________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ / સૂત્ર-૩૬
સૂત્રાર્થ
:
૧૮૭
તેના=વિધિ-પ્રતિષેધનાં સંભવ અને પાલના માટે જે ચેષ્ટાનું થન તે છેદ છે. II3૬/૯૪||
ટીકા ઃ
‘તવો: ’વિધિપ્રતિષેધયો: અનાવિર્ભૂતયો: ‘સમ્ભવઃ’ પ્રાદુર્ભાવઃ, પ્રાદુર્ભૂતયોશ્ય ‘પાનના’= રક્ષારૂપા, ततः तत्सम्भवपालनार्थं या 'चेष्टा' भिक्षाटनादिबाह्यक्रियारूपा तस्या 'उक्तिः छेदः, ' यथा कषशुद्धावप्यान्तरामशुद्धिमाशङ्कमानाः सौवर्णिकाः सुवर्णगोलिकादेश्छेदमाद्रियन्ते, तथा कषशुद्धावपि धर्मस्य छेदमपेक्षन्ते, स च छेदो विशुद्धबाह्यचेष्टारूप:, विशुद्धा च चेष्टा सा यत्रासन्तावपि विधिप्रतिषेधावबाधितरूपौ स्वात्मानं लभेते, लब्धात्मानौ चातिचारलक्षणापचारविरहितौ उत्तरोत्तरां वृद्धिमनुभवतः, सा यत्र धर्मे चेष्टा सप्रपञ्चा प्रोच्यते स धर्मश्छेदशुद्ध इति ।। ३६/९४।। ટીકાર્ય ઃ
‘તશે:’ • કૃતિ ।। તેનો=અનાવિર્ભૂત એવા વિધિ-પ્રતિષેધનો, સંભવ=પ્રાદુર્ભાવ, અને પ્રાદુર્ભાવ થયેલા એવા વિધિ-પ્રતિષેધની રક્ષારૂપ પાલના.
ત્યારપછી=તસંભવ અને પાલનાનો અર્થ કર્યા પછી, આગળનો સમાસ સ્પષ્ટ કરે છે
—
તત્સંભવ અને પાલના માટે જે ભિક્ષાટનાદિ બાહ્યક્રિયા રૂપ ચેષ્ટા તેની ઉક્તિ=તેનું કથન, છેદ છે. જે પ્રમાણે કષશુદ્ધિ હોતે છતે પણ અંદરમાં અશુદ્ધિની આશંકા કરનારા=સુવર્ણની અંદરમાં અશુદ્ધિની આશંકા કરનારા, સુવર્ણકારો સુવર્ણની ગોલિકાદિનો છેદ કરે છે, તે પ્રમાણે=જે પ્રમાણે સુવર્ણની કષશુદ્ધિ કરાયે છતે પણ છેદ પરીક્ષા કરાય છે તે પ્રમાણે, કષશુદ્ધિ હોતે છતે પણ=શ્રુતધર્મની કષશુદ્ધિ હોતે છતે પણ, ધર્મના=શ્રુતધર્મના, છેદની અપેક્ષા છે. અને તે છેદ વિશુદ્ધ એવી બાહ્ય ચેષ્ટારૂપ છે અને વિશુદ્ધ એવી ચેષ્ટા તે છે જેમાં અવિધમાન પણ અબાધિતરૂપવાળા વિધિ-પ્રતિષેધ સ્વઆત્માને પ્રાપ્ત કરે છે. પ્રાપ્ત થયેલા આત્માવાળા એવા વિધિ-પ્રતિષેધ અતિચારલક્ષણ અપચાર રહિત ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિનો અનુભવ કરાવે છે તે ચેષ્ટા=વિશુદ્ધ એવી ચેષ્ટા, જે ધર્મમાં વિસ્તારપૂર્વક કહેવાયેલી છે તે ધર્મ છેદશુદ્ધ છે.
‘કૃતિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. ।।૩૬/૯૪।।
ભાવાર્થ:
ઉપદેશક યોગ્ય શ્રોતાને કષશુદ્ધ શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ બતાવ્યા પછી છેદશુદ્ધ શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ બતાવતાં કહે છે –
જે વિધિ-પ્રતિષેધનું વર્ણન કષ પરીક્ષામાં કરેલ છે તેવા વિધિ-પ્રતિષેધ જે જીવમાં પ્રગટ થયેલા ન
