________________
૧૮૯
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૩૭ અવતરણિકા -
यथा कषच्छेदशुद्धमपि सुवर्णं तापमसहमानं कालिकोन्मीलनदोषान्न सुवर्णभावमश्नुते, एवं धर्मोऽपि सत्यामपि कषच्छेदशुद्धौ तापपरीक्षामनिर्वहमाणो न स्वभावमासादयत्यतः तापं प्रज्ञापयन्नाहઅવતરણિકાર્ચ -
જે પ્રમાણે કષ-છેદશુદ્ધ પણ સુવર્ણ તાપને નહિ સહન કરતું કાળાશના ઉભીલનના દોષના કારણે સુવર્ણભાવને પામતું નથી એ રીતે ધર્મ પણ મૃતધર્મ પણ કષ-છેદથી શુદ્ધ હોવા છતાં પણ તાપપરીક્ષાને અનિર્વાહ કરતો સ્વભાવને પ્રાપ્ત કરતો નથી આથી તાપને તાપપરીક્ષાને, બતાવતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે – ભાવાર્થ
જેમ કોઈક સુવર્ણનો ગોલકાદિ કષથી શુદ્ધ મળે, તેનાથી નક્કી થાય કે ઉપરથી સુવર્ણ શુદ્ધ છે. છેદથી શુદ્ધ મળે તો નક્કી થાય કે અંદરમાં પણ સુવર્ણ ચોખ્યું છે. આમ છતાં તાપપરીક્ષા કરવા અર્થે સુવર્ણને ઓગાળવામાં આવે અને સુવર્ણને ઓગાળવા માટે અપેક્ષિત પ્રમાણવાળો તાપ હોય તો તેમાં વર્તતું સુવર્ણ ઓગળી જાય છે પરંતુ અન્ય ધાતુ હોય તો ઓગળતી નથી. અને કદાચ ઓગળે તો તે ધાતુ કાળી પડે છે, તેથી તે સુવર્ણ પૂર્ણશુદ્ધ નથી તેમ નક્કી થાય છે. એ રીતે શ્રતધર્મની પરીક્ષા કરવામાં આવે અને જે દર્શનનું શ્રુતધર્મ કષ-છેદથી શુદ્ધ પ્રાપ્ત થાય તો તે શ્રુતધર્મ તેટલા અંશમાં યથાર્થ પ્રરૂપણા કરનાર છે. આમ છતાં તાપ પરીક્ષામાંથી પસાર ન થાય તો તે શ્રતધર્મ પૂર્ણ શુદ્ધ સ્વભાવને પ્રાપ્ત કરતું નથી. આથી પૂર્ણ શુદ્ધ કૃતધર્મની પ્રાપ્તિના અર્થે શ્રોતાએ તાપપરીક્ષા કરીને શુદ્ધ કૃતધર્મની પ્રાપ્તિ કરવી જોઈએ જેના પ્રમાણે ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરીને કલ્યાણની પરંપરાની પ્રાપ્તિ થાય. તેના માટે ઉપદેશક શ્રોતાને તાપપરીક્ષાનું સ્વરૂપ બતાવે છે – સૂત્ર :
૩મનિન્જનમાવવવિસ્તાપ: રૂ૭/ સૂત્રાર્થ :
ઉભયનું કારણ એવો ભાવવાદ=કષ-છેદનું કારણ એવો ભાવવાદ, તાપ છે=એવો ભાવવાદ જે કૃતમાં હોય તે શ્રત તાપશુદ્ધ છે. ll૩૭/૫ll ટીકા :
મયો:' ષષ્ઠો : અનન્દરમેવો રૂપયો: ‘નિવન્ય પરિમિરૂપં ાર યો “માવો' जीवादिलक्षणः तस्य 'वादः' प्ररूपणा, किमित्याह –'तापो'ऽत्र श्रुतधर्मपरीक्षाधिकारे, इदमुक्तं भवति – यत्र शास्त्रे द्रव्यरूपतया अप्रच्युतानुत्पन्नः पर्यायात्मकतया च प्रतिक्षणमपरापरस्वभावास्कन्दनेन
