________________
૨૧૦
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૪૯, ૫૦ પરમાર્થથી વિચારણા કરવામાં આવે તો જે કર્મ સંસારના ફલવાળું હોય તે કદાચ શુભ હોય, તેથી પુણ્યરૂપ કહેવાય, તોપણ જીવને બાંધીને સંસારમાં રખડાવનાર છે માટે પાપાત્મક જ છે.
વળી, પૂર્વસૂત્રમાં મિથ્યાત્વાદિ પાંચ બંધનાં કારણો કહ્યાં તે પાંચ બંધનાં કારણો જ અહીં હિંસાદિ દસ ભેદમાં ભિન્ન પ્રકારે સંગ્રહ કરેલ છે, માટે પરસ્પર કોઈ વિરોધ નથી. વળી, જેમ મિથ્યાત્વાદિ પાંચ બંધનાં કારણો છે તેમ મિથ્યાત્વાદિથી વિપરીત સમ્યક્તાદિ મોક્ષનાં કારણો છે તે રીતે હિંસાદિ દસથી વિપરીત અહિંસાદિ દસ મોક્ષનાં કારણો છે; કેમ કે સર્વ કાર્ય તેને અનુરૂપ કારણથી ઉત્પન્ન થાય છે. અને બંધને અનુરૂપ કારણ જેમ હિંસાદિ છે તેમ બંધના નાશને અનુરૂપ કારણ અહિંસાદિ છે, તેથી જેમ હિંસાદિથી કર્મ બંધાય છે તેમ અહિંસાદિથી કર્મનો નાશ થાય છે. આ પ્રકારે સંક્ષેપથી બંધ અને મોક્ષ કારણનો ઉપદેશ યોગ્ય શ્રોતાને ઉપદેશક કહે તો તે શ્રોતા પોતાની શક્તિ અનુસાર બંધ અને મોક્ષનાં કારણો વિશેષ વિશેષતર જાણીને બંધનાં કારણોનો ત્યાગ કરીને મોક્ષનાં કારણોને સેવે તો તેને હિતની પ્રાપ્તિ થાય. ll૪૯/૧૦૭ll અવતરણિકા -
बन्धस्यैव स्वरूपमाह - અવતરણિતાર્થ :
બંધના જ સ્વરૂપને કહે છે – ભાવાર્થ - ઉપદેશક યોગ્ય શ્રોતાને બંધ-મોક્ષના હેતુ બતાવ્યા પછી બંધ કેવા સ્વરૂપવાળો છે તે બતાવે છે –
સૂત્ર :
પ્રવાહતોડનાહિમામ્ પાપ૦/૧૦૮ના સૂત્રાર્થ :
પ્રવાહથી અનાદિનો છેઃબંધ અનાદિનો છે. I૫૦/૧૦૮ ટીકા:
'प्रवाहतः' परम्परातः 'अनादिमान्' आदिभूतबन्धकालविकलः ।।५०/१०८।। ટીકાર્ચ -
“પ્રવદિત' વિનઃ પ્રવાહથી=પરંપરાથી બંધ અનાદિનો છે. અનાદિમાન છે= આદિભૂતબંધકાલથી વિકલ છે. પિ૦/૧૦૮
