________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૫૭, ૫૮
૨૧૯ ઈષ્ટ-અનિષ્ટરૂપ સ્પર્શેન્દ્રિયના વિષયનું વેદન–અનુભવ ભોગીપુરુષને પ્રાપ્ત થાય નહિ જ. જે કારણથી દેવદતમાં શયનાદિ ભોગાંગો સ્પર્શતા હોય તો વિષ્ણુમિત્રને અનુભવની પ્રતીતિ નથી.
તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. પ૭/૧૧૫ ભાવાર્થ :
દેહથી આત્મા સર્વથા ભિન્ન હોય તો દેહને સ્પર્શનારી ભોગસામગ્રીનો કે દેહને ઉપઘાત કરનારી કંટકાદિ સામગ્રીનો જીવને અનુભવ થાય નહિ. જેમ દેવદત્તથી ભિન્ન વિષ્ણમિત્ર છે, તેથી દેવદત્તના ભોગાદિનો અનુભવ વિષ્ણુમિત્રને થતો નથી તેમ દેહને સ્પર્શનારા પદાર્થોનો અનુભવ આત્માને થઈ શકે નહિ.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે આત્માનો પોતાના ભાવોની સાથે જે પ્રકારનો અભેદ છે તેવો અભેદ દેહની સાથે નથી, તોપણ જેવો દેવદત્ત અને વિષ્ણુમિત્રનો ભેદ છે તેવો ભેદ પણ દેહની સાથે આત્માનો નથી. આથી જ પરભવમાં આત્મા જાય છે ત્યારે દેહનો વિયોગ થાય છે તેમ પોતાના ગુણોનો વિયોગ થતો નથી તોપણ વર્તમાનના ભવમાં દેહની સાથે કોઈક રીતનો એકત્વનો પરિણામ છે જેથી દેહને સ્પર્શનારા પદાર્થોનો અનુભવ આત્માને થાય છે અને આત્માને થતા પરિણામની અસર દેહને થાય છે અને દેહથી આત્માનો એકાંતભેદ સ્વીકારવામાં આવે તો દેહને સ્પર્શતા પદાર્થોનું વેદન આત્માને થાય છે તે સંગત થાય નહીં, માટે આત્માને દેહથી કથંચિત્ અભેદ સ્વીકારવો જોઈએ. પ૭/૧૧પો અવતરણિકા :
તથા – અવતરણિકાર્ય :
અને – સૂત્ર :
નિરર્થગ્યાનુદ: T૮/99૬ ! સૂત્રાર્થ :
નિરર્થક અનુગ્રહ છે. II૫૮/૧૧૬ll ટીકા :
નિરર્થ:' પુરુષસંતોષનક્ષત્નવિની, “ર: સમુષ્ય, “મનુBદ' સ્ત્રવિન્દ્રનાડનીवसनादिभि गागैरुपष्टम्भो भवेत् देहस्य, देहादात्मनोऽत्यन्तभिन्नत्वात्, निग्रहस्याप्युपलक्षणमेतत् T૧૮/૨૨દ્દા
