________________
100 आवश्यकहारिभद्रीया व्याख्या-'एसो' इति अणंतरदारगाहादुयस्सऽत्यो कि ?-'दिसाविभागो णायचो' दिसिविभागो नाम अचित्तसंजयपरिद्वावणियविहिं पइ दिसिप्पदरिसणं संखेवेण दिसिपडिवजावणंति भणियं होइ, अहवा दिसिविभागो मूलदारगहणं, सेसदारोवलक्खणं चेयं दहवं, अचित्तसंजयपारिठ्ठावणियं पइ एसो दारविवेओ णायवोत्ति भणियं होइ, 'दुविहदधहरणं चे'ति दुविहदवं जाम पुवकालगहियं कुसाइ णायबमिति अणुवट्टए, 'वोसिरणति संजयसरीरस्स परिवणं 'अवलोयणं' बिइयदिणे निरिक्खणंति 'सुहासुहगइविसेसो य'त्ति सुहासुहगतिविसेसो वंतराइसु उववायभेया यत्ति भणियं होइ, एसा अचित्तसंजयपारिट्ठावणिया भणिया, इयाणिं असंजयमणुस्साणं भण्णइ, तत्थ गाहा
अस्संजयमणुएहिं जा सा दुविहा य आणुपुचीए । सच्चित्तेहिं सुपिहिया ! भञ्चित्तेहिं च नायझा ॥१६॥ इयं निगदसिद्धैव, तत्थ सचित्तेहि भण्णइ, कहं पण तीए संभवोत्ति ?, आह
कप्पगरूयस्स उ वोसिरणं संजयाण वसहीए । उदयपह बहुसमागम विपजहालोयणं कुज्जा ॥ ६ ॥
१ अनन्तरगाथाद्विकस्यार्थः, किं !, 'दिग्विभागो ज्ञातव्यः' दिग्विभागो नामाचित्तसंयतपारिष्ठापनिकीविधि प्रति दिक्प्रदर्शनं संक्षेपेण दिप्रतिपादनमिति भणितं भवति, अथवा दिग्विभाग इति मूलद्वारग्रहणं, शेपद्वारोपलक्षणं चैतत् प्रष्टव्यं, अचित्तसंयतपारितापनिकी प्रति एष द्वारविवेको ज्ञातव्य इति भणितं भवति, द्विविधद्रव्यहरणं चेति द्विविधद्रव्यं नाम पूर्वकालगृहीतं कुशादि ज्ञातव्यमिति अनुवर्तते, व्युत्सर्जनमिति संयतशरीरस्य परिष्ठापन, अवलोकनं द्वितीयदिवसे निरीक्षणमिति शुभाशुभगतिविशेषो व्यन्तरादिपूरपातभेदाति भणितं भवति । एषाऽचित्तसंयतपारिठापनिकी भणिता, इदानीमसंयतमनुष्याणां मण्यते, तत्र गाथा-तत्र सचित्तैर्भण्यते, कथं पुनस्तस्याः संभव इति ?, भाह.
व्याख्या-काइ अविरइया संजयाण वसहीए कप्पगरूवं साहरेजा, सा तिहिं कारणेहिं छुडभेजा, कि ?-एएसिं उड्डाहो भवउत्ति छुहेज्जा पडिणीययाए, काइ साहम्मिणी लिंगत्थी एएहिं मम लिंग हरियंति एएण पडिणिवेसेण कप्पटगरूवं पडियस्सयसमीवे साहरेजा, अहवा चरिया तबण्णिगिणी बोडिगिणी पाहुडिया वा मा अम्हाणं अजसो भविस्सइ तओ संजओवस्सगसमीवे ठवेजा एएसिं उड्डाहो होउत्ति, अणुकंपाए काइ दुक्काले दारयरूवं छड्डिउंकामा चिंतेइ-एए भगवंतो सत्तहियहाए उवट्ठिया, एतेसिं वसहीए साहरामि, एए सिं भत्तं पाणं वा दाहिति, अहवा कहिंवि सेन्जायरेसु वा इयरघरेस वा छभिस्संति, अओ साहवस्सए परिवेज्जा, भएण काहय रंडा पउत्थवडया साहरेजा. एए अणकपिइहिति. तत्थ का विही?-दिवसे २ वसही वसहेहिं चत्तारि वारा परियचियबा, पचुसे पओसे अपरण्हे अहुरत्ते, मा मा एए दोसा होहिंति, जइ विगिचंती दिहा ताहे बोलो कीरइ-एसा इत्थिया दारयरूवं छड्डेऊण पलाया, ताहे लोगो एइ पेच्छइ य तं
काचिदविरतिका संयतानां वसतौ कल्पस्थकरूपं संहरेत् , सा त्रिभिः कारणैः क्षिपेत् , किं , एतेषामुडाहो भवस्विति क्षिपेत् प्रत्यनीकतया, काचित साधर्मिणी लिमार्थिनी एतैर्मम लिङ्गं हृतमिति एतेन प्रतिनिवेशेन कल्पकस्थकरूपं प्रतिश्रयसमीपे संहरेत् , अथवा चरिका तद्वर्णिकी ब्राह्मणी प्राभृतिका वाऽस्माकमयशो मा भूत्ततः संयतोपाश्रयसमीपे स्थापयेत् एतेषां उडाहो भवविति, अनुकम्पया काचिदुष्काले दारकरूपं त्यक्तुकामा चिन्तयति-एते भगवन्तः सत्यहितार्यायोपस्थिताः, एतेषां वसतौ संहरामि, एतेऽस्मै भक्तं पानं वा दास्यन्ति, अथवा कुत्रचित् शय्यातरेपु वा इतरगृहेषु वा निक्षेप्स्यन्ति, अतः साधूपाश्रये परिस्थापयेत्, भयेन काचिञ्च रण्डा प्रोपितपतिका संहरेत् , एतेऽनुकम्पयिष्यन्ति, तत्र को विधिः १, दिवसे दिवसे वसतिषभैश्चतुः कृस्वः पर्यंतच्या प्रत्यूषसि प्रदोपे अपराले अर्धरात्रे, मा मा एते दोपा भूवन् , यदि त्यजन्ती हटा तदा रावः क्रियते-एपा स्त्री वारकरूपं त्यक्त्वा पलायिता, सदा लोक एति पृच्छति च ता. तोहे सो लोगो जं जाणरतं करेउ, अह न दिद्या ताहे विगिंचिजइ, उदयपहे जणो या जत्थ पएसे पए निग्गओ अच्छइ तत्थ ठवेत्ता पडिचरइ अण्णओमुहो जहा लोगो न जाणइ जहा किंचि पडिक्खंतो अच्छइ, जहा तं सुणएण कारण वा मजारेण वा न मारिजइ, जाहे केणइ दिदं ताहे सो ओसरइ । सचित्तासंजयमणुयपरिछावणिया गया, इयाणिं अचि. त्तासंजयमणयपरिहावणिया भण्णइ
परिणीयसरीरछुहणे वणीमगाईसु होइ मच्चित्ता । तोवेक्खकालकरणं विप्पजहविगिचणं कुजा ॥ ६ ॥ व्याख्या-पडिणीओ कोइ वणीमगसरीरं छुहेज जहा एएर्सि उड्डाहो भवउत्ति, वणीमगो वा तत्थ गंतूण मओ, केणइ वा मारेऊण एत्थ निदोसंति छड्डिओ, अविरइयाए मणुस्सेण वा उकलंबियं होजा, तत्थ तहेव बोलं करेंति, लोगस्स कहिजइ, एसो णठोत्ति, उक्कलंविए निधिण्णेण वारेंताणं रडंताणं मारिओ अप्पा होज्जा ताहे दिहे ण कालक्खेवो कायचो, पडिलेहिऊण जइ कोइ नत्थि ताहे जत्थ कस्सइ निवेसणं न होइ तत्थ विगिचिज इ उपेक्खेज वा, पओसो वइ संचरइ
तदा स लोको यज्जानातु तत्करोतु, अथ न दृष्टा तदा त्यज्यते, उदकपथे जनो वा यन्त्र प्रदेशे प्रगे निर्गतस्तिष्ठति तत्र स्थापयित्वा प्रतिचरति अन्यतोमुखो यथा लोको न जानाति यथा किचित् प्रतीक्षमाण स्तिष्ठति, यथा तत् शुना काकेन वा मार्जारेण वा न मार्यते, यदा केनचिदृष्टं तदा सोऽपसरति । सचित्तासंयतमनुष्यपरिष्ठापना गता, इदानीमचित्तासंयतमनुजपरिष्ठापना भण्यते-प्रत्पनीकः कश्चित् वनीपकशरीरं क्षिपेत् यथैतेषामुढाहो भवविति, वनीपको वा तत्रागत्य भृतः, केनचिदा मारयित्वाऽत्र निदापमिति त्यक्तः, अविरतिकया मनुष्येण तोबदं भवेत् , तत्र सथैव रवं कुर्षन्ति, लोकाय कथ्यते-एप नष्ट इनि, नद निर्विण्णेन वारयस्सु रटामु मारित आत्मा भवेत् तदारष्टे न कालोपः कर्तव्यः, प्रतिलिख्य यदि कोऽपि नास्ति तदा यत्र कस्यचिनिवेशनं न भवति तत्र स्यज्यते उपेक्ष्यते वा, प्रदोपो वर्त्तते संचरति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org