________________
136
आवश्यक हारिभद्रीया
पंडिनियत्तो, इयरोवि विलक्खो नियत्तो पुच्छिओ लज्जइ अक्खिर्ड, पलवइ बडुगोत्ति अक्खायं, नहा, नंदोवि कप्पएण भणिओ-सण्णह, पच्छा आसहत्थी य गहिया, पुणोवि ठविओ तंमि ठाणे, सो य निओगामच्चो विणासिओ, तस्स कष्पगस्स वंसो णंदवंसेण समं अणुवत्तइ, नवमए नंदे कपगवंसपसूओ सगडालो, थूलभद्दो से पुत्तो सिरिओ य, सत्त धीयरी य जक्खा जक्खदिन्ना भूया भूयदिण्णा सेणा वेणा रेणा, इओ य वररुइ धिज्जाइओ नंद असणं सिलोगाणमोलग्गइ, सोराया तुझे सगडालमुहं पलोएइ, सो मिच्छत्तंतिकाउं न पसंसेइ, तेण भज्जा से ओलग्गिया, पुच्छिओ भणइ-भत्ता ते ण पसंसइ, तीए भणियं - अहं पसंसावेमि, तओ सो तीए भणिओ, पच्छा भणइ - किह मिच्छत्तं पसंसामित्ति ?, एवं दिवसे २ महिलाए करणिं कारिओ अण्णया भणइ - सुभासियंति, ताहे दीणाराणं असयं दिण्णं, पच्छा दिणे २ पदिष्णो, सगडालो चिंतेइ-निट्ठिओ रायकोसोत्ति, नंदं भणइ-भट्टारगा ! किं तुब्भे एयस्स देह ?, तुब्भे पसंसिओत्ति, भणइ - अहं
१ प्रतिनिवृत्तः, इतरोऽपि विलक्षो निवृत्तः पृष्टो लजते आख्यातुं, प्रलपति बटुक इति आख्यातं नष्टाः, नन्दोऽपि कल्पकेन भणितः सन्नध्य, पश्चादश्वा हस्तिनश्च गृहीताः पुनरपि स्थापितस्तस्मिन् स्थाने, स च नियोगामात्यो विनाशितः, तस्य कल्पकस्य वंशो नन्दवंशेन सममनुवर्त्तते, नवमे नन्दे कल्पकवंशप्रसूतः शकटालः, स्थूलभद्रस्तस्य पुत्रः श्रीयकश्च सप्त दुहितरश्च यक्षा यक्षदत्ता भूता भूतदत्ता सेना वेणा रेणा, इतश्च वररुचिर्धिग्जातीयो नन्दमष्टशतेन श्लोकानां सेवते स राजा तुष्टः शकटालमुखं प्रलोकयति, स मिथ्यात्वमितिकृत्वा न प्रशंसति, तेन भार्या तस्याराजा, पृष्टो भणति भर्त्ता सव न प्रशंसति, तया भणितं अहं प्रशंसयामि, ततः स तया भणितः, पश्चात् भणति कथं मिथ्यात्वं प्रशंसामि ? इति एवं दिवसे दिवसे महिल्या वाचं ( प्रशंसा क्रियां ) ग्राहितोऽन्यदा भणति-सुभाषितमिति, तदा दीनाराणामष्टशतं दत्तं, पश्चाद्दिने दिने प्रदातुमारब्धः, शकटालचिन्तयति-निष्ठितो राजकोश इति नन्दं भणति भट्टाकाः ! किं यूयमेतस्मै दत्त ?, खया प्रशंसित इति, भणति श्रहं
संसामि लोइयकवाणि अनाणि पढाइ, राया भणइ-कहं लोइयकवाणि ?, सगडालो भणइ-मम धूयाओवि पति, किमंग पुण अण्णो लोगो ?, जक्खा एगंपि सुयं गिण्हइ, बितिया दोहि तइया तिहि वाराहि, ताओ अण्णया पविसंति अंतेउरं, जयणियं तरियाओ ठवियाओ, वररुई आगओ थुणइ, पच्छा जक्खाए पढियं वितियाए दोण्णि तइयाए तिणि वारा सुर्य पढियं एवं सत्तहिधि, रायाए पत्तियं, वररुईस्स दाणं वारियं, पच्छा सो ते दीणारे रतिं गंगाजले जंते ठवेइ, ता दिवसओ थुणइ गंगं, पच्छा पाएण आहणइ, गंगा देइत्ति एवं लोगो भणइ, कालंतरेण रायाए सुयं, सगडालस्स कहेइ - तस्स किर गंगा देइ, सगडालो भणइ-जइ मए गए देइ तो देइ, कलं वच्चामि तेण पच्चइगो पुरिसो पेसिओ विगाले पच्छन्नं अच्छसु जं वररुई ठवेइ तं आणेज्जासि, गएण आणिया पोट्टलिया सगडालस्स दिण्णा, गोसे नंदोवि गओ, पेच्छइ थुणतं, थुए निब्बुडो, हत्थेहि पाएहि य जंतं मग्गइ, नत्थि, विलक्खो जाओ, ताहे सगडालो पोइलियं रण्णो
१ प्रशंसामि लौकिककाव्यानि अनर्थकानि पठति, राजा भणति-कथं लौकिककाव्यानि ?, शकटालो भणति मम दुहितरोऽपि पठन्ति किमङ्ग पुनरन्यो लोकः ?, यक्षा एकशः श्रुतं गृह्णाति द्वितीया द्विकृत्वः तृतीया त्रिः, ता अन्यदा प्रवेशयति अन्तःपुरं यवनिकान्तरिताः स्थापिताः, वररुचिरागतः स्तौति, पश्चात् यक्षया एकशः द्वितीयया द्विकृत्वस्तृतीयया त्रिः श्रुतं पठितं एवं सप्तभिरपि राज्ञा प्रत्ययितं वररुचये दानं वारितं, पश्चात्स तान् दीनारान् रात्रौ गङ्गाजले यन्त्रे स्थापयति, तदा दिवसे स्तौति गङ्गां पश्चात्पा देनाहन्ति, गङ्गा ददातीत्येवं लोको भणति, कालान्तरेण राज्ञा श्रुतं, शकटालाय कथयति तस्मै किल गङ्गा ददाति शकटालो भणति-यदि मयि गते ददाति तहिं ददाति, कल्ये व्रजाव:, तेन प्रत्ययितः पुरुषः प्रेषितो विकाले प्रच्छन्नं तिष्ठ यद्वररुचिः स्थापयति तदानयेः, तेनानीता पोहलिका शकटालाय दत्ता, प्रत्यूषसि नन्दोऽपि गतः, प्रेक्षते स्तुवन्तं स्तुत्वा मनः हस्ताभ्यां पादाभ्यां च यन्त्रं मार्गयति, नास्ति, विलक्षो जातः, तदा शकटाल: पोट्टलिकां राज्ञे
रिसेइ, ओहामिओ गओ, पुणोवि छिद्दाणि मग्गइ सगडालस्स एएण सबं खोडियंति, अण्णया सिरीयस्स विवाहो, रण्णो अणुओगो सज्जिज्जइ, वररुइणा तस्स दासी ओलग्गिया, तीए कहियं रण्णो भत्तं सज्जिज्जइ आजोगो य, ताहे ते चिंतियं - एयं छिड्डु, डिंभरुवाणि मोयगे दाऊण इमं पाढेइ- 'रायनंदु नवि जाणइ जं सगडालो काहि । रायनंद मारेता तो सिरियं रज्जे ठवेहिन्ति ॥ १ ॥' ताइ पढंति, रायाए सुयं, गवेसामि, तं दिनं, कुविओ राया, जओ जओ सगडालो पासु पडइ तओ तओ पराहुत्तो ठाइ, सगडालो घरं गओ, सिरिओ नंदस्स पडिहारो, तं भणइ - किमहं मरामि सबा - णिवि मरंतु, तुमं ममं रण्णो पायवडियं मारेहि, सो कन्ने ठएइ, सगडालो भणइ-अहं तालउडं विसं खामि, पायवडिओ य पमओ, तुमं ममं पायवडियं मारेहिसि, तेण पडिस्सुयं, ताहे मारिओ, राया उडिओ, हाहा अकजं !, सिरियत्ति, भण-जो तुझ पावो सो अम्हवि पावो, सक्कारिओ सिरियओ, भणिओ, कुमारामच्चत्तणं पडिवज्जसु, सो भणइ-ममं जेट्ठो
१ दर्शयति, अपभ्राजितो गतः, पुनरपि छिद्राणि मार्गयति शकटालस्य एतेन सर्व विनाशितमिति, अन्यदा श्रीयकस्य विवाहः, राज्ञो नियोगः सज्ज्यते, वररुचिना तस्य दासी अवलगिता, तथा कथितं राज्ञो भक्तं सज्ज्यते आयोगश्च तदा तेन चिन्तितं एतत् छिद्रं, डिम्भान् मोदकान् दश्चैतत् पाठयति- 'नन्दो राजा नैव जानाति यत् शकटालः करिष्यति । नन्दराजं मारयित्वा ततः श्रीयकं राज्ये स्थापयिष्यती 'ति ते पठन्ति, राज्ञा श्रुतं, गवेषयामि तदृष्टं, कुषितो राजा, यतो यतः शकटालः पादयोः पतति ततस्ततः पराङ्मुखस्तिष्ठति, शकटालो गृहं गतः, श्रीयको नन्दस्य प्रतीहारः, तं भणति - किमहं त्रिये सर्वेऽपि त्रियन्तां १, एवं मां राज्ञः पदोः पतितं मारय, स कर्णौ स्थगयति, शकटाको भणति अहं तालपुटं विषं खादामि, पादपतितः प्रस्मृतः, एवं मां पादपतितं मारयेः, तेन प्रतिश्रुतं, तदा मारितः, राजोत्थितः - हा हा अकार्य श्रीयक इति, भणति-यस्वय्येव पापः सोऽस्माकमपि पापः, सत्कृतः श्रीयकः, भणितः - कुमारामात्यत्वं प्रतिपचस्व, स भणति मम ज्येष्ठो
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org