________________
૧૯૬
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૪૧ ફુલવાળી છે. અને અપરિણામી આત્મામાં ઉક્ત લક્ષણવાળા કષ-છેદ સ્વકાર્ય કરવા માટે સમર્થ થતા નથી, એથી એ એનું કષ-છેદનું તાપશુદ્ધિ હોતે છતે જ સફલપણું ઉપપન્ન થાય છે. વળી, અન્યથા નહિ આત્મા પરિણામી ન હોય તો વિધિ-નિષેધ અને બાહ્ય ચેષ્ટાની શુદ્ધિનું સફલપણું થતું નથી.
તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. ll૪૧/૯૯ ભાવાર્થ :
બુદ્ધ પુરુષ આ આગમ તાપશુદ્ધ છે એવો નિર્ણય કર્યા પછી જ તે આગમની કષ-છેદની પરીક્ષામાં યત્ન કેમ કરે છે ? તે સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે –
જે કારણથી જે શાસ્ત્રવચનમાં તાપશુદ્ધિ પ્રાપ્ત થતી હોય તે શાસ્ત્રવચન અનુસાર આત્મા પ્રયત્નથી અન્ય અન્ય ભાવરૂપે પરિણમન પામે છે તેવો નિર્ણય થાય છે. તેવો નિર્ણય કર્યા પછી સંસારના ભાવોથી આત્માનું નિવર્તન કરીને મોક્ષને અનુકૂળ ભાવો કરવાની વિધિ જે શાસ્ત્રમાં સમ્યક્ પ્રાપ્ત થતી હોય તે શાસ્ત્રવચન અનુસાર વિધિમાં યત્ન કરવામાં આવે તો પૂર્વનાં બંધાયેલાં કર્મોની નિર્જરા થાય છે અને નિષેધમાં યત્ન કરવામાં આવે તો નવા કર્મના ગ્રહણનો નિરોધ થાય છે.
જેમ કોઈ મહાત્મા પોતાની શક્તિ અનુસાર ધ્યાન-અધ્યયન આદિ ઉચિત વિધિમાં યત્ન કરે તો તે મહાત્મા શાસ્ત્રવચનથી ભાવિત થવાના કારણે વીતરાગના વચન અનુસાર ભાવિત થયેલ હોવાથી વીતરાગભાવને અભિમુખ પરિણામવાળા બને છે, તેથી વીતરાગને પ્રતિકૂળ એવા ભાવોથી પૂર્વમાં બંધાયેલ કર્મો નિર્જરાને પામે છે અને સ્વભૂમિકા અનુસાર તે મહાત્મા હિંસાદિક ભાવોથી નિવર્તન પામે તો હિંસાદિક ભાવોથી બંધાતા કર્મના ગ્રહણનો નિરોધ થાય છે, તેથી તે વિધિ-પ્રતિષેધ દ્વારા તે મહાત્મા પોતાના શુદ્ધ આત્માના ભાવોને પ્રગટ કરવા સમર્થ બને છે. અને શાસ્ત્રમાં જે બાહ્યચેષ્ટાની શુદ્ધિ બતાવી છે તેના સેવનથી પોતાનામાં વિધિ-નિષેધના ભાવો પ્રગટ થયા ન હોય તો તે બાહ્યચેષ્ટાની શુદ્ધિથી પ્રગટ થાય છે અને પોતાનામાં વિધિ-નિષેધના ભાવો પ્રગટ થયા હોય તો તે બાહ્યચેષ્ટાની શુદ્ધિથી પ્રગટ થયેલા ભાવોનું પરિપાલન થાય છે.
જેમ ભાવથી સંયમમાં વર્તતા મુનિમાં નિર્જરાને અનુકૂળ ભાવો પ્રગટ થયેલા છે અને હિંસાદિ ભાવોનો નિરોધ થયેલો છે તેવા મહાત્મા જિનવચન અનુસાર પટું આવશ્યકના પાલનની ક્રિયા કરતા હોય અથવા સંયમની અન્ય ઉચિત ક્રિયાઓ કરતા હોય તો તે છ આવશ્યકના પાલન દ્વારા કે સંયમની અન્ય ઉચિત ક્રિયાઓ દ્વારા તે પ્રગટ થયેલા વિધિ-નિષેધનું પરિપાલન થાય છે અને કદાચ પૂર્વમાં સંયમ ગ્રહણ કરતી વખતે વિધિ-નિષેધનો પરિણામ પ્રગટ થયેલો ન હોય તો તે છ આવશ્યકની ક્રિયાના બળથી કે અન્ય સાધુ સામાચારીની ક્રિયાના બળથી તે ભાવો પ્રગટ થાય છે, તેથી તે જિનવચન અનુસાર વિધિ-નિષેધના સેવનના બળથી તે મહાત્મા ક્રમે કરીને મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે અને જે આગમ મોક્ષની પ્રાપ્તિમાં સમ્યગુ પ્રવર્તાવે તે આગમ કષ-છેદ-તાપથી એકાંત શુદ્ધ છે. માટે બુદ્ધિમાન પુરુષ તાપની પરીક્ષા કરીને કષ-છેદથી પણ આગમની પરીક્ષા કરે છે અને પરીક્ષાથી નિર્ણિત થયેલા આગમનો સ્વીકાર કરીને તેના પરમાર્થને
