________________
પ૧
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-૧૭, ૧૮ कुर्यात् पुरुषप्रयत्नः" [नीतिवाक्या०] इति । स्वामी च धार्मिकः कुलाचाराभिजनविशुद्धः प्रतापवान् न्यायानुगतश्च कार्य इति ।।१७।। ટીકાર્ય :
“સ્વસ્થ'... વાર્થ ત ા પોતાને યોગ્ય એવા રક્ષા કરતાર અપૂર્વના લાભનું સંપાદન અને પ્રાપ્ત થયેલા રક્ષણમાં સમર્થ એવા રાજાદિનું આશ્રયણ=“હું તમારા વડે રક્ષણીય છું” એ પ્રમાણે આત્મસમર્પણ જે કારણથી કહેવાયું છે –
“સ્વામીના મૂલવાળી સર્વ પ્રકૃતિ હોય છે=રાજા વગેરે સ્વામી જેવા હોય તેને અનુરૂપ તેની પ્રજા થાય છે.” (નીતિવાક્યા૦).
વળી, મૂળ વગરના વૃક્ષોમાં પુરુષ પ્રયત્ન શું કરે ? અર્થાત્ જે નગરમાં રક્ષણ કરનાર સ્વામી ન હોય એવા સ્થાનમાં પુરુષ ધર્મઅર્થકામ પુરુષાર્થો કઈ રીતે સેવે ? અને સ્વામી ધાર્મિક કુલાચારના ઉત્તમ આચારોથી વિશુદ્ધ પ્રતાપવાળો વ્યાયયુક્ત કરવો જોઈએ.
ત્તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. I૧૭ના ભાવાર્થ :
ધર્મપ્રધાન ગૃહસ્થજીવન જીવનારે રાજા આદિ સ્વામી પણ એવા કરવા જોઈએ, જેથી પોતાના જીવનમાં ધર્મની વૃદ્ધિ થાય. આથી ધાર્મિક, કુલાચારથી વિશુદ્ધ, પ્રતાપવાળો, ન્યાયી રાજાનો આશ્રય કરવો જોઈએ. જેથી સુખપૂર્વકનું પરલોકપ્રધાન જીવન જીવી શકાય. ll૧ના
અવતરણિકા :
તથા –
અવતરણિકાર્ચ -
અને –
સૂત્ર :
(૮) પ્રધાનHધુપરિપ્રદ: I૧૮ાા સૂત્રાર્થ :
(૮) પ્રધાન એવા ગુણોવાળા ઉત્તમ પુરુષોનો સ્વીકાર કરવો. ll૧૮| ટીકા :'प्रधानानाम्' अन्वयगुणेन सौजन्यदाक्षिण्यकृतज्ञतादिभिश्च गुणैरुत्तमानां 'साधूनां'
