________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સુત્ર-૨૫, ૨૬ પુરુષાર્થથી જે ધન પ્રાપ્ત થાય તેનું ઉચિત નિયોજન કરે છે.
કઈ રીતે ધનનું નિયોજન કરે છે ? તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે મધ્યમકક્ષાના ધનના ઉપાર્જન કરનારા જીવોને આશ્રયીને કહે છે –
પ્રાપ્ત થયેલા ધનનો ચોથો ભાગ ભાવિ માટે સંગ્રહ કરે, ચોથો ભાગ વ્યાજમાં કે વ્યાપારમાં યોજન કરે. વળી, ચોથો ભાગ ધર્મ અને પોતાના ઉપભોગમાં ઉપયોગ કરે. અને ચોથો ભાગ પોતાના ઉપર આશ્રિત એવા ભર્તવ્યના પોષણ માટે ઉપયોગ કરે.
વળી, જેઓ વિપુલ ધન પ્રાપ્ત કરે છે તેઓ ધર્મમાં ઘણો ધન વ્યય કરે તો પણ અન્ય કાર્યો સદાય તેમ નથી અને ભાવિની ચિંતા પણ થાય તેમ નથી તેવા ગૃહસ્થને આશ્રયીને કહે છે –
પોતાને જે ધનની પ્રાપ્તિ થાય છે તેમાંથી અર્ધાથી અધિક ધન ધર્મમાં વ્યય કરે; કેમ કે સગૃહસ્થ પરલોકની પ્રધાને ચિંતા કરનારા હોય છે, તેથી જીવનનાં સર્વ અંગોમાં ધનનું અધિક મહત્ત્વ ધારણ કરે છે અને તેવા ગૃહસ્થો ધર્મનાં ઉત્તમ કાર્યોમાં આવકના અર્ધાથી અધિક ધન વ્યય કરે તો તેઓનું ચિત્ત ધર્મપરાયણ બને છે. જેથી તેઓનો આ લોક અને પરલોક ઉભય કલ્યાણકારી બને છે. અને ધર્મમાં વ્યય કર્યા પછી જે શેષધન છે તેના દ્વારા તુચ્છ એવાં ઐહિક સર્વ કાર્યો તે ગૃહસ્થ કરે છે અર્થાતુ પોતાની ભૂમિકા અનુસાર નિધિ તરીકે ધન રાખે, વ્યાપાર માટે ધન રાખે, ભર્તવ્યના પોષણ માટે ઉપયોગ કરે અને પોતાના માટે પણ ઉપયોગ કરે. આ સર્વ ઉપયોગ યત્નથી કરે જેથી ધર્મને બાધ ન થાય તેવી જીવનપ્રવૃત્તિમાં ધનનો વ્યય થાય. અને જેઓ પોતાની આવક અનુસાર વ્યય ન કરતા હોય પરંતુ ઇન્દ્રિયોને વશ થઈને ગમે તે રીતે વ્યય કરતા હોય તેઓ પોતાનો વૈભવ નાશ થાય ત્યારે સર્વ ઉચિત વ્યવહાર કરવા અસમર્થ બને છે જેથી તેવા પુરુષના ધર્મ આદિ ત્રણેય પુરુષાર્થ નાશ પામે છે અને દુર્ગાનપૂર્વક મૃત્યુ થવાની સંભાવનાને કારણે દુર્ગતિની પણ પ્રાપ્તિ થાય છે. રિપો
અવતરણિકા :તથા –
અવતરણિકાર્ય :
અને – સૂત્ર :
[૧૨] પ્રસિદ્ધશાવારપાનનમ્ રદ્ ા સૂત્રાર્થ :(૧૨) પ્રસિદ્ધ એવા દેશના આચારોનું પાલન ગૃહસ્થનો ધર્મ છે. રજી.
