svadAramantrabheda:svadAramantra [bheda ] prakAzanaM svakalatra vizrabdhaviziSTAvasthAmantritAnyakathanamityarthaH, kUTam - asabhUtaM likhyata iti lekhaH / tasya karaNaM - kiyA kUTalekhakriyA - kUTalekha karaNaM anyamudrAkSarabimbasva rUpalekha karaNamityarthaH, etAni samAcarannaticarati dvitIyANuvratamiti, tatrApAyAH pradarzyante, 'sahasa'nbhakkhANaM khalapuriso suNejjA so vA itaro vA mArijjejja vA, evaM guNo, vesitti bhae appANaM taM vA virodhejjA, evaM rahassanbhakkhANe'vi, sadAramaMtabhede jo appaNo bhajjAe saddhi jANi rahasse bolitANi tANi aNNesiM pagAseti pacchA sA lajjitA appANaM paraM vA mArejjA, tattha udAharaNam-mathurAtrANigo disIyatAe gato, bhajjA so jAghe Na eti tAdhe bArasame varise aNNeNa samaM ghaDitA, so Agato, ratiM annAyaveseNa 1 ca prazaMsitaH, evamAdikA guNA mRSAvAdaviramaNe / 2 sahasA'bhyAkhyAnaM khalapuruSaH zRNuyAt sa vetaro vA mArayet evaM guNaH, dveSIti bhayenAtmAnaM taM vA virAdhayet evaM raho'bhyAkhyAne'pi svadAramantrabhede va Atmano bhAryayA samaM yAni rahasi uktAni tAnyanyeSAM prakAzayati pazcAt sA rUjitA''ramAnaM paraM vA mArayet tatrodAharaNaM - mathurAvaNik digyAtrAyai gataH, bhAryA tasya yadA nAyAti tadA dvAdaze varSe'nyena samaM sthitA, sa AgataH, rAtrau ajJAtaveSeNa kaMppaDiyattaNeNa pavisati, tANaM taddivasaM pagataM, kappaDio ya maggati, tIe ya vahitabagaM khajjagAdi, tAdhe NiyagapatiM vAheti, aNNAtaca jAe tAdhe puNaravi gaMtuM mahatA riddhIe Agato sayaNANa samaM milito, parovadeseNa vayassANa sarva kadheti, tA appA mArito / mosuvatese paridhAyago maNussaM bhaNati - kiM kilissasi ?, ahaM te jadi ruccati NisaNNo ceva darza viDhavAvemi, jAhi kirADayaM ucchiSNaM maggAhi, pacchA kAluddesehiM maggejjAsi, jAdhe ya vAulo jaNadANagahaNeNa tA bhaNijjAsi, so tadheva bhaNati, jAdhe visaMvadati tAdhe mamaM sakkhi uddisejjatti, evaM karaNe u hArito jito (na) davAvito ya, kUDalehakaraNe bhairadhI aNNe ya udAharaNA / uktaM sAticAraM dvitIyANuvrataM, adhunA tRtIyaM pratipAdayannAha - thUla adattAdANaM samaNo0, me adinnAdANe duvihe pannase, taMjahA - sacittAdattAdANe acintAdattAdANe a / thUlAdattAdANaveramaNassa samaNovAsaeNaM ime paMca aiyArA jANiyavyA, taMjahA-tenAhaDe tarapaoge viruddha rajjA ikkamaNe kUDatulakUDamANe tappaDirUvagavavahAre 3 // 1 kAryaTikatvena pravizati, tayostaddivase prakRtaM, kArpaTikazca mArgayati, tasyAzca vahanIyaM khAcakAdi, tadA nijakapatiM vAhayati, ajJAtacaryayA tadA punarapi garakhA mahatyA RddhyA bhAgataH svajanaiH samaM milati, paropadezena vayasyAnAM kathayati sarvaM tathA''ramA mAritaH / mRSopadeze parivrAjako manuSyaM bhaNatikiM klAmyasi ?, ahaM te yadi rocate niSaNNa eva dravyamupArjayAmi, yAhi kirATakaM ( dravyasamUhaM ) udyatakaM mArgaya, pazcAt kAloddeze mArgyase, yadA ca vyAkulo 'janadAnagrahaNena tadA bhaNeH, sa tathaiva bhaNati, yadA visaMvadati tadA mAM sAkSiNamuddizeriti, evaM karaNe'pi parAjito jito na dApitazca kUTalekhakaraNe bhagirathI anye codAharaNAni vyAkhyA - adattAdAnaM dvividhaM-sthUla sUkSmaM ca tatra paristhUlaviSayaM cauryAropaNahetutvena pratiSiddhamiti, duSTAdhyavasApUrvakaM sthUlaM viparItamitarat, sthUlameva sthUlakaM sthUlakaM ca tat adattAdAnaM ceti samAsaH, tacchramaNopAsakaH pratyAkhyAtIti pUrvavat, sezabdaH mAgadhadezI prasiddho nipAtastacchabdArthaH taccAdattAdAnaM dvividhaM prajJaptaM - tIrthakaragaNadharairddhiprakAraM prarUpitamityarthaH, tadyatheti pUrvavat, saha cittena sacittaM - dvipadAdilakSaNaM vastu tasya kSetrAdau sunyastadurvyasta vismRtasya svAminA'dattasya cauryabuddhyA''dAnaM sacittAdattAdAnaM, AdAnamiti grahaNa, acittaM vastrakanakaratnAdi tasyApi kSetrAdau sunyastadurvyasta vismRtasya svAminA'dattasya cauryabudhdhyA''dAnamacittAdattAdAnamiti, adattAdAne ke doSAH ?, akajaMte vA ke guNA 1, ettha imaM cevodAharaNam- jadhA egA gohI, sAvago'vi tAe goDIe, egattha ya pagaraNaM vaTTati, jaNe gate goDIlaehiM gharaM pellitaM, therIe ekkeko moraputtapAesu patIe aMkito, pabhAe raNNo NiveditaM, rAyA bhaNati-kathaM te jANiyaSA 1, therI bhaNati - ete pAde aMkitA, nagarasamAgame diTThA, do tiNNi cattAri savA goDI gahitA, ego sAvago bhaNati - Na harAmiNa chitoya, tehiM bhaNitaM-Na esa harati mukko, itare sAsitA, aviya sAvayeNa gorDiMNa pavisitavaM, jaM kiMcivi payoyaNeNa 1 akriyamANe vA ke guNAH ?, atredamevodAharaNaM yathaikA goSThI, zrAvako'pi tasyAM goSThayAM, ekatra ca prakaraNaM varttate, jane gate goSThIkairgRhaM luTirsa, svarako mayUraputrapAdaiH pratiSThantyA'GkitaH prabhAte rAzo niveditaM, rAjA bhaNati kathaM te jJAtavyAH 1, sthabirA bhaNati - ete pAdevyaGkitAH, nagarasamAgame dRSTAH, dvau zrayaH sarvA goSThI gRhItA, ekaH zrAvako bhaNavi-na muSNAmi na ca chAnchitaH, tairapi bhaNitaM naiSa muSNAti muktaH, itare zAsitAH api ca zrAvaNa goTayAM na praveSTavyaM yat kenApi prayojanena Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 AvazyakahAribhadrIyA pavisati tA vavahAragahiMsAdi Na deti, Na ya tesiM AyogaThANesu ThAti / idaM cAticArarahitamanupAlanIyaM, tathA cAha'thUlage'tyAdi sthUlakAdattAdAnaviramaNasya zramaNopAsakenAmI pazcAtIcArA jJAtavyAH, na samAcaritavyA, tadyathA-stenAhRtaM, stenAH-caurAstairAhata-AnItaM kiJcit kuGkumAdi dezAntarAt stenAhRtaM tat samarpamiti lobhAd gRhNato'ticAraH, taskarA:-caurAsteSAM prayogaH-haraNakriyAyAM preraNamabhyanujJA taskaraprayogaH, tAn prayuGkte-harata yUyamiti, viruddhanRpayoryad rAjyaM tasyAtikamaH-atilagnaM viruddharAjyAtikramaH, na hi tAbhyAM tatra tadA'tikramo'nujJAtaH, 'kUTatulAkUTamAna' tulA pratItA mAnaM-kuDavAdi, kUTatvaM-nyUnAdhikatvaM, nyUnayA dadato'dhikayA gRhNato'ticAraH, tena-adhikRtena pratirUpakaMsadRzaM tatpratirUpakaM tasya vividhamavaharaNaM vyavahAra:-prakSepastatpratirUpako vyavahAraH, yadyatra ghaTate vrIhyAdi ghRtAdiSu "palaJjIvasAdi tasya prakSepa itiyAvat, tatpratirUpakeNa vA vasAdinA vyavaharaNaM tatpratirUpakavyavahAraH, etAni samAcaraaticarati tRtIyANuvratamiti |doso puNa teNAhaDagahite rAyAvi haNejjA, sAmI vA paJcabhijANejjA tato daMDeja vA mAreja vA ityAdayaH, zeSA api vktvyaaH| uktaM sAticAraM tRtIyANuvrataM, idAnIM caturthamupadarzayannAhaparadAragamaNaM samaNo0 paJcakkhAti sadArasaMtosaM vA paDivajaha, se ya paradAragamaNe duvihe pannatte, taMjahA pravizati sadA vyavahArakIrdavAdina dadAti na ca teSAmAyogasthAneSu tiSThati / doSAH punaH stenAhale gRhIte rAjA'pi hasyAt, svAmI vA pratyamijAnImAn tato daNDayet mArayeTTA, orAliyaparadAragamaNe veuviyaparadAragamaNe, sadArasaMtosasma samaNovA0 ime paMca0, taMjahA-aparigahiyAgamaNe ittariyapariggahiyAgamaNe aNaMgakIDA paravIvAhakaraNe kAmabhogativvAbhilAse 4 // (sa0) __ Atmavyatirikto yo'nyaH sa parastasya dArA:-kalatraM paradArAstasmin (teSu)gamanaM paradAragamanaM, gamanamAsevanarUpatayA draSTavyaM,zramaNopAsakA pratyAkhyAtIti pUrvavat , svakIyA dArAH-svakalatramityarthaH, tena (taiH) tasmin (teSu) vA saMtoSa svadArasantoSa taM vA pratipadyate, iyamatra bhAvanA-paradAragamanapratyAkhyAtA yAsveva parazabdaH pravarttate, svadArasantuSTastvekAnekasvadAravyatiriktAbhyaH sarvAbhya eveti, sezabdaH pUrvavat , tacca paradAragamanaM dvividhaM prajJaptaM, tadyatheti pUrvavat , audArikaparadAragamanaMkhyAdiparadAragamanaM vaikriyaparadAragamanaM-devAGganAgamanaM, tathA cautthe aNubate sAmaNNeNa aNiyattassa dosA-mAtaramavi gacchejA, udAharaNa-giriNagare tiNi vayaMsiyAo, tAo ujjataM gatAo, corehiM gahitAo, NettuM pArasakUle vikkI tAto, tANa puttA DaharagA gharesu ujjhiyatA, tevi mittA jAtA,mAtAsiNeheNa vANijeNaM gatA pArasaulaM, tAo ya gaNiyAo sahadesiyAutti bhADi deMti, tevi saMpattIe sayAhi sayAhi gayA, ego sAvago, tAhi ya'ppaNIyAhi mAtamissiyAhiM samaM -- caturthe'Nuvrate sAmAnyenAnivRttasya doSA mAtaramapi gacchet, udAharaNaM-girinagare tisro vayasyAH, tA ujjayantaM gatAzcauraihItAH, nItvA pArasakUle vikrItAH, tAsAM putrAH zulakA gRheSu umitAH, te'pi mitrANi jAtAH, mAtRsnehena vANijyena gatAH pArasakUlaM, tAzca gaNikAH sadezIyA iti bhATIM dadati, te'pi bhavitavyatayA svakIyAyAH 2 (mAtuH pArthe ) gatAH, ekaH zrAvakaH, tAbhizcAtmIyAbhirmAtRmizrAbhiH samavacchA, seho Necchati, mahilA aNicchaM NAtuM tuNNikA acchati, kAto tujhe ANItA?, tAe sihaM, teNa bhaNitaM-amhe ceva tamhe pattA. iyaresiM sihaM moiyA pabaitA, ete aNivittANaM dosaa| bidiyaM-dhUtAevi samaM vasejjA,jadhA guSiNIe bhajjAe dimAgamaNaM.sitaM jadhA te dhUtA jAtA,so'vitA vavaharati jAva jovaNaM pattA, aNNA (aNNa)Nagare diNNAsoNa yANati jadhA diNNatti, so paDiyaMto tammi Nagare mA bhaMDaM viNassihititti parisArattaM Thito, tassa tIe dhUtAe samaM ghaDitaM, naviNayANati, vatte vAsAratte gato saNagaraM, dhUtAgamaNaM, dahaNaM viliyANi, niyattu tAe mArito appA, iyaro'vi pAtito tatiyaM-goDIe samaM ceDo acchati, tassa sA mAtA hiMDati, suNhA se Niyagaetti No sAhai pati, sA tassa mAtA devakulaThitehiM dhuttehiM gacchaMtI diThThA, tehiM paribhuttA, mAtAputtANaM pottANi pariyattitANi, tIe bhaNNati-mahilAe kIsa te uvarilaM potaM gahitaM 1, hA pAva ! kiM te kataM ,so NaTho pbito|cutthN-jmlaanni gaNiyAe ujjhitANi, mupitAH, sa iSTo necchati, mahelA anicchA jJAtvA tUgIkA tiSThati, kuto yUyamAnItAH,, tayoktaM, tena bhaNitaM-vayameva yuSmAkaM putrAH, itareSAM ziSTa, mocitAH prayajitAH, ete'nivRttAnAM dossaaH| dvitIyaM-duhivA'pi samaM vaset , yathA garbhiNyAM bhAryAyAM diggamanaM, prepisaM yathA te duhitA jAtA, so'pi tAvat vyavaharati yAvauvanaM prAptA, anyA'myasmin nagare dattA sa na jAnAti yathA datteti, sa pratyAgacchan tasminagare mA bhANDaM vinezaditi varSArAnaM sthitaH, tasya tayA duhitrA samaM saMyogo jAtaH, tathApi na jAnAti, vRtte vIrAne gataH svanagaraM, tuhivAgamanaM, dRSTvA vilajitI, nivRtya tayA mArita bhAramA, itaro'pi pravajitaH / tRtIyaM-goThyA samaM ceTastiSThati, tasya sA mAtA hiNDate, snuSA tasyA nijaketi na kathayati patya, sA tasya mAtA devakulasthi chansI sTA taiH paribhuktA, mAtRputrayorSane parAvRtte, tayA bhaNyate-mahelAyAH kathaM svayoparitanaM varSa gRhItaM, hA pApa ! kiM svayA kRtaM , sanaSTaH manajitaH / caturtha-yamalaM gaNikayojimataM, Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 AvazyakahAribhadrIyA pattehiM mittehiMgahitANi vaTuMti, tesiM puSasaMThitIe saMjogo kato, aNNadA so dArago tAe gaNiyAe puvamAtAe saha laggo, sA se bhagiNI dhamma sotuM pabaitA, ohINANamuppaNNaM, gaNiyAgharaM gatA, teNa gaNiyAe putto jAto, ajA gahAya pariyaMdAi, kaha?, putto'si me bhattijao'si medAragA devaro'si me bhAyAsi me, jo tujjha pitA so majjha piyA patI ya sasuro ya bhAtA ya me, jA tujha mAyA sA me mAyA bhAujjAiyA savattiNI sAsU ya, evaM nAUNa dose vjeyvN| ete ihaloe dosA paraloe puNa NapuMsagattavirUvapiyavippayogAdidosA bhavanti, Niyattassa ihaloe paraloe ya guNA, ihaloe kacche kulaputtagANi sahANi ANaMdapUre, ego ya dhijAtio darido, so thUlesare uvavAseNa varaM maggati, kobe (ra)! cAuvejabhattassa molaM dehi,jA purNa karemi, teNa vANamaMtareNa bhaNitaM-kacche sAvagANi kulaputtANi bhajapatiyANi, eyANaM bhattaM karehi, te mahapphalaM hohiti, doNi vArA bhaNito gato kacchaM, diNNaM dANaM sAvayANaM bhattaM dakkhiNaM ca, bhaNati-sAhadha kiM tujhaM tavacaraNaM jeNa tujhe prAptamitrahItaM vartate, tayoH pUrvasaMsthityA saMyogaH kRtaH, bhanyavA sa dArakamtayA gaNikayA pUrvamAtrA saha samaH, sA tasya bhaginI dharma zrutvA pramajitA, bhavadhijJAnamupasaM, gaNikAgRhaM gatA, tena gaNikAyAM putro jAtaH, bhAryA gRhItvA krIDayati (glApayati), kathaM !, putro'si me bhrAtRgyo'si me dAraka! devA'si me bhrAtA'si me, yastaSa pitA sa mama pitA patiH pazuro bhrAtA ca me, yA taba mAtA sA me mAtA mAtRjAyA azrUH sapatI ca, evaM jJAtvA doSAn varjavitavyaM / ete ihaloke doSAH paraloke punarnapuMsakaravavirUpatvapriyaviprayogAdayo dopA bhavanti, nivRttasyehaloke paraloke ca guNAH, ihaloke kacche kullaputrI bhAkhau Anandapure, ekatra dhirajAtIyo daridraH, sa sthUlezvaraM (vyantaraM) upavAsenArAdhya varaM mArgayati-kubera ! cAturvadyabhaktasya mUlyaM dehi yataH puNyaM karomi, sena vyantareNa kathitaM-kacche zrAvako kulaputrau bhAryApatI, etAmyA bhaktaM dehi, tada mahatphalaM bhaviSyati, dvirbhaNito gataH kaccha, dattaM dAnaM zrAvakAmyAM makaM dakSiNAMca, bhaNati-kathayataM kiM yuvayostapazcaraNaM yena yuvA devassa pujANi ?, tehiM bhaNitaM-amhe bAlabhAve egaMtaraM methuNaM paccakkhAyaM, aNNadA amhANaM kihavi saMjogo jAto, taM ca vivarIyaM samAvaDiyaM, jaddivasaM egassa baMbhaceraposadho taddivasaM viiyassa pAraNagaM, evaM amha gharaMgatANi ceva kumAragANi, dhijjAtito saMbuddho / ete ihaloe guNA, paraloe padhANapurisattaM devatte pahANAto accharAo maNuyatte padhANAo mANusIto viulA ya paMcalakkhaNA bhogA piyasaMpayogA ya AsaNNasiddhigamaNaM ceti / idaM cAticArarahitamanupAlanIyaM, tathA cAha-'sadArasaMtosassa' ityAdi, svadArasantoSasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAstadyathAitvaraparigRhItAgamanaM aparigRhItAgamanaM anaGgakrIDA paravivAhakaraNaM kAmabhogatIvAbhilASaH, tatretvarakAlaparigRhItA kAlazabdalopAditvaraparigRhItA, bhATipradAnena kiyantamapi kAlaM divasamAsAdikaM svavazIkRtetyarthaH, tasyA gamanamabhigamo maithunAsevanA itvaraparigRhItAgamanaM, aparigRhItAyA gamanaM aparigRhItAgamanaM, aparigRhItA nAma vezyA anya satkagRhItabhATI kulAGganA vA'nAtheti, anaGgAni ca-kucakakSoruvadanAdIni teSu krIDanamanaGgakrIDA, athavA'naGgo mohodayodbhUtaH tIvo maithunAdhyavasAyAkhyaH kAmo bhaNyate tena tasmin vA krIDA kRtakRtyasyApi svaliGgena AhAryaiH kASThaphalapusta:mRttikAcAdighaTitaprajananaioSidavAcyapradezAsevanamityarthaH, paravivAhakaraNamitIha svApatyavyatiriktamapatya devasyApi pUjyau ?, tAbhyAM bhaNitaM-AvAmyA bAlye ekAntaritaM maithunaM pratyAkhyAtaM, bhanyadA''vayoH kathamapi saMyogo jAtaH, taba viparItamApatitaM, bahivase ekasya brahmacarya poSadhaH taddivase dvitIyasya pAraNakamevamAvAM gRhagatAveva kumArI, dhigjAtIyaH saMbuddhaH / ete aihalaukikA guNAH, paraloke pradhAnapuruSatvaM devatve pradhAnA apsaraso manujasve pradhAnA mAnupyo vipulAca paJcalakSaNA bhogAH priyasaMprayogAzvAsanasiddhigamanaM c| parazabdenocyate tasya kanyAphalalipsayA snehavandhena vA vivAhakaraNamiti, avi ya-ussagge NiyagAvaccANavivaraNasaMvaraNaM Na kareti kimaMga puNa aNNesiM 1, jo vA jattiyANa AgAraM karei, tattiyA kappaMti, sesA Na kappati, Na vadati mahatI dAriyA dijau godhaNe vA saMDo chupejjeti bhaNiuM / kAmyanta iti kAmAH-zabdarUpagandhA bhujyanta iti bhogA-rasasparzAH, kAmabhogeSa tIvrAbhilApaH, tIvrAbhilAponAma tadadhyavasAyitvaM, tasmAccedaM karoti-samAptarato'pi yoSinmukhopasthakarNakazAntarevataptatayA prakSipya liI mata iva Aste nizcalo mahatIM velAmiti, dantanakhotpalapatrakAdibhirvA madanamattejayati. vAjIkaraNAni copayur3e, yopidavAcyadezaM vA mRdunAti / etAnItvaraparigRhItagamanAdIni samAcarannaticarati catANavratamiti / ettha ya AdillA do atiyArA sadArasaMtussa bhavaMti No paradAravivajjagassa, sesA puNa doNhA puNa ittariyaparigahitAgamaNe vidieNasaddhiM veraM hoja mAreja tAleja vA ityAdayaH, evaM sesesuvi bhANiyavA / uktaM sAticAraM caturthANuvrataM / adhunA paJcamaM pratipAdyate, tatredaM sUtramaparimiyapariggahaM samaNo0 icchAparimANaM uvasaMpavai, se pariggahe duvihe pannatte, taMjahA-saccittapariggahe acittaparigahe ya. icchAparimANassa samaNovA0 ime paMca0-dhaNadhannapamANAikama khittavatthupamANAikkame hiranasuvannapamANAikkame dupayacauppayapamANAikkame kuviyapamANAikame 5 // (sU0) pica utsameM nijakApasyAnAmapi varaNasaMvaraNaM na karoti kiM punaranyepo, yo vA yAvatAmAkAraM karoti tAvantaH karUpante, zepA na kampamte, na yiyate mahatI dArikA dhAtu godhane vA paNDaH kSiparivati bhaNituM / 2 atra cAcI dvAvaticArI svadArasaMtuSTasya bhavataH na paradAravivarjakasya, zeSAH punaIyorapi bhavanti, doSAH punarisvaraparigRhItAgamane dvitIyena sAdhaM vairaM bhavet mArayet tADayedvA, evaM zepeSvapi bhaNitavyAH, Jain Education Interational Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 224 AvazyakahAribhadrIyA aparimitapariggahaM samaNovAsato paJcakkhAti' parigrahaNaM parigrahaH aparimitA-aparimANaH taM zramaNopAsakA pratyAkhyAti, sacittAdeH aparimANAt parigrahAd viramatIti bhAvanA, icchAyAH parimANa 2 tadupasampadyate,sacittAdigocarechAparimANaM karotItyarthaH / sa ca parigraho dvividhaH prajJaptaH, tadyathetyetat prAgavat , saha cittena sacittaM-dvipadacatuSpadAdi tadeva parigrahaH acittaM-ratnavastrakupyAdi tadeva caacittprigrhH| ettha ya paMcamaaNuvate aNiyattassa dose niyattassa ya guNe, tatthodAharaNam-luddhanaMdo kusImUliyaM laDu viNaTo naMdo sauvago pUito bhaMDAgAravatI uvito, ahavAvi vANiNI rataNANi vikiNati chaddhAe maraMtI, saDeNa bhaNitA-ettiaparikkhao Nasthi, aNNassa NItANi, tApa bhaNNati-jaM joggaM taM dehi, so patthaM deDa.mabhikkhe tIe bhattAro Agato, pucchati-rataNANi kahiM , bhaNati-vikiyANi mae. kahaM .sA bhaNa-gohamaseDayAe ekeka dinnaM amugassa vANiyagassa, so vANiyago teNa bhaNio-rayaNA appeha paraM vA morSa dehi. so necchai, tao raNo mUlaM gato erise agdhe vaTTamANe etassa eteNa ettiyaM diNNaM, so viNAsito, paDhama puNa tANi atra ca patramANuvate anivRttasya doSA nivRttasya ca guNAH, tatrodAharaNaM-lobhanandaH kuzImUlikA laGgA vinaSTaH, namdaH zrAvakaH pUjito bhANDAgArapatiH sthApitaH, athavA'pi vaNigbhAryA ratnAni vikrINAti kSudhA mriyamANA, zrAddhena bhaNyate-IyasparIkSako nAmi, anyasya pA nItAni, tayA bhaNyate-yadyogya sadehi, sa prasthaM dadAti, subhikSe tasyA bhartA''gataH, pRcchati-rakhAni ka ?, bhaNati-vikrItAni mayA, kathaM , sA bhaNati-godhUmasetikaryakaikaM datsamamukasmai vaNije, sa vaNika tena bhaNitaH-rakhAnyarpaya pUrNa vA mUlyaM dehi, sa necchati, tato rAjJo mUlaM gataH-deze'rdhe vartamAne etasyaiteneyahataM, savinAzitaH prathamaM punastAni rataNANi sAvagassa vikkiNiyANi teNa pariggahaparimANAirittAiMtikA na gahiyANi, sAvageNa NecchitaM, so puuito| idaM cAticArarahitamanupAlanIyaM, tathA cAha-'icchAparimANassa samaNovAsaeNaM0' icchAparimANasya zramaNopAsakenAmI pazcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyatheti pUrvavat, kSetravAstupramANAtikramaH/tatra zasyotpattibhUmiH kSetraM, taJca setuketubhedAd dvibhedaM, tatra setukSetra araghaTTAdisekyaM, ketukSetraM punarAkAzapatitodakaniSpAdyaM, vAstu-agAraM tadapi trividhaM. khAtamutsRtaM khAtocchritaM ca, tatra khAtaM-bhUmigRhakAdi ucchRtaM-prAsAdAdi, khAtocchritaM-bhUmigRhasyopari prAsAdaH, eteSAM kSetravAstUnAM pramANAtikramaH, pratyAkhyAnakAlagRhItapramANolaGghanamityarthaH / tathA hiraNyasuvarNapramANAtikramastatra hiraNyaMrajatamaghaTitaM ghaTitaM vA anekaprakAraM drammAdiH, suvarNa pratItameva tadapi ghaTitAghaTitaM, etadgrahaNAcendranIlamarakatAdhupalagrahaH, akSaragamanikA pUrvavadeva, tathA dhanadhAnyapramANAtikramaH, tatra dhanaM-guDazarkarAdi, gomahiSyajAvikAkarabhaturagAdhanye, dhAnya-vrIhikodravamudgamApatilagodhUmayavAdi, akSaragamanikA prAgvadeva, tathA dvipadacatuSpadapramANAtikramaH, tatra dvipadAni-dAsImayUrahaMsAdIni, catuSpadAni-hastyazvamahiSyAdIni, akSaragamanikA pUrvavadeva, tathA kupyapramANAtikramaH, tatra kupyaM-AsanazayanabhaNDakakaroTakalohAdyupaskarajAtamucyate, etadgrahaNAJca vastrakambalaparigrahaH, akSaragamanikA pUrvavadeva, tAn kSetravAstupramANAtikramAdIn samAcarannaticarati paJcamANuvratamiti / ettha ya dosA jIvadhAtAdi bhnnitdhaa| uktaM sAticAraM paJcamANuvratam ityuktAnyaNavatAni, sAmpratameteSAmevANuvratAnAM paripAlanAya bhAvanAbhUtAni 1 rakhAni zAvakAya vikretuM nItAni, tena parigrahapramANAtiriktAnItikRtyA na gRhItAni, zrAvakeNa neSTaM, sa pUjitaH, 2 atra ca dopA jIvaghAtAdayo bhaNitavyAH guNapratAnyabhidhIyante-tAni punastrINi bhavanti, tadyathA-digavataM upabhogaparimANaM anarthadaNDaparivarjanamiti, tatrAdyaguNavatasvarUpAbhidhitsayA''ha disivae tivihe pannatte-uDhadisivae ahodisivae tiriyadisivae, disivayassa samaNo.ime paJca0 taMjahAuDDhadisipamANAikkame ahodisipamANAikkame tiriyadisipamANAikkame vittavuDDI saiaMtaraddhA 6 // (sUtraM) dizo hyanekaprakArAH zAstre varNitAH, tatra sUryopalakSitA pUrvA zeSAzca pUrvadakSiNAdikAstadanukrameNa draSTavyAH, tatra dizA saMvandhi dikSu vA vratametAvatsu pUrvAdivibhAgeSu mayA gamanAdyanuSTheyaM na parata ityevaMbhUtaM digvataM, etaccaughataH trividhaM prajJa tIrthakaragaNadharaiH, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH,UrdhvAdiga Urdhva dig tatsambandhi tasyAM vA prataM Urdhva diganataM,etAvatI digUrkha parvatAdyArohaNAdavagAhanIyA na parata ityevaMbhUtaM iti bhAvanA, adho diga adhodik tatsambandhi tasyAM vA vrataM adhodigaprataM-arvAgdigavatam , etAvatI digadha indra kUpAdyavataraNAdavagAhanIyA na parata ityevaMbhUtamiti hRdayaM, tiryak dizastiryagdizaH-pUvodikAstAsAM sambandhi tAsu vA prataM tiyegvrataM, etAvatI dig pUrveNAvagAhanIyA etA na parata ityevaMbhUtamiti bhAvArthaH / asmiMzca satyavagRhItakSetrAd bahiH sthAvarajaGgamaprANigocaro daNDaH parityakto bhavatIti guNaH / idamaticArarahitamanupAlanIyamato'syaivAticArAnabhidhitsurAha-disivayassa samaNo0' digavratasya uktarUpasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathA-UrdhvadipramANAtikramaH yAvatpramANaM parigRhItaM tasyAtilaGghanamityarthaH, evamanyatrApi bhAvanA kAryA, adhodikpramANAtikramaH, tiryadikpramANAtivAmaH, kSetrasya vRddhiH Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taniya 225 AvazyakahAribhadrIyA kSetravRddhiH iti -ekato yojanazataparimANamabhigRhItamanyato daza yojanAni gRhItAni tasyAM dizi samupane kArye yojanazatamadhyAdapanIyAnyAni daza yojanAni tatraiva svabuddhyA prakSipati, saMvarddhayatyekata ityarthaH, smRtebhraMza antardhAnaM smRtyantaddhAnaM kiM mayA parigRhItaM kayA mayodayA vratamityevamananusmaraNamityarthaH, smRtimUlaM niyamA mata eva niyamabhraMza ityticaarH| ettha ya sAmAcArI-urdu jaM pamANaM gahitaM tassa uvariM pazcatasihare rukkhe vA makkaDo pakkhI vA sAvayassa vatthaM AbharaNaM vA geNhituM pamANAtirekaM uvari bhUmi vaccejjA, tattha se Na kampati gaMtuM, jAdhe tu paDitaM aNNeNa vA ANitaM tAdhe kappati, idaM puNa aThThAvayahemakuDasammeyasupatiujjetacittakUDaaMjaNagamaMdarAdisu paDatesa bhavejjA, evaM adhevi kaviyAdisu vibhAsA, tiriyaM jaMpamANaM gahitaM taM tividheNavi karaNeNa NAtikamitabaM, khettavur3I sAvageNa Na kAyabA, kathaM 1, so pubeNa bhaMDaM gahAya gato jAva taM parimANaM tato pareNa bhaMDaM agpatittikAtaM avareNa jANi joyaNANi puSadisAe saMchubhati, esA khettavuDDI se Na kappati kAtuM, siya jati volINo hojA NiyattiyacaM. vistArite ya bhatra ca sAmAcArI Urca yat pramANaM gRhItaM tasyopari parvatazikhare vRkSe vA markaTaH pakSI vA zrAvakasya vastramAbharaNaM vA gRhItvA pramANAtirekAmuparibhUmi prajet , tatra tasya na kalpate gantuM, yadA tu patitaM bhanyena vA mAnItaM sadA kalpate, i punaraSTApadahemakuNDasametasupratiSTojayantacitrakUTAanakamanda. rAdiSu parvateSu bhavet , evamadho'pi kUpikAdiSu vibhASA,tiryaga yat pramANaM gRhItaM tat trividhenApi karaNena samAtikrAntavyaM, kSetravRddhiH zrAvakeNa na kartavyA, kya,sa pUrvasyAM bhANDaM gRhItvA gato yAvattaSpramANaM tataH parato bhANDamardhatItikRsvA'parasyoM yAni yojanAni (tAni) pUrvasyAM dizi kSipati, eSA kSetravRddhistasya na karUpate katta, syAthadyatikrAnto bhavet nivartitavyaM, vismRte ca Na gaMtavaM, aNNovi Na visajitabo, aNANAe kovi gato hoja jaM visumariyakhettagateNa laddhaM taM Na gennhejtti| [aM0 21000 ] uktaM sAticAraM prathama guNavataM adhunA dvitIyamucyate, tatredaM sUtra uvabhogaparibhogavae duvihe pannatte taMjahA-bhoaNao kammao a / bhoaNao samaNovA0 ime paJca0sacittAhAre sacittapaDibaddhAhAre appauliosahibhagvaNayA tucchosahibha0 duppulioshibhrvnnyaa7|| upabhujyata ityupabhogaH, upazabdaH sakRdarthe vartate, sakRdroga upabhogaH-azanapAnAdi, athavA'ntarbhogaH upabhogaHAhArAdi, upazabdo'trAntarvacanaH, paribhujyata iti paribhogaH, parizabdo'trAvRttau varttate, punaH punarbhogaH vastrAdeH paribhoga iti,athavA bahirmogaHparibhoga evameva vasanAlaGkArAdeH, atra parizabdo bahirvAcaka iti, etadviSayaM vrata-upabhogaparibhogavrataM, etat tIrthakaragaNadharairdvividhaM prajJapta, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH,bhojanataH karmatazca, tatra bhojanata utsargeNa niravadyAhArabhojinA bhavitavyaM, karmato'pi prAyo niravadyakarmAnuSThAnayuktenetyakSarArthaH / iha cethaM sAmAcArI-'bhoyeNato sAvago ussaggeNa phAsugaM AhAraM AhArejA, tassAsati aphAsugamavi sacittavajaM, tassa asatI aNaMtakAyabahubIyagANi pariharitavANi, na gantavyaM, anyo'pi na visarjanIyaH, anAjJayA ko'pi gato bhavet yadvismRtakSetre ca gatena labdhaM tatra gRhNIyAt iti / 2 bhojanataH zrAvaka utsargeNa prAsukamAhAramAharet , tasminnasati aprAsakamapi sacittavarja, tasminnasati anantakAyabahubIjakAni pariharttavyAni, imaM ca aNNaM bhoyaNato pariharati-asaNe aNaMtakAvaM allagamUlagAdi maMsaM ca, pANe maMsarasamajAdi, khAdime uduMbarakAuMbaravaDapippalapilaMkhumAdi, sAdimaM madhumAdi, acittaM ca AhAreyacaM, jadA kira Na hoja acitto to ussaggeNa bhasa paccakkhAtitabaMNa tarati tAdhe avavAeNa sacittaM aNaMtakAyababIyagavajja, kammato'vi akammA Na tarati jIvitaM tAdhe azcaMtasAvajjANi pariharijati / idamapi cAticArarahitamanupAlanIyamityatastasyaivAticArAnabhidhitsurAha-'bhoyaNato samaNovAmaeNa' bhojanato yadUtamukkaM tadAzritya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyA na samAcaritavyAH, tathadhA'sacittAhAraH' sacittaM cetanA saMjJAnamupayogopadhAnamiti paryAyAH,sacittazcAsau AhArazceti samAsaH, sacico vA AhAro yasya sacittamAhArayati iti vA mUlakandalIkandakAkAdisAdhAraNapratyekataruzarIrANi sacittAni sacitraM pRthivyAcAhArayatIti bhAvanA / tathA sacittaprativaddhAhAro yathA vRkSe pratibaddho gundAdi pakkaphalAni vaa|tthaa apakkauSadhabhakSaNatvamidaMpratItaM, sacittasaMmizrAhAra iti vA pAThAntaraM, sacittena saMmizra AhAraH sacittasaMmizrAhAraH, valyAdi puSpAdi vA saMmizraM, tathA duSpakvauSadhibhakSaNatA duSpakvA:-asvinnA ityarthaH tadbhakSaNatA, tathA tucchauSadhibhakSaNatA tuccha hi asArA mudgaphalIprabhRtayaH, atra hi mahatI virAdhanA alpA ca tuSTiH, bahibhirapyahiko'pyapAyaH sambhAvyate / ettha idaM cAnyat mojanataH pariharati-azane'nantakArya AIkamUlakAdi mAMsaM ca, pAne mAMsarasamajAdi, khAye udumbarakAkondubaravaTapippalaplakSAdi svAce mavAdi, macittaM cAhartavvaM, yadA kila na bhavet citta utsargeNa mataM pratyAkhyAtavvaM na zaknoti tadA'pavAdena sacittaM anantakAyabahubIjakavarja, karmato'pya. karmA va zaknoti jIvituM sadA'vamtasAvadhAni pariTriyante / atra Jain Education Interational Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 AvazyakahAribhadrIyA siMgAkhAyakodAharaNaM-khettarakkhago siMgAto khAti, rAyA Niggacchati, majjhaNhe paDigato, tadhAvi khAyati, raNNA koueNaM porTsa phAlAvitaM kettiyAo khaitAo hojatti, Navari pheNo annaM kiMci Natthi, evaM bhojana iti gataM / adhunA karmato yat pratamuktaM tadapyaticArarahitamanupAlanIyaM ityato'syAticArAnabhidhitsurAha kammao NaM samaNovA0 imAI panarasa kammAdANAI jA0, taMjahA-iMgAlakamme vaNakambhe sADIkamme bhADIkamme phoDIkamme, daMtavANijje lakkhavANile rasavANije kesavANije visavANijje, jaMtapIlaNakamme nillaMchaNakamme davaggidAvaNayA saradahatalAyasosaNayA asaIposaNayA 7 // (sUtraM ) // karmato yad vratamuktaM Namiti vAkyAlaGkAre tadAzritya zramaNopAsakenAmUni-prastutAni paJcadazetisaGgyA karmAdAnAnI vadyajIvanopAyAbhAve'pi teSAmatkaTajJAnAvaraNIyAdikarmahetRtvAdAdAnAni karmAdAnAni jJAtavyAni na samAcaritavyAni / tadyathetyAdi pUrvavat , aGgArakarma-aGgArakaraNavikrayakriyA, evaM vanazakaTabhATakaraphoTanA dantalAkSArasaviSakezavANijyaM ca yaMtrapIDananirlAJchanadavadApanasaroidAdiparizoSaNAsatIpoSaNAsvapi draSTavyamityakSarArthaH / bhAvArthastvayaM-'IgAlakamaMti, iMgAlA niddahituM vikiNati, tattha chaNhaM kAyANaM vadho taM na kappati, vaNakamma-jo vaNaM kiNati, 1 zimbAkhAdaka udAharaNaM kSetrarakSakaH zimbAH khAdati, rAjA nirgacchati, madhyAhe pratigataH, tatrApi khAdati, rAjJA kautukenodaraM pATitaM kiyatyaH khAditA 'bhaveyuriti, navaraM phenaH, anyaskimapi nAsti / 2 aGgArakarmeti-aGgArAn nirdaza vikrINAti tatra paNA kAyAnA vAstanna karUpate, vanakarma yo vanaM krINAti, pacchA rukkhe chidittuM muleNa jIvati, evaM paNigAdi paDisiddhA havaMti, sADIkamma-sAgaDIyanaNeNa jIvati, tattha baMdhavadhamAI dosA, mADIkamma-saeNa bhaMDovakkhareNa bhADaeNa vahai, parAyagaM Na kappati, aNNesiM vA sagaDaM balade ya na deti, evamAdI kAtuMNa kappati, phoDikamma-udatteNaM haleNa vA bhUmIphoDaNaM, daMtavANija-purvi ceva puliMdANaM mullaM deti daMte dejA vatti, pacchA puliMdA hatthI ghAteMti, acirA so vANiyao ehiittikAtuM, evaM dhImmaragANaM saMkhamulaM deMti, evamAdI Na kappati, puSANItaM kiNati, lakkhavANijje'vi ete ceva dosA-tattha kimiyA hoMti, rasavANija-kalAlattaNaM surAdi tattha pANe bahudosA mAraNaakkosavadhAdI tamhA Na kapati, visavANija-visavikkayo se Na kappati, teNa bahUNa jIvANa virAdhaNA, kesavANijja-dAsIo gahAya aNNattha vikiNati jattha agdhaMti, etthavi aNege dosA paravasattAdayo, jaitapIlaNakamma-teliyaM jaMtaM ucchajantaM cakkAdi taMpiNa kappate, NilaMchaNakamma-vaddhe goNAdi Na kappati, davaggidAvaNatAkamma-vaNadavaM deti pazcAdRkSAn chipavA mUlyena jIvati, evaM paNyAcAH pratiSiddhA bhavanti, zAkaTikakarma-zAkaTikatvena jIvati, tatra bandhavadhAdikA doSAH, bhATIkarmasvakIyena bhAgDopaskareNa bhATakena vahati parakIyaM na kalpate, anyebhyo vA zakaTaM balIvadauM ca na dadAti, evamAdi kartuM na kalpate, sphoTikarma-tudatreNa halena vA bhUmisphoTanaM, dantavANijyaM-pUrvameva pulindrebhyo mUlyaM dadAti, dantAn dadyAteti, pazcAt pulindrA hastino ghAtayanti acirAt sa vaNik bhAyAsyatItikRtvA, evaM dhIvarANAM zaGkhamUlyaM dadAti, evamAdi na kalpate, pUrvAnItaM krINAti, lAkSAvANijye'pi eta eva doSAstatra kRmayo bhavanti, rasavANijyaM-kolAlAvaM surAdi tatra pAne bahavo doSAH mAraNAkrozavadhAdayastasmAnna kalpate, vipavANijyaM viSavikrayastasya na kalpate, tena bahUnAM jIvAnAM virAdhanA, kezavANijya-dAsIgRhItvA'nyatra vikrINAti yatrAnti, atrApyaneke doSAH paravazatvAdayaH, yantrapIDanakarma-tailikaM yantraM ikSuyantraM cakrAdi tadapi na kalpate, milAuchanakarma-vardhayituM gavAdIn na kalpate, davAgnidApanatAkarma vanadavaM dadAti -chettarakkhaNaNimittaM jadhA uttarAvahe pacchA daDDhe taruNagaM taNaM uTheti, tattha sattANaM sattasahassANa vadho, saradahatalAgaparisosaNatAkammaM-saradahatalAgAdINi soseti pacchA vAvijaMti, evaM Na kappati, asadIposaNatAkamma-asatIo poseti jadhA gollavisae joNIposagA dAsINa bhADi geNheMti, pradarzanaM caitad vahusAvadyAnAM karmaNAM evaMjAtIyAnAM, na punaH parigaNanamiti bhaavaarthH| uktaM sAticAraM dvitIyaM guNavataM, sAmprataM tRtIyamAha aNatthadaMDe cauvihe pannatte, taMjahA-avajjhANAyarie pamattAyarie hiMsappayANe pAvakammovaese, aNasthadaMDaveramaNassa samaNovA0 ime paJca0 taMjahA-kaMdappe kukkuie moharie saMjuttAhigaraNe uvabhogaparibhogAirege 8 // (sUtram ) ___ anarthadaNDazabdArthaH, arthaH-prayojanaM, gRhasthasya kSetravAstudhanazarIraparijanAdiviSayaM tadartha Arambho-bhUtopUmardo'rthadaNDaH, daNDo nigraho yAtanA vinAza iti paryAyAH, arthena-prayojanena daNDo'rthadaNDaH sa caiSa bhUtaviSayaH upamaInalakSaNo daNDaH kSetrAdiprayojanamapekSamANo'rthadaNDa ucyate, tadviparIto'narthadaNDa:-prayojananirapekSaH, anarthaH aprayojanamanupayogo niSkAraNateti paryAyAH, vinaiva kAraNena bhUtAni daNDayati saH, tathA kuThAreNa prahRSTastaruskandhazAkhAdiSu praharati kRkalAsapipIlikAdIn vyApAdayati kRtasaGkalpaH, na ca tavyApAdane kizcidatizayopakAri prayojanaM yena vinA gArhasthya pratipAlayituM na zakyate, so'yamanarthadaNDaH caturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-'apadhyAnAcarita' iti apadhyAnenAcaritaH apa 1 kSetrarakSaNanimitaM yathottarApathe, pazcAt dagdhe taruNaM tRNamuttiSThate, tatra savAnAM zatasahasrANAM vadhaH, sarohUdataTAkaparizopa gatAkarma-sarohradataTAkAdIn zoSayati, pazcAdupyante, evaM na kapase, asatIpoSaNatAkarma-asatIH poSayati yathA gauDaviSaye yonipoSakA dAsInA bhATiM gRhNanti Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 mAvazyakahAribhadrIyA dhyAnAcaritaH samAsaH, aprazastaM dhyAnaM apadhyAnaM, iha devadattazrAvakakokaNakasAdhuprabhRtayo jJApakaM, 'pramAdAcarita' pramAdenAcarita iti vigrahaH, pramAdastu madyAdiH paJcadhA, tathA coktam-"majaM visayakasAyA vikathA NihA ya paMcamI bhaNiyA" anarthadaNDatvaM cAsyoktazabdArthadvAreNa svabuddhyA bhAvanIyaM, "hiMsApradAna' iha hiMsAhetutvAdAyudhAnalaviSAdayo hiMsocyate, kAraNe kAryopacArAt, teSAM pradAnamanyasmai krodhAbhibhUtAyAnabhibhUtAya vA na kalpate, pradAne tvanardhadaNDa iti, pApakarmoMpadezaH' pAtayati narakAdAviti pApaM tatpradhAnaM karma pApakarma tasyopadeza iti samAsaH, yathA-kRSyAdi kuruta, tathA cokta-"chittoNi kasadha goNe damedha iccAdi sAvagajaNassa / No kappati uvadisiGa jANiyajiNavayaNasArassa // 1 // " idamaticArarahitamanupAlanIyamityato'syaivAticArAbhidhitsayA''ha-'aNahadaMDe'tyAdi,anarthadaNDaviramaNasya zramaNopAsakenAmI pazcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathA-kandarpa:-kAmaH taddheturviziSTo vAkprayogaH kandarpa ucyate, rAgodrekAt prahAsamizro mohoddIpako narmeti bhAvaH / iha sAmAcArI-sAvagassa aTTahAso na kappati, jati NAma hasiyavaM to IsiM ceva vihasitati / kaukucya-kutsitasaMkocanAdikriyAyuktaH kucaHkukucaH tadbhAvaH kaukucyaM-anekaprakArA mukhanayanoSThakaracaraNadhUvikArapUrvikA parihAsAdijanikA bhANDAdInAmiva viDambanakriyetyarthaH / aittha sAmAyArI-tArisagANi bhAsituMNa kappati jArisehiM logassa hAso uppajati, evaM gatIe ThANeNa vA ThAtitunti / maukharya-dhAyaprAyamasatyA kSetrANi kRpa gA damaya ityAdi zrAvakajanasya / na karapate upadeSTuM jJAtajinavacanasArasya // 1 // 2 zrAvakasyAhAso na karapate, yadi nAma hasitamyaM tarhi Ipadeva vihasitavyamiti / 3 atra sAmAcArI-tAzi bhASituM na kalpane yaadRshailoksy hAsyamuspadyate, evaM gatyA sthAnena vA sthAtumiti sambaddhapralApitvamucyate, muMheNa vA arimANeti, jadhA kumArAmaJceNaM so cArabhaDao visajito, raNNA NiveditaM, tAe jIvikAe vitti diNNA, aNNatA ruTeNa mArito kumArAmacco / saMyuktAdhikaraNaM-adhikriyate narakAdiSvanenetyadhikaraNaMvAstUdUSalazilAputrakagodhUmayantrakAdi saMyuktaM arthakriyAkaraNayogyaM saMyuktaM ca tadadhikaraNaM ceti samAsaH / ettha samAcArI-sAvageNa saMjuttANi ceva sagaDAdInina dharetavANi, evaM vaasiiprsugaadivibhaasaa| 'upabhogaparibhogAtireka' iti upabhogaparibhogazabdArthoM nirUpita eva tadatirekaH / aitthavi sAmAyArI-uvabhogAtirittaM jadi telAmalae bahue geNhati tato bahugA NhAyagA vacaMti tassa loliyAe, aNhaviNhAyagA vhAyaMti, ettha pUtaragAAukkAyavadho, evaM puSphataMbolamAdivibhAsA, evaM Na vaTTati, kA vidhI sAvagassa uvabhoge pahANe 1, ghare vhAyacaM Nasthi tAdhe tellAmalaehiM sIsaM ghaMsittA save sADetUNaM tAhe taDAgAItaDe niviTTho aMjalihi hAti, evaM jesu ya pupphesu puSphakuMthutANi tANi pariharati / uktaM sAticAraM mukhena vA'rimAnayati, yathA kumArAmAtyena sa cArabhaTo visRSTaH, rAjJo niveditaM, tayA jIvikayA vRttirdattA, anyadA rupena mAritaH kumArAmAzyaH / 2 bhatra sAmAcArI zrAvakeNa saMyuktAni zakaTAdIni na dhAraNIyAni, evaM vAsIpAdivibhASA / 3 atrApi sAmAvArI-upabhogAtiriktaM yadi tailAbhalakAdIni bahUni gRhNAti tato bahavaH sAnakArakA vrajanti tasya laulyena, bhanye'srAyakA api nAnti, atra pUtarakAdyapkAyavadhaH, evaM puSpatAMbUlAdivibhASA, evaM na varttate, ko vidhiH zrAvakamyopabhoge nAne ?-gRhe nAtavyaM nAsti tadA tailAmalakaiH zIrSa pRSTvA sarvANi zAyitvA tatamtaDAkAdInAM taTe nivezyAalibhiH svAti, evaM yeSu puSpeSu puSpakundhavastAni pariharati / tRtIyaguNavataM, vyAkhyAtAni guNapratAni, adhunA zikSApadabratAni ucyante, tAni ca catvAri bhavanti, tadyathA-sAmAyikaM dezAvakAzikaM pauSadhopavAsaH atithisaMvibhAgazceti, tatrAdyazikSApadavratapratipAdanAyAha jajogaparivajaNaM niravajajogapaDisevaNaM c| sikkhA davihA gAhA ucavAyaTiI gaI kasAyA yA baMdhatA veyaMtA paDivajAikkame pNc||1|| sAmAimi u kae samaNo iva sAvaohavaha jmhaa| eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjA // 2 // savvaMti bhANiNaM viraI khalu jassa sabviyA natthi / so savvavirahavAI cukA desaMca savvaM ca // 3 // sAmAiyassa samaNo0 ime pazca0, taMjahA-maNaduppaNihANe vaiduppaNihANe kAyaduppaNihANe sAmAiyassa saiakaraNayA sAmAiyassa aNavaTThiyassa karaNayA 9 // (suutrm)|| samorAgadveSaviyukto yaH sarvabhUtAnyAtmavat pazyati, Ayo lAbhaH prAptiriti paryAyAH, samasyAyaH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrvAnadarzanacaraNaparyAyairnirupamasukhahetubhiradhAkRtacintAmaNikalpadramopamaiyujyate, sa eva samAyaH prayojana masya kriyAnuSThAnasyeti sAmAyikaM samAya eva sAmAyika, nAmazabdo'laGkArArthaH, avayaM-garhitaM pApaM, sahAvayena sAvadhaH yogo-vyApAraH kAyikAdistasya parivarjana-parityAgaH kAlAvadhineti gamyate, tatra mA bhUt sAvadhayogaparivarjanamAtramapA. pavyApArAsevanazUnyamityata Aha-niravadyayogapratisevanaM ceti, atra sAvadyayogaparivarjanavaniravadyayogapratisevane'pyaharnizaM yataH kArya iti darzanArtha ghazabdaH parivarjanapratisevanakriyAdvayasya tulykksstodbhaavnaarthH| ettha puNa sAmAcArI-sAmAigaM 1 atra punaH sAmAcArI sAmAyikaM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakahAribhadrIyA hraNa kathaM kAyati 1, iha sAvo duvidho-iDIpatto aNiDipatto ya, jo so aNiDipatto so cetiyaghare sAdhusamIpe vA ghare vA posAlAe vA jattha vA visamati acchate vA nivAvAro savattha kareti tattha, vasu ThANesu NiyamA kAya - cetighare sAdhule poSadhasAlAe ghare AvAsagaM kareMtotti, tattha jati sAdhusamAse kareti tattha kA vidhI ?, jati paraM parabhayaM natthi jativi ya keNai samaM vivAdo Natthi jati kassai Na dharei mA teNa aMchaviyachiyaM kajjihiti, jati ya dhAraNagaM dahUNa na geNhati mA Nijjihitti, jati vAvAraM Na vAvAreti, tAdhe ghare ceva sAmAyikaM kAtUrNa vacchati, paMcasamio tigutto IriyAuvajutte jahA sAhU bhAsAe sAvajjaM pariharaMto esaNAe kaI lehuM vA paDile hiu majjetuM, evaM AdANe NikkhevaNe, khelasiMghANe Na vigiMcati, viciMto vA paDileheti ya pamajjati ya, jattha tatthavi guttiNirodhaM kareti / etAe vidhIe gattA tividheNa Namittu sAdhuNo pacchA sAmAiyaM kareti, 'karemi bhante ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paJcakkhAmi duvidhaM tividheNaM jAva sAdhU pajjuvAsAmitti kAtUNaM, pacchA IriyAvahiyAe 228 1 zrAvaNa kathaM karttavyamiti ?, iha zrAvako dvividhaH - RddhiprApto'nRdiprAptatha yaH so'mRdiprAptaH sa caityagRhe sAdhusamIpe vA gRhe vA devent at a vA vizrAmyati tiSThati vA nirvyApAraH sarvatra karoti tatra caturSu sthAneSu niyamAt karttavyaM caityagRhe sAdhumUle paudhazAlAyAM gRhe vA''vazyakaM kurvanniti, tatra yadi sAdhusakAze karoti tatra ko vidhiH ?-yadi paraM parabhayaM nAsti yadi ca kenApi sArdhaM vivAdo nAsti yadi kasmaicina dhArayati mA mAkarSavikarSaM bhUditi, yadi vAdhamarNaM dRSTvA na gRhyeya mA nIyeyeti, yadi vyApAraM na karoti, tadA gRha evaM sAmAyikaM kRtvA vrajati, paJcasamitastrigupta IryAdyupayukto badhA sAdhuH bhASAyAM sAvadhaM pariharan eSaNAyAM leSTuM kASThaM vA pratilikhya pramRjya evamAdAne nikSepe, lepmasiddhAne na tyajati tyajan vA pratilikhati va pramAi ca, yatra tiSThati tatrApi guptinirodhaM karoti, etena vidhinA gatvA trividhena natvA sAdhUn pazcAt sAmAyikaM karoti karomi bhadanta ! sAmAyikaM sAvayaM yogaM patyAkhyAmi dvividhaM trividhena yAvat sAdhUn paryupAse itikRtvA, pazcAt airyApathika peDikamati, pacchA AloettA vaMdati AyariyAdI jadhArAtiNiyA, puNovi guruM vaMdittA paDilehittA NiviTTho pucchati paDhati vA, evaM cetiyAiesuvi, jadA sagihe posadhasAlAe vA AvAsae vA tattha Navari gamaNaM Natthi, jo patto (so) sabiDIe eti, teNa jaNassa ucchAhovi ADhitA ya sAdhuNo supurisapariggaheNaM, jati so kayasAmAito eti tA AsahasthimAdiNA jaNeNa ya adhikaraNaM vaTTati, tAdhe Na kareti, kayasAmAieNa ya pAdehiM AgaMtavaM, teNaM Na kareti, Agato sAdhusamI kareti, jati so sAvao to Na koi uTTheti, aha ahAbhaddao tA pUtA katA hotuti bhaNa (Na) ti, tAdhe puraitaM AsaNaM kIrati, AyariyA uTThitA ya acchaMti, tattha udvaitamaNurhete dosA vibhAsitabA, pacchA so iDDIpatto sAmAiyaM karei aNeNa vidhiNA-karemi bhante ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvidhaM tividheNa jAva niyamaM pajjuvAsAmitti, evaM sAmAiyaM kAuM paDikto vaMdittA pucchati, so ya kira sAmAiyaM kareMto mauDaM avaNeti kuMDalANi NAmamudda ^ iriyaM 1 pratikrAmati, pazcAt Alocya vandate AcAryAdIn yathArAtrikaM punarapi guruM vanditvA pratilikhya niviSTaH pRcchati paThati vA, evaM caityAdiSvapi yadA svagRhe pauSadhazAlAyAM vA AvAsake vA tadA navaraM gamanaM nAsti, ya RddhiprAptaH sa sarvaddharyA''yAti, tena janasyotsAhaH api ca sAdhava ATatAH supuruSaparigraheNa, yadi sa kRtasAmAyika AyAti tadA'zvahastyAdinA janena cAdhikaraNaM varttate tato na karoti, kRtasAmAyikena ca pAdAbhyAmAgantavyaM tena na karoti, AgataH sAdhusamIpe karoti, yadi sa zrAvakastadA na ko'pi abhyuttiSThati, atha yathAbhadrakastadA''to bhavatviti bhaNyate, tadA pUrvaracitamAsanaM kriyate, AcAryA zrotthitAstiinti tatrottiSThatyanuttiSThati ca doSA vibhASitavyAH, pazcAt sa RddhiprAptaH sAmAyikaM karotyanena vidhinA karomi bhadanta ! sAmAyikaM sAvadhaM yogaM pratyAkhyAmi dvividhaM trividhena yAvazniyamaM paryupAse iti, evaM sAmAyikaM kRtvA pratikrAnto vanditvA pRcchati sa kila sAmAyikaM kurvan mukuTaM apanayati kuNDale nAmamudrAM puSphataMbolapAvAragamAdI vosirati / esA vidhI sAmAiyassa / Aha - sAvadyayogaparivarjanAdirUpatvAt sAmAyikasya kRtasAmAyikaH zrAvako vastutaH sAdhureva sa kasmAd itvaraM sarva sAvadyayogapratyAkhyAnameva na karoti trividhaM trividheneti ?, atrocyate, sAmAnyena sarva sAvadyayogapratyAkhyAnasyAgAriNo'sambhavAdArambheSvanumate ra vyavacchinnatvAt, kanakAdiSu cA''tmIyaparigrahAdanivRtteH, anyathA sAmAyikottarakAlamapi tadagrahaNaprasaGgAt, sAdhu zrAvakayozca prapaJcena bhedAbhidhAnAt / tathA cAha granthakAraHsikkhA duvidhA gAhA, uvavAtaThitI gatI kasAyA ya / baMdhaMtA vedentA paDivajjAikame paMca // 1 // iha zikSAkRtaH sAdhuzrAvakayormahAn vizeSaH, sA ca zikSA dvidhA - AsevanAzikSA grahaNazikSA ca, AsevanA -pratyupe - kSaNAdikriyArUpA, zikSA - abhyAsaH, tatrAsevanAzikSAmadhikRtya sampUrNAmeva cakravAlasAmAcArI sadA pAlayati sAdhuH, zrAvastu na tatkAlamapi sampUrNAmaparijJAnAdasambhavAcca, grahaNazikSAM punaradhikRtya sAdhuH sUtrato'rthatazca jaghanyenASTau pravacanamAtara utkRSTatastu vindusAraparyantaM gRhNAtIti zrAvakastu sUtrato'rthatazca jaghanyenASTau pravacanamAtara utkRSTatastu SaDjIvanikAyAM yAvadubhayato'rthatastu piNDeSaNAM yAvat natu tAmapi sUtrato niravazeSAmarthata iti / sUtraprAmANyAcca vizeSaH, tathA coktam - "sAmAiyaMmi tu kate samaNo iva sAvao havai jamhA / eteNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujA // 1 // " iti, gAthAsUtraM prAg vyAkhyAtameva, lezatastu vyAkhyAyate - sAmAyike pAnirUpitazabdArthe, tuzabdo'vadhAraNArthaH, sAmAyikaeva kRte na zepakAlaM zramaNa iva-sAdhuriva zrAvako bhavati yasmAt etena kAraNena bahuzaH-anekazaH sAmAyikaM kuryAdi 1 puSpatAmbUlamAcArakAdi vyutsRjati, epa vidhiH sAmAyikasya / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 AvazyakahAribhadrIyA tyatra zramaNa iva coktaM na ta zramaNa eveti yathA samudra iva taDAgaH na ta samudra evetyabhiprAyaH / tathopapAto viThoSaka:. sAdhuH sarvArthasiddha utpadyate zrAvakastvacyute paramopapAtena jaghanyena tu dvAvapi saudharma eveti, tathA coktaM--"avirAdhitasAmaNNassa sAdhuNo sAvagassa u jahaNNo / sodhamme uvavAto bhaNio telokadaMsIhiM // 1 // " tathA sthitibhaidikA, sAdhorutkRSTA trayastriMzatsAgaropamANi jaghanyA tu palyopamapRthaktvamiti, zrAvakasya tUtkRSTA dvAviMzatiH sAgaropamANi jaghanyA tu palyopamamiti / tathA gatibhaidikA, vyavahArataH sAdhuH paJcasvapi gacchati, tathA ca kuraTotkuruTau narakaM gatau kuNAlAdRSTAnteneti zrUyate, zrAvakastu catasRSu na siddhagatAviti, anye ca vyAcakSate-sAdhuH suragatau mokSe ca, zrAvakastu ctsRssvpi| tathA kaSAyAzca vizeSakAH, sAdhuH kaSAyodayamAzritya sajvalanApekSayA catustrivyekakapAyodayavAnakaSAyo'pi bhavati chadmasthavItarAgAdiH, zrAvakastu dvAdazakaSAyodayavAn aSTakaSAyodayavAMzca bhavati, yadA dvAdazakapAyavAMstadA'nantAnubandhavarjA gRhyante, ete cAviratasya vijJeyA iti, yadA tvaSTakaSAyodayavAn tadA'nantAnubandhiapratyAkhyAnakaSAyavarjA iti, ete ca virtaavirtsy| tathA bandhazca bhedakaH, sAdhurmUlaprakRtyapekSayA aSTavidhabandhako vA saptavidhavandhako vA pavidhabandhako vA ekavidhabandhako vA, uktaMca-"sattavidhabaMdhagA huti pANiNo AuvajagANaM tu / taha suhamasaMparAgA chavihabaMdhA viNi. vidyA // 1 // mohAuyavajANaM pagar3INaM te ubaMdhagA bhnniyaa| uvasaMtakhINamohA kevaliNo egavidhabaMdhA ||2||te puNa - avirAddhazrAmaNyasya sAdhoH zrAdhakasyApi jghnytH| saudharma upapAto bhANatatrailokyadarzibhiH // 1 // 2 saptavidhabandhakA bhavanti prANina AyurvarjAnAM tu|| tathA sUkSmasaMparAyAH paTvidhabandhA vinirdissttaaH||1||mohaayurvjaanaa prakRtInAM te tu bandhakA bhaNitAH / upazAmtakSINamohI kevalina ekvidhyndhkaaH||2|| te punadusamayaThitIyassa baMdhagA Na puNa saMparAgassa / selesIpaDivaNNA abaMdhagA hoti viSNeyA // 3 // " zrAvakastu aSTavidhabandhako vA saptavidhabandhako vA / tathA vedanAkRto bhedaH, sAdhuraSTAnAM saptAnAM catasRNAM vA prakRtInAM vedakaH, zrAvakastu niyamAdaSTAnAmiti / tathA pratipattikRto vizeSaH, sAdhuH paJca mahApratAni pratipadyate,zrAvakastvekamaNuvrataMDhe trINi catvAri paJca vA, athavA sAdhuH sakRt sAmAyika pratipadya sarvakAlaM dhArayati, zrAvakastu punaH 2 pratipadyata iti / tathA'tikramo vizeSakaH, sAdhorekavatAtikame paJcavratAtikramaH, zrAvakasya punarekasyaiva, pAThAntaraM vA kiM ca-itarazca sarvazabdaM na prayule, mA bhUddezaviraterapyabhAva iti, Aha ca-'sAmAiyaMmi u kae' 'sacaMti bhANiUNaM' gAhA, sarvamityabhidhAya-sarva sAvadhaM yogaM parityajAmItyabhidhAya viratiH khalu yasya 'sI' niravazeSA nAsti, anumaternityapravRttatvAditi bhAvanA, sa evaMbhUtaH sarvavirativAdI 'cukkaItti bhrazyati dezaviratiM sarvaviratiM ca pratyakSamRSAvAditvAdityabhiprAyaH / paryApta prasaGgena prakRtaM prastumaH / idamapi ca zikSApadavratamaticArarahitamanupAlanIyamityata Aha-'sAmAiyassa samaNo' [gAhA], sAmAyikasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyA na samAcaritavyAH, tadyathA-manoduSpraNidhAnaM, praNidhAnaM-prayogaH duSTaM praNidhAnaM duSpraNidhAnaM manaso duSpraNidhAnaM manoduSpraNidhAnaM, kRtasAmAyikasya gRhasatketikartavyatAsukRtaduSkRtaparicinta. namiti, uktaM ca-"sAmAiyaMti (tu)kAtuM gharacintaM jo tu ciMtaye saDDo / aTTavasaTTamuvagato niratthayaM tassa sAmaiyaM // 1 // dvisamayasthitikasya bandhakA na punaH sapirAyikasya / zailezIpratipakSA abandhakA bhavanti vijnyeyaa||3|| 2 sAmAyika(tu) kRtvA gRhacintAM (kArya) yasta cintaye rahAdaH / ArtavazAtamupagato nirarthakaM tasya sAmAyikam // 1 // vAgduSpraNidhAnaM kRtasAmAyikasyAsabhyaniSThurasAvadhavAkprayoga iti, uktaM ca-"kaDasAmaio puvaM buddhIe pehitUNa bhaasejaa| saiNiravajaM vayaNaM aNNaha sAmAiyaM Na bhave // 2 // " kAyaduSpraNidhAnaM kRtasAmAyikasyApratyupekSitAdibhUtalAdo karacaraNAdInAM dehAvayavAnAmanibhRtasthApana miti; uktaM ca-"aNirikkhiyApamajiya thaMDille ThANamAdi sevento| hiMsAbhAvevi Na so kddsaamiopmaadaao||2||"saamaayiksy smRtyakaraNaM-sAmAyikasya sambandhinIyA smaraNA smRtiH-upayogalakSaNA tasyA akaraNam-anAsevanamiti, etadu taM bhavati-prabalapramAdAna naiva smaratyasyAM velAyAM mayA yatsAmAyikaM kartavyaM kRtaM na kRtamiti vA, smRtimUlaM ca mokSasAdhanAnuSThAnamiti, uktaM ca-"Na sarai pamAdajutto jo sAmaiyaM kadA tu kAtavaM / katamakataM vA tassa hu kayaMpi viphalaM tayaM NeyaM // 1 // " sAmAyikasyAnavasthitasya karaNaM anavasthitakaraNaM, anavasthitamalpakAlaM vA karaNAnantarameva tyajati, yathAkathaJcidvA'navasthitaM karotIti, uktaMca-"kAtUNa takkhaNaM ciya pAreti kareti vA jdhicchaae| aNavaTTiyaM sAmaiyaM aNAdarAto na taM suddhaM // 1 // " uktaM sAticAraM prathamaM zikSApadavratamadhunA dvitIya pratipAdayannAha disivayagahiyasma disAparimANassa paidiNaM parimANakaraNaM desAvagAsiyaM, desAvagAsiyarasa samaNo0 ime paJca0, taMjahA-ANavaNappaoge pesavaNappaoge sahANuvAe rUvANuvAe bahiyA pugglpkvve||10||(suutrN) kRtasAmAyikaH pUrva buddhadhA prekSya bhASeta / sadA niravayaM vacanamanyathA sAmAyikaM na bhavet // 1 // 2 anirIkSyApramRjya sthaNDilAn sthAnAdi sevamAnaH / hiMsA'bhAve'pi na sa kRtasAmAyikaH pramAdAt ||1||n smarati pramAdayukto yaH sAmAyikaM tu kadA karttavyaM / kRtamakRtaM vA tasya hukRtamapi viphalaM taka zeyaM kRtvA tarakSaNameva pArayati karoti vA yAcchayA / anavasthitaM sAmAyikamanAdarAt na tat zuddham // 1 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bhAvazyakahAribhadrIyA digUnataM prAgU vyAkhyAtameva tadgRhItasya diparimANasya dIrghakAlasya yAvajIvasaMvatsaracaturmAsAdibhedasya yojanazatAdirUpatvAt pratyahaM tAvatparimANasya gantumazaktatvAt pratidina-pratidivasamityetacca praharamuha chupalakSaNaM pramANakaraNaM-divasAdigamanayogyadezasthApanaM pratidinapramANakaraNaM dezAvakAzikaM, digavatagRhItadiparimANasyaikadezaH-aMzaH tasminnavakAza:-gamanAdiceSTAsthAnaM dezAvakAzastena nirvRttaM dezAvakAzika, etaccANuvratAdigRhItadIrghatarakAlAvadhiviraterapi pratidinasalepopalakSaNamiti pUjyA varNayanti, anyathA tadviSayasaGgrepAbhAvAd bhAve vA pRthazikSApadabhAvapra. saGgAdityalaM vistareNa / ettha ya sappadilutaM AyariyA paNNavayaMti, jadhA sappassa purva se bArasajoyaNANi visao Asi, pacchA vijAvAdieNa osAreMteNa joyaNe divivisao se Thavito, evaM sAvaovi disibatAgAre bahuyaM avarajhiyAu, pacchA desAvagAsieNaM taMpi osAreti / athavA visadilaMto-agateNa ekkAe aMgulIe ThavitaM, evaM vibhAsA / idamapi zikSApratamaticArarahitamanupAlanIyamityata Aha- desA0 dezAvakAzikasya-prAganirUpitazabdArthasya zramaNopAsakenAmI pazcAticArA jJAtavyA na samAcaritavyAH, tadyathA-'AnayanaprayogaH' iha viziSTe dezAdhi(di)ke bhUdezAbhigrahe parataH svayaM gamanAyogAdyadanyaH sacittAdidravyAnayane prayujyate sandezakapradAnAdinA tvayedamAnayamityAnayanaprayogaH, balAt viniyojyaH preSyaH tasya prayogaH yathA'bhigRhIta pravicAradezavyatikramabhayAt tvayA'vazyameva gatvA mama gavAdyAneyamidaM vA tatra kartavyamityevaMbhUtaHpreSyaprayogaH tathA zabdAnupAtaH svagRhavRttiprAkArakAdivyavacchinnabhUdezAbhigrahe'pi bahiHprayojano. matraca sarpadRSTAntamAcAryAH prajJApayanti, yathA pUrva tasya sarpasya dvAdaza yojanAni viSaya AsIt , pavAdvidyAvAdinA'pasArayatA yojane tasya dRSTiviSayaH sthApitaH, evaM zrAvako'pi digvatAkAre bahvaparAbuvAna pazcAt dezAvakAzikena tadapyapasArayati / athavA vipadRSTAntaH-agadenaikasyAmaGgalI sthApitaM, evaM vibhASA spattau tatra svayaM gamanAyogAt vRttiprAkArapratyAsannavartinobuddhipUrvaka kSutakAsitAdizabdakaraNena samavAsitakAn bodhayataH zabdasyAnupAtanam-uccAraNaM tAdRg yena parakIyazravaNavivaramanupatatyasAviti, tathA rUpAnupAta:-abhigRhItadezAd bahiH prayojanabhAve zabdamanuccArayata eva pareSAM samIpAnayanAthai svazarIrarUpadarzanaM rUpAnupAtaH, tathA vahiH pudgalaprakSepaH abhigRhItadezAd bahiH prayojanabhAve pareSAM prabodhanAya leSTvAdikSepaH pudgalaprakSepa iti bhAvanA, dezAvakAzikametadarthamabhigRhyatemA bhUdU bahirgamanAgamanAdivyApArajanitaH prANyupamaI iti, saca svayaM kRto'nyena vA kArita iti na kazcit phale vizeSaH pratyuta guNaH svayaMgamane IryApathavizuddhaH parasya punaranipuNatvAdazuddhiriti kRtaM prasaGgena // vyAkhyAtaM sAticAraM dvitIyaM zikSApadanataM, adhunAM tRtIyamucyate, tatredaM sUtram posahovavAse cauvihe pannate, taMjahA-AhAraposahe sarIrasakAraposahe dhaMbhaceraposahe avvAvAraposahe, posahovavAsassa samaNo0 ime pazca0, taMjahA-appaDilehiyaduppaDile hiyasijAsaMdhArae apamajiyaduppamajiyasijjAsaMdhArae appaDilehiyaduppaDilehiyauccArapAsavaNabhUmIo appamajiyaduppamajiyauccArapAsavaNabhUmIo posahoSavAsassa samma aNaNupAla(Na)yA // 11 // ( sUtraM ) iha pauSadhazabdo rUDhyA parvasu varttate, parvANi cASTamyAditithayaH, pUraNAt parva, dharmopacayahetutvAdityarthaH, pauSadhe upavasanaM pauSadhopavAsaH niyamavizeSAbhidhAnaM cedaM poSadhopavAsa iti, ayaM ca poSadhopavAsazcaturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-'AhArapoSadha' AhAraHpratItaH tadviSayastannimittaM poSadha AhArapoSadhaH, AhAranimittaM dharmapUraNaM parveti bhAvanA, evaM zarIrasatkArapoSadhaH brahmacaryapopadhaH, atra caraNIyaM cayaM 'avo yadi tyasmAdadhikArAt 'gadamadacarayamazcAnupasargAt' (pA03-1-100) iti yat, brahma-kuzalAnuSThAnaM, yathoktaM-"brahma vedA brahma tapo, brahma jJAnaM ca zAzvatam / " brahma ca tat carya ceti samAsaH zepaM pUrvavat / tathA avyaapaarpossdhH| ettha puNa bhAvattho esa-AhAraposadho duvidho-dese sabe ya, dese amugA vigatI AyaMvilaM vA ekkasi vA do vA, sabe catuvidho'vi AhAro ahorattaM paJcakkhAto, sarIrapoSadho pahANubaTTaNavaNNagavilevaNapupphagaMdhataMvolANaM vatthAbharaNANaMca pariccAgo ya, sovi dese save ya, dese amugaM sarIrasakkAraM karemi amugaM na karemitti, sadhe ahorataM, vaMbhacerapoSadho dese sane ya, dese divArattiM ekasiM do vA vAretti, sabe ahorattiM baMbhayArI bhavati, abAvAre posadho duviho dese sadhe ya, dese amugaM vAvAraM Na karemi, save sayalavAvAre halasagaDagharaparakamAdIo Na kareti, ettha jo desaposadhaM kareti sAmAiyaM kareti vA Na vA, jo sabaposadhaM kareti so NiyamA kayasAmAito, jati Na kareti to NiyamA vaMcijati, taM kahiM ?, cetiyaghare sAdhUmUle vA ghare vA posadhasAlAe vA ummukkamaNisuvaNNo paDhaMto potthagaM vA vAyato bhatra punarbhAvArtha eSa:-AhArapoSadho dvividhaH-dezataH sarvatazca, deze amukA vikRtiH AcAmAmlaM vA ekazo dvirvA, sarvatazcaturvidho'pyAhAro'horAtraM pratyAkhyAtaH, zarIrapopadhaH sAnodartanavarNakavilepanapuSpagandhatAmbUlAnA vastrAbharaNAnAM ca parityAgAt , so'pi dezataHsarvatazca dezato'mukaM zarIrasatkAra karomyamukaM na karomi, sarvato'horAtraM, brahmacaryapopadho dezataH sarvatazca, dezato divA rAtrI vA ekazo dviA, sarvato'horAyaM brahmacArI bhavati, anyApArapopayo dvividho dezataH sarvatazca, dezato'mukaM vyApAra na karomi sarvataH sakalabyApArAn halazakaTagRhaparAkramAdikAn na karoti, atra yo dezapoSadhaM karoti sAmAyikaM karoti vA naM vA, yaH sarvapoSadhaM karoti sa nimAt kRtasAmAyikaH, yadi na karoti tadA niyamAdvaJcyate, tat ka?, caityagRhe sAdhumUle vA gRhe vA poSadhazAlAyAM vA, unmuktamaNisuvarNaH paThan pustakaM vA vAcayan Jain Education Intemational Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 AvazyakahAribhadrIyA dhamma jhANaM jhAyati, jadhA ete sAdhuguNA ahaM asamattho maMdabhaggo dhAretuM vibhAsA / idamapi ca zikSApadavratamaticArarahitamanapAlanIyamityata Aha-'posadhovavAsassa samaNoM'0poSadhopavAsasya nirUpitazabdArthasya zramaNopAsakenAmI panAticAga jJAtavyA na samAcaritavyAH, tadyathA-apratyupekSitaduSpratyupekSitazayyAsaMstArI, iha saMstIryate yaH pratipannapoSadhopavAsena darbhakuzakambalIvastrAdiH sa saMstAraH zayyA pratItA pratyupekSaNaM-gocarApannasya zayyAdezcakSuSA nirIkSaNaM na pratyupekSaNaM apratyupekSaNaM duSTam-udbhrAntacetasA pratyupekSaNaM duSpratyupekSaNaM tatazcApratyupekSitaduSpratyupekSitau zayyAsaMstArau ceti samAsaH, zayyeva vA saMstAraH zayyAsaMstAraH, ityevamanyatrAkSaragamanikA kAryeti, upalakSaNaM ca zayyAsaMstArAdhupayoginaHpITha(phala)kAderapi / etthe paNa mAmAyArI-kaDaposadhoNo appaDilehiyA sajja durUhati, saMthAragaM vA duruhai, posahasAle vA sevai, dabbhavatthaM vA suddhavatthaM vA bhUmIe saMtharati, kAiyabhUmito vA Agato puNaravi paDilehati, aNNadhAtiyAro, evaM pIDhagAdisuvi vibhAsA / tathA apramArjitaduSpramArjitazayyAsaMstArI, iha pramArjanaM-zayyAderAsevanakAle vastropAntAdineti, duSTam-avidhinA pramArjanaM zeSa bhAvitameva, evaM uccAraprazravaNabhUmAvapi, uccAraprazravaNaM niSThayUtakhelamalAdyupalakSaNaM, zeSa bhAvitameva / tathA poSadhasya samyak-pravacanoktena vidhinA niSprakampena cetasA ananupAlanam-anAsevanam / etthe bhAvanA-kataposadho dharmadhyAnaM dhyAyati, yathA sAdhuguNAnetAnahaM mandabhAgyo'samartho dhArayituM vibhASA / 2 antra punaH sAmAcArI-kRtapoSadho nApratilikhya zayyAmArohati saMstAraka vArohati poSadhazAlA vA sevate darbhavamnaM vA zuddhavayaM vA bhUmau saMstRNAti, kAyikIbhUmita Agato vA punarapi pratilikhati, anyathA'ticAraH, evaM pIThakAdiSvapi vibhASA / 3 bhatra bhAvanA kRtapoSadhoathiracittI AhAre tAva sarva desaM vA pattheti, bidiyadivase pAraNagassa vA appaNo ahAe ADhattiM kArei, karei vA ima 2 vatti kahe dhaNiyaM vaTTai, sarIrasakkAre sarIraM vaddeti, dADhiyAu kese vA romarAI vA siMgA dAhe vA marIraM siMcati, evaM sabANi sarIravibhUsAkaraNANi(Na)pariharati baMbhacere, ihaloe paraloe vA bhoge pattheti saMbAdheti vA, athavA saddapharisarasarUvagaMdhe vA ahilasati, kaiyA baMbhaceraposaho pUrihii, caittA mo baMbhacereNaMti, abAvAre sAvajANi vAvAreti katamakataM vA ciMtei, evaM paMcatiyArasuddho aNupAletabotti / uktaM sAticAraM tRtIyazikSApadavrataM. adhunA caturthamucyate, tatredaM sUtram atihisaMvibhAgo nAma nAyAgayANaM kappaNijANaM annapANAINaM davANaM desakAlasaddhAsakArakamajuaM parAe bhattIe AyANuggahabuddhIe saMjayANaM dANaM, atihisaMvibhAgassa samaNo0 ime paJca0 taMjahAsaJcittanikagvevaNayA sacittapihaNayA kAlahakame paravavaese macchariyA ya 12 // (sUtra) iha bhojanArtha bhojanakAlopasthAvyatithirucyate, tatrAtmArtha niSpAditAhArasya gRhivatinaH mukhyaH sAdhurevAtithistasya sthiracitta AhAre tAvan sarva dezaM vA prArthayate dvitIya divase vA''tmanaH pAraNakasyArthe Aiti karoti kuru vedamidaM veti kathAyAmatyantaM dharttate, zarIrasatkAre zarIraM vartayati zmazrukezAn vA romarAji vA zRGgArAbhiprAyeNa saMsthApayati, nidAghe vA zarIraM siJcati, evaM sarvANi zarIravibhUpAkAraNAni ma pariharati brahmacarya aihalAkikAn pAralaukikAn vA bhogAn prArthayate saMbAdhayati vA, athavA zabdasparzarasarUpagamdhAnvA'bhilaSyati, kadA brahmacaryapoSadhaH pUrayiSyati tyAjitAH smo brahmacaryeNeti / avyApAre sAvadhAna vyApArayati kRtamakRtaM vA cintayati, evaM paJcAticArazuddho'nupAlanIyaH / saMvibhAgo'tithisaMvibhAgaH, savibhAgagrahaNAt pazcAtakamodidoSaparihAramAha,/ nAmazabdaH pUrvavata , 'nyAyAgatAnA miti nyAyAdijakSatriyavidazadrANAM svavRttyanuSThAnaM svasvavRttizca prasiddhava prAyolokaheyo tena tAdRzAnyAyenAgatAnAM prAptAnAma, anenAnyAyAgatAnAM pratiSedhamAha, kalpanIyAnAmundramAdidoSaparivarjitAnAmanenAkalpanIyAnAM niSedhamAha, annapAnAdInAM davyANAma, AdigrahaNAda vastrapAtrauSadhabheSajAdiparigrahaH, anenApi hiraNyAdibyavacchedamAha, 'dezakAlazraddhAsatkArakramayuktaM' tatra nAnAvrIhikodravakaGgugodhUmAdiniSpattibhAra dezaH subhikSadurbhikSAdiH kAlaH vizuddhazcittapariNAmaH zraddhA abhyutthAnAsanadAnavandanAnuvrajanAdiH satkAraH pAkasya peyAdiparipATyA pradAnaM kramaH, ebhirdezAdibhiryuktaM-samanvitaM, anenApi vipakSavyavacchedamAha, 'parayA' pradhAnayA bhaktyeti, anena phalaprAptau bhaktikRtamatizayamAha, AtmAnugrahabuddhyA na punaryatyanugrahabuddhyeti, tathAhi-AtmaparAnugrahaparA eva yatayaH saMyatA mUlaguNottaraguNasampannA sAdhavastebhyo dAnamiti straakssraarthH| ettha sAmAcArI-sAvageNa posadhaM pAreteNa NiyamA sAdhUNamadAtuM Na pAreyavaM, annadA puNa aniyamo-dAta vA pAreti pArito vA deitti, tamhA purva sAdhUNaM dAtuM pacchA pAretabaM, kadhaM , jAdhe desakAlo tAdhe appaNo sarIrassa vibhasaM kA sAdhapaDissayaM gaMtuM NimaMteti, bhikkhaM geNhadhatti, sAdhUNa kA paDivattI, tAdhe aNNo paDalaM aNNo mahaNaMtayaM ana sAmAcArI-zrAvakeNa poSadhaM pArayatA niyamAt sAdhubhyo'ravA na pArayitavyaM anyadA punaraniyamaH davA vA pArayati pArayitvA vA dadAtIti, tasmAt pUrva sAdhubhyo dAvA pArayitavyaM, kathaM, yadA dezakAlastadA''smanaH zarIrasya vibhUSAM kRtvA sAdhupratizrayaM gatvA nimantrayate bhikSA gRhIteti, sAdhUnA kA pratipasiH -tadA'nyaH paTalaM anyo mukhAnamtakaM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 AvazyakahAribhadrIyA aNNo bhANaM paDileheti, mA aMtarAiyadosA TharvitagadosA ya bhavissaMti, so jati paDhamAe porusIe NimaMteti asthi NamokAra mahitAito to gejjhati, adhava Natthi Na gejjhati, taM vahitabayaM hoti, jati ghaNaM lagejjA tAdhe gejjhati saMcikkhAvijjati, jo vA ughADAe porisie pAreti pAraNaitto aNNo vA tassa dijjati, pacchA teNa sAvageNa samarga gammati, saMghADago vaccati, ego Na vaTTati pesituM, sAdhU purao sAvago maggato, gharaM NeUNa AsaNeNa uvaNimaMtijjati, jati NivigA to laTThayaM, adha Na NivesaMti tadhAvi viNayo pautto, tAdhe bhattaM pArNa sayaM caiva deti, athavA bhANaM dhareti jAti, aThatIo acchati jAtra diNNaM, sAdhUvi sAvasesaM dabaM geNhati, pacchAkammaparihAraNaTThA, dAtUNa vaMdituM visajjeti, visajjettA aNugacchati, pacchA sayaM bhuMjati, jaM ca kira sAdhUNa Na diNNaM taM sAvageNa Na bhottavaM, jati puNa sAdhU sthitA desakAlavelAe disAlogo kAtadyo, visuddhabhAveNa ciMtiyAM - jati sAdhuNo hotA to NitthArito 1 anyo bhAjanaM pratilikhati mA''ntarAyikA doSA bhUvan sthApanAdopAva, sa yadi prathamAyAM pauruSyAM nimantrayate amti namaskArasahitastadA gRhyatenAsti na gRhyate tadboDhavyaM bhavet, yadi ghanaM laget tadA gRhyate saMrakSyate, yo vodUghATapauruNyAM pArayati pAraNavAnanyo vA tasmai dIyate, pazcAttena zrAvakeNa samaM gamyate saMghATako vajati eko na varttate preSituM, sAdhuH purataH zrAvakaH pRSThataH, gRhaM nInvAsssanena nimantrayati, yadi niviSThA laSTaM nAtha nivizanti tathApi vinayaH prayukto (bhavati), tadA bhaktaM pAnaM vA svayameva dadAti athavA bhAjanaM dhArayati bhAryA dadAti athavA sthita putra tiSThati yAvaddattaM sAdhurapi sAvazeSaM dravyaM gRhNAti pazcAtkarma pariharaNArthAya datvA vandivA visarjayati visRjyAnugacchati, pazcAt svayaM bhuGkte yacca kila sAdhubhyo na dattaM na tacchrAvaNa bhoktavyaM, yadi punaH sAdhurnAsti tadA dezakAlavelAyAM digAlokaH karttavyaH, vizuddhabhAvena cintayitazyaM yadi sAdhavo'bhaviSyan tadA nistArito' toti vibhAsA / idamapi ca zikSApadatratamaticArarahitamanupAlanIyamiti, ata Aha-- atithisaMvibhAgasya-prAgUnirUpitazabdArthasya zramaNopAsakenAmI pazcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathA - 'sacittanikSepaNaM' sacitteSu - vrIhyAdiSu nikSepaNamannAderadAnabuddhyA mAtRsthAnataH, evaM 'sacittapidhAnaM' sacittena phalAdinA pidhAnaM - sthaganamiti samAsaH, bhAvanA prAgvat 'kAlAtikrama' iti kAlasyAtikramaH kAlAtikrama iti ucito yo bhikSAkAlaH sAdhUnAM tamatikramyAnAgataM bhuGketikrAnte vA, tadA ca kiM tena labdhenApi kAlAtikrAntatvAt tasya, uktaM ca- "kAle diNNassa padheyaNassa aghoNa tIrate kAuM / tasseva akAlapaNAmiyassa geNhaMtayA Natthi // 1 // " 'paravyapadeza' ityAtmavyatirikto yo'nyaH se parastasya vyapadeza iti samAsaH, sAdhoH poSadhopavAsapAraNakAle bhikSAyai samupasthitasya prakaTamannAdi pazyataH zrAvako'bhidhatteparakIyamidamiti, nAsmAkInamato na dadAmi kiJcidyAcito vA'bhidhatte - vidyamAna evAmukasyedamasti tatra gatvA mArgayata yUyamiti, mAtsarya" iti yAcitaH kupyati sadapi na dadAti, 'paronnativaimanasyaM ca mAtsarya' miti, etena tAvad dramakeNa yAcitena dattaM kimahaM tato'pyUna iti mAtsaryAd dadAti, kaSAyakaluSitenaiva cittena dadato mAtsaryamiti, vyAkhyAtaM sAticAraM caturtha zikSApadatrataM, adhunA ityeSa zramaNopAsakadharmmaH / Aha - kAni punaraNutratAdInAmitvarANi yAvatkathikAnIti ?, atrocyate itthaM puNa samaNovAsagadhamme paMcANubvayAI tinni guNavvayAI AvakahiyAI, cattAri sikkhAvayAI isariyAI, essa puNo samaNovAsagadhammassa mUlavatyuM sammattaM, taMjahA-taM nisaggeNa vA abhigameNa vA paMca 1 bhaviSyaditi vibhASA / 2 kAle dattasya praheNakasyArtho na zakyate karttum / tasyaivA kAladattasya grAhakA na santi // 1 // aIyAravisuddhaM aNubvayaguNatrvayAhaM ca abhiggahA anne'vi paDimAdao visesakaraNajogA, apacchimA mAraNaMtiyA saMlehaNAjhUsaNArAhaNayA, imIe samaNovAsa eNaM ime paJca0, taMjahA - ihalogAsaMsappaoge paralogAsaMsappaoge jIviyAsaMsappaoge maraNAsaMsappaoge kAmabhogAsaMsappaoge // 13 // ( sUtra ) atra punaH zramaNopAsakadharme punaH zabdo'vadhAraNArthaH, atraiva na zAkyAdizramaNopAsakadharme, samyaktvAbhAvenANuvratAdyabhAvAditi, vakSyati ca - 'ettha puNa samaNovAsagRdhamme mUlavatyuM saMmatta' mityAdi, pazcANuvratAni pratipAditasvarUpANi trINi guNavratAni uktalakSaNAnyeva 'yAvat kathikAnI'ti sakRdgRhItAni yAvajjIvamapi bhAvanIyAni, catvArIti saGkhyA 'zikSApadatratAnI' ti zikSA - abhyAsastasya padAni - sthAnAni tAnyeva vratAni zikSApadatratAni, 'itvarANI'ti tatra pratidivasAnuSTheye sAmAyikadezAvakAzike punaH punaruccArye iti bhAvanA, pauSadhopavA sAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau na pratidivasAcaraNIyAviti / Aha- asya zramaNopAsakadharmasya kiM punarmUlavasthiti ?, atrocyate, samyaktvaM, tathA cAha granthakAraH -- etassa puNo samaNovAsaga' asya punaH zramaNopAsakadharmasya, punaH zabdo'vadhAraNArthaH asyaiva, zAkyAdi - zramaNopAsakadharme samyaktvAbhAvAt na mUlavastu samyaktvaM, vasantyasminnaNuvratAdayo guNAstadbhAvabhAvitveneti vastu mUlabhUtaM dvArabhUtaM ca tad vastu ca mUlavastu, tathA coktam- "dvAraM mUlaM pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH / dviSaTkasyAsya dharmasya, samyaktvaM parikIrttitam // 1 // " samyaktvaM - prazamAdilakSaNaM, uktaM ca - "prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNaM samyaktva" (tattvA * bhASye a0 1 sU02) miti, kathaM punaridaM bhavatyata Aha-'tannisaggeNa0' tat-vastubhUtaM samyattatvaM nisargeNa vA'dhigamena vA bhavatIti Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 Avazyaka hAribhadvIyA 1 kriyA, tatra nisargaH - svabhAvaH adhigamastu yathAvasthitapadArthapariccheda iti, Aha-mithyAtyamohanIya karmakSayopazamAderidaM bhavati kathamucyate nisargeNa vetyAdi 1, ucyate, sa eva kSayopazamAdiniM sargAdhigamajanmeti na doSaH, uktaM ca-"UsaradesaM daDhila ca vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassa aNudaye uvasamasammaM labhati jIvo // 1 // jIvAdINamadhigamo micchatassa tu vayovasamabhAve / adhigamasammaM jIvo pAvei visuddhapariNAmo // 2 // tti, alaM prasaGgena, iha bhavodadhau duSprApAM samyaktvAdibhAvaralAvA vijJAyopalabdhajinapravacanasAreNa zrAvaNa nitarAmapramAdapareNAticAraparihAravatA bhavitavyami - yasyArthasyasyaiva vizeSakhyApanAyAnuktazeSasya cAbhidhAnAyedamAha granthakAraH 'paJcAticAravisuddha 'mityAdi sUtraM, idaM ca samyaktvaM prAgUnirUpitazaGkAdipaJcAticAravizuddhamanupAlanIyamiti zeSaH, tathA aNutrataguNavratAni - prAgUnirUpita svarUpANi dRDhamaticArarahitAnyevAnupAlanIyAni, tathA'bhigrahAH - kRtalocaghRtapradAnAdayaH zuddhA-bhaGgAdyaticArarahitA evAnupAlanIyAH, anye ca pratimAdayo vizeSakaraNayogAH samyakparipAlanIyAH, tatra pratimA:- pUrvoktAH 'daMsaNavayasAmAiya' ityAdinA granthena, AdizabdAdanityAdibhAvanA parigrahaH, tathA apazcimA mAraNAntikI saMlekhanA jo SaNArAdhanA cAticArarahitA pAlanIyetyadhyAhAraH, tatraiva pazcimaivApazcimA maraNaM - prANatyAgalakSaNaM, iha yadyapi pratikSaNamAvIcImaraNamasti tathA'pi 1 UparadezaM dagdhaM ca vidhyAyati vanadavaH prApya / evaM midhyAtvasyAnudaye aupazamikasamyaktvaM labhate jIvaH // 1 // jIvAdInAmadhigamo midhyAtvasya kSayopazamabhAve | adhigamayamyaktvaM jIvaH prApnoti vizuddhapariNAmaH // 2 // na tad gRhyate, kiM tarhi ?, sarvAyuSkakSayalakSaNamiti maraNamevAnto maraNAntaH tatra bhavA mAraNAntikI bahvacU (pUrvapadAt ) iti ThaJ ( pA0 4-4-64 ) saMlikhyate'nayA zarIrakaSAyAdIti saMlekhanA - tapovizeSalakSaNA tasyAH jopaNaM sevanaM tasyArAdhanA - akhaNDa kAlasya karaNamityarthaH, cazabdaH samuccayArthaH / ettha sAmAyArI - AsevitagihidhammeNa kila sAvageNa pacchA NikkhamitavaM, evaM sAvagadhammo ujjamito hoti, Na sakkati tAdhe bhattapaJcakakhANakAle saMdhArasamaNeNa hotayaMti vibhAsA / Ah uktam- 'apazcimA mAraNAntikI saMlekhanAjhoSaNA''rAdhanA''ticArarahitA samyak pAlanIyeti vAkyazeSaH, atha ke punarasyA aticArA iti tAnupadarzayannAha - 'imIe samaNovAsaeNaM0' asyA - anantarodi tasaM lekhanA sevanArAdhanAyAH zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathA - ihalokAzaMsAprayogaH, ihaloko - manuSyalokastasminnAzaMsA-abhilApastasyAH prayoga iti samAsaH zreSThI syAmamAtyo veti, evaM 'paralokAzaMsAprayogaH' paraloke - devaloke, evaM | jIvitAzaMsAprayogaH, jIvitaM prANadhAraNaM tatrAbhilASaprayogaH- yadi bahukAlaM jIveyamiti, iyaM ca vastramAlyapustakavAcanAdipUjAdarzanAt bahuparivAradarzanAcca, loka zlAghAzravaNAccaivaM manyate - jIvitameva zreyaH pratyAkhyAtAzanasyApi yata evaMvidhA maduddezeneyaM vibhUtirvidyata iti, 'maraNAzaMsAprayogaH' na kazcittaM pratipannAnazanaM gaveSayati na saparyayA''driyate naiva kazcit zlAghate tatastasyaivaMvidhazcittapariNAmo jAyate - yadi zIghraM striye'hamapuNyakarmeti, 'bhogAzaMsAprayogaH' janmAntare cakravarttI syAm vAsudevo mahAmaNDalikaH zubharUpavAnityAdi / uktaH zrAvakadharmaH, vyAkhyAtaM saprabhedaM dezo 1 atra sAmAcArI-AsevitagRhidharmeNa kila zrAvakena pazcAniSkrAntavyaM, evaM zrAvakadharmo bhavatyudyataH, na zaknoti tadA bhaktapratyAkhyAjakAle saMstAraamaNena bhavitavyaM, vibhASA / - saraguNapratyAkhyAna, adhunA sarvottaraguNapratyAkhyAnamucyate, tatreyaM gAthA - ' paccakkhANaM gAhA / athavA dezottaraguNapratyAkhyAnaM zrAvakANAmeva bhavatIti tadadhikAra evoktaM, sarvottaraguNapratyAkhyAnaM tu lezata ubhayasAdhAraNamapItyatastadabhidhitsayA''ha paJcakkhANaM uttaraguNesu khamaNAiyaM aNegavihaM / teNa ya ihayaM parAyaM taMpi ya iNamo dasavihaM tu // 1563 // aNAgamakaM koDiyasahiaM niaMTiaM ceva / sAgAramaNAgAraM parimANakaDaM niravasesaM // 1564 // saMkeyaM veba advAe, paJcakkhANaM tu dasavihaM / sayamevaNupAlaNiyaM, dANuvaese jaha samAhI // 1565 / / vyAkhyA - pratyAkhyAnaM prAgUnirUpitazabdArtha, 'uttaraguNeSu' uttara guNaviSayaM prakaraNAt sAdhUnAM tAvadidamiti-kSapaNAdi, kSapaNagrahaNAccaturthAdiparigrahaH, AdigrahaNAdvicitrAbhigrahaparigrahaH, 'anekavidha 'mityanekaprakAraM, prakArazca vakSyamANastenAnekavidhena, cazabdAduktalakSaNena ca, 'atre'ti sAmAnyenottaraguNapratyAkhyAnanirUpaNAdhikAre, athavA cazabdasyaivakArArthatvAt tenaiva' atre' ti sarvottaraguNapratyAkhyAnaprakrame prakRtam - upayogo'dhikAra iti paryAyastadapi cedaM dazavidhaM tu-mUlApekSayA dazavidhaM dazaprakArakameveti gaathaarthH|| 1563 // adhunA dazavidhamevopanyasyannAha - 'aNAgataM 0 'gAthA, anAgata karaNAdanAgataM paryupaNAdAvAcAryAdivaiyAvRttyakaraNAntarAyasadbhAvAdArata eva tattapaHkaraNamityarthaH evamatikrAntakaraNAdatikrAntaM bhAvanA prAgvat / 'koTisahita 'miti koTIbhyAM sahitaM koTisahitaM - militobhayapratyAkhyAnakoTi, caturthAdikaraNamevetyarthaH, 'niyantritaM caiva' nitarAM yantritaM niyantritaM pratijJAtadinAdau glAnAdyantarAyabhAve'pi niyamAt karttavyamitihRdayaM, 'sAkAra' Akriyanta ityAkArAH - pratyAkhyAnApavAda hetavo'nAbhogAdayaH sahAkAraiH sAkAraM, tathA'vidyamAnAkAra Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 bhAvazyakahAribhadrIyA manAkAraM, 'parimANakRta'miti dattyAdikRtaparimANamiti bhAvanA niravazeSa'miti samagrAzanAdiviSaya iti gAthArthaH // 1564 // saGketaM caiveti keta-cihamaGguSThAdi saha ketena saGkettaM sacihnamityarthaH, "addhA yatti kAlAkhyA, addhAmAzritya pauruSyAdikAlamAnamapItyarthaH, 'pratyAkhyAnaM tu dazavidha' pratyAkhyAnazabdaH sarvatrAnAgatAdau sambadhyate, tuzabdasyaivakArArthatvAd vyavahitopanyAsAd dazavidhameva, iha copAdhibhedAt spaSTa eva bheda iti na pInaruktyamAzaGkanIyamiti / Aha-idaM pratyAkhyAnaM prANAtipAtAdipratyAkhyAnavat kiM tAvat svayamakaraNAdibhedabhinnamanupAlanIyaM AhozvidanyathA ?, anyathaivetyAha-svayamevAnupAlanIyaM, na punaranyakAraNe anumatI vA niSedha iti, Aha ca-dANuvadese jadha samAdhitti anyAhAradAne yatipradAnopadeze ca 'yathA samAdhiH' yathA samAdhAnamAtmano'pyapIDayA pravartitavyamiti vAkyazeSaH, uktaM ca-bhAMvitajiNavayaNANaM mamattarahiyANa Nasthi hviseso|appaannmi paraMmi ya to vaje piiddmubhovi||1||"tti gAthArthaH // 1565 // sAmpratamanantaropanyastadazavidhapratyAkhyAnAdyabhedAvayavArthAbhidhitsayA''hahohI pajosavaNA mama ya tayA aMtarAiyaM hujjA / guruveyAvacceNaM tavassigelannayAe vA // 1566 // so dAi tavokamma paDivaje taM aNAgae kAle / eyaM paJcavANaM aNAgayaM hoha nAyavvaM // 1567 // bhaviSyati paryuSaNA mama ca tadA antarAyaM bhavet , kena hetunetyata Aha-guruvaiyAvRttyena tapasviglAnatayA vetyupala. kSaNamidamiti gAthAsamAsArthaH // 1566 ||s idAnIM tapaHkarma pratipadyeta tadanAgatakAle tatpratyAkhyAnamevambhUtamanAgata . bhAvitajinavacanAnAM mamatvarahitAnAM nAstyeva vizeSaH / Atmani parasmiMzca tato varjayet pIDAmubhayorapi // 1 // karaNAdanAgataM jJAtavyaM bhavatIti gaathaarthH||1567|| Imo puNa estha bhAvattho-aNAgataM paccakkhANaM, jadhA aNAgataM tavaM karejA, pajjosavaNAgahaNaM ettha vikiTaM kIrati, sabajahanno aTThamaM jadhA pajjosavaNAe, tathA cAtummAsie chaTheM pakkhie abbhattaTuM aNNesu ya hANANujANAdisu tahiM mamaM aMtarAiyaM hojA, gurU-AyariyA tesiM kAtavaM, te ki Na kareMti ?, asahU hojA, athavA aNNA kAi ANattigA hojjA kAyabiyA gAmaMtarAdi sehassa vA ANeyavaM sarIraveyAvaDiyA vA, tAdhe so uvavAsaM kareti guruveyAvaccaM ca Na sakketi, jo aNNo doNhavi samattho so karetu, jo vA aNNo samattho uvavAsassa so kareti Nasthi Na vA labhejA na yANeja vA vidhi tAdhe so ceva purva uvavAsaM kAtUNaM pacchA taddivasaM bhujejA, tavasI NAma khamao tassa kAtavaM hojA, kiM tadA Na kareti ?, so tIraM patto pajosavaNA ussAritA, asahutte vA sayaM pArAvito, tAdhe sayaM hiMDetuM samattho jANi abbhAse tattha vaccau, Natthi Na lahati sesaM jathA gurUNaM vibhAsA, gelaNNaM-jANati jathA tahiM bhayaM punaratra bhAvArthaH-anAgataM pratyAkhyAnaM yathA'nAgataM tapaH kuryAt, paryuSaNAgrahaNamatra vikRSTaM kriyate, sarvajadhanyamaSTamaM yathA paryuSaNAyAM, tathA caturmAsyAM SaSThaM pAkSike'bhaktAthai, anyeSu vA mAnAnuyAnAdipu tadA mamAntarAyikaM bhaviSyati, guravaH-AcAryAsteSAM kartavyaM, te kiM na kurvantiM ?, asahiSNavo vA syuH, athavA anyA vA kAcidAjJaptiH karttavyA bhavet prAmAntaragamanAdikA zaikSakasya vA''netavyaM zarIravaiyAvRtthaM vA, tadAsa upavAsaM karoti guruvayAvRtyaM cana zakroti, yo'nyo dvayorapi samarthaH sa karotu, bhanyo vA yaH samartha upavAsAya sa karoti nAsti na vA labheta na jAnIyAdvA vidhi tadAsa caivIpavAsaM pUrva kRtvA pazcAt tad (parva) divase bhuJjIta, tapasvI nAma kSapakastasya karttavyaM bhavet , kiM tadA na karoti', sa tIraM prAptaH paryuSaNA utsAritA, asahiSNutvAdvA svayaM pAritavAn , tadA svayaM hiNDitaM samartho yAni samIpe tatra vrajata, nAsti na labhate zeSa yathA gurUNAM vibhASA, glAnatvaM-jAnAti yathA tatra - divase asahU hoti, vijeNa vA bhAsitaM amugaM divasaM kIrahiti, athavA sayaM ceva so gaMDarogAdIhiM tehiM divasehiM asahU bhavatitti, sesavibhAsA jathA gurummi, kAraNA kulagaNasaMghe Ayariyagacche vA tathaiva vibhAsA, pacchA so aNAgatakAle kAUNaM pacchA so jemejA pajjosavaNAtisu, tassa jA kira NijarA pajosavaNAdIhi taheva sA aNAgate kAle bhavati / gatamanAgatadvAram , adhunA'tikAntadvArAvayavArthapratipAdanAyAhapajjosavaNAi tavaM jo khalu na karei kaarnnjaae| guruveyAvaceNaM tavassigelannayAe vA // 1568 // so dAi tavokamma paDivajaha taM aicchie kAle / eyaM pacakkhANaM aikaMtaM hoi nAyavvaM // 1569 // paTThavaNao adivaso paJcakagvANassa nivaNao a|jhiyN samiti dunnivi taM bhannai koDisahiyaM tu // 1570 // mAse 2 a tavo amugo amuge digaMmi evaio / haTeNa gilANeNa va kAyavvo jAva UsAso / / 1571 // evaM paccakkhANaM niyaMTiyaM dhIrapurisapannattaM / jaM giNhaMta'NagArA aNissi(bhi)appA apaDibaddhA // 1572 // caudasapuvI jiNakappiesu paDhamaMmi ceva saMghayaNe / eyaM vicchinnaM khalu therAvi tayA karesI ya // 1573 // paryuSaNAyAM tapo yaH khalu na karoti kAraNajAte sati, tadeva darzayati guruvaiyAvRttyena tapasviglAnatayA veti gAthAsamA divase'sahiSNurbhavati, vaiyena vA bhApitaM amuSmin divase kariSyate, athavA khayameva sa gaNDarogAdibhisteSu divaseSu asahiSNurbhAvIti, zeSavibhASA pathA gurau, kAraNAt kulagaNasajhepu AcArye gacche vA tayaiva vibhASA, pazcAsso'nAgatakAle kRtvA pazcAt sa jemet paryuSaNAdiSu, tasya yA kila nirjarA paryuSaNAdibhistathaiva sA'nAgate kAle bhavati / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 bhAvazyakahAribhadrIyA sArthaH // 1568 // sa idAnIM tapaHkarma pratipadyate tadatikrAnte kAle etat pratyAkhyAna-evaMvidhamatikAntakaraNAdatikAntaM bhavati jJAtavyamiti gAthAsamAsArthaH // 1569 // bhovattho puNa pajosavaNAe tavaM tehiM ceva kAraNehiM na karei, jo vA na samattho uvavAsassa gurutavassigilANakAraNehiM so atikate kareti, tathaiva vibhAsA / vyAkhyAtamatikAntadvAraM, adhunA koTIsahitadvAraM vivRNvannAha-prasthApakazca-prArambhakazca divasaH pratyAkhyAnasya niSThApakaca-samAptidiva. sazca yatra-pratyAkhyAne 'samiti' tti milataH dvAvapi paryantau tad bhaNyate koTIsahitamiti gAthAsamAsArthaH // 1570 // bhAvattho puNa jattha paJcakkhANassa koNo koNo ya milati, kathaM?-gose Avassae abhattaho gahito ahorattaM acchiUNa chA puNaravi abhattaTuM kareti, bitiyassa paDhavaNA paDhamassa niThavaNA, ete do'vi koNA egaTThA militA, aTThamAdisu duhato koDisahitaM jo carimadivase tassavi egA koDI, evaM AyaMbilanidhItiyaegAsaNA egahANagANivi, athavA imo aNNo vihI-abhattaThaM kataM AyaMbileNa pAritaM,puNaravi abhattaTuM kareti AyaMbilaM ca, evaM egAsaNagAdIhivi saMjogo kAtavo, NivItigAdisu sasu sarisesu visarisesu ya / gataM koTisahitadvAraM, idAnIM niyantritadvAra nyakSeNa nirUpayannAha-mAse 2 bhAvArthaH punaH paryupaNAyo tapastareva kAraNairna karoti, yo vA na samartha upavAsAya gurutapasviglAnakAraNaiH so'tikrAnte karoti, tathaiva vibhaassaa| 2 bhAvArthaH punaryatra pratyAgyAnasya koNaH koNazca milataH, kathaM, pratyUSe Avazyake'bhaktArtho gRhItaH ahorAtraM sthitvA pazcAt punarapi abhaktArtha karoti, dvitIyasya prasthApanA prathamasya niSThApanA, etI dvAvapi koNI ekatra milito, aSTamAdiSu dvidhAtaH koTIsahitaM yazvaramadivasaH (sa) tasyApyekA koTI, evamAcAmAmla nirvi kRtikaikAsanakasthAnakAmyapi, athavA'yamanyo vidhiH-abhakkArthaH kRta AcAmAmlena pArayati, punarapyabhaktArtha karoti bAcAmAmlaM ca, evaM ekAsanAdibhirapi saMyogaH kartavyaH, nirvikRtyAdiSu sarveSu parazeSa vimahageSu c| ca tapaH amukaM amuke-amukadivase etAvat SaSThAdi hRSTena-nIrujena glAnena vA-anIrujena karttavyaM yAvaducyAso yAvadAyuriti gAthAsamAsArthaH // 1571 // etat pratyAkhyAnamuktasvarUpaM niyantritaM dhIrapuruSaprajJaptaM-tIrthakaragaNadharaprarUpitaM yad gRhNanti-pratipadyante anagArA-sAdhavaH 'anibhRtAtmAnaH' anidAnA apratibaddhAH kSetrAdiSviti gAthAsamAsArthaH // 1572 // idaM cAdhikRtapratyAkhyAnaM na sarvakAlameva kriyate, kiM tarhi ?, caturdazapUrvijinakalpikeSu prathama eva vajraRpabhanArAcasaMhanane,(adhunAtu)etad vyavachinnameva Aha-tadA punaH kiM sarva eva sthavirAdayaH kRtavantaH AhozvijinakalpikA. daya eveti?, ucyate sarva eva,tathA cAha-sthavirA api tathA(dA.)caturdazapUrvyAdikAle, apizabdAdanye ca kRtavanta iti gaathaasmaasaarthH||1573|| bhAvattho puNa niyaMTitaM NAma NiyamitaM, jathA ettha kAyacaM, athavA'cchiNNaM jathA ettha avassaM kAyabaMti, mAse 2 amugehiM divasehiM catutthAdi chaThThAdi aTThamAdi evatio chaTTeNa ahameNa vA, haho tAva kareti ceva, jati gilANo havati tathAvi kareti ceva, Navari UsAsadharo, etaM ca paJcakkhANaM paDhamasaMghataNI apaDibaddhA aNissitA ittha ya parastha ya, avadhAraNaM mama asamatthassa aNNo kAhiti, evaM sarIrae appaDibaddhA aNNissitA kubaMti, etaM puNa cohasapuvIsa bhAvArthaH punaniyantritaM nAma niyamitaM yathA'tra karttavyaM, athavA'cchijhaM yathA'trAvazyaM karttavyamiti, mAse 2 amuSmin divase caturthAdi SaSThAdi aSTa. mAdi etAvat , SaSThenASTamena vA, hRSTastAvat karotyeva, yadi glAno bhavati tathApi karotyeva, paraM ucchvAsadharaH, etacca pratyAkhyAnaM prathamasaMhana nino'pratibaddhA anizritAH, atra cAmatra ca, avadhAraNaM mamAsamarthasyAnyaH kariSyati, evaM zarIre'pratibaddhA anizritAH kurvanti, etat punazcaturdazapUrvibhiH / paDhamasaMghataNeNa jiNakapaNa ya samaM vocchiNNaM, tamhi puNa kAle AyariyapajatA therA tadA karatA Asatti / vyAkhyAtaM niyantritadvAraM, sAmprataM sAkAradvAraM vyAcikhyAsurAhamayaharagAgArehiM annatthavi kAraNami jAyaMmi / jo bhattaparicAyaM karei sAgArakaDameyaM // 1574 // ayaM ca mahAnayaM ca mahAn anayoratizayena mahAn mahattaraH, Akriyanta ityAkArAH, prabhUtaivaMvidhAkArasattAkhyApanArtha mato mahattarAkAratabhUtairanyatra vA-anyasmiMzcAnAbhogAdau kAraNajAte sati bhujikriyAM kariSye'hamityevaM yo bhaktaparityAgaM karoti sAgArakRtametaditi gAthArthaH // 1574 // avayavattho puNa saha AgArehiM sAgAraM, AgArA uvariM suttANugame bhaNihiti, tattha mahattarAgArehi-mahallapayoyaNehi, teNa abhattaho paccakkhAto tAthe AyariehiM bhaNNati-amugaM gAma gaMtavaM, teNa niveiyaM jathA mama aja abbhattaho, jati tAva samattho karetu jAtu ya, Na tarati aNNo bhattahito abhattaDio vA jo tarati so vaccatu, Natthi aNNo tassa vA kajassa asamattho tAthe tassa ceva abhattaDhiyassa gurU visajayanti, eri. passa taM jemaMtassa aNabhilAsassa abhattahitaNijarA jA sA se bhavati guruNioeNa, evaM ussUralaMbhevi viNassati aJcaMtaM. prathamasaMhananena jinakapena ca samaM vyavacchima, tasmin punaH kAle AcAryA jinakaspikAra sthavirAmmadA kurvanta bAsan 6 avayavArthaH punaH sahAkAraiH sAkAra, bhAkArA sapari sUtrAnugame bhaNiyante, tatra mahasarAkAra:-mahatyayojanaH, tenAbhaktArthaH pratyAkhyAtaH tadA''cArya bhagyate-amukaM grAmaM gantavyaM, tena niveditaM pathA mamAcAbhaktArthaH, yadi tAvAsamarthaH karotu yAtu ca, na zakroti bhanyo bhakkArtho'bhaktAryoM vA yaH zaknoti sa bajatu, nAstyanyastasya vA kAryasya usamarthaH tadA tamevAbhaktArthikaM guraSo visRjanti, Izasya taM jemato'nabhilApasyAbhaktArtha nirjarA yA sA tasya bhavati guruniyogena, evamurasUralAme'pi vinazyati atyantaM Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 Avazyaka hAribhadrIyA vibhAsA, jati tha tAthe je NamokAraitA porusittA vA tesiM visajjejjA je gavA pAraNaittA je vA asahU vibhAsA, evaM gilANakajjesu aNNatare vA kAraNe kulagaNasaMgha kajjAdivibhAsA, evaM jo bhattaparizvAgaM kareti sAgArakaDametati / gataM sAkAradvAraM, idAnIM nirAkAradvAraM vyAcikhyAsurAha aaraarraNamI maharagA no karaMti AgAraM / kaMtAravittidugbhikakhayAi evaM nirAgAraM / / 1575 / / nizcayena yAtaM-apagataM kAraNaM - prayojanaM yasminnasau niryAtakAraNastasmin sAdhau mahattarAH - prayojanavizeSAstatphalAbhAvAnna kurvantyAkArAn kAryAbhAvAdityarthaH, kva ? - kAntAravRttau durbhikSatAyAM ca - durbhikSabhAve ceti bhAvaH, atra yat kriyate tadevaMbhUtaM pratyAkhyAnaM nirAkAramiti gAthArthaH // 1575 // bhAvattho puNa NijjAtakAraNassa tassa jadhA Natthi ettha kiMcivi viti tAhe mahattaragAdi AgAre Na kareti, aNAbhoga sahasakkAre kareja, kiM nimittaM ?, kaDaM vA aMguliM vA mudhe chuheja aNAbhogeNaM sahasA vA, teNa do AgArA kajjaMti, taM kahiM hojjA ?, kaMtAre jathA siNapallimAdIsu, kaMtAresu vittINa 1 vibhASA, yadi stokaM tadA ye namaskArasahitakAH pauruSIyA vA teSAM visarjayet ye na vA pAraNavanto ye vA'sahiSNavaH vibhASAH, evaM glAnakAryeSu anyatarasmin kArye kulagaNasaMghakAryAditibhASA, evaM yo bhaktaparityAgaM karoti sAkArakRtametat / 2 bhAvArthaH punarniryAtakAraNasya tasya yathA nAsti atra kAcidvRttiH tadA mahasarAdInAkArAn na karoti, anAbhogasahasAkArau kuryAt, kiMnimittaM 1, kAThaM vA'GguliM vA mukhe kSipet anAbhogena sahasA vA tena dvAvAkArI kiyete, tat ka bhavet ?, kAntAre yathA zaNapayAdiSu, kAntAreSu vRttiM na lahati, paDiNIeNa vA paDisiddhaM hojA, dubbhikkhaM vA vaTTara hiMDaMtassavi Na labbhati, athavA jANati jathA Na jIvAmiti tAthe NirAgAraM paccakkhAti / vyAkhyAtamanAkAradvAram adhunA kRtaparimANadvAramadhikRtyAhadatIhi u kavalehi va gharehiM bhikkhAhiM ahava davvehiM / jo bhattapariccAyaM karei parimANakaDameyaM / 1576 / / dattIbhirvA kavalairvA gRhairbhikSAbhirathavA dravyaiH - odanAdibhirAhArAyAmitamAnairyo bhaktaparityAgaM karoti 'parimANakaDametaM'ti kRtaparimANametaditi gAthAsamAsArthaH // 1576 // aveyavattho puNa dattIhiM ajaM mae egA dattI do vA 3-4-5 dattI, kiM vA dattIe parimANaM?, vaccagaMvi ( sitthagaMpi) ekasiM chunbhati egA dattI, DovaliyaMpi jatiyAo vArAto paSphoDeti tAvatiyAo tAo dattIo, evaM kavale ekkeNa 2 jAva battIsaM dohi UNiyA kavalehiM, gharehiM egAdiehiM 2 1 4 / bhikkhAo gAdiyAo 2 3 4, dabaM amugaM odaNe khajjagavihI vA AyaMbilaM vA amugaM vA kusaNaM evamAdivibhAsA / gataM kRtaparimANa dvAraM, adhunA niravazeSadvArAvayavArtha abhidhAtukAma Aha savvaM asaNaM savvaM pANagaM savvakhajjabhujjavihaM / vosirai savvabhAveNa evaM bhaNiyaM niravasesaM // / 1577 // y 1 labhate pratyanIkena vA pratiSiddhaM bhavet, durbhikSaM vA varttate hiMDamAnenApi na labhyate, athavA jAnAti yathA na jIviSyAmIti tadA nirAkAraM pratyAkhyAti / 2 avayavArthaH punardattibhiH adya mayA ekA dattidve vA 3 4 5 dattayaH, kiM vA datteH parimANaM 1, sikthakamadhyekazaH kSipati ekA datiH darvImapi yAvato vArAn prasphoTayati tAvatyastA dattayaH evaM kavale ekena yAvat dvAtriMzatA dvAbhyAmUnA kavalAbhyAM gRhairekAdirbhiH bhikSA ekAdikAH 2 3 4 vyama mukamodanaH khAdyakavidhirvA AcAmAmlaM vA amukaM vA hidulaM evamAdi vibhASA / sarvamazanaM sarve vA pAnakaM sarvakhAdyabhojyaM vividhaM khAdyaprakAraM bhojyaprakAraM ca vyutsRjati parityajati sarvabhAvena-sarva* prakAreNa bhaNitametanniravazeSaM tIrthakaragaNadharairiti gAthAsamAsArthaH // 1577 // vitdharattho puNa jo bhoaNassa sattaravidharasa vosirati pANagassa aNegavidhassa khaMDapANamAdiyassa khAimassa aMbAiyassa sAdimaM aNegavidhaM madhumAdi etaM savaM jAva vosirati evaM NiravasesaM / gataM niravazeSadvAram idAnIM saGketadvAravistarArthapratipAdanAyAhaaMguThIghara se ussAsathivugajoikkhe | bhaNiyaM sakeyameyaM dhIrehiM anaMtanANIhiM // 1578 // aGguSThazca muSTizcetyAdidvandvaH aGguSThamuSTimandhigRhasvedocchvAsastivukajyotiSkAn tAn cihnaM kRtvA yat kriyate pratyAkhyAnaM tat bhaNitam uktaM saGketametat kaiH ? - dhIraiH - anantajJAnibhiriti gAthAsamAsArthaH // 1578 // avayavattho puNa taM nAma ciMdhaM, saha ketena saGketaM, sacihnamityarthaH, 'sAdhU sAvago vA puNNevi paccakkhANe kiMci cinhaM abhihita, jAva evaM tAvAdhaM Na jimemitti, tANimANi cihnAni, aMguTTamuTThigaMThighara se UsAsathibugadIvatANi, tattha tAva sAvago 'posIpacakhAito tAthe chettaM gato, ghare vA Thito Na tAva jemeti, tAthe Na kira vaTTati apaccakkhANassa acchituM tadA 1 vistarArthaH punaryo bhojanaM saptadazavidhaM vyutsRjati pAnIyamanekavidhaM khaNDApAnIyAdi khAdyamAnAdi svAdyamanekavidhaM madhvAdi etat sarva yAtra jati etat niravazeSaM / 2 avayavArthaH punaH kelaM nAma cihnaM sAdhuH zrAvako vA pUrNe'pi pratyAkhyAne kiJcici abhigRhNAti yAvadevaM tAvadahaM na jemAmi, tAnImAni cihnAni aGguSThaH muSTiryanthirgRhaM svedavinduruSvAsAH stivuko dIpaH, tatra tAvat zrAvakaH pauruSI pratyAkhyAnavAn tadA kSetraM gataH gRhaM vA sthitaH na tAva jemati, tadA kila na vartate'prayAkhyAnena sthAtuM tadA For Private Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 AvazyakahAribhadrIyA aMguTThaciMdhaM kareti, jAva Na muyAmi tAva na jememitti, jAva vA gaThiM Na muyAmi, jAva gharaM Na pavisAmi, jAva seo Na Nassati jAva vA evatiyA ussAsA pANiyamaMcitAe vA jAva ettiyA thibugA ussAbiMdUthibugA vA, jAva esa dIvago jalati tAva ahaM Na bhuMjAmitti, na kevalaM bhatte aNNesuvi abhiggahavisesesu saMketaM bhavati, evaM tAva sAvayassa, sAdhussavi puNNe paccakkhANe kiM apaJcakkhANI acchau ? tamhA teNavi kAtavaM saGketamiti / vyAkhyAtaM saGketadvAraM, sAmpratamaddhAdvArapratipipAdayiSayAhaaddhA pacavANaM jaM taM kAlappamANacheeNaM / purimaTThaporisIe muhattamAsaddhamAsohi // 1571 // ___ addhA-kAle pratyAkhyAnaM yat kAlapramANacchedena bhavati, purimArddha pauruSIbhyAM muhUrtamAsArddhamAsairiti gAthAsaGgrepArthaH // 1579 // avayavattho puNa addhA NAma kAlo kAlo jassa parimANaM taM kAleNAvabaddhaM kAliyapazcakkhANaM, taMjathANamokAra porisi purimaDaekAsaNaga addhamAsamAsaM, vazabdena doNNi divasA mAsA yA jAva chammAsitti pazcakkhANaM, etaM azApazcakkhANaM / gatamaddhApratyAkhyAnaM, idAnI upasaMharannAha-[z0 21500] macilaM karoti pAvaka mukhAmi tAbA jemAmi pAvaDA prAya namubAmi pApadvA na pravizAmi pApA khedo samAyati pAyA etAvanta gnggaasaa| pAnIyamadhikAyAM vA pASadetApAtA titukA avazyAyavindapopA pAraveSavIpako jvalatitApavaImabhujemakevala bhaktapezvapibhiprahavizeSeSu saMketaM bhavati, evaM tAvat zrAvakarapa, sAdhorapi pUNe pratyAkhyAne kimapratyAzyAnI tiSThatu tasmAt tenApi kartavya saMketa miti / bhavapanArthaH punaH mahAnAma kAlA, kAlo yasya parimANaM tat kAlenAyabaI kAlikaM pratyANyAna, tayathA-namaskArasahitaM pauruSI pUrvAdhaMkAzanArdhamAsamAsAni cazabdenadI vivasau mAsau kA yAvat SaNmAsAH iti pratyAkhyAnaM, etabaddhApratyAkhyAnaM / bhaNiyaM dasavihameyaM paJcakkhANaM gurUvaeseNaM / kayapaJcakkhANavihiM iso ghucha samAseNaM // 1580 // Aha jaha jIvaghAe paJcakkhAe na kArae annaM / bhaMgabhayA'saNadANe dhuva kAravaNe ya naNu dose // 1581 // no kayapaccakavANo, AyariyAINa dija asaNAI / na ya viraIpAlaNAo beyASacaM pahANayaraM // 1582 // notibitiviheNaM paJcavaha annadANakAravaNaM / suddhassa tao muNiNo na hoi tambhaMgaheusi // 1583 // sayameSaNupAlaNiyaM dANuvaeso ya neha paDisiddho / tA dija uvaisija va jahA samAhIi annesi // 1504 // kayapaJcakkhANo'vi ya AyariyagilANayAlavuDDANaM / dijjAsaNAi saMte lAbhe kayavIriyAyAro // 1585 // bhaNitaM dazavidhametat pratyAkhyAnaM gurUpadezena, kRtaM pratyAkhyAnaM yena sa tathAvidhastasya vidhistaM 'ataH' Urdhva vakSye 'samAsena' saGkepeNeti gAthArthaH // 1580 // pratyAkhyAnAdhikAra evAha paraH, kimAha ?-yathA jIvaghAte-prANAtipAte pratyAkhyAte satyasau pratyAkhyAtA na kArayatyanyamiti-na kArayati jIvaghAtaM anyamANinamiti, kutaH ?-bhaGgabhayAtpratyAkhyAnabhaGgabhayAdityartha bhAvArthaH-azyata ityazanam-odanAdi tasya dAnam-azanadAnaM tasminnazanadAne,azanazabdaH pAnAdyupalakSaNArthaH, tatazcaitaduktaM bhavati-kRtapratyAkhyAnasya sataH anyasmai azanAdiMdAne dhruvaM kAraNamiti-avazyaM bhujikriyAkAraNaM, azanAdilAbhe sati bhokturbhujikriyAsadbhAvAt , tataH kimiti cet, nanu doSaH-pratyAkhyAnabhaGgadoSa iti gaathaarthH| // 1581 // ataH-'no kayapaccakkhANo AyariyAINa dija asaNAI' yatazcaivamataH na kRtapratyAkhyAnaH pumAnAcAryAdibhya AdizabdAdupAdhyAyatapasvizaikSakaglAnavRddhAdiparigrahaH dadyAt , kim ? -azanAdi, syAdetad-dadato vaiyAvRtyalAbha ityata Aha-na ca viratipAlanAd vaiyyAvRtyaM pradhAnataramataH satyapi ca lAbhe kiM teneti gAthArthaH // 1582 // evaM vineyajanahitAya parAbhiprAyamAzaGkaya gururAha-na 'trividhaM' karaNakAraNAnumatibhedabhinnaM 'trividhena' manovAkAyayogatrayeNa 'pratyAkhyAti' pratyAcaSTe prakrAntamazanAdi ato'nabhyupagatopAlambhazcodakamate, yatazcaivam anyasmai dAnamazanAderiti gamyate, tena hetubhUtena kAraNaM bhujikriyAgocaramanyadAnakaraNaM tacchuddhasya-AzaMsAdidoSarahitasya tataHtasmAt muneH-sAdhoH na bhavati tadbhaGgahetuH-prakrAntapratyAkhyAnabhaGgahetuH, tathA'nabhyupagamAditi gAthArthaH ||1583||kiNcsvymev-aatmnaivaanupaalniiy pratyAkhyAnamuktaM niyuktikAreNa, dAnopadezau ca neha pratiSiddhau, tatrAtmanA''nIya vitaraNaM dAnaM dAnazrAddhakAdikulAkhyAnaM tUpadeza iti, yasmAd evaM tasmAd dadyAdupadizedvA, yathAsamAdhinA vA yathAsAmarthena 'anyebhyo bAlAdibhya iti gAthArthaH // 1584 ||amumevaarth spRSTayannAha 'kaya'ityAdi, nigadasiddhA, ettha puNa sAmAyArI-sayaM a - jaMtovi sAdhUNaM ANettA bhattapANaM dejA, saMtaM vIriyaMNa nigUhitavaM appaNo, saMte vIrie aNNo NA''NAveyavo, jathA aNNo amugassa ANedu diti, tamhA appaNo saMte vIrie AyariyagilANavAlavuDDapAhuNagAdINa gacchassa vA saMNAyakulehiMto vA asaNAtaehiM vA laddhisaMpuNNo ANettA deja vA davAveja vA pariciesuvA saMkhaDIe vA davAveja, dANettigataM, uvadiseja atra punaH sAmAcArI-svayamabhujAno'pi sAdhUbhya bhAnIya bhaktapAne dadyAt sadvIrya na nigRhitavyaM mAramanaH, sati vIrye'nyo nA''jJApayitavyaH yathA'nyo'mukamai AnIya dadAtu, tasmAt bhAramanaH sati vIrye bhAcAryaglAnavAlavRddhaprAghUrNakAdibhyo gacchAya vA sajJAtIyakulebhyo vA'sajJAtIyebhyo pA landhisaMpUrNa bhAnIya dadyAt vApayedvA, paricitebhyo vA saGkhaDyA vA dApayet , dAnamiti gataM, upadizedvA For Private Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 AvazyakahAribhadrIyA SA saMviggaaNNasaMbhoiyANaM jathA etANi dANakulANi saDDhagakulANi vA, ataraMto saMbhoiyANavi uvadiseja Na doso, aha pANagarasa saNNAbhUmi vA gateNa saMkhaDIbhattAdigaM vA hoja tAhe sAdhUNaM amugattha saMkhaDitti evaM uvadisejjA / uvadesatti gataM / jahAsamAhI NAma dANe uvadese a jahAsAmatthaM, jati tarati ANeduM deti, aha na tarati to davAveja vA uvadiseja vA, jathA jathA sAdhUNaM appaNo vA samAdhI tathA tathA payatitavaM jahAsamAdhitti vakkhANiyaM / amumevArthamupadarzayannAha bhASyakAra:saMviggaaNNasaMbhoiyANa deseja saGagakulAI / ataraMto vA, saMbhoiyANa dejA jahasamAhI ||244||(bhaa.) gatArthA, NavaramataraMtassa aNNasaMbhoiyassavi dAtavaM / sAmprataM pratyAkhyAnazuddhiH pratipAdyate tathA cAha bhASyakAra:sohI paJcakkhANassa chavvihA samaNasamayakehiM / pannattA titthayarehiM tamahaM vucchaM samAseNaM // 245 // (bhA0) sA puNa saddahaNA jANaNA yaviNayANubhAsaNA ceva / aNupAlaNA visohI bhAvavisohI bhave chaTThA // 1586 // zodhanaM zuddhiH, sA pratyAkhyAnasya-prAganirUpitazabdArthasya SavidhA-paTprakArAzramaNasamayaketubhiH-sAdhusiddhAntacihna saMvibhyo'nyasAMbhogikebhyo yathatAni dAnakulAni zrAndrakakulAni vA, azakavana sAMbhogikebhyo'pyupadizenna doSaH, atha pAnakasya saMjJAbhUmi pA gatena saMkhaDIbhaktAdikaM vA bhavet tadA sAdhubhyo'mukatra saMkhavItyevamupadizet, upadeza iti gataM, yathAsamAdhinAma dAne upadeze ca yathAsAmarthya, yadi zaknoti AnIya dadAti atha na zaknoti tadA dApayedvopadizedvA, yathA yathA sAdhUnAmAramano vA samAdhistathA tathA prayatitavyaM yathAsamAdhIti vyAkhyAtaM / * navaramazAvato'nyasAMbhogimAyApi dAtavyaM bhUtaiH prajJaptA-prarUpitA, kaiH 1-tIrthakaraiH-RSabhAdibhiH, tAmahaM vakSye, kathaM ?-samAsena-saGkepeNeti gAthArthaH // 245 // adhunA SavidhatvamupadarzayannAha-sA punaH zuddhirevaM SavidhA, tathA zraddhAnazuddhiH jJAnazuddhizca vinayazuddhiH anubhApaNAzuddhizcaiva, tathA'nupAlanAvizuddhizcaiva bhAvazuddhirbhavati SaSThI, pAThAntaraM vA 'sohIsaddahaNe tyAdi, tatra zuddhizabdo dvAropalakSaNArthaH, niyuktigAthA ceyamiti gAthAsamAsArthaH // 1586 // avayavArtha tu bhASyakAra eva vakSyati, tatrAdyadvArAvayavArthapratipAdanAyAhapaJcakkhANaM savvannudesi jaM jahiM jayA kAle / taM jo saddahai naro taM jANasu saddahaNasuddhaM // 246 // (bhA0) paJcakkhANaM jANai kappe jaM jaMmi hoi kAyavvaM / mUlaguNe uttaraguNe taM jANasu jANaNAsuddhaM // 247 // (bhA0) pratyAkhyAnaM sarvajJabhASitaM-tIrthakarapraNItamityarthaH 'ya'diti yat saptaviMzatividhasyAnyatama, saptaviMzatividhaM ca paJcavidhaM sAdhumUlaguNapratyAkhyAnaM dazavidhamuttaraguNapratyAkhyAnaM dvAdazavidhaM zrAvakapratyAkhyAnaM 'yatra' jinakalpe caturyAme paJcayAmevA zrAvakadharme vA 'yadA' subhikSe durbhikSe vA pUrvAhe parAhe vA kAla iti-caramakAle tat yaH zraddhatte naraH tat tadabhedopacArAt tasyaiva tathApariNatatvAjAnIhi zraddhAnazuddhamiti gAthArthaH // 246 jJAnazuddha pratipAdyate, tatra-pratyAkhyAnaM jAnAti-avagacchati kalpe-jinakalpAdau yat pratyAkhyAnaM yasmin bhavati karttavyaM mUlaguNottaraguNaviSayaM tajAnIhi jJAnazuddhamiti gAthArthaH // 247 // vinayazuddhamucyate, tatreyaM gAthAkir3akammassa visohI pauMjaI jo ahiinnmirittN|mnnvynnkaayguttotN jANasu viNayaosuddhaM // 248 // (bhA0) aNubhAsai guruvayaNaM akkharapayavaMjaNehiM parisuddhaM / paMjaliuDo abhimuhotaM jANaNu bhAsaNAsuddhaM // 249 // (bhA0) kaMtAre kubbhigve Ayake vA mahaI samuppanne / jaM pAliyaM na bhaggaM taM jANaNu pAlaNAsuddhaM // 250 // (bhA0) rAgeNa va doseNa va pariNAmeNa va na dUsiyaM jaM tu|tN khalu paccakkhANaM bhAvavisuddhaM muNeyatvaM // 251 // (bhA0) eehiM chahiM ThANehiM paJcakavANaM na dUrsiyaM jaM tu / taM suddhaM nAyavvaM tappaDivakhe asuddhaM tu // 252 // (bhA0) dhaMbhA kohA aNAbhogA aNApucchA asNtii| pariNAmao asuddho avAu jamhA viu pamANaM // 253 // (bhA0) paJcavANaM samattaM kRtikarmaNaH-vandanakasyetyarthaH vizuddhiM-niravadyakaraNakriyAM prayuGkte yaH saH pratyAkhyAnakAle anyUnAtiriktAM vizuddhiM manovAkkAyaguptaH san pratyAkhyAtRpariNAmatvAt pratyAkhyAnaM jAnIhi vinayato-vinayena zuddhamiti gAthArthaH // 248 // adhunA'nubhASaNazuddha pratipAdayannAha-kRtakRtiko pratyAkhyAnaM kurvan anubhASate guruvacanaM, laghutareNa zabdena bhaNatItyarthaH, kathamanubhASate?-akSarapadavyaJjanaiH parizuddhaM, anenAnubhASaNAyanamAha, NavaraM gurU bhaNati vosirati, imovi bhaNati-vosirAmo'tti, sesaM gurubhaNitasarisaM bhANita kiMbhUtaH san 1, kRtaprAJjalirabhimukhastajjAnIAnubhASaNAzuddhamiti gAthArthaH // 249 // sAmpratamanupAlanAzuddhamAha-kAntAre-araNye durbhikSe-kAlavibhrame Ata vA-jvarAdI mahati samutpanne sati pat pAlitaM yanna bhagnaM tajjAnIhyanupAlanAzuddhamiti ettha uggamadosA solasa uppAdaNAevi dosA solasa esaNAdosA paraM gururbhaNati-vyu'sRjati, ayamapi bhaNati vyusmRjAma iti, zeSaM gurubhaNitasadRzaM bhaNitavyaM / 2 anodgamadoSAH poDaza utpAdanAyA api doSAH poDaza eSaNAdopA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 bhAvazyakahAribhadrIyA dasa ete saba bAtAlIsaM dosA NicapaDisiddhA, ete kaMtAre durbhikSAdisuNa bhajaMtitti gAthArthaH // 250 // idAnIM bhAvazu amAha-rAgeNa vA-abhiSvaGgAlakSaNena dveSeNa SA-aprItilakSaNena, pariNAmena ca-ihalokAcArzasAlakSaNena stambhAdinA vA vakSyamANena na dUSitaM-na kaluSitaM yat tu-yadeva tat khalviti tadeva khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt pratyAkhyAnaM bhAvavi. zuddhaM 'muNeya'ti jJAtavyamiti gAthAsamAsArthaH // avayavattho puNa-rAgeNa esa pUijjaditti ahaMpi evaM karemi to pujihAmi evaM rAgeNa kareti, doseNa tahA karemi jahA logo mamahatto paDati teNa etassa Na aDAyati evaM doseNa, pariNAmeNa No ihalogahatAe No paralogaTTayAe no kittijasavaNNasaddahetuM vA aNNapANavasthalobheNa sayaNAsaNavatthahetuM vA, jo evaM kareti taM bhAvasuddhaM // 251 // ebhirnirantaravyAvarNitaiH SabhiH sthAnaH zraddhAnAdibhiH pratyAkhyAna na dUSitaM-na kaluSitaM yat tu-yadeva tat zuddhaM jJAtavyaM / tatpratipakSe-azraddhAnAdau sati azuddhaM tu-azuddhameveti gAthArthaH // 252 // pariNAmena vA na dUSitamityuktaM tatra pariNAma pratipAdayannAha-stambhAt-mAnAt , krodhAt-pratItAt, anAbhogAt-vi. smRteH anApRcchAtaH asantateH (tAtaH) pariNAmAt azuddhaH apAyo vA nimittaM yasmAdevaM tasmAt pratyAkhyAnacintAyAM vidvA daza, ete sarve dvicatvAriMzat doSA nityaM pratiSiddhAH, ete kAntAradurbhikSAdiSu na bhajyante iti / 2 avayavArthaH punA rAgeNeSa pUjyate ityahamapi evaM karomi tataH pUjayiSye evaM rAgeNa karoti, dveSeNa tathA karomi yathA loko mamAyattau patati tenainaM nAniyate evaM dveSeNa, pariNAmena nehalokArthAya na paralokA. rthAya na kIrtivarNayazaHzabdahetorvA anapAnavalobhena zayanAsanavastra heto, ya evaM karoti tat bhAvazuddhaM / na pramANaM nizcayanayadarzaneneti gAthArthaH // 25 // thaMbheNa eso mANijati ahaMpi paccakkhAmi to mANijjAmi, koNa paDicodaNAi aMbADio Necchati jemetuM koheNa abbhattahaM kareti, aNAbhogeNa Na yANati kiM mama paccakkhANaMti jimieNa saMbharitaM bharga paJcakkhANaM, aNApucchANAma aNApucchAe ceva bhuMjati mA vArijihAmi jahA tume abbhattaho paJcakkhAdotti, ahavA jememi to bhaNihAmi vIsaritaMti, 'asaMtatici Natthi ettha kiMci bhottabaM varaM paJcakkhAtaMti pariNAmato'zuDotti dAraM / so puvavaNNito ihalogajasakittimAdi, ahavA eseva thaMbhAdi avAutti, ahaM paJcakkhAmi, mA NicchubhIhAmitti, ahavA ee Na paJcakkhAti / evaM Na kappati vidaNAma jANago tassa suddhaM bhavati so aNNadhA Na kareti jamhA, kamhA ?, ANago, tamhA vidU pamANaM, jANato suhaM pariharatitti bhaNitaM hoti, so pamANa, tasya zuddhaM bhavatItyarthaH / 'paJcakkhANaM samattaM' mUladvAragAthAyAM pratyAkhyAnamiti dvAraM vyAkhyAtaM / zeSANitu pratyAkhyAtrAdIni paJca dvArANi nAmaniSpannanikSepAntargatAnyapi sUtrAnugamopari vyAkhyAsyAmaH, kimitiI, atrocyate, yena pratyAkhyAnaM sUtrAnugamena paramArthataH samApti stambhenaiSa mAnyate bhahamapi pratyAzyAmi tato mAnayiSye, krodhena pratinodanayA nirbhassiMto necchati jimituM krodhenAbhaktArtha karoti, bhanAbhogena na mAnAti kiM mama pratyAkhyAnamiti jimitena smRtaM bhagnaM pratyAkhyAnaM, anApRcchA nAma anApRcchayaiva bhumakti mA vAriSi yathA svayA'bhaktArthaH pratyAkhyAta iti, athavA jemAmi tato bhaNiyAmi vismRtamiti, asaditi mAstvatra kiJcit bhoktavyaM varaM pratyAkhyAtamiti pariNAmato'zuddha iti dvAraM sa pUrvavarNita ihalokayaza:kIrtivarNAdi, athavaipa eva sambhAdirapAya iti, mahaM pratyAkhyAmi mA nizcikAzipamiti, athavaite na pratyAkhyAnti, evaM na kalpate, vidurnAma jJAyakaH tasya zuddha bhavati, so'nyathA na karoti yasmAt , kasmAt !, zAyakaH, tasmAdviduH praMmANaM, jAnAnaH sukhaM pariharatIti bhaNitaM bhavati, sa pramANaM / yAsyatIti / atrAntare'dhyayanazabdArtho nirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa nirUpitatvAnneha pratanyate, gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM cAnugame, sa ca vidhA-sUtrAnugamo niyuktyanugamazca, tatra niryukta yanugamastrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugama upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniryuktyanugamazceti, tatra nikSepaniyuktyanugamo'nugato vakSyate ca, upodghAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAragAthAbhyAmavagantavyaH, tadyathA-'uddese Nidese ya' ityAdi, 'kiM katividha'mityAdi, sUtrasparzikaniyuktyanugamastu sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama iti, sa cAvasaraprApta eva, yugapaJca sUtrAdayo brajanti, tathA coktaM-"suttaM suttANugamo suttAlAvayagatoya nnikkhevo| suttapphAsiyanijjuttiNayA ya samagaM tu vaccaMti // 1 // " atrAkSepaparihArau nyakSeNa sAmAyikAdhyayane nirUpitAveva neha vitanyete ityalaM vistareNa / tatredaM sUtra sUre uggae NamokArasahitaM paJcakkhAti cauvihaMpi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, aNNattha aNAbhogeNaM sahasAkAreNaM vosirAmi / asya vyAkhyA-tallakSaNaM-'saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya SavidhA // 1 // ' tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA nirdiSTaiva, adhunA padAni-sUrye udUgate namaskArasahitaM pratyAkhyAti, naturvidhamaNi AhAraM azanaM pAnaM khAdimaM svAdima, anyatrAnAbhogena sahasAkAreNa vyutsRjati / adhunA padArtha ucyate-tatra azUbhojane' / sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakagatazca nikSepaH / sUtrasparzikaniyuktirnayAzca yugapadeva bajanti // 3 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 AvazyakahAribhadrIyA ityasya lyuDantasya azyata ityazanaM bhavati, tathA 'pA pAne' ityasya pIyata iti pAnamiti, 'khAha bhakSaNe'ityasya ca vaktavyAdimanpratyayAntasya khAdyata iti khAdimaM bhavati, evaM 'svada svarda AsvAdane' ityasya ca svAdyata iti svAdima athavA lAca svAdhaM ca, 'anya'ti parivarjanArtha yathA 'anyatra droNabhISmAbhyAM, sarve yodhAH parAGmukhA' iti, tathA AbhoganamAbhogaH na Abhogo'nAbhogaH, atyantavismRtirityarthaH, tena, anAbhoga muktvetyarthaH, tathA sahasAkaraNaM sahasAkAra:-atipravRttiyogAdanivarttanamityarthaH, tena taM muktvA-vyutsRjatItyarthaH / eSa padArthaH, padavigrahastu samAsabhAkpadaviSaya iti kvacideSa bhavati na sarvatra, sa ca yathAsambhavaM pradarzita eva, cAlanApratyavasthAne ca niyuktikAraH svayameva darzayiSyatIti sUtrasamudAyArthaH // adhunA sUtrasparzikaniyuktyedameva nirUpayannAhaasaNaM pANagaM ceva, khAimaM sAimaM tahA / eso AhAravihI, caubviho hoi nAyavyo // 1587 // AsuM khuhaM sameI, asaNaM pANANuvaggahe pANaM / khe mAi khAimaMti ya, sAei guNe tao sAI // 1588 // __ azanaM-maNDakodanAdi, pAnaM caiva-drAkSApAnAdi, khAdima-phalAdi tathA svAdima-guDatAmbUlapUgaphalAdi, eSa AhAravidhizcaturvidho bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // 1587 // sAmprataM samayaparibhASayA zabdArthanirUpaNAyAha-Azu-zIghra kSudhA-bubhukSAM zamayatItyazanaM, tathA prANAnAm-indriyAdilakSaNAnAM upagrahe-upakAre yad varttata iti gamyate tat pAnamiti, khamiti-AkAzaM tacca mukhavivarameva tasmin mAtIti khAdima, svAdayati guNAna-rasAdIm saMyamaguNAn vA yatastataH svAdima, hetutvena tadeva svAdayatItyarthaH / vicitraM niruktaM pAThAt , bhramati ca rauti ca bhramara ityAdiprayogadarzanAt , sAdhurevAyamandhartha iti gaathaarthH|| 1588 // uktaH padArthaH, padavigrahastu samAsabhAkapadaviSaya iti noktH| adhunA cAlanAmAhasavvo'viya AhAro asaNaM sabdo'vi vuccaI pANaM / samvo'vigvAimaMtiya savvo'viya sAimaM hoI // 1582 / / __ yadyanantaroditapadArthApekSayA azanAdIni tataH sarvo'pi cAhArazcaturvidho'pItyarthaH azanaM, sarvo'pi cocyate pAnaM sarvo'pi ca khAdimaM sarva eva svAdima bhavati, anyathA vizeSAt , tathAhi-yathaivAzanamodanamaNDakAdi kSudhaM zamayati tathaiva pAnakaM drAkSAkSIrapAnAdi khAdimamapi ca phalAdi svAdimamapi tAmbUlapUgaphalAdi, yathA ca pAnaM prANAnAmupagrahe varttate evamazanAdInyapi, tathA catvAryapi khe mAnti catvAryapi vA svAdayanti AsvAdyante veti na kazcid vizeSaH, tasmAdayukamevaM bheda iti gAthArthaH // 1589 // iyaM cAlanA, pratyavasthAnaM tu yadyapi etadevaM tathApi [tulyArthatvaprAptAvapi] rUDito nItitaH prayojanaM saMyamopakArakamasti evaM kalpanAyAH, anyathA doSaH, tathA cAhajaha asaNameva savvaM pANaga avivajaNaMmi sesANaM / havaiyA nesesavivego teNa vihattANi cauro'vi // 1590 // yadyazanameva sarvamAhArajAtaM gRhyate tataH zeSAparibhoge'pi pAnakAdivarjane-udakAdiparityAge zeSANAmAhArabhedAnAM nivRttirna kRtA bhavatIti vAkyazeSaH, tataH kA nohAniriti cet / bhavati zeSavivekaH-asti ca zeSAhArabhedaparityAgaH, bhyAyopapannatvAt, prekSApUrvikAritayA tyAgapAlanaM nyAyaH, sa ceha sambhavati, tena vibhaktAni catvAryapi azanAdIni, tadekabhAve'pi tattabhedaparityAge etadupapadyata eveti cet, satyamupapadyate duravaseyaM tu bhavati, tasyaiva dezastyaktastasyaiva neti 'arddha kukkuTTayAH pacyate arddha prasavAya kalpyate' iti, apariNatAnAM zraddhAnaM ca na jAyate, evaM tu sAmAnyavizeSabhedanirUpaNAyAM sukhAvaseyaM sukhazraddheyaM ca bhavati iti gAthArthaH // 1590 // tathA cAhaasaNaM pANagaM ceva, khAimaM sAimaM tahA / evaM parUbiyaMmI, saddahiu~ je suhaM hoi // 1591 // azanaM pAnakaM caiva khAdimaM svAdimaM tathA, evaM prarUpite-sAmAnyavizeSabhAvenAkhyAte, sathAvabodhAt zraddhAtuM sukhaM bhavati, sukhena zraddhA pravartate, upalakSaNArthatvAd dIyate pAlyate ca sukhamiti gAthArthaH // 1591 // Aha-manasA'nyathA saMpradhArite pratyAkhyAne trividhasya pratyAkhyAnaM karomIti vAganyathA vinirgatA caturvidhasyeti guruNA'pi tathaiva dattamatra kA pramANaM', ucyate, ziSyasya manogato bhAva iti, Aha caannastha nivaDie vaMjaNami jo khalu maNogao bhAvo / taM khalu paJcakkhANaM na pamANaM paMjaNacchalaNA // 1592 // ___ anyatra nipatite vyaJjane-trividhapratyAkhyAnacintAyAM caturvidha ityevamAdau nipatite zabde yaH khalu manogato bhAvaH pratyAkhyAtuH khaluzabdo vizeSaNe adhikatarasaMyamayogakaraNApahRtacetaso'nyatra nipatite na tu tathAvidhapramAdAt yo mno| gato bhAvaH AdyaH tat khalu pratyAkhyAnaM pramANaM, anenApAntarAlagatasUkSmavivakSAntarapratiSedhamAha, AdyAyA eva pravartakatvAt , vyavahAradarzanasya cAdhikRtatvAd, ataH na pramANa vyaJjana-tacchiNyAcAryayorvacanaM, kimiti !, chalanA'sau vyaJjanamAtra, tadanyathAbhAvasabhAvAditi gAthArthaH // 1592 // idaM ca pratyAkhyAnaM pradhAna nirjarAkAraNamiti vidhivadanupAlanIyaM, tathA cAha Jain Education Interational Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 bhAvazyakahAribhadrIyA phAsiyaM pAliyaM ceva, sohiyaM tIriyaM tahA / kihiamArAhi aMceva, erisayaMmI papaiyatvaM // 1593 // spRSTa-pratyAkhyAnagrahaNakAle vidhinA prAptaM pAlitaM caiva-punaH punarupayogapratijAgaraNena rakSitaM | zobhitaM-gurvAdipradAnazeSabhojanAsevanena tIritaM-pUrNe'pi kAlAvadhau kiJcitkAlAvasthAnena kIrtitaM-bhojanavelAyAmamukaM mayA pratyAkhyAta tat pUrNamadhunA bhokSya ityuccAraNena ArAdhitaM-tathaiva ebhireva prakAraiH sampUrNairniSThAM nItaM yasmAdevaMbhUtameva tadAjJApAlanAdapramAdAcca mahat karmakSayakAraNaM tasmAd IdRzi prayatitavyamiti evaMbhUta eva pratyAkhyAne yanaH kArya iti gAthArthaH // 1593 // sAmpratamanantarapAramparyeNa tatpratyAkhyAnaguNAnAhapaJcakkhANaMmi kae AsavadArAI huMti pihiyAI / AsavavuccheeNaM taNhAvuccheaNaM hoi // 1594 // aulovasamobhave mnnssaannN| aulovasameNa puNo paJcakravANaM havA saddhaM // 1595 // tatto parisadhammo kammavivego tao apuSvaM tu / tatso kevalanANaM tao a mukkho sayAsukkho // 1596 // pratyAkhyAne kRte-samyanivRnau kRtAyAM kim ?-AzravadvArANi bhavanti pihitAni-taviSayapratibaddhAni karmabandhadvArANi bhavanti sthagitAni, satrAvRtteH, Azravavyavacchedena ca karmabandhadvArasthaganena ca saMvaraNenetyarthaH, kiM ?-tRDvyavacchedanaM bhavati-taviSayAmilApanivRttirbhavatIti gAthArthaH // 1594 // tRivyavacchedena ca tadviSayAbhilASanivRttau pa atula:-ananyasadRzaH upazamo-madhyasthapariNAmo bhavati manuSyANAM-jAyate puruSANAM, puruSapraNItaH puruSapradhAnazca dharma iti khyApanArtha manuSyaprahaNam , anyathA khINAmapi bhavatyeva, atulopazamena puna:-ananyasahazamadhyasthapariNAmena punaH pratyAkhyAna-uktalakSaNaM bhavati-zuddhaM jAyate niSkalaGkamiti gAthArthaH // 1595 // tataH pratyAkhyAnAcchuchAcAritradharmaH sphuratIti vAkyazeSaH, karmaviveka:-karmanirjarA tatA-cAritradharmAt, tatazceti dvirAvaya'te tatazca-tasmAca karmavivekAt apUrvamiti krameNApUrvakaraNaM bhavati, tataH-apUrvakaraNAccheNikrameNa kevalajJAnaM, tatazca-kevalajJAnAda bhavopagrAhikarmakSayeNa mokSaH sadAsaukhyaH-apavargo nityasukho bhavati, evamidaM pratyAkhyAnaM sakalakalyANaikakAraNaM ato yalena kartavyamiti gAthArthaH 1596 // idaM ca pratyAkhyAna mahopAdherbhedAt dazavidhaM bhavati AkArasamanvitaM vA gRhyate pAlyate thA, ata idamabhidhitsurAhanamukAraporisIe purimaDegAsaNegaThANe ya / AyaMthila abhattaTe carame ya abhiggahe vigaI // 1597 // do chaca satsa adra satsadraya paMca ucca paannNmi| cau paMca anava ya patteyaM piMDae nve||1998|| dogheva namukAre AgArA chaca porisIe u / satteva ya purimaDhe egAsaNagaMmi adveva // 1599 // sattegahANassa u aTevAyaMdhilaMmi AgArA / paMceSa abhatsahe chappANe carimi cattAri // 1600 // paMca cauro abhiggahi nivvIe aha nava ya AgArA / appAurANa paMca u havaMti sesesu cattAri // 1601 // namaskAra ityupalakSaNAt namaskArasahite pauruSyAM purimArDe ekAzane ekasthAne va AcAmle abhakkArthe carame ca abhiprahe vikato, kiM , yathAsamayamete AkArAH, dvauSaT ca sapta aSTau saptASTau paJca SaT pAne catuHpaJca aSTau nava pratyeka piNDako navaka iti gAthAdvayArthaH // 1597-1598 // bhAvArthamAha-dvAveva namaskAre AkArI, iha ca namaskAragrahaNAnnamaskArasahitaM gRhyate, tatra dvAvevAkArI, AkAro hi nAma pratyAkhyAnApavAdahetuH, iha ca sUtra 'sUre uggae NamokArasahitaM paJcakkhAi' ityAdi sAgAraM vyAkhyAtameva, paT ceti pauruSyAM tu, iha ca pauruSI nAma-pratyAkhyAnavizeSastasyAM SaT AkArA bhavanti, iha cedaM sUtram porusiM pacakkhAti, uggate sUre caubvihaMpi AhAra asaNaM 4 aNNatthaDaNAbhogeNaM sahasAkAreNaM pacchannakAleNaM disAmoheNaM sAdhuvayaNeNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosiraha / anAbhogasahasAkArasaMgatiH pUrvavat, pracchannakAlAdInAM vidaM svarUpaM-pacchaNNAto disA u raeNa reNuNA pavaeNa vA aNNaeNa yA aMtarite sUroNa dIsati, porusI puNNattikAtuM pArito, pacchA NAtaM tAhe ThAitavaM Na bhaggaM, jati bhuMjati to bhaggaM, evaM sabehivi, disAmoheNa kassai purisassa kamhivi khette disAmoho bhavati, so purimaM pacchima disaM jANati, evaM so disAmoheNa-airuggadapi sUraM daDe ussUrIbhUtaMti maNNati NAte ThAti, sAdhuNo bhaNaMti-ugghADaporusI tAva so pajimito, pAritA miNati anno vA miNai, teNaM se bhujaMtassa kahitaM Na pUritaMti, tAhe ThAidabaM, samAdhI NAma teNa ya porusI pracchannA vizo rajasA reNunA parvatena vAmanyena vA'ntarite sUryo na dRzyate, pauruSI pUrNetikRtvA pAritavAn , pazcAt jJAtaM tadA sthAtavyaM, na bhanaM padi bhule tadA bhagnaM,sarvarapyevaM, digmohena kasyacit puruSasya kasminnapi kSetre digmoho bhavati, sa pUrvI pazcima dizaM jAnAti, evaM sa digmohena acirodtamaSi sUrya eTA urasUryAbhUtamiti manyate jJAte tiSThati, sAdhavo bhaNanti-adghATA pauruSI tAvat sa prajimitaH pArayitvA minoti andho vA minoti, tena tasmai muzAnAya kathitaM na pUrita miti, tadA sthAtavyaM / samAdhinAma tena ca pIrupI Jain Education Intemational Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 AvazyakahAribhadrIyA paMccakkhAtA, AsukAritaM ca dukkhaM jAtaM aNNassa vA, tAhe tassa pasamaNaNimittaM pArAvijati osahaM vA dijati, esthetarA jAte taheva vivego, saptaiva ca purimAH-purimArddha prathamapraharadvayakAlAvadhipratyAkhyAnaM gRhyate tatra sapta AkArA bhavanti, iha ca idaM sUtra-sUre uggate'ityAdi, SaDAkArA gatArthAH, navaraM mahattarAkAraH saptamaH, asAvapi sarvottaraguNapratyAkhyAne sAkAre kRtAdhikAre atraiva vyAkhyAta iti na pratanyate, ekAzane aSTAveva, ekAzanaM nAma sakRdupaviSTaputAcAlanena bhojanaM, tatrASTAvAkArA bhavanti, iha cedaM sUtraM 'ekkAsaNa'mityAdi 'aNNattha aNAbhogeNaM sahasAkAreNaM sAgAriyAgAreNaM AuMTaNapasAraNeNaM guruanbhuhANeNaM pArihAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirati / (sUtra) aNAbhogasahasAkArA taheva, sAgAriyaM addhasamuddihassa AgataM jati volati paDicchati, aha thiraM tAhe sajjhAyavAghAtotti uhe aNNattha gaMtUrNa samuhisati, hatthaM pAdaM vA sIsaMvA(AuMTeja)pasAreja vANa bhajati, anbhuDANAriho Ayario pAhuNago vA Agato abbhuta tassa, evaM samuddissa parihAvaNiyA jati hoja kappati, mahattarAgArasamAdhi tu pratyAkhyAtA, AzukAri ca duHkhaM jAtamanyasya vA, tadA tasya prazamanAnimittaM pAryate auSadhaM vA dIyate, avAntare jJAte tathaiva vivekaH / manAmogasahasAkArI tathaiva, sAgAriko'rdhasamuddiSTe bhAgataH yadi vyatikAmyati pratIkSyate atha sthirastadA svAdhyAyalyAghAta iti usthAyAmyatra gatvA samuddizyate, hastaM pArda vA zIrSa vA bhAkuJjayet prasArayet vA na bhagyate, bhabhyusthAnAI bhAcAryaH prAghUrNako vAgato'bhyasthAtavyaM tasya, evaM samuddiSTe pAriSThApanikI yadi bhaveta kalpate. mahattarAkArasamAdhI tu tathaiva / taheva'tti gAthArthaH // 1599 // 'saptakasthAnasya tu' ekasthAnaM nAma pratyAkhyAnaM tatra saptAkArA bhavanti, iha cedaM sUtraM'egaTThANa'mityAdi egaTThANagaM jahA aMgovaMgaM ThavitaM teNa tahAvaTTiteNeva samuddisiyavaM, AgArA se satta, AuMTaNapasAraNA Natthi, sesaM jahA ekkAsaNae / aSTaivAcAmlasyAkArA, idaM ca bahuvaktavyamitikRtvA bhedena vakSyAmaH 'goNNaM NAmaM tividha'mityAdinA granthena, asammohArthaM tu gAthaiva vyAkhyAyate, 'paJcAbhakArthasya tu' na bhaktArtho'bhaktArthaH, upavAsa ityarthaH, tasya paMcAkArA bhavanti, iha cedaM sUtraM-'sUre uggate'ityAdi, tassa paMca AgArA-aNAbhoga0 sahasA0 pAri0 mahattarA0 sabasamAdhi0 jati tividhassa paJcakkhAti to vikiMcaNiyA kappati, jati catubidhassa paccakkhAtaM pANaM ca Natthi tadAna kappati, tattha cha AgArA-levADeNa vA alevADeNa vA accheNa vA bahaleNa vA sasittheNa vA asittheNa vA vosirati, vuttatthA ete chappi, etena SaT pAna ityetadapi vyAkhyAtameva, 'carime ca catvAra' ityetaccarimaM duvidhaM-divasacarimaM bhavacarimaM vA, divasacarimassa cattAri, aNNatthaNAbhogeNaM sahasAkAraNaM mahattarAkAreNaM sabasamAhivattiyAgAreNaM, bhavacarimaM jAvajIviyaM tassavi ete cattAritti gaathaarthH||1600||pnyc catvArazcAbhigrahe, nirvikRtau aSTau nava vA AkArAH, stu abhimacolapaTTagAnAhimagaM cAti, dadhiNavapAlevADANi macchiyaM kA ekasthAnakaM yathA aGgopAGgaM sthApitaM tena tathAvasthitenaiva samuddeSTavyaM, AkArAstasmin sapta, AkuzanaprasAraNaM nAsti, zeSaM yathaikAzanake / tasya pabAkArA:-bhanAbhoga. sahasA0 pAri0 mahattarAkAra. sarvasamAdhiH, yadi trividhaM pratyAsthAti tadA pAriSThApanikI kalpate, yadi caturvidhaya pratyAkhyAtaM pAnaka ca nAsti tadA na karUpate, tatra paDAkArAH-lepakRtA vA alepakRtA vA acchena vA bahalena vA sasikthena vA asikthena vA vyutsRjati, uktArthAH ete ghaDapi, gharamaM dvividha-divasacaramaM bhavacaramaM ca, divasacarame catvAraH anyatrAnA0 sahasA mahattarA0 sarvasamAdhi0, bhavacarama yAvajjIvikaM tasyApyete catvAraH / aprAvaraNa iti-aprAvaraNAbhigrahe paJcaivAkArA bhavanti,zepeSvabhigraheSu daNDakapramArjanAdiSu catvAra iti gaathaa'kssraarthH1601|| bhAvArthastu abhiggahesu vAuDattaNaM koi paJcakkhAti, tassa paMca-aNAbhoga0sahasAgAra0 (mahattarA0) colapaTTagAgAra0 sabasamAhivattiyAgAra0sesesu colapaTTagAgAroNatthi.nivigatIe aTTha nava ya AgArA ityuktaM, tattha dasa vigatIo-khIraMdadhiNavaNIyaM ghayaM telaM guDo madhuM majaM maMsaM ogAhimagaM ca, tattha paMca khIrANi gAvINaM mahisINaM ajANaM eliyANaM uTTINaM, uddIgaM dadhiM patthi, NavaNItaM ghataMpi, te dadhiNA viNA Nadhitti, dadhiNavaNItaghatANi cattAri, tellANi cattArikhara (tila)adasikusuMbhasarisavANaM, etAo vigatIo, sesANi tellANi nivigatIto, levADANi puNa honti, do viyaDA-kaDhaNipphaNaM ucchumAIpiTeNa ya phANittA, doNNi guDA davaguDo piMDaguDo ya, madhUNi tiNNi, macchiyaM kontiyaM bhAmaraM, poggalANi tiNNi, jalayara thalayara khahayaraM, athavA camma maMsaM soNitaM, eyAoNava vigatIto, ogAhimagaM dasamaM, tAviyAe adahiyAe ega ogAhimegaM calacaleMtaM paccati sapheNaM bitiyatatiyaM, sesANi a jogavAhINaM kappati, jati Najjati aha egeNa ceva dasama, ta aha egA abhipraheSu prAvaraNaM ko'pi pratyAkhyAti, tasya pana-anAbhoga. sahasA mahattarA0 colapahA0sarvasamAdhi0, zepeSu colapaTTakAkAro nAsti, nirvikRtI aSTau maSa caakaaraaH| tatra vikRtayo daza-kSIraM dadhi navanItaM ghRtaM taikaM guDage madhu macaM mAMsaM bhavagAhimaM ca, tatra paJca kSIrANi gavAM mahiSINAM bhajAnA eDakAnAmudrINA, STrINAM vadhi nAmli, navanItaM ghRtamapi, te vanA vinA (masta iti) dadhinavanIta ghRtAni caravAri, tailAni catvAri tilAlasIkusumbhasarpapANI, etA vikRtayaH, zeSANi taiyAni nirvikRtayaH, lepakArINi punarbhavanti, maye-kASThaniSpamaM ikSvAdipiSTena ca phANayitvA, dvau guDau-dravaguDaH piNDaguDazra, madhUni zrINimAkSika kauntikaM bhAmaraM, putlAni zrINi-jalacaraja sthalacara khacarajaMca, bhayavA carma mAMsaM zoNitaM, etA nava vikRtayaH, avagAhimaM dazamaM, tApikAyAmA mahaNe ekamavagAhima calacalat pacyate sapheNaM dvitIya tRtIyaM ca, zepANi ca yogavAhinA kalpamte, yadi jJAyate bhathaikenevA - Jain Education Interational Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 AvazyakahAribhadrIyA . pUaeNa sabo ceva tAvago bharito to vitiyaM ceva kappati NidhigatiyapaccakkhANAitassa, levArDa hoti, esA Ayariya. paraMparAgatA sAmAyArI / adhunA prakRtamucyate, kASTI va vA navAkArA iti !, tatra navaNIogAhimae addavadahi(va)pisiyaghayagule ceva / nava AgArA tesiM sesavANaM ca aDeva // 1602 // 'navaNIte ogAhimake addavadave'nigAlita ityarthaH, pisite-mAMse ghRte guDe caiva, adravagrahaNaM sarvatrAbhisambandhanIyaM, nava AkArA amISAM vikRtivizeSANAM bhavanti zeSadravANAM-vikRtizeSANAM aSTAvevAkArA bhavanti, utkSiptavive. ko na bhavatIti gAthArthaH // 1602 // iha cedaM sUtraM. 'NibviyatiyaM paJcakkhAtI'tyAdi annattha'NAbhogeNaM sahasAkAreNaM levAleveNaM gihatyasaMsaTTeNaM ukkhitavivegeNaM paDuccamakkhieNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savasamAhiyattiyAgAreNaM vosirati / (sUtra) idaM ca prAyo gatArthameva, vizeSa tu 'paMceva ya khIrAI' ityAdinA granthena bhASyakAropanyAsakramaprAmANyAduttaratra vakSyAmaH, adhunA tadupanyastamevAcAmAmlamucyategonnaM nAmaM tivihaM oaNa kummAsa sattuA ceva / ikkikapi ya tivihaM jahannayaM majijhamukosaM // 1603 // AyAmAmlamiti goNNaM nAma, AyAmaH-avazAyanaM AmlaM-caturtharasaM tAbhyAM nivRttaM AyAmAmlaM, idaM copAdhibhedAt pUpakena sarva eva tApakaH pUritastadA dvitIyameva kalpate nirvikRtikAtyAyAninaH, lepakRt bhavati / eSA''cAryaparamparAgatA sAmAcArI trividhaM bhavati, odanaH kulmASAH saktavazcaiva, odanamadhikRtya kulmASAn saktUzceti, ekaikamapi cAmISAM trividha bhavatijaghanyakaM madhyamaM utkRSTaM ceti / kathamityatrAha davve rase guNe vA jahannayaM majjhimaM ca ukosaM / tasseva ya pAuggaM chalaNA paMceva ya kuDaMgA // 1604 // - dravye rase guNe caiva dravyamadhikRtya rasamadhikRtya guNaM cAdhikRtyetyarthaH, kiM ?-jaghanya madhyamamutkRSTaM ceti, tasyaivAyAmAmlasya prAyogyaM vaktavyaM, tathA AyAmAmlaM pratyAkhyAtamiti danA bhuJjAnasyAdoSaH prANAtipAtapratyAkhyAne tadanAsevanavaditi chalanA vaktavyA, paJcaiva kuDaGgA-vakravizeSA iti / tadyathA loe vee samae annANe khalu taheva gelanne / ee paMca kuDaMgA nAyavvA aMbilaMmi bhave // 1605 // loke vede samaye ajJAne khalu tathaiva glAnatve lokamaGgIkRtya kuDaGgAH, evaM vedAn samayAn ajJAnaM glAnatvaM ca ete paJca kuDakA jJAtavyAH, AyAmAmle bhavanti, AyAmAmlaviSaya itigaathaasmaasaarthH||1605|| vistarArthastu vRddhasampradAyasamadhigamyaH, sa cAyaM- ettha AyaMbilaM ca bhavati AyaMbilapAuggaM ca, tatthodaNe AyambilaM AyaMbilapAuggaM ca, AyaMvilA sakUrA, jANi kUravihANANi AyaMbilapAuggaM, taMdulakaNiyAu kuDato pI8 pihugA piThThapovaliyAo rAlagA maMDagAdi, kummAsA purva pANieNa kaDDijati pacchA ukhalIe pIsaMti, te tividhA-sahA majjhimAthUlA, ete AyaMbila, Aya atrAcAmAmlaM bhavati AcAmAmlaprAyogyaM ca, tatraudane bhAcAmAglamAcAmAmlaprAyogyaM ca, AyAmAmlaH sakUrAH, yAni kUravidhAnAni AcAmAmlaprAyogyaM, tandulakaNikAH, kuNDAntaH piSTena pRthukIkRtAH, pRSTapolikA rAlagA maNDakAyAH, kulmASAH pUrva pAnIyena kathyante pazcAt udUkhasyo pipyante, te vividhAH-lakSNA madhyAH sthUlAH, ete AcAmAmlaM, AcA-) bilapAuggANi puNe je tassa tusamIsA koNayAu kaMkaDagA ya evamAdi, sattuyA javANaM godhUmANaM vihiANaM vA, pAuggaM puNa godhUmabhujjiyApicugAlA ya jAva bhuJjijjA, je ya jaMtaeNa Na tIraMti pisitaM, tasseva NihAro kaNikAdi vA, eyANi AyaMbila pAuggANi, taM tivipi AyaMbilaM tividha-ukkosaM majjhimaM jahannaM, davato kalamasAlikUro ukkosaM jaM vA jassa patthaM ruJcati vA, rAlago sAmAgovA jahanno, sesA majjhimA, jo so kalamasAlIkUro so rasaM paDucca tividho ukkosaM 3, taM ceva tividhapi AyaMbilaM NijjarAguNaM par3acca tividhaM-ukkoso NijjarAguNo majjhimojahaNNotti, kalamasAlikUro dabato ukosaM dabaM cauttharasieNa samuddisati, rasaovi ukosaM tassaccaeNavi AyAmaNa ukkosaM rasato guNato jahaNaM thovA'Nijjaratti bhaNitaM bhavati, so ceva kalamodaNo jadA aNNehiM AyAmehiM tadA davato ukkoso rasato majjhimo guNatovi majjhimo ceva, soceva jadA uNhodaeNa tadA dabato ukkosaM rasato jahaNNaM guNato majjhimaM ceva, jeNa dabato ukorsa na mAmlaprAyogyANi punayAM tasya tupamizrAH kaNikAH kATukAzca evamAdi, saktavo yavAnAM godhUmAnAM dhIhINAM vA, prAyogyaM punargodhUmabhRSTaM nigelita yAvad bhuzIta, ye ca yanyakeNa na zakyante peSTa, tasyaiva nirdhAraH kaNikAdivA, etAni bhAcAmlaprAyogyANi, tat vividhamaNyAcAmAglaM vividha-skRSTa madhyamaM jaghanyaM, dragyataH kalamazAlikUra utkRSTaM yadA yasmai pathyaM rocate vA, rAlakaH zyAmAko vA jaghanyaH, zeSA madhyamAH, yaH sa kalamazAlikUra: sarasaM pratItya vividhaH gharakRSTaH3, tadeva vividhamapyAcAmAmla nirjarAguNa pratItya vividhaM-skRSTo nirjarAguNo madhyamo jaghanya iti, kalamazAlikUro drampata utkRSTaM vaSyaM caturtharasena bhujyate, rasato'pi utkRSTaM tasya sarakenApyAcAmAmlena uskRSTaM rasato guNato jaghanyaM stokA nirjareti bhaNitaM bhavati, sa eva kalamIdano yadA. myarAcAmAmlestadA dravyata utkRSTo rasato madhyamo guNato'pi madhyama eva, sa eva yadoSNodakena tadA dravyata uskRSTaM rasato jaghanyaM guNato madhyamameva, bena gyata uskRSTa na Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 AvazyakahAribhadrIyA rasato, idANi je majjhimA te cAulodaNA te davato majjhimA AyaMbileNa rasato ukkosA guNato majjhimA, taheva ca uNhodaeNa dabato majjhaM rasato jahaNNaM guNato majha majjhimaM davaMtikAUNaM, rAlagataNakUrA dabato jahaNNaM AyaMbileNa rasato ukkosaM guNao majha, te ceva AyAmeNa davao jahaNNaM rasaomajhaM guNao majjhaM, te ceva uNhodaeNa davao jahaNNaM rasao jahannaM guNao ukkosaM bahuNijaratti bhaNitaM hoti, ahavA ukkose tiNi vibhAsA-ukosaukosaM ukkosamajhima ukosajahaNNaM, kaMjiyaAyAmauNhodaehiM jahaNNA majjhimA ukkosA NijarA, evaM tisu vibhAsitavaM / chalaNA NAma egeNAyaMbilaM paccakkhAtaM, teNa hiMDateNa suddhodaNo gahito, aNNANeNa ya khIreNa nimittaM ghettUNa Agato AloetuM pajimito, gurUhi bhaNito-aja tujjha AyaMbilaM paJcakkhAtaM, bhaNai-saccaM, to kiM jemesi ?, jeNa mae paJcakkhAtaM, jahA rasataH / idAnIM ye madhyamAste taNDalodanAste dravyato madhyamA AcAmAmlena rasata uskRSTA guNato madhyamAH, tathaivoSNodakena vyato madhyamaM rasato jaghanyaM guNato madhyamaM madhyama dravyamitikRtvA, rAlagatRNakUrA dagyato jaghanyaM AcAmAmlena rasata utkRSTa guNato madhyaM, ta evAcAmAglena myato jaghanya rasato madhyaM guNato madhyaM, ta evoSNodakena dravyato jaghanya rasato jaghanyaM guNata uskRSTa, bahu nirjareti bhaNitaM bhavati, athavA utkRSTe timro vibhASAH-utkRSToskRSTaM saskRSTamadhyamaM utkRSTajaghanyaM, kAlikAcAmAmloSNodakairjaghanyA madhyamotkRSTA nirjarA, evaM triSu vibhASitavyaM / chalanA nAma ekenAcAmAmlaM pratyAkhyAtaM, tena / hiNDamAnena zuddhaudano gRhItaH ajJAnena ca kSIreNa niyamitaM gRhItvA'gata Alocya prajimitaH, gurubhirbhaNitaH-adha vayA''cAmAmlaM pratyAkhyAtaM, bhaNatisatyaM, tarhi kiM jemasi', yena mayA pratyAkhyAtaM, yathA pANAtipAte paccakkhAte Na mArijati evAyaMbilevi paccakkhAte taM Na kIrati, esA chalaNA, parihArastu pratyAkhyAnaM bhojane tannivRttau ca bhavati, bhojane AyAmAmlaprAyogyAdanyat tat pratyAkhyAti AyAmle ca vartate, tannivRttau caturvidhamapyAhAraM pratyAcakSANasya, tathA loka evameva pratyAkhyAnArthaH dosu atthesu vaTTati bhojane tannivRttau ca, teNa esacchalaNA NiratthayA / paMca kuDaMgA-loe vede samae aNNANe gilANe kuDaMgotti, egeNAyaMbilassa paJcakkhAtaM, teNa hiMDaMteNa saMkhaDI saMbhAvitA, aNNaM vA ukkosaM laddhaM, AyariyANa daMseti, bhaNitaM-tujjha AyaMbilaM paccakkhAtaM, so bhaNati-khamAsamaNA ! amheM bahUNi loiyANi satthANi parimilitANi, tattha ya AyaMbilasaho Natthi, paDhamo kuDaMgo 1, ahavA vedesa causa saMgovaMgesu Natthi AyaMbilaM bidio kuDaMgo 2, ahavA samae caragacIriyabhikkhupaMDaraMgANaM, tatthavi Natthi, Na jANAmi esa tujhaM kato Agato? taio kuDaMgo 3, aNNANeNa bhaNati-Na jANAmi khamAsamaNA! kerisiyaM AyaMbilaM bhavati?, ahaM jANAmi-kusaNehivi jimmaitti teNa gahitaM, micchAmidukkaDaM, Na puNo gacchAmi, cauttho kuDaMgo gilANa bhaNati prANAtipAte pratyAkhyAte na mAryate evamAcAmAmle'pi pratyAkhyAte tA kriyate, eSA chalanA, huyorarthayorvarttate tenaiSA chalanA nirarthikA / paJca kuDakA:-loke vede samaye ajJAne glAne kuTaGga iti, ekenAcAmAmlasya pratyAkhyAtaM, tena hiNDamAnena saMkhaDI saMbhAvitA, anyadvotkRSTaM labdhaM, AcAryebhyo darzayate, bhaNitaM-ravayAcAmAmlaM pratyAkhyAtaM, sa bhaNati-kSamAzramaNa ! asmAbhirvahuni laukikAni zAstrANi parimIlitAni, tatra cAcAmAmhazabdo nAsti prathamaH kuDaGgaH, athavA vedeSu caturyu sAGgopAGgeSu nAstyAcAmAmlaM dvitIyaH kuDaGgaH, athavA samaye carakacIrikabhikSupANDuragANAM, tatrApi nAsti, na jAnAmi yuSmAkaM eSa kuta AgataH ?, tRtIyaH kuDaGgaH, ajJAnena bhaNati-na jAnAmi kSamAzramaNAH! kIdRzamAcAmAmlaM bhavati ?, ahaM jAne kusaNairapi jemyate iti tena gRhItaM. mithyA me duSkRtaM, na punargamiSyAmi, caturthaH kuDaGgo, glAno bhaNati tarAmi AyaMbilaM kAuM sUlaM me ukRti, aNNaM vA uddisati roga, tAhe Na tIrati karettuM, esa paMcamo kuddNgo| tassa aha AgArA-aNNatthaNAbhogeNaM sahassAgAreNaM levAleveNaM gihatthasaMsadeNaM ukkhittavivegeNaM pAridvAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirati / aNAbhogasahasakArA taheva levAlevo jati bhANe purva levADagaM gahitaM samuddiSTaM saMlihiyaM jati teNa ANeti Na bhajati, ukkhittavivego jati AyaMbile patati vigatimAtI ukkhivittA vigiMcata mA Navari galata aNNaM vA AyaMbilassa appAuggaM jati uddharitaM tIrati sthasaMsahevi jati gihattho DovaliyaM bhANiyaM vA levADaM kusaNAdIhiM teNa Isitti levADaM taM bhujati, jai raso Alikhijati bahuo tAhe Na kappati, pArihAvaNitamahattarAsamAdhIo taheva / vyAkhyAtamatigambhIrabuddhinA bhASyakAreNopanyastakramamAyAmAmlam , adhunA tadupanyAsaprAmANyAdeva nirvikRtikAdhikArazeSa vyAkhyAyate, tatredaM gAthAdvayampaMcava ya khIrAI cattAri dahINi sappi navaNItA / cattAri ya tillAI do viyaDe phANie dunni // 1606 // mahupuggalAI tinni calacalaogAhimaM tu jaM pakaM / eesiM saMsaha vucchAmi ahANupuvIe // 1607 // na zakromyAcAmAmlaM kAlaM me atiSThate, anyaM vA roga kathayati tato na zakyate karta, eSa paddhamaH kutuGgaH / tasyASTAvAkArA:+ampatrAnAbhogasahasAkArau tathaiva, lepAlepo yadi bhAjane pUrva lepakRt gRhItaM samuddiSTa saMlikhitaM yadi tenAnayati na bhajyate, urikSaptaviveko yadhAcAmAmle pati vikRtyAdirukSipya vivecayatu mA paraM galasvanyadvA bhAcAmAmlasyAprAyogyaM yadhurta zakyate uddhate nopahanyate, gRhasthasaMsRSTe'pi yadi gRhasthena ijadItalAvitaM bhAjanaM kRtaM vyaJjanAdibhirvA lepakRtaM tenepaditi lepakRt tadbhujyate, yadi rasa Alikhyate bahustadA na kalpate / pAriSThApanikAmahattarasamAdhayastayeva / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 Avazyaka hAribhadrayA 'paMcaiva ya khIrAI' gAhA 'madhupoggala 'tti gAthA, idaM vikRtisvarUpapratipAdakaM gAthAdvayaM gatArthametra, adhunA etadAkArA vyAkhyAyante tattha aNAbhoga sahasakArA taheva, levAlevo puNa jadhA AyaMbile taheca daTThayo, gihatthasaMsaTho bahuvattotti gAhAhiM bhaNNati, tAo puNa imAto khIradahIvigaDANaM cattAri u aMgulAI saMsaGkaM / phANiyatilaghayANaM aMgulamegaM tu saMsaddhaM // 1208 // mahupuggalarayANaM aDaMgulayaM tu hoi saMsaGkaM / gulapuggalanavaNIe addAmalayaM tu saMsaI // 1609 // hityasaMsasa imA vidhI - khIreNa jati kusaNAtio kUro labbhati tassa jati kuDaMgassa udaNAto cattAri aMgulANi duddhaM tAhe Nibigatigassa kappati paMcamaM cArambha vigatI ya, evaM dadhissavi viyaDassavi, kesu visaemu viaDeNa mIsijati odaNo ogAhimao vA, phANitaguDassa tellaghatANa ya, etehiM kusaNite jati aMgulaM uvari acchati to vaTTati, pareNa na vaTTati, madhussa poggalarasayassa arddhaguleNa saMsadvaM hoti, piMDagulassa puggalassa NavaNItassa ya addAmalagamertta 1 tAnAbhogasaha sAkArI tathaiva, lepAlepaH punarthathA''cAmAmle tathaiva draSTavyaH, gRhasthasaMsRSTo bahuvaktavya iti gAthAbhirbhaNyate, te punrime| gRhasthasaMsRSTasya punarayaM vidhiH-kSIreNa yadi kusaNAdikaH kUro labhyate tasmin kuDane yathodanAt catvAri aMgulAni dugdhaM tadA nirvikRtikastha kalpate paJcamaM cAramya vikRtizca evaM dabho'pi surAyA api, kepucidviSayeSu vikaTena mizyate odano'vagAhi maM vA, phANitaguDasya tailaghRtayozra, etAbhyAM kuruNite yacaGgulamupari tiSThati tadA varttate (kalpate). parato na varttate, madhunaH pularasasya cArdhAGgulena saMsRSTaM bhavati, piNDaguDasya pulasya nItA cAmalaka mAtra saMsa, jadi bahUNi etappamANANi kappaMti, egaMmi bahue Na kappaditti gAthArthaH // 1608 - 1609 / / ukkhittavivego ahA AyaMbile jaM uddharituM tIrati, sesesu Natthi, paDuccamakkhiyaM puNa jati aMgulIe gahAya makkheti teleNa vA ghatevAtAthe Nivigatiyassa kappati, atha dhArAe chumbhati maNAgaMpi Na kappati / idANiM pAriDAvaNiyAgAro, so puNa egAsagaThANAdisAdhAraNettikaTTu viseseNa paruvijjati, tannirUpaNArthamAha AyaMbilamaNAyaMbila cauthA bAlabuDusahuasaha / aNahiMDiyahiMDiyae pAhuNayanimaMtaNAvaliyA // 1610 // 'AyaMbilae' gAthA vyAkhyA - yadvA'trAntare prabuddha iva codakaH pRcchati - aho tAva bhagavatA egAsaNagaegaTThANagaAyaMbilaca utthachaTThaTThamaNibigatiesu pAriTThAvaNiyAgAro vaNNito, Na puNa jANAmi kerisagamsa sAdhussa pAriThAvaNiyaM dAta vA na dAtavaM vA?, Ayario bhaNai, 'AyaMbilamaNAyaMbile' gAthA vyAkhyA - pAridvAvaNiyabhuMjaNe joggA sAdhU duvidhA - AyaMbilagA aNAyaMbilagA ya, aNAyaMviliyA AyaMbilavirahiyA, ekkAsaNekaTThANaca utthachaTThaTThamaNivigatiya 1 saMsRSTaM, yadi bahUnyetarapramANAni tadA kalpante, ekasmin gRhati na kalpate / utkSiptaviveko yathA''cAmAmle yadunda zakyate, zeSeSu nAsti / pratIsvakSitaM punaryayaGgulyA gRhItvA zrakSayati tailena vA ghRtena vA tadA nirvikRtikasya kalpate, atha dhArayA kSipati manAgapi na kalpate / idAnIM pAriSThApanikAkAraH, sa punarekAsa naikasthAnAdisAdhAraNa itikRtvA vizeSeNa prarUpyate / aho tAvad bhagavatA ekAzanaikasthAnAcAmlacaturthapaSThASTama nirvikRti keSu pAriSThApani kAkAro varNito, na punarjAnAmi kIdRzasya sAdhoH pAriSThApanikaM dAtavyaM vA na dAtavyaM vA ?, AcAryo bhagati - pAriSThApanika bhojane yogyAH sAdhavo dvividhAH- AcA mAlakA anAcAmAglakAzca, anAcAmAmlakA AcAmAmlavirahitAH, ekAsa nai kasthAna caturthaSaSThASThama nirvikRti ya pejjavasANA, dasamabhattiyAdINaM maMDalIe uddharitaM pAriThThAvaNiyaM Na kappati dAtuM, tesiM pejjaM uNhayaM vA dijjati, ahiyA siM devatA hoja, ego AyaMbilago ego cautthabhattito hojja kassa dAtavaM ?, cautthabhattiyassa, so duvihobAlo vuDho ya, vAlassa dAtavaM, vAlo duviho-saha asahU ya, asahussa dAtavaM, asaha duviho- hiMDato ahiMDeMtao ya, hiMDayassa dAtavaM, hiMDatao duvidho-vatthavago pAhuNago ya, pAhuNagassa dAtavaM, evaM cautthabhatto bAlo'sahU hiMDato pAhugo pArihANiyaM bhuMjAvijjati, tassa asati vAlo asahU hiMDato vatthavo 2 tassa asati bAlo asahU ahiMDato pAhUgo 3 tassa asati vAlo asahU ahiMDaMto vatthavo, evameteNa karaNovAeNa catuhivi padehiM solasa AvaliyAbhaMgA vibhAsitabA, tattha paDhamabhaMgiassa dAtavaM, etassa asati bitiyassa, tassAsati tadiyassa, evaM jAva carimassa dAtAM, parapArihANiyAe vA sadhesi dAtayaM, evaM AyaMbiliyassa chaDabhattiyassa solasabhaMgA vibhAsA, evaM AyaMbiliyassa 1 kAvasAnAH, dazamaprabhRtibhyo maNDalyAmuddhRtaM pAriSThApanikaM na kalpate dAtuM, tebhyaH peyamuSNaM vA dIyate, adhiSThitA ca teSAM devatA bhavet / eka AcAmAlaka ekacaturtha bhaktiko bhaven kasmai dAtavyaM 1, caturthamakkAya, sa dvividho-bAlo vRddhazca vAlAya dAtavyaM, bAlo dvividha:- sahiSNurasahiSNuzca, asahiSNave dAtavyaM, asahiSNurdvividhaH- hiNDamAno'hiNDamAnazca ddiNDamAnAya dAtavyaM, hiNDamAno dvividhaH - vAstavyaH prAghUrNakazca, prAghUrNakAya dAtavyaM, evaM caturthabhakto bAlosho hiNDamAnaH prAghUrNakaH pAriSThApanIyaM bhojyate, tasminnasati bAlo'saho hiNDamAno vAstavyaH, tasminnasati bAlo'saho'hiNDamAnaH prAghUrNakaH tasmi prasati bAlo'so'hiNDamAno vAstavyaH, evametena karaNopAyena caturbhiH padaiH poDazAvalikAbhaGgA vibhASitavyAH, tatra prathamabhaGgikAya dAtavyaM, etasmi vasati dvitIya, tasmiJjasati tRtIyamai, evaM yAvazcaramAya dAtavyaM pracurapAriSThApanikAya vA satrabhyo dAtavyaM evamAcAmAmlaSaSThabhaktikayoH poDaza bhaGgAH vibhASA evamAcAmAmla For Private Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 AvazyakahAribhadrIyA ahamabhattiyassa solasa bhaMgA, evaM AyaMbiliyassa nivitiyassa solasa bhaMgA, NavaraM AyaMviliyasma dAtavaM, evaM Aryabiliyarasa ekkAsaNiyarasa solasa bhaMgA, evaM AyaMbiliyassa egaTThANiyassa solasa bhaMgA, evamete AyaMviliyaukkhevagamaMjogesa sabaggeNa chaNNavati AvaliyAbhaMgA bhavanti, AyaMbila ukkhevo gato, ego cautthabhattito ego cha?bhattito. pavi solasa. navaraM chahabhattiyassa dAtavaM, evaM cautthabhattiyassa solasa bhaMgA, ego ekkAmaNito ego egaTTANio egahANiyamsa dAtavaM. ego ekkAsaNito ego NidhItio, ekkAsaNiyassa dAtavaM, etthavi molasa, ego egaTTANio ego NivItio egaTThANiyassa dAtavaM, etthavi solasatti gAthArthaH // 1610 // taM puNa pAridvAvaNitaM jahAvidhIe gahitaM vidhibhuttasesaM ca to tesiM dijai, tatra bigahiyaM vihibhattaM uvvariyaM bhave asnnmaaii| taM guruNANunAyaM kappaDa AyaSilADeNaM // 1311 // (vihigahi aMvihibhutta)taha guruhiM (jaM bhve)annunnaayN| tAhe vaMdaNapuvvaM bhuMjaha se saMdisAve(pAThAntaram ) // 1611 // kATamabhaktikayoH poDaza bhaGgAH, evamAcAmAmla nirvikRtikayoH SoDaza bhaGgAH, navaramAcAmAmlakAya dAtavyaM, evamAcAmAmla kAzanayoH poDaza bhaMgA, evamAcAmAmlaikasthAnakayoH SoDaza bhaGgAH, evamete AcAmAmlorakSepakasaMyogena sarvAgreNa SaNNavatirAvalikAbhaGgA bhavanti, bhAcAmAmlorakSepo gataH, ekacatu bhaktika ekaH SaSThabhaktikaH, bhavApi SoDaza, navaraM paSThabhaktikAya dAtavyaM, evaM caturthabhaktikasya SoDaza bhaGgAH, eka ekAzanika eka ekasthAnikaH ekasthAnikAya dAtavyaM, eka ekAzanika eko nirvikRtika ekAzanikAya dAtavyaM, atrApi poDaza, eka ekasthAnika eko nirvikRtikaH ekasthAnikAya dAtavyaM, atrApi pohA bhaarH| tat punaH pAriSThApanika yathAvidhi gRhItaM vidhibhukazepaM ca tadA tebhyo dIyate / - 'vihiMgahiyaM vihitaM' gAhA vyAkhyA-vidhigahitaM NAma aluddheNa uggamitaM, pacchA maMDalIe kaDapadaragasIhakhaideNa vA vidhIe bhuttaM, evaMvidhaM pAridvAvaNiyaM, jAhe gurU bhaNati-ajjo imaM pAridvAvaNiya icchAkAreNa bhuJjAhitti, tAhe se kappati vaMdaNaM dAuM saMdisAvetti bhottuM, ettha caubhaMgavibhAsAcauro ya huMti bhaMgA paDhame bhaMgaMmi hoi AvaliyA / itto a taiyabhaMgo AvaliyA hoi nAyavvA // 1612 // 'cauro ya hoMti bhaMgA' gAhA vyAkhyA-vidhigahitaM vidhibhuktaM vidhigahitaM avidhibhuktaM avidhigahItaM vihibhuttaM avidhigahita avidhibhuktaM, tattha paDhamabhaMgo, sAdhU bhikkhaM hiMDati, teNa ya aluddheNa bAhiM saMjoaNadose vippajaDheNa ohAritaM bhattapANaM pacchA maMDalIe pataragacchedAtisuvidhIe samudihaM, evaMvidhaM puSavaNiyANa AvaliyANaM kappate samuddisiuM, idANiM vitiyabhaMgo tadheva vihIgahitaM bhuttaM puNa kAgasiyAlAdidosaduI, evaM avidhie bhutaM, ettha jati uparati taM vidhigRhItaM nAmAlubdhenodgamita, pazcAt maNDalyAM kaTapratarakasiMhakhAditena vidhinA bhuktaM evaMvidhaM pAriSThApanikaM, yadA gururbhaNati-mArya ! idaM pAri. chApanikaM icchAkAreNa bhuzveti, tadAsa kalpate vandanaM datvA saMdizeti bhoktuM anna catvAro bhaGgAH, vibhASA, vidhigRhItaM vidhibhuktaM vidhigRhItamavidhimuktaM avidhigRhItaM vidhibhuktaM bhavidhigRhItamavidhibhuktaM, tatra prathamo bhaGgaH, sAdhurbhikSAM hiNDate, tena cAlubdhena bahiH saMyojanAdoSavigrahInenAvahRtaM bhaktapAnaM pazcAt maNDalyA pratarakacchedAdisuvidhinA samuddiSTa, evaMvidhaM pUrvavarNitAnAmAvalikAnAM kalpate samuddeSTu, idAnI dvitIyabhaGgaH tathaiva vidhigRhItaM bhukaM punaH kAkazUgAlAdidoSaduSTaM, evamavidhinA bhuktaM, atra yadundarati tat chaDDijati, Na kappati, chaddimAdIdosA tammi, erisaM jo deti jo ya bhuMjati doNhavi vivego kIrati, apuNakArae vA uvahitANaM paMcakallANayaM dijati, idANiM taiyabhaMgo, tattha avidhigahitaM-cIsuM vIsu ukkosagANi davANi bhAyaNi pacchA kacchapuDagaMpiva paDisuddhe vireeti, etesi bhottavaMti Agato, pacchA maMDaligarAiNieNa samarasaM kAtuM maMDalie vidhIe samuddiDaM, evaMvidhe jaM uparitaM taM pAriDAvaNiyAgAraM AvaliyANaM vidhibhuttaMtikAU kappati, cautthabhaMgo AvaliyANa Na kappeti bhuttuM, te ceva puSabhaNitA dosA, evametaM bhAvapaJcakkhANaM bhaNitamiti gAthArthaH // 1612 // vyAkhyAtaM mUlagAyopanyastaM pratyAkhyAnamadhunA pratyAkhyAtocyate, tathA cAha pacakkhAeNa kayA paJcakagvAtievi sUAe (u)| ubhayamavi jANageara caubhaMge goNidiluto // 1613 // 'paccakkhAeNa' gAhA vyAkhyA-pratyAkhyAtA-gurustena pratyAkhyAtrA kRtA pratyAkhyApayitaryapi ziSye sUcA-ullijhanA, na hi pratyAkhyAnaM prAyo guruziSyAvantareNa bhavati, aNNe tu-'paccakkhANeNa kaya'tti paThanti, tat punarayukta, pratyA / tyajyate, na kalpate, chAdayo dopAstasmin , IzaM yo dadAti yazca mukta dvayorapi vivekaH kriyate, apunaHkaraNatayA vosthitayoH panakalyANaka dIyate, idAnIM tRtIyabhaGgaH, tatrAvidhigRhItaM-viSvaga viSvag uskRSTAni damyANi bhAjane pazcArakakSApuTamiva pratizuddha virecayati, etAni bhoktavyAni ityAgataH, pazcAt mANalikarAnikena samarasaM kRtvA maNDalyA vidhinA samuddiSTaM, evaMvidhe yaduddharati tat pAriSThApanikAkAramAvalikAnA vidhibhuktamitikRsvA kalpate, caturtho bhaGga bhAvalikAnA na kalpate moktuM, ta eSa pUrvabhaNitA doSAH, evametat bhAvapratyAkhyAna bhaNitam Jain Education Interational Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 AvazyakahAribhadrIyA khyAtaniyuktikAreNa sAkSAdupanyastatvAt sUcA'nupapatteH, pratyAkhyApayiturapi tadanantaraGgatvAditi, atra ca jJAtaryajJAtarica catvAro bhedA bhavanti, tatra caturbhaGge goNidRSTAnta iti gAthAkSarArthaH // 1613 // bhAvArtha tu svayamevAha mUlaguNauttaraguNe savve dese ya tahaya suddhIe / pacavANavihinnU paJcavakhAyA gurU hoI // 1614 // 'mUlaguNa' gAhA vyAkhyA-mUlaguNeSUttaraguNeSu ca evaM sarvottaraguNeSu dezottaraguNeSu ca, tathA ca zuddhau-SavidhAyAM zraddhAnAdilakSaNAyAM pratyAkhyAnavidhijJaH, asmin viSaye pratyAkhyAnavidhimAzrityetyarthaH, pratyAkhyAtIti pratyAkhyAtA guruH-AcAryo bhavatIti gaathaarthH/|| 1614 // kiikammAivihinnU ubaogaparo a asaDhabhAvo a / saMviggathirapainno paJcakkhAviMto bhnnio|| 1615 // 'kiikammA'gAhA vyAkhyA-kRtikarmAdividhijJaH-vandanAkArAdiprakArajJa ityarthaH, upayogaparazca pratyAkhyAna evaM copayogapradhAnazca azaThabhAvazca-zuddhacittazca saMvino-mokSArthI sthirapratijJaH-na bhASitamanyathA karoti, pratyAkhyApayatIti pratyAkhyApayitA-ziSyaH evaMbhUto bhaNitaH tIrthakaragaNadharairiti gAthArthaH // 1615 // itthaM puNa caubhaMgo jANagaiaraMbhi goNinAeNaM / suddhAsuddhA paDhamaMtimA u sesesu a vibhAsA // 1616 // 'itthaM puNagAthA vyAkhyA-ettha puNa paJcakkhAyaMtassa paJcakkhAveMtassa ya caubhaMgo-jANato jANagassa paJcakkhAti zuddhaM bhana punaH pratyANyAtuH pratyApApayituzca caturbhazI-zo zasya sakAzAt palyANyAti zuddha paccakkhANaM, jamhA dovi jANaMti kimapi paccakkhANaM NamokArasahitaM porusimAdiyaM vA, jANago ayANagassa jANAve paJcakkhA(va)ti, jahAM NamokArasahitAdINaM amugaM te paJcakkhAtaMti suddhaM annahA Na suddhaM, ayANago jANagassa paJcakkhAti Na saddhaM, pabhusaMdihA(I)su vibhAsA, ayANago ayANagassa paccakkhAti, asuddhameva, etthaM dilutogAvIto, jatigAvINa pamANaM sAmiovi jANati, govAlovi jANati, doNhaMpi jANagANaM bhUtImollaM suhaM sAmIo deti itaro geNhati, evaM loiyo caubhaMgo, evaM jANago jANageNa paJcakkhAveti suddhaM, jANago ajANageNa keNai kAraNeNa paccakkhAvento suddho NikkAraNe Na suddhati, ayANago jANayaM paccakkhAveti suddho, ayANao ayANae paccakkhAveti Na suddhotti gAthArthaH // 1616 // mUladvAragAthAyAmuktaH pratyAkhyAtA, sAmprataM pratyAkhyAtavyamuktamapyadhyayane dvArAzUnyArthamAha dave bhAve ya duhA paccakkhAivvayaM havai duvihaM / davvaMmi a asaNAI annANAI ya bhAvaMmi // 1617 // _ 'dave bhAyegAhA vyAkhyA-dravyato bhAvatazca dvidhA pratyAkhyAtavyaM tu vijJeyaM, dravyapratyAkhyAtavyaM azanAdi, ajJA. pratyAgyAna, yasmAdvAvapi jAnItaH kimapi pratyAkhyAnaM namaskArasahitaM pauruSyAdikaM vA, jho'haM jJApaNivA pratyAkhyApayati, yathA namaskArasahitA. divamukaM skhayA prasthANyAtamiti zuddhamanyathA na zuddha, bhajJo jJasya pArzve pratyAkhyAti na zuddha, prabhusaMdiSTAdipu vibhASA, bhajJo'jJasya pratyAkhyAti, azuddhameva, atra raSTAnto gAvaH, yadi gA pramANaM svAmyapi jAnAti gopAlo'pi jAnAti, dUyorapi jAnAnayo timUlyaM sukhaM svAmI dadAti itaro gRhNAti, evaM kaukikI caturbhahI, evaM jJo zaM pratyAkhyApayati zuddhaM, zo'jJena kenacirakAraNena prasthANyApayan zuddhaH niSkAraNe na zukhyati, bhajJozaM pratyAsyApayati zuddhaH bhajJo'zaM pratyArayApayati na zuddhaH / nAdi tu bhAve-bhAvapratyAkhyAtavyamiti gAthArthaH // 1617 // mUladvAragAthAyAM gataM tRtIyaM dvAraM, idANi parisA, sAya purvi vaNNitA sAmAiyaNijuttIe selaghaNakuDagAdI, ittha puNa savisesaM bhaNNati-parisA duvidhA, uvahitA aNuvahitA ya, uvahitAe kahetavaM, aNuvahitAe Na kahetavaM, jA sA uvahitA sA duvidhA-sammovahitA micchovahitA ya, micchovahitA jahA ajagoviMdA tArisAe Na vaTTati kahetuM, sammovahitA duvidhA-bhAvitA abhAvitA ya, abhAvitAe Na vaTTati kahetuM, bhAvitA duvidhA-viNItA aviNItA ya, aviNItAe Na vaTTati, viNItAe kahetavaM, viNItA duvidhA-yakkhittA avakkhittA ya, vakkhittA jA suNeti kammaM ca kiMci kareti khijjati vA aNNaM vA vAvAraM kareti, avakkhittA Na aNNaM kiMci kareti kevalaM muNati, avakkhittAe kaheyavaM, avakkhittA duvidhA-uvauttA aNuvauttA ya, aNuvauttA jA suNeti aNNamaNNaM vA ciMteti, uvauttA jA niccintA, tamhA uvauttAe kahetaSaM / tathA cAha idAnI parpata, sA ca pUrva varNitA sAmAyikaniyuktau zailaghanakuTAdikA, matra punaH savizeSa maNyate-parSad dvividhA-upasthitA anupasthitA ca, upasthitAyai kathayitavyaM anupasthitAyai na kathayitavyaM, yA sopasthitA sA dvividhA-samyagupasthitA mithyopasthitA ca, mithyopasthitA pathA AryagovindAH, tAzyai ma yujyate kathayina, samyagupasthitA dvividhA-bhAvitA abhAvitA ca, mabhAvitAyai na yujyate kathayituM, bhAvitA dvividhA-vinItA avinItA ca, bhavinItAyai na yujyate kathayituM, vinItAyai kathayitavyaM, vinItA dvividhA-vyAkSiptA avyAkSiptA ca, syAkSitA yA zRNoti karma kicit karoti nighate vA anya vA gyApAra karoti, bhavyAkSiptA mAmyat kiJcit karoti kevaLa zUNoti, bhavyAkSiptAyai kathayitavyaM, bhavyAkSiptA dvividhA--payuktA bhanupayuktA ca, anupayuktA pA zUNoti bhanyadanyatA cintayati, apayuktA yA nizcintA (sopayuktA), tasmAt upayuktAyai kathayitavyaM / Jain Education Interational Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 AvazyakahAribhadrIyA souM uvaTiyAe viNIyavakkhittataduvauptAe / evaMvihaparisAe paJcakavANaM kaheyavaM // 1618 // bAram // 'soI uvahitAe' gAhA vyAkhyA-gatArthA, evamesA avahitA sammovahitA bhAvitA viNIyA'vakkhittA uvayuttA ya, paDhamaparisA joggA kahaNAe, sesA u tevaThThI parisAo ajoggAo, ajjogANa imA paDhamA-uvahitA sammovahitA bhAvitA viNIyA avakkhittA aNuvauttA, esA paDhamA ajoggA, evaM sevaDhipi bhANitadhA,-'uvaThiyasammovaDiyabhAvi taviNayA ya hoi pakkhittA / uvauttigA ya joggAsesa ajogAto tevahi // 1 // etaM paJcakkhANaM paDhamaparisAe kahejati, saSatirittAe Na kahetavaM, Na kevalaM paJcakkhANaM sadhamavi Avassarya sadhamavi suyaNANaMti / mUladvAragAthAyAM pariSaditi gatamadhunA kathanavidhirucyate, tatrAyaM vRddhavAdaH-kAe vidhIe kahitavaM ?, paDhama mUlaguNA kaDeti pANAtipAtaveramaNAti, tato sAdhudhamme kathite pacchA asaDhassa sAvagadhammo, iharA kahijati sattiTThovi sAvayadharma paDhamaM sotuM tattheva evameSA upasthitA samyagupasthitA bhAvitA vinItAjyAkSiptA upayuktA ca prathamA parSad yogyA kathamAyai, zeSA ayogyA! triSaSTiH parSadaH, ayogyAnAmiyaM prathamA-upasthitA samyagupasthitA bhAvitA vinItA agyAkSiptA anupayuktA, eSA prathamA bhayogyA, evaM triSaSTirapi bhaNitavyAH,-upasthitA samyagupa. sthitA bhAvitA vinItA ca bhavatyavyAkSiptA upayuktA ca yogyA zeSA ayogyaatrissssttiH||1|| etat pratyAkhyAnaM prathamAyai parSadeH kathyate, tamyatirikta vaina kathayitavyaM, na kevalaM pratyAkhyAnaM sarvamadhyAvazyakaM sarvamapi zrutajJAnamiti / kena vidhinA kathayitavyaM 1, prathama mUlaguNAH kathyate prANAtipAtaviramaNAdayA, tanaH sAdhadharme kathite pazcAt mazaThAya zrAvakadharmaH, itarathA avamAne maravavAnapi zrAvakadharma prathamaM zrutvA tatraiva vittI karei, [uttaretti] uttaraguNesuvi chammAsiyaM Adi kAu jaM jassa joggaM paJcakkhANaM taM tassa asaDheNa kaheta / athavA'yaM kathanavidhiHANAgijho atyo ANAe ceva so kheyvvo| diTuMtiu diTuMtA kahaNavihi virAhaNA iarA ||1619||dvaarm // 'ANAgijjho attho'gAhA vyAkhyA-AjJA-AgamastagrAhyaH-tavinizceyo'rthaH, anAgatAtikrAntapratyAkhyAnAdi: Ajayaiva-AgamenaivAsau kathayitavyo, na dRSTAntena, tathA dArzantikaH-dRSTAntaparicchedyaH prANAtipAtAdyanivRttAnAmete doSA bhavantItyevamAdidRSTAntAt-dRSTAntena kathayitavyaH, kathanavidhiH-eSaH kathanaprakAraH pratyAkhyAne, yadvA sAmAnyenaivAjJAgrAhyo'rthaH-saudharmAdiH AjJayavAsau kathayitavyo na dRSTAntena, tatra tasya vastuto'sattvAt , tathA dAntikaH-utpAdAdi. mAnAtmA vastutvAd ghaTavadityevamAdidRSTAntAt kathayitavyaH, eSaH kathanavidhiH, virAdhanA itarathA-viparyayo'nyathA kathanavidheH apratipattihetutvAd adhikatarasammohAditi gAthArthaH // 1619 // mUladvAragAthopanyasta uktaH kathanavidhiH, sAmprataM phalamAhapaJcakkhANassa phalaM ihaparaloe a hoi duvihaM tu / ihaloi dhammilAI dAmanagamAI paraloe // 1620 // Nassa'gAhA vyAkhyA-pratyAkhyAnasya--uktalakSaNasya phalaM-kArya ihaloke paraloke ca bhavati dvividha-dviprakAraM, tuzabdaH svagatAnekabhedapradarzanArthaH, tathA cAha-ihaloke dhammilAdaya udAharaNaM dAmanakAdayaH paraloke iti vRttiM karoti, uttareti zattaraguNeSvapi pANmAsikamAvau kRtvA yadyasya yogyaM pratyAkhyAnaM tattasmai azaThena kathayitamya, gaathaa'kssraarthH| kathAnakaM tu dhammilodAharaNaM dhammillahiMDito NAyacaM, AdisahAto AmosadhimAdIyA gheppaMti |daamnnnngodaahrnnN tu-rAyapure Nagare egokulaputto jAtIto, tassa jiNadAsomitto, teNa so sAdhusagAsaM NIto, teNa maccha. yamaMsapaJcakkhANaM gahitaM, dunbhikkhe macchAhAro logo jAto, itarovi sAlehiM mahilAe khisijamANo gato, udiNNe macche daTuM puNarAvattI jAtA, evaM tiNNi divase tiNNi vAraM gahitA mukkA ya, aNasaNaM kAtuMrAyagihe Nagare maNiyAraseTTiputto dAmaNNago NAma jAto. ahavarisassa kulaM mArIe ucchiNNaM, tattheva sAgaravodasatthavAhassa gihe ciThThA, tattha ya gihe bhikkhahUM sAdhuNo paiTThA, sAdhuNA saMghADaillassa kahitaM, etassa gihassa esa dArago adhipatI bhavissati, sutaM satthavAheNa, pacchA satyavAheNa pacchannaM caMDAlANa appito, tehiM dUraM NetuM aMguliM chettuM bhesito NiSisao kato, NAsaMto tasseva gosaMdhieNa gahito puttotti, joSaNastho jAto, aNNatA sAgarapoto tattha gato taM daddUNa uvAeNa pariyaNaM pucchati-kassa dhammilahiNDito jJAtavyaM, AdizabdAt AmISabhyAgrA gRhyante, dAmanakodAharaNaM tu rAjapure nagare ekaH kula putro jAsyaH, tasya jinadAso mitraM, sena sa sAdhusakAzaM nItaH, tena matsyamAMsapratyAkhyAnaM gRhItaM, durbhikSe matsyAhAro loko jAtaH, itaro'pi jhyAlamahilAbhyAM nindhamAno gataH, pIDitAn matsyAn TvA punarAvRttirjAtA, evaM zrIna divasAn zrIn vArAn gRhItA mukkAca, anazanaM kRtvArAjagRhe magare maNikAraSTiputro dAmasako nAma jAtaH, avarSasya mAyA~ kulamutsama, tatraiva sAgarapotasArthavAhasya gRhe tiSThati, tatra ca gRhe bhikSArtha sAdhavaH pravizA, nA saMdhATakAyAya kathitaM-esapa gRhasyaiSa vArako'dhipati. bhauvI, zrutaM sArthavAdena, pazcAt sArthavAhena prazchannaM cANDAlemyo'rpitaH, tairdUra nItvA'mRti chitvA bhApitaH nirviSayaH kRtaH, nazyam tasyaiva gosaMdhikena (gohAdhipatinA) gRhItaH putra iti, yauvanastho jAtaH, abhyadA sAgarapotastatra gataH taM TopAyena parijanaM pRcchati-kamyaivaH ? Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 AvazyakahAribhadrIyA esa ?, kathitaM aNAdhotti ihAgato, imo sotti, tA lehaM dAuM gharaM pAhitti visajito, gato, rAyagihassa bAhiparisare devaule suvati, sAgarapotadhUtA visA NAma kaNNA tIe accaNiyavAvaDAe diTTo, pitumuddamudita lehaM da8 vApati etassa dAragassa asoiyamakkhitapAdassa visaM dAtavaM, aNussAraphusaNaM, kaNNagadANe, puNovi muddeti, NagaraM paviDo, visA'Na vivAhitA, Agato sAgarapoto, mAtigharaaccaNiyavisajjaNaM, sAgaraputtamaraNaM sotuM sAgarapoto hitayaphuTTaNeNa mato, raNNA dAmaNNago gharasAmI kato, bhogasamiddhI jAtA, aNNayA pANhe maMgaliehiM purato se uggIyaM-'aNupuMkhamAdhayaMtAvi aNasthA tassa bahuguNA hoti / suhadukkhakacchapuDatojassa kataMto vahai pakkha // 1 // ' sotuM satasaharasaM maMgaliyANa deti, evaM tiNNi vArA tiNi satasahassANi, raNNA sutaM, pucchiteNa sarva raNNo siI, tuDheNa raNNA sehI ThAvito, bodhilAbho. puNo dhammANuDhANaM devalogagamaNaM, evamAdi paraloe / ahavA suddheNa paccakkhANeNa devalogagamaNaM puNo bodhilAbho sukula kathitamanAtha iti ihAgataH, ayaM sa iti, tato lekhaM datvA gRhaM prApayeti visRSTo gataH, rAjagRhasya bahiH parisare devakule suptaH, sAgarapotaduhitA viSAnAnI kanyA, tayA'rca nikAcyAztayA iSTaH, pitRmudrAmudritaM lekhaM dRSTrA vAcayati, etasmai dArakAya adhItAmrakSitapAdAya visaM dAtavyaM, anusvAraspheTa kanyAdAnaM, punarapi mudrayati, nagaraM praviSTA, viSA'nena vivAhitA, AgataH sAgarapotaH, mAtRgRhAcainikAyai visarjana, sAgaraputramaraNaM zrutvA sAgarapotaH hatyasphoTanena mRtaH, rAjJA dAmanako gRhasvAmI kRtaH,bhogasamRddhirjAtA, bhanyadA ca parvAhani mAGgalikaH puratastasyogIta-zreNyA Apatanto'pyanamtasya bahuguNA bhavanti / sukhaduHkhakakSapuTako yasya kRtAnto vahati pakSaM // // zrutvA zatasahasraM mAGgalikAya dadAti, evaM zrIna vArAn trINi zatasahasrANi, rAjJA zrutaM, pRSTena sarva ziSTaM rAjJe, tuSTena rAjJA zreSThI sthApitA, bodhilAbhA, punardharmAnuSThAnaM devalokagamanaM, evamAdi paraloke / athavA zuddhena pratyAkhyAnena devalokagamana punarbodhilAbhaH sukulapaMcAyAtI sokkhaparaMpareNa siddhigamaNaM, kesiMci puNo teNeva bhavaggahaNeNa siddhigamaNaM bhavatIti / ata eva pradhAnaphalopadarzanenopasaMharannAha paccarakhANamiNaM sevijaNa bhAveNa jiNavaruthiTaM / pattA aNaMtajIvA sAsayasukkhaM lahuM mukkhaM // 1621 // 'paJcakkhANamiNaM' gAhA vyAkhyA-pratyAkhyAnamidaM-anantaroktaM Asevya bhAvena antaHkaraNena jinavaroddiSTa-tIrthakarakathitaM, prAptA anantajIvAH, zAzvatasaukhyaM zIghra mokSam ||aah-idN phalaM guNanirUpaNAyAM 'paJcakkhANammi kate' ityAdinA darzitameva punaH phimarthamiti !, ucyate, tatra vastutaH pratyAkhyAnasvarUpadvAreNoktaM, iha tu lokanItita iti na doSaH, yadvA ita eva dvArAdavatArya svarUpakathanata eva pravRttihetutvAt tatroktaM ityanaparAdha evetyalaM vistareNa / ukto'nugamaH sAmprataM nayAH, te ca naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtabhedabhinnAH khalvauSataH sapta bhavanti, svarUpaM caiteSAmadhastAt sAmAyikAdhyayane nyakSeNa pradarzitameveti neha pratanyate, iha punaH sthAnAzUnyArtha ete jJAnakriyAntarabhAvadvAreNa samAsataH procyante, jJAnanayaH kriyAnayazca, tatra jJAnanayadarzanamidaM-jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt , tathA cAhanAyaMmi giNhiyavdhe agiNhiyavvaMmi ceva atthaMmi / jaiyavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 1622 // 1 pratyAyAtiH saukhyaparamparakeNa sidvigamanaM, kepAJcit punastenaiva bhavagrahaNena siddhigamanaM bhavatIti / samvesipi nayANaM yahuvihavattavyayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDhio sAha // 1623 // . // iti paJcakkhANanijuttI samattA / zrIbhadrabAhusvAmiviracitaM zrImadAvazyakasUtraM sampUrNam // / 'NAtammi geNhitave' gAhA vyAkhyA-jJAte-samyakSaricchinne 'geNhitave'ti grahItavye upAdeye 'agihitamitti agrahItavye anupAdeye, heya ityarthaH, cazabdaH khalUbhayorgrahItavyAgrahItavyayotitvAnukarSaNArthaH, upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavadhAraNArthaH, tasyaiva ca vyavahitaH prayogo draSTavyaH, jJAta eva grahItavye agrahItavye tathopekSaNIye ca jJAta eva nAjJAte 'atthaMmi'tti artha aihikAmuSmike, tatraihiko grahItavyaH srakcandanAGganAdiH agrahItavyo viSazastrakaNTakAdiH upekSaNIyastRNAdiH AmuSmiko grahItavyaH samyagdarzanAdiragrahItavyo mithyAtvAdirupekSaNIyo vipakSAbhyudayAdiriti, tasminnarthe yatitavyameva iti-aihikAmuSmikaphalaprAdhyArthinA sattvena yatitavyameva, pravRttyAdilakSaNaHprayatnaH kArya ityarthaH / itthaM caitadaGgIkartavyaM, samyagjJAne vartamAnasya phalAvisaMvAdadarzanAt , tathA cAnyairapyuktam-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAt pravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAt // 1 // " tathA''puSmikaphalaprAdhyarthinA hi jJAna eva yatitavyaM, tathA''gamo'pyevameva vyavasthitaH, yata ukta-"paDhamaNANaM tato dayA, evaM ciTThati sabasaMjate / agANI kiM kAditi kiM vA NAhiti cheyapAvayaM // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyaM yasmAta tIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAraki prathamaM zAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati kiM vA zAsyati chekaM pApakaM vA / / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 Avazyaka hAribhadrIyA 1 yAspi niSiddhA, tathA cAgamaH - "gItattho ya vihAro bidito gItatthamIsito bhaNito / etto tatiyavihAro NANuSNAto jiNavarehiM // 1 // " na yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyakrapandhAnaM pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvat kSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdarhato'pi bhavAmbhodhestaTasthasya dIkSApratipannasya utkRSTatapazcaraNatrato'pi na tAvadapavargaprAptiH saJjAyate [yato ] yAvajjIvAdyakhilavastuparicchedyarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti, tasmAt jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmika phala prAptikAraNamiti sthitaM 'iti jo uvadeso so Nao NAma' si iti - evaM uktena nyAyena ya upadezaH jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma jJAnanaya ityarthaH / ayaM ca nAmAdau pavipratyAkhyAne jJAnarUpameva pratyAkhyAnamicchati, jJAnAtmakatvAdasya, kriyArUpaM tu tatkAryasyAt tadAyatattvAnnecchati, guNabhUtaM cecchatIti gAthArthaH / ukto jJAnanayo'dhunA kriyAnayAvasaraH, taddarzanaM cedaM - kriyaiva pradhAnaM aihikAmuSmika phalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt, tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAdhAmAha-'NAyammi geNhitantre' ityAdi, asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA- jJAte grahItavye agrahItavye caivamartha aihikAmuSmikaphalaprAtyarthinA yatitavyameva, na. yasmAt pravRttyAdilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyabhilaSitArthAvAptirdRzyate, tathA cAnyairapyuktaM - "kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAt sukhito bhavet // 1 // " tathA''muSmika phalaprAptyarthinA'pi 1 gItArthama vihAro dvitIyo gItArthanizrito bhaNitaH / itastRtIyavihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 // kriyaiva karttavyA, tathA munIndravacanamadhyevaM vyavasthitaM yata uktam - "ceiyakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNa sue ya / savesuvi teNa kathaM tavasaMjama mujjamaMteNaM // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyam - yasmAt tIrthakaragaNadheraiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktaM, tathA cAgamaH - "subahupi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippahINassa ? | aMdhassa jaha palittA dIvasaya sahassako - vi // 1 // " dRzikriyAvikalatvAt tasyetyabhiprAyaH / evaM tAvat kSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyokta, cAritraM kriye - tyanarthAntaraM kSAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdarhato'pi bhagavataH samupranna kevalajJAnasyApi na tAvat muktyavAptiH saJjAyate yAvadakhilakarmendhanAnalabhUtA hasvapaJcAkSarod giraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUpA vAritrakriyA nAvApteti, tasmAt kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmika phalaprAptikAraNamiti ya upadezaH - kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma kriyAnaya ityarthaH / ayaM ca nAmAdau SaDUvidhe pratyAkhyAne kriyArUpameva pratyAkhyAnamicchati, tadAtmakatvAdasya, jJAnaM tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnecchati guNabhUtaM cecchatIti gAthArthaH / uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnakriyAnayasvarUpaM zrutvA'viditatadabhiprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha-kimatra tattvaM 1, pakSadvaye'pi yuktisambhavAd, AcAryaH punarAha-'savvesiM' gAhA, athavA jJAnakriyAnayamataM pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayannAha - 'savvesiMpi' gAhA vyAkhyA'sarveSAmiti mUlanayAnAM apizabdAt tadbhedAnAM ca nayAnAM dravyAstikAdInAM bahuvidhavaktavyatAM - sAmAnyameva vizeSA 1 caityakulagaNasase AcAryeSu ca pravacane zrute ca / sarveSvapi tena kRtaM tapaH saMyamayoruvacchatA // 1 // 2 subahnapi zrutamadhItaM kiM kariSyati caraNaviprahINaM / andhasya yathA pradIsA dIpazatasahasrakoSyapi // 1 // eva ubhayamevAnapekSaM ityAdirUpAM athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM nizamya zrutvA tata sarvanayavizuddhaM - sarvanayasammataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH, yasmAt sarve nayA eva bhAvanikSepamicchantIti gAthArthaH // 1623 // iti ziSyahitAyAM pratyAkhyAnavivaraNaM samAptamiti / vyAkhyAyAdhyayanamidaM yadavAptamiha zubhaM mayA puNyam / zuddhaM pratyAkhyAnaM labhatAM bhavyo janastena // 1 // samAptA ceyaM ziSyahitAnAmAvazyakaTIkA // kRtiH sitAmbarAcAryajina bhaTaniMga. dAnusAriNo vidyAdharakulatilakAcAryajinadattaziSyasya dharmato jAiNImahattarAkhUnoralpamaterAcAryaharibhadrasya / yadihotsUtramajJAnAd, vyAkhyAtaM tad bahuzrutaiH / kSantavyaM kasya sammohaH, chadmasthasya na jAyate 1 // 1 // yadarjitaM viraca (maMca) yatA subodhyAM puNyaM mayA''vazyakazAstraTIkAm / bhave bhave tena mamaivamevaM, bhUyAjjinottAnumate prayAsaH // 2 // anyacca santyajya samastasattvA, mAtsaryaduHkhaM bhavabIjabhUtam / sukhAtmakaM muktipadAvadaM ca sarvatra mAdhyasthamavAmuvantu // 3 // samAptA ceyamAvazyakaTIkA / dvAviMzatiH sahasrANi, pratyekAkSaragaNanayA (saMkhyayA) / anuSTupchandasA mAnamasyA uddezataH kRtam // 1 // aMkato'pi manthAnaM 22000 For Private Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________