________________
૨૪૫
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૭૫ અવતરણિકા - किंलक्षण इत्याह - અવતરણિકાર્ય :
કેવા લક્ષણવાળો મોક્ષ છે ? એથી કહે છે – ભાવાર્થ :
વરબોધિલાભના અંતિમ ફળ તરીકે મોક્ષ છે તેમ ઉપદેશક બતાવે છે, તેથી જિજ્ઞાસા થાય કે તે મોક્ષ કેવા સ્વરૂપવાળો છે ? એથી કહે છે –
સૂત્ર
સ શાન્તિ દુ:વિલમ ૭૧/૦રૂરૂ સૂત્રાર્થ :
તે અપવર્ગ-મોક્ષ, આત્યંતિક દુઃખના વિગમરૂપ છે. II૭૫/૧૩૩ll. ટીકા -
'सः' अपवर्गः ‘अत्यन्तं' सकलदुःखशक्तिनिर्मूलनेन भवतीति आत्यन्तिको ‘दुःखविगमः' सर्वशारीरमानसाशर्मविरहः सर्वजीवलोकासाधारणानन्दानुभवश्चेति ।।७५/१३३।। ટીકાર્ય :
સ” અપવ ... અનુભવતિ તે=અપવર્ગ મોક્ષ, સકલદુઃખશક્તિના નિર્મૂલનથી અત્યંત થાય છે એથી આત્યંતિક દુઃખના વિગમતરૂપ છે=સર્વશારીરિક, માનસિક દુઃખના વિરહરૂપ છે અને સર્વ જીવલોકમાં વર્તતા અસાધારણ આનંદના અનુભવ સ્વરૂપ છે.
ત્તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. II૭૫/૧૩૩. ભાવાર્થ:
સંસારથી પર એવી જે જીવની અવસ્થા એ મોક્ષ છે. મોક્ષમાં રહેલા જીવોને માનસિક રીતે મોહના કોઈ પરિણામો નથી, તેથી મોહનું દુઃખ નથી અને કર્મરૂપ કે કર્મજન્ય દારિક શરીરરૂપ કોઈ શરીર નથી, તેથી શરીરજન્ય કોઈ દુઃખ નથી. માટે સંસારમાં જે દુઃખની શક્તિ હતી તે સર્વનું મોક્ષમાં નિર્મુલન થયેલું હોવાથી મોક્ષ આત્યંતિક દુઃખના અભાવરૂપ છે.
વળી, જીવ ચેતન છે, તેથી કોઈ પ્રકારનું દુઃખ ન હોય તો પૂર્ણ સ્વસ્થતાનું સુખ અનુભવે છે એ નિયમ અનુસાર મોક્ષમાં કોઈ પ્રકારનું દુઃખ નહિ હોવાથી પૂર્ણ સુખનો અનુભવ છે, તેથી સર્વ જીવોમાં જે સુખો છે
