________________
૧૮૮
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૩૬ હોય છતાં જે ક્રિયાના પાલનથી તે શ્રોતા વિધિ-પ્રતિષેધને પ્રગટ કરી શકે અને જે શ્રોતામાં સ્વભૂમિકા અનુસાર વિધિ-પ્રતિષેધ પ્રગટ થયેલા હોય અને તેને અનુરૂપ ઉચિત ક્રિયા બતાવવામાં આવે તો તે ક્રિયાના સેવનથી પ્રગટ થયેલ વિધિ-પ્રતિષધની રક્ષા થાય છે. તેવી ક્રિયાઓ જે શાસ્ત્રમાં બતાવાયેલી હોય તે શાસ્ત્ર છેદશુદ્ધ છે.
જેમ કોઈ યોગ્ય શ્રોતા દેશવિરતિની ક્રિયા કરીને દેશવિરતિ ગુણસ્થાનકને સ્પર્શી શકે તેમ હોય અને સર્વવિરતિને અનુકૂળ ક્રિયાથી સર્વવિરતિ ગુણસ્થાનક પ્રગટ કરી શકે તેમ ન હોય તો તેવા શ્રોતાને, જિનવચન દેશવિરતિ ગુણસ્થાનક પ્રગટ થાય તેવી ઉચિત ક્રિયા કરવાનું વિધાન કરે છે અને તેનો યોગ્ય શ્રોતા ઉપદેશક પાસેથી દેશવિરતિ ગુણસ્થાનકને અનુકૂળ ઉચિત ક્રિયાઓ કઈ રીતે કરવાથી સર્વવિરતિને અનુકૂળ શક્તિસંચય થાય તેવા દેશવિરતિ ગુણસ્થાનકનું પારમાર્થિક સ્વરૂપ જાણીને પોતાની ભૂમિકા અનુસાર દેશવિરતિ ગ્રહણ કરે તો જે દેશવિરતિના પરિણામો તેનામાં પ્રગટ થયેલા ન હતા તે પ્રગટ થાય છે અને જે અવિરતિ પૂર્વમાં નિવર્તન પામેલી ન હતી તે દેશવિરતિની ક્રિયાના પાલનથી નિવર્તન પામે છે. તેથી તે દેશવિરતિની ક્રિયાના સેવન દ્વારા તે મહાત્મા સ્વભૂમિકા અનુસાર દેશવિરતિનાં ઉત્તરઉત્તરનાં ગુણસ્થાનકને પ્રાપ્ત કરે છે. અર્થાત્ સર્વવિરતિને અનુકૂળ નિર્લેપ ચિત્ત થાય તેવું ચિત્ત પ્રતિદિન દેશવિરતિની ક્રિયાથી પ્રવર્ધમાન બને છે. અને પોતાનામાં પ્રગટ થયેલો વિધિ-પ્રતિષેધ રૂપ દેશવિરતિનો પરિણામ તે ક્રિયાઓથી સમ્યક રક્ષિત થાય છે માટે તે ભૂમિકાના શ્રોતાને તે પ્રકારનો ઉપદેશ આપનાર શાસ્ત્ર છેદશુદ્ધ છે.
વળી, કોઈક યોગ્ય જીવ સર્વવિરતિ ગુણસ્થાનકને પ્રાપ્ત કરી શકે તેવો હોય તો તેને ઉપદેશક સર્વવિરતિને અનુકૂળ ઉચિત ક્રિયાઓ બતાવે છે, તેથી તેનામાં અનાવિભૂત એવા સર્વવિરતિના પરિણામો પ્રગટ થાય છે અને તે ક્રિયાના પાલન પૂર્વે અપ્રતિષિદ્ધ એવો અવિરતિનો પરિણામ નિવર્તન પામે છે. અર્થાત્ તે સર્વવિરતિની ક્રિયા દ્વારા તેનામાં વર્તતી પૂર્વની અવિરતિ હતી તે નિવર્તન પામે છે, તેથી હિંસાદિ પાપોની નિવૃત્તિ થાય છે અને ષકાયના પાલનરૂપ વિશેષ સંયમસ્થાન આવિર્ભાવ પામે છે અને તે સંયમની ક્રિયા દ્વારા પ્રગટ થયેલ વિધિ-પ્રતિષેધની રક્ષા થાય છે. એટલું જ નહિ, પણ સર્વવિરતિમાં વર્તતા અતિચારોના પરિહારપૂર્વક ઉત્તરોત્તર વિશુદ્ધ એવી સર્વવિરતિની પ્રાપ્તિ તે ક્રિયાઓથી થાય છે, તેથી જે શાસ્ત્રમાં વિધિ અને નિષેધને અનુરૂપ ઉચિત ક્રિયાઓ બતાવી હોય તે શાસ્ત્ર છેદશુદ્ધ છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે દિગમ્બર શાસ્ત્ર પણ મોક્ષના અર્થે સાધુને તપ-ધ્યાનમાં ઉદ્યમ કરવાનું કહે છે અને સમિતિ-ગુપ્તિથી શુદ્ધ એવી ક્રિયાનું પાલન કરવાનું કહે છે. આમ છતાં સાધુને એકાંતે વસ્ત્રનો નિષેધ કરે છે, તેથી જે સાધુ ધ્યાનમાં યત્ન કરી શકે તેવા હોય અને શીતાદિના કારણે ધ્યાનમાં યત્ન ન કરી શકતા હોય તો પણ તેઓને વસ્ત્રનો નિષેધ કરીને ધ્યાનમાં વ્યાઘાત થાય તેવી ક્રિયા બતાવે છે; કેમ કે તે મહાત્મા મોક્ષને અનુકૂળ ધ્યાન કરવા સમર્થ હોવા છતાં દિગમ્બરશાસ્ત્ર અનુસાર વસ્ત્ર ગ્રહણ ન કરે તો વસ્ત્રના અભાવના કારણે ધ્યાનનો વ્યાઘાત થાય, તેથી તેવું વિધાન કરનાર દિગમ્બર શાસ્ત્ર છેદશુદ્ધ નથી.
