________________
૧૨૩
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧) અધ્યાય-૨ | શ્લોક-૧, ૨
વળી, દેશવિરતિવાળા જીવો અંશથી વિરતિના પરિણામવાળા હોવાથી જે કાંઈ ધર્મઅનુષ્ઠાન સેવે છે તે ધર્મઅનુષ્ઠાનથી અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિવાળા જીવો કરતાં પણ વિશિષ્ટ ધર્મબીજોનું આધાન કરે છે.
વળી, તે સર્વ જીવોને તેમની ભૂમિકા અનુસાર ઉપદેશક ઉચિત ઉપદેશ આપે ત્યારે શ્રવણકાળમાં જે કાંઈ વિવેકપૂર્વક તત્ત્વની રુચિ થાય છે તેનાથી ધર્મબીજોનું વપન થાય છે. ધર્મબીજોનું વપન કર્યા પછી તે જીવો ચિંતવન કરે છે કે “કઈ રીતે હું યત્ન કરીને વિશેષ પ્રકારના ધર્મનું સેવન કરું ?” અને તે ચિંતવન અંકુરસ્થાનીય છે. વળી, તે મહાત્માઓ નવાં નવાં સલ્ફાસ્ત્રોનું શ્રવણ કરે છે જેથી પોતાના બોધમાં અધિક અધિક વિવેક થાય છે તે સત્કાંડ જેવું છે=બીજમાંથી અંકુર ફૂટ્યા પછી વૃક્ષોમાં જે ડાળી થાય છે તેના જેવું અર્થાત્ સ્કંધ જેવું છે. તે સૂક્ષ્મબોધ કર્યા પછી તે મહાત્મા તે બોધથી નિયંત્રિત ઉચિત ધર્મઅનુષ્ઠાન કરે તે નાલ જેવું છે. વળી, તે અનુષ્ઠાન સેવીને તે મહાત્મા સુદેવમાં, સુમાનુષમાં જાય છે તે ધર્મસામગ્રીયુક્ત દેવભવની અને મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ એ પુષ્પ જેવી છે. અને આ રીતે તે મહાત્મા ઉત્તર ઉત્તર યોગમાર્ગને સેવીને મોક્ષને પામે તે બીજાધાનપૂર્વકના થયેલા વૃક્ષના ફળની પ્રાપ્તિ રૂપ છે. આવા અવતરણિકા:
अमुमेवार्थं व्यतिरेकत आह - અવતરણિકાર્ય :
આ જ અર્થને-પૂર્વમાં કહ્યું કે આવા લક્ષણવાળા ગૃહસ્થને સદ્ધર્મનાં બીજો પ્રરોહ પામે છે એ જ અર્થને, વ્યતિરેકથી કહે છે – શ્લોક :
बीजनाशो यथाऽभूमौ प्ररोहो वेह निष्फलः।
तथा सद्धर्मबीजानामपात्रेषु विदुर्बुधाः ।।२।। इति ।। શ્લોકાર્ધ :
જે પ્રમાણે અહીં=જગતમાં, અભૂમિમાં બીજનાશ અથવા બીજનો પ્રરોહ નિષ્ફલ છે તે પ્રમાણે અપાત્રમાં=પ્રથમ અધ્યાયમાં બતાવેલા ગુણોથી રહિત એવા જીવોમાં સદ્ધર્મ બીજોનો નાશ અથવા નિષ્ફલ પ્રરોહ બુઘો કહે છે. રા. ટીકા -
'बीजनाशो' बीजोच्छेदो 'यथा अभूमौ' ऊषरादिरूपायाम्, 'प्ररोहः' अङ्कुरायुद्भेदः बीजस्यैव, 'वा' इति पक्षान्तरसूचकः ‘इह' जगति 'निष्फलो' धान्यादिनिष्पत्तिलक्षणफलविकलः, 'तथा
