________________
૨૨૦
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સુત્ર-૫૮, ૫૯
ટીકાર્ય :
નિરર્થઃ'... ૩૫નક્ષનેતન્ ા નિરર્થક પુરુષના સંતોષલક્ષણફલવિકલ અનુગ્રહ=માલા, ચંદન, સ્ત્રી, વસ્ત્ર આદિ ભોગનાં સાધનો વડે દેહનો ઉપષ્મરૂપ અનુગ્રહ નિરર્થક થાય; કેમ કે દેહથી આત્માનું અત્યંત ભિન્નપણું છે અને વિગ્રહનું પણ આ ઉપલક્ષણ છે=દેહનો કરાતો નિગ્રહ પણ નિરર્થક છે તેનું આ સૂત્ર ઉપલક્ષણ છે. પ૮/૧૧૬ાા ભાવાર્થ -
ઉપદેશક શ્રોતાને “દેહથી આત્માનો સર્વથા ભેદ નથી” તે યુક્તિથી બતાવતાં કહે છે કે જો દેહથી આત્માનો સર્વથા ભેદ હોય તો દેહનો અનુગ્રહ કરવા માટે જે ભોગસામગ્રીના ઉપાયો સંસારી જીવો કરે છે તે નિરર્થક થાય અને ચોરાદિનો નિગ્રહ જે રાજાદિ કરે છે તે નિરર્થક થાય. માટે અનુભવ અનુસાર આત્માનો દેહથી સર્વથા ભેદ સ્વીકારવો ઉચિત નથી. II૫૮/૧૧છા અવતરણિકા -
एवं भेदपक्षं निराकृत्याभेदपक्षनिराकरणायाह - અવતરણિકાર્ય :
આ રીતે=સૂત્ર પ૭-૫૮માં કહ્યું એ રીતે ભેદ પક્ષનું નિરાકરણ કરીને દેહથી આત્મા ભિન્ન છે એ પ્રકારના ભેદ પક્ષનું નિરાકરણ કરીને, અભેદ પક્ષના નિરાકરણ માટે આત્માનો દેહથી સર્વથા અભેદ છે એ પક્ષનું નિરાકરણ કરવા માટે, કહે છે – સૂત્રઃ
મિત્ર વારિ વૈયો ત્િ સાધ૧/૧૧૭પા સૂત્રાર્થ :
અભિન્નમાં જ દેહથી આત્માનો સર્વથા અભેદ જ, સ્વીકારવામાં અમરણ થાયસંસારી જીવોના મૃત્યુનો અભાવ થાય; કેમ કે વૈકલ્પનો અયોગ છે મૃત દેહમાં વિકલભાવનો અયોગ છે. I/પ૯/૧૧૭ll ટીકાઃ_ 'अभिन्न एव' देहात् सर्वथा नानात्वमनालम्बमाने आत्मनि सति 'चैतन्यविशिष्टः कायः पुरुषः' [] इति मतावलम्बिनां सुरगुरुशिष्याणामभ्युपगमेन, किमित्याह-'अमरणं' मृत्योरभावः आपद्यत आत्मनः, कुत इत्याह-'वैकल्यस्यायोगाद्' अघटनात्, यतो मृतेऽपि देहे न किञ्चित् पृथिव्यादिभूतानां देहारम्भकाणां वैकल्यमुपलभ्यते । वायोस्तत्र वैकल्यमिति चेत्र, वायुमन्तरेण उच्छूनभावायोगात् । तर्हि तेजसः तत्र
