________________
૨૮
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૧૩, ૧૪ જે પુરુષ સદા પોતાના હિતની ચિંતા કરે છે એવા સત્પરુષને દેખાતા અનુભવનો અપલાપ અને શાસ્ત્રનો અપલાપ કરવો ઉચિત નથી; કેમ કે દેખાતા અનુભવનો અને શાસ્ત્રનો અપલાપ કરનાર નાસ્તિક કહેવાય છે. ll૧૩/૧૨૧ી. અવતરણિકા :
इत्थं सर्वथा नित्यमनित्यं च तथा देहाद भिन्नमभिन्नं चात्मानमङ्गीकृत्य हिंसादीनामसम्भवमापाद्योपसंहरत्राहઅવતરણિકાર્ચ -
આ રીતે=અત્યાર સુધી વર્ણન કર્યું એ રીતે, સર્વથા નિત્ય અથવા સર્વથા અનિત્ય અને દેહથી ભિન્ન અથવા દેહથી અભિન્ન આત્માને સ્વીકારીને હિંસાદિના અસંભવનું આપાદન કરીને ઉપસંહાર કરતાં કહે છે – સૂત્ર :
સતોગચર્થતંત્સિદ્ધિરિતિ તવલિંઃ ૬૪/૧૨૨ાા સૂત્રાર્થ -
આનાથી એકાંતવાદથી, અન્યથા સ્વીકાર કરાયે છતે નિત્યાનિત્યાદિરૂપ આત્મા સ્વીકાર કરાયે છતે, આની સિદ્ધિ છે હિંસાદિની સિદ્ધિ છે, એ તત્ત્વવાદ છે. ll૧૪/૧૨૨૨ ટીકા :
'अतः' एकान्तवादाद् 'अन्यथा' नित्यानित्यादिस्वरूपे आत्मनि समभ्युपगम्यमाने 'एतत्सिद्धिः' हिंसादिसिद्धिः, तत्सिद्धौ च तनिबन्धना बन्धमोक्षसिद्धिः, 'इति' एष 'तत्त्ववादः' प्रतिज्ञायते, योऽतत्त्ववादिना पुरुषेण वेदितुं न पार्यते इति ।।६४/१२२।। ટીકાર્ય :
અતઃ'..... તિ | આતાથીએકાંતવાદથી, અન્યથા સ્વીકાર કરાયે છતે નિત્યાનિત્યાદિ સ્વરૂપ આત્મા સ્વીકાર કરાયે છતે, આની સિદ્ધિ છે-હિંસાદિની સિદ્ધિ છે. અને તેની સિદ્ધિ હોતે છતે હિંસાદિની સિદ્ધિ હોતે છતે, તક્તિબંધન હિંસાદિની સિદ્ધિના કારણે બંધમોક્ષની સિદ્ધિ છે એ તત્ત્વવાદ જણાય છે. જે અતત્વવેદી એવા પુરુષ વડે જાણી શકાતો નથી.
‘ત્તિ’ શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. ૬૪/૧૨રા ભાવાર્થ :ઉપદેશક યોગ્ય શ્રોતાને ફલિતાર્થ બતાવતાં કહે છે –
