________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | શ્લોક-૨
વળી, પરંપરાનો અન્ય રીતે અર્થ કરતાં કહે છે કે ધર્મ સેવીને સુદેવત્વ, સુમનુષ્યત્વ, આદિ પરંપરાથી મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે.
૧૧
વળી, ત્રણ પ્રકારના ફલને દેનારો ધર્મ માત્ર બાહ્ય આચરણારૂપ નથી, પરંતુ મોક્ષને અનુકૂળ એવી જીવની પરિણતિરૂપ છે. તે બતાવવા અર્થે કહે છે
=
જેમ સૂતરના તાંતણા પટરૂપે=વસ્ત્રરૂપે થાય છે તેમાં તે તાંતણા જ પટરૂપે પરિણમન પામે છે માટે તે તાંતણા વસ્ત્રના પરિણામીકારણ છે તેમ આદ્યભૂમિકામાં પ્રગટ થયેલો માર્ગાનુસા૨ી પરિણામરૂપ જે ધર્મ તે ધર્મ જ સમ્યક્ત્વ, દેશવિરતિ આદિ પરિણામરૂપે પામીને અંતે યોગનિરોધરૂપ પરિણામને પ્રાપ્ત કરે છે અને જેમ તે સૂતરના તાંતણા વસ્ત્રરૂપે પરિણમન પામે છે તેમ આદ્યભૂમિકાથી નિષ્પન્ન થયેલો ધર્મ યોગનિરોધરૂપ ચરમભૂમિકાને પામ્યા પછી મોક્ષરૂપ ફલમાં વિશ્રાંત થાય છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે જેમ કોઈ જીવને તૃષા લાગે છે અને પાણી પીવાથી તૃષા શાંત થાય છે તે વખતે મધુર સ્વાદુ પાણી પીવાથી તેને પરમ આહ્લાદ થાય છે અને તે પાણી શરીરને ઉપષ્ટભક હોવાથી પરિણામથી સુંદર છે તેમ પુણ્યાનુબંધીપુણ્યના ઉદયથી=દર્શનમોહનીયના ક્ષયોપશમથી બંધાયેલા પુણ્યના ઉદયથી, કામના અભિલાષવાળા જીવોને ભોગોની ઇચ્છા થાય છે ત્યારે વિવેકચક્ષુ વિદ્યમાન હોવાથી તેઓ ભોગમાં લંપટ થતા નથી, પરંતુ ભોગના વિકારોનું શમન કરીને પરમઆહ્લાદના પરિણામને પ્રાપ્ત કરે છે.
વિવેકી જીવો તે ભોગો ભોગવીને, પણ ક્લિષ્ટચિત્તવૃત્તિવાળા નહિ હોવાથી તે ભોગના સેવનકાળમાં પણ વિકારોને શમાવીને ઉત્તમ ભાવવાળા બને છે, તેથી તેઓના ભોગો પરિણામથી સુંદર બને છે માટે ધર્મથી પ્રાપ્ત થયેલા ભોગો પણ તે જીવોનું અહિત કરનારા થતા નથી.
વળી, જેમ શરીરની વિકૃતિને કારણે ખોટી તૃષા લાગે છે અને તે તૃષાવાળા જીવો પાણી પીને પણ શાંત થતા નથી પણ અધિક અધિક તૃષાને પ્રાપ્ત કરે છે, તેથી તૃષાકાળમાં તેઓનું જલપાન આહ્લાદકારી બનતું નથી પરંતુ અધિકતૃષા કરીને વિહ્વળતાનું કારણ બને છે, તેથી તે જલપાન પણ પરિણામથી સુંદર નથી; તેમ જેઓ મિથ્યાધર્મ સેવીને પાપાનુબંધી પુણ્યને પ્રાપ્ત કરે છે તેઓના ભોગો અધિક અધિક તૃષા કરીને વિહ્વળતાને પ્રાપ્ત કરાવે છે અને ક્લિષ્ટ ચિત્તવૃત્તિ કરાવીને દુર્ગતિનું કારણ બને છે માટે પરિણામથી સુંદર નથી. અને સુંદર રીતે સેવાયેલો ધર્મ તેવા ભોગોને આપનાર નથી પરંતુ કુત્સિત રીતે સેવાયેલો ધર્મ તેવા ભોગોને આપે છે જ્યારે અહીં તો વિવેકપૂર્વક સેવાયેલો ધર્મ ધનને દેનારો છે, કામને દેનારો છે અને પરંપરાએ મોક્ષસાધક છે એમ કહેલ છે.
વળી, જે જીવો ધનના અર્થી નથી, કામના અર્થી નથી, પરંતુ એકાંતે ઉત્ત૨ઉત્તરના યોગમાર્ગને સેવીને શીઘ્ર સંસા૨ના અંતને કરવાના અર્થી છે તેવા જીવોનો સેવાયેલો ધર્મ ઉત્તર ઉત્તરના ગુણસ્થાનકની પ્રાપ્તિ દ્વારા તે જ ભવમાં મોક્ષને દેનારો છે. કદાચ પ્રાપ્ત થયેલા ભવમાં નિષ્ઠા સુધીનો ધર્મ સેવી ન શકાય તો તે ધર્મ સુદેવત્વ અને સુમાનુષ્યત્વની પ્રાપ્તિ દ્વારા શીઘ્ર મોક્ષને દેનારો છે. અને તેવા જીવો દેવભવમાં જાય તો
